Wonen met meer-waarde

Roland Kums

Samenhuizen vzw

18/09/2013

wonen met meer-waardeIntergemeentelijk woonoverleg

St Katelijne Waver

Meer dan 10 jaar actief (opgericht november 2000)als vrijwilligersvereniging Subsidie als sociaal-culturele beweging 2011-2015

Missie : “Samenhuizen wil een platform en een forum zijn voor gemeenschappelijk wonen in ons land en zo een bijdrage leveren aan de verscheidenheid aan woonopties voor de bevolking in het algemeen en de realisatie van meer projecten van gemeenschappelijk wonen in het bijzonder. Vanuit kennis van zaken wil de vereniging ook actief bijdragen aan nieuw beleid dat gemeenschappelijk wonen ondersteunt en stimuleert.” Activiteiten : 1. Bekendmaking & sensibilisering2. Beleidsbeïnvloeding3. Informatie en kennis versterken4. Stimuleren en ondersteunen van projecten

Samenhuizen vzw?

Activiteiten Website en 'Prikbord' Kennis verzamelen (infotheek) en informatie verstrekken Media-aandacht verhogen Bezoeken en studiedagen Open Dag Samenhuizen (3e zaterdag van mei) Onderzoek stimuleren Publicatie « Knelpuntennota » Publicatie « Startgids voor Samenhuizers » Onderzoek en publicatie « Samenhuizen in België » (met steun van Luchtkasteelfonds Koning Boudewijnstichting) Politieke interesse opwekken Startgroepen steunen (bvb. Pilootproject Tolhuislaan Gent) Campagne ‘Samenhuizen in lokaal beleid (+ folders, brochure) Adviescheques aan starters & bestaande groepen (LKfonds-KBS)

Sam

enhuizen 12-2012

Uitdagingen wonen & welzijn

* Bevolkingstoename → 330.000 bijkomende gezinnen 2030

* Gezinsverdunning en vergrijzing• Andere woningtypes nodig

* Bestaand aanbod• Woningen• Bouwgronden

* Vlaanderen dichtbevolkt en versnipperd

Sam

enhuizen 12-2012

Gevolgen voor het leefmilieu en de woonkwaliteit

* Natuur en bos• speelruimte

* Waterbeheer• Aanleg en onderhoud rioleringen = 60% milieubudget!

* Waterkwaliteit

* Mobiliteit• Luchtkwaliteit• Verkeersonveiligheid

* Lawaai

* Klimaatveranderingenergieverbruik

Sam

enhuizen 12-2012

1. Wat is samenhuizen ?

2. Voorbeelden

3. Meerwaarde4. Knelpunten5. Bestaand beleid / wetgeving6. Stimuleren van collectief wonen

Wat is samenhuizen?samenhuizen, woongemeenschap, gemeenschappelijk wonen, gemeenschapswonen, …

gemeenschapshuis, woongroep, friends-wonen, groepswonen, centraal wonen, cohousing, leefgemeenschap, …

ecovillage, woonerf, woonpark, gated community, compoundwonen, quattrowonen, gedeeld wonen, solidair wonen, commune, boerderijwonen woonwerkgemeenschap, begijnhof, …

serviceflat, begeleid wonen, woon- en zorghotel, pensionwonen, opvangwonen, kangoeroewonen, duplexwonen, intergenerationeel wonen, tandemwonen, aanleunwonen, …

Samenhuizen = koepelterm alle vormen GW

Sam

enhuizen 9-2013

leeftijden

grootte van de groep

mate van gemeenschappelijkheid

locatie

combinatie metzorg, kunst, cultuur,

(stads)landbouw, workshops, natuur,

buurthuis, co-working, autodelen

insteek achtergrond

visie

karakter eigenheid

1Een waaier aan mogelijkheden

1. Wat is samenhuizen?

Filmpje de Okelaar

Algemene definitieEen woongemeenschap omvat personen,

afkomstig uit verschillende gezinnen

die vrijwillig

in mindere of meerdere mate van betrokkenheid

ruimtes delen

en samen wonen in eigen beheer

met de bedoeling een sociale meerwaarde te creëren

Types samenhuizen : twee basisvormen

woningdelen :gemeenschapshuis

en woongroepcentraal wonen en cohousing

traditioneel wonen

gemeenschapshuis en woongroep

Peninsula (USA)

Haniahof (NL)

Laken (B)

Keimblatt (Oostenrijk)

2. voorbeelden

woongroep Utopia - Haaltert

5 woonsten tontine volwassenen

woongroep Andromeda (Woluwe)5 bewoners - huur - senioren

K73 (St-Agatha-Berchem)4 bewonersSamenhurenjongvolwassenen

De Haringrokerij

(Antwerpen)

11 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

centraal wonen

Sam

enhuizen 19-9-2012

De 3 Torekens

(Antwerpen)

8 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

centraal wonen

centraal wonen

Huiself (Lebbeke)

5 woonstencentraal wonen

Biplan, Haren/Brussel

6 woonstencentraal wonenmede-eigendom

centraal wonen

CotéKanaL (Brussel) 17 woonstencentraal wonenmede-eigendomgemengde leeftijden

centraal wonen

De Molen van Rotselaar

12 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

centraal wonen

Sam

enhuizen 19-9-2012

centraal wonen

Meerhem (Gent)

8 woonstenmede-eigendom verbouwde school

Sam

enhuizen 19-9-2012

cohousing Trudeslund(Denemarken)

33 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

cohousing

Ecovillage IthacaIthaca NY (USA)

2 x 30 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden3e fase

in aanbouw

cohousing

22 woonstengemengde leeftijden

juridisch : mede-eigendom

La Grande Cense (Clabecq, B)

cohousing

Vinderhoute (B) 17 woonsten mede-eigendom gemengde leeftijden

Abbeyfield (55+)

Entre Voisins (Etterbeek, B)

8 woonsten

Martin-Pêcheur(Watermaal-Bosvoorde, B)

8 woonsten

3. Meerwaarde van samenhuizen voor bewoners, gemeenschap en leefmilieu

praktisch

sociaal

ecologisch

maatschappelijk

Praktische meerwaardevoor de bewoners

• delen van ruimte en middelen

(wasmachine, grasmaaier, atelier, …)

• tijdswinst (onderhoud, maaltijden, …)

• opvang kinderen (bijzonder voor

één-oudergezinnen)

• leren van elkaar (rolmodellen, kennis

en vaardigheden delen)

Sociale meerwaarde voor de bewoners

• samenhorigheid, contact, gezelschap (tegen verzuring,vereenzaming)

• steun, opvang, hulp

• gezamenlijke activiteiten

• grotere veiligheid en veiligheidsgevoel door sociale controle

Ecologische meerwaarde

• ecologisch verantwoord gebruik van de ruimte, compact bouwen

Klassieke verkaveling vs. cohousingbeide 34 woonsten(Cohousing Windsong, CA)

verharding

ruimtegebruik

rioleringen

Ecologische meerwaarde

• betaalbare eco-bio opties : materialen, waterbeheer, energie

• afvalbeheer, wijkcompostering, hergebruik

• autodelen, Local Exchange and Trading System, …

Maatschappelijke meerwaarde

• samenhang van het buurtleven, integratie in de wijk, uitstraling

• verhoging van levenskwaliteit en gezondheid (Roseto effect)

• integratie en ondersteuning senioren en zorgbehoevenden

• zelfontwikkeling, leren sociaal functioneren

• bewust burgerschap, democratie van onderaf

• reconversie van bestaande gebouwen

Potentieel : van niche naar mainstream

Peiling Universiteit Roskilde (DK):

interesse bij 32% van de alleenstaande ouders voor cohousing

Peiling Harris Interactive voor Gecina (F):

interesse bij 32% van de bevolking (bij18-24jaar is dit 44%)

Peiling OIVO-CRIOC (B):

interesse bij 23,6% van de bevolking voor huisdelen

Peiling Metlife voor AARP Health Care (USA):

interesse bij 34% van de 50-65jarigen om te leven in een cohousing-like setting

Stel slechts 5% van de Vlaamse bevolking dit is 300.000 bewoners in ca 8.000 projecten

⇒ interesse gegarandeerd voor 25 projecten per gemeente (van elk gemiddeld 40 personen)

Collectiviteitswinsten

Uit eindrapport onderzoeksfase Pilootprojecten Wonen:

1# Effectieve vernieuwing van de woonmarkt

2# Betaalbaar wonen

3# Een gegarandeerd en genereus verblijf

4# Getemperde maatschappelijke kosten

5# Weefselversterkend en landschapssparend

4. Knelpunten

Algemene knelpunten

- relatief onbekend

- vooroordelen

- rechtsongelijkheid door verschillende interpretatie wetgeving op lokaal vlak

- niet opgenomen in wetteksten, enkel zorgwonen

Sam

enhuizen 12-2012 3

Knelpunten woningdelen

Voornamelijk in de huursector

– inschrijving in de gemeente

– uitkeringen, sociale zekerheid, leefloon(alleenstaanden worden als samenwonend beschouwd)

– ruimtelijke ordening / stedenbouw bvb opsplitsing

– huurcontracten

Sam

enhuizen 12-2012 3

Knelpunten cohousing en centraal wonen (1)

Voornamelijk in de koopsector

– vooral stedenbouwkundig

– in concurrentie met projectontwikkelaars (nieuwbouw), financieel en beslissingskracht

– bestemming (renovatie)

– financieel moeilijke aanloopfase

– lange aanloopfase, drempel te hoog, slaagkansen laag

– organisatie van de groep: van droom tot werkelijkheid

– durven aanspreken van begeleiding, van experten, complementair aan de interne competenties

Sam

enhuizen 12-2012 3

Knelpunten cohousing en centraal wonen (2)

– site vinden en verwerven

– premiestelsel niet afgestemd op samenhuizenmoeten bewezen worden met individuele uitgaven,

opsplitsen van facturenook bvb dakisolatie niet voor verhuurders + per dak en

niet per wooneenheid

– bij beschermd erfgoed in principe 'meer mogelijk', maar geen evident proces

– juridisch nog weinig expertise in Vlaanderen

– reflex naar ondersteuning vanuit steden, sociale huisvestingsmaatschappijen en autonome gemeentebedrijven blijft beperkt

Sam

enhuizen 12-2012 3

Knelpunten cohousing en centraal wonen (3)

– betrekken van bescheiden inkomenscategorieën, gemengde groepen, gemengd project huur-koop

– grond- en pandendecreet: weinig ervaring hoe dit zou moeten gerealiseerd worden (% sociale woningen)

– nutsvoorzieningen soms verplicht individueel aan te sluiten, collectieve aansluitingen 'bestaan' niet, een groep dreigt als bedrijf gezien te worden, als verdeler/leverancier enz

Sam

enhuizen 12-2012 3

5 Huidig beleid / wetgeving– decreet zorgwonen

– decreet kamerwoningen / gemeenschapshuizen voor studenten (nu geïntegreerd in Vlaamse wooncode)

– resolutie Vlaams Parlement 2009

– Pilootprojecten Wonen

– Provincie Antwerpen / Kamp C

6 Stimuleren van collectief wonen

Partners - initiëren pilootprojecten

Lokale overheid

Stadsontwikkelingsbedrijven

Intercommunales streekontwikkeling

OCMW's

Sociale huisvestingsmaatschappijen

Projectontwikkelaars / grondeigenaars

Intermediaire organisaties

Groepsbegeleiders

Experts bvb notaris

Sam

enhuizen 17

-8-2012 S

am

en

hu

izen

22

-11-2

012

Naar een win-win situatie

Samenwerking met bewonersgroep:

enkel grond (of deel) van een site aanbieden

grond + expertise aanbieden

bouwen a.d.h.v. een programma van eisen

van de bewonersgroep

of van een beperkte initiatiefgroep

Financieel aspect

voorfinanciering (site, bouwtraject, …)

Sam

enhuizen 17

-8-2012

groep

partner

4. Samenhuizen in het stedelijk beleid

Situering

Federaal

Vlaams

Brussel (goedgekeurde resolutie)

Provincies

Gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden

Stads- en streekontwikkelingsbedrijven

Sociale huisvesting

OCMW's

Sam

enhuizen 12-2012 4

Samenhuizen in het stedelijk beleid

Sam

enhuizen 12-2012 4

Ondersteun

Neem gemeenschappelijk wonen op in je beleid

→ in beleidsplannen

→ in het woonbeleidsplan (kwaliteit, betaalbaarheid)

→ hou ermee rekening bij opmaak stedenbouwkundige verordening

Zorg voor continuïteit

→ één ambtenaar is de contactpersoon rond het thema en coördineert de initiatieven hierrond

Onderteken het charter samenhuizen, mei 2013

Sam

enhuizen 12-2012 4

Informeer

Informeer de schepenen, de ambtenaren en de bewoners

→ ahv vormingsactiviteiten en publicaties

Studiereis voor professionelen naar Denemarken

maart 2013

Communicatie

→ Open Dag Samenhuizen aankondigen in krantje, op de website

18 mei 2013 = Open Dag Samenhuizen

Sam

enhuizen 12-2012 4

Organiseer

Overleg tussen schepenen, gemeentediensten, ocmw, buurgemeenten…

Relevante beleidsdomeinen:

- wonen, huisvesting, ruimtelijke ordening, stedenbouw

- welzijn

- milieu, duurzaamheid

- wijken, opbouwwerk

→ vb suggestienota werkgroep samenhuizen/samenhuren

lokaal sociaal beleid Gent

→ afspraken maken met wijkagent (verschillen in interpretaties)

→ vb werkgroep gemeenschapshuizen woondiensten Gent en Leuven

Concrete maatregelen uitwerken bvb subsidie Hasselt

Sam

enhuizen 12-2012 4

Lanceer

een pilootproject ism intercommunale, sociale huisvesting,…

Vertrekkende vanuit

→ een visie, het type samenhuizen dat de gemeente wil

→ een initiatiefgroep (ondersteunen)

→ een site (aanbieden, zelf ontwikkelen of regisseren)

of een combinatie

Als integrale maatregel, of vanuit een van de kapstokken:- doelgroepen bv senioren, jongeren, starters, alleenstaande ouders,zorgbehoevenden- betaalbaarheid bv minder begoede en maatschappelijk kwetsbaren- buurtwerking, leefbaarheid van de wijk- welzijn, zorg- duurzaamheid

bvb Tolhuislaan Gent, AG SOB ism Samenhuizen vzwbvb Thuishuis Platform Ouderenzorg Antwerpen

Sam

enhuizen 12-2012 4

Woonbeleidsplankwaliteit, betaalbaarheid

ANALYSE

- gegevens rond wel-zijn, mentale gezondheid

- gegevensverzameling

- potentieel samenhuizen

STRATEGISCHE EN OPERATIONELE DOELSTELLINGEN

- informeren: artikel, infosessie

- regisseren: premies, project ism sociale huisvesting

- onderzoeken opdelen sites en huizen → woningen met gemeenschappelijke delen of groepswoning

- kwaliteit woonomgeving: project, waardevolle zonevreemde gebouwen

- levenslang wonen, alternatieven voor ouderen: informeren over bvb Abbeyfield, aanbod creëren voor ouderen in te grote huizen

- promoten van samenhuizen als alternatieve woonvorm

Sam

enhuizen 12-2012 4

Vauban (Freiburg, D)

cohousing zones

cohousing zones Trekroner (Roskilde DK) heden 10 projecten

Sam

enhuizen 17-8-2012

Pilootproject Tolhuislaan Gent

Samenhuizen 17-8-2012

www.samenhuizen.be