8. osmanli konu anlatimi

20. YÜZYILIN BAŞINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU

KONU ANLATIMI


20.(XX). YY OSMANLI DEVLETİ

Osmanlı toprakları XX. Yy başlarından itibaren milliyetçilik ve sömürgecilik faaliyetleri artmış ve devletin dağılma süreci hızlanmıştır.

Trablusgarp Savaşı (1911-1912)

Osmanlı devleti ile İtalya arasında meydana gelen savaştır.

Savaşın Nedenleri

İtalya’nın gelişen sanayisi için sömürge arayışları.

Trablusgarp’ın hammadde kaynakları bakımından zenginolması ve ticaret yolları üzerinde bulunması.



Savaşın Nedenleri

Mustafa Kemal Paşa Derne ve Tobruk’ta başarılı mücadeleler verdi.(Mustafa Kemal’in sömürgeciliğe karşı ilk askeri başarısıdır)

İtalya, Osmanlı devletini barışa zorlamak amacıyla On iki adayı işgal etmiş, Balkan savaşlarının da başlamasıyla Osmanlı devleti ile İtalya arasında antlaşma imzalamıştır.



Quchy (Uşi) Antlaşması(18 Ekim 1912)

Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakıldı

Yunanlılar 12 (on iki) adaya istekli olduklarından bu adalar geçici olarak İtalya’ya bırakıldı. (Balkan savaşlarında Yunanistan’ın saldırma ihtimali ve donanmanınyetersizliğinden dolayı İtalya’ya bırakılan on iki ada bir daha geri alınamadı. On iki ada 1947’de Yunanlıların eline geçti.)



Osmanlı devleti Kuzey Afrika’daki son toprağını da kaybetti

Kuzey Afrika’daki Toprak Kayıp Sırası:

Cezayir -1830 -Fransa

Tunus -1881 -Fransa

Mısır -1882 -İngiltere

Trablusgarp -1912 -İtalya

Mustafa Kemal’in Trablusgarp’taki başarıları sonucunda rütbesi Binbaşılığa yükseltilmiştir.


BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913)

Nedenleri:

Rusların Balkanlarda takip ettiği Panslavizm (Slav birliği) politikası,

Balkan devletlerinin kendi aralarında Osmanlı Devletine karşı ittifak yapmaları

Osmanlı devletinin Balkanlardan atmak istemeleri


BİRİNCİ BALKAN SAVAŞI (1912)

8 Ekim 1912’de başlayan savaşta

Osmanlıya Karşı Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ savaşmıştır.( BüYüSeK olarak kodlayabiliriz)

Osmanlı devleti tüm cephelerde yenilmiş bu duruma

Ordunun terhis edilmesi,

Orduda Alaylı-Mektepli ve İtilafçı-İttihatçı şeklinde gruplaşmanın olması,

Komutanlar arasında rekabetin olması etkili olmuştur.

Bulgarların Edirne’yi alarak Çatalca’ya kadar gelmeleri ile Osmanlı barış istemek zorunda kaldı.


ÖRNEK SORU:Osmanlı Devleti’nde;

- Ordularının önemli bir kısmının terhis edilmiş olması,

- Ordularının teknoloji bakımından yetersiz olması,

- II. Meşrutiyet’in ilanı nedeniyle iç karışıkların çıkması,

gelişmeleri aşağıdakilerden hangisine sebep olmuştur?

A) 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı

B) Dömeke Savaşı

C) Balkan Savaşları

D) Kırım Savaşı

E) Sırp İsyanı’nı bastırma harekâtı

CEVAP: C


LONDRA BARIŞ ANTLAŞMASI (30 Mayıs 1913)

Osmanlı Devletinin batı sınırı Midye-Enez hattı olacak

Yunanistan; Selanik, Güney Makedonya ve Girit’i alacak

Bulgaristan; Kavala, Dedeağaç ve bütün Trakya’yı alacak

Sırbistan; Orta ve Kuzey Makedonya’yı alacak

(Osmanlı, Batı Trakya, Arnavutluk, Doğu Trakya, Edirne, Makedonya’yı kaybetti)


ÖRNEK SORU:1913 yılında toplanan Londra Konferans’ının amacı

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Balkan Yarımadası’nın yeni siyasi haritasının belirlenmesi

B) İstanbul ve boğazların Rusya’ya verilmesi

C) İngiltere ve Fransa’nın Almanya’ya karşı yeni bir politika belirlemesi

D) Almanya’nın, Müslümanların Halifesi olan Osmanlı Padişahı’yla yakınlık kurmak istemesi

E) Rodos ve On iki Ada’nın Yunanistan’a verilmesi

CEVAP: A


BALKAN SAVAŞININ SONUÇLARI:

Osmanlı devleti, Edirne, Kırklareli dâhil Batı Trakya –Balkan topraklarını kaybetti.

Balkan Savaşı sırasında Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.

Arnavutluk, Osmanlı Devletinden ayrılan son Balkan devletidir. (28 Kasım 1912)

Balkan Devletleri bağımsızlığını ilan ettiği için Osmanlıcılık fikir akımı sona erdi.



Balkan Savaşı Sonrası;

Babıali Baskını (23 Ocak 1913)

Enver Paşa komutasındaki bir grup İttihat ve Terakki'nin gerçekleştirdiği hükümet darbesidir.

Rejimi değiştirmeye yönelik değildir, herhangi bir padişah değişikliği yaşanmamıştır.

İTP'nin Osmanlı yönetimindeki gücü artmıştır.

Hükümet darbesidir.



Balkan Savaşı Sonrası;

Balkan Savaşından sonra Osmanlıcık fikrinin başarılı olamayacağı görüldü ve milliyetçilik (Türkçülük) cereyanı güçlendi.

Balkanlarda Türk azınlığı meselesi ortaya çıktı.

Osmanlı Devletinin elinden çıkan Balkan topraklarından birçok

Türk ve Müslüman Anadolu'ya göç etmek zorunda kaldı.


İKİNCİ BALKAN SAVAŞI (1913)

Osmanlı devletinin Balkanlardan çekilmesi ile meydana gelen otorite boşluğu ve Balkanlardaki güç dengesinin Bulgaristan lehine değişmesi diğer Balkan devletlerinin çıkarına aykırı olması nedeniyle meydana gelmiştir.

Bulgaristan’a karşı, Yunanistan, Romanya, Sırbistan ve Karadağ savaşmıştır.

Osmanlı devleti savaşa katılmamış ancak Bulgaristan’ın durumundan faydalanarak Edirne ve Kırklareli bölgesini geri almıştır.


İKİNCİ BALKAN SAVAŞI (1913)

I. Balkan savaşına Romanya katılmamıştır.

II. Balkan Savaşına Osmanlı katılmamıştır.

Bulgaristan, yapılan savaşı kaybetmiş ve Balkan devletleri kendi arasında Bükreş antlaşmasını imzalamıştır. (10 Ağustos 1913)

Osmanlı devleti diğer Balkan devletleri ile ayrı ayrı antlaşma imzalamıştır.


İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913)

Bulgaristan ile imzalanmıştır.

Edirne ve Kırklareli Osmanlı’da kalacak

Meriç Nehri sınır olacak

Bulgaristan’da kalan Türkler azınlık statüsüne düştü

Atina Antlaşması (14 Kasım 1913)

Yunanistan la imzalanmıştır.

Yunanistan’da kalan Türkler azınlık statüsüne düştü


İstanbul Antlaşması (13 Mart 1914)

Osmanlı devleti ile Sırbistan arasında imzalanmıştır

Sırbistan’la sınırımız olmadığından anlaşmada sınır sorunu olmamıştır.

Sırbistan’da kalan Türkler azınlık statüsüne düştü


Balkan Savaşlarının Genel Sonuçları:

Osmanlı devleti Meriç nehrinin batısındaki topraklarını kaybetti

Osmanlı devletinin sınırlarının daralması üzerine Anadolu’ya göçler olmuş bu da Anadolulun nüfusunun artmasına ekonomisinin bozulmasına neden olmuştur

Osmanlı devletinin Balkan topraklarından çekilmesi ve buradaki Türklerin diğer Balkan devletlerinin hâkimiyetine girmesi Balkan Türkleri sorununu ortaya çıkarmıştır Osmanlı Almanya yakınlaşması başladı


ÖRNEK SORU:I. Girit ve Arnavutluk,

II. Makedonya ve Batı Trakya,

III. Gökçeada ve Bozcaada,

Osmanlı İmparatorluğu yukarıdaki topraklardan hangilerini Balkan Savaşları sonunda imzalanan antlaşmalarla kaybetmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

CEVAP: D


I.DÜNYA SAVAŞI (1914-1918) Birinci Dünya Savaşı, Avrupa’da dört merkezi devlete karşı, dünyanın

çeşitli yerlerindeki otuz iki devletin giriştiği ve o döneme kadar görülmeyen ilk büyük savaştır.

Savaştan ilk çekilen devlet Japonya’dır.

Savaşa son katılan devlet Yunanistan’dır.

SAVAŞIN NEDENLERİ:

Genel Nedenler:

Milliyetçilik hareketlerinin XX. yy’da da, devam etmesi.

Sömürgeciliğin devletlerarası rekabette büyük bir paya sahip olması.

Hammadde ve pazar arayışlarının devletler arasında meydana getirdiği anlaşmazlıklar.


I.DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)Özel Nedenler:

Almanya’nın sanayisi için İngiltere ile hammadde ve Pazar rekabetine girmesi.

İngiltere’nin yeni bir güç olarak ortaya çıkan Almanya’yı saf dışı etmek ve sömürgelerini korumak istemesi .

Fransa’nın 1871 Sedan Savaşı ile Almanya’ya kaptırdığı Alsaco-Loraine bölgesini geri almak istemesi ve iki devlet arasındaki tarihi rekabet.

Rusya’nın boğazlardan geçerek Akdeniz’e ulaşmak istemesi

Balkanlardaki Avusturya ve Rusya’nın başını çektiği Slav- Germen çatışması.


I.DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)

Avusturya-Macaristan imparatorluğunun bütünlüğünü korumak istemesi ve Balkanlarda “pangermenizm”akımınıyaymak istemesi

İtalya’nın sömürgeler elde etme ve İtalya’nın Akdeniz’de hakimiyet kurmak istemesi.

Japonya’nın Uzakdoğu’daki Alman sömürgelerini ele geçirmek istemesi

Görünen Nedeni:

Avusturya-Macaristan Veliahdının Sırplar tarafından öldürülmesi.


ÖRNEK SORU:I. Dünya Savaşı’nın çıkmasında, aşağıdakilerden hangisinin en az

rol oynadığı savunulabilir?

A) Ekonomik yayılma politikası

B) Avrupa’da Alman – Fransız anlaşmazlığı

C) Balkanlar’da Rus – Avusturya – Macaristan anlaşmazlığı

D) Ulusçuluk düşüncesi

E) Hanedan çekişmesi

CEVAP: E


I.DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)Gruplaşma

Devletler ekonomik çıkarlarına göre grup oluşturmuşlardır.

İTİLAF (ANLAŞMA) DEVLETLERİ İTTİFAK (BAĞLAŞMA) DEVLETLERİ

İngiltereFransaRusyaSırbistanİtalya (1915)JaponyaRomanyaABDYunanistan

AlmanyaAvusturya-MacaristanİtalyaOsmanlıBulgaristan





Osmanlı devleti savaşın başlarında tarafsızlığını ilan etmiştir

İtilaf devletleri tarafında savaşa girmek istemişse de bu isteği

İngiltere tarafından savaşın geniş alana yayılmaması ve

Osmanlının güçsüzlüğü nedeniyle reddedilmiştir



Almanya’nın Osmanlı Devletini Savaşa Katmak İstemesinin Nedenleri

Yeni cepheler açarak üzerinde yoğunlaşan itilaf devletleri baskısını hafifletmek düşüncesi

Osmanlı halifesinin kutsal Cihat fetvası yayınlanmasını sağlayarak Rusya’daki Türk ve Müslümanlar ile İngiliz ve Fransız sömürgelerindeki Müslümanların ayaklanmasını sağlamak istemesi

İtilaf devletlerinin Boğazlar yoluyla Rusya’ya yardım göndermesini engellemek istemesi



Osmanlı Devletinin Savaşa Katılma Nedenleri:

Osmanlı devletinin siyasi yalnızlıktan kurtulmak istemesi,

Osmanlı Devletinin kaybettiği toprakları geri almak istemesi,

İktidardaki ittihatçıların Almanya’ya sempati duymaları,

Turancılık fikrinin gerçekleştirilmek istenilmesi,

Alman desteği ile ülkenin kalkınabileceği düşüncesi,

Almanya ile 2 Ağustos 1914’te gizli bir anlaşma yapılması,

Kapitülasyonlar ve Duyun-u Umumiye ’denkurtulmakistenilmesi.



Osmanlı Devletinin Savaşa Girmesiyle;

Yeni cepheler açıldı. Savaş, daha geniş alana yayıldı ve uzadı.

TAARRUZ SAVUNMA YARDIM

Kafkaskanal

IrakÇanakkale

Suriye-FilistinHicaz-Yemen

GaliçyaRomanya

Makedonya


OSMANLI DEVLETİNİN SAVAŞTIĞI CEPHELER

Kafkas Cephesi

Bu cephedeki savaşlar 1 Kasım 1914’te Rusların Kuzey Anadolu’yu işgalleri ile başladı.

Açılma nedenleri:

İttihatçıların Anadolu’daki Türkler ile Orta Asya’daki

Türkleri birleştirerek Osmanlı topraklarını Hindistan’a kadar genişletme istekleri,

Almanların Bakü petrollerini ele geçirmek için Osmanlı Devletini kışkırtmasıdır.

22 Aralık 1914’te başlayıp 09 Ocak 1915’te biten “Sarı Kamış Harekâtı” büyük bozgunla sonuçlandı.

Rusya’nın bölgedeki Ermenilerle işbirliği yapması üzerine Osmanlı devleti “Tehcir Kanunu” çıkararak bölgede yaşayan Ermenileri Van ve Suriye’ye doğru zorunlu göçe tabi tutmuştur.(1915 olayları)



Kafkas Cephesi

Ruslar; Van, Muş, Bitlis, Erzurum, Erzincan ve Trabzon’u işgal ettiler.

M. Kemal’in Kafkas Cephesi komutanlığına atanmasıyla Muş ve Bitlis geri alındı.

Mustafa Kemal’in rütbesi Generalliğe (Paşalığa) yükseltilmiştir.

Mustafa Kemal, I. Dünya Savaşı’nda; Çanakkale, Kafkas (Doğu)ve Suriye – Filistin cephelerinde savaşmıştır)



Kafkas Cephesi

1917 yılında Rusya’da Bolşevik ihtilali çıkmış ve Rusya savaştan çekilmek zorunda kaldı.

Rusya 3 MART 1918’de Brest-Litowsk Antlaşmasını imzaladı.

Kars, Ardahan ve Batum Osmanlıda kaldı. (1878 Berlin ile Ruslara bırakılmıştı)

Sovyet Rusya, İtilaf devletleri tarafından çekilmiştir.

Kafkas cephesi Osmanlı Devleti lehine sonuçlandı ve Doğu Anadolu’da birlik sağlandı.

Osmanlı devletinin Kaybettiği halde toprak kazandığı tek cephedir.



Çanakkale Cephesi

Nedenleri:

İtilaf devletlerinin Boğazlar ve İstanbul’u alarak Osmanlı Devletini Saf dışı bırakmak istemesi

İtilaf devletlerinin müttefikleri Rusya’ya askeri ve ekonomik yardım ulaştırmak istemesi

İtilaf Devletlerinin Balkan milletlerini kendi safında savaşa çekmek düşüncesi içerisinde bulunması

İtilaf Devletlerinin Balkanlarda yeni bir cephe açarak ittifak devletlerinin arasındaki bağlantıyı kesmek istemeleri

Çanakkale savaşlarının deniz kısmı 18 Mart 1915’te kara kısmı ile 9 Ocak 1916’da Osmanlı üstünlüğü ile sona erdi.



Sonuçları:

Osmanlı Devleti tarihindeki en büyük savunma savaşını vermiş ve I. Dünya savaşında sadece bu cephede başarılı olmuştur.

Savaşın uzamasına neden oldu.

Rusya’ya yardım yapılamadı ve Rusya’da Bolşevik ihtilali başladı.

Osmanlı ordusunda bulunan çok sayıda subay ve yedek subayın bu cephede şehit düşmüş olması, Cumhuriyet’in ilk yıllarında kalkınma için gerekli olan eğitilmiş insan açığının doğmasına da neden olmuştur.



Kanal Cephesi

Nedenleri:

İngiltere’nin sömürgeleriyle irtibatını kesmek

Mısır’ı İngilizlerden geri almak

Osmanlı devleti İngiltere’nin Mısır valisi Mac - Mahon ile Mekke Emiri Şerif Hüseyin’in işbirliği nedeniyle başarısız olmuştur.



Irak Cephesi

İngilizlerin Hint Deniz yolunun güvenliğini sağlamak ve Musul- Kerkük petrollerine sahip olmak istemesi açtığı cephedir.

Osmanlı Devleti 29 Nisan 1916’da KÜT’ÜL AMARE’de zafer

kazanmasına rağmen deniz yollarını iyi kullanan İngiltere 11 MART 1917’de Bağdat’ı ele geçirdi.

Hicaz ve Yemen Cephesi

Kutsal yerleri korumak amacıyla savaşılmıştır.



Osmanlı Topraklarını Paylaşma Tasarıları

Rusya;

Boğazlar Antlaşması ile Boğazlar çevresi

Petrograd Protokolü ile Doğu Anadolu bölgesi

İtalya;

Londra Antlaşması ile On iki Ada ve Batı Anadolu,

Sint Jean De Maurienne Antlaşması ile G.Batı Anadolu,

İngiltere ve Fransa

Sykes-Picot Antlaşması ile Ortadoğu bölgesi paylaşıldı.

Gizli antlaşmalar kamuoyuna ilk defa Rusya’da iktidara gelen Bolşevik rejim tarafından duyurulmuştur. Bundan dolayı antlaşmalar uygulama alanı bulamamıştır.



Amerika Birleşik Devletlerinin Savaşa Girmesi (2 Nisan 1917)

Alman Denizaltılarının Amerika ticaret ve daha sonra da yolcu gemilerine saldırmaları üzerine ABD itilaf devletleri yanında savaşa girdi. (2 Nisan 1917)

İtilaf devletleri ABD’yi savaşa katarak;

Rusya’nın bıraktığı boşluğu doldurmaya,

Silah ve asker gücünden yararlanmayı amaçlamışlardır

ABD’nin savaşa girme şartı olarak ileri sürdüğü Wilson İlkeleri’ni çıkarlarına aykırı olduğu halde kabul etmişlerdir.


WİLSON İLKELERİ (8 OCAK1918)

ABD cumhurbaşkanı Wilson, savaşa girmelerinden sonra gelecekte yapılacak olan barışın esaslarını açıkladı.

İtilaf devletleri ABD’yi kaybetmemek için bu ilkeleri kabul ettiklerini açıkladılar.

Bu ilkeler:

Galip devletler, yeniden devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacaklar.



İtilaf Devletleri, Wilson ilkelerine ters düşmemek için Mondros Ateşkesine 7. ve 24. Maddesi koydular. Toprak elde etmek için de “Manda ve Himaye” düşüncesini ortaya attılar

Devletlerarasındaki gizli diplomasiye son verilecek ve barış antlaşması açık olarak yapılacaktı.

Gizli antlaşmalara bir tepkidir.

Ülkeler arasındaki silahlanma yarışı sona erecekti.

Wilson ilkeleri ilk silah azaltma bildirgesi olarak kabul edilir.



Devletlerarasındaki anlaşmazlıkları barış yoluyla çözümlemek amacıyla Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacaktı.

Osmanlı imparatorluğunun Türk bölgelerine kesin egemenlik hakkı tanınacaktı.

Anadolu’da bağımsız Türk devletinin varlığını ifade eder

Türk egemenliği altında yaşayan başka milletlere kendi

kendini yönetme hakkı verilecektir.

Osmanlı topraklarının milliyetçilik prensibine göre parçalanacağını ifade eder

Boğazlar her devletin ticaret gemilerine açık olacak.



Önemi

Mağlup devletler Wilson ilkelerine güvenerek savaştan çekilmişler ve ateşkes antlaşması imzalamışlardır.

Bulgaristan, Selanik Ateşkes (29 Eylül),

Osmanlı, Mondros Ateşkes (30 Ekim),

Avusturya, Villa Gusti Ateşkes (3 Kasım),

Almanya,Rethondes Ateşkes (11 Kasım) antlaşmaları ile savaştan çekilmişlerdir.


ÖRNEK SORU:Aşağıdakilerden hangisi Wilson İlkeleri’nden biri değildir?

A) Devletler arasındaki anlaşmazlıkları barış yoluyla çözecek bir

teşkilat kurulması

B) Yenen devletlerin, yenilen devletlerden toprak almaması

C) Yenilen devletlerin, yenen devletlere savaş tazminatı ödemesi

D) Boğazların her devletin ticaret gemilerine açık olması

E) Devletlerarasında gizli anlaşmalar yapılmaması

CEVAP: C


PARİS KONFERANSI (18 Ocak 1919) Toplanma amacı; I. Dünya Savaşı sonunda mağlup olan

devletlerin durumlarını belirlemek ve bu devletlerle yapılacak barış antlaşmalarının esaslarını tespit etmektir.

İtilaflar arasında ilk anlaşmazlıklar ortaya çıktı. Sömürge yolları üzerinde güçlü bir devlet istemeyen İngiltere İtalya’ya verilen Batı Anadolu’yu; Fransa’nın da desteğini alıp Yunanistan’a bıraktı.

Doğu Trakya ve İzmir Yunanistan’a verildi.

Dünya barışını sağlamakamacıyla Milletler Cemiyeti kuruldu.


ÖRNEK SORU:Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşı sonrasında ABD’nin

önderliğinde, dünya barışını korumak için kurulan örgüttür?

A) NATO

B) Milletler Cemiyeti

C) Birleşmiş Milletler

D) Sadâbat Paktı

E) Balkan Antantı

CEVAP: B


PARİS KONFERANSI (18 Ocak 1919)

Sömürgecilik kavramının yerini Manda ve Himaye fikri almıştır.

Manda ve Himaye: Zayıf olan devletin güçlü olan devletin himayesinde olmasıdır.

Barış antlaşmalarının taslağı hazırlandı.

Antlaşmalar ağır maddeler içermekle birlikte mağlup devletlere ağır yaptırımlar getirmiştir. Almanya ile Versailles (Versay) Barış Antlaşması,

Avusturya ile Saint Germain (Sen Jermen) Barış Antlaşması,

Bulgaristan ile Neuilly (Nöyyi) Barış Antlaşması,

Macaristan ile Trianon (Triyanon) Barış Antlaşması,

Osmanlı ile Sevres (sevr) Barış Antlaşması imzalanmıştır.


I.DÜNYA SAVAŞININ GENEL SONUÇLARI

Dünya Savaşından en kârlı çıkan devlet İngiltere oldu.

Savaş sonunda Osmanlı imparatorluğu, Rus Çarlığı, Avusturya- Macaristan imparatorluğu ve Alman İmparatorluğu yıkılarak milli devletler kuruldu.

Litvanya, Çekoslovakya, Polonya, Yugoslavya ve Macaristan bağımsız birer devlet olarak ortaya çıktılar.

Dünya savaşı sonunda yenilen devletlerde “Rejim Değişikliği” oldu.


I.DÜNYA SAVAŞININ GENEL SONUÇLARI

Dünya barışını korumak amacıyla Cemiyet-i Akvam kuruldu.

Sömürgeciliğin yerini mandacılık aldı.

Sınırlar çizilirken “Milliyetçilik” prensibi göz önüne alınmadı ve azınlıklar meselesinin doğmasına neden oldu.

Sivil savunma teşkilatı önem kazandı.


MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 EKİM 1918)

Ahmet İzzet Paşa kabinesi tarafından Bahriye Nazırı Rauf Orbay ile itilaf temsilcisi İngiliz Amirali Caltrophe arasında 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros limanında Agemennon Zırhlısı içerisinde imzalandı.

Ateşkesin imzalanmasında;

Bulgaristan’ın savaştan çekilmesiyle müttefiklerle bağlantının kesilmesi,

Wilson ilkelerine güvenilmesi,

”Türklerin çoğunlukta olduğu yerlere kesin egemenlik verilecektir” maddesi Silah ve cephane bakımından yetersiz olunması gibi durumlar etkili olmuştur.



Maddeleri:

İtilaf devletleri işgalleri bu maddeye dayanarak yaptılar.

Bu madde bütün Osmanlı topraklarının işgal edilmesine zemin hazırladı.

Ateşkesin en ağır maddesidir.

İtilaf devletleri bu maddeyi ateşkese koyarak Wilson Prensiplerine ters düşmekten kurtuldular.



Maddeleri:

Vilâyat-ı Sitte’de ( Sivas,Erzurum Van, Diyarbakır, Elazığ,Bitlis) bir karışıklık çıktığında itilaf devletleri buraları işgal edebileceklerdir. (Asıl Metnin 24. Maddesidir)

Bu madde ile Ermeniler korunmuş ve ileride kurulması amaçlanan Ermeni Devletine zemin hazırlanmıştır.

Sovyet Rusya’nın güneye inmesini engellemek istemişlerdir.



Maddeleri:

Bütün ulaşım ve haberleşmeye ait araç-gereçler itilaf devletlerinin denetimine girecektir.

Haberleşme hattı ele geçirilerek işgalci güçlere karşı yapılabilecek top yekûn isyanlar önlenmeye çalışılmıştır.

Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için gerekli askeri kuvvetten başkası terhis edilecektir.

Bu madde ile Osmanlı Devleti savunmasız duruma getirilmiş ve işgaller kolaylaştırılmıştır.

Kuvayı milliye ruhunun doğmasına eki etmiştir.

XV. kolordu komutanı Kazım Paşa bu maddeye uymamıştır.



Önemi:

Ateşkes hükümlerine göre Osmanlı İmparatorluğu fiilen sona ermiştir.

Mondros imzalandığı sırada M. Kemal “Suriye” de bulunmaktaydı.

Mustafa Kemal, İstanbul’a geldiğinde itilaf devletlerine ait gemileri gördüğünde “Geldikleri gibi giderler” ifadesini kullanmıştır.

Anadolu halkı işgallere tepki olarak

Cemiyetler kurmuş, Basın –Yayın yoluyla mücadele etmiş, KuvayıMilliye örgütünü kurmuştur.


MONDROS’A TEPKİLER VE CEMİYETLER Milli Kongre Cemiyeti; ilk defa Kuvayi Milliye adını kullanan ve basın

yayın yolunu seçen cemiyettir.

Milli Cemiyetler (Yararlı)

Cemiyetlerin kuruluşunda hâkim olan duygu Türklük (Milliyetçilik) duygusudur.

Türk halkının Mondros’a ilk tepkisidir. Milli bilinci uyarmışlardır.

Sadece kendi bölgelerini kurtarmak amacıyla kurulmuşlardır.

İzmir’in işgalinden sonra silahlı mücadeleye girmişlerdir.

Sivas Kongresinde “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk” cemiyeti adı altında birleştirilmişlerdir.


MONDROS’A TEPKİLER VE CEMİYETLER

Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

2 Aralık 1918’de Edirne’de kuruldu.

İlk kurulan milli cemiyettir.

Osmanlı yıkılınca bağımsız bir Cumhuriyet kurmayı düşünmüştür. (Trakya Cumhuriyeti) Edirne kongresini düzenlemiştir.



İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

İzmir’in Yunanlılara verilmesini engellemek amacıyla

İzmir’in işgalinden önce kurulmuştur.

İzmir’de Müdafaa-i Hukuk kongresini topladı.

İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti

İzmir’in işgali sonucunda silahlı mücadele etmek amacıyla “Milis Teşkilatı” nı kurdu. İlk silahlı direnme kararını almıştır.

Birinci ve ikinci Balıkesir, Alaşehir kongresinin toplanmasında etkili olmuştur.



Doğu Anadolu (Şark Vilayetleri) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

İstanbul’da kurulmuştur. Erzurum ve Elazığ’da şubeler açmıştır.

Doğu vilayetlerinin Ermenilere verilmesini engellemek amacıyla kurulmuştur.

Erzurum Kongresini düzenlemişlerdir.

Le Payş adlı gazete çıkardılar. (Türkleri azınlıklara karşı güçlü tutmak amaç edinmiştir.)



Doğu Anadolu (Şark Vilayetleri) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

Aldığı kararlara göre,

Hiçbir surette göç edilmeyecek

Bilim, iktisat ve din alanında örgütlenecek

Doğu vilayetlerinin uğrayacağı bir saldırıya karşı birleşelecek

Basın-yayın yoluyla propaganda yapılacak

En başarılı cemiyettir.



Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti

Karadeniz kıyılarında kurulması amaçlanan Rum-Pontus Devletine karşı kuruldu.

D. Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin şubesi oldu.

Erzurum kongresinin toplanmasında etkili olmuştur.

Milli Kongre Cemiyeti

Basın-Yayın yolu ile mücadeleyi prensip edinmiştir.

Kuvay-i Milliye tabirini kullanan ilk siyasi kuruluştur.

Merkezi İstanbul’dur.

Yabancı dilde (Fransızca) eserler yayınlanmıştır.



Kilikyalılar Cemiyeti

Adana ve çevresini Ermenilere karşı korumak amacıyla kurulmuştur.

Hınçak cemiyetine ve Ermeni intikam olayına karşı faaliyet gösterilmiştir.


ÖRNEK SORU:Tüzüğünde amacı; Adana, İçel, Maraş ile bu bölgeyeKomşu Ayıntab, Antakya, İskenderun, Beylan ve Reyhaniye’denüfusun % 90’ını oluşturan Türkleri temsil etmek ve buralarınOsmanlı Devleti’ne bağlılıklarını kuvvetlendirmek amacıyla gerekliçalışma ve yayınlarda bulunmak olarak açıklanan cemiyetaşağıdakilerden hangisidir?A) Millî KongreB) Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı MilliyeC) Redd-i İlhak Heyet-i MilliyesiD) KilikyalılarE) Vahdet-i Milliye

CEVAP: D



Osmanlı saltanat ve Hilafet yanlısı Cemiyetler:

Saltanat ve Hilafetçi bir düşünceye sahiplerdir.

Milliyetçiliğe karşı ümmetçiliği savunmuşlardır.

Manda ve Himaye fikrini benimsemişlerdir.

Osmanlı hanedanını yaşatma ve devam ettirme gayreti içindeydiler.



Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti:

Padişaha bağlılığı savunmuş ve sürekli olarak işbirliğinde bulunmuştur.

Kurtuluşu padişahın emirlerine uymakla mümkün olacağını savunmuştur.

Teali İslam Cemiyeti:

Ülkenin kurtuluşunun İslam’da olacağını savunmuştur.

İngiliz Muhipleri Cemiyeti:

İngiliz mandacılığını savunmuştur.

Amacı milli bilinci boğmak ve yabancı müdahalesini kolaylaştırmak



Wilson Prensipleri Cemiyeti:

Amerikan mandasına girmeyi amaçlamışlardır.

Kürt Teali Cemiyeti:

Wilson Prensiplerine dayalı olarak bağımsız bir Kürdistan devleti kurmayı amaç edinmiştir.

İngilizler tarafından desteklenmiştir.

D. Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile birleşmeyi kabul etmemiştir.



Hürriyet ve İtilaf Fırkası:

İ.T.P’ye muhalefet olarak ortaya çıkmıştır.

1919’da rakipsiz olarak faal bir duruma gelmiştir.

İngilizlerle beraber hareket etmiş, Milli mücadeleyi desteklememiştir.



Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler:

İtilaf devletlerinin Anadolu’nun işgalini kolaylaştırmaya yönelik faaliyette bulunmuşlardır.

İtilaf devletleri tarafından desteklenmişlerdir.

Türk topraklarını parçalayarak Wilson ilkelerine göre milli devletlerini kurmak istemişlerdir



Rumların Kurdukları;

Mavri Mira:

Rum Patrikhanesi tarafından kuruldu.

İzmir çevresi ile Doğu Trakya’nın Yunanistan’a katmak için çalıştı.

Etnik-i Eterya Cemiyeti:

Mondros’tan sonra Büyük Yunanistan ve Bizans için çalıştı.

Karadeniz’de Samsun ve Trabzon dolaylarında bir Pontus Rum Devleti kurmayı amaçlıyordu.

Pontus Rum Cemiyeti:

Doğu Karadeniz’de Rum imparatorluğu kurmak için çalıştı.



Ermenilerin Kurduğu

Hınçak-Taşnak Cemiyetleri:

Adana ve Doğu Anadolu’da Wilson ilkelerinden yararlanarak bağımsız bir ermeni devleti kurmak için mücadele etmişlerdir.

Yahudilerin Kurdukları;

Alyans İsrailit/Makabi Cemiyeti

Filistin’de bir Yahudi devleti kurmak amacıyla kurulmuştur.

Başarıya ulaşan tek azınlıktır.


İzmir’in İşgali (15 Mayıs 1919)

Temel neden: Megola idea (Büyük Yunanistan Hayali)

Bahane neden: Rumların Türkler tarafından katledildiği iddiası

Gizli antlaşmalarla İtalya’ya bırakılan Batı Anadolu bölgesi Paris

Barış Konferansı’nda Rumların çoğunlukta olduğunu gösteren sahte belgelerle Yunanistan’a bırakılmıştır. (İngiltere Akdeniz’de güçlü İtalya yerine zayıf Yunanistan olmasını istemiştir)



15 Mayıs 1919’da Yunanlıların İzmir’i işgale başlaması;

İşgallerin kalıcı olacağının anlaşılmasına,

Kuvayı milliye ruhunun doğmasına,

Anadolu halkında milli bilincin uyanmasına etki etmiştir.

Yunanlılara karşı ilk kurşun Gazeteci Hasan Tahsin tarafından sıkılmıştır.

İstanbul hükümeti ve halkın tepkisi sonucunda Milletler cemiyeti tarafından bölgeye Amiral Bristol başkanlığında bir heyet gönderilmiştir.



Amiral Bristol Raporu:

Yunanlıların iddialarının asılsız olduğunu,

Bölgede Türklerin çoğunlukta olduğunu milliyet prensibine göre bölgenin Türklere bırakılması gerektiğini,

Bölgenin İtilaf devletleri askeri birliği tarafından işgal edilmesi gerektiğini belirtmiştir.

Rapor işgallerin haksızlığını ve milli mücadelenin haklılığını dünya kamuoyuna duyuran ilk resmi belgedir.



Milne Raporu ve Hattı: Kuvay-i Milliye’nin sert direnişi

Yunanistan’ı endişelendirmesi üzerine İtilaflar General Milne’yigörevlendirdiler. Milne bir hat çizmiş ve Kuvay-ı Milliye’nin bu hattı geçemeyeceğini İstanbul Hükümetine bildirmiştir. Fakat Kuvay-ıMilliye bu Milne Hattına uymamıştır.

Hattın kurulma amacı Yunan birliklerinin güvenliğini sağlamaktan başka bir şey değildir.


KUVAY-I MİLLİYE (Milis Teşkilatı)

Kuvayı Milliye;

Osmanlı ordusunun dağıtılması,

İstanbul Hükümeti’nin işgallere kayıtsız kalması,

Halkın bölgesini işgallere karşı korumak amacıyla kurduğu direniş örgütüdür.

Batı Anadolu’da mücadeleye başlamıştır

Düşmanı oyalama ve yıpratma savaşı verdi. (Gerilla Taktiği)

TBMM’ye karşı ayaklanmaları bastırdı.(Kuvayı Seyyare)

Sivas kongresi sonrasında Ali Fuat Paşa’nın Batı cephesi komutanlığına atanmasıyla Temsil Kurulu’nun denetimi altına girdi


ÖRNEK SORU:Kuvayı milliye birlikleriyle ilgili olarak aşağıdakilerden

hangisi söylenemez?

A) Bazı yerel isyanların bastırılmasında etkili olduğu

B) İşgallere karşı halkın tepkisi sonucu oluştuğu

C) Düşman ilerleyişini yavaşlattığı

D) Doğu cephesinde etkin rol oynadığı

E) Bölgesel mahiyette olduğu

CEVAP: D

Education

8. osmanli konu anlatimi