1. Bn in Ni Cc Quan Bn Mc bn khc nm Chnh Ha th 18 (1697)
2. 2 i Vit S K Ton Th- Ta Ta sch: i Vit S K Ton Th Nm Son gi: L
Vn Hu, Phan Phu Tin, Ng S Lin, v.v... 1697 Dch gi: Vin Khoa Hc X Hi
Vit Nam 1985-1992 Nh xut bn: Khoa Hc X Hi - H Ni 1993 Chuyn sang n
bn in t bi: L Bc, Cng , Ngc Thy, 2001 Tuyt Mai, Hng Ty, Nguyn Quang
Trung iu hp: L Bc - [email protected] 2001
3. 3 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I i Vit S K Ngoi K Ton Th
Quyn I [1a] Triu Lit i Phu, Quc T Gim T Nghip, Kim S Quan Tu Son,
Thn Ng S Lin Bin Xt: Thi Hong dng mun nc, ly a gii Giao Ch v pha Ty
Nam, xa ngoi t Bch Vit. Vua Nghiu sai Hy th1 n Nam Giao2 nh t Giao
Ch phng Nam. Vua V chia chn chu3 th Bch Vit4 thuc phn t chu Dng,
Giao Ch thuc v y. T i Thnh Vng nh Chu [1063-1026 TCN] mi gi l Vit
Thng th5, tn Vit bt u c t y. K Hng Bng Th Kinh Dng Vng [1b] Tn hy l
Lc Tc, con chu h Thn Nng6. Nhm Tut, nm th 17. Xa chu ba i ca Vim h
Thn Nng l Minh sinh ra Nghi, sau Minh nhn i tun phng Nam, n Ng Lnh8
ly con gi V Tin, sinh ra vua [Kinh Dng Vng]. Vua l bc thnh tr thng
minh, Minh rt yu qu, mun cho ni ngi. Vua c nhng cho anh, khng dm
vng mnh. Minh mi lp Nghi l con ni ngi, cai qun phng Bc, phong cho
vua lm Kinh Dng Vng, cai qun phng Nam, gi l nc Xch Qu. Vua ly con
gi ng nh Qun tn l Thn Long9 sinh ra Lc Long Qun (Xt: ng k chp: thi
Kinh Dng c ngi n b chn d, t xng l con gi t ca ng nh Qun, ly con th
ca 1 Hy th: Tng truyn vua Nghiu sai anh em h Hy (Hy th) v h Ha (Ha
th) i bn phng trng coi cng vic thin vn lch php. Hy Thc l em Hy Trng
n min t phng Nam (Kinh Th, Nghiu in) 2 Kinh Th chp vua Nghiu sai Hy
Thc n Nam Giao (Hy Thc trch Nam Giao). Khng An Quc thi Ty Hn ch gii
Kinh Th, ch cho Nam Giao l phng Nam. Mi n thi ng, T M Trinh mi gii
thch Nam Giao l Giao Ch phng Nam. 3 Theo thin V Cng trong Kinh Th,
chn chu l K, Duyn, Thanh, T, Dng, Kinh, D, Lng Ung. 4 Bch Vit: l t
m ngi Hn dng gi chung cc tc ngi khc Hn sng min nam Trung Quc thi
xa. T ny ln u tin thy chp trong S K (Ng Khi Truyn ca T M Thin. 5
Vit Thng Th: tn nc thi c pha Nam Trung Quc c quan h vi nh Chu (hin
chim tr cho Thnh Vng), ln u tin c ghi trong sch Thng Th i Truyn. C
nhiu gii thch khc nhau, c thuyt ni rng Vit Thng Th min qun Cu c, tc
min H Tnh (Thy Kinh Ch, Cu ng Th); c thuyt ni Vit Thng th v tr nc
Lm p i sau (Vn Hin thng kho, Minh S, Minh nht thng ch). 6 Thn Nng:
theo truyn thuyt Trung Quc, l mt trong 5 v thi thng c, dy dn bit cy
ba trng trt, cng gi l Vim . 7 Theo Mc lc k nin ca i Vit S K v cu kt
ca K Hng Bng th (NK1, 5b) th t nm Nhm Tut n nm Qu Mo (258 TCN) cng
2622 nm. Vy nm Nhm Tut l nm 2879 TCN. ch l mt nin i suy on trn c s
- nh trong Phm l ni r - mun t Kinh Dng Vng ngang vi Nghi. 8 Ng Lnh:
c nhiu thuyt khc nhau, i khi ch 5 ngn bin gii pha nam ca Trung Quc.
Theo Qung Chu k, l cc ni: i D, Thy An, Lm H, Qu Dng, Yt Dng. 9
Nguyn vn: quot;Th ng nh Qun n, vit Thn Longquot;. Theo cu ny th phi
hiu Thn Long l tn ngi con gi ca ng nh Qun. Nhng on di (t 2b), son
gi li vit: quot;Kinh Dng Vng ly con gi ca Thn Long, sinh ra Lc Long
Qunquot;. Nh vy tn ca ng nh Qun l Thn Long.
4. 4 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I Kinh Xuyn, b b, vit th
nh Liu Ngh tu vi ng nh Qun. Th th Kinh Xuyn v ng nh i i lm thng gia
vi nhau t lu ri). Lc Long Qun [2a] Tn hy l Sng Lm, con ca Kinh Dng
Vng. Vua ly con gi ca Lai l u C, sinh ra trm con trai (tc truyn
sinh trm trng), l t ca Bch Vit. Mt hm, vua bo u C rng: quot;Ta l
ging rng, nng l ging tin, thy ha khc nhau, chung hp tht khquot;. Bn
t bit nhau, chia 50 con theo m v ni, 50 con theo cha v min Nam (c
bn chp l v Nam Hi), phong cho con trng lm Hng Vng, ni ngi vua. S
thn Ng S Lin ni: Khi tri t mi m mang, c th do kh ha ra, l Bn C th.
C kh ha ra ri sau c hnh ha, khng th g ngoi hai kh m dng c. Kinh Dch
ni: quot;Tri t nung , vn vt thun ha, c ci hp tinh, vn vt ha
sinhquot;1. Cho nn c v chng ri sau mi c cha con, c cha con ri sau
mi c vua ti. [2b] Nhng thnh hin sinh ra, tt c khc thng, l do mnh
tri. Nut trng chim huyn iu m sinh ra nh Thng2, gim vt chn ngi khng
l m dy nh Chu3, u l ghi s thc nh th. Con chu Thn Nng th l Minh ly
con gi V Tin m sinh Kinh Dng Vng, tc l thy t ca Bch Vit. Vng ly con
gi Thn Long sinh ra Lc Long Qun, Lc Long Qun ly con gi Lai m c phc
lnh sinh trm con trai. chng phi l ci gy nn c nghip ca nc Vit ta hay
sao? Xt sch Thng Gim Ngoi k (4)4 ni: Lai l con Nghi; c theo s ghi
chp y th Kinh Dng Vng l em rut Nghi, th m kt hn vi nhau, c l v i y
cn hoang s, l nhc cha t m nh th chng? Hng Vng [3a] Con Lc Long Qun
(khng r tn hy)5, ng Phong Chu (nay l huyn Bch Hc)6. Hng Vng ln ngi,
t quc hiu l Vn Lang (nc ny ng gip bin Nam Hi, ty n Ba Thc, bc n h
ng nh, nam gip nc H Tn, tc nc Chim Thnh, nay l Qung Nam), chia nc
lm 15 b l: Giao Ch, Chu Din, V Ninh, Phc Lc, Vit Thng, Ninh Hi, Dng
Tuyn, Lc Hi, V nh, Hoi Hoan, Cu Chn, Bnh Vn, Tn Hng, Cu c; u l t
thn thuc ca Hng 1 Kinh Dch: H t. 2 Truyn thuyt Trung Quc ni l b Gin
ch (v th Cc) nut trng chim huyn iu, c mang, sinh ra ng Tit, t ca nh
n - Thng. 3 B Khng Nguyn gim vt chn ngi khng l, sinh ra ng Khi, tc
Hu Tc, t nh Chu. 4 Thng gim ngoi k: tc phn Ngoi K ca sch T Tr Thng
Gim (294 quyn) do T M Quang i Tng son. 5 Nguyn bn in nh hai ch
quot;khuyt hyquot;, d nhn lm l khuyt hy ca Lc Long Qun. Nhng trn ni
Lc Long Qun hy Sng Lm. y ni khuyt hy ca Hng Vng. 6 Huyn Bch Hc thi
L l mt phn t huyn Phong Chu, tnh Vnh Ph ngy nay.
5. 5 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I Vng; cn b gi l Vn Lang
l ni vua ng 1. t tng vn gi l Lc Hu, tng v gi l Lc Tng (ch Lc Tng,
sau chp sai l Hng Tng2). Con trai vua gi l Quan Lang, con gi vua gi
l M Nng. Quan coi vic gi l B Chnh, i i cha truyn con ni, gi l ph o.
Vua cc i u gi l Hng Vng. By gi dn rng ni thy sng ngi khe sui u c tm
c, nn r nhau i bt c n, thng b thung lung lm hi, [3b] n tha vi vua.
Vua ni: quot;Ngi man ni khc vi cc loi thy tc; cc thy tc y a cng loi
m ght khc loi, cho nn mi b chng lm hi. Ri vua bo mi ngi ly mc v hnh
thy qui mnh. T y thung lung trng thy khng cn hi na. Tc v mnh ca ngi
Bch Vit c l bt u t y. i Hng Vng th 6, hng Ph ng, b V Ninh c ngi nh
giu, sinh mt con trai, n nm hn ba tui n ung bo ln nhng khng bit ni
ci. Gp lc trong nc c tin nguy cp, vua sai ngi i tm ngi c th nh lui
c gic. Ngy hm y, a tr bng ni c, bo m ra mi thin s vo, ni: quot;Xin
cho mt thanh gm, mt con nga, vua khng phi lo gquot;. Vua ban cho gm
v nga, a tr lin phi nga vung gm tin ln trc, quan qun theo sau, nh
tan qun gic chn ni V Ninh3. Qun gic t quay gio nh ln nhau, cht rt
nhiu, bn sng st u rp ly, tn gi a tr y l thin tng, lin n xin hng c.
a tr phi nga [4a] ln tri m i. Vua sai sa sang ch vng nh ca a tr lp
n th, tu thi cng t. V sau, L Thi T phong l Xung Thin Thn Vng. (n th
cnh cha Kin S, hng Ph ng). Thi Thnh Vng nh Chu [1063-1026 TCN], nc
Vit ta ln u sang thm nh Chu (khng r vo i Hng Vng th my), xng l Vit
Thng th, hin chim tr trng. Chu Cng ni: quot;Chnh lnh khng ban n th
ngi qun t khng coi ngi ta l b ti ca mnhquot;, ri sai lm xe ch nam a
s gi v nc. Cui thi Hng Vng, vua c con gi gi l M Nng, nhan sc xinh
p. Thc Vng nghe ting, n cu hn. Vua mun g, nhng Hng hu can rng:
quot;H mun chim nc ta, ch ly vic hn nhn lm c m thiquot;. Thc Vng v
chuyn y bng on gin. Vua mun tm ngi xng ng g, bo cc b ti rng: quot;a
con gi ny l ging tin, ngi no c ti c mi cho lm rquot;. By gi c hai
ngi t ngoi n, ly di sn cu hn. Vua ly lm l, hi th h tha rng mt ngi l
[4b] Sn Tinh, mt ngi l Thy Tinh, u trong ci c, nghe nh vua c thnh
n, nh bo n xin lnh mnh. Vua ni: quot;Ta c mt ngi con gi, l no li c
c hai r hin?quot;. Bn hn n ngy hm sau, ai em snh l n trc th g cho
ngi y. Hai ngi vng li, ly t ra v. Hm sau, Sn Tinh em cc chu bu vng
bc, chim ni th rng n dng. Vua y hn g con cho. Sn Tinh n v v ngn ni
cao trn ni Tn Vin. Thy Tinh cng em snh l n sau, gin tic l khng kp,
bn ko my lm ma, dng nc trn ngp, em cc loi thy tc ui theo. Vua cng
Sn Tinh ly li st chng ngang thng lu sng T Lim4 chn li. Thy Tinh
theo sng khc, t Ly Nhn vo chn ni Qung Oai5 ri theo dc b ln ca sng
Ht, ra sng ln6 m r vo sng nh Tn Vin, ni ni o su thnh vc thnh chm,
cha nc mu nh p. Sn Tinh c php thn bin ha, gi [5a]7 ngi man an tre
lm ro chn nc, ly n bn xung, cc loi c vy v c v trng 1 Vit S Lc chp
nc Vn Lang gm 15 b lc, trong c 10 b lc ging tn nh Ton th ghi trn y
(Giao Ch, V Ninh, Vit Thng, Ninh Hi, Lc Hi, Hoi Hoan, Cu Chn, Bnh
Vn, Cu c, Vn Lang), v 5 b lc vi tn khc (Qun Ninh, Gia Ninh, Thang
Tuyn, Tn Xng, Nht Nam). Lnh Nam Chch Qui cng chp tn 15 b, nhng
trong cc bn hin cn, tn cc b y c nhiu sai khc chnh lch. D a Ch ca
Nguyn Tri chp ng tn cc b nh Ton Th ghi trn y, nhng khng c tn b Vn
Lang. 2 Ch quot;Hngquot; v ch quot;Lcquot; ch khc nhau v pha bn
tri, d c v chp lm. 3 Lnh Nam Chch Qui chp Ph ng Thin Vng nh gic n
di ni Tru Sn, Sch Vit S Tng Vnh ch rng ni V Ninh thuc huyn Qu Dng
(nay thuc t Qu V, tnh H Bc). 4 Sng T Lim: ch khc sng Hng chy qua
Chm, H Ni. 5 Tc l sng y. 6 Tc l sng Hng. 7 Nguyn b n mt t in 5a -
b, c thay th bng t chp tay.
6. 6 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I tn u chy trn c. Rt cuc
Thy Tinh khng th xm phm c ni Tn Vin. (Tc truyn Sn Tinh v Thy Tinh t
y v sau i i th on, mi nm ma nc to thng vn nh nhau). Ni Tn Vin l dy
ni cao ca nc Vit ta, s linh thing rt ng nghim. M Nng ly Sn Tinh,
Thc Vng tc gin, dn li con chu phi dit Vn Lang m chim ly nc. n i chu
l Thc Phn c dng lc, bn nh ly nc. S thn Ng S Lin ni: Thi Hng Vng t
ch hu lm phn giu, chia nc lm 15 b. 15 b y u c trng v t. Vua theo th
bc ct t cc con th cai tr. Ni 50 con theo m v ni, lm sao bit khng
phi l nh th? V m lm qun trng, cc con u lm cha mt phng. C xem nh t
trng ngi man ngy nay xng l nam ph o, [5b] n ph o (nay bn triu i ch
ph o ___ ___ thnh ch ph o ___ ___ th c l ng nh th). Cn nh vic Sn
Tinh, Thy Tinh th rt l qui n, tin sch chng bng khng c sch, hy tm
thut li chuyn c truyn li s nghi ng thi). Tr ln l [k] Hng Bng th, t
Kinh Dng Vng c phong nm Nhm Tut, cng thi vi Nghi, truyn n cui thi
vua Hng Vng, ngang vi i Non Vng nh Chu nm th 57 [258 TCN] l nm Qu
Mo th ht, tt c 2.622 nm [2879 - 258 TCN]. K Nh Thc An Dng Vng H
Thc, tn hy l Phn, ngi Ba Thc1, ngi 50 nm, ng Phong Kh (nay l thnh C
Loa). [6a] Gip Thn, nm th 1 [257 TCN], (Chu Non Vng nm th 58). Vua
thn tnh c nc Vn Lang, i quc hiu l u Lc. Trc kia vua nhiu ln em qun
nh Hng Vng, nhng Hng Vng binh hng tng mnh, vua b thua mi. Hng Vng
bo vua rng: quot;Ta c sc thn, nc Thc khng s ?quot; Ri Hng Vng b
khng sa sang v b, ch ham n ung vui chi. Qun Thc ko st n ni, hy cn
say mm cha tnh, ri th huyt nhy xung ging cht, qun lnh quay gio u
hng Thc Vng. By gi Thc Vng p thnh Vit Thng, rng nghn trng, cun trn
nh hnh con c, cho nn gi l Loa Thnh2, li c tn l thnh T Long (ngi nh
ng gi l thnh Cn Ln, v thnh rt cao3). Thnh ny c p xong li st, vua ly
lm lo, mi trai gii khn tri t v thn k ni sng, ri khi cng p li. Bnh
Ng, nm th 3 [255 TCN], (ng Chu Qun nm th 1). Ma xun, thng 3, cht c
thn nhn n ca thnh, tr [6b] vo thnh, ci m ni rng: quot;p n bao gi
cho xong!quot;. Vua mi vo in hi, thn nhn tr li: quot;C i giang s
nquot;. Ri co t i ngay. Sng hm sau, vua ra ca thnh, qu thy c con ra
vng bi trn sng t pha ng n, xng l giang s, ni c ting ngi, bn c vic
tng lai. Vua mng lm, vo mm vng, t mm ln trn in. Vua hi v nguyn 1 V
iu ghi Thc Phn ngi Ba Thc (T Xuyn, Trung Quc), Cng mc c nhn xt:
quot;Nc Thc t nm th 5 i Thn Tnh Vng nh Chu (316 TCN) b nc Tn dit
ri, lm g c vua na ? Hung chi t Thc n Vn Lang cn c t Kin Vi (nay
thuc Vn Nam), t D Lang, Cng, Tc, Nhim Mang v.v... cch nhau hng hai
ba ngn dm, c l no Thc vt qua c cc nc y m sang nh ly Vn Lang? ....
Hoc gi ngoi ci Ty Bc gip vi nc Vn Lang cn c h Thc khc, m s c (tc
Ton Th) nhn l Thc Vng chng ?quot; (CMTB1,9). Hin nay, c nhiu gi
thuyt v ngun gc ca Thc Phn, trong c thuyt coi h Thc l th lnh ca ngi
u Vit (hay Ty u) pha bc nc Vn Lang m trung tm l vng Cao Bng. 2 Nay
cn di tch huyn ng Anh, H Ni. 3 Cn Ln: tn dy ni Trung Quc ( min Tn
Cng - Ty Tng).
7. 7 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I do thnh sp, ra vng p:
quot; l do tinh kh ni sng vng ny b con vua trc ph vo bp th nc, np
ni Tht Diu. Trong ni c con qu, l ngi con ht thi trc chn y ha lm qu.
Cnh ni c ci qun, ch qun tn l Ng Khng, c mt a con gi v mt con g
trng, l d kh ca tinh, phm ngi qua li ng m y u phi cht v b qu lm hi.
Chng c th gi nhau hp n l, lm cho sp thnh. Nu git con g trng tr tinh
kh y, th thnh t nhin c [7a] bn vng. Vua em ra vng n qun y, gi lm
ngi ng tr. Ch qun ni: quot;Ngi l qu nhn, xin i ngay, ch lu li y m b
haquot;. Vua ci ni: quot;Sng cht c mnh, ma qu lm g ni ?quot;. Ri ng
li qun. n m nghe ting tinh qu t ngoi n gi m ca, ra vng lin qut mng,
qu khng vo c, n khi g gy th l qu tan chy ht. Ra vng xin vua ui
theo. Ti ni Tht Diu th tinh kh bin mt, vua tr v qun. Sng sm, ch qun
tng vua cht ri, gi ngi n khm lim em chn. Thy vua vn vui v ci ni, ch
qun lin sp ly ni: quot;Ngi lm sao c nh th, tt phi l thnh nhn!quot;.
Vua xin con g trng git t. G cht, con gi ch qun cng cht theo. Vua
lin sai ngi o ni, thy c nhc kh c v xng ngi, em t thnh tro, ri xung
sng, yu kh mi mt hn. T y, p thnh khng [7b] qu na thng th xong. Ra
vng co t ra v. Vua cm t, hi rng: quot;i n ngi thnh p vng, nu c gic
ngoi n, th ly g m chng gi ?quot; Ra vng bn trt chic mng trao cho
vua v ni: quot;Nc nh yn hay nguy u do s tri, nhng ngi cng nn phng
b; nu c gic n th dng mng thing ny lm ly n, nhm vo gic m bn th khng
phi lo gquot;. Vua sai b ti l Cao L (c sch chp l Cao Thng1) lm n
thn, ly mng ra lm ly, t tn l Linh Quang Kim Tro Thn N. Cao Vng nh
ng [tc Cao Bin] dp nc Nam Chiu, khi a qun v qua chu V Ninh, m nm
chim bao thy c ngi l t xng l Cao L, ni: quot;Ngy xa gip An Dng Vng,
c cng nh lui gic, b Lc hu gim pha, phi b i, sau khi cht, tri thng
khng c ti g, ban cho mt di ni sng ny, cho lm chc qun lnh thng tng
qun, lm ch mi vic nh dp gic gi v ma mng cy cy. Nay theo minh cng i
dp yn qun gic, li tr v bn b, khng c li t bit th khng phi l. Cao Vng
thc dy, ni chuyn li vi liu thuc, c lm bi th: M h Giao Chu a, Du Du
vn ti lai. C hin nng c kin, Chung bt ph linh i. (p thay t Giao Chu,
Dng dc tri mun thu. Ngi xa nay c thy, H tm lng by lu). Nhm T, nm th
9 [249 TCN], (ng Chu Qun nm th 7; [by gi c] 7 nc l Tn, S, Yn, Triu,
Ngy, Hn, T). Nm y nh Chu mt. [8a] Canh Thn, nm th 37 [221 TCN], (Tn
Thy Hong L Chnh nm th 26). Nc Tn thn tnh c 6 nc, xng hong . By gi
ngi T Lim, Giao Ch ta, l L ng Trng2 ngi cao 2 trng 3 thc, lc t tui
n hng p lm lc dch, b trng quan nh, bn b sang nc Tn lm quan n chc T
l hiu y. Thy Hong ly c thin h, sai ng em qun ng gi t Lm Thao3, uy
danh chn ng nc Hung N. Khi tui gi, v lng ri cht. Thy Hong cho ng l
ngi k l, c ng lm tng, ca T M Hm Dng, bng tng cha c my chc ngi, ngm
lay th chuyn ng c, Hung N tng l hiu y cn sng, khng dm n xm phm
(Triu Xng nh ng lm h Giao Chu, m thng nm chim bao thy cng ng Trng
ging bn sch Xun Thu, T Truyn, nhn hi ch c, ri dng n th. Khi Cao Vng
i nh Nam 1 Cao L, chp l Cao Thng trong cc ti liu ca Trung Quc nh
Giao Chu Ngoi Vc K (do Thy Kinh Ch, q.14 dn), Thi Bnh hon v k (phn
Nam Vit Ch, q. 170), v.v.... 2 Mt s ti liu Trung Quc (nh Qung D K,
i Thanh Nht Thng Ch, v.v....) chp l Nguyn ng Trng, c l v da theo s
liu Vit Nam i Trn do king hy i L thnh Nguyn. 3 Lm Thao: tn huyn
Trung Quc thi Tn, nay thuc tnh Cam Tc.
8. 8 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I Chiu, thn thng hin linh
gip sc. Cao Vng cho sa li n th, tc g lm tng, gi l [tng] L hiu y. x
Thy Hng huyn T Lim)1. inh Hi, nm th 44 [214 TCN], (Tn Thy Hong nm
th 33). Nh Tn pht nhng ngi trn trnh, ngi r [8b] ngi i bun, cc o ra
lm binh, sai hiu y Th em qun lu thuyn, sai S Lc o ngi vn lng, i su
vo t Lnh Nam, nh ly min t Lc Dng, t cc qun Qu Lm (nay l huyn Qu ca
t Minh, Qung Ty)2, Nam Hi (nay l tnh Qung ng) v Tng Qun (tc l An
Nam)3; cho Nhm Ngao4 lm Nam Hi y, Triu lm Long Xuyn lnh (Long Xuyn
l thuc huyn ca Nam Hi), em nhng binh phi ti 50 vn ngi n ng n Ng
Lnh, Ngao v nhn mu xm chim nc ta. (Chu t: con trai khng c tin np
snh l, ly thn gi nh v nn gi l chu t [ gi r] nh ci bu mnh ngi ta, l
vt tha. Lc Lng l ngi Lnh Nam phn nhiu ch ni rng, trn cn (lc), tnh
ngi mnh tn (cng lng) nn gi l Lc Lng). Tn Mo, nm th 48 [210 TCN],
(Tn Thy Hong nm th 37). Ma ng, thng 10, Thn Thy Hong mt Sa Khu. Nhm
Ngao v Triu em qun sang xm ln. ng qun ni Tin Du, Bc Giang5 nh nhau
vi vua. Vua em n thn ra bn, thua chy. By gi Ngao em thy qun ng Tiu
Giang (tc l [con sng] ph [9a] h, sau lm l ng H, tc l bn ng H ngy
nay)6, v phm th thn nn b bnh, phi rt v. Nhm Ngao bo rng: quot;Nh Tn
sp mt, dng mu k nh Phn th c th dng nc cquot;. bit vua c n thn, khng
th ch ni, bn lui gi ni V Ninh, sai s n ging ha. Vua mng, bn chia t
Bnh Giang (nay l sng Thin c huyn ng Ngn) tr ln pha Bc thuc quyn cai
tr ca , tr v pha Nam thuc quyn cai tr ca vua. sai con l Trng Thy vo
hu lm tc v, cu hn con gi vua l M Chu. Vua bng lng. Trng Thy d M Chu
xem trm n thn, ri ngm b gy ly n, thay ci khc vo, gi v v Bc thm cha
m, bo M Chu rng: quot;n tnh v chng khng th qun nhau, nu l hai nc
khng ha, Nam Bc cch bit, ta li ti y th lm th no m tm thy
nhau?quot;. M Chu ni: quot;Thip c ci nm gm lng ngng, thng mang theo
mnh, i n u th rt lng ngng rc ch ng r lm duquot;. Trng Thy v bo cho
bit. [9b] Qu T, nm th 50 [208 TCN] (Tn Nh Th H Hi, nm th 2). Nhm
Ngao m sp cht, bo rng: quot;Ti nghe ni bn Trn Thng lm lon, lng dn
cha bit theo v u. t ny ni xa lnh, s bn gic xm phm n y, mun cng ng
cht ng (ng vo t Vit do nh Tn m), t phng b, i xem ch hu bin ng th
noquot;. n khi m nng, li ni: quot;t Phin Ngung (nh Hn gi l Nam
Thnh) da ni cch sng, ng ty di my nghn dm, v c ngi Tn cng gip, cng
dng nc, dy vng, lm ch mt phng. Cc trng li trong qun ny khng ngi no
ng cng mu bn, cho nn ti gi ring ng boquot;. Ri Ngao ly thay mnh.
Ngao cht, lin gi hch n cc ca i Honh Ph, Dng Sn, Hong Kh, ni:
quot;Qun gic sp n, phi gp cht ng, hp binh t giquot;. Hch n ni, cc
chu qun u hng ng. By gi git ht cc trng li do nh Tn t, em thn thch
phe cnh thay lm th lnh. em qun n nh vua, vua khng bit ly n mt
[10a], ngi nh c ci m bo: quot; khng s n thn ca ta sao?quot;. Qun ca
tin st n ni, vua ging n th ly gy ri. Vua thua chy, M Chu ngi trn
nga, cng chy 1 Tc n Chm huyn T Lim, H Ni. 2 Qu Lm: tn qun thi Tn,
nay l vng t bc v ng tnh Qung Ty, ch khng ch ring huyn Minh Qu, ni
ng tr s ca tnh y. 3 Tng Qun: tn qun i Tn m trc y nhiu sch s ca ta v
ca Trung Quc u ch gii l qun Nht Nam, hay bao gm c ba qun Giao Ch,
Cu Chn, Nht Nam thi Hn, tc t An Nam. Thuyt l da vo mt cu cc ch ca
Hn Th (q.28 h, tr. 11a) v qun Nht Nam thi Hn: quot;Qun Nht Nam -
qun Tng thi Tn ngy trcquot;. Nhng t cui th k XIX, thuyt b ph phn.
Chnh Hn th phn Bn K (q.7 tr.9a) chp r rng: quot;Nm th 5 hiu Nguyn
Phng (76 TCN), bi b qun Tng, chia t vo hai qun Ut Lm v Tng
Khaquot;. Qun Ut Lm l vng Qung Ty, qun Tng Kha pha ty qun Ut Lm v
gm mt phn Qu Chu. Vy Tng Qun l min ty Qung Ty v nam Qu Chu. 4 Ch c
hai m: quot;Hiuquot; v quot;Ngaoquot;. Chng ti phin theo m quen gi.
5 Bc Giang: tn o i inh, tn l thi L, Trn v u L (nay l tnh H Bc). 6
Cng mc (TB1, 16b) ch: quot;By gi khng bit con sng ny uquot;.
9. 9 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I v pha nam. Trng Thy nhn
du lng ngng ui theo. Vua n b bin, ht ng m khng c thuyn, lin gi ra
vng my ting: quot;Mau n cu ta!quot; Ra vng ni ln mt nc, mng rng:
quot;K ngi sau nga l gic y, sao khng git i?quot;. Vua rt gm mun chm
M Chu, M Chu khn rng: quot;Trung tn trn tit, b ngi nh la, xin ha
thnh ngc chu ra th nhc nyquot;. Cui cng vua vn chp M Chu, mu chy
loang mt nc, loi trai nut vo bng, ha lm ht minh chu. Vua cm sng t
vn di 7 tc xung bin m i (tc nh ngy nay gi l sng t r nc. Tc truyn ni
D Sn x Cao X Din Chu l ni y). Trng Thy ui theo n ni, thy M Chu cht,
thng khc m xc em v chn Loa Thnh, ha lm ngc. Trng Thy nh tic M Chu,
tr li ch M Chu [10b] tm gi trang im khi trc, thng nh khng ngui, cui
cng nhy xung ging m cht. Ngi sau c ht minh chu bin ng, ly nc ging y
m ra, sc ngc cng sng hn. S thn Ng S Lin ni: Chuyn ra vng ng tin
chng? Chuyn thn ging t Sn1, chuyn bit ni2 cng c th l c. V vic lm ca
thn l da theo ngi, thc vo vt m ni nng. Nc sp thnh, thn minh ging
xem a ha; nc sp mt, thn cng ging xt ti c. Cho nn c khi thn ging m
hng, cng c khi thn ging m vong. An Dng Vng hng cng p thnh c phn
khng d t sc dn, cho nn thn thc vo ra vng rn bo, chng phi l v li on
trch ng dn m thnh ra nh th ? Nhng th cng cn l kh. n nh lo ha hon v
sau m ni xin vi thn, th lng ring ny. Lng ring mt khi ny mm th l tri
theo m mt, [11a] sao thn li chng gieo cho tai ha! Ra vng trt mng
thing trao cho, bo l c th nh lui c qun ch, l mm ha chng? Nh chuyn
thn ban cho nc Quc rung t m sao nc Quc cng mt theo. Sau [An Dng
Vng] qu nhin nh vy. Th chng phi l thn theo ngi m hnh ng sao? Nu
khng c li ni xin [vi ra vng], c theo o l m lm, bit u quc thng li
chng c lu di? n nh chuyn M Chu rc lng ngng ch ng, th cha chc c. Nu
c th ch mt ln l phi, th m sau ny con gi Triu Vit Vng li bt chc m
cng ni nh th, l lm sao? C l ngi chp s cho rng nh Thc v nh Triu mt
nc u do con r, cho nn nhn mt vic m ni hai ln chng? Th th vic ma qu
lm thnh cng ng tin sao? Tr li rng: i loi cng nh chuyn B Hu lm qu d,
sau ngi nc Trnh lp con chu ca Hu, [hn ca Hu] c ch nng ta ri th ht3.
Th l tr b yu kh, qu khng [11b] c ch ph vo na th phi thi. n nh s chp
An Dng Vng bi vong l do n thn b i ly, Triu Vit Vng bi vong v m u mu
mt mng rng, u l mn li cho vt tr thnh thing m thi. i phm vic gi nc
chng gic t c o l ca n, ng o l th c nhiu ngi gip m nc hng, mt o l th
t ngi gip m nc mt, khng phi v nhng th y. Tr ln l [k] An Dng Vng,
khi t nm Gip Thn n nm Qu T l ht, tt c 50 nm [257 - 208 TCN]. 1 Thn
ging t Sn: T Truyn chp rng thn hin t Sn thuc nc Quc, Quc cng sai
quan n lm l t, c thn ban cho rung t. 2 bit ni: T Truyn ghi vic nm
th 8 i L Ai Cng t Nguy Du nc Tn c hn bit ni. 3 B Hu: tc Lng Tiu, i
phu nc Trnh thi Xun Thu b cht oan, thng hin hn v quy nhiu. Sau, T
Sn cho con B Hu l Lng Ch lm quan, hn B Hu mi thi khng bo on na. (T
Truyn, q.13).
10. 10 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II i Vit S K Ngoi K Ton
Th Quyn II [1a] K Nh Triu1 V ngi 71 nm [207 - 136 TCN], th 121 tui
[256 - 136 TCN]. H Triu, nhn lc nh Tn suy lon, git trng li Tn, chim
gi t Lnh Nam, xng , i ngang vi nh Hn, hng nc truyn ngi 100 nm mi
mt, cng l bc vua anh hng. H Triu, tn hy l , ngi huyn Chn nh2 nc Hn,
ng Phin Ngung (nay tnh Qung ng)3. Gip Ng, nm th 1 [207 TCN], (Tn Nh
Th nm th 3). Vua chim ly t Lm p4 v Tng Qun, t lp lm Nam Vit Vng. t
Mi, nm th 2 [206 TCN], (Ty S B Vng Hng Tch nm th 1; Hn Vng Lu Bang
nm th I). Nm y nh Tn mt. [1b] inh Du, nm th 4 [204 TCN], (S Hng Tch
nm th 3; Hn Lu Bang nm th 3). Ma ng, thng 10, ngy 30, nht thc. Thng
11, ngy 30, nht thc. Mu Tut, nm th 5 [203 TCN], (S Hng Tch nm th 4;
Hn Lu Bang nm th 4). Ma thu, thng 7, sao Chi mc khu vc sao i Gic. K
Hi, nm th 6 [202 TCN], (Hn Cao nm th 5). Ma xun, thng 2, Hn Vng ln
ngi hong . Nm y Ty S mt. Qu Mo, nm th 10 [198 TCN], (Hn Cao nm th
9). Vua sai hai s coi gi hai qun Giao Ch v Cu Chn. t T, nm th 12
[196 TCN], (Hn Cao nm th 11) Nh Hn nh c thin h, nghe tin vua cng
xng vng nc Vit, mi sai Lc Gi sang phong vua lm Nam Vit Vng, trao
cho n thao5 v con so b i6, thng s vi nhau, bo vua gi yn t Bch Vit,
ch cp ph. Khi s 1 Ton th, cng nh nhiu b s thi phong kin, quan nim
nh Triu l mt triu i chnh thng ca nc ta, v vit thnh K Nh Triu. Quan
nim , t th k XVIII b ph phn, m ngi bc b u tin l Ng Th S, tc gi Vit
S Tiu n. 2 Nay l huyn Chinh nh, tnh H Bc, Trung Quc. 3 Tc Qung Chu
ngy nay. Qung ng vn cn huyn Phin Ngung. 4 Theo S K (q. 113: Nam Vit
Lit Truyn): quot;Khi nh Tn b dit, lp tc nh ly Qu Lm, Tng Qun, t lp
lm Nam Vit Vngquot;. y, vn bn ca Ton Th, do sao chp hoc khc in, nhm
ln t Qu Lm thnh Lm p. 5 NGuyn vn: quot;T thquot; = qu n v dy thao
buc (v trang sc) qu n. 6 Nguyn vn: quot;Phu phquot; = vt bng vng
bc, ngc , v.v.... cp cho ngi c phong quan tc, khi cn xc nh th khp
hai na vi nhau; tc dng cng nh ph tit, nhng ph tit thng l hnh ng lm
bng tre g, cp cho cc vin quan i thi hnh mnh lnh.
11. 11 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II n, vua ngi xm m tip
Lc Gi. Gi ni: quot;Vng vn l [2a] ngi Hn, h hng m m u nc Hn, nay li
lm tri tc nc mnh, mun chim t ny lm k ch chng chi vi nh Hn, h chng
lm hay sao? V li, nh Tn mt con hu1, thin h u tranh nhau ui, ch c Hn
khoan nhn yu ngi, dn u vui theo, khi qun t t Phong Bi m vo Quan
Trung trc tin chim gi Hm Dng, dp tr hung bo. Trong khong 5 nm, dp
yn lon lc, bnh nh bn bin, khng phi l sc ngi lm ni, tc l tri cho. Hn
nghe vng lm vua t ny, tng mun quyt mt phen c thua, nhng v dn chng
lao kh va xong cho nn phi b nh, sai s mang n thao cho vng, ng l vng
phi ra ngoi giao2 nghnh n bi yt t lng tn knh. Nay khng lm th, th nn
sm l m tip s gi mi phi, sao li cy dn Bch Vit ng m khinh nhn s gi ca
thin t? Thin T nghe bit, pht binh sang hi ti, th vng lm th
no?quot;. Vua ra dng s hi, ng dy ni: quot;Ti t ny lu ngy [2b] qun
mt c l nghaquot;. Nhn hi Gi rng: quot;Ti vi Tiu H, To Tham ai
hn?quot;3 Gi ni: quot;Vng hn chquot;. Li hi: quot;Ti vi vua Hn ai
hn?quot;. Gi ni: quot;Hn ni nghip ca Ng Tam Vng, thng tr ngi Hn k
hng c vn ngi, t rng hng mun dm, vt thnh dn giu, quyn chnh ch do mt
nh, t khi tri t m mang n nay cha tng c. Nay dn ca vng, chng qua mi
vn , xen khong ni bin, ch v nh mt qun ca nh Hn, v vi Hn sao
c?quot;. Vua ci v ni: quot;Ti ly lm gin khng c ni dy bn y, bit u
chng bng nh Hn?quot; Gi ngi im lng, sc mt tiu nghu. Bn gi Gi li vi
thng. Vua ni: quot; t Vit ny khng ai ni chuyn c. Nay ng n y hng ngy
ti c nghe nhng chuyn cha tng nghe.quot; Cho Gi chu bu gi nghn vng
lm vt b bao. n khi Gi v, li cho thm nghn vng na. [3a] Bnh Ng, nm th
13 [195 TCN], (Hn Cao nm th 12). Ma h, thng 4, vua Hn bng. Canh
Tut, nm th 17 [191 TCN], (Hn Hu Doanh nm th 4). Ma h, nh Hn dng
Nguyn Miu pha bc sng V. Qu Su, nm th 20 [188 TCN], (Hn Hu nm th 7)
Ma xun, thng ging, ngy mng mt, nht thc. Ma h, thng 5, nht thc, mt
tri b che khut ht. Ma thu, thng 8, vua Hn bng. t Mo, nm th 22 [186
TCN], (Hn Cao Hu L Tr nm th 2). Ma h, thng 6, ngy 30, nht thc. inh
T, nm th 24 [184 TCN], (Hn Cao Hu nm th 4). Nh Hn cm nc Nam Vit mua
st ca quan. Vua ni: quot;Khi Cao ln ngi, ta cng thng s chung dng.
Nay Cao Hu nghe li gim pha, phn bit dng Hn, Vit. Vic ny tt l mu k
ca Trng Sa Vng4 mun da uy c ca nh Hn mu ly nc ta m lm vua c, t lm
cng ca mnhquot;. [3b] Mu Ng, nm th 25 [183 TCN], (Hn Cao Hu nm th
5). Ma xun, vua ln ngi hong , em qun nh Trng Sa, nh bi my qun ri v.
Canh Thn, nm th 27 [181 TCN], (Hn Cao Hu nm th 7). Nh Hn sai Lm L
hu Chu To sang nh Nam Vit bo th vic nh Trng Sa. Gp khi nng to m
thp, bnh dch pht, bn bi qun. Vua nhn th dng binh uy v ca ci chiu v
Mn Vic v u Lc pha ty (tc l Giao Ch v Cu Chn), cc ni y u theo v, t
ng sang ty rng hn vn dm. Vua ngi xe mui vng, dng c t o5, cho l nghi
v ngang vi nh Hn. 1 Dng ai t ng m (lc l con hu, v lc l phc lc) ni
bng vic nh Tn mt nc. 2 Giao: vng ngoi thnh. 3 Tiu H, Ta Tham: hai
ngi c cng u trong vic ph t Hn Cao T, ni tip gi chc tha tng nh Hn. 4
Tc ca Ng Nhu i Hn Cao T c phong lm phin vng Trng Sa (nay l phn t
pha ng tnh H Nam). 5 T o: loi c ln trang sc bng lng ui cu, dng trn
xe nh vua.
12. 12 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II Tn Du, nm th 28 [180
TCN], (Hn Cao Hu nm th 8). Ma thu, thng 7, Cao Hu bng, cc i thn n i
vng Hng ln ngi, tc l Vn . Nhm Tut, nm th 29 [179 TCN], (Hn Vn Hng
nm th 1). Vua Hn v thy m m t tin ca vua u Chn nh [4a] mi t ngi th p
trng coi, tu thi cng t, gi cc anh em ca vua cho lm quan to, ban cho
hu. Vua Hn hi T tng Trn Bnh c th c ai sang s Nam Vit c, Bnh ni:
quot;Lc Gi thi Tin tng sang s Nam Vitquot;. Vua Hn gi Gi cho lm Thi
trung i phu, ly mt ngi yt gi1 lm ph s, em th sang cho vua. Th ni:
quot;Knh hi thm Nam Vit Vng rt lao tm kh . Trm l con v l ca Cao ,
phi ui ra ngoi lm phin vng t i, v ng s xa xi, kin thc hp hi qu kch,
nn cha tng gi th. Cao Hong la b by ti, Hiu Hu Hong qua i, Cao Hu t
ln trng coi vic nc, khng may c bnh, ngi h L chuyn quyn lm by, mt
mnh khng ch ng c, mi ly con ngi h khc ni nghip Hiu Hu Hong . Nh anh
linh tng miu v sc lc ca cc cng thn, git ht bn y. Trm v cc vng hu v
quan li khng cho t chi, khng th khng nhn, nay ln ngi. Mi ri nghe ni
vng c gi th cho tng [4b] qun Lm L hu, mun tm anh em thn v xin bi
chc hai tng qun Trng Sa. Trm theo th ca vng, bi chc tng qun Bc Dng
hu ri, cn anh em thn ca vng hin Chn nh, trm sai ngi n thm hi v sa p
phn m tin nhn ca vng ri. Ngy trc nghe tin vng em qun nh bin gii, cp
ph mi khng thi, dn Trng Sa kh s m Nam Qun kh nht, nc ca vng h c li
ring hay sao? Tt phi cht nhiu qun lnh, hi cc tng li ti gii, lm cho
v ga chng, con m ci, cha m mt con, c mt hi mi, trm khng n lm th.
Trm mun phn nh t phong xen k ch ng ln nhau2, em vic ra hi, bn quan
li u ni: quot;Cao Hong s d ly Trng Sa lm a gii, v [qu ch ] l t ca
vng, khng nn t tin thay iquot;. Nay d ly c t ai ca vng cng khng ln
thm, ly c ca ci ca vng cng khng giu thm, ci t t Ng Lnh v nam, vng c
vic tr ly. Tuy vy, vng xng l [5a] , hai cng lp m khng c xe s thng
hiu, th l tranh nhau. Tranh m khng bit nhng th ngi c nhn khng lm.
Trm nguyn cng vng u b him trc, t nay tr i thng hiu nh xa. V vy mi
sai Lc Gi sang a t d, t vi vng bn ca trm. Vng cng nn nghe theo, ch
lm nhng vic cp ph na. Nhn gi biu vng 50 chic o bng thng hng, 30
chic o bng trung hng, 20 chic o bng h hng. Mong rng Vng hy nghe nhc
tiu su v thm hi nc lng gingquot;. Khi Gi n, vua t li ni: quot;Knh
vng chiu ch, xin lm phin vng, gi mi l cngquot;. Ri vua h chiu rng:
quot;Trm nghe: hai ngi hng khng ng cng nhau, hai ngi hin khng cng
i. Hong nh Hn l bc thin t hin ti, t nay ta trit b xe mui vng v c t
o l nghi ch ca hong quot;. Nhn vit th rng: quot;Man Di i trng lo
phu, thn , mo mui ng cht, hai ly dng th ln hong b h. Lo phu vn l li
c t Vit, Cao ban cho n [5b] thao lm Nam Vit Vng. Hiu Hu Hong ln
ngi, v ngha khng n tuyt nn ban cho lo phu rt hu. Cao Hu ln coi vic
nc li phn bit Hoa - Di, ra lnh khng cho Nam Vit nhng kh c lm rung
bng st v ng; nga, tru, d nu cho th cng ch cho con c, khng cho con
ci. Lo phu t ho lnh, nga, tru, d gi. T ngh nu khng sm l vt cng t,
th ti thc ng cht, mi sai ni s Phan, trung y Cao, ng s Bnh, ba bn
dng th t li, nhng u khng thy tr v. Li nghe n rng, phn m ca cha m lo
phu b p ph, anh em h hng u b git. V vy, bn li bn nhau rng: quot;Nay
bn trong khng c phn chn vi nh Hn, bn ngoi khng ly g t cao khc vi nc
Ngquot;. V vy mi i xng hiu l , t lm nc mnh, khng dm lm iu g hi n
thin h. Cao Hong Hu nghe tin c gin, tc b s sch ca Nam Vit, khin cho
vic sai ngi i s khng thng. Lo phu trm ng l v Trng Sa Vng gim [6a]
pha, cho nn mi em qun n nh bin gii. Lo phu t Vit 49 nm, n nay m chu
ri, nhng vn phi dy sm, ng mun, nm khng yn chiu, n khng bit ngon, mt
khng trng sc p, tai khng nghe ting chung trng, ch v khng c lm ti nh
Hn m thi. Nay may c b h c lng thng n, 1 Yt gi: chc quan i Tn, Hn,
gi vic giao thip vi nc ngoi. 2 Nguyn vn: quot;nh a khuyn nha chi
tng chquot; (phn nh t ai theo kiu xen k nh rng ch ch ng ln nhau).
Nh Hn ct t phong kiu cho xen lt phn t ca phin quc n vi phin quc kia
d b ch ng.
13. 13 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II c khi phc hiu c, cho
thng s nh trc, lo phu d cht xng cng khng nt. Vy xin i tc hiu, khng
dm xng na. Knh cn sai s gi dng mt i ngc bch trng, 1.000 b lng chim
tr, 10 sng tn, 500 v c mu ta, 1 gi c cung, 40 i chim tr sng, 2 i
chim cng. Mo mui liu cht, hai ly dng ln hong b hquot;. Lc Gi em th
y v bo, vua Hn rt mng. T y Nam Bc giao ho, thi vic binh ao, dn c yn
ngh. Qu Hi, nm th 30 [178 TCN], (Hn Vn nm th 2). Ma ng, thng 10,
ngy 30, nht thc. [6b] Gip T, nm th 31 [177 TCN], (Hn Vn nm th 3).
Ma ng, thng 10, ngy 30 nht thc. Thng 11, ngy 30, nht thc. Tn T, nm
th 48 [160 TCN], (Hn Vn Hu Nguyn, nm th 4). Ma h, thng 4, ngy 30,
nht thc. Gip Thn, nm th 51 [157 TCN], (Hn Vn nm th 7). Ma h, thng
6, vua Hn bng, c chiu dn tang ngn. Ma thu, thng 9, sao Chi mc phng
ty. t Du, nm th 52 [156 TCN], (Hn Cnh Khi, nm th 1). Nh Hn chiu sai
cc qun quc dng miu Thi Tng. Bnh Tut, nm th 53 [155 TCN], (Hn Cnh nm
th 2). Ma ng, thng 11, c sao Chi mc phng ty. inh Hi, nm th 54 [154
TCN], (Hn Cnh nm th 3). Ma xun, thng ging, c sao Chi ui di mc phng
ty. Thng y, ngy 30, c nht thc. [7a] Mu T, nm th 55 [153 TCN], (Hn
Cnh nm th 4). Ma ng, thng 10, ngy 30, nht thc. Qu T, nm th 60 [148
TCN], (Hn Cnh Trung Nguyn nm th 2). Ma h, thng 4, c sao Chi mc pha
ty bc. Ma thu, thng 9, ngy 30, c nht thc. Gip Ng, nm th 61 [147
TCN], (Hn Cnh nm th 3). Ma thu, thng 9, c sao Chi mc pha ty bc.
Thng y, ngy 30, nht thc. t Mi, nm th 62 [146 TCN], (Hn Cnh nm th
4). Ma ng, thng 10, ngy 30, nht thc. inh Du, nm th 64 [144 TCN],
(Hn Cnh nm th 6). Ma thu, thng 7, ngy 30, nht thc. By gi vua sai s
sang nh Hn th xng l vng, gi l triu yt cng nh cc nc ch hu, trong nc
th theo hiu c []. [7b] Mu Tut, nm th 65 [143 TCN], (Hn Cnh Hu
Nguyn, nm th 1). Ma thu, thng 7, ngy 30, nht thc. Canh T, nm th 67
[141 TCN], (Hn Cnh [Hu Nguyn] nm th 3). Ma ng1, thng 10, mt tri, mt
trng u sc . Thng 12, sc mt tri ta, nm sao i ngc chiu m ly chm sao
Thi Vi; mt trng i xuyn vo Thin nh (Thin nh tc l 10 ngi sao cung vin
Thi Vi gc hu sao Long Tinh, khong sao Dc sao Chn; y l cung ca thin
t; ta ca ng ). Ma xun, thng ging, vua Hn bng. Nhm Dn, nm th 69 [139
TCN], (Hn V Trit, Kin Nguyn nm th 2). Ma xun, thng ging, ngy 30,
nht thc. Ma h, thng 4, c sao to bng mt tri mc ban m. 1 S vic ghi
trong nm Canh T ny (141 TCN), trc ni ma ng, sau li ghi vic ma xun,
hn l vic hai nm khc nhau. Hn Cnh ngi 16 nm, cht nm Canh T (xem: Lch
i cng miu thy nin hy ph) ng nh Ton Th ghi ti y. V vy, iu ghi
quot;ma ng, thng 10 ...quot; trn l ghi li s vic trong ma ng nm trc.
Hoc cng c th coi l vn bn Ton th b st tiu mc v nm K Hi (142 TCN) m s
vic v ma ng ghi nhm v tr nh trn.
14. 14 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II Qu Mo, nm th 70 [138
TCN], (Hn Kin Nguyn nm th 3). Ma thu, thng 7, sao Chi mc pha ty bc.
Thng 9, ngy 30, nht thc. Gip Thn, nm th 71 [137 TCN], (Hn Kin
Nguyn, nm th 4). Vua bng, thy l V . Chu l H ln ni ngi. (V sau, nh
Trn [8a] phong l Khai Thin Th o Thnh V Thn Trit Hong ). L Vn Hu ni:
t Liu ng khng c C T th khng thnh phong tc mc o i m [nh Trung Hoa],
t Ng Ci khng c Thi B th khng th ln ci mnh ca b vng. i Thun l ngi ng
Di nhng l bc vua gii trong Ng . Vn Vng l ngi Ty Di m l bc vua hin
trong Tam i. Th mi bit ngi gii tr nc khng c t rng hay hp, ngi Hoa
hay Di, ch xem c m thi. Triu V khai thc t Vit ta m t lm trong nc, i
ngang vi nh Hn, gi th xng l quot;lo phuquot;, m u c nghip vng cho
nc Vit ta, cng y c th ni l to lm vy. Ngi lm vua nc Vit sau ny nu
bit bt chc V m gi vng b ci, thit lp vic qun quc, giao thip vi lng
ging phi o, gi ngi bng nhn, th gn gi b ci c lu di, ngi phng Bc khng
th [8b] li ngp ngh c. S thn Ng S Lin ni: Truyn [Trung Dung] c cu:
quot;Ngi c c ln th t c ngi, t c danh, t c sng luquot;. [V] lm g m c
nh th? Cng ch v c c m thi. Xem cu tr li Lc Gi th oai anh v km g Hn
Cao. n khi nghe tin Vn t th p trng coi phn m t tin, tu thi cng t,
li ban thng u hu cho anh em, th by gi vua li khut phc nh Hn, do tng
miu c cng t, con chu c bo tn, th chng phi l nh c ? Kinh Dch ni:
quot;Bit khim nhng th ngi tn m c sng, ngi thp m khng ai dm vt
quaquot;. Vua chnh hp cu y. Vn Vng ngi 12 nm, th 52 tui. Vua ly
ngha cm nc lng ging, nh lui ch, yn bin cnh, cng gi l bc vua c mun
thnh tr vy. [9a] Tn hy l H, con trai Trng Thy, chu V . Bnh Ng, nm
th 2 [135 TCN], (Hn Kin Nguyn nm th 6). Ma thu, thng 8, c sao Chi
mc phng ng, ui di ht tri. Mn Vit Vng Snh xm ln bin p nc ta. Vua gi
c vi nh Hn, khng t tin dy qun, sai ngi em th ni vic vi nh Hn. Nh Hn
khen l ngha, v vua m pht i binh, sai Vng Khi xut qun t D Chng, Hn
An Quc xut qun t Ci K, nh Mn Vit. Hoi Nam Vng [Lu] An dng th can
rng: quot;Vit l t ngoi ci. Dn ct tc v mnh, khng th ly php ca nc i m
mang ai m tr c. T thi Tam i thnh tr, ngi H, ngi Vit khng nhn chnh
sc, khng phi l v mnh m khng hng phc c, uy khng ch ng c, m v t y
khng th c, dn y khng th chn c, khng b lm phin n Trung Quc vy. Nay h
nh ln nhau m b h pht qun n cu, th l tri li em Trung Quc m [9b] phc
dch di dch vy. V ngi Vit khinh bc, tro tr, khng theo php , khng phi
mi c mt ngy. Nay mi khng vng chiu m ct qun i nh git, thn s sau ny
vic binh cch khng bit n lc no thi. Va ri my nm lin khng c ma, sinh
k ca dn cha li nh c, nay pht binh ly lng, i my nghn dm li thm rng
su tre rm, nhiu rn c th d, thng h ma nng, cc bnh th t hoc lon pht
ra lun, tuy cha tng ra qun kim m cht chc tt nhiu ri. Thn nghe rng
sau vic qun l, tt l mt ma, l bi ci kh su kh ph s iu ha ca kh m dng,
cm n tinh kh
15. 15 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II ca tri t, tai bin do
y m sinh ra. B h c snh tri t, n n c cy, mt ngi i rt khng c hng trn
tui tri m cht, b h cng ly lm thng xt trong lng. Hin nay trong nc
khng c ting ch sa bo ng m khin qun lnh phi di du [10a] ng ni, ngm t
ni hang, khin dn bin cng phi ng ca sm m ca mun, ba mai khng kp ba
hm, thn An trm xin b h thn trng vic . V ngi Vit nhn ti vt lc yu mng
khng bit nh b, li khng bit dng xe nga cung n, th m khng th em qun
vo c, l v h gi c t him, m ngi Trung Quc th khng quen thy th. Thn
nghe ng s ngi ta ni rng: Mn Vit Vng b em l Gip git cht, Gip cng b
git ri, dn nc y cha thuc v ai. Nu b h sai trng thn n ni thm hi, ban
c cp thng chiu d h, th tt h s dt tr du gi theo v thnh c. Nu [b h]
khng dng t y lm g, th nc mt lm cho cn, dng tuyt khin ni li, phong
lm vng hu, nh th tt h phi em mnh lm ti, i i np cng. B h ch dng ci n
vung mt tc, dy thao mt trng hai, m trn v c t ngoi, khng phi nhc mt
tn lnh no, khng phi cn mt chic gio no, m uy c u c c. Nay em qun
[10b] vo t h, h tt s hi, trn vo rng ni; nu ta b v, th h li hp n t
l, nu ta gi, th ht nm ny sang nm khc, qun lnh mt mi, lng thc thiu
ht, mt phng c vic gp, th bn mt u s. Thn s rng bin c s sinh, gian t
s ni, u l bt u t y c. Thn ngh rng: qun ca thin t ch i nh k di phm
li, ch khng i nh nhau tranh ginh, v l khng ai dm sc. Nu ngi Vit lm
liu chng li quan chp s m trong qun kim ci y xe c k no khng v th d c
chm c u ca Vit Vng, thn cng ly lm xu h1. B h ly chn chu lm nh, sinh
dn u l thn thip c, t ca di ch no c lm nhn h c mt ngy m phi phin n
nga m hi mt nhc? Kinh Thi c cu: quot;o vng tin thc, t T theo
vquot;. ni vng o rt ln m phng xa mn phc. Thn An trm lo rng tng li
em 10 vn qun i ch lm ci trch nhim ca mt ngi [11a] s gi m thi.quot;
Khi y qun nh Hn cha qua o, Mn Vit Vng pht binh gi ch him chng c. Em
Mn Vit Vng l D Thin cng vi ngi trong h bn nhau rng: quot;V vng t
tin em qun nh Nam Vit khng xin php nh Hn, cho nn nh Hn em qun n nh.
Qun Hn nhiu v mnh, d may m mnh c nh c chng na sau h li ko sang nhiu
hn, chung quy nc cng b dit, chi bng git vng t li vi nh Hn m xin bi
binhquot;. Bn git Snh, sai s em u np cho Vng Khi. Khi lin cho ng
qun li, bo cho Hn An Quc, ri sai s mang u Snh chy v bo. Vua Hn sai
Trang Tr sang t cho vua bit. Vua rp u ni: quot;Thin t v qu nhn em
qun git vua Mn Vit, qu nhn d cht cng khng bo p c n c yquot;. Mi sai
thi t l Anh T sang nh Hn lm con tin. Nhn bo Tr rng: quot;Nc ti mi b
cp, s gi c v trc, qu nhn ang ngy m sm sa hnh trang vo triu kin thin
tquot;. Tr v ri, by ti u can [11b] vua rng: quot;Qun nh Hn git [Mn
Vit Vng] Snh l c mun cnh co nc Vit ta. V li tin ni th nh Hn ct khng
tht l th thi. Tm li ch nn tin li ni kho, vo chu vua Hn th khng v c
na, l th mt nc y.quot; Vua bn ni thc l c bnh ri khng sang yt kin
na. inh Mi, nm th 3 [134 TCN], (Hn Nguyn Quang, nm th 1). Ma thu,
thng 7, ngy 30, nht thc. Gip Dn, nm th 10 [127 TCN], (Hn Nguyn Sc
nm th 2). Ma xun, thng 3, ngy 30, nht thc. t Mo, nm th 11 [126
TCN], (Hn Nguyn Sc nm th 3). Vua m nng, Thi t Anh T Hn v. Bnh Thn,
nm th 12 [125 TCN], (Hn Nguyn Sc nm th 4). Vua mt, thy l Vn Vng.
Con l Anh T ni ngi. 1 Cu ny c khc vi ch so vi nguyn vn bc th ca Lu
An: quot; .... thn do thit v i Hn tu chiquot;: thn cng trm xu h cho
nh i Hn (Hn th, Hoi Nam Vng truyn).
16. 16 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II [12a] S thn Ng S Lin
ni: Vn Vng giao thip vi nc lng ging phi o, nh Hn khen l c ngha, n
mc dy binh nh gip k th; li bit nghe li can, thc bnh khng sang chu
nh Hn, gi php nh mu cho con chu, c th gi l khng xu h vi ng ni. Minh
Vng ngi 12 nm. Vua khng cn thn mi v chng, gy thnh lon cho quc gia,
khng c g ng khen. Tn hy l Anh T, con trng ca Vn Vng. inh T, nm th 1
[124 TCN], (Hn Nguyn Sc nm th 5). Ly L Gia lm Thi ph. K Mi, nm th 3
[122 TCN], (Hn Nguyn Th nm th 1). Ma h, thng 5, ngy 30, nht thc.
Nhm Tut, nm th 6 [119 TCN], (Hn Nguyn Th nm th 4). Ma xun, sao Chi
mc pha ng bc. Ma h, sao Chi di mc [12b] phng ty. t Su, nm th 9 [116
TCN], (Hn Nguyn nh nm th 1). Mu Thn, nm th 12 [113 TCN], (Hn Nguyn
nh nm th 4). Trc kia vua lm th t, sang lm con tin cho nh Hn Trng
An, ly con gi ngi h C Hm an, sinh con tn l Hng. n khi ln ngi, giu n
ca tin i, dng th sang nh Hn xin lp C th lm hong hu, Hng lm th t. Nh
Hn my ln sai s gi sang khuyn vua vo chu. Vua s vo yt kin phi theo
php nh Hn ngang vi cc ch hu trong, c co m khng i, bn sai con l Th
cng vo lm con tin. Nm y vua mt, thy l Minh Vng. Con l Hng ni ngi.
Ai Vng ngi 1 nm [112 TCN]. [13a] Mu hu ngang nhin dm lon, quyn thn
chuyn chnh, vua hn tui tr, gi ni th no c. Tn hy l Hng, con th ca
Minh Vng. Nm y, vua ln ngi, tn m l C th l thi hu. Trc kia, thi hu
cha ly Minh Vng, tng thng dm vi An Quc Thiu Qu ngi B Lng. An Quc l
h, Thiu Qu l tn. Nm y nh Hn sai An Quc Thiu Qu sang d vua v thi hu
vo chu, nh i vi cc ch hu trong, li sai bin s l bn Gin ngh i phu
Chung Qun tuyn d, dng s l bn Ngy Thn gip vic, v y L Bc c em qun ng
Qu Dng i s gi. Khi y vua cn t tui, C hu l ngi Hn, Thiu Qu n, li t
thng. Ngi nc bit, phn nhiu khng theo thi hu. Thi hu s lon ni, mun
da uy nh Hn, nhiu ln khuyn vua v cc quan xin ni ph nh Hn. [13b] Bn
nh s nh Hn dng th, xin theo nh cc ch hu trong, c 3 nm mt ln vo chu,
trit b ca quan bin gii. Vua Hn bng lng, ban cho vua v Tha tng L Gia
n
17. 17 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II bng bc v cc n ni s,
trung y, thi ph, cn cc chc khc c t t ly. B hnh pht c thch ch, ct
mi, dng php lut nh Hn nh cc ch hu trong. Cc s gi u li trn gi v v1.
K T, nm th 1 [112 TCN], (Hn Nguyn nh nm th 5). Vua v thi hu sa son
hnh trang l vt qu gi vo chu. By gi T Tng L Gia tui nhiu, lm tng tri
ba triu, ngi trong h lm trng li n hn 7 chc ngi, con trai u ly con
gi vua, con gi u g cho con em vua v ngi tn tht, cng thng gia vi Tn
Vng qun Thng Ng, trong nc rt c lng dn hn c vua. Gia nhiu ln dng th
can vua, vua khng nghe, nhn th c lng mun lm phn, thng co m khng tip
[14a] s gi nh Hn. Cc s gi nh Hn u ch n Gia, nhng th cha th git c.
Vua v thi hu cng s bn Gia khi s trc, mun nh s gi nh Hn tr mu git bn
Gia. Bn t tic ru mi s gi n d, cc i thn u ngi hu ru. Em Gia lm tng,
em qun ng ngoi cung. Tic ru mi bt u, thi hu bo Gia rng: quot;Nam
Vit ni thuc [Trung Quc] l iu li cho nc, th m tng qun li cho l bt
tin l ti sao?quot;, ct chc tc s gi. S gi cn ng h nghi, chn ch cha
dm lm g. Gia thy tai mt h c v khc thng, lp tc ng dy i ra. Thi hu
gin, mun ly gio m Gia, vua ngn li. Gia bn ra chia ly qun lnh ca em
dn v nh, co m khng chu gp vua v s gi, ngm cng cc i thn mu lm lon.
Vua vn khng c git Gia, Gia cng bit th, v vy n my thng khng hnh ng
g. Thi hu mun mt mnh git Gia nhng sc khng lm ni. [14b] Vua Hn nghe
tin Gia khng nghe mnh, m vua v thi hu th c lp, yu t khng ch ng ni,
s gi th nht nht khng quyt on, li thy vua v thi hu ni ph ri, ch mt
mnh L Gia lm lon, khng ng dy qun, mun sai Trang Sm em 2 nghn ngi
sang s. Trang Sm ni: quot;Ly s ha hiu m sang, th vi ngi cng , ly v
lc m sang, th 2 nghn ngi khng lm g cquot;. Sm t chi khng nhn. Vua
Hn bn bi chc Sm. Tng T Bc c l Hn Thin Thu hng hi ni: quot;Mt nc Vit
cn con, li c vng v thi hu lm ni ng, ch mt mnh tha tng L Gia lm lon,
xin cp cho 3 trm dng s, th no cng chm c Gia v boquot;. By gi nh Hn
sai Thin Thu v em C thi hu l C Lc em 2 nghn ngi tin vo t Vit. L Gia
bn h lnh cho trong nc rng: quot;Vua cn nh tui, thi hu vn l ngi Hn,
li cng vi s gi nh Hn dm lon, chuyn mun ni ph vi nh Hn, em ht [15a]
chu bu ca Tin Vng dng cho nh Hn nnh b, em theo nhiu ngi n Trng An
ri bt bn cho ngi ta lm y t, ch ngh mi li mt thi, khng oi g n x tc h
Triu v lo k mun iquot;. Bn cng vi em em qun nh, git vua v thi hu,
cng tt c bn s gi nh Hn, ri sai ngi i bo cho Tn Vng Thng Ng v cc qun
p, lp con trng ca Minh Vng l Thut Dng hu Kin c lm vua. Vua b git,
tn thy l Ai Vng. S thn Ng S Lin ni: Tai ha ca Ai Vng, tuy bi L Gia
m s thc th gy mm t C Hu. K ra sc p n b c th lm nghing nc nh ngi ta
th c nhiu manh mi, m ci triu ca n th khng th bit trc c. Cho nn cc
tin vng tt phi t ra l i hn2, tt phi cn thn quan h v chng, tt phi
phn bit him nghi, hiu nhng iu nh nht, tt phi chnh v trong ngoi, tt
phi ngn nga vic ra vo, tt phi dy o [15b] tam tng, th sau mi ha mi
khng do u m n c. Ai Vng t tui khng th ngn gi c m, L Gia coi vic nc,
vic trong vic ngoi li khng d bit hay sao? Khch ca nc ln n, th vic n
tip c l nghi, ch c th t, cung ng c s, tha tip c ngi, sao n nI thng
dm vi mu hu? Mu hu thm trong cung, khng d vic ngoi: khi no c vic ra
ngoi, th c xe da c, c mn ui tr, cung tn theo hu, sao n ni thng dm
vi s khch c? Bn Gia toan dp tt la chy ng khi ang chy rc, sao bng
ngn ngay ci c ha lon t khi cha c triu chng g c hn khng? Cho nn ni:
Lm vua m khng bit ngha Xun Thu tt phi chu ci ting cm u ti c; lm ti
khng bit ngha Xun Thu tt mc phi ti cp ngi git vua, tc nh l Minh
Vng, Ai Vng v L Gia vy. 1 Nguyn bn in l: quot;dng Hn php, t ni ch
hu gi giai trn ph chiquot;, c php v ngha u khng n. S K (q.113 Nam
Vit lit truyn) cu ny vit r l: quot; .... dng Hn php, t ni ch hu. S
gi giai lu trn ph chiquot;. Nh vy, vn bn ca Ton Th cu trn y b st
hai ch: s v lu. Chng ti dch theo cu chnh l. 2 i hn: l hn l ca hong
.
18. 18 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II Thut Dng Vng [16a]
ngi 1 nm [111 TCN]. X tc h Triu, C hu lm cho nghing, gc nh trc ri,
ngn cng theo m . Tn hy l Kin c, con trng ca Minh Vng v ngi v Vit.
By gi, ma ng, thng 11, T tng L Gia lp vua ln ngi, m qun ca Hn Thin
Thu vo ci, nh ph mt vi p nh. Gia bn m mt ng thng cp lng cho qun,
[khi qun nh Hn] n cn cch Phin Ngung 40 dm, th Gia xut qun nh, git c
bn Thin Thu. Sai ngi em s tit ca nh Hn cho vo trong hm trn ni Ti
Thng (tc l o i D) dng li kho t ti, [mt mt] pht binh gi ch him yu.
Vua Hn nghe tin, sai Phc ba tng qun L Bc c xut pht t Qu Dng, Lu
thuyn tng qun Dng Bc xut pht t D Chng, Qua Thuyn tng qun1 Nghim (s
chp thiu h) xut pht t Linh Lng, H li tng qun Gip [16b] (s chp thiu
h) em qun xung Thng Ng, Tr Ngha hu Qu2 (s chp thiu h) em qun D Lang
xung sng Tng Kha, u hi c Phin Ngung. Canh Ng, nm th 1 [111 TCN],
(Hn Nguyn nh nm th 6). Ma ng, Dng Bc nh Hn em 9 nghn tinh binh hm
Tm Hip, ph Thch Mn (L Gia cht gia sng gi l Thch Mn) ly c thuyn thc
ca ta ko lun c cc thuyn y i, em my vn ngi i Phc ba tng qun L Bc c.
Bc c ni v ng xa nn chm, ri cng vi Lu thuyn tng qun hi qun tin n
Phin Ngung. By gi [L Bc c] c hn 1 nghn ngi cng tin [vi qun Dng Bc].
Dng Bc i trc n Phin Ngung. Vua v L Gia cng gi thnh. Dng Bc t chn ch
thun tin ng mt ng nam; L Bc c ng mt ty bc. Va chp ti, Dng Bc nh bi
[qun Triu], phng la t thnh. Bc c khng bit qun trong thnh nhiu hay t
bn ng doanh, sai s chiu d. K no ra hng u cho n thao v tha cho v
chiu d nhau. Lu thuyn3 [17a] tng qun Dng Bc c sc nh, ui [qun Triu]
chy ngc vo dinh qun ca L Bc c. n t m sng th trong thnh u hng. Vua v
Gia cng vi vi trm ngi, ang m chy ra bin. Bc c li hi nhng ngi u hng
bit ch ca Gia, bn sai ngi ui theo. Hiu y t m l T Hong bt c vua,
quan lang Vit l K (c bn chp l Tn ) bt c Gia. By gi qun ca H li v
Qua thuyn tng qun, cng qun D Lang ca Tr Ngha hu cha n m nc Vit ta b
L Bc c v Dng Bc dp yn ri. (By gi nc Vit ta sai ba quan s4 em 300
con tru, 1.000 chung ru v s h ca 3 qun Giao Ch, Cu Chn v Nht Nam n
xin hng; L Bc c nhn cho ba ngi y lm thi th 3 qun tr dn nh c). T [nh
Hn] ly t chia lm 9 qun l: Nam Hi (qun ca nh Tn, nay l t Qung ng nh
Minh), Thng Ng (nh ng gi l ch Chu5, xa l u Lc, t ca nc Vit ta), Ut
Lm (nh Tn l qun Qu Lm, Hn V i lm tn ny), Hp Ph (nh Tn l Tng Qun,
nay thuc Lim Chu), Giao Ch, Cu Chn, Nht Nam (u l Tng Qun thi Tn)6,
Chu Nhai, m Nh (u trong bin ln). T y nh Hn bt u [17b] t Th s, Thi
th. Ch nh Hn t Th s cai tr mt chu, Thi th cai tr mt qun (qun l cp
di ca chu) .... 1 Phc ba tng qun, Lu thuyn tng qun, Qua thuyn tng
qun, H li tng qun u l danh hiu cp tng qun i Hn V (phc ba: dp sng,
lu thuyn: thuyn lu, h li: xung thc). Ring v tn hiu Qua thuyn tng
qun, Trng An ch gii S K vit: quot;Ngi Vit thng ln di nc lt p thuyn,
li thng c thung lung lm hi cho nn phi cm qua di thuyn, nhn m t
tnquot; (qua l mt loi v kh). 2 T Qung ch gii S K ghi Tr Ngha hu tn
l Di. 3 Nguyn bn thiu t 17 a-b v ng nhm t 17 a-b ca BK2, chng ti
theo bn in khc b sung t thiu ny. 4 nm Qu Mo (198 TCN), Ton th ghi
Triu V sai hai s coi gi hai qun Giao Ch v Cu Chn; y li ni sai ba
quan s em s h ca 3 qun Giao Ch, Cu Chn v Nht Nam. Li cn n ca Cng mc
(TB2,2b) dn sch Thy Kinh ch ca Lch o Nguyn cng chp vic tng t nh
chnh iu ghi trn y: ch c hai s hai qun Giao Ch v Cu Chn, khng ni n
qun Nht Nam. 5 Thng Ng l tn qun t thi Hn, nh ng i gi l Ng Chu (nay
l huyn Thng Ng, tnh Qung Ty), ch khng phi l ch Chu (nay l T Xuyn)
nh ngi ch thch nguyn bn nhm. 6 Xem ch thch 3 tr.138.
19. 19 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II L Vn Hu ni: L Gia
can ngn Ai Vng v C thi hu khng nn xin lm ch hu nh Hn, ng trit b ca
quan bin gii, c th gi l bit trng nc Vit vy. Song can m khng nghe,
th ngha ng em ht by ti n triu nh, trc mt vua trnh by li hi v vic nc
Hn, nc Vit u xng c, c l Ai Vng v thi hu cng nghe ra m tnh ng Nu li
vn khng nghe theo, th nn t trch mnh m lnh ngi [t tng], nu khng th
th dng vic c h Y1, h Hoc, chn mt ngi khc trong hng con ca Minh Vng
thay ngi, cho Ai Vng c nh Thi Gip2 v Xng p m gi ton tnh mnh, nh th
th khng li ng tin thoi. Nay li git vua h lng on, li khng bit c cht
gi ly nc, khin cho nc Vit b chia ct, phi lm ti nh Hn, ti ca L Gia
ng cht khng dung. [18a] S thn Ng S Lin ni: Ng Lnh i vi nc Vit ta l
i him ca ng ca nc cng nh H Lao ca nc Trnh, H Dng ca nc Quc. Lm vua
nc Vit tt phi t qun ch him gi nc, khng th cho mt c. H Triu mt khi
khng gi c t him y th nc mt dng tuyt, b ci b chia ct. Nc Vit ta li b
phn chia, thnh ra ci th Nam-Bc vy. Sau ny cc bc Vng ni dy, ch t him
mt ri, khi phc li tt nhin l kh. Cho nn Trng N Vng tuy nh ly c t Lnh
Nam, nhng khng gi c ni him yu Ng Lnh, rt cuc n bi vong. S Vng tuy
khi phc ton thnh, nhng by gi cn l ch hu, cha chnh v hiu, sau khi
cht li mt ht; m cc nh inh, L, L, Trn ch c t t Giao Chu tr v Nam
thi, khng khi phc c t c ca Triu V , ci th khin nn nh vy. Tr ln l. h
Triu, t V nm Gip Ng n Thut Dng Vng nm Canh Ng l ht, gm 5 i, cng 97
nm [207 - 111 TCN]. 1 H Y: tc Y Don, quan ph chnh ca nh Thng; sau
khi vua Thang cht, chu ni l Thi Gip ng c ni ngi, nhng Gip km o c. Y
Don bn y Gip n t ng, sau 3 nm, Thi Gip hi ci, Y Don li n v cho lm
vua. H Hoc: l Hoc Quang, quan ph chnh ca nh Hn. Sau khi Hn Chiu
cht, theo di chiu, Quang rc lp Xng p Vng ln ni ngi, nhng Xng p Vng
dm lon, Quang ph i m lp Tuyn . 2 Xem ch thch NK1, 8b.
20. 20 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III i Vit S K Ngoi K
Ton Th Quyn III [1a] K Thuc Ty Hn Tn Mi, [110 TCN], (Hn Nguyn Phong
nm th 1). Nc Vit ta thuc v nh Hn. Nh Hn cho Thch i lm Thi Th 9 qun.
(Ch nh Hn ly chu lnh qun, tr hai qun Chu Nhai, m Nh u gia bin, cn 7
qun thuc v Giao Chu, i lm chu Thi th1. Thi Ty Hn, tr s ca Thi Th t
ti Long Uyn, tc l Long Bin, thi ng Hn t ti M Linh tc l Yn Lng2. n
khi i cht, Hn Chiu ly Chu Chng thay. n cui i Vng Mng, chu mc Giao
Chu l ng Nhng cng cc qun ng chn b ci t gi. Tng nh Hn l Sm Bnh vn
quen thn vi Nhng, gi th cho Nhng by t uy c ca nh Hn. Th ri [Nhng]
bo Thi th Giao Ch l Tch Quang v Thi th cc qun l bn Mc sai s sang
cng hin nh Hn. Nh Hn u phong cho nhng ngi y tc hu. By gi l nm K Su
thi Hn Quang V nm Kin V th 5 [29]. Tch Quang ngi qun Hn Trung, khi
[1b] Giao Ch, ly l ngha dy dn. Li ly Nhm Din lm Thi th Cu Chn. Din
l ngi Uyn [huyn]. Tc ngi Cu Chn ch lm ngh nh c, i sn, khng bit cy
cy. Din mi dy dn khai khn rung t, hng nm cy trng, trm h no . Dn
ngho khng c snh l ci v, Din bo cc trng li tr xung bt bng lc ra gip
, cng mt lc ly v c n 2.000 ngi. Din coi vic c 4 nm th b gi v. Ngi
Cu Chn lm n th. Nhng ngi con u t tn l Nhm. Phong tc vn minh ca t
Lnh Nam bt u t hai thi th y. K Hi, [39], (Hn Quang V Lu T, Kin V nm
th 15). Thi th Giao Ch l T nh chnh s tham lam tn bo, Trng N Vng dy
binh nh. Tr ln l [k] thuc nh Hn, t nm Tn Mi n nm K Hi, cng 149 nm
[110 TCN - 39]. 1 Thch i: lm thi th 9 qun, Cng mc (TB2, 6b) sa l th
s b Giao Ch. Nhng th s l chc quan c t vo nm Nguyn Phong th 5 (106
TCN) i Hn V . 2 Yn Lng: nay thuc tnh Vnh Ph.
21. 21 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III [2a] K Trng N Vng
Trng Vng ngi 3 nm. Vua rt hng dng, ui T nh, dng nc xng vng, nhng v
l vua n b, khng th lm nn cng ti to. Tn hy l Trc, h Trng. Nguyn l h
Lc, con gi ca Lc tng huyn M Linh1, Phong Chu, v ca Thi Sch huyn Chu
Din2. (Thi Sch cng l con Lc tng, con hai nh tng kt hn vi nhau. Sch
Cng mc tp lm ly Lc lm h l lm). ng M Linh. Canh T, nm th 1 [40], (Hn
Kin V nm th 16). Ma xun, thng 2, vua kh v Thi th T nh dng php lut
tri buc, li th nh git chng mnh, mi cng vi em gi l Nh ni binh nh hm
tr s chu. nh chy v nc. Cc qun Nam Hi, Cu Chn, Nht Nam, Hp Ph u hng
ng, ly c [2b] 65 thnh Lnh Nam, t lp lm vua, mi xng l h Trng. Tn Su,
nm th 2 [41], (Hn Kin V nm th 17). Ma xun, thng 2, ngy 30, nht thc.
Nh Hn thy h Trng xng vng, dy qun nh ly cc thnh p, cc qun bin thy b
kh, mi h lnh cho Trng Sa, Hp Ph v Giao Chu ta sp sn xe thuyn, sa
sang cu ng, thng cc ni khe, cha thc lng, cho M Vin lm Phc Ba tng
qun, Ph Lc hu Lu Long lm ph sang xm lc. Nhm Dn, nm th 3 [42], (Hn
Kin V nm th 18). Ma xun, thng ging, M Vin theo ven bin m tin, san
ni lm ng hn nghn dm, n Lng Bc ( pha ty Ty Nhai ca La Thnh, gi l Lng
Bc)3 nh nhau vi vua. Vua thy th gic mnh lm, t ngh qun mnh hp, s
khng chng ni, lui qun v gi Cm Kh (Cm Kh, s chp l Kim Kh). Qun cng
cho vua l n b, s khng nh ni ch, bn tan chy. Quc thng li mt. [3a] L
Vn Hu ni: Trng Trc, Trng Nh l n b, h mt ting m cc qun Cu Chn, Nht
Nam, Hp Ph, cng 65 thnh Lnh Ngoi u hng ng, vic dng nc xng vng d nh
tr bn tay, c th thy hnh th t Vit ta dng c nghip b vng. Tic rng ni
sau h Triu cho n trc h Ng, trong khong hn nghn nm, bn n ng ch ci u
b tay, lm ti t cho ngi phng Bc, h chng xu h vi hai ch em h Trng l n
b hay sao? i ! C th gi l t vt b mnh vy. Tr ln l Trng N Vng, bt u t
nm Canh T n nm Nhm Dn th ht, tt c 3 nm [40-42]. K Thuc ng Hn 1 Huyn
M Linh: thi thuc Hn bao gm phn t tnh Vnh Ph v mt s huyn thuc ngoi
thnh H Ni ngy nay. 2 Huyn Chu Din: thi thuc Hn min lu vc sng y
(thuc mt phn t H Ty v H Nam Ninh). 3 y, Ton th cho Lng Bc l H Ty (H
Ni), nhng nh vy l lm. Nhiu nh nghin cu on nh Lng Bc vng huyn Tin
Sn, tnh H Bc ngy nay.
22. 22 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III Qu Mo, [Trng Vng,
nm th 4], [43], (Hn Kin V nm th 19). Ma xun, thng ging, Trng N Vng
cng em gi l Nh chng c li vi qun nh Hn, [3b] th c, u thua cht. M Vin
ui theo nh qun cn st l bn Dng. n huyn C Phong th [bn Dng] u hng,
[Vin] bn dng ct ng lm gii hn cui cng ca nh Hn. (Ct ng tng truyn trn
ng C Lu1 chu Khm. Vin c cu th: quot;Ct ng gy th Giao Chu ditquot;.
Ngi Vit ta i qua di ct y, thng ly cht vo, thnh nh g ng, v s ct y
gy. M Tng nh ng li dng hai ct ng ch c ca nh Hn ghi cng c ca M Vin t
ra mnh l dng di ca Phc Ba, nay cha r ch no. Hai sng T Giang, Hu
Giang mi ni c mt ct). Vin thy huyn Ty Vu c 3 vn 3 nghn h, xin chia
lm hai huyn Phong K v Vng Hi, vua Hn nghe theo. Vin li p thnh Kin
Giang huyn Phong Kh. Thnh p trn nh hnh ci kn, cho nn ly [ch Kin]2
lm tn. Nc Vit ta li thuc vo nh Hn. Ba nm sau, Vin tr v. Ngi a phng
thng mn Trng N Vng, lm n th phng (n x Ht Giang, huyn Phc Lc3, t c
thnh Phin Ngung cng c). S thn Ng S Lin ni: H Trng gin thi th nh Hn
bo ngc, vung tay h mt ting m [4a] quc thng nc ta c h c khi phc, kh
khi anh hng h ch lc sng dng nc xng vng, m sau khi cht cn c th chng
ngn tai ha. Phm gp nhng vic tai ng hn lt, n cu o khng vic g l khng
linh ng. C b Trng em cng th. V l n b m c c hnh k s, ci kh hng dng
trong khong tri t khng v thn cht m km i. Bn i trng phu h chng nn
nui ly ci kh phch cng trc chnh i y ? Gip Thn, [44], (Hn Kin V nm th
20). T y v sau, tri cc i Hn Minh , Chng , Ha , Thng , An , gm 5 i,
cng 82 nm, duy thi Minh c L Thin ngi huyn Nam Dng lm Thu th Nht
Nam, lm vic chnh s c n hu yn dn, khin cho ngi khc phong tc cng mn
chung tm n. Sau Thin i lm Thi th Cu Chn. Bnh T, [136], (Hn Thun Bo,
Vnh Ha nm th 1). Thi th Chu Xng cho l Giao Chu ngoi chn chu [4b],
ra Bch Vit, dng biu xin t phng b4. Vua Hn cho Xng lm Th s5, cai qun
cc qun huyn. inh Su, [137], (Hn Vnh Ha nm th 2). Ngi man huyn Tng
Lm, qun Nht Nam ( a gii nc Vit Thng xa), l bn Khu Lin nh ph qun
huyn, git trng li. Th s Giao Chu l Phn Din em qun chu v qun Cu Chn
hn vn ngi i cu ng, nhng qun lnh ngi i xa. Ma thu, thng 7, qun hai
qun lm phn nh ph tr, th chuyn thnh mnh. Mu Dn, [138], (Hn Vnh Ha nm
th 3). Ma h, thng 5, Th ng s Gi Xng cng vi cc chu qun hp sc nh bn
Khu Lin khng c, b Khu Lin vy nh hn mt nm, binh lng khng th tip t c.
Vua Hn gi cc cng khanh v thuc li bn ph hi phng lc, cc quan u bn nn
sai tng pht 4 vn qun ca bn chu Kinh, Dng, [5a] Duyn, D i nh. L C bc
i, ni rng: quot;Cc chu Kinh, Dng gic cp t hp cha tan; Trng Sa, Qu
Dng nhiu ln b thu thu bt lnh, nay li lm ri ng, t li sinh ha na. Ngi
cc chu Duyn, D phi i xa mun dm, chiu th thc bch, tt phi b trn. Nam
Chu6 th tri nng nc, m thp li thm lam chng dch l, 10 phn phi cht n
4, 5 phn. ng xa mun dm, qun lnh mi mt, n lc ti Lnh Nam th khng kham
ni chin u. Qun i mI ngy 30 dm m Duyn, D cch qun Nht Nam hn 9 1
Chuyn ct ng M Vin c chp trong mt s ti liu ca Trung Quc, nhng u khng
n khp vi nhau. Cho ct ng C Lu (Khm Chu) ch l mt thuyt, CMTB2, 13b
chp l C Sm (theo Nht Thng Ch ca nh Thanh). 2 Kin: kn. 3 Nay Ht Mn,
huyn Phc Th, tnh H Ty. 4 Phng b: gi chung quan ng u a phng, nhng
thng ch quan ng u mt chu nh Th s, Quan st s thi Hn, B chnh s thi
Minh - Thanh, v.v... 5 V vic Chu Xng dng biu, Cng mc ghi r:
quot;Khong thi Hn Thun , Thi th Giao Ch l Chu Xng xin lp t Giao Ch
lm mt chu, triu nh bn nh khng cho, nhng phong cho Chu Xng lm Th s
Giao Chquot; (CMTB2, 17b, dn Tn Ch). Nh vy nh Hn ch cho Xng lm Th s
l chc quan chnh thc ca ngi cai qun mt chu, cn vic lp ring mt chu
(lnh cc qun) th mi n nm Kin An th 8 (203) mi thc hin. 6 Nam Chu:
chu phng Nam, ch Giao Chu.
23. 23 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III nghn dm, phi 3 trm
ngy mi n. Tnh lng mt ngi n mI ngy 5 thng, th phi dng n 60 vn hc go,
l khng k lng thc ca tng li v la nga. t qun y, cht chc tt nhiu, khng
qun chng gic, li phi bt thm. Th l xo ct lng bng chp v cho chn tay.
Cu Chn v Nht Nam ch cch nhau 1 nghn dm, li dn i nh cn khng kham ni,
hung chi li lm kh qun lnh bn chu [5b] cu nn xa mun dm? Trc y Trung
lang tng Don Tu nh ngi Khng lm phn ch Chu, ngi ch Chu c ngn ng rng:
quot;L lai thng kh, Don lai st ngquot; (Gic n cn kh, Don n cht ta).
Sau Tu b i v, em qun giao cho Phn chu l Trng Kiu, Kiu vn dng tng li
ca Tu, ch trong khong mi hm, dit ht gic cp. Th l bng chng t rng sai
tng i l v ch, m chu qun c th dng c. Nay nn chn ngi no c dng lc nhn
hu, c th lm tng sy c, cho lm Th s, Thi th, di li dn Nht Nam n nng
da vo qun Giao Ch Bc, tr li chiu m ngi Man Di, khin h nh ln nhau,
chuyn vn hng la n cp cho, k no c th phn gin d hng th ct t phong
cho. Th s Tnh Chu trc l Chc Lng dng mnh quyt on, Trng Kiu trc ch
Chu c cng ph gic, u c th dng c. Bn ph u theo li bn ca C. Bn cho Lng
lm Thi th Cu Chn, Kiu lm Th s Giao Chu. [6a] Kiu n ni, ly lng thnh
tht d bo, dn chng u hng phc. Lng i mt xe n Cu Chn, t r uy tn, ngi
ra hng n vi vn. Gip Thn, [144], (Hn Kin Khang nm th 1). Ma thu,
thng 8, vua Hn mt. Ma ng, thng 10, ngi Nht Nam li nh t qun p. Th s
Cu Chn l H Phng gi nhng k ra hng d bo h. Sau Phng i lm Thi th Qu
Dng, ly Lu To thay. Canh T, [160] (Hn Hon Ch, Nguyn Gia nm th 2).
Ma ng, thng 11, ngi qun Cu Chn li ng gi qun Nht Nam, qun chng tr nn
mnh hn. Khi y H Phng i lm Thi th Qu Dng, li giao cho lm Th s. Phng
vn c ting v uy c, khi n Nht Nam, dn chng t hp hn vn ngi em nhau n u
hng Phng. Mu Ng, [178], (Hn Linh Honh, Quang Ha nm th 1). Ma h,
thng 4, ngi trong chu v bn Man H1 lm lon lu, mc [6b] th l Chu Ngung
khng ngn c, ngi chu l bn Lng Long nhn y dy binh nh ph qun huyn, qun
n vi vn ngi. Tn Du, [181], (Hn Quang Ha nm th 4). Vua Hn sai Huyn
lnh Lan Lng l Chu Tun, ngi Thng Ngu qun Ci K, sang cu Ngung. ng i
qua qu nh, Tun m thm gia binh cng vi binh em i theo cng 5 nghn ngi,
theo hai ng tin vo. Trc ht sai xem xt h thc, tuyn dng uy c lay ng
lng ngi ri qun by qun2 tin bc, git c Lng Long, k u hng n vi vn ngi.
Gip T, [183], (Hn Trung Bnh nm th 1). n binh ngi chu bt Th s Chu
Ngung git i, sai ngi n ca khuyt k ti trng ca Ngung. Vua Hn nghe tu,
xung chiu chn k quan li c ti. Hu ty tin c Gi Tng l ngi Liu thnh ng
Qun lm Th s (Tng trc lm Ng s). Trc y nhng ngi lm Th s thy [7a] t
chu c cc th ngc trai, lng tr, t, voi, i mi, hng l, g tt, nhiu ngi
khng lim khit, v vt ca ci cho y, ri li xin i i, cho nn li dn u lm
phn c. Kp khi Tng n b3, xt hi tnh trng lm phn, ngi ta u ni rng chnh
lnh trc thu m nng qu, trm h khng ai khng khn kh tng thiu, Kinh s th
xa, khng bit t co vo u, dn khng sng ni, nn t hp nhau chng, ch khng
thc s lm phn. Tng mi sai ngi chia i cc ni khuyn d, khin u yn nghip
lm n, d d nhng k lu vong, tha bt thu kha. Ri git k bo ngc u s, chn
quan li tt cho gi qun huyn. Trm h c yn, trn ng ng ngi ta c cu rng:
quot;Gi ph lai vn, s ng tin phn. Kim kin thanh bnh, bt cm phc
bnquot;. (B Gi n mun, khin ta phn trc; Nay thy thanh bnh, khng dm
phn na). Tng coi vic 3 nm, c gi v lm chc Ngh Lan. L Tin thay. (L
Tin l ngi Giao Chu ta). 1 H: tn tc thiu s vng ni H thuc huyn Honh,
tnh Qung Ty (CMTB2, 24a dn Hu Hn Th v Nam Chu D Vt Ch cng ghi H pha
nam Qung Chu, pha bc Giao Chu). Nguyn bn in nhm l iu H, ch d nhm vi
ch iu. 2 Nguyn bn in nhm l: quot;th qun binhquot;, ng ra l quot;tht
qun binhquot; (theo Hu Hn Th q.71, Chu Tun truyn), ch tht d nhm vi
ch th. 3 Tc l b Giao Ch.
24. 24 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III [7b] Bnh Dn, [186],
(Hn Trung Bnh nm th 3)1 L Vn Hu ni: Xem s n thi nc Vit ta khng c
vua, b bn th s ngi Bc tham tn lm kh. Bc Kinh ng xa, khng bit ku vo
u, bt gic xen ln cm thng h thn, mun t lng thnh nh Minh Tng nh Hu
ng, thng thp hng khn tri: xin tri v nc Vit ta sm sinh thnh nhn, t
lm nc nh, khi b ngi phng Bc cp vt. Tr ln l thi thuc Hn, t nm Qu Mo
n nm Bnh Dn, tt c 144 nm [43- 186]. 1 Nm ny ch ghi tn nm Can Chi v
nin hiu nh Hn, khng thy ghi vic.
25. 25 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III K S Vng S Vng1 ngi
40 nm, th 90 tui. Vng l ngi khoan hu khim tn, lng ngi yu qu, gi vn
t Vit ng u vi sc mnh ca Tam quc, sng sut li mu tr, ng gi l ngi hin.
[8a] H S, tn hy l Nhip2, t l Ngn Uy, ngi huyn Qung Tn, qun Thng Ng.
T tin ngi Vn Dng nc L, hi lon Vng Mng Bc triu, trnh sang t Vit ta,
n vng l su i. Cha l T, thi Hn Hon lm Thi th Nht Nam. Khi cn t tui,
vng du hc kinh nh Hn, theo hc Lu T K ngi Dnh Xuyn, chuyn tr sch T
th Xun Thu, c lm ch gii: c c hiu lim, b lm Thng th lang, v vic cng
b min chc; ht tang cha, li c c mu ti, b lm Huyn lnh Vu Dng, i lm
Thi th Giao Chu, c tc Long nh hu, ng Lin Lu (tc l Long Bin)3. Sau
nh Trn truy phong lm Thin Cm Gia ng V i Vng. inh Mo, nm th 1 [187],
(Hn Trung Bnh nm th 4). Vng c ba em trai tn l Nht, V4 v V. By gi Th
s Chu [8b] Ph b gic Di git cht, chu qun ri lon, vng bn dng biu c
Nht lm Thi th Hp Ph, V lm Thi th Cu Chn, V lm Thi th Nam Hi. Vng
lng khoan hu, khim tn, knh trng k s, ngi trong nc yu mn, u gi l
vng. Danh s nh Hn trnh nn sang nng ta c hng trm ngi. Canh Thn, nm
th 14 [200], (Hn Hin Hip, Kin An nm th 5). Th s L Tin dng li tu ln
vua Hn rng: quot;Khp c thin h u l b ti ca vua, th m nay lm quan
triu nh u l s phu Trung Chu5 c, cha tng khuyn khch ngi xaquot;. Li
l thit tha cm ng, li vin dn nhiu bng chng. Vua Hn xung chiu cho ngi
chu ta ai c c hiu lim mu ti th cho php c b trng li trong chu, khng
c b Trung chu. Tin li dng s ni: quot;Ngi c c lm hiu lim xin cho c
nh bc s mi hai chu, cn c theo nhn ti m i xquot;. [9a] Nhng hu ty s
rng ngi phng xa khoc lc m ch bai bt b triu nh, nn khng chun cho. By
gi ngi nc Vit ta l L Cm lm tc v i, bn r ngi ng hng l bn Bc Long 5,
6 ngi, gia ngy u nm cc nc triu hi, n qu ly sn in tu rng: quot;n vua
ban khng uquot;. Hu ty hi v c g? Cm ni: quot;Nam Vit xa khng c tri
che, t ch, cho nn ma ngt khng xung, gi mt khng nquot;. Li khn thit
au n. Vua Hn xung chiu an i, ly mt ngi mu ti nc ta lm Huyn lnh H
Dng, mt ngi hiu lim lm Huyn lnh Lc Hp (Cm l ngi Giao Chu). Sau L Cm
lm quan n T l hiu y, Trng Trng lm Thi th Kim Thnh. Nh th nhn ti nc
Vit ta c cng tuyn dng nh ngi Hn l m u t L Cm, L Tin vy. (Trng ngi
qun Nht Nam, 1 Tc gi Ton Th theo quan im chnh thng ng thi cao nho
hc, coi S Nhip l ngi c cng u trong vic truyn dy ch Hn nc ta. Cng mc
(phm l) c nhn xt: quot;S Nhip theo lnh triu nh Trung Quc phi sang
lm Thi th, khng tng xng vng bao gi, th m s c cng chp ring thnh mt
k, nay tc b i, ch chp thng cng vic thi y ghi ly s thc ...quot;. tn
trng tc gi, chng ti vn gi ng nguyn bn, nhng ch phin m ch
quot;vngquot; ch khng dch l vua nh i vi cc vng khc: ht k S Vng th
dch thng l S Nhip. 2 Nguyn bn in ch ____ theo Khang Hy t in, l li
vit khng chnh thc (tc t) ca ch _____. Cc t in c dn trong t in ni
trn u chua m c hai ch y l Tip (hoc phin: t hip thit; hoc phin: tt
hip thit) CMTB2, 29a cng chua m l Tip (t thip thit). Nhng y chng ti
vn phin l Nhip theo thi quen lu nay. 3 Lin Lu: cng thng c l Luy Lu,
Thun Thnh, tnh H Bc, nay cn di tch thnh, theo nhiu nh khoa hc, thnh
Lin Lu khng phi l Long Bin. 4 S V, Ton th chp vi ch ______; theo
Tam quc ch [S Nhip truyn] tn ng l ch _______ (u m V). 5 Tc ni a
Trung Quc.
26. 26 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III khi trc n Lc Dng,
gp hi ln tt Nguyn n, Tn Minh 1 hi: quot; qun Nht Nam hng v pha bc
trng mt tri phi khng?quot; Trng p rng: quot;Nay trong cc qun, c qun
gi l Vn Trung (trong my), l Kim Thnh (thnh vng), khng hn phi c tht.
Cn nh phong kh m p, mt tri ng bng trn u sinh dn [9b] th vn c
thquot;. Xt: Khong nin hiu Nguyn Gia [424-454] i Tng Vn , [qun Tng]
i nh Lm p phng nam, thng nm, dng nu o bng, thy mt tri v pha bc cy
nu 9 tc 1 phn2 Giao Chu th bng v pha nam cy nu 3 tc 3 phn. Giao Chu
cch Lc Thy hn 6,7 nghn dm. Ch dng nu tnh ng dy thng th nn bt i nghn
dm. Nm Khai Nguyn th 12 [724] thi ng, o Giao Chu vo ngy h ch, bng
pha nam cy nu 3 tc 3 phn, cng ging s o nm Nguyn Gia. Sch Lun Hnh ca
Vng Sung ni: quot;Qun Nht Nam cch Lc [Dng] gn vn dm v pha nam mt
tri.quot; L Thuyn ni: quot;T ph An Nam n Trng An cch 7.250 dmquot;.
Mnh Qun ni: quot;Ly bn phng m o th An Nam ng vo t cui cng ca Trung
Qucquot;). S thn Ng S Lin ni: Ngi qun t i vi li ni khng th cho qua
c. Ngy xa Tng Mit3 nu khng c li ni th cng vi c cy mc nt m thi. L Cm
khng c li ni th sao c dng i, m ngi ti gii ca nc Vit ta, ngi phng bc
lm sao bit c? Li ni khng th cho qua l v vy. Tuy nhin, y ch ni ring
v nhn ti thi, cn nh Nhan [Hi], Mn [T Khin] th khng ni th c. [10a]
inh Hi, nm th 21 [207], (Hn Kin An nm th 12). Vin Huy nh Hn gi th
cho Thng th lnh l Tun c rng: quot;Giao Chu S ph qun4 hc vn su rng
li thng hiu chnh tr, trong thi bui i lon, gi vn c mt qun hn 20 nm,
b ci khng xy ra vic g, dn khng mt nghip, nhng bn khch xa n tr chn5
u c nh n, du u Dung gi t H Ty cng khng hn c. Khi vic quan c cht nhn
ri th chm xem cc sch th, truyn. Phm nhng ch bin chp khng r rng
trong sch Xun Thu T th truyn, [ti] em hi, u c ng ging gii cho nhng
ch nghi ng, u c kin gii ca bc thy, t r rng, cht ch. Li nh sch Thng
th, c c vn v kim vn, nhng ngha to ln, ng u hiu bit tng tn, y . Anh
em ng lm quan coi qun, hng trng mt chu, lnh ngoi mun dm, uy tn khng
ai hn. Khi ra vo th nh chung khnh, uy nghi ht; kn so thi vang, xe
nga y ng, ngi H6 i st bnh xe t hng thng c n my mi ngi; v c, v l i
xe che kn, bn con em ci nga dn qun theo [10b] hu, ngi ng thi ai cng
qu trng, cc man di u s phc, du y cng khng hn cquot;. (Huy by gi ng
Giao Chu). Sau vua Hn sai Trng Tn lm Th s. (Tn nhn chc nm Kin An th
6 [221] thi Hn). Tn thch vic qu thn, thng i khn , gy n, t hng, c
sch o gio, ni rng c th gip vic gio ha, [sau] b tng l Khu Cnh git,
chu mc Kinh Chu l Lu Biu sai Huyn lnh Linh Lng l Li Cung thay Tn.
Vua Hn nghe tin Tn cht, gi cho vng [S Nhip] bc th c ng du n ni rng:
quot;Giao Chu ci xa, mt di sng bin pha nam, n trn khng truyn n,
ngha di b nghn tc, th m nghch tc Lu Biu li sai Li Cung dm ng t 1 V
vic Trng Trng gii thch tn gi qun Nht Nam, li ch thch ca Ton Th y
ghi l tr li cu hi ca Tn Minh (323-326). Cng mc cn c theo Lnh Nam di
th ghi l Trng tr li cu hi ca Hn Minh n (58-76) ch khng phi Tn Minh
. Do , nu k nhn ti nc ta c tuyn dng nh ngi Hn th phi k Trng Trng l
ngi m u (CMTB2, 27). 2 Nguyn vn trong Ton th: quot;Nht ti biu bc cu
thn nht phnquot;. Cu ny v ngha v mt tri khng th pha Bc nu 9 tc 1
phn. Tn ng th, q.31, Thin vn ch chp r l: quot;Mt tri pha bc, bng
Giao Chu v pha nam l 3 tc, Lm p l 9 tc 1 phnquot;. Nh vy cc s o y l
ca bng cy nu. Lm p cng nh Giao Chu, trong thng nm, mt tri u pha bc
v bng cy nu u v pha nam. Nu cy nu dng o cng mt kch thc th cng xa v
pha nam, nh Lm p, bng cng di hn. 3 Tng Mit: t Nhin Minh, ngi nc
Trnh, thi Xun Thu, c ting l ngi hin nhng tng mo xu x. Khi Thc Hng
nc Tn sang Trnh, Mit ng hu di sn, ch nghe mt li bn vic. Thc Hng lin
bit l Tng Mit, bn xung thm dt tay mi ln. 4 Ph qun: tc Thi th. Thi
Hn, dinh Thi th gi l ph, do gi Thi th l ph qun. 5 Nguyn vn: quot;ky
lquot;, ch ngi Hn trnh lon Trung Quc chy sang nc ta. 6 H nhn: ch cc
nh s n , Trung n truyn o Lin Lu, tr s ca b Giao Ch thi by gi.
27. 27 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III Nam1, nay cho khanh
lm Tuy Nam trung lang tng trng coi by qun, lnh Thi th Giao Chu nh
cquot;. Vng sai thuc li l Trng Mn mang cng sang kinh nh Hn. By gi
thin h lon lc, ng s t nghn, nhng vng vn khng b vic np cng. Vua Hn
li xung chiu cho lm An Vin [11a] tng qun, phong tc Long nh hu. Sau
Thi th Thng Ng l Ng C bt ha vi Cung, em binh nh ui, Cung chy v Linh
Lng. Canh Dn, nm th 24 [210], (Hn Kin An nm th 15). Ng Vng l Tn
Quyn sai B Cht lm Th s Giao Chu. Khi Cht n, vng em anh em n vng
theo mnh lnh. Ng Vng cho vng lm T tng qun. Sau vng sai con l Ngm2
lm con tin nc Ng, Ng Vng cho lm Thi th V Xng. Cc con ca vng Nam u
cho lm Trung lang tng. Vng li d bo th ho ch Chu l bn Ung Khi em dn
chng trong qun ph thuc xa vi nc Ng min ng. Ng Vng cng khen, thng lm
V tng qun, tc Long Bin hu. Vng thng sai s sang nc Ng dng cc th hng
liu, vi mn, k s hng nghn. Cc th qu l nh ngc trai, c ln, lu ly, lng
tr, i mi, sng t, ng voi [11b] cng cc th qu l nh chui, da, long nhn,
khng nm no khng tin, li cng nga hng my trm con. Ng Vng vit th ban
cho rt hu yn i v p li. L Vn Hu ni: S Vng bit ly khoan hu khim tn
knh trng k s, c ngi thn yu m t n qu thnh mt thi. Li hiu ngha, thc
thi, tuy ti v dng khng bng Triu V , nhng chu nhn mnh th nc ln, gi
vn b ci, c th gi l ngi tr. Tic rng con ni khng gnh vc ni c nghip ca
cha, cho b ci nc Vit ton thnh m li b chia ct, ng bun thay ! Bnh Ng,
nm th 40 [226], (Hn Hu Cha Thin, Kin Hng nm th 4; Ng Tn Quyn, Hong
V nm th 5). Vng mt. Trc vng m, cht i 3 ngy, ngi tin l ng Phng cho
mt vin thuc ha vo nc ngm, ri ly u m lay [12a] ng, mc chc lt m mt ng
tay, sc mt bnh phc dn dn, ngy hm sau ngi dy c, 4 ngy li ni c, ri tr
li bnh thng. (Phng tn t l Xng D, ngi huyn Hu Quan, s tch c chp
trong Lit tin truyn. Hu Quan l tn huyn, thuc Phc Chu). S thn Ng S
Lin ni: Nc ta thng thi th, hc l nhc, lm mt nc vn hin, l bt u t S
Vng, cng c y khng nhng ch ng thi m cn truyn mi i sau, h chng ln
sao? Con khng hin l ti ca con thi. Tc truyn rng sau khi vng cht
chn, n cui thi nh Tn hn 160 nm, ngi Lm p vo cp, o m ca vng, thy mnh
mt vn nh sng, c s li p li, ngi a phng cho l thn, lm miu th gi l
quot;Tin S Vngquot;. C l l kh tinh anh khng nt, cho nn thnh thn vy.
(n th ti thnh c Long Bin3) [12b] Tr ln l [k] S Vng, t nm inh Mo n
nm Bnh Ng, tt c 40 nm [187-226]. 1 Cui i Hn Hin , Lu Biu lm Th s
Kinh Chu, khng thn phc nh Hn. 2 Li ch ca Cng mc ni: Con S Nhip l
Hm, s c (tc Ton Th) chp sai l Ngm. 3 n S Nhip thnh Lin Lu v Tam gn
. Ton th cho Lin Lu l Long Bin nn ch nh vy.
28. 28 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV i Vit S K Ngoi K Ton
Th Quyn IV [1a] K Thuc Ng, Tn, Tng, T, Lng inh Mi, [227], (Hn Kin
Hng nm th 5; Ng Hong V nm th 6), Vua Ng nghe tin S Nhip mt, thy
Giao Chu xa cch, mi chia t qun Hp Ph tr v bc thuc vo Qung Chu, cho
L i lm Th s; t qun Hp Ph tr v nam thuc vo Giao Chu, cho i Lng lm Th
s. Li sai Trn Th lm Thi th thay S Nhip. i li Nam Hi. Lng v Th cng
ln ng. n Hp Ph nghe tin Giao Chu con S Nhip l Huy t lm Thi th, em
tng binh ra chng c. (Cui thi nh Hn, tn tht ni lon, ngi Nam cng t hp
h hng lm binh t v, cho nn gi l tng binh). Lng li Hp Ph. Thuc li ca
S Nhip l Hon Ln ci u can Huy, xin n Lng, Huy gin nh cht Ln. S thn
Ng S Lin ni: T xa h git b ti can ngn th cha tng khng mt nc. Nc Trn
git [1b] Tit D, nc T git C Huyn, vic nc Trn, nc T ng lm gng soi, ly
lm rn. Th m cn c ngi git b ti cn ngn nh S Huy, ni nghip cha kp quay
gt m phi cht l ng lm. Anh ca Ln l Tr v con l Pht li hp tng binh nh
Huy. Huy ng ca thnh gi. Bn Tr nh my thng khng h c thnh, bn ging ha
v u bi binh. K L i vng chiu nc Ng nh Huy, em qun t Qung Chu, ngy m
i gp n Hp Ph, cng vi Lng u tin, d con ca S Nhip l Trung Lang Tng
Khung1 bo Huy ra chu ti, tuy mt chc qun th, nhng bo m khng c lo ngi
g khc. i theo Khung n sau. Anh Huy l Chi, em Huy l bn Cn, Tng su
ngi ci trn2 n i. i mc o thng3 i thng n qun tr. Sng hm sau, i by mn
trng, mi anh em Huy theo th t i vo. Tn khch y nh, i ng dy cm ph tit
c t chiu k ti Huy, t hu tri qut [2a] [anh em Huy] a ra ngoi, em chm
c, ly u a v V Xng. S thn Ng S Lin ni: S Huy cha mt khng xin mnh m t
lp, li em qun chng mnh, theo ngha th phi nh. Nhng L i d [Huy] ra
hng m li git i l tri l. Gi iu tin l bu ca nc. Huy hng c tri gii v V
Xng, khin cho vic sinh st c quyt trn, m uy tn lan xung k di, h chng
hay hn ? Tn Thnh ni: quot;Ha vi ngi phng xa, c lng ngi gn, khng g
hay hn ch Tnquot;. L i git k u hng cu cng, ngi qun t ly lm ch ci,
xem th mi bit h L khng c lu l phi lm. Nht, V v Khung sau mi ra hng,
c Ng Vng tha ti, cng vi con tin ca S Nhip l Ngm, u ging lm th nhn.
c vi nm, Nht v V c ti b git, duy c Khung m cht trc. n khi Ngm cht,
i [2b] tng ca Huy l Cam L v Hon Tr em li dn nh i, i nh tan 1 Cng mc
chp S Khung l con S Nht, tc l chu ch khng phi con S Nhip
(CMTB3,4a). 2 Nguyn vn: quot;nhc nquot; ngha l mnh trn khng mc o, t
xin chu ti cht. 3 Nguyn vn: quot;i vi phc ...quot;. Theo Tam Quc
Ch, q.5 quot;i t chi, bo mc o liquot; (Ng th, S nhip truyn), ngha r
rng hn: L i v t cho anh em S Huy hiu khng b ti nng. Cng mc (TB3,
4a) ng cu vn ca Ton Th chp sai, sa li theo ti liu dn.
29. 29 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV c. By gi mi b Qung
Chu, t li Giao Chu nh c. i tin nh qun Cu Chn, chm v bt c k hng vn
ngi. Tn Hi, [231], (Hn Kin Hng nm th 9; Ng Hong V nm th 3). Ngi man
Ng Kh V Lng nc Ng lm phn. Ng Vng cho l t min Nam dp yn, gi Th s L i
v. Thi th Hp Ph l Tit Tng1 dng s ni: quot;Ngy xa vua Thun i tun
phng nam, mt Thng Ng, nh Tn t cc qun Qu Lm, Nam Hi, Tng Qun, th th
bn qun2 y ni thuc lu ri. Triu ni dy Phin Ngung, v v thn phc c vua
Bch Vit, l min t v pha nam qun Chu Nhai, Hiu V (nh Hn) git L Gia, m
9 qun, t chc Th s Giao Ch, di nhng ngi phm ti Trung Quc sang ln vo
cc ni y, cho hc sch t nhiu, hi thng hiu l ha. n khi Tch Quang lm
Thi th Giao Ch, Nhm Din lm Thi th Cu Chn, dng nh hc, dn dt bng l
ngha. T y tr i, hn 400 [3a] nm, dn ta h c quy c. Nhng t rng ngi ng,
ni rng him tr, d lm lon. Thn tng thy Hong Ci Nam Hi lm Thi th Nht
Nam, khi n ni thy cung n, trn thit khng , nh cht ngi ch b, nhng ri
cng b nh ui. Thi th Cu Chn l am Manh v b v l Chu Kinh m by tic mi
cc quan to. Khi ru say cho c nhc, cng to Phan Hm ng dy ma, ri mi
Kinh. Kinh khng chu ng ln, Hm c thc p mi. Manh ni gin git Hm. Em ca
Hm em qun n nh Manh. Thi th Giao Ch trc l S Nhip sai qun n nh dp
khng c. By gi Th s Chu Ph phn nhiu cho ngi lng nh bn Ngu Bao, Lu
Ngn chia nhau lm trng li, v vt ca dn, mt con c vng thu thc mc hc.
Trm h on ght lm phn, ko i nh ph chu qun, Ph phi chy ra bin. B Cht
ln lt lm c, k cng mi c chn chnh li. Sau L i bnh c lon S Huy, i t cc
trng li, lm sng t k cng ca nh vua, uy [3b] danh khp mun dm, ln nh u
theo. Do m xem th gi yn bin gii, v v dn xa qu tht l ti ngi. B nhim
cc chc b mc nn chn ngi thanh lim. Ngoi ci hoang phc th ha phc li
cng h trng lm. Nay Giao Chu tuy rng tm yn, nhng cn bn gic lu nay
Cao Lng3 bn qun Nam Hi, Thng Ng, Ut Lm, Chu Nhai cng cha yn, trm cp
thng t hp. Nu i khng tr li phng Nam na th Th s mi nn chn ngi no cn
thn chu o, c phng lc mu k v v, mi c th tr yn c. Cn nh hng ngi thng,
ch bit gi php thng, khng c mu k chc l th l c nghch4 ngy thm ny
n5quot;. Ng Vng li cho i lm Trn Nam tng qun, phong tc Phin Ngung hu
(c sch chp l phong Ngy qun Lng L Cng). Mu Thn, [284], (Hn Din Hy nm
th 11; Ng Vnh An nm th 1)6. Ngi Cu Chn li nh hm thnh p, chu qun ri
ng. Ng Vng cho Hnh Dng c qun y Lc Dn (c sch chp l Lc Thng) lm Th s
kim hiu y. [4a] Dn n ni, ly n c tn ngha hiu d, dn ra hng phc n hn 3
vn nh, trong chu li yn. Sau, ngi con gi qun Cu Chn l Triu u tp hp
dn chng nh chim cc qun huyn (u v di 3 thc, vt ra sau lng, thng ngi
trn u voi nh nhau vi gic). Dn dp yn c. (Sch Giao Ch ch chp: Trong
ni qun Cu Chn c ngi con gi h Triu, v di 3 thc, khng ly chng, hp ng
cp bc cc qun, huyn, thng mc o ngn mu vng, chn i giy mi cong7, ngi u
voi m chin u, sau cht lm thn)8. 1 Tc l Tit Knh Vn, nh chp trong Cng
Mc (TB3, 5b). 2 Nguyn vn chp l quot;t qucquot;, hiu l bn qun (qun
quc) 3 Cao Lng: tn huyn, thuc qun Hp Ph 4 quot;Qun c nht tquot;
nguyn bn in nhm ch ________ qun thnh ch _______ qun. 5 Li s ca Tit
Tng chp trong Ton Th c khc mt s ch vi vn bn trong Tam Quc Ch, Ng Th
q.8 Tit Tng Truyn. 6 Nm Mu Thn (248) ng l nin hiu Din Hy th 11 i Hn
Hu Th cha Lu Thin, nhng cc vn bn Ton Th u in ch Hy (trong tn nin
hiu) l _______ ng ra l ch ________. Li v nin hiu tng ng ca nh Ng,
cc bn u ghi nhm l Vnh An nm th 1, ng ra l nin hiu Xch nm th 11 i Ng
Tn Quyn. 7 Nguyn vn ch Hn: quot;x lquot;. 8 Thi bnh hon v k ca Nhc
S (thi Tng) cng c chp s tch b Triu u vi ni dung tng t.
30. 30 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV Qu Mi, [263], (Hn
Vim Hng nm th 1, Ng Vnh An nm th 16)1. Ma xun, thng 3, lc trc nh Ng
ly Tn T lm Thi th Giao Chu, T l ngi tham bo, lm hi dn chng. n y vua
Ng sai ng Tun n qun. Tun li t tin bt dn np 30 con cng a v Kin
Nghip. Dn s phi i phc dch ng xa, mi mu lm lon. Ma h, thng 4, qun li
l L Hng git T v Tun, xin nh Tn t Thi th v cho binh. (Xt sch Cng mc
chp l xin nh Ngy t quan, nhng n nm sau. Ngy nhng ngi cho Tn, th Ngy
cng tc l Tn). Cc qun Cu Chn, Nht Nam u hng ng. Nm y [4b] nh Hn mt.
Gip Thn, [264], (Ngy To Hon Hm Hy nm th 1, Ng Tn Ho Nguyn Hng nm th
1). Ma thu, thng 7, nh Ng tch Giao Chu, t Qung Chu. By gi Ng ph
v