Epidemija tifusaSRBIJA 1914. – 1915.

Sadržaj:

Epidemije u Srbiji

Pegavi tifus

Bolnice

Poziv u “TAJMSU”

Nadežda Petrović

Simbol humanosti

Tadašnji lekari

Epidemije u Srbiji

Dve velike epidemije zabeležene su u Srbiji u 20. veku. Na početku

Prvog svetskog rata, između 500.000 i 600.000 ljudi obolelo je od pegavog tifusa. U proleće 1972. godine u tadašnjoj Jugoslaviji

zabeležena je poslednja epidemija u Evropi. Od velikih boginja

obolelo je 175 ljudi.

Opaka bolest zahvatila je još u oktobru 1914. godine valjevski kraj da

bi do decembra dobila epidemijske odlike.

Bolest je zahvatila Kolubaru, Podrinje, Posavinu, Jadar, Rađevinu, a

zatim i celu Srbiju. Obolelo je ukupno 500.000 do 600.000 stanovnika,

dok se broj umrlih procenjuje na oko 135.000, od čega su 30.000 bili

vojnici.

Pegavi tifus

Prema najstarijim podacima planiranje zgrada za bolnice u slučaju

rata otpočelo je, po tada važećem kalendaru, 26. februara 1914.

Popis je predviđao 11 opštinskih objekata sa 2.210 bolesničkihkreveta. Kasniji događaji nadmašili su sva očekivanja te je došlo do

korekcije prvobitnih planova, tim pre što su uoči rata u Valjevu

postojale samo dve bolnice.

Bolnice

Poziv u "TAJMSU" Pre Kolubarske bitke, Vlada Srbije je u londonskom "Tajmsu" pozvala

strane epidemiologe u pomoć. U Valjevo su ubrzo stigle ekipe lekara iz

SAD, Engleske, Holandije, Belgije, Škotske, Rusije... Poznati holandski

hirurg Arijus van Tijenhoven je preživeo pegavi tifus, njega je izlečio dr

Selimir Đorđević. Kasnije, dr Đorđević je umro od ove bolesti, jer se odrekao vakcine u korist vojnika!

Bez obzira na to što u vojnoj istoriji nema primera da je jedna vojska

ušla u rat sa tako malim brojem lekara kao srpska, svega 450 na oko 4,5 miliona stanovnika, srpski sanitet je uz pomoć stranih lekarskih misija,

uspeo da savlada pegavac do kraja maja 1915. na ovim prostorima, a

do avgusta potpuno na području Srbije.

Nadežda Petrović Čuvena slikarka Nadežda Petrović je bila

bolničarka srpske vojske u tri rata. U Velikom ratu, posle pobede srpske vojske u Cerskoj iKolubarskoj bici, tokom zatišja 1915. godine, otišlaje u Skoplje, gde joj se bila sklonila rodbina. Iakoje porodica preklinjala da se ne vraća na bojište, hrabra slikarka, međutim, izabrala je da ode u bolnicu u Valjevu, u kom se zbog epidemijepegavca nije znalo ko je živ, ko mrtav. Nadežda, koja je bila bolničarka Infektivne vojne bolnice, dobila je pegavi tifus. Pre no što je izdahnula, 3. aprila 1915. godine, bolovala je sedam dana. Počiva na Novom groblju u Beogradu. U njenučast, u rodnom Čačku, od 1960. godine održavase likovna smotra "Memorijal Nadežde Petrović". Poslednje delo koje je naslikala upravo je -"Valjevska bolnica".

“Valjevska bolnica”

Simbol humanosti Ratna bolnica u Valjevu predstavlja simbol medicinske požrtvovanosti i

humanosti, jer se lekari i medicinsko osoblje nisu štedeli, cilj im je bio da

što više pomognu ranjenicima i obolelima od pegavog tifusa. Tako su,

osim dr Đorđevića, od ove bolesti u Valjevu umrli dr Draginja Babić,

prva Srpkinja doktor medicine, te dr Pavle Vojteh i dr Albert Semjuel Kuk

iz Sjedinjenih Američkih Država, čiji je jedan od retkih spomenika

preminulim lekarima koji postoje u gradu na Kolubari. Bila je to, ujedno,

najveća ratna bolnica u Prvom svetskom ratu. Na osnovu dela Dobrice

Ćosića, u Jugoslovenskom dramskom pozorištu u Beogradu igrana je

poznata predstava "Valjevska bolnica", u režiji Dejana Mijača.

Tadašnji lekari

Do danas se održalo mišljenje za tadašnje lekare da "nisu znali teoriju i

praksu epidemiologije pegavca", da je ne poznavanje rezultata

Nikolovih ogleda "narod platio sa nekoliko stotina hiljada glava".

Saznanje činjenice da pegavac prenose vaške sa zaraženog na

nezaraženog nije bila dovoljna garancija uspeha u daljem angažovanju

na pronalaženju efikasnog taktičkog sredstva za masovno uništavanje

vašaka.