Epidemiologjia e semundjeve periodontale

Nderim Shefkiu

Struktura e periodontit• Periodonciumi: eshte nje organ kompleks qe perbehet nga gingiva,

ligamenti periodontal,cementi, kocka alveolare si dhe tufat neurovaskulare.

• Procesi alveolar: perbehet nga tre struktura: lamina dura, kocka trabekulare, dhe kocka kompakte

• Lamina dura mbulohet nga kocka kompakte dhe sherben per fiksimin e fijeve te ligamentit periodontal

• Vaskularizimi: me gjak sigurohet nga arteria alveolaris superior per nofullen e siperme dhe arteria alveolaris inferior per nofullen e poshtme.

• Nofulla e Siperme: nga deget terminale te arteries dentale, arteria alveolare posteriore, arteries infraorbitale dhe asaj palatinale major.

• Nofulla e Poshtme: nga deget e arteries faciale, a. mentale, a.bukale, dhe sublinguale.

Semundjet periodontale• Ndahen ne dy grupe:

1. Gingivitet 2. Periodontitet

• Shkaktohet nga prania e pllakes bakteriale qe lokalizohet vetem ne indin gingivar qe do te thote se eshte nje inflamacion i kthyeshem ( reversibel)

• Perbehet nga mikroorganizmat Gram-pozitive: Actinomycetet, Lactobacillus dhe Streptococcus si dhe nga mikroorganizmat Gram-negative: Porphyromans, Prevotella, Aggregatibacter dhe Bacteroidet

• Ne gingivat e inflamuar konstatohet prania e Triponema• Gjakderdhja e gingivave shkaktohet nga Actinomycetet• Simptomat klinike te inflamacionit gingivar:1. Rubor (ngjyre) 2. Tumor (ejntje)3. Kalor (temperature lokale)4. Dolor (dhimbje)5. Gjakosje spontane

Etiologjia e gingiviteve

Etiologjia e semundjeve periodontale• Semundja periodontale perfshin jo vetem inflamacionin e gingivave por

edhe te ligamentit periodontal dhe te kockes alveolare• Kemi dy faktor kryesore:

• Faktoret Lokale: ndikon ne ecurin e infalmacionit sasia e mases mikrobiale si dhe cilesia e tyre.

• Jane identifikuar 3 lloje bakteriesh qe ndikojn ne semundjet e preiodontitit dhe quhen ndryshe edhe si “Kompleksi i kuq” te tille si :

1. Porphyromonas gingivalis2. Bacteriodes Forsythus3. A.Actinomycetemcomitans ( me pare Agreggati-

bacteractinomycetemcomitans)

• Aggregatibacter-actinomycetemcomitans: shkakton periodontitin Juvenil ( qe shfaqet ne moshat e adoleshences).

• Grumbullimi i pllakes ne nivelin e sulkusit gingivar favorizon produktet bakteriale te shkaktojne inflamacionin e gingivave ku lokalisht verehen ndryshime ne fluidin gingivar krevikula.

• Ky fluid eshte eksudad seroz qe grumbullohet ne nivelin e sulkusit gingivar-ndikon ne formimin e fluidit krevikular qe mund te prodhoje mediatore te inflamacionit.

• Ky mekanizem eshte pergjigje inflamatore me predominimin e neutrofileve makrofageve dhe limfociteve qe migrojne dhe shkaterrojn enzimat dhe mediatoret e inflamacionit.

• Mediatore si : citokina, metaloproteinaza favorizojne shkaterrimin e indeve te periodontit.

• Pergjigja imunitare qe shprehet me prodhimin e proteinave citotoksite do te ndikjon ne ne humbjen e strukturave periodontale.

• Guret e dhembeve: veprojne ne bordin e gingives marginale duke prishur strukturen e atashmentit lidhor.

• Faktoret Ambiental: perdorimi i duhanit eshte nje faktore risku per semundjet periodontale dhe rrite per 4here prevalencen e semundjes periodontale.

• Faktoret e pergjithshem:

• Mosha- me rritjen e moshes rritet prevalenca e semundjes periodontale• Seksi- meshkujt preken me shume se sa femrat• Gjenetika-ne binjaket monozigote prekshmeria eshte e njejte ndersa ne

binjaket heterozigote nuk eshte e njejt prekshmeria ndaj semundjeve periodontale.

• Gingiviti i shtatzanise: – prek 30-100% te femrave ne muajin e dyte te shtatzanise.– Shoqerohet me skuqje dhe gjakderdhje te gingivave– Prania e tumoreve granulare ( enjtje te gingivave)– Verehet rritje flores mikrobiale ne pllaken dhembore subgingivare– Problemet e gingivave normalizohen mbas lindjes

• Gingiviti Gravidar: lokalizohet ne nivelin subgingivar dhe perbehet nga mikoorganizma aerob, anaerob, si dhe Bacteroides melaninogenicus (Prevotella melaninogica) dhe Prevotella intermedia.

• Stresi- ndikon ne c’rregullimin hormonal qe normalisht con ne rritje riskun per semundje periodontale.

• Divorci- problemet financiare dhe depresioni ndikojn ne semundjet periodontale.

• Dieta dhe menyra e ushqyerjes- ndikojne ne zhvillimin e pllakes dhembore. Disa vitamina kane veprim antiimflamator dhe ndikojne pozitivisht ne gjendjen e periodontit.

• Njerezit mbipeshe- jane faktore risku per semundje periodontale• Semundjet imunodeficitare: AIDS – eshte faktore risku per semundjet

periodontale dhe kane nje prevalenc te lart.• Tek paciente me HIV seropozitiv verehet shpesh prania e periodontitit

ulcero-nekrotik.• Ndikimi i semundjeve sistemike: Diabeti Melitus tipi 1 dhe 2 jane faktore

risku per semundjet periodontale.• Faktoret social-ekonomik: eshte nje faktore risk per semundjet periodontale

mirpo kombinohet me shume me faktoret e tjere.

Vleresimi i rrezikut per semundje periodontale

• Bazohet ne rezultatet mikrobiologjike te pllakes subgingivare.• Analiza e Pllakes Subgingivare:

– Ka te beje me ekzaminimin e llojit dhe sasis se pllakes bakteriale– Prania e patogjeneve periodontal hidrolizojne enzimen BANA ( qe ndikon ne

lindjen e periodontopative)– Mikroorganizmat qe jane te afte te kolonizojne pllaken subgingivare jane:

Treptonema denticola, Bacteroides forsythus dhe Porphyromonas gingivalis. • Temperatura e regjionit subgingivare:

– Eshte tregues per gjendjen e inflamacionit te gingivave– Rritja e temperatures eshte pergjigje inflamatore per periodontitet– Temperatura matet ne 6 vende per cdo dhemb.

• Analiza gjenetike per riskun e semundjes periodontale:– Perdoret testi PST, Boston,MA-qe percakton pranin e dy geneve interleukin 1 qe

sipas te dhenave eshte nje faktore risku per semundjet periodontale kronike.– Per te percaktuar polimorfizmin e genit perdoret analiza e gjakut e marre ne gisht.

• Fluidi Gingivar Crevikular (G.C.F):– Eshte djerse e lengshme, qe me nje mekanizem aktiv ndikon ne ruajtjen e homeostazes ne

regjionin e gingivave.– Gjate inflamacionit gingivare shendrohet ne leng duke cliruar qeliza imune dhe citokin.– Ekzaminimi i fluidit gingivar eshte nje element shume i rendesishem per diagnostifikimin e

hereshem te semundjeve periodontale.

• Kanceri i gojes:– Diagnostifikimi i peshtymes eshte metoda kryesore ne zbulimin e hershem te kancerit te

gojes.– Ne kancerin e gojes kemi nje numer te madh proteinash si dhe acik nukleik.

• Semundjet e pergjithshme :– Shume semundje kronike manifestimet e pare i shfaqin ne zgavren e gojes.– Mendohet se flora mikrobiale e pllakes dhembore mund te hyje ne gjake e te paraqes rrezik

per semundjet kardiovaskulare, diabeitit mellitus.– Diabeti Mellitus: rrit riskun per semundje periodontale, eshte theksuar se hemaglobina e

glikolizuar konsiderohet si faktor risku per semundjet periodontale.– Si dhe mjekimi medikamentoz i zgjatur ne vite per keto semundje si diabeti,

hipertensioni,semundjet e zemres,renale,pulmonare ndikojne ne menyre direkte ose indirekte ne zgavren e gojes.

Sistemet matese te semundjes periodontale• Gingiviti diagnostifikohet nga gjakrrejdhja, skuqja, edema, ulceracioni ose

rritja e trashesise se indit gingival.• Indeksi per matjen e prevalences se gingivitit eshte gjakrrjedhja dhe gingivat• -Indeksi Gingival (GI)-

– Vleresohet nga 0-3,– 0 eshte gjendja normale– 3 inflamacion i rende i karakterizuar me edeme,skuqje,zbutje dhe gjakrrjedhje spontane– Bazohet gjate nje sondimi te lehte

• Indeksi i gjakosjes Interdentale Eastman (EIB)-– Gjithashtu perdore gjakosjen gingivare per matjen e inflamacionit te tyre.– Vleresohet me ane te nje kunji interdentar te drejte qe futet ne hapsiren interproksimale

paralele me planin e okluzionit: 1-2mm nen gingive.

• Indeksi Gingival i Modifikuar (MGI):– Vleresimi bazohet ne ngjyren, edemen dhe gjakosjen spontane te gingivave ne 4 shkalle(nga

0-4)

• Indeksi i pllakes (Pll):– Vleresohet pllaka subgingivare ne trashesine e saj gjate buzes se gingives– Perdoren sonda periodontale– Vleresohet nga 0-3 shkalle

• Indeksi peridontal (PI):– Percakton shtrirjen dhe shkallen e avancimit te semundjes periodontale– Realizohet me ane te nje sonde periodontale ne dhembe te vecante te tille si:

1. Incizivi Central maxilar majtas ICSM2. Incizivi Central maxilar djathtas ICSD3. Molar I maxilar djathtas M1SD

4. Molari I mandibular majtas M1PM

5. Premolari I maxilar majtas P1MS

6. Premolari I mandibular djathtas P1DP

• Niveli Klinik i Fiksimit (CAL-Clinical Atachment Level):– Vleresohet duke matur thellesin e xhepit dhe terheqjen gingivare ne nivelin

smalt-cement me sonde periodontale.– Thellesia e sondimit behet per cdo dhemb ne 6pika : Mezio-bukal, disdo-bukal,

mezio-lingual, disto-lingual, lingual dhe buko-facial

Strategjite parandaluese per semundjet periodontale• Pllaka dhembore: eshte faktori kryesor etiologjik i semundjeve periodontale

qe perbehet nga flora bakeriale komplekse e vendosur ne siperfaqen e dhembeve.– Fillimisht formohet pelikula e cila mundeson adezionin e bakterieve te kavitetit

te gojes ku me von pllaka maturohet gradualisht , shtohen baktieriet formohen kolonit bakteriale, vendosen mikrobet Gram-negative dhe aerobet te cilat jane pergjegjes per fillimin e periodontopative.

– Per te menaxhuar periodontitet eshte e domosdoshme eleminimi i pllakes subgingivare, qe eshte objekti primar per parandalimin e semundjes periodontale.

– Si dhe lajra e dhembeve,shplaresat e gojes si dhe perdorimi i flloseve dentare kane nje rendesi te madhe ne parandalimin e semundjeve periodontale.

– Nje rendesi te vecant ka edhe koha e larjes se dhembeve e cila nuk duhet te jete me pak se 1minute per cdo cerek nofulle.

• ADA ( Shoqata e Dentistrise Amerikane) ka aprovuar dy antiseptike per shpelarjen e gojes: chlorexsidine (CHX) dhe vajrat esencial (EO)– Chlorexidina:

• Vepron kunder fungeve dhe viruseve• Ndikon ne uljen e pllakes dhemborene mase 50-60% per 12-14ore, duke

ndikuar ne uljen e inflamacionit te gingivave ne mase 45%• Perdoret ne perqendrim 0.12% dy here ne dite para gjumit per 30sec per

14dite rrjesht • Duhet te perdoret 30min para dhe mbas “larjes se dhembeve”• Ul nivelin e Streptococcut Mutans ne peshtymen e njeriut.• Chlorexidina(CHX) 0.05% me fluorur natriumin(NaF) 0.05% ndikon ne

permisimin e gjakderdhjes se gingivave dhe inflamacionit te tyre.• Efektet anesore:1. Irritim i mukozes dhe gojes2. Deskuamimi siperfaqesore i ketyre indeve3. Hipersensibilitet i dhembeve4. Formim i njollave ne siperaqen e dhembeve

– Vajrat esencial (EO):• Ndikon ne eleminimin e flores mikrobike te pllakes subgingivare dhe ne

inflamacionin e gingivave.

• Listerina:– Parandalon formimin e pllakes dhembore supra dhe subgingivare qe ndikojne ne

inflamacionin e gingivave– Perdoret dy here ne dite me nje sasi 20ml per 30sec.– Permban fluoride qe parandalojne prishjen e dhembeve.

• Pastat e dhembeve duhet te permbajne:– Triklosan – Fluorur Staniumi

• Triklosani:– Konsiderohet si agjent antipllake– Pastat e dhembeve qe permbajne 0.3% triklosan dhe 2% kopolimer konsiderohen pastat me

veprim te lart antibakterial qe ndikojn ne inflamacionin e gingivave.

• Fluorur Staniumi:– Ka veprim te lart antibakterial– Pasta qe permbajne pirofosfate frenojne formimin e gureve te dhembeve

• Vlene te theksohet fakti qe strategjite parandaluese duhen te bazohen edhe ne faktoret riskant te semundjeve periodontale te tille si :faktoret gjenik,menyra e te ushqyerit,diabeti dhe perdorimi i duhanit.