PROGRAMI:MENAXHIMI I EMERGJENCAVE

PUNIM SEMINARI

Lënda: Praktika për Menaxhimin e Emergjencave Tema: Aparatet(fikëset) për shuarjen e zjarrit

Studenti: Profesori:

Fadil Kastrati Mr.Sc. Rrahman Sefedini

Prishtinë, 2015

KOLEGJI - COLLEGE

BIZNESI Prishtinë

PËRMBAJTJA

Ballina……………………………………………………………………………………………………………………1

Përmbajtja…………………………………………………………………………………………………………….2

Hyrje………………………………………………………………………………………………………………………3

Aparatet(Fikëset) Për shuarjen e Zjarrit –Histori..….………………………………………………4

Fikësja me CO2(dioksid karbon)……..………………………………………………………………………5

Fikësja me CO2 përbëhet prej këtyre pjesëve :…………...……………………………………..5-6

Fikësja me pluhur…..…………………………………………..………………………………………………...7

Fikësja me pluhur përdoret për shuarjen e zjarreve të klasave :..………………………….8

Fikësja me Shkumë Kimike………..…………………………………………………………………………..9

Fikësja Për Shuarjen e Zjarreve Të Klasës ‘F’…….………………………………………………….10

Fikësja me Ujë...............................................……………………………………………………….11

Përdorimi i Fikëses për Shuarjen e Zjarrit në Mënyrë Praktike .…………………………..12

Literatura ……………………………………………………………………………………………………………13

HYRJE

Në këtë Punim Seminari mund të lexoni për Aparatet (fikëset) për shuarjen e

zjarrit, Kompetencat dhe detyrat të cilat kryhen me përdorimin e këtyre aparateve

për fikjen e zjarrit

Në këtë Punim Seminari shtjellohet në përpikëri mënyra e përdorimit dhe si

funksionojnë këto aparate për fikjen e zjarrit , poashtu këtë punim seminari e kam

shoqëruar me fotografi përkatëse për të qenë më konkrete në shpjegimin e secilit

aparat fikës

Poashtu shenimet i kam huazuar nga libri i Praktika Për Menaxhimin e

Emergjencave, prof. Rrahman Sefedini ,duke i ctuar ato.

Fotografit i kam nxjerrur në websajte të ndryshme në lëmin e zjarrëfikjes, duke i

përshtatur me tekstin për ti bër më të kuptueshme për lexuesit.

Kam shpjeguar për llojet e ndryshme të fikësëve, vendet ku gjejnë përdorim edhe

kapacitete që mbajnë këto aparate për fikje të zjarrit.

Dhe në fund e kam shtjelluar në hapa se si duhet të përdoret një aparat në rast të

zjarrit

APARATET (FIKËSET)PËR SHUARJEN E ZJARRIT-HISTORI

Rreth vitit 200 para erës së re, Ctesibius i Aleksandrië ka shpikur një pompë dore e

cila është në gjendje të japë ujë në një zjarr, si dhe

është e njohur se romakët e kanë përdorur një kovë

me ujë, duke kaluar dorë më dorë për të shuar

zjarrin me ujë. Versioni i parëi një bombole gazi

modern për shuarjne e zjarri, u shpik nga Capitan

George William Manby në vitin1819, e përbërë nga

një enë bakri prej 3 gallons(13.6 litra) nga karbonati i

kaliumit si zgjedhje nën presionin e ajrit të

kompresuar.12

Në fund të shekullit XIX me shpikjen e bombolit të

gazit sode-acid, ku një cilindër që përmban 1 ose 2

lirta ujë kishte bikarbonat natriumi të perziera në të.

Pasi acidi ishte i përzier me zgjedhjen bikarbonat,

gazi i dioksid karbonit lirohet edhe kjo shkaktonte

presion në enen e ujit.3

1https://www.google.com/search?q=Captain+George+William+Manby&biw=1366&bih=667&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0C

AgQ_AUoA2oVChMI4-nB16uNyQIVx9ssCh0ThQUc#imgrc=RsmJAjdAuI5BBM%3A 2https://www.google.com/search?q=Captain+George+William+Manby&biw=1366&bih=667&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0C

AgQ_AUoA2oVChMI4-nB16uNyQIVx9ssCh0ThQUc&dpr=1#tbm=isch&q=Captain+George+William+Manby+pump&imgrc=AI5wM8iz71JWXM%3A 3 PRAKTIKA për Menaxhimin e Emergjencave/Rrahman Sefedini/2012/faqe161

Capitan George William Manby(1765-

1854).1

Bombolë gazi e parë moderne e shpikur

nga Capitan G.William Mamby më1819.2

FIKËSJA ME 𝑪𝑶𝟐(dioksid karbon)

Fikësja me dioksid karbon bënë shuarjen e zjarreve të klasës B, C, por, mund të

përdoret edhe te klasa A. Fikësja me dioksid karbon nuk është efikase te zjarret e

jashtme pasi që gazi shpërndahet në natyrë dhe

kështu zvoglohet efikasiteti i ndikimit të

gazit 𝐶𝑂2në fikjen e zjarrit, ndërsa gjatë shuarjes së

zjarreve brenda në objekte duhet pasur kujdes nga

gazërat që lirohen, pasi që në rastet e aktivizimit

kur kemi të bëjmë me zjarre të brendshme ato kur

lirohen janë helmuese. Nëse bëhet shuarja në

vende të mbyllura, preferohet të përdoret aparati i

frymëmarrjes me qëllim të mbrojtjes nga gazërat

helmuese.4

Kapaciteti i ngarkesës varet nga gazi sa është hargjuar.

Maksimumi i pikës së goditjes është 3 – 8 ft, ku 1 – ft =34cm, dhe në largësi më të

madhe humb efikasiteti në piken e goditjes.

Vetitë e shuarjes së dioksid karbonit është se materia shuarëse e fikëesë e mbulon

lëndën që digjet nga oksigjeni, kështu që djegia ndërpritet si dhe në të njëjten

kohë ulet temperature e materialit deri në kufirin e mosdjegëshmerisë me të cilën

djegia ndërpritet.

Fikësja e 𝑪𝑶𝟐 përbëhet prej këtyre pjesëve:

Leva e lirimit që shërben për aktivizimin e fikëses në rastet e zjarrit,

Gjilpëra që shërben për mbrojtjen e levës për aktivizim,

Tub i zbrazjes shërben për drejtimin e materialit në vatrën e zjarrit,5

4

https://www.google.com/search?q=aparati+i+frymemarrjes+te+zjarrfikesit&biw=1366&bih=667&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0CAYQ_AUoAWoVChMI_v7XjviNyQIVQYAPCh2SRgPP#tbm=isch&q=breathing+apparatus&imgrc=RKPl8honl6gt3M%3A 5

PRAKTIKA për Menaxhimin e Emergjencave/Rrahman Sefedini/2012/faqe161,162

Aparati i frymëmarrjes.4

Gryka e zbrazjes e cila shërben për mbrojtjen e dorës gjatë aktivizimit të

fikëses,

Masa e shtypjes e cila tregon sasinë e shtypjes në fikëse,

Dorëza e cila shërben për transportin e fikëses deri te vatra e zjarrit,

Vend i shënimeve të detajizuara të fikëses,

Trupi i enës që shërben për mbajtjen e materialit në enë,

75% të lëngut shndërrohet në gaz,

25% ngrihet(borë).67

Çdo fikëse për shuarjen e zjarrit i përmban udhëzimet për shuarjen e llojit të

zjarrit, si dhe shënimet e detajizuara për mirëmbajtjen dhe servisimin e rregullt të

fikëses.

6

PRAKTIKA për Menaxhimin e Emergjencave/Rrahman Sefedini/2012/faqe,162 7

https://www.google.com/search?q=aparati+i+frymemarrjes+te+zjarrfikesit&biw=1366&bih=667&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0CAYQ_AUoAWoVChMI_v7XjviNyQIVQYAPCh2SRgPP#tbm=isch&q=fire+extinguisher+clip+art.png&imgrc=3APC-KvOA8u3_M%3A

Anotomia e fikëses me 𝐶𝑂2.7

Levë lirimi

Gjilpëra e mbylljes së levës

Tubi për zbrazjen

Gryka e zbrazjes

Gryka e lirimit

Masa e shtypjes

Dorëza mbështetëse

Afati dhe të dhënat

Trupi i fikëses

Anët pozitive të fikëses- edhe pas shuarjes së zjarrit më këtë fikëse materiali

që është shuar e ruan prapë vetinë e vetë, që do të thot se nuk deformohet, por,

prapë ato vende ku nuk janë përfshirë nga zjarri mund të përdoren, për këtë

arsyeje ky lloj i fikëses përdoret nëtë gjitha vendet ku kemi të bëjmë me material

me vlera të mëdha si: mjete elektrike, banka, teatro, kino, anije si dhe institucione

tjera me rëndësi, ku për shkak të paisjeve dhe materialeve me vlerë nuk

preferohet të përdoren materiale tjera për shuarjen e zjarreve.

Anët negative të fikëses- nuk është efikase në zjarret e jashtme në natyrë,

pasi që gazi karbonik shpërndahet në sipërfaqe, kështu që në zjarret e

brendëshme gjatë përdorimit kjo fikëse është helmuese dhe liron një

temperatureë të lartë të ftohjes. Varësishtë nga sasia e gazit që e përmban kjo

fikëse aq edhe do të jeë koha e përdorimit të kësaj fikëse, që nënkupton kohë të

shkurtër të përdorimit.8

FIKËSJA ME PLUHËR

Fikësja me pluhër(S – 9 apo P – 9) përdoret për shuarjen e zjarreve të klasës A dhe

klasës E vetëm në tensionin e ulët.

Pluhëri i cili gjindet në enën e këtij trupi, në të shumtën e

rasteve është nën shtypje dhe vëreheht në mënyrë vizuale

shtypja ku duhet të përcillet vazhdimisht, ku nëse bie

shtypja ai duhet të dërgohet në servisim me qëllim që mos

të humb efikasitetin e pikës së goditjes në raste të

përdorimit.

Maksimumi i pikës së veprimit me këtë fikëse është 5-20 ft

(1-ft=34cm)

Me ndihmën e fikëses me pluhër bëhet mbulimi i lëndës

djegëse, me ç’rast flaka dhe djegia ndërpritet dhe

parandalohet avullimi.9

8

http://www.toolstop.co.uk/sealey-scde02-2kg-carbon-dioxide-fire-extinguisher-p56132 9 PRAKTIKA për Menaxhimin e Emergjencave/Rrahman Sefedini/2012/faqe,163,164.

Fikësja me pluhër.8

Anët pozitive të fikëses me pluhur- gjatë shuarjes së zjarreve jashtë apo

brenda objektit nuk është helmuese (nuk liron gazëra helmuese) për përdoruesin

dhe ka një mënyrë të lehtë të përdorimit, ka manometrin nga i cili mund të

kontrollohet në mënyrë vizuale shtypja e fikëses.

Anët negative të fikëses me pluhur- pas shuarjes së zjarreve te paisjet

elektrike ato prishen, si dhe gjatë reagimit nuk ka ftohje por barazohet vetëm në

mbulimin e lëndës djegëse.

Varësisht nga sasia e pluhurit që e përmban kjo fikëse varet edhe koha e

përdorimit të fikëses, ku zakonisht koha e shkarkimit është deri në 20 sekonda

pork jo varet nga kapaciteti i fikëse.

Gjatë aktivizimit të këtij lloji të fikëses ajo duhet të shkarkohet tërësisht, sepse

pluhuri që gjendet në enë është nën presion dhe nuk mund të përdoret prapë por

duhet të dërgohet në servisim.

Fikësja me pluhur përdoret për shuarjen e zjarreve të klasave:

Klasa -A- te lëndët në gjendje të ngurtë duke pasur parasysh madhësin e zjarrit

Klasa -B- te lëndët në gjendje të lëngët si nafta, benzina etj, por vetëm për

zjarret fillestare dhe në sasira të vogla

Klasa -C- te paisjet, që për punën e vet e shfrytëzojnë rrymën elektrike, por

duke pasur parasysh vetëm te rrym e tensionit të ulët.1011

10

PRAKTIKA për Menaxhimin e Emergjencave/Rrahman Sefedini/2012/faqe,164,165. 11

http://www.newhavencountyfireextinguisher.com/faq

Fikëset e ndryshëme me pluhur.11

Kemikalet e thara janë nën shtypje të vazhdueshme prej 50 – 200 bar, ku me

aktivizimin e dorezës mudësohet dalja e lpuhurit nga ena ku koha e shkarkimit

varet nga pasha e lëndës që gjendet në enë. Kjo shërben vetëm për shuarjen e

zjarreve të klasës ‘A’ te lëndët e ngurta të cilat djegen si: druri, letëra, kashta,

drithi, tekstile, qymyri etj, por nuk përdoret për shuarjen e zjarreve me

karburantet dhe në këtë rast karburantet qëndërojnë mbi ujë dhe djegia vazhdon.

FIKËSJA ME SHKUMË KIMIKE

Fikëset me shkumë përdoren zakonisht në zjarret e klasës ‘B’ ,gjithashtu janë

efektive edhe në zjarret e klasës ‘A’. Këto jnaë kryesisht me bazë uji, ku fikësja me

shkumë kimikë kimike shërben për shuarjne e zjarreve në të gjitha lëngjet

lehtëndezëse, pasi që pasha specifike e shkumës është më e vogël se e lëngut dhe

ajo qëndron mbi sipërfaqen e lëngut, ku bënë izolimin e zonës së djegies nga

oksigjeni duke shkëputur flakën nga zonat e djegies

Fikëset me shkumë të zakonshme janë të dizajnuarapër të shuar zjarret e lëngjeve

të ndezëshme jo polare të tilla si nafta, por, mund të dëmtohen shumë shpejt në

lëngje polare të tilla si alkooli apo glycol.

Parimi i kësaj fikëse për shuarjen e zjarreve bazohet në vetinë e lëndëve mbushëse

(bikarbonatit të natriumit dhe sulfatit të aluminit), të cilat kur bashkohen krijojnë

dhe zhvillojnë relacione kimike me një masë fluskash të mbushura me gaz karbonik

të cilat izolojnë sipërfaqen e djegies nga oksigjeni.1213

12

PRAKTIKA për Menaxhimin e Emergjencave/Rrahman Sefedini/2012/faqe,166,167. 13

http://www.fixfire.co.uk/product-category/systems-and-products/fire-fighting-equipment-and-signage/fire-extinguisher/

Fikëse të ndëryshme me shkumë kimike.13

Kjo fikëse përdoret edhe për shuarjen e zjarreve në lëndët e ngurta të djegshme,

por nuk mund të përdoret për shuarjne e zjarreve te paisjet elektrike, pasi që

solucioni shkumor është përçues i elektricitetit ku i dëmton paisjet dhe në këtë

mënyrë është i rrezikshëm për përdoruesin.

FIKËSJA PËR SHUARJEN E ZJARREVE TË KLASËS ‘F’

Fikëset për klasën ‘F’ të zjarreve, të dizajnuara për vajërat që përdoren në kuzhinë,

përmbajnë kemikale në gjendje të thatë ose të lëngët apo shkumë që përmbanë

aditiv special. Këto material reagojnë me nxehtësinë e vajit të djegur, duke krijuar

një shtres të hollë rezistente për të parandaluar avujt që digjen të cilët reagojnë

me oksigjenin.Ky reaksion quhet sapunifikim, ku alkaliteti i materialit reagon shpejt

me vajin e djegur duke krijuar një shtresë të rrëshqitëshme. Materialet kimike në

gjendje të lagësht janë kryesisht kripëra të kaliumit, acetate, karbonate, etj.

Fikësja për shuarjen e zjarreve te kemikalet e lagështa mund të përdoret edhe për

shuarjen e zjarreve të klasës ‘A’ dhe ‘B’, mirëpo është adekuate dhe jep rezultate,

më të mëdha në shuarjen e zjarreve të klasës ‘F’.

Kjo fikëse gjenë përdorim më të shpeshtë në shuarjen e zjarreve në restaurant,

kuzhina ku përgatitet ushqimi, industry ushqimore, etj.

Koha e shkarkimit (zbrazjes) zakonisht varet nga pesha e materies, e cila është e

deponuar në enë por në të shumtën e rasteve arrin deri në 20 sekonda.1415

14

PRAKTIKA për Menaxhimin e Emergjencave/Rrahman Sefedini/2012/faqe,167,168,169. 15

http://www.friendlyintegratedsolutions.com/extinguisher-and-blanket-types/

Fikësja e tipit ‘F’.15

Disa nga fikëset e tipit ‘F’ mund të të përmendim si:

Kapacitet 3 litra,

Zjarri Vlerësimi 25F 8A,

28.4 sekonda koha mesatare e shkarkimit,

Lartësia 353 mm,

Diametri 160 mm,

6.8 kg peshë.14

FIKËSJA ME UJË Fikëset me ujë përdoren për shuarjen e zjarreve të klasës ‘A’, si materiet djegëse

në gjendje të ngurtë siç janë: druri, letra, kashta, drithi, tekstile, thengjilli etj.

Aparati është i mbushur me sasi të përshtatëshme të

ujit, dhe si materie që shërben për të shtyer që uji të

dalë nga kjo fikëse është dioksidi i karbonit i cili

gjendet në një bombolë të çelikut brenda fikëses në

një shtypje të lartë e cila përdoret gjatë

temperaturave prej 0 – 45 ⁰C, ndërsa kur ujit i

shtohen përbërës kundër ngrirjes, përdoret edhe në

temperatura prej 15 – 45 ⁰C 16

Zakonisht fikëset me ujë mund të jenë si:

Kapacitet 6 litra,

Përmbajtjen e ujit 5,632 litra,

Përmbajtja shtesë 0,368 litra,

31,4 sekonda koha mesatare e shkarkimit,

Lartësia 517 mm,

Diametri 160 mm,

9,95 kg peshë

Fikëset me ujë bazohen në parimin e uljes së temperatureës së materialeve që

digjen. Uji e largon nxehtësinë dhe krijon re avulli që pengon depërtimin e

oksigjenit të ajrit në zonën e djegjes, gjithashtu bazohet edhe në parimin e uljes së

përqindjes së temperatureës së vetëndezjes së lëndës që digjet, ose uljen e

oksigjenit nën masën 13% ku edhe djegia ndërpritet. Koha e zbrazjes varet nga

pesha e së cilës mban ena.17

16

http://www.afsfire.co.uk/equip1.htm 17

PRAKTIKA për Menaxhimin e Emergjencave/Rrahman Sefedini/2012/faqe,169,170.

Fikëset me ujë.16

PËRDORIMI I FIKËSES PËR SHUARJEN E ZJARRIT NË MËNYRË PRAKTIKE

Fikësja zjarrëfikëse duhet të përdoret sipas shkronjave: T, D, SH, L të cilat

nënkuptojnë:18

T –Tërhiqe siguresën1920

D –Drejtimi drejt zjarrit deri te hargjimi i plotë i

fikëses21

SH-Shtrëngo dorezën për lirimin e shtypjes, ku si

factorë ndikon materiali për shuarjen e zjarrit.

L –Lëvizni pa ndërprerë nga njëra anë në tjetrën

duke mbuluar fushën e brendëshme, e cila gjendet

në zjarr për derisa zjarri të shuhet.22

18

PRAKTIKA për Menaxhimin e Emergjencave/Rrahman Sefedini/2012/faqe,172 19

https://foundationjps.wordpress.com/tag/fire-safety-and-security-management/ 20 http://wallpaper222.com/explore/fire-safety-logos-clip-art/ 21 http://www.tracefireandsafety.com/Vfre-20/Graphics/ClipArt.html

22

PRAKTIKA për Menaxhimin e Emergjencave/Rrahman Sefedini/2012/faqe,172,173

Drejtimi drejtë zjarrit.20

Lvizja e fikëses djathtas-majtas21

Tërheqja e siguresës.19

Shtrëngimi i dorezës.22

LITERATURA

Rrahman Sefedini, Praktika për Menaxhimin e Emergjencave,Prishtinë 2012 https://www.google.com/search?q=Captain+George+William+Manby&biw=1366&bih=667&source=ln

ms&tbm=isch&sa=X&ved=0CAgQ_AUoA2oVChMI4-

nB16uNyQIVx9ssCh0ThQUc&dpr=1#tbm=isch&q=Captain+George+William+Manby+pump&imgrc=AI5

wM8iz71JWXM%3A

https://www.google.com/search?q=Captain+George+William+Manby&biw=1366&bih=667&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0CAgQ_AUoA2oVChMI4-nB16uNyQIVx9ssCh0ThQUc#imgrc=RsmJAjdAuI5BBM%3A

https://www.google.com/search?q=aparati+i+frymemarrjes+te+zjarrfikesit&biw=1366&bih=667&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0CAYQ_AUoAWoVChMI_v7XjviNyQIVQYAPCh2SRgPP#tbm=isch&q=breathing+apparatus&imgrc=RKPl8honl6gt3M%3A

https://www.google.com/search?q=aparati+i+frymemarrjes+te+zjarrfikesit&biw=1366&bih=667&sour

ce=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0CAYQ_AUoAWoVChMI_v7XjviNyQIVQYAPCh2SRgPP#tbm=isch&q=fire

+extinguisher+clip+art.png&imgrc=3APC-KvOA8u3_M%3A

http://www.toolstop.co.uk/sealey-scde02-2kg-carbon-dioxide-fire-extinguisher-p56132

http://www.newhavencountyfireextinguisher.com/faq

http://www.fixfire.co.uk/product-category/systems-and-products/fire-fighting-equipment-and-signage/fire-extinguisher/

http://www.friendlyintegratedsolutions.com/extinguisher-and-blanket-types/

http://www.afsfire.co.uk/equip1.htm

https://foundationjps.wordpress.com/tag/fire-safety-and-security-management/ http://wallpaper222.com/explore/fire-safety-logos-clip-art/

http://www.tracefireandsafety.com/Vfre-20/Graphics/ClipArt.html