Socjologia jako nauka badająca fakty społeczne

Metodologia nauk społecznych26 maja 2014 r.

Émile Durkheim (1858-1917)• Pierwszy profesor socjologii

(Bordeaux 1895 r.),• Twórca socjologii i metody

socjologicznej,• Wiara w racjonalne,

oświecone społeczeństwo,• Umiera po śmierci swojego

syna podczas I wojny światowej.

Najważniejsze prace

• O podziale pracy społecznej (1983)• Zasady metody

socjologicznej (1895)• Samobójstwo (1897)• Elementarne formy życia

religijnego (1912)

Année Sociologique•Twórca pierwszego pisma socjologicznego (1898 r.), wraz z M. Maussem, H. Hubertem, C. Bouglem•Coroczny przegląd najważniejszych prac z dziedziny socjologii

Co zawdzięczamy Durkheimowi?• Wyróżnienie i scharakteryzowanie

zakresu socjologii między innymi naukami• Nacisk na dane empiryczne• Badania podziału pracy• Świadomość społeczna: potrzeba

wspólnej płaszczyzny wartości i norm• Socjologizm• Funkcjonalizm

Założenia myśli Durkheima• To, co społeczne, jest ważniejsze

od tego, co jednostkowe• Jednostki uczą się wartości i

kultury od wspólnoty• Społeczeństwa tradycyjne działały

jak maszyny; społeczeństwa nowoczesne przypominają organizmy• Społeczeństwo można badać

metodą naukową

„Kiedy wypełniam swe zadania brata, małżonka czy obywatela, kiedy wywiązuję się z podjętych zobowiązań, dopełniam

obowiązków, które zostały

wyznaczone niezależnie ode mnie i moich czynów w prawie i obyczajach. Nawet wtedy, gdy są one zgodne z moimi własnymi uczuciami i odczuwam je jako rzeczywistość wewnętrzną, nie przestają być one

rzeczywistością obiektywną, ponieważ nie ja je stworzyłem, a jedynie

przyswoiłem je sobie przez wychowanie”

• Traktujmy je jak rzeczy i badajmy empirycznie (nie jak filozofowie)

• Traktujmy je jako zewnętrzne i przymusowe dla jednostek (nie jak psychologowie)

Fakty społeczne

„Jest faktem społecznym wszelki sposób robienia, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania

zewnętrznego przymusu; (…) taki, który jest w danym społeczeństwie

powszechny, mający

jednak własną egzystencję, niezależną od jego jednostkowych manifestacji”

Fakty materialne• Społeczeństwo• Strukturalne składniki społeczeństwa (kościół, państwo)•Morfologiczne składniki społeczeństwa

Fakty niematerialne•Moralność (normy i wartości)• Świadomość społeczna• Reprezentacje społeczne• Procesy społeczne

Cechy faktów społecznychPowszechność

Zewnętrzność

Przymusowość

Co może być faktem społecznym?

Język

Skala ocen w szkole

Popularne imiona

Internet

Moda

Postulat metodologiczny• Fakty społeczne należy

traktować jak rzeczy• „Socjolog [powinien] wprawić się w taki stan ducha, w jakim znajdują się fizycy, chemicy czy fizjologowie, gdy zapuszczają się w nie zbadane jeszcze rejony swej działalności naukowej”

Metodyczna niewiedza„Trzeba, by socjologii, wchodząc w świat społeczny, miał świadomość tego, że wkracza w świat nieznany. Trzeba, by czuł, że znajduje się w obliczu faktów, których prawa są tak samo nieodgadnione, jak prawa życia w czasach, gdy nie istniała jeszcze biologia. Trzeba, by był przygotowany na dokonanie odkryć, które zaskoczą go i zakłopocą”

„Durkheimowska utopia epistemologiczna”•Uczony znajduje się wobec faktów, o których nie wie nic• Badań nie można podporządkowywać domniemanej wiedzy o przedmiocie•Wiedza przednaukowa może być przedmiotem badań, ale nie drogowskazem

Teoria samobójstw – procedura tworzenia teorii (1)1. Zdefiniowanie problemu

badawczegoi. Zmienna niezależna

(samobójstwa)ii. Zmienna zależna (religijność,

stan cywilny, zamożność)

2. Sformułowanie hipotezyOdsetek samobójstw jest związany z religijnością, stanem cywilnym oraz zamożnością

Teoria samobójstw – procedura tworzenia teorii (2)3. Projekt badawczy – plan

zbierania, analizy i oceny materiałów w celu weryfikacji hipotezy

4. Zbieranie danych5. Tworzenie teorii wyjaśniającej

Teoria samobójstw – procedura tworzenia teorii (3)

Okazało się, że odsetek samobójstw jest wyższy wśród protestantów, niż wśród katolików, zaś najniższy jest wśród żydów.Odsetek samobójstw jest wyższy wśród osób samotnych niż w rodzinach, szczególnie wychowujących dzieci.Odsetek samobójstw jest wyższy w czasach kryzysu oraz ekonomicznej prosperity, niż w czasach gospodarczej stabilności

regulacjainte

gra

cja

Samobójstwo altruistyczne

Samobójstwo

anomiczne

Samobójstwo egoistyczne

Samobójstwo

fatalistyczne

Samobójstwa altruistyczne – zbyt silna więź ze wspólnotą

Samobójstwa egoistyczne – całkowite rozerwanie więzów ze wspólnotą

Samobójstwa fatalistyczne – przekonanie jednostki o przeznaczonej jej śmierci

Samobójstwa anomijne – popełnianie w momencie braku regulacji społecznych