View
127
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid:
bewezen effectief?
dr. Geert Driessen
ITS – Radboud Universiteit Nijmegen [email protected]
www.geertdriessen.nl
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Achterstandenbeleid
Algemene doel Bestrijden achterstanden die het gevolg zijn van sociale, economische en culturele factoren in de thuissituatie
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Beleidsontwikkelingen
Lokale voorlopers Jaren ‘70: OSM, GEON, Innovatieproject A’dam Landelijk 1974: Onderwijsstimuleringsbeleid (OSB) 1981: Culturele-minderhedenbeleid (CuMi-beleid) 1985: Onderwijsvoorrangsbeleid (OVB) 1998: Onderwijsachterstandenbeleid (OAB)
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Ontwikkelingen
Perspectief deficiet → differentie → deficiet Regie lokaal → centraal → lokaal Periode vroeg → bestrijding (later) → preventie (vroeger) Doelgroepen milieu → milieu // etniciteit → milieu + etniciteit → milieu (opleiding) Omvang doelgroep 1995: 39% → 2012: 12%
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Instrumenten
Bij ongeveer gelijkblijvende doelen, onder invloed van politieke, demografische en onderwijskundige ontwikkelingen: • steeds nieuwe instrumenten • aanpassing bestaande instrumenten
Maar vrijwel onveranderd: • nauwelijks vooraf onderzocht of het werkt • veel lokale autonomie en vrijheid invulling/uitvoering
(schoolbesturen, gemeenten, instellingen)
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
De gewichtenregeling
Belangrijkste instrument (>€400M) Groepsgewijze vs. individuele benadering Aanscherping criteria Validiteit: doelgroepindicator x criteriumvariabele: r=0.40→0.20 Inzet middelen Monitoringstudies Allochtone doelgroep: inhaalslag, maar achterstand; autochtone doelgroep: achteruitgang Geen uitspraken mogelijk over effectiviteit
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
VVE
Speerpunt (>€400M)
Home- en center-based
VVE-programma’s in kdv, psz en kleutergroepen
Decentralisatie
Variatie criteria, uitvoering; relatie programma?
VS veel onderzoek; effectief, maar…
NL nauwelijks onderzoek; niets bewezen effectief
Problemen: leidsters; ouders; achterstand/zorg;
indicatie – programma
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
ICO
Multiculturele samenleving: niet-cognitieve en cognitieve doelen, waarden/normen, culturen, tolerantie
Voorschriften, doelen, doelgroepen; geen effect-onderzoek
Burgerschap en sociale integratie Participatie samenleving Verplicht, voorschriften, doelgroepen; geen effect-
onderzoek; Inspectie: zwaar onvoldoende
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Tweetalig onderwijs, OETC
• Tweetalige opvangprogramma’s • Moedertaalonderwijs (OETC, OET, OALT) Doel: reïntegratie → bestrijding onderwijsachter- standen → cultuurbehoud Veronderstelling: eerst eigen taal, daarna Nederlands Problemen: doelen; leerkrachten; lesmateriaal; relatie
met reguliere onderwijs; moedertaal ≠ eigen taal; politiek geen steun
Nauwelijks onderzoek; leerlingen leerden weinig/niets
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
NT2, taalbeleid
NT2 Nederlandse taal kernpunt beleid Inventariserend, beschrijvend onderzoek; nauwelijks effectonderzoek Effecten: leerlinggebonden factoren Pilots taalbeleid onderwijsachterstanden Aanpak alle zwakke lln. Ondersteuning experts taal/lezen Deels succesvol Succes: differentiatie, opbrengstgericht werken
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Klassenverkleining
• ‘Niet-bewuste’ inzet (vanuit gewichtenregeling) • Bewuste inzet (beleid): lkr./ll.-ratio → individuele
aandacht → kwaliteit STAR-experiment: 23 → 15 lln. Recent internationaal onderzoek: geen duidelijke samenhangen NL onderzoek: tegengestelde effecten, ook positieve
effecten grote klassen, differentiële effecten (leeftijd, goede/zwakke lln.)
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Gemengde scholen
Beleid 2004-2011 Afspraken gemeenten – schoolbesturen; oudergroepen Juridische obstakels, praktische mogelijkheden, draagvlak (witte) ouders, eigen wijk: ‘deterministisch’ Internationaal en NL veel onderzoek, meestal cross- sectioneel Kern: extra groepseffect bovenop individueel effect Hooguit zeer gering effect, geen differentieel effect, geen cumulatief effect
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Extra tijd, andere tijden
Verwachting: meer tijd → betere prestaties Varianten: jonger beginnen, kleuterbouwverlenging, zittenblijven, weekendscholen, zomerscholen, verlengde schooldag, brede scholen, dagarrangementen, huiswerkklassen, andere schooltijden (bioritme), etc. Cognitieve aspecten, vooral niet-cognitieve aspecten Nauwelijks of geen onderzoek: geen effect Relatie met reguliere schooldag, activiteiten
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Schakelklassen
Autochtone en allochtone lln. met grote taalachterstand één jaar intensief taalonderwijs, aparte klas tijdens of na schooltijd
Varianten: voetklas, kopklas, parallel groep 1-8 Evaluatie positief: meer leerwinst taal, niet ten koste van
rekenen; hogere Citoscores en advies; sociaal-emotioneel geen nadeel
Advies: schakeljaar onderdeel integrale aanpak; ook ná schakeljaar nog extra begeleiding
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Ouderbetrokkenheid en –participatie
Thuis/op school; geïnstitutionaliseerd/niet- geïnstitutionaliseerd Partnerschap met buurt (‘community’) Internationaal onderzoek: vaak positieve effecten, soms negatieve (reactie) NL: nauwelijks onderzoek, geen effecten op lln.
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014
Conclusies en discussie
1. Op centraal niveau veel (wisselend) beleid uitgezet, op lokaal niveau op zeer uiteenlopende wijzen vorm gegeven: enorme variatie.
2. Effecten bij de doelgroepen hooguit bescheiden. 3. Überhaupt weinig onderzoek naar
beleidseffectiviteit, noch ex-ante, noch ex-post en nauwelijks volgens ‘de gouden standaard’.
4. Is ‘evidence-based’ onderzoek dé oplossing en ook mogelijk?
Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?
Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014