YÖK ULUSAL AKADEMİK ARŞİV PROJESİ EĞİTİM

SEMİNERİ II

KURUMSAL ARŞİVLERDE TELİF HAKLARI YÖNETİMİ

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

İlkay HoltKütüphane DirektörüÖzyeğin Üniversitesi

2

Başlıklar

• Açık erişim tanımında erişim ve kullanım • Telif hakkı nedir?• Terminoloji • Yayıncı politikaları• Yazar ek anlaşmaları• Açık lisanslar• Kurumsal arşivde dağıtım lisansı• Arşivlemede kontrol noktaları• Yazarların olası soruları

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

3

Açık erişim;• Dijital, online, ücretsiz, telif hakkı ve lisans

sınırlamalarından arınmış literatür bu tanımlarının ortak noktalarını oluşturur.

• Herkesin erişebildiği bir literatürü ifade eder. • Yazar, paylaştığı yayın versiyonunun elektronik ortamda

paylaşım hakkına sahiptir. • Okuma, kaydetme, kopyalama, paylaşma, depolama,

harmanlama izniniz vardır.

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

4

Telif hakkı nedir? • Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği eser

üzerinde hukuken sağlanan haklardır.• Bir eserin manevi hakları (isim vb.) devredilemez,

yaratıcısına aittir. Maddi haklar (işleme, çoğaltma, yayma vb.) devredilebilir.

• Telif yönetiminde yazar ve yayıncı dengesi;• Yazarın haklarının tümünü devretmediği; kendi yayını istediği gibi

kullanma, geliştirme hakkının olduğu; eğitim ve araştırma için erişimi kısıtlamayan ve yayın kullanıldığında doğru atıf yapılmasını gerektiren bir yapıda olmalıdır.

• Yayıncı açısından finansal hakları içerir, yazarın istediği hakları kendinde tutabilmesini sağlar ve yayını gelecek teknolojilere hazır etmeyi gerektirir.

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

5

Yazarlar yayınlarının kullanım haklarına sahip mi?

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 179 http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf

6

Yazarlar nasıl olması gerektiğini düşünüyor?

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 181 http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf

7

Telif sözleşmeleri, kullanım lisansları

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

• Yayıncılar ile yapılan anlaşmalar• Yazar ek anlaşmaları (SPARC Author Addendum)• Açık lisanslar: Creative Commons lisansları

www.creativecommons.org.tr

8

Terminoloji I

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

• Ön baskı (pre-print): makalenin yayınlanmak üzere dergiye gönderilen, hakem/editör değerlendirmesi öncesi ilk hali

• Son baskı (post-print): makalenin hakem/editör değerlendirmesinden geçmiş, yayına hazır son hali.

• Yayıncı baskısı (publisher version): makalenin dergide yayınlanmış formatı.

9

Terminoloji II

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

• Hemen depolama: “Immediate deposit”-- Yayın kabulünden sonra son baskının kurumsal açık bir açık arşive hemen konması.

• Ambargo süresi: Fon sağlayıcı veya yayıncı tarafından belirlenen, yayının açık erişime kapalı olması gereken süre.

• İstek butonu: “request button” “optional access --- Tam metni açılamayan yayınlar için istek butonu.

10

Yayıncı politikalarıyayıncıların 70%’i, dergilerin 90’ı arşivlemeye izin veriyor

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

Yeşil 30%

Mavi 33%

Sarı 8%

Beyaz 30

11

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

Bugün yayınlanan makalelerin sadece %20’si açık erişim.

ISI’da indekslenen dergi yayıncılarının yaktığı yeşil ışıkta geçilseydi, bu oran %85’i bulabilirdi.

12

Yayıncı politikaları: örnek

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

13

Yayıncı politikaları: Sarı yayıncı örneği I

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

14

Yayıncı politikaları: Sarı yayıncı örneği II

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

15

Yayıncı politikaları: Sarı yayıncı örneği III

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

1612.04.2023

Yayıncı politikaları

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

17

Yazar ek anlaşmaları

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

1812.04.2023

Açık lisanslar: Creative Commons

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

19

Dağıtım lisansı: Yayının elektronik ortamda dağıtım izni

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

20

Bir yayını kurumsal arşivde depolarken kontrol noktaları:

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

• Yazarın elektronik ortamda paylaşım, kullanım hakları• Yayıncı politikası• Ambargo• Metadata kaydının tamlığı ve doğruluğu• Yayıncı baskısına link verilmesi

21

Yazarların sorularını yanıtlarken önemli konular:

Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

• Açık erişimin atıf oranlarına olumlu etkisini anlatmak • Maddi hakların devri konusunda bilgilendirmek• Arşivlemeye izin veren yayıncı oranlarını paylaşmak• Yayıncı politikasına uygun arşivleme yapmak• Son baskıların tutulmasını teşvik etmek• Arşivleme izni olmayan yayınlar için istek butonu

sağlamak

TEŞEKKÜR EDERİZ…

30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA