ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİFEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ

ARKEOLOJİ BÖLÜMÜHAZIRLAYAN: GÖKHAN İLHAN

081391007KONU: KYBELE

Kybele - Ana Tanrıça

Kybele, analık, üreme, dişilik simgesi olan bir Anadolu tanrıçasıdır. Yanlızca tarımın ve bereketin değil, vahşi doğanın da simgesi olan, yırtıcı hayvanların koruyucusudur. Akdeniz çevresinde, Asya'da ve kuzey ülkelerinde birçok kültür ve uygarlıkta çeşitli isimlerle yer alır.

Kültepe tabletlerinde adına Kubaba olarak rastlanılır, Lydia'da Kybebe, Hititlerde Hepat, Sümer'de Marienna, Mısır'da Isis, Syria'da Lat, Girit'te Rhea, Efes'te Artemis Ana Tanrıçanın aldığı değişik adlardır.

Hepat Isis Artemis Magna Mater

Kalın kalça, meme, karın altının bir üçgen biçiminde belirtilmesi gibi motifler analığı ve dişiliği simgelemek bakımından Kybele'den Artemis'e kadar büyük ana tanrıça imgelerinde bulunmaktadır.

Kybele ve AttisKybele, Attis adlı bir delikanlıya tutkundur. Onu Pessinus kralının kızıyla evlenmek üzereyken düğün yerinde birden karşısına çıkarak çıldırtır ve kendi kendini hadım etmesini sağlar. Attis kendi kestiği hayalarından akan kanla toprağı sular, bitkilerin fışkırmasına yol açar ve bir çam ağacına dönüşür.

Kybele'ye Tapım

Kybele anıtları, ilk çağda Phrygia diye tanınan bölgede yaygın bir alana dağılmış kır tapınaklarıdır. Bu tapınaklardan en çok tanınanı Midas anıtıdır. Çoğu ormanlarda, bir kayaya yaslanmış olarak kurulmuş olan bu anıtlar birer cepheden ibarettir. Üçgen bir çatı, altında bir taş duvar, duvarın içinde de bir niş oyulmuştur ve nişlerin kimisinde ayakta bir tanrıça heykeli görülmektedir.

Yazılı kaynaklar bize Kybele'nin Pessinus'taki tapımı üstüne ayrıntılı bilgi verir. Tanrıçaya orada bir idol biçiminde tapılınırdı. Bu idol bir "diopetes" yani gökten düştüğü ileri sürülen bir meteorit, bir kara taştı. Pessinus'taki tapınağı siyasal güçlerden bağımsız bir din merkezi olarak yönetilirdi.

Bu dinsel yönetimin başında iki başrahip bulunur, bunların biri Attis adını taşır, Megabyzos adıyla anılan ikincisi dışardan gelme olması şart koşulan bir yabancıydı. Bu iki kral-rahibin Attis efsanesinde anlatıldığı gibi erkekliklerini tanrıçaya adamış olması gerekiyordu. Galloi diye anılan diğer rahiplerin de vecit halinde hadım edilmeleri töredendi. Phrygia'da yerli bir kült olduğu bütün kaynaklardan belli olan bu rahip devleti özerkliğini bölgeye gelip yerleşen bütün yönetimlere karşı korumuştur.

Kaynakça: Azra Erhat, Mitoloji Sözlüğü, Sayfa:183-187