Punuan Studentet: Mësimdhënësja:

Arbenita ZekolliLule Potera Mr. Lirika BerdynajAlbana Temaj

Prishtinë, 2016

PërgjegjësiaPërgjegjësia është detyrë ose detyrim për të

vepruar. Marrja e përgjegjësisë nënkupton vetëdijësimin dhe pranimin e zgjedhjeve, vendimeve të bëra, dhe rezultateve të ardhura nga veprimet e mëparshme.

Përgjegjësia nuk është shprehi apo vetëdijësim që krijohet lehtë dhe shpejtë.

Duhet filluar ndikimi qysh në moshë të vogël

Dhënia e përgjegjësive është për

Pikënisja Në çdo moshë, është shumë e rëndësishme që prindërit

të dinë se sjelljet nuk janë diçka që e shtyp me buton. Ato janë një rrugë e jetës, të mësojnë se si të konsiderohen nga të tjerët, duke i ndihmuar fëmijët të kenë besim tek vetja. ( Elaine Swann, eksperte e etikës së sjelljes )

"Kurrë mos e ndihmo një fëmijë në një detyrë në të cilën ai mendon se mund të ketë sukses" - Maria Montessori

Një fëmijë që kupton dhe pranon përgjegjësitë do të ia dal më mirë në shkollë dhe në jetë – dhe shtëpia është vendi primar ku mund t’a mësojë marrjen e përgjëgjësive

Teoria e MontesoritVetëm duke u dhënë fëmijëve përgjegjësi të

caktuara ata do të bëhen të përgjegjshëm. Fëmijët duhet lënë të bëjnë çdo punë që janë në gjendje ta kryejnë

Edukatori/edukatorja duhet ta ketë për qëllim pavarsimin e fëmijës dhe që ai të jetë në gjendje për të bërë gjëra për veten e tij

Kur fëmijët janë në gjendje të bëjnë gjëra për veten e tyre kanë një rritje të besimit në vete, vetëbesim dhe vetëvlerësim që do ti përcjell gjatë tërë jetës

Edukator/e vёzhgues/eEdukatori/edukatorja duhet të jetë vëzhgues i

fëmijës

Ёshtë metodë produktive për tu njohur me nevojat e fëmijëve

Për shembull, nëse fëmija fillon bën zhurmë me objekte të ndryshme të klasës kjo do të thotë se se ai ka nevojë për atë aftësi të madhe motorike kështu që i jepni një daulle dhe kështu do ta ketë përgjegjësinë e daullistit dhe njëkohësisht plotëson nevojat dhe zhvillon aftësinë motorike

Të njohin dhe përkrahin prirjet e fëmijëve psh. nëse fëmija pëlqen të udhëheq ndonjë aktivitet, të u ipet përgjegjësi në kryerjen e kësaj detyre pasi që kjo do të ndikojë në qetësimin e tyre dhe përshtatjen me kopshtin.

Ёshtë e nevojshme t’i korrigjosh ata përgjatë detyrës që u jepet por duhet ditur kur dhe si

Ёshtë e natyrshme se fëmijët gabojnë por nuk duhet t’i korigjojmë më zë të ngritur apo në rastin më të keq, duke bërtitur

P.sh nëse fëmija derdh një gotë ujë mund t’i themi me ton të butë se e ka derdhur por duke i dhënë dhe zgjidhjen. Si thua ta pastrojmë me një leckë?

Hierarkia e Maslovit

Unë kam nevojë

Unë dëshiroj

Unë dua

Unë zgjedhi

Qëllimi im në jetë është …

Pse është e rëndësishme kjo teori në mësimin e përgjegjësisë?

Ndikimi edukativ është më lehtë i ushtrueshëm në moshë parashkollore prandaj dhe plotësimi i nevojave individuale, dhënia e përgjegjësive duhet ushtruar qysh në moshë të hershme

Kënaqen nevojat e nivelit më të ulët dhe shfaqet nevoja për plotësimin e niveleve të tjera

Kënaqja e nevojave varet nga ajo se çka tashmë zotëron

Nevojat e paplotësuara të secilit nivel ndikojnë në sjelljen e tij dhe në atë se çka do të jetë në të ardhmen

Grupmoshat 3-4 Zgjidh detyrat përkrah moshës që ka

fëmija Mos prit nga një 3 ose 4 vjeçar/e që të

jetë në gjendje të bëjë pastrimin e dhomës apo vërjen e gjësendeve në vendin e tyre, do ishtë një mbingarkesë

P.sh një palë këpucë të tija do të jetë në gjendje që ti vë çdo ditë në vendin përkatës

Grupmoshat 4-5Fëmijët pak e nga pak kuptojnë se këto linja

mund të përfaqsojnë objekte. Kjo është koha kur fëmijët zbulojnë se gjurmët apo germat përfaqësojnë emrin e tyre, zërin e fjalëve

Fëmijët nga mosha 4-5 vjeç tregojnë më shumë kontroll dhe vëmendje në atë që bëjnë dhe përpiqen me vetëdije që të përfaqësojnë objekte të ndryshme ose ti imitoj ato. Për shembull, fëmijët mund të emërtojnë shkronjat e emrit të tyre ose të dallojnë germat e mëdha T dhe V në emrin e heroit të filmave të animuar Tinki Vinki. Fëmijët në moshën 4-5 vjeç mund të vishen dhe të ushqehen pa ndihmë

Grupmoshat 5-6Fëmijët në moshën 5-6 vjeç fillojnë të bëhen më

realist. Egocentrizmi fillon të humbet terren. Rritet aftësia e tyre mendore. Tani fëmijët fillojnë të krahasojnë veprimet e tyre me ato të të tjerëve dhe si pasojë e këtij krahasimi mund të zbulojnë se punët e tyre nuk janë aq të mira

Shprehitë e para motorike që parashkollorët mund ti marin janë zakonisht veprimet e përditshme lidhja e lidhsëve të këpucëve, prerja me gërshërë, kërcimi nga vendi, mendimi për shkollën etj.

1. Jep shembullin dhe standardin për sjellje me përgjegjësi

a. Fëmijët mësojnë përmes shembujve. Ata më shumë priren të bëjnë atë çfarë të rriturit bëjnë sesa nëse u tregohet se çfarë të bëjnë.

b. Mos i trego fëmijës çfarë të bëjë – tregoj si bëhet

c. Merrni pjesë bashkë në ndonjë projekt për komunitetin dhe ndihmo fëmijën të shoh se ai ka një përgjegjësi p.sh pastrimin e lagjes

2. Gradualisht jepu përgjegjësi

a. Nuk ekziston një moshë magjike që fëmijët papritur të “bëhen” të përgjegjshëm. Ata mësojnë të bëhen të përgjegjshëm gradualisht – në të njëjtën mënyrë sikurse kur mësojnë ecjen dhe të folurit

b. Parashkollorët mund të marrin përgjegjësitë duke ndihmuar në vendosjen e lodrave në kuti, si dhe të ndihmojnë në shtrimin e tavolinës së ushqimit në shtëpi

c. Fëmijet e kopshteve mund të marrin përgjegjësinë për të shtruar tryezën, përgatitur shtratin e fjetjes, etj.

d. Fëmijët e moshës shkollore mund të ndihmojnë në vendosjen e rrobave nga lavatriqja/largimin e vendosjen e tyre nepër dollape pas tharjes si dhe në përgatitjen e ushqimit.

e. Derisa fëmija nuk mësohet se si të rrisë përgjegjësitë e tij në shtëpi, ai/ajo do të jetë krejtësisht i/e papërgatitur për t’i menaxhuar përgjegjësitë kur të ballafaqohet në punë apo në shoqëri.

3. U jep përgjegjësi për të kryerNjë nga mënyrat më të mira për të ndihmuar

fëmijët që të jenë përgjegjës është që t’u japësh përgjegjësi që u takojnë. Për shembull:

a.Bëj një listë të gjërave që fëmija mund t’a bëjë vet. I shto përgjegjësi gjersa ai/ajo rritet

b.Përfshije fëmijën gjatë procesit. Lejo të zgjedhë disa nga punët që i pëlqen t’i bëjë

c.Bëj për vete një “to do list” dhe inkurajo fëmijën të bëj edhe ai/ajo një për veten

d.Nëse fëmija nuk ka bërë diçka me përpikëri ia shpjego si të bëhet dhe lëre që ta bëj prap

Lejo që të rrezikoj. Mos thuaj që ai s’di të bëj gjë, në qoftëse ka dështuar herën e parë

Lavdëro kur bën punën me përgjegjësi. Në anën tjetër mos e lavdëro nëse nuk e ka

bërë punën me përgjegjësi. Le ta mësoj se çfarë do të thotë kur nuk i përmbush detyrimet e saj/tij

Ji e durueshme. Shkencërisht thuhet se në mënyrë që një punë të bëhet parim, duhet që të përsëritet 21 herë

4.Lavdëro punën e kryer me përgjegjësiMbaje në mend që ka po aq ndikim të

shpërblehet sjellja me përgjegjësi e fëmijës sa të komentohet në gabimet e tij/saj. Në fakt, ka shumë rëndësi, sepse lavdërimet dhe mirënjohjet do të thonë më shumë se gjithçka tjetër për fëmijën tënd. Sidoqoftë, mos e tepro me lavdata se pastaj humb vlerën e saj

Ji specifik. I trego fëmijës me saktësi se çfarë të pëlqen tek sjellja e atij/asaj

Mos prit t’i japësh lavdata derisa fëmija ta kompletoj detyrën

5.Rikujto/përmend sukseset e tyre të kaluara

Për shembull mund t’u thuash: “Të kujtohet se si e kemi bërë filan punën dhe na ka dhënë shumë gëzim? “

6. Ndihmo fëmijën në të mbajturit mend të përgjegjësive

Nëse fëmija harron librin në shkollë, mos e dërgo me veturë në klase që t’ia marrësh

Nëse vazhdimisht i ndihmon fëmijës në zgjedhjen e problemeve, po i’a mohon mundësinë që të mësoj vet në marrjen e përgjegjësive për veprimet e veta dhe kështu përjetimin e pasojave.

Një fëmijë i përgjegjshëm është ai tek i cili mund të llogaritësh. Gjersa e ushqeni përgjegjësinë tek fëmija juaj, ju po e përgatitni që të jetë llogaridhënës për veprimet e tij, që ta mbajë fjalën, ta jap më të mirën e tij, dhe të ngritet në rast se dështon. Në këtë mënyrë po hedh themelet që fëmija juaj të ketë sukses në shkollë, punë, në mardhëniet dhe në jetë.

 

“ Nëse doni që fëmijët tuaj të ecin me këmb në tokë, ua vendosni disa përgjegjësi në supet e tyre” —Abigail van Buren

Të ecësh tutje apo të dorëzohesh?

Burimet: http://www.uisd.net/wp-content/uploads/

2009/10/10-great-ways-to-teach-children-responsibility.pdf

Developing a Leader within You - John Maxwellhttp://www.doktoratura.unitir.edu.al/wp-content/

uploads/2014/12/Doktoratura-Majlinda-Gjelaj-Fakulteti-i-Shkencave-Sociale-Departamenti-i-Psikologji-Pedagogjise.pdf

http://www.dailymontessori.com/montessori-theory/ https://www.cceionline.com/newsletters/

August_08.html http://www.babycentre.co.uk/a1021954/how-to-

teach-responsibility-ages-3-to-4#ixzz46sZUOrop

Ju faleminderit për vëmendjen!

Pyetje/komente ?