Upload
malbor25
View
5.367
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Citation preview
UCZENIE UCZENIE SIĘSIĘ
przygotowała: Paula Pilarska
1. Jak nauczyć psa aportowania?
2. Jak nauczyć ryby aby podpływały w prawy róg akwarium?
3. Jak nauczyć dziecko załatwiania się na nocnik (trening czystości)?
4. Jak nauczyć się pływania?
5. Jak przezwyciężyć lęk przed pająkami?
Uczenie sięUczenie się
• Behawioryzm
– Warunkowanie klasyczne
– Warunkowanie sprawcze (instrumentalne)
• Perspektywa poznawcza
Iwan Pawłow Laboratorium Pawłowa
ur. 14.IX.1849 w Riazaniu,
zm. 27.II.1936 w Leningradzie
Podstawowe cechy warunkowania Podstawowe cechy warunkowania klasycznegoklasycznego
• Przed warunkowaniem bodziec bezwarunkowy
(Bb) w naturalny sposób wywołuje reakcję
bezwarunkową (Rb)
• Bodziec obojętny, taki jak (ton) dźwięk dzwonka,
nie wywołuje tej reakcji. Podczas warunkowania
zestawia się bodziec obojętny z Bb
• Wskutek skojarzenia z Bb, bodziec obojętny staje
się bodźcem warunkowym (Bw) i wywołuje reakcję
warunkową (Rw), która jest podobna do (Rb).
Podstawowe Podstawowe
cechy cechy
warunkowaniwarunkowani
a a
klasycznegoklasycznego
Awersja smakowaAwersja smakowa1. Przykład warunkowania klasycznego
2. Adaptacyjny charakter – motywują organizm do unikania potencjalne
szkodliwych rodzajów żywności
3. Niekonieczne równoczesne występowanie Bb (np.: mdłości) i Bw (smak
jedzenia)!
4. Eksperyment – Garcia i Koelling (1966)
– warunkowanie dwóch grup szczurów
– Trzy Bw dla każdej z grup: słodki smak wody, światło, dźwięk
– 1 grupa: Bb = mdłości, 2 grupa: Bb = wstrząs elektryczny
– Mdłości = awersja do słodkiej wody, wstrząs elektryczny = awersja na światło
i dźwięk
WygaszanieWygaszanie• W warunkowaniu klasycznym jest to proces, dzięki któremu Bw
tracą zdolność do wzbudzania Rw, ponieważ te pierwsze
przestają być kojarzone z Bb. Czyli Bw traci swa funkcję
zdarzenia umożliwiającego przewidywanie Bb.
• Co stanie się gdy po dwóch, trzech dniach znowu
zaprezentujemy psu dzwonek? Czy będzie się ślinił?
• Organizmy ujawnią spontaniczny nawrót wygaszonych reakcji
(myląca nazwa – ponieważ zanik reakcji nie ma trwałego
charakteru)
Uogólnianie i RóżnicowanieUogólnianie i Różnicowanie
• Skuteczne przystosowanie do środowiska wymaga
jednakowego reagowania na bodźce o równoważnej funkcji,
nawet jeżeli się one różnią, a także odmiennego reagowania
nawet na podobne bodźce, pełniące jednak odmienne
funkcje.
Uogólnianie i RóżnicowanieUogólnianie i Różnicowanie• UOGÓLNIANIE – Pawłow uwarunkował u psa ślinienie się na
widok koła. Psu pokazywano różne figury geometryczne. Im
bardziej podobna figura do koła tym większa Rw.
• Pawłow warunkował psa w odróżnianiu kół i elips, podając
mięso jedynie po ekspozycji kół. Po pewnej liczbie powtórzeń
pies przestawał reagować ślinieniem na widok elipsy, choć nadal
reagował tak na widok koła. Ujawniał zatem RÓŻNICOWANIE
reakcji.
• Nerwica u psów
Warunkowanie wyższego rzęduWarunkowanie wyższego rzędu
• W warunkowaniu wyższego rzędu pierwotnie neutralny
bodziec zaczyna spełniać funkcję Bw wskutek
współwystępowania z jakimś innym bodźcem, który już
uprzednio nabrał własności Bw.
• Pawłow uczył psa by ślinił się na dźwięk dzwonka, a następnie
wielokrotnie zapalał światełko, przed pojawieniem się
dźwięku.
Terapia BehawioralnaTerapia Behawioralna
• Zatapianie
• Systematyczne odwrażliwianie
• Przeciwwarunkowanie
Mały AlbertMały Albert
• John Watson (1920)
• Reakcje emocjonalne mogą
być nabywane poprze
warunkowanie klasyczne
• Jaka jest różnica pomiędzy wygaszaniem
a zapominaniem?
• Podaj przykład warunkowania z własnego życia.
• Przeprowadź warunkowanie psa:
http://nobelprize.org/educational_games/medicine/pavlov/
Warunkowanie sprawczeWarunkowanie sprawcze
• Mały Albert – w końcu zaczął unikać szczura, redukując w ten
sposób strach
• Oprócz warunkowania klasycznego wystąpiło również
WARUNKOWANIE SPRAWCZE (INSTRUMENTALNE)
• Podczas warunkowania sprawczego organizmy uczą się coś
robić lub czegoś nie robić z powodu konsekwencji
zachowania. (np.: unikanie pokarmu – którym się zatruliśmy –
aby nie wywołać mdłości)
Warunkowanie sprawczeWarunkowanie sprawcze
Warunkowanie klasyczne koncentruje sie na tym,
w jaki sposób organizmy antycypują zmiany
w swoim środowisku, natomiast warunkowanie
sprawcze skupia sie na tym, co organizmy robią
w swoim środowisku.
ur. 31 sierpnia 1874, zm. 9 sierpnia 1949
Edward Lee Thorndike
wykorzystywał koty
w swoich ekspery-
mentach nad wpływem
nagród i kar na proces
uczenia się.
PRAWO EFEKTUPRAWO EFEKTU• zakłada, że reakcja (jak pociąganie za sznurek) ulega w danej
sytuacji (jak znajdowanie się w skrzynce) wzmo-cnieniu przez
nagrodę (wydostanie się ze skrzynki i jedzenie).
• Tak więc nagrody wzmacniają pewne związki bodziec -
reakcja, natomiast kary je osłabiają.
• Organizmy uczą się powstrzymywać od wykonywania
reakcji, po których nastę-
puje kara.
Warunkowanie sprawczeWarunkowanie sprawcze
W warunkowaniu klasycznym
przedmiotem warunkowania są często
mimowolne reakcje, w warunkowaniu
sprawczym obiektem warunkowania
są reakcje dowolne (dziobanie w jakiś
cel, naciskanie na dźwignię, czynności
niezbędne do gry w tenisa lub pływania).
Burrhus Frederic Skinner
(ur. 20 marca 1904
w stanie Pensylwania,
zm. 18 sierpnia 1990)
Skrzynka SkinneraSkrzynka Skinnera
• umożliwia precyzyjne manipulowanie czynnikami (np. ilością jedzenia
podawanego zwierzęciu)
• precyzyjny pomiar (np. liczba naciśnięć dźwigni przez szczura)
• minimalizuje wysiłek ze strony badacza
• Jak twierdzi psycholog John Garcia, „[...] wielkim wkładem
Skinnera w badania nad zachowaniem było
skonstruowanie cudownie efektywnej metody
badania warunkowania sprawczego"
Skrzynka SkinneraSkrzynka Skinnera
kumulatywny rejestrator reakcji - umożliwia precyzyjny zapis częstości zachowania sprawczego,
nie wymaga obecności badacza podczas eksperymentu.
Skrzynka SkinneraSkrzynka Skinnera• Wygłodzony szczur zostaje umieszczony w skrzynce Skinnera
• Początkowo szczur wącha klatkę
• Pierwsze naciśnięcie dźwigni przez szczura ma charakter
przypadkowy
• Następuje wyrzucenie przez podajnik porcji pokarmu
• Jedzenie powoduje wzrost częstości naciskania dźwigni, jest
więc wzmocnieniem reakcji naciskania dźwigni
WzmocnieniaWzmocnienia
• Wzmocnieniem może być każde zdarzenie nasilające
częstość przyszłego występowania reakcji, po której
zdarzenie to następuje.
• Np.: porcje jedzenia podawane głodnemu zwierzęciu,
woda dla spragnionej osoby, pochwała, a także
dźwięk dzwonka uprzednio skojarzonego z poja-
wianiem sie jedzenia.
Wzmocnienia pozytywne i negatywneWzmocnienia pozytywne i negatywne
• Wzmocnienia pozytywne (np.: jedzenie albo
pochwala) zwiększają prawdopodobieństwo
pojawiania sie reakcji, po której następuje.
• Wzmocnienia negatywne (np.: strach) zwiększają
prawdopodobieństwo pojawiania sie reakcji pod
warunkiem ich usunięcia z sytuacji.
WzmocnieniaWzmocnienia
• Większe wzmocnienia powodują szybsze uczenie sie
niż wzmocnienia mniejsze. (Kiedy będziesz
intensywniej pracować gdy będziesz mogła / mógł
zarobić 10 czy 1000 zł?)
• Przy wystarczająco dużych wzmocnieniach
zachowanie sprawcze staje sie nawykiem.
WzmocnieniaWzmocnienia
• Wzmocnienia natychmiastowe są skuteczniejsze od
odroczonych. (egzaminy vs kartkówki, zaprzestanie
palenia papierosów)
• Wzmocnienia wtórne (uwarunkowane) nabywają
swojej wartości dzięki skojarzeniu z bodźcami, które
juz maja własności wzmocnienia, (np. zarabianie
pieniędzy – zamiana na towary)
Kary i nagrodyKary i nagrody
1. Kara sama nie wskazuje dziecku alternatywnego sposobu zachowania.
2. Kara ma tendencje do tłumienia karanego zachowania tylko w warunkach
zapewniających jej nieuchronne pojawienie się (każdy nauczyciel inaczej podchodzi do
oceniania)
3. Karanie może prowadzić do wycofania się dziecka z sytuacji (ucieczka , rezygnacja
z nauki)
4. Karanie może prowadzić do gniewu i wrogości.
5. Efekty kar mogą być zbyt szerokie (karanie złych manier przy stole – zaburzenia jedzenia)
6. Karanie może być przez dziecko naśladowane jako sposób radzenia sobie
z własnym stresem (modelowanie)
7. Dzieci uczą się karanych reakcji (kara przyciąga ich uwagę do niepożądanych reakcji).
Kary i nagrodyKary i nagrody• Korzystniej jest skupić się na nagradzaniu dziecka za
zachowanie pożądane niż na karaniu zachowań niepożądanych
(ignorowanie).
• Nagradzanie lub pozytywne wzmacnianie pożądanych
zachowań dziecka wymaga czasu i uwagi.
• Należy naprowadzać dziecko
na właściwy sposób postępowania,
a następnie je nagradzać.
Wzmocnienia regularne i nieregularneWzmocnienia regularne i nieregularne
• Wzmocnienie regularne – po ubraniu swetra zawsze robi
się cieplej;
• Wzmocnienia nieregularne – totolotek, gry hazardowe
(pułapka – nadzieja wygrania),
• Zachowania sprawcze – najszybciej nabywane gdy
towarzyszą im wzmocnienia regularne lub w jednej próbie
przy bardzo silnym wzmocnieniu
Rozkład stałego i zmiennego Rozkład stałego i zmiennego
przedziału czasowegoprzedziału czasowego
• Rozkład stałego przedziału czasowego
– promocje w sklepach;
– sprawdzanie poczty elektronicznej
• Rozkład zmiennego przedziału czasowego
– niezapowiedziane kartkówki vs regularne zapowiedziane
sprawdziany
KształtowanieKształtowanie
• Złożonych zachowań można
nauczyć się metodą kształtowania,
czyli wzmacniania kolejnych reakcji
coraz to bardziej zbliżonych do
właściwej (nauka tańca)
• Zautomatyzowanie reakcje (np.:
jazda samochodem)
Trochę humoru
1. Jaki wpływ wywarły nagrody i kary na twoje własne postępowanie?
2. Palce pianisty szybciej przelatują, przez klawiaturę, niż trwa samo
odczytanie nut, nie mówiąc już o zastanawianiu się nad nimi. Jakiego
rodzaju mechanizmy biorą udział w uczeniu się gry na fortepianie?
3. Jaką rolę odgrywają w twoim życiu nawyki? Czy masz jakieś „dobre"
i „złe" nawyki? W jaki sposób doszyło do ich powstania?
4. Czy uczysz się na własnych błędach? Dlaczego tak lub dlaczego nie?
Zilustruj swoja odpowiedz przykładami.
5. Uzasadnij, czy zgadzasz się, czy nie, z następującą opinią: „Pozornie
złożone zachowanie ludzkie można wyjaśnić jako wynik
sumowania się dłuższej lub krótszej serii uwarunkowanych reakcji".
CZYNNIKI POZNAWCZE CZYNNIKI POZNAWCZE
W UCZENIU SIĘW UCZENIU SIĘ
• Behawioryści twierdzili, ze większość złożonych zachowań
człowieka jest wynikiem zsumowania pewnej serii
pojedynczych reakcji, z których każda została z osobna
uwarunkowana.
Krytyka podejścia behawioralnego:
• model warunkowania zbyt mechanicystyczny, by można nim
było wyjaśnić wszystkie przypadki uczenia się,
• wyjaśnienie złożonych zachowań nie jest możliwe bez
odwołania się do takich poznawczych pojęć, jak: struktury
umysłowe, schematy, wzorce i przetwarzanie informacji .
Psychologowie poznawczy
uważają ludzi i inne
organizmy za
poszukiwaczy informacji,
którzy oceniają wagę
uzyskanych dowodów
i podejmują decyzje.
MAPY POZNAWCZEMAPY POZNAWCZE
• Behawioryzm: organizmy uczą się
jedynie tych reakcji które są
wzmacniane.
• E. C. Tolman: szczury nabywają
istotnych informacji o otoczeniu
także pod nieobecność
jakichkolwiek wzmocnień.
Edward C. Tolman
(ur. 14 .IV.1886, zm. 19 .XI.1959)
Eksperyment (Tolman, Honzik, 1930)Eksperyment (Tolman, Honzik, 1930)
• Dwie grupy szczurów
• Grupa eksperymentalna: labirynt + jedzenie
• Grupa kontrolna: eksploracja labiryntu bez wzmocnienia
• Wynik: Po 1 lub 2 próbach z jedzeniem szczury z grupy nienagradzanej
równie szybko uczyły się je znajdywać jak szczury z grupy nagradzanej
• Wniosek: szczury oddające się eksploracji labiryntu pod nieobecność
wzmocnień również się go uczyły.
• Podczas nienagradzanej eksploracji labiryntu szczury wykształcały sobie
jego poznawczą reprezentację. Takie uczenie się może pozostawać
niewidoczne (utajone) dopóki nie pojawi się jakiś czynnik motywujący
zwierzę do szybkiego przebiegania z jednego krańca labiryntu na drugi.
Eksperyment (Tolman, Honzik, 1930)Eksperyment (Tolman, Honzik, 1930)
UCZENIE SIĘ PRZEZ OBSERWACJĘ UCZENIE SIĘ PRZEZ OBSERWACJĘ
• Jak wielu rzeczy uczymy się,
obserwując zachowania innych
ludzi w otoczeniu, na filmach
lub w telewizji?
• Albert Bandura – badał
społeczne uczenie się.
Albert Bandura
(ur. 4 grudnia 1925)
UCZENIE SIĘ PRZEZ OBSERWACJĘ UCZENIE SIĘ PRZEZ OBSERWACJĘ
• uczymy się zachowań sprawczych tylko dzięki obserwacji
innych, (potrzebna jest oczywiście praktyka do doskonalenia)
wyuczone umiejętności mogą pozostawać ukryte
• Osoba, której reakcje są naśladowane, jest modelem.
• Obserwacja zachowania modela wzmacnianego nagrodami
lub uniknięciem kar prowadzi u obserwatorów do uczenia.
• Wzmacnianie nasila szansę pojawiania się danych zachowań
nie tylko u modela, ale także i u obserwatorów.
UCZENIE SIĘ UCZENIE SIĘ PRZEZ OBSERWACJĘ PRZEZ OBSERWACJĘ
EFEKTY PRZEMOCY W MASS MEDIACHEFEKTY PRZEMOCY W MASS MEDIACH
• w telewizji dzieci mogą obejrzeć niezliczone sceny morderstw,
bicia i napaści seksualnej
• dziecko oglądające telewizję od dwóch do czterech godzin
dziennie - do czasu ukończenia szkoły podstawowej będzie
świadkiem około 8 000 morderstw i 100 000 innych aktów
przemocy (Eron, 1993).
EFEKTY PRZEMOCY W MASS MEDIACHEFEKTY PRZEMOCY W MASS MEDIACH
• Dlaczego przemoc tak często pojawia sie na filmach
i w telewizji?
• Czy przemoc w mass mediach prowadzi do przemocy
w życiu?
• Co można zrobić, by przeciwdziałać przelewaniu
sie przemocy ze świata fikcji do świata rzeczywistego?
EFEKTY PRZEMOCY W MASS MEDIACHEFEKTY PRZEMOCY W MASS MEDIACH
• ludzie oglądający przemoc w telewizji są bardziej agresywni niż
osoby, które tego nie czynią (DeAngelis, 1993; Liebert i in., 1989).
• Badanie – ob. - dzieci w wieku od 5 do 7 lat
• Grupa eksperymentalna – gra Karateka
• Grupa kontrolna – gra Polowanie w dżungli
• Następnie obserwacja zachowania dzieci podczas zabawy
• Zaobserwowano, że dzieci, które uprzednio grały w Karatekę,
częściej uderzały rówieśników i nadmuchaną lalkę od dzieci,
które grały w Polowanie w dżungli.
JAK NAUCZYC DZIECI, BY NIE NAŚLADOWAŁY JAK NAUCZYC DZIECI, BY NIE NAŚLADOWAŁY
PRZEMOCY OGLĄDANEJ W TELEWIZJIPRZEMOCY OGLĄDANEJ W TELEWIZJI
Tłumaczyć iż:
1. Obserwowane przez nie zachowania agresywne nie są typowe
dla większości zachowań rzeczywistych ludzi.
2. Pokazywane im zachowania agresywne są nierzeczywiste.
3. Większość ludzi rozwiązuje konflikty, nie uciekając sie do
przemocy.
Cztery etapy uczenia sięCztery etapy uczenia się
Nieświadoma niekompetencja
Świadoma niekompetencja
Świadoma kompetencja
Nieświadoma kompetencja
Rodzaj uczenia się Co zostaje wyuczone Jak przebiega uczenie się
Warunkowanie
klasyczne
Związek miedzy zdarzeniami,
antycypacja, sygnały,
oczekiwania, automatyczne
reakcje na nowe bodźce
Bodziec neutralny (BW) wielokrotnie współwystępuje z
BB wywołującym RB, dopóki sam BW nie zacznie
wywoływać tej reakcji (która staje się RW),
przygotowujące na pojawienie sie BB
Warunkowanie
sprawcze
Zachowanie sprawiające, że
w otoczeniu pojawiają się
pożądane przez organizm
zdarzenia
Reakcja zostaje nagrodzona, czyli wzmocniona, wskutek
czego pojawia się w podobnych okolicznościach ze
zwiększoną, częstością
Uczenie się przez
obserwację
Oczekiwania (związki typu
„jeżeli-to"), wiedza i
umiejętności
Człowiek obserwuje zachowanie innego człowieka (na
żywo lub za pośrednictwem telewizji, filmów lub
książek) oraz efekty, do których ono prowadzi.
DziekujDziekuje!e!