การวเคราะหพนทเสยงไฟปาจากขอมลจดภาพความรอน และ

ปจจยดานสงแวดลอมในพนทจงหวดแมฮองสอน

Wild Fi Ri k A l i f H t t d E i t l F tWild Fire Risk Analysis from Hotspots and Environmental Factors in Mae Hong Son Province

นายชงชย หมหอง รศ.ดร.ชฎา ณรงคฤทธ และ ผศ.ดร.ชนนทร อมพรสถร

คณะเกษตรศาสตร ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก

ทมาและความสาคญ

ไฟปา นบเปนมหนตภยรายแรงทสรางความสญเสยใหแกทรพยากรธรรมชาต

และทรพยสนของประชาชนเปนจานวนมาก รวมไปถงชวตทงมนษยและสตวปา ซงมกจะ

เกดขนในชวงระหวางเดอนพฤศจกายน-พฤษภาคมของแตละป

สาเหตทสาคญของการเกดไฟปามกเกดจากการกระทาของมนษยเกอบทงสน ญ

ไดแก การใชไฟในระหวางการเกบหาของปา การเผาไร กจกรรมในการลาสตว กจกรรม

การเลยงสตว พฤตกรรมของนกทองเทยว และการจงใจจดไฟดวย

การศกษานเปนการวเคราะหพนทเสยงการเกดไฟปาโดยพจารณาจากปจจย

ทางดานสงแวดลอม และประวตการเกดไฟ เพอใหไดชนขอมลทบอกถงระดบความเสยง ทางดานสงแวดลอม และประวตการเกดไฟ เพอใหไดชนขอมลทบอกถงระดบความเสยง

สาหรบเปนขอมลสนบสนนการตดสนใจการวางแผนจดการไฟปาตอไป

วตถประสงค

• วเคราะหพนทเสยงการเกดไฟปาจากปจจยทางดานสงแวดลอม และประวตการเกด

ไฟโดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตรไฟโดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตร

http://news.nipa.co.th/news.action?newsid=207620 http://locals.in.th/index.php?topic=4515.0

พนทศกษาการศกษาครงนไดเลอกพนทปาไมของการศกษาครงนไดเลอกพนทปาไมของ

จงหวดแมฮองสอนเปนพนทศกษา

ส ป ไ จงหวดแมฮองสอน มพนทปาไม

เทากบ 11 ,805 ตาราง ก โลมตร

คดเปนรอยละ 92 7 ของพนททงหมด

ป

คดเปนรอยละ 92.7 ของพนททงหมด

ของจงหวด ประกอบดวย

• ปาเบญจพรรณ• ปาดบเขา

• ปาดบแลง ปาดบแลง

• ปาสนเขา

• ปาเตงรง

• ปาเสอมโทรม

เครองมอทใชในการศกษา

• ขอมลจดภาพความรอน (Hotspot)  จากดาวเทยม Terra  และ Aqua  เพอใชเปนขอมลตาแหนงการเกดไฟ โดยรวบรวมขอมลจดความรอนทเกดขนในชวง 2 ป คอป

พ.ศ. 2550 และ 2551

• ชนขอมลสภาพแวดลอมทพบจดความรอน 10 ชนขอมล ประกอบดวย ชนขอมลสภาพแวดลอมทพบจดความรอน 10 ชนขอมล ประกอบดวย 1. ความสง 2. ความชน

3 3. ระยะหางจากเมอง 4. ระยะหางจากหมบาน

5. ระยะหางจากถนน

6. ระยะหางจากเสนลานา 7. ระยะหางจากแหลงนาผวดน

8. ระยะหางจากพนทเกษตร 9. ระยะหางจากปาไม

10. ระยะหางจากอทยานแหงชาต

วธการศกษา• การวเคราะหปจจยดานประวตการสารวจพบจดความรอนจากดาวเทยม

สรางกรด 3 ขนาด คอ ขนาด 250, 500 และ 1 000 เมตร ใหครอบคลมทวพนทจงหวดสรางกรด 3 ขนาด คอ ขนาด 250,  500 และ 1,000 เมตร ใหครอบคลมทวพนทจงหวด

แมฮองสอน เพอใชนบจานวนหรอความถของจดเกดไฟภายในในแตละกรดดวยวธ Zonal  Stat  จากนนนาคาผลรวมของจานวนทนบไดจากกรดแตละขนาดมาหาผลรวมของจานวนหรอความถจด

( ) โ ไ โความรอน (ดงภาพดานลาง) คาผลรวมจดความรอนทคานวณโดยวธดงกลาวน ไดนามาวเคราะหโดย

ใชวธการ Focal Mean เพอทาให เรยบ (smooth) ระหวางกรดทพบจดความรอนกบกรดอน ๆ

โดยรอบ

1 0 3 2 26 25 40 39

1

0 0 5 3

0 0 124

1 13

7 332

25 25 42 40

31 27 28

2 4 0 27 3

33 35 27 29

วธการศกษา

• การวเคราะหปจจยสภาพแวดลอมทพบจดความรอน

เปนการสกดคาขอมลตวแปรทางดานสงแวดลอมของตาแหนงเกดจดความรอน เปนการสกดคาขอมลตวแปรทางดานสงแวดลอมของตาแหนงเกดจดความรอน

ตวแปรทางสงแวดลอม ประกอบดวย 10 ตวแปร คอ ความสง ความชน ระยะหางจาก

เมอง ระยะหางจากหมบาน ระยะหางจากถนน ระยะหางจากเสนลานา ระยะหางจาก

แหลงนาผวดน ระยะหางจากพนทเกษตร ระยะหางจากปาไม และระยะหางจากอทยาน

แหงชาต

วธการศกษา ไฟ• การวเคราะหเชงพนทเพอกาหนดพนทเสยงไฟ

นาปจจยดานสภาพแวดลอมของจดความรอนทง 10 ตวแปร มาทาการวเคราะหรวมกน โดยใช

(Bi M d l) ใ วธการจาลองแบบทว (Binary Model)   คาขอมลของตวแปรทางดานสงแวดลอมทอยในชวง ตงแตคาเฉลยลบดวยคาเบยงเบนมาตรฐาน จนถงคาเฉลยบวกดวยคาเบยงเบนมาตรฐาน ถอวาเปนพนทเสยง

ซงกาหนดใหมคาเทากบ 1 ซงถอเปนพนทเสยง สวนคาทเหลอกาหนดใหเทากบ 0 ซงถอเปนพนทไมเสยง

ผลรวมของตวแปรสภาพแวดลอมทง 10 ตวในทนถอเปนคาคะแนนของสภาพแวดลอมทเสยงเกดไฟ คา

คะแนนทมคาตาสดคอ 0 แสดงวาเสยงตา และคาสงสดคอ 10 แสดงวาเสยงสง

ขอมลจดภาพความรอน (Hotspot)  ขอมลสภาพแวดลอมทพบจดความรอน

1

1 0 3 2

0 0 5 3

0 0 1

2 4 0 2

24

113

7 3

ความสง

ความชน

ระยะหางจากเมอง

ระยะหางจากหมบาน

Focal Mean

ระยะหางจากถนน

ระยะหางจากเสนลานา

ระยะหางจากแหลงนาผวดน

ระยะหางจากพนทเกษตร

ระยะหางจากปาไมระยะหางจากปาไม

ระยะหางจากอทยานแหงชาต

แผนทเสยงตอการเกดไฟจากปจจย

ดานประวตการเกดจดความรอน แผนทเสยงตอการเกดไฟจาก

ปจจยสงแวดลอม

ผลการวเคราะหเพอ

กาหนดพนทเสยงไฟปา

ผลการศกษาผลการศกษา

ผลการวเคราะหปจจยดานประวตการสารวจพบจดความรอนจากดาวเทยม

คาจดความรอนทคานวณไดมคาอย

ใ ในชวงตงแต 0 ถง 25 คายงสงแสดงวาบรเวณ

นนพบจดความรอนมาก แสดงใหเหนวาพนททม

ประวตการเกดจดความรอนมาก ๆ จะกระจาย

เปนหยอม ๆ ทวทงจงหวดแมฮองสอน โดยท

อาเภอแมสะเรยงพบพนททมประวตการเกดจด

ความรอนมากกวาอาเภออน ๆ ความรอนมากกวาอาเภออน ๆ

ผลการวเคราะหปจจยสภาพแวดลอมทพบจดความรอน

ชนขอมล หนวย Min Max MeanStd. 

Deviation

ระยะหางจากปาไม เมตร 0 877  9  44 

ระยะหางจากอทยานแหงชาต เมตร 0 47,680  7,712  9,687 

ระยะหางจากพนทเกษตรกรรรม เมตร 0 14,331  1,089  1,671 

ระยะหางจากเมอง เมตร 0 61,870  23,086  11,467 

ระยะหางจากหมบาน เมตร 40 26,796  3,589  2,829 

ระยะหางจากถนน เมตร 0 16 913 1 325 1 651ระยะหางจากถนน เมตร 0 16,913  1,325  1,651 

ระยะหางจากเสนลานา เมตร 0 4,367  221  325 

ระยะหางจากแหลงนา เมตร 256 63,532  20,403  11,877 

63 1 800 709 297ความสง เมตร 63 1,800  709  297 

ลาดชน เปอรเซนต 0 155  11  21 

• จดความรอนเกดใกลพนทปาไมมากกวาพนทอทยาน ฯ

• จดความรอนอยหางจากเมองและแหลงนามากทสด กลาวคอ 61.8 และ 63.5 กโลเมตร หรอเฉลย 23 และ 20 กโลเมตร

ตามลาดบ • จดความรอนอยใกลปาไม เสนลานา พนทเกษตร และถนน มากกวาปจจยสงแวดลอมอน ๆ โดยมคาเฉลย 0.009,

0.2, 1.1 และ 1.3 กโลเมตร ตามลาดบ

• จดความรอนมกเกดใกลจดทตงหมบานมากกวาเขตพนทเมอง โดยมคาเฉลยระยะหางจากหมบาน 3.6 กโลเมตร และ

ระยะหางจากเมอง 23 กโลเมตร

ผลการวเคราะหปจจยสภาพแวดลอมทพบจดความรอน

แผนทเสยงตอการเกดไฟจากปจจยสงแวดลอม

ทง 10 ตวแปร

ระยะหางระหวางจดความรอน

กบพนทปาไมระยะหางระหวางจดความรอนกบ

เขตอทยานแหงชาต

ระยะหางระหวางจดความรอน

กบพนทเกษตรกรรม

ระยะหางระหวาง

จดความรอนกบเมอง

ระยะหางระหวาง

จดความรอนกบทตงหมบานระยะหางระหวาง

จดความรอนกบถนน

ระยะหางระหวาง

จดความรอนกบเสนลานาระยะหางระหวาง

จดความรอนกบแหลงนา

ความสงของพนท

ทพบจดความรอน

ความลาดชนของพนท

ทพบจดความรอน

ระดบเสยงเกดไฟปาจากผลรวมคาคะแนนของ

ตวแปรทางสงแวดลอม

พนทเกอบทวจงหวดแมฮองสอนมความเสยงใน

ไฟป ไปใ การเกดไฟปา ดงนน การทจะนาแผนทนไปใช

เปนเครองมอสาหรบการเฝาระวงและควบคม

ปญหาไฟปานนนาจะมขอจากดภายใตกาลงคน

และงบประมาณทจากด

ผลการวเคราะหเชงพนทเพอกาหนดพนทเสยงไฟ

ในการศกษาน จงทาการวเคราะหพนทเสยงแบบคดหาพนททควรเปนจดสนใจ

(focused  area)  สาหรบการเลอกเฝาระวงและควบคมไฟปา โดยการใหความสาคญป ป ป แกปจจยดานประวตการเกดจดความรอนทสารวจพบจากดาวเทยมและปจจยทาง

สงแวดลอมอยางละเทา ๆ กน โดยการกาหนดคาชวง (scale)  ของคาคะแนนปจจยดานสภาพแวดลอมและปจจยดานประวตการเกดจดความรอน ใหมคาอยในชวง 0 ถง 1 จากนนสภาพแวดลอมและปจจยดานประวตการเกดจดความรอน ใหมคาอยในชวง 0 ถง 1 จากนน

นาคาชวงของทง 2 ปจจยมาบวกกน

ระดบเสยงเกดไฟปาซงใหความสาคญ

เทา ๆ กน ระหวางปจจยดานประวตเทา ๆ กน ระหวางปจจยดานประวต

การเกดจดความรอนและปจจยดาน

สภาพแวดลอมทพบจดความรอน

พนททมโอกาสการเกดสงมกระจายเปนหยอม ๆ

ทวทงจงหวดแมฮองสอน แตพบมากบรเวณ

ตอนเหนอ และตอนกลางของจงหวด

สรปและอภปรายผล

1. การวเคราะหพนทเสยงไฟปาในพนทจงหวดแมฮองสอนไดจาก 2 วธ คอ

‐ วเคราะหปจจยดานประวตการสารวจพบจดความรอนจากดาวเทยม Terra และ Aqua

‐ วเคราะหปจจยสภาพแวดลอมทพบจดความรอน ประกอบดวย 10 ตวแปร ‐ วเคราะหปจจยสภาพแวดลอมทพบจดความรอน ประกอบดวย 10 ตวแปร

2. ผลการศกษาแสดงใหเหนวาพนททมประวตการเกดจดความรอนมาก มการกระจายเปนหยอมๆ ทวทง

ป จงหวดแมฮองสอน อาเภอแมสะเรยงจะพบพนททมประวตการเกดจดความรอนมากกวาอาเภออนๆ

3. จดความรอนเกดขนทงในและนอกเขตอทยานแหงชาต โดยเฉลยแลวจดความรอนอยใกลปาไม

เสนลานา พนทเกษตร และถนน มากกวาปจจยสงแวดลอมอน ๆ โดยมคาเฉลย 0.009, 0.2, 1.1

และ 1.3 กโลเมตร ตามลาดบ

4. ผลการวเคราะหพนทเสยงไฟจากทงประวตการเกดจดความรอนและปจจยสภาพแวดลอมสามารถนาไปใชเปนแนวทางในการจดเขตพนทปองกนและควมคมไฟปา

ขอบคณครบ