Download pdf - 1935: Personel Sisteminde Barem Tartışmaları

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi: 2

Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA)

AÇIKLAMALI YÖNETİM ZAMANDİZİNİ

1929 – 1939

Birgül A. GÜLER (Editör) Tekin AVANER

M. Murat BASKICI Sonay BAYRAMOĞLU

Tayfun ÇINAR Bülent DURU

Nuray E. KESKİN Ceren KALFA Barış ÖVGÜN Menaf TURAN Ozan ZENGİN

(c) AÜ SBF KAYAUM, Birgül A. Güler (Ed.)

Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1929-1939

Ankara, 2007

Yönetim Zamandizini II

Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA) AÜ SBF Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 2

Ankara, 2007

Prof. Dr. Birgül Ayman GÜLER Araştırma Yöneticisi Nuray Ertürk KESKİN Araştırma Yönetici Yrd.

Yrd. Doç. Dr. M.Murat BASKICI Yrd. Doç. Dr. Sonay BAYRAMOĞLU

Dr. Tayfun ÇINAR Dr. Bülent DURU Tekin AVANER Ceren KALFA Barış ÖVGÜN Menaf TURAN Ozan ZENGİN

ISBN: 978-975-482-743-9

1.Kamu Yönetimi 2. Türk İdare Tarihi 3. Cumhuriyet Tarihi 4. Yönetim Zamandizini I. Güler, Birgül Ayman (Ed.), II. Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1929-1939

Yayına Hazırlama: Serpil Hoşafçı Kapak Tasarım: Fikret Sarı

Baskı Yeri:

Ankara Üniversitesi Basımevi İncitaşı Sokak No:10 06510 Beşevler / ANKARA

Tel: 0 (312) 213 66 55 Basım Tarihi: .29/ 06/ 2007

Yayın Yeri:

AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi KAYAUM Müdürlüğü

Cebeci – Ankara

Tel: (0312) 595 12 85 Eposta: [email protected] Site: http://kayaum.politics.ankara.edu.tr

Bu çalışma Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Müdürlüğünce desteklenmiş

ve Temmuz 2005 – Kasım 2006 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.

1935 Yılı III

İÇİNDEKİLER

Kısaltmalar..........................................................................................................v Sunuş................................................................................................................. vii

Otuzlu Yıllarda Yönetim....................................................................................1 Birgül A. GÜLER

1929: Yönetimde Merkeziyetçiliğin İnşası......................................................21 Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU

1930: Muhalefet ve Belediyeler Yılı...............................................................107 Nuray Ertürk KESKİN

1931: Tasarruf Yılı: Tek Partili Dönemin Başlangıcı..................................229 Bülent DURU

1932: Temmuz Kararları Çerçevesinde Planlamaya Geçiş ........................303 Tayfun ÇINAR

1933: Planlamada Sümerbank Modeline Geçiş............................................413 Ceren KALFA

1934: Devletçilik İçin Örgütlenme Yılı .........................................................521 Menaf TURAN

1935: Personel Sisteminde Barem Tartışmaları...........................................617 Tekin AVANER

1936: Parti ile Devletin Bütünleşmesi ...........................................................705 Ozan ZENGİN

1937: Anayasal Yenilenmeler ve Siyasi Müsteşarlık ...................................811 Barış ÖVGÜN

1938: Bekleyiş ve Endişe.................................................................................895 M.Murat BASKICI

1939: Yerde ve Yönetimde ‘Deprem’............................................................979 T. AVANER, N. E. KESKİN, B. ÖVGÜN, M. TURAN

Genel Kaynaklar...........................................................................................1075 Araştırmacılar Hakkında.............................................................................1083 Dizin ...............................................................................................................1091

1935 Yılı 617

1935: PERSONEL SİSTEMİNDE BAREM TARTIŞMALARI

Tekin AVANER∗

Türkiye Cumhuriyeti Devleti, 1935 yılına gelindiğinde, henüz kuruluşunun on ikinci yılında bulunmaktadır. Bu süre genç rejimin iktisadi, toplumsal, siyasi, idari her bakımdan çetin savaşımının yıllarını oluşturur. Devrim, bu süre boyun-ca, iç ve dış gelişmeleri yoğun olarak yaşamış, buna rağmen yapılanmasını emin adımlarla sürdürmüştür. Kurtuluş Savaşı sonrasında ülkede her alanda yeni te-meller atılırken, dünyada bir ekonomik kriz patlak vermiş ve bu krizin etkilerini aşmak için de yeni çabaların üretilmesi gerekmiştir.

Geçen on iki yılda devlet kuruluş yönünden belirli bir düzleme ulaşmıştır. Bir diğer deyişle iktisadi, toplumsal, siyasi ve idari görünüm bakımından önemli örgütlenmelerin gerçekleştirildiği bu zaman kesitinde, devlet, önce yeni rejim temelinde hızlı örgütlenme ve gelişmeleri yaşarken, 1929 dünya ekonomik kri-ziyle karşılaşmış ve bu krizi atlatma yolunda ilk yapısal değişikliklere başvur-muş ve bu değişiklikler temelinde yeni örgütlenmeleri gerçekleştirmiş durumda-dır. Yeni durumun ilk sonuçlarının alındığı zaman dilimi ise 1935 yılıyla başlar. Ancak bu olumlu sonuçlar belirgin ve kalıcı iyileşmelere dönüşemeden, dünya-nın yeni bir savaş ortamına sürüklenmesi de yine bu yılda gözle görülür hale gelmiştir. Devlet bu kez olası bir savaş ortamına hazırlanmak durumundadır. Dolayısıyla, kurumlar ve kurallarda hızlı değişiklikler gerçekleştirilmeye baş-lanmıştır. Devletin yönetim aygıtı, toplumu ve kurumlarını bu yeni duruma ha-zırlamaya çalışmaktadır. Bu çalışmalar savaş olgusunun farkındalığı nedeniyle bir kat daha ciddi boyutlardadır.

Bu yılda, iktisadi olarak, devletçilik temelinde gelişmeler sürdürülürken, toplumsal ya da siyasi örgütlenmelere ketumiyet devam etmekte ve muhalif si-yasi parti arayışından da vazgeçilmiş bulunulmaktadır.

1935 yılında devletin en dikkat çekici özelliği, ekonomik ve toplumsal ör-gütlenmelerde, merkezileşme eğilimlerinin giderek artmasıdır. Devlet bu yıldan başlayarak kurum ve kurallar itibariyle merkezde toplanma ve toparlanmasına hız vermiştir. Yine de, bu çabalar içinde, kamuoyunun gündeminde fazlasıyla yer alan bir sorunun devletin gündemine gelmediği görülmektedir. Bu sorun “barem” ya da “kamu görevlilerinin maaşı” sorunudur. Kamu personelinin bek-lentileri basında çok sık yer almasına karşın, üstelik dönemin havası içinde ve genel olarak insan unsuruna yatırım yapıldığı bir dönemde, barem sorunu devle- ∗ Ar. Gör., Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Yönetim Zamandizini 618

tin gündeminde gerektiği kadar yer bulmamış ve yasa olarak sonuçlanan bir ka-mu politikası metni haline gelememiştir. En azından bu yıl içinde...

Uluslararası Gelişmeler Milli Savunma Gereklerini Normal Seyrinde Tutmuyor: Tam Kalkınma Ancak “Simya”sal Formüllere Bağlı

Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulduğu günden beri olağanüstü koşullar içinde bağımsızlığını korumaya ve kalkınmaya çalışmaktadır. 1935 yılında da yine uluslararası konjonktür ve dış dinamiklerin belirlediği gelişmeler öne çık-mıştır.

3 Ekim 1935’te İtalya’nın Habeşistan’a savaş açması ve Milletler Cemiye-ti’nin savaş öncesi ve sonrasında arabuluculuk çalışmaları, Türkiye’nin de bu görüşmelerde hakem olarak toplantılara başkanlık etmesi uluslararası savaş gün-demini oluşturmuştur.1 Bu gündeme Almanya’nın Versay Anlaşması’nın askeri hükümlerini ilga etmesi2 ve Fransa’nın olası savaş hazırlıklarına karşı savunma hattını güçlendirmeye çalışması eklenmelidir. Bu gelişmeler Türkiye’nin de sa-vunmasını güçlendirmek için hazırlık yapmasını gerekli kılacak niteliktedir.3

Türkiye açısından bazı Bulgar fırkalarının gösterdiği husumet ise bölgesel gelişmeler olarak görülebilir.4 Türkiye bu gelişme nedeniyle, Batı Trakya sınırı-nı takviye etmiş ve bölgedeki savunma hazırlıklarını, Çanakkale Boğazı’nın kar-şı kıyısındakilerle birleştirmiştir. Hazırlıklarda Sovyet Rusya’nın önemli yar-dımları söz konusudur.

1935 yılında milli savunma politikasının en temel belirleyeni havadan gele-cek tehlike ve bu tehlikenin bertaraf edilmesi çabalarıdır. Çünkü olası savaşın en önemli aracının uçaklar olacağı anlaşılmıştır. Ancak devlet hava savaş filosu ba-

1 İtalya-Habeşistan Savaşı hakkında henüz savaşın ardından çok kısa bir süre geçmiş olmasına

karşın savaşın niteliğini çok iyi vurgulayan bir eser yayımlanmıştır. Eserin girişinde yapılan saptama dikkate değerdir: “Büyük faşist imparatorluğu hulyasının tahakkukunu istihdaf eden İtalya emperyalizmine lokma oluncaya kadar, Afrika’da ayakta durabilen yegâne müstakil yerli hükümet, Habeşistandı.” Ahmed Naim, Bir Müstemleke Harbinin Tarihi, Memleket Basımevi, Bartın, 1937, s. 3.

2 Bu dönemde ekonomik açıdan Türkiye “önemli ölçüde dış finansman ihtiyacı” duymaya baş-lamıştır. Ancak Hitler iktidardadır ve Alman ekonomisi de dış pazarlara açılmak istemektedir. Almanya ile ekonomik ilişkiler giderek Türk-Alman ilişkilerinin belirleyicisi olmaya başlamış-tır. Selim Deringil, Denge Oyunu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3.basım, İstanbul, Şubat, 2003, s. 22.

3 Bu dönemde Avrupa’nın yeni bir devreye girmekte olduğu görülmekteydi. Aras’a göre, “Hatta 1935 senesinin muharebe senesi olmasından korkanlar bile vardı.” Tevfik Rüştü Aras, Ata-türk’ün Dış Politikası, Kaynak Yayınları, 1.basım, Ocak 2003, s. 69.

4 J.H.Walton, Mustafa Kemal’in Yeni Türkiyesi (Sınırlar Korunmuş, Bütçe Mütevazin ve Ümitle Dolu Bir İstikbal), Daily Telegraph Gazetesi, 12 Eylül 1935, BCA 30.10..234.580.8., s. 1. Bul-garistan ile ilişkilerin bozulmuş olmasında 1933 Nisan’ında meydana gelen bir olayın etkisi büyüktür. Razgrad kasabasındaki Türk mezarlığının bir saldırıya uğrayışı ve buna İstanbul’da karşılık verilmesi iki ülke arasında gerginlik ve gerilimin artmasına neden olmuştur. Bkz. Hal-dun Derin, Çankaya Özel Kalemini Anımsarken (1933-1951), yay.haz.Cemil Koçak, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Ocak 1995, s. 83.

1935 Yılı 619

kımından kendini çok yetersiz görmekte ve bir an önce filosunu güçlendirmek istemektedir. Oysa devletin olanakları bu işin altından bir an önce kalkacak es-nekliği ve yetkinliği sağlayacak özellikte bulunmamaktadır. Uçak ihtiyacını kar-şılamak ve devlet bütçesine yük olmamak üzere yapılması gereken “senelik masraf” dokuz milyon Türk lirası kadardır. İvedilikle mevcut filoya en az 500 uçaklık yeni bir takviyeye ihtiyaç duyan devlet, bu konuda halka başvurma yo-lunu seçmiştir. Vatandaşlar da az veya çok yardımlarıyla bu tehlikeyi aşma yo-lunda devlete önemli katkılar sağlamışlardır.5

Devletin savunmasını gerçekleştirmek adına başlattığı diğer hazırlıklar ara-sında özellikle ordunun kuvvet yapısı içerisinde en önemli unsur olan as-ker/insan öğesini destekleyecek çok sayıda yasal düzenlemelere giriştiği görül-mektedir. Bu düzenlemeler erden subaya varıncaya değin pek çok ihtiyaç konu-sunda iyileştirmeler getirmektedir.

İktisadi Politikalarda Devletçiliğin Ağırlığı Sürmektedir Bu dönemde ekonomi politikasının ana hatları, devletçilik temelinde sana-

yileşme amacına dönük olarak tasarlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, ekonomi-de “millileştirme” ve sermaye birikimini hızlandırma çabalarına öncelik veril-miştir. Osmanlı borçlarını ödeme ve altyapıyı kurma çalışmaları ise dönemin ik-tisadi politikasının somut göstergeleri olarak karşımıza çıkmaktadır.6

Atatürk bu dönemde devletçiliği şöyle tarif etmektedir7: “Türkiye’nin tatbik ettiği devletçilik sistemi, 19.asırdan beri, sosyalizm nazariyat-çılarının ileri sürdükleri fikirlerden alınarak tercüme edilmiş bir sistem değildir. Bu Türkiye’nin ihtiyaçlarından doğma, Türkiye’ye has bir sistemdir. Devletçiliğin bizdeki manası şudur: Fertlerin hususi teşebbüslerini ve şahsi faaliyetlerini esas tutmak; fakat büyük bir milletin ve geniş bir memleketin bütün ihtiyaçlarını ve bir-çok şeylerin yapılmadığını göz önünde tutarak, memleket iktisadiyatını devletin eline alması. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Türkiye vatanında asırlardan beri ferdi ve hususi teşebbüslerle yapılmamış olan şeyleri bir an evvel yapmak istedi ve gö-rüldüğü gibi kısa bir zamanda yapmaya muvaffak oldu. Bizim takip ettiğimiz bu yol liberalizmden başka bir sistemdir."

5 Hava tehlikesi hakkında önemli nutukların ülkede yarattığı coşkunluğun yabancı ülkelerde yap-

tığı yansı için, Almanca (Militör-Wochenblatt) dergisinin 25 Eylül 1935 günlü sayısında çıkan “Türkiye Hava Silahlanması” başlıklı yazı, BCA, 030.10..51.330.9, s. 1-4.

6 Gülten Kazgan, Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929–2001) (Ekonomi Politik Açısından Bir İr-deleme), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1.Baskı, Eylül 2005, s. 88. Onar, devletçilik uy-gulamalarının Birinci Dünya Savaşından sonra giderek uluslararası başat uygulamalar haline geldiğini saptamaktadır. Buna göre, “Umumi Harp ferdiyetçi ve liberal sistemleri büsbütün za-yıflattı. Harp esnasında Fransa’da Devletin müdahale sahasının çok genişlediğini görüyoruz.” demektedir. Fransa’da “müdahaleci cereyan ve teamül”ler savaştan sonra da giderek artmış hatta en liberal ülke İngiltere’de bile madenler, emek piyasası ve buğday üretimi gibi alanlarda devlet müdahalesi önemli bir etken haline gelmiştir. Sıddık Sami Onar, Devletçilik ve İdare Hukuku, Hukuk İlmini Yayma Kurumu, Konferanslar Serisi 14, Hapisane Matbaası, Ankara, 1937, s. 5.

7 Tan Gazetesi, 23 Ağustos 1935.


1935 yılı ekonomik olarak ülkenin toparlanmaya başladığı bir yıldır. Topar-lanmada iç ve dış faktörlerin etkili olduğu görülmektedir. Dış ticaret açığının azalmasına neden olan ihracatta ve uzun vadeli kredilerde görülen artışı dış fak-törler olarak belirtebiliriz.8 İç etkenler ise ardarda birçok alanda iyileşmelerin yaşanmasıdır. Bu dönemde ticari banka kredilerindeki genişleme, vergi siste-minde yapılan değişiklikler ile vergilerin indirilmesi ya da ertelenmesi, tüketim vergileri ve inhisar kârlarında büyük indirimler, böylece halkın harcanabilir geli-rini ve satınalma gücünün artmasını kolaylaştırma, canlanmayla birlikte vergi gelirinin hızla artması söz konusu olmuştur. Özellikle köy ve tarım kesiminin durumunu düzeltmek için yeni kurumlar ve politikalar oluşturulmuştur. Tüm bunlar ise ekonominin genelinde olumlu bir havanın doğmasını sağlamış ve böy-lece tüketimde ve üretimde görülen canlanma ile yeni tesislerin sayısındaki artış görülmüş, bu durum çalışan sayısına da olumlu biçimde yansımıştır. Yine mali destekler ve yatırımlardaki artışlar kalkınma yolundaki önemli ve diğer olumlu gelişmelerdendir.9

1935 yılının devlet bütçesi aşağıdaki gibidir;

8 1934 ve 1938’de alınan uzun vadeli dış kredilere sırasıyla Ruslardan 20 yıl vadeli 8 milyon al-

tın dolar veya 16.5 milyon TL dokuma sanayinin geliştirilmesi için ve İngiltere’den Karabük Demir Çelik Tesisleri için alınan 82 milyon TL örnek gösterilebilir. Kazgan, agk, s. 83.

9 1935’te tarıma 1.1 milyon TL ve toplam üretken faaliyetlere 12.3 milyon TL mali destek ya-pılmıştır. Kazgan, agk, s . 84–88.

1935 Yılı 621

Tablo: 1935 Yılı Devlet Bütçesi10 Masraf Bütçesi TL % Varidat Bütçesi TL % Büyük Millet Meclisi 2.895.712 1,5 İrad ve servet vergileri 35.569.000 18,2 Riyaseticumhur 400.880 0,2 İstihlak ve muamele vergileri 82.076.000 42,1 Divanı Muhasebat 593.366 0, 3 Mülga vergiler bakayasından 100.000 0,1 Başvekâlet 1.099.062 0, 6 İnhisarların safi hâsılatı 35.240.000 18,1 Şurayı Devlet 217.813 0,1 Devlete ait emlak ve emval

hâsılatı 3.280.000 1,7

İstatistik Umum Müdürlüğü

563.072 0,3 Devletçe idare edilen müesseseler

677.000 0,3

Diyanet İşleri Riyaseti 610.616 0,3 Umum mües. ve şirketler has. Devlet hissesi

1.056.000 0,5

Maliye Vekâleti 13.799.114 7,1 Müteferrik varidat 5.615.000 2,9 Düyunu Umumiye 46.492.563 23,8 Cezalar 1.050.000 0,5 Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü

1.134.770 0,6 Müteferrik hâsılat 2.150.000 1,1

Masraf Bütçesi TL % Varidat Bütçesi TL % Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti

4.947.659 2,5 İstanbul Üniversitesi hâsılatı 50.000 0,03

Dâhiliye Vekâleti 4.316.744 2,2 İktisadi buhran vergisi 12.470.000 6,4 Matbuat Umum Müdürlüğü

111.398 0,1 Muvazene vergisi 15.180.000 7,8

Emniyet İşleri Umum Müdürlüğü

4.112.003 2,1 Mukavelesi mucibince Musul Petrollerinden alınan

500.000 0,3

Jandarma Umum Kumandanlığı

9.289.752 4,8

Hariciye Vekâleti 3.220.480 1,7 Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti

4.820.587 2,5

Adliye Vekâleti 8.716.208 4,5 Maarif Vekâleti 9.058.540 4,6 Nafıa Vekâleti 12.440.005 6,4 İktisad Vekâleti 4.079.150 2,1 Ziraat Vekâleti 5.079.251 2,6 Milli Müdafaa Vekâleti (Kara)

44.130.678 22,6

Milli Müdafaa Vekâleti (Hava)

4.862.270 2,5

Milli Müdafaa Vekâleti (Deniz)

4.198.374 2,2

Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü

3.206.155 1,6

Harita Umum Müdürlüğü 614.831 0,3 Umumi Yekûn 195.011.053 100 Umumi Yekûn 195.011.053 100

10 2730 Sayılı 1935 Mali Yılı Muvazenei Umumiye Kanunu, RG 30 Mayıs 1935, 3016.


Bütçede yer alan irad ve servet vergilerinden, arazi vergisi, hayvan vergisi ve kazanç vergisi dikkate değer gelir kalemlerindendir. Bu yılda arazi vergisi olarak 5.200.000 TL, hayvanlar vergisi 10.650.000 TL ve kazanç vergisi olarak da 14.100.000 TL gelir varidat bütçesinde yer almaktadır. Giderler içinde milli savunmaya yönelik giderler bütçede en çok pay ayrılan kalemlerdir. Düyun-u Umumiye ise %23,8’lik payla en çok pay ayrılan ikinci kalemi oluşturmaktadır. Bütçe denk bütçe olarak bağlanmıştır.

Denizler ve Madenler Kalkınmanın Anahtarı Olabilir Mi? Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrili olmasına karşın bunlardan yeterince

yararlanamadığı bilinmektedir. Bu konuda 1935 yılında hazırlanan “Türkiye Ba-lıkçılığı ve İstikbali Hakkında Rapor” başlıklı çalışma, önerileri itibariyle dikkat çekici bulunmuştur. Maliye Bakanlığı Balık İşleri Müfettişi tarafından yazılan rapor Başbakana sunulmak üzere Başbakanlık Müsteşarına takdim edilmiştir. Raporda alınması gerekli görülen tedbirlerden biri, ülkeye 54 yıldır büyük sıkın-tılar yaşatan Düyun-u Umumiye İdaresi’nin, balıkçılık konusundaki kararlarının, yeniden uygulanmasına dönülmesi talebidir. Buna göre;11

“Evvelce Düyunu umumiye umuru saydiye müdürlüğünce gerek İstanbul ve gerek-se hariç için balıkçılığa dair ittihaz olunmuş bilumum mukarreratın mahzeni evrak-tan çıkarttırılarak eskisi gibi mevkii meriyete koydurulması.”

istenmektedir. Başlangıçta şaşkınlık yaratan bu önerinin gerekçesini raporun 2.sayfasında bulmaktayız. Burada;12

“Yakın maziyi düşünmekle de tebeyyün edeceği üzere mülga düyunu umumiye idaresince rüsumu sitte arasında bulunan deniz avcılıklarında tatbik ettirilen nizamat ve kararların biricik hedefi balık neslinin korunarak bu sayede senelik ge-lirlerin ilânihaye idame”

beklentisi söz konusudur. Öneri ve gerekçe açık olmamakla birlikte bir tür sö-mürge ve borçlar karşılığında gelirleri yönetme idaresi olan Düyun-u Umumiye İdaresinin, alacakları karşısında gelişmiş teknikleri uyguladığı anlaşılmaktadır. Gelişmiş teknikler çağdaş dünya uygulamaları olarak da okunabilir. Ancak bu teknikleri uygulayanın ya da uygulama gerekçesinin yeterince iyi sorgulanmadı-ğı raporda, Genel Borçlar İdare’sinin teknik ve kurallarının, balıkçılıktan elde edilmesi istenen maksimum faydayı sağlayacağı beklentisi, balıkçılığın kadim kültürel sorunlara ilişik olduğu gerçeğini düşündürtmektedir.13

Diğer taraftan Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) ile Etibank bu yıl-da kurulmuş ve madencilik konusunda araştırmalar hızlanmıştır. Ancak Türki-ye’deki madenler konusunda yerli ve yabancı uzmanlar farklı düşüncelere sahip bulunmaktadır. Bunlardan, Türkiye’nin ABD Büyükelçisi marifetiyle, ABD’li 11 Mustafa Yüce, Maliye Bakanlığı Balık İşleri Müfettişi, Türkiye Balıkçılığı ve İstikbali Hakkın-

da Rapor, BCA 030-10/185-276-3, 15.1.1935, s. 5. 12 Yüce, agk, s. 2. 13 Düyun-u Umumiye İdaresi’nin balık neslinin korunmasındaki amacının bile balıkçılık gelirle-

rinin düzenliliğinin sağlanması üzerine olması, İdare’nin kuruluş amacı, düşüncesi ve kurucula-rı adına olağan karşılanmalıdır.

1935 Yılı 623

uzman Mr.Page tarafından verilen rapor ve ileri sürülen görüşler ilgi çekicidir. Bu rapor daha ayrıntılı olarak Ekonomi Bakanlığı’na, Mr.Page’in Türkiye Maadin İdaresinde Müşavir sıfatı ile iki sene görev yaptığı dönemde sunulmuş bulunmaktadır. Raporda Türk Hükümetinin madenler hakkındaki müstakbel si-yaseti konusunda yapılması gerekenler üç madde altında toplanmaktadır. Buna göre yapılması gerekenler şunlardır:14

“1.Türkiye’nin ihtiyacına uygun yeni ve asri bir maden kanunu tanzim etmek için bir komisyon teşkil edilmelidir. Bu kanun hem milletin madeni menbâlarını sirayet edebilecek ve hem de ecnebi sermayesini teşci edecek bir mahiyette olmalıdır. Böyle bir kanun mucibince yerin altındaki bütün hukuk Hükümet malı olarak kal-malıdır. Bu komisyonun azaları içinde bir Hukukşinas, bir Mühendis ve bir Jeolog bulunmalıdır. 2.Türkiye’nin madeni menabiini senelerce sistematik bir şekilde tetkik etmek için bir servis jeolojik tesis etmek lazım gelir. Bu servis politik tesirattan müstakil ol-mak ve tamamile bitaraf ve doneler toplayıcı ve fenni bir uzviyet halinde yalnız bir Bakanlığa karşı mes’ul bulunmak icabeder. Bu servis madenleri, petrolleri, kömür tabakalarını, yer altı sularını tetkik edeceği gibi su bentleri mevkilerini, havuzları ve jeoloji unsurunun alakadar bulunacağı diğer mühendislik mevaddına şamil bu-lunmalıdır. 3.Benim fikrimce bugün madenlerin ve petrollerin hükümet tarafından inkişaf etti-rilmesine teşebbüs olunması doğru değildir. Yeni ve asri bir maden kanununun li-beral ahkamı sayesinde bu gayeye hususi sermaye sevk ve teşci edilmelidir. Hü-kümet varidatını bu madenlerden alacağı rüsum ve vergilerle temin etmeli ve bu husustaki politikasında jeolojik servisin rehberliğini istimal etmelidir.”

Yabancı sermayenin de varlığını koruyacak yasal düzenlemeler, komis-yon/kurul önerme, siyasetten bağımsız yapılar talebi, devlet yerine liberal hü-kümler eşliğinde özel sermayenin öne çıkarılması gibi tavsiyeleri içeren bu maddeler/öneriler bugün maden konusunu çoktan aşmış ve devletin bütününe yönelik önerilere dönüşmüştür.

Sağlık İşleri Sağlık konusunda en önemli gelişmeler sıtma ile mücadele etme adına Kızı-

lay’a verilen “kinin” ithal etme yetkisi ve görevleridir. Böylece Kızılay sıtma ile mücadelede çok önemli silah olan kinin ilacının ithalinde tekel haline gelmiş-tir.15

Sağlık konusunda bir diğer gelişme ise özel hastanelerin vergiden istisnası hakkında Manisa Milletvekili Sabri Toprak tarafından teklif edilen kanun tasarı-sı hakkında verilen olumsuz karardır. Kararın gerekçesinde sadece iki büyük şe-hirde bulunan bu hastanelerin “bizde daha ziyade zenginlerin girebileceği yük-sek ücretli tedavi yerleri” olması ve “fakir ve orta halli halk”ın bu kurumlardan yararlanamaması gösterilmektedir. Üstelik bu hastanelerin “sahipleri için kârlı ticari bir teşebbüs” olması da bu müesseselerin vergiden istisna edilmemesi ge-

14 Türkiye Washington Büyükelçiliğinden gönderilen tercüme için bkz: BCA 30.10..268.803.16.,

s. 1–2. 15 BCA 30.10..178.230.9


rekliliğini ortaya koymaktadır. Yine de bu hastaneler “ileride memleketin her ta-rafında her sınıf halkın istifadesini temin edecek bir mahiyet ve vüs’at alınca”, vergi konusunda da bazı izinler ve kolaylıkların sağlanabileceği vurgulanmakta-dır. Bu gerekçelerle tasarı kabul edilmemiştir.16

Göçmenler ve İskân 1935 yılı göçmen ve iskân konusu/sorunları ile dolu bir yıl olmuştur. Göç-

men sorunu olarak anlaşılması gereken daha çok yurtdışında yaşayan soydaşla-rın yurda taşınması ve iskânın gerçekleştirilmesidir. İskân başlığı altında barın-ma, sağlık sorunlarının çözümü, iş ve toprak dağıtımı gibi konular yer almakta-dır.17 Ancak göçmen sorunu bugünden bakıldığında anlaşılması güç değerlen-dirmeleri bünyesinde barındırmaktadır. En başta gelen güçlük, henüz kurtuluş savaşı vermiş bir devletin, tam da dünya ekonomik kriziyle karşılaşmış olduğu bir dönemde adeta göçmenler konusunda istekli ve isteklendirici olması ve yur-da gelen insanlara yönelik kapsamlı çözümler için didinmekte oluşudur.18 Bu didinme içinde, göçmenlerin bulundukları yerdeki sayısını saptama çabası, ulus-lararası ilişkilere girişme, ilgililerin sevkiyatının sağlanması,19 pasaporta ilave çeşitli kolaylıklar sağlama ve ülke içinde sağlıklı20 ve sağlam bir biçimde ancak stratejik yörelere ve işlere yerleştirme çabaları gelmektedir.21 Bu güçlüğü anla- 16 BCA 030.10..4.20.21. 17 Bu konuda ayrıntılı ve sürekli raporların tutulduğu anlaşılmaktadır. Bunlardan 28.8.1935 tarihli

Trakya Umumi Müfettişlik Bölgesinin Bugünkü Genel ve İskân Durumunu Gösteren Rapor’a göre iskân işi belli başlı üç safhadan oluşmaktadır. Bunlardan biri göçmeni barındırıp ev sahibi etmek, ikincisi kendisinin ve ailesinin geçimlerini yalnız başına temin edecek duruma gelince-ye kadar beslemek, üçüncüsü de toprak ve çift hayvanlarıyla ziraat aletlerini verip üretici hale getirmektir. BCA 030.10..72.475.2, s. 3. Bu dönemdeki göç konusu hakkında daha ayrıntılı olarak şu kaynaktan yararlanılabilir: Gülten Kazgan, “Milli Türk Devletinin Kuruluşu ve Göç-ler”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, cilt 30, Ekim 1970 Eylül 1971, no 1-4, s. 311-327.

18 Ancak bazı ülkelerin “sınır dışı etme”yi tercih ettiklerini de belirtelim. Örneğin Bulgaristan bu ülkelerdendir. Edirne Valisinin bildirdiği bir yazıda bir ay izinle Bulgaristan’a giden Uzunköp-rü İlçebayı (kaymakamı) Necmettin Öner’in Bulgaristan’da görüp işittiğine göre durum şöyle-dir: “Bulgaristan Türkleri milli ve gizli teşekküller tarafından tazyik ve hicrete mecbur edilmek-tedirler. Bulgaristan Türkü bilhassa Türk kesafeti olan köyler daimi surette korkutulmakta ve mallarını satarak hicrete mecbur edilmektedir.” BCA 030.10..242.637.37, s. 1.

19 Bükreş Elçiliğinden Başbakanlık Müsteşarına gönderilen yazı için bkz, BCA 030.10..116.810.11, Kasım 1935, s. 1.

20 “Bütün muhacirlerin sıhhi vaziyetleri iyidir. İskân sahaları resmi ve halk evi içtimai yardım şu-besi mensupları doktorlar tarafından muayene ve neticeleri temin edilmektedir. Çok olarak gö-rülen uyuz hastalığının tedavisi için ayrı tedbirler alınmaktadır.” Elaziz Valiliğinin 13.12.1934 tarih ve 1937 sayılı yazıları suretidir, BCA 030.10..116.810.7.

21 “Son bir ay içinde üç posta olarak gelen ve yekûnu sevk kâğıtlarına göre 623 evde 2360 nüfus ve burada yapılan sayıya göre 643 evde 2458 nüfus Romanya muhacirleri geldikleri günlerde vagonlarından çıkarılarak eşyalarının, beraber olmasına veya kendilerinden birkaç gün sonra gelmesine göre şehirde hazırlanmış olan ev ve hanlarda misafir edilmişler ve eşyaları tamam olanlar kendi vasıtaları ve kira ile tutulan araba ve kamyonlarla iskân sahası olarak hazırlan-makta olan planın tatbikini kolaylaştırmak üzere 1– Çemişkezek 2– Palu 3– Keban 4– Pertek 5– Harput kasabalarıyla eskiden gelmiş olan hemşehrilerinin bulundukları köyler ve merkezin Hoh, Hanköy ve Mollaköy nahiyelerine tevzi edilmişlerdir. Bu muvakkat iskân yapılırken her

1935 Yılı 625

mayı kolaylaştıracak bir yazı 4 Aralık 1934 tarihinde Chicago Tribune gazete-sinde yayımlanmıştır. Yazının başlığı “Müslümanların Türkiye’ye Avdeti Avru-pa’yı Tedhiş Ediyor’dur. Yazı 13 Aralık 1934’te Washington Büyükelçiliğince tercüme edilerek Dış İşleri Bakanlığı’na gönderilmiştir.22

Bu yazıda, “Atina’dan alınan bir habere göre bir Bulgar-Yunan hudut ko-misyonu, Yunanistan’a kaçarken katledilen beş Müslüman hakkında tahkikata” başlanması üzerine, göç olayının incelendiği belirtilmektedir. İlk saptama “Türk unsurundan olan yedi milyon müslümanın Türkiye’ye hicretinin Balkan memle-ketlerinde bais olduğu büyük korkudur.” Avrupa ve Balkanlar göç olayından ne-den bu kadar çok korkmaktadırlar? İkinci saptama ise göç veren ülkelerin, göç alan ülkeyi Avrupa’nın kapısında ikinci bir Japonya’nın teşekkülü olarak görme-leri ve bunu engellemek için gerekli tedbirleri almış olmalarıdır. Bu tedbirler arasında İstanbul’a hareket eden normal vapurlara binenlerin bile tutuklanması gibi sıra dışı uygulamalar da bulunmaktadır. Ayrıca bu saptama hemen yukarı-daki korkunun yanıtı da olabilir. Yazının ilk bulgularına göre şimdiye kadar 250 bin23 Avrupalı (Türk ya da müslüman) göçmen Türkiye’nin beş senelik planının uyandırdığı ümitlerle Türkiye’ye göç etmiş bulunmaktadır. Bundan başka yazı Türkiye’nin Trakya Umumi Müfettişliğini, Yugoslavya, Bulgaristan, Yunanis-tan, Romanya, Ukrayna ve Polonya’dan gelen muhacirleri yerleştirmek için tesis etmiş olduğunu iddia etmektedir.24

muhacir ailesinin bir ev veya bir katı işgal etmesine itina edilmiş ve mahrukat olarak (yerleşme yerine göre ihtiyacı olan bazı ailelere) bir liradan üç liraya kadar mahrukat parası ve bir nüfu-sa günde bir kilo itibariyle ikişer aylık buğday tevzi olunmuştur.” Elaziz Valiliğinin 13.12.1934 tarih ve 1937 sayılı yazıları suretidir, BCA 030.10..116.810.7.

22 “Müslümanların Türkiye’ye Avdeti Avrupa’yı Tedhiş Ediyor”, Chicago Tribune, 4 Aralık 1934, BCA, 30.10..268.803.5., s. 1.

23 Sayılar değişmektedir. Örneğin, Bükreş Elçisi her yıl 300 bin göçmeni anavatana bağlama ça-basında olduğunu belirtmektedir. BCA 30.10./116.810.11, Kasım 1935, s. 4.

24 “Müslümanların…”, agk, s. 1. 28.8.1935 tarihli Trakya Umumi Müfettişlik Bölgesinin Bugünkü Genel Ve İskân Durumunu Gösteren Rapor’a göre ise durum şöyledir: “Balkan harbinden evvel Trakya kasabalarıyla köylerinde oldukça mühim bir yekuna baliğ olan Rum ve Bulgar nüfusu mevcut idi. Kasabada oturanlar sanat ve ticaretle, köylerdekiler ise ziraatle iştigal ederlerdi. Bulgarlar Balkan harbinden sonra Bulgaristan’a, Rumlar da Lozan muahedesini müteakip Yu-nanistan’a gittiklerinden Trakya’da mühim bir boşluk hasıl olmuş idi. Balkan harbinden sonra Rumeli’nin muhtelif yerlerinden gelen göçmenlerle Yunanistan’dan mübadil sıfatıyla gelen Türkler köylerde hasıl olan boşluğu mehma emken doldurmuşlarsa da kasabalardaki boşluk doldurulamamıştır. Rumeli’den ve son zamanlarda Bulgaristan ve Romanya’dan gelmeye baş-layan göçmenlerin yüzde doksan beşi çiftçi olup içlerinde sanat ve ticaret erbabı pek az oldu-ğundan ve kasabalı halkın birçoğu parasız gelmekte bulunduğundan Trakya kasabalarında gö-rülen boşluğun halen doldurulmasına imkan görülemiyor. Romanya ve Bulgaristan kasabala-rında oturan şehirler halkı oradaki emlakini hakiki bedellerle ya eşhasa veya bu hükümetlere satıp paralı olarak buralara gelmedikçe kasabalarımızdaki boşluk devam edip gidecektir. Yu-nanistan’dan gelen mübadiller Rumların bıraktıkları köylere yerleştirildikten sonra 934 iptida-larına kadar muhacerat az çok durmuş idi. On sene kadar bir tevakkuf devresi geçiren muha-ceret bu senenin iptidalarında Bulgaristan ve Romanya’dan akın halinde tekrar başladı. 934 senesi nihayetine kadar bu iki yerden yalnız Trakya’ya (22457) göçmen geldi. O senenin bütçe-sinde iskan için pek az tahsisat bulunduğundan Umumi Müfettişlik bu göçmenleri halkın fiili yardımlarına müracaat ederek köylülerin evlerinde barındırmıştır.” BCA 30.10..72.475.2, s. 2.


Avrupalılar bu göç dalgasının yakın veya uzak bir gelecekte insanlığın ge-leceği üzerinde önemli etkiler yaratacağını düşünmektedirler. Burada görülen tehlikenin iki boyutu bulunmaktadır. Bunlardan ilki siyasi diğeri ise iktisadidir. Siyaseten milyonlarca Türk’ün dünyanın en zengin madenlerini ihtiva eden Anadolu’ya iltihakı tehlikesi söz konusudur. Nüfusun artması ordunun asker sa-yısının artmasını sağlayacaktır.25

Tam nüfuslu bir Türkiye’nin teşkil edeceği iktisadi tehlike ise, ülkede bu sı-rada uygulanan beş yıllık sanayi planının büyük ilerleme kaydetmesiyle birlikte düşünülmelidir. Şimdiden kömür üretimi, krom, bor ve bakır madenlerindeki ge-lişmeler dikkat çekicidir.26

İç Siyasi Gelişmeler 1935 yılında TBMM’nin beşinci dönemini oluşturan genel seçimler yapıl-

mıştır. Seçim 8 Şubat Cuma günü yapılmış ve Meclis, 17’si kadın, 16’sı bağım-sız olmak üzere toplam 415 milletvekili ile yeni çalışma dönemine girmiştir. Se-çimlerin en büyük özelliği Türk kadınının meclise girmesi olmuştur. Kadınlar bu seçimde hem oy kullanmış, hem de milletvekili seçilebilmişlerdir. Seçimlerin bir diğer özelliği vatandaş oy’unun serbest bırakılmasıdır. 16 milletvekili kontenjanı boş bırakılarak vatandaşların dilediklerini seçmeleri fırsatı ve olanağı verilmiş-tir.27 Bu milletvekilleri bir tür muhalefet hareketini oluşturacaklar, hükümetin faaliyetleri hakkında “fikir ve kanaatlerini” açıkça söyleyecek ve eleştiriler geti-rebileceklerdir. Ancak 1935–39 döneminde parti yönetiminin hâkimiyetinin artmasına paralel bu milletvekillerinin çalışmasından beklenenler karşılanama-mıştır.28

Bu yılda iç siyasi gelişmeler bakımından ikinci önemli gelişme 9–16 Mayıs tarihleri arasında toplanan Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF)’nın 4.Kurultayı’dır. Kurultay’da ülkenin ve partinin geleceği açısından çok önemli kararlar alınmış-tır. Devletçilik tartışmalarının en yoğun yaşandığı bu dönemde Kurultay, ilkele-rin ve safların belirginleştiği bir aşama olmuştur.29

25 “Müslümanların Türkiye’ye Avdeti...” agk, s. 2. 26 “Müslümanların...” a.k., s. 2. Cumhuriyet dönemindeki nüfus politikasının çok yönlü olduğu

söylenebilir. Ekonomik, siyasal, sosyal, kültürel ve askeri yönleri bulunan bu politikanın Tür-kiye’nin uluslaşma ve ulusal devlet olma sürecine yönelik belirlendiği açıktır. Kemal Arı, “Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikasını Belirleyen Temel Unsurlar”, Atatürk Araştırma Der-gisi, c.VIII, s.23 Mart 1992’den ayrı basım, s. 420.

27 Bağımsız saylavların (milletvekili) seçileceği iller şunlardır: Ankara, Afyon, Antalya, Denizli, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Konya, Kütahya, Sivas, Tokat, Muğla, Niğde, Yozgat, Çankırı ve Kastamonu. Bağımsız milletvekillerinden özellikle Meclis’te Hükümeti denetlemeleri bekleni-yor, böylelikle ileride olası muhalif bir siyasi partinin yolu kapatılmamış oluyordu. Atatürk An-siklopedisi, Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi, (Haz.) Kemal Zeki Gençosman, May Yayınları, cilt 10, s.179 ve Kemal Zeki Gençosman, Altın Yıllar, Hürriyet Yayınları, 1.baskı, Eylül 1981, s. 276–278.

28 Hakkı Uyar, Tek Parti Dönemi ve CHP, Boyut Kitapları, 1.basım, Kasım 1998, s. 162–165. 29 Bila’ya göre devletçiler, işadamları ile mücadelelerinde, “kendilerini sağlama bağlama ve ilke-

lerini yazılı sağlam kazıklara dayandırma” gereğini de bu kurultayda duymuşlardır. Hatta Parti

1935 Yılı 627

384 milletvekili ve 160 il delegesiyle toplanan 4.Kurultay, Atatürk’ün açış konuşmasıyla başlamıştır. Atatürk;

"...Uçurum kenarında yıkık bir ülke... Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar...Yıllar süren savaş...Ondan sonra, içeride ve dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni sosyete (toplum), yeni devlet ve bunları başarmak için arasız devrimler...İşte Türk genel devriminin bir kısa diyemi (özeti)..."

şeklinde bir özet yapmakta ve bundan önceki kurultayların olduğu gibi bu kurul-tayın da bir dönüm başında toplandığını belirtmektedir. Buna göre, 1927 Kurul-tayı, doğu isyanı sonrası Cumhuriyetin sarsılmaz temelde olduğunun anlaşılma-sına, 1931 Kurultayı güvenlik ve sükûnun kesin olarak kurulmasına rastlarken, 1935 Kurultayı ise geniş ölçüde gelişim devri içinde bulunulan günlerde top-lanmış bulunmaktadır.30 Kurultay Atatürk’ün katıldığı son parti kurultayı olmuş-tur. Kurultay’da “CHF”nin adı Cumhuriyet Halk Partisi “CHP” olarak değişti-rilmiş ve parti programı devletçilik ve plancılık ilkeleri temelinde yeniden belir-lenmiştir.31

Kurultay’da kabul edilen programda tefeciliğe karşı savaş açılması, koope-ratifçiliğin ana ilke kabul edilmesi, devletin fiyat kontrolünü düzenlemesi, tröst ve kartellere izin verilemeyeceği, işçi ve işverenin uyumu gibi özel teşebbüsü sınırlayan ve devlet kontrolünü ve müdahalesini artırıcı özellikler bulunan çeşitli hükümler de vardır.32 Ayrıca Kurultay’da askerliğini çavuş ve onbaşı olarak ya-panların, kısa bir eğitimden geçirilerek, kendi köylerinde öğretmen olarak gö-revlendirilmesi kararlaştırılmıştır.33

Parti tüzüğü ise 152 madde ve bir geçici maddeden oluşmuştur. Tüzüğün en temel özelliği parti-devlet bütünleşmesini gerçekleştirme yolunda çeşitli madde-ler içermesidir.34 Peker, partinin yeni programı için yaptığı konuşmasında bu konu için “... zaten baştan beri devletle bir ve beraber çalışan CHP varlığının, devlet varlığı ile birbirlerine daha sıkı bir surette yaklaşmasıdır” demektedir.35

Genel Sekreteri Recep Peker kendi deyimiyle “ulus yığınını sömüren liberalizme” karşı cephe-lerinin daha da sıkılaşacağını söylemektedir. Hikmet Bila, CHP 1919-1999, Doğan Kitap, 1.Baskı, Temmuz 1999, s. 69. Yine Peker, “liberal sistem demek bugün bu ulusun varlığında gözlerimizi kamaştıran, en büyük muvaffakiyet yollarını kapamak demektir” demektedir. Ülkü, Halkevleri Mecmuası, cilt 5, sayı 28, Haziran 1935, s. 250.

30 Ülkü, cilt 5, sayı 28, Haziran 1935, s. 241. 31 “Sarsılmayan bir hükümet otoritesi kurmak”, “sanayiyi plana bağlamak”, 1935 programının di-

ğer esasları arasındadır. Bila, agk, s. 69–70. 32 Korkut Boratav, Türkiye’de Devletçilik 1923–1950 (İktisadi Düşünceler ve İktisadi Mevzuat),

SBF Maliye Enstitüsü, Ankara, Mart 1962. 33 Cumhuriyet, 9 Mayıs 1935. 34 Örneğin, “parti-hükümet ilişkilerini düzenleyen 64.madde ile, bucak, ilçe ve il kongrelerine yö-

renin en büyük mülkiye amirinin davet edilebileceği ve bu amirlerin, gerekirse açıklamalarda bulunabileceği belirtilmekte, 95.madde de “Parti, kendi bağrından doğan hükümet teşkilatıyla parti teşkilatını, birbirini tamamlayan bir birlik tanır” denilmektedir. 96.maddeyle de, parti hükümet temasının merkezde, genel sekreter aracılığıyla, illerde ise il başkanları ve valilerce sağlanacağı hükme bağlanmaktadır.” Bila, agk, s. 70.

35 Ülkü, cilt 5, sayı 28, Haziran 1935, s. 248.


Parti-devlet bütünleşmesi yönünde ileri adımlar sonraki yıllarda atılmaya devam edecektir.

1935 YILINDA YÖNETİM Yılın Yönetsel Karakteristiği: Barem. Barem sorunu 1935 yılında basın

yoluyla sürekli gündemde tutulan bir konudur. Bu sorun kamu politikası süre-cinde önemli bir yasal düzenlemeyle sonuçlanmamıştır. Dönemin basın-iktidar ilişkisi düşünüldüğünde iktidarın bu konuda bir adım atmaya eğilimi olduğu ileri sürülebilir. Üstelik savaş ortamına sürüklenen bir konjonktür ve askeri personele yönelik iyileştirmeler de hatırlanınca, sivil kamu personeline yönelik düzenle-melerin yapılması beklenmelidir. Ancak dönem içinde tek tek bazı kurumlara yönelik iyileştirmeler de yapılmasına karşın, yıl içinde barem konusunda bütün-cül bir düzenleme görülmez. Bunda ilk yasa düzenlemesinin yakın bir tarihte yapılmış olmasının payı olmalıdır. Yine de konu kamuoyunun gündemine neden sıkça getirilmiştir?

Basında çıkan haberlere şunlar örnek olarak gösterilebilir: “Barem Tadilatı Raporu hazırlandı. Memurların baremi üzerinde tetkikat yapmak üzere teşkil edilmiş olan müsteşarlar komisyonu mesaisini bitirerek raporunu Baş-vekalete vermiştir. Komisyonun oluşturulma sebebi baremde görülen adaletsizliği izale, ehliyetleri görülenlerin terfii ve sairedir” (Cumhuriyet, 27 Şubat 1935). “Barem Dereceleri hakkında bir tasarı hazırlandı. Barem dereceleri 15'e indirildi. Yeni layiha yakında Kamutay'a verilecek” (Cumhuriyet, 17 Mayıs 1935). “Kırk bin memurun dereceleri tespit edildi. Bunlardan 24 memur en yüksek aylığı alıyor. 10 lira aylıklı memur sayısı on binden fazladır. Maliye Bakanlığı memurlar hakkında bir cetvel hazırladı. Bu cetvel, umumi muvazeneye bağlı bütün memurla-rı, barem derece ve maaşlarında yapılan değişikliklere göre derecelendirmektedir. Buna göre bugün Türkiye'de umumi bütçeden aylık alan memurların sayısı kırk bin kadardır” (Son Posta, 25 Mayıs 1935). “Devlet Demiryolları barem kanunu kabul edildi” (Ulus, 16 Kasım 1935). 36 “İnhisarlarda Barem konusunda yeni talepler gelmektedir. Bu dairede, tıpkı demir-yolları gibi, hususi bir maaş baremine tabi tutulacak. Nafia Bakanlığı, nasıl demir-yolları işinin ihtisas işi olduğunu ileri sürerek özel bir baremle idaresini istemişse, İnhisarlar Vekaleti de, İnhisar memurları için, demiryolları Umumi Müdürlüğü-nünkine benzer bir baremin tatbik olunmasını istemektedir” (Son Posta, 7 Aralık 1935).

Ayrıca bazı düzenlemeler söz konusudur. “Yüksek tahsil görmüş olan mül-kiye memurları” için ve “Gümrük ve İnhisarlar Bakanlığı vazife ve kurumu ile Gümrük Genel Müdürlüğü kurumu ve vazifelerini, Teşkilatı Esasiye Kanunu

36 Ayrıca bkz: TBMM ZC, 6.c, 1935, 3.İ, s.s:5. gerekçeye göre “Devletin maaş teadül kanununa

yaklaşmak amacıyla bu düzenleme gerçekleştirilmiştir. Devlet demiryolları kadrosuna son yıl-larda satın alınan veya bazı anlaşmalarla işletmesi Devlete devredilen hatların memurları ilti-hak etmiştir. Bu hatlarda ücretler ayrı ayrı esaslara göre ve başka başka ölçülerde verilmekte-dir. 6000 km’lik büyük bir şebekede çalışan 12 bin memur ve müstahdemin, meslekleri içinde ehliyet, kıdem ve hizmet derecelerine göre müstakar bir ücrete tabi tutulmaları muvafık görül-müş ve düzenleme bu esasa göre hazırlanmıştır.”

1935 Yılı 629

mucibince çevreleyen ve şimdiki kurumu daha iyi işletecek ve yavaş yavaş yük-seltilecek dereceleri içine alan barem cetveli esasları üzerine düzenlemeler” bunlardandır. Yine yıl içinde 1452 sayılı (barem) Kanun iki meclis yorumuna konu olmuş ve buradaki kimi belirsizliklerin giderilmesi istenmiştir.

Tüm bunlar nasıl değerlendirilecektir? Gelişmeleri izleyelim. Cumhuriyet döneminde kamu görevlilerinin ücret rejimini düzenleyen yasa-

lardan ilki 1927 yılında Maaş Kanunu ikincisi ise 1929 yılında çıkarılan 1452 sayılı Devlet Memurları Maaşatının Tevhid ve Teadülü Hakkında Kanun’dur. 1929 Yasası uygulamada daha sonra Barem Yasası olarak bilinecektir. Bu Yasa memurları 20 derecelik bir barem tablosu içinde üç kümede toplamıştır.37

1452 sayılı Kanunla memuriyetler 1’den 5’e kadar A (genellikle yüksek öğ-renimliler), 6’dan 13’e kadar B ve 14’den 20’ye kadar C olmak üzere 3 seride ve en yüksek derecenin aylığı 150 lira aslı iken en düşük derecenin aylığı 10 lira as-lı olarak belirlenmiştir. Her derece belli bir katsayı ile çarpılarak aylık tutar he-saplanmaktadır.38 Kanun askeri memurlarla subayları dışarıda tutmakta ve hâ-kimlere, öğretmenlere ve tüm diğer devlet memurlarına uygulanmaktadır.

Ancak uygulamada, Kanunun hemen arkasından yaşanan iktisadi krizin et-kisiyle, bazı olumsuzluklar da yaşanmıştır. 1931’deki muvazene, iktisadi buhran ve kazanç vergileri çalışanların üzerinde sıkıntılar yaratmış, 1452 sayılı Yasanın öngördüğü iyileşmeler sağlanamamıştır. Özellikle küçük memurlar arasında mesleklerine karşı bağlılıklarında zayıflıklar ortaya çıkmış, gelecek umudu azalmış ve yetenekli memurlar görevlerinden ayrılma yolunu seçmişlerdir. Buna karşın ücretli memurların sayısında artışlar görülmüş ve maaşla ücret arasındaki farklılıktan yararlanmak isteyenler ücretli görevlere “akın” etmişlerdir.39

Tüm bu gelişmeler, dönem içinde öne çıkan demiryolları ya da inhisarlar gibi alanlardaki kurumların çalışanlarına farklı ücret uygulamasıyla da birleşin-ce, kamuoyunda bir infialin ve değişiklik beklentisinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu beklenti ile 1452 sayılı Yasa yerini, 1939 yılında çıkarılan 3656 sayılı Yasaya bırakacaktır. Derecelerin 15’e ineceği gazete haberi de ancak bu Yasa ile gerçekleşmiş olacaktır.

Merkezde Toparlanma. Yıl içinde merkezde toparlanma olarak değerlen-dirilebilecek kimi gelişmeler de yaşanmıştır. Bu gelişmeler Maliye Bakanlığı, Kültür Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı gibi bakanlık merkez teşkilatlarında deği-şiklik öngören tasarıların varlığı ya da Cumhurbaşkanlığı, Maarif Bakanlığı, Nafia Bakanlığı, Diyanet İşleri Reisliği, Posta, Telgraf ve Telefon İdaresi gibi

37 Cahit Tutum, Personel Yönetimi, TODAİE, Ankara, 1979, s. 16. 38 Selçuk Kantarcıoğlu, Devlet Personel Rejimi, DPD yayını, Ankara, 1977, s. 16–17. 39 Ragıp Hanyal, Türkiye ve Yabancı Memleketlerde Barem Rejimi, Maliye Tetkik Kurulu yayını,

Ankara, 1951, s. 7. 1935 yılında maaşlı veya ücretli memur ve müstahdem sayısı 59.383’ü Ge-nel Bütçeli Daireler, 27.563’ü de Katma Bütçeli İdarelerde olmak üzere toplam 86.946’dır. Er-doğan Öner, (Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet döneminde) Mali İdare, Maliye Bakanlı-ğı, APK Kurulu Başkanlığı, genişletilmiş 2.baskı, Ağustos 2005, s. 511.


bakanlık ya da merkezi kurumların merkez teşkilatlarında değişiklik gerçekleşti-ren yasal düzenlemeler olarak görülmektedir.

Umumi Müfettişlikler. Önemli gelişmelerin yaşandığı bir diğer alan umumi müfettişliklerdir. Yıl içinde yeni müfettişliklerin kurulması, bu müfettiş-liklere yapılan atamalar ya da müfettişliklerden merkeze gönderilen raporlar yı-lın idari hayatının öne çıkan unsurlarıdır.

Atatürk 1 Kasım 1935’teki Meclis açış konuşmasında, iç idare teşkilatında, doğu bölgelerinden başlayarak, bir genişletme ihtiyacının duyulduğunu ifade etmektedir. Bu amaçla iki umumi müfettişlik ve yeniden bazı illerin kurulması ile Dersim bölgesinde esaslı bir ıslahat programı uygulanmasını önemli hedefler olarak göstermektedir. Hatta umumi müfettişliklerden “vilayetlerimizin devamlı teftişini ve müşterek işlerinin bir elden takibini kollayan”lar olarak çok yararlı olmalarını beklemektedir.

Aynı konuşmada Atatürk, “doğu illerinin belli başlı ihtiyacı, orta ve batı il-lerimize demir yollarla bağlanmaktır” diyerek doğuya ilerleyen iki demiryolu hattının bir an önce bitirilmesini ve ara yollar inşasına şimdiden başlanmasını gerekli görmektedir.40

Yerel Yönetimler. Yıl içinde yerel yönetimler alanında görülen en önemli değişiklik Belediye borçlanmalarına karşı getirilen sınırlamadır.41 Bu yıl Beledi-yeler İmar Heyeti oluşturularak, yeni bir yapılanmaya da gidildiği görülmekte-dir. Belediye Kanunu tatbik edilen yerlerin harita ve imar planlarını ve içme su-ları ile mezbaha ve kanalizasyon işlerini programlamak ve bu işlerin tatbik şekil-lerini kararlaştırmak için bu heyet oluşturulmuştur. Heyette, İçişleri Bakanının başkanlığı altında Bayındırlık, İktisat, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıkları temsilcileri ile İçişleri Bakanlığı Müsteşarı ve Mahalli İdareler ve Belediyeler Bankası Genel Müdürleri ve Ankara İmar Müdürü bulunmaktadır. Yerel yöne-timler alanında bir diğer düzenleme ise arazi ve bina vergilerinin devlete ait olan asıllarının tamamen il özel idarelerine bırakılması düzenlemesidir.

40 Yıl içinde Başbakan İsmet İnönü Doğu Anadolu’ya bir gezi düzenlemiş ve bölgenin sorunlarını

yakından görerek ayrıntılı bir rapor hazırlamıştır. Bu Rapor’da Umumi Müfettişlerin görev, yetki ve sorumlulukları: “1.Umumi Müfettişler bütün muamelatın merkezi ve bütün memurların mukadderatına kat’i olarak hakim olacaklardır. 2.Asayiş, iskân, program hususlarında bütün vekaletlerin yegane muhatabı Umumi Müfettişler olmalıdır” şeklinde saptanmaktadır. BCA 30.10..70..462.8.

41 Kanunla Verilen İzinler Üzerine Yapılan Kefaletlerin Nasıl Yerine Getirileceği Hakkındaki 2618 Numaralı Kanuna Müzeyyel 2813 Sayılı Kanun, RG 24.6.1935, 3036. Kanunun gerekçesi şöyledir: “Belediyeler, şehrin imarına ve medeni ihtiyaçlarına tahsis olunmak üzere kanunların verdiği salahiyete istinaden ve Hazine kefaleti ile mali kurumlardan istikraz yapmakta ve bun-lara da gelirimizle tahsil olunan hisselerini karşılık göstermektedirler. Ancak bu hisselerin itfa taksitlerini karşılayamama gibi durumlarla da karşı karşıya kaldıkları görülmektedir. Bu du-rumda mukriz kurum kefaleti dolayısıyla haklı olarak Hazineye başvurmakta ve bu farklar Ha-zinece ödenmektedir. Bu müşkül durumun hafifletilmesini sağlayacak bu düzenleme ile bir sı-nırlama getirildiği, örneğin belediye hisselerinden azami 150 bin liranın Hazinece tevkifi” gibi bir düzenlemeye gidildiği anlaşılmaktadır. TBMM ZC, 1935, c.4, İnikat 38, s.s: 203.

1935 Yılı 631

Ayrıca uluslararası itfaiye ve çöp toplantılarına belediyelerin katılımı ger-çekleştirilmiştir.

Mülkiye’den SBO’ya. 1935 yılında Mülkiye Mektebi'nin İstanbul’dan An-kara’ya taşınması kararlaştırılmıştır. Bu amaçla çıkarılan 2777 sayılı Siyasal Bilgiler Okulu Hakkında Kanun’la, 1859 yılında kurulan Mülkiye Mektebi’nin adı, “Siyasal Bilgiler Okulu (SBO)” olarak değiştirilmiştir. Devlet işlerine yük-sek eğitim görmüş memur yetiştirmekte olan Mülkiye Mektebine her yıl sınavla 40 öğrenci alınmakta ve bunlardan yılda ancak 30-35’i mezun olabilmekteydi. Devlet kurumlarının pek çok işlerinin istendiği gibi verimli olabilmesi için, dev-let kadrosunda çalışmakta olan memurlar arasında yüksek eğitim görmüş unsur-ları artırmak gerekmekteydi. Bu amaçla okul teşkilatının genişletilmesi ve güç-lendirilmesine gerek görülmüş ve bu düzenleme yapılmıştır.42

Basın Kanunu. 1935 yılında basın konusundaki en önemli düzenleme Ba-sın Kanununun 51.maddesinde yapılan değişikliktir. Kanunla getirilen değişik-likle Bakanlar Kurulu, zamandizinde örneklenen pek çok yayının yurda sokul-maması, yasaklanması, dağıtımının engellenmesi konusunda yetkili kılınmıştır.

Yabancı Çalışanlar. Türkiye’de bazı alanlarda uzman ya da usta açığı bu-lunduğundan yabancı çalışan istihdamı gerçekleştirilmektedir. Bunlar arasında özellikle profesör, uzman, ustalar ve çeşitli sanatçıların uzun süreli çalıştırıldığı, sözleşmeleri bitenlerin yeniden çalıştırılmaları yoluna gidildiği görülmektedir. En azından bu alanlarda Türk gençlerinin yetişmesine kadar bir zorunluluk bu-lunmaktadır.43

Kamulaştırmalar. 1935 yılında kamulaştırmalar hız kesmemiştir. İstanbul Rıhtım, Dok ve Antrepoları Türk AŞ’nin Malları ile İmtiyaz Hakları, Aydın Demiryolları Şirketi, İzmir Havagazı Şirketi, Alsancak-Aydın-Eğirdir Demiryo-lunun satın alınması bu yıldaki kamulaştırmalara örnek olarak gösterilebilir.

Dilde Yenilik. 1935 yılı dilde yenileşme hareketlerinin zirve yılıdır. Bu yıl-da askeri rütbelerin yeni karşılıkları mülazım-asteğmen, kaymakam-yarbay, mi-ralay-albay, mirliva-tuğgeneral gibi değiştirilmiştir. Bazı devlet kurumlarının yeni dildeki karşılıkları ise şu şekilde belirlenmiştir: Belediye-uray, şehir mecli-si-şar kurulu, belediye riyaseti-şarbaylık, belediye reisi-şarbay, müsteşar-yönetger, maslahatgüzar- işgüder, Şurayı Devlet-Danıştay, Mahkemei Temyiz-Yargıtay, Divanı Muhasebat-Sağışkur, müşavir-danışman. Ayrıca memur-işyar, imtihan-sınaç, adalet-tüze şeklinde yeni karşılıklarıyla kullanılmaya başlanmış-tır.

1935 Yılı Zamandizinsel Araştırma Deneyimi ve Bir Değerlendirme 1935 yılı zamandizinsel olarak araştırılmaya günlük süreli yayınlardan baş-

lanmıştır. Daha sonra bazı dergiler, 1935 yılını içeren kronoloji kitapları, cum-

42 TBMM ZC, 36.İnikat, 4.c, 1935, s.s: 163. 43 TBMM ZC, c.25, 1934, 21.İ, s.s: 96 ayrıca bkz. ZC, c.4, 3–8.06.1935, 33-38 İnikatlar, Ankara,

TBMM Matbaası, 1935, 33.İnikat, s.s: 146.


huriyet dönemi üzerine yazılmış kitaplar, mevzuata dair yayınlar ile Cumhuriyet Arşivi’nden belgelerin taranması yolu izlenmiştir.

İncelenen gazeteler arasında blok olarak muhaliflik görülmemiştir. Birbiri-ne çok yakın düşünceler olarak ortaya çıkan izlenim günün koşulları paralelinde düşünülmelidir. Gazetelerde bir kendi kendini denetim içgüdüsü gelişmiştir de-nilebilir. Öbür taraftan gazetelerde kamu yönetimi/yerel yönetimler anlamında idari gelişmelere muhaliflik doğrudan yer almamakta, ancak yerel haberlere da-ha çok önem verilmekle, merkeze oranla daha çok yerel gelişmeler öne çıkarıl-makla, muhaliflik çizgisi sezilebilmektedir.

Bununla beraber, gazeteler genel olarak, dışarıda (en az 6 ay), İtalya’nın Habeşistan işgali üzerinde durmuşlar ve bu işgal nedeniyle Milletlerarası Cemi-yet bünyesinde veya değil çeşitli uluslararası görüşmelere yer vermişlerdir. İşgal ve savaşın şekli içeride önemli yankılar uyandırmış olup, bunlar arasında hava saldırısı ve bunun beraberinde getireceği yıkım (kimyasal/zehirli silah kullanı-mı) konusu en çok dikkati çeken haber ve yorumlar olmuşlardır. Bu nedenle Türk havacılığını geliştirici önlemler, gazetelerin en çok yer verdiği konulardan-dır. Yurt çapında parti, taşra ve yerel yönetimlerle birlikte halkevleri çeşitli top-lantılarda bu konunun önemini halka iyice anlatmakla görevlendirilmiş olup, başta Atatürk olmak üzere geniş bir katılımla bağışlar toplanmakta ve bağış ya-panlar gazetelerde önemli haberler olabilmektedirler.

1935 yılında, hızla bir dünya savaşına gidildiği gerçeğiyle birlikte, ulusal devlet aygıtı bu savaşa hazırlanmaya başlanmıştır. Yeni kurulmakta olan bir devletin savaş sonrası kalkınma sorunu bir yana itilmemekle beraber, olası sa-vaşta, tamamen yıkılmamaya çalışmak ivedi sorun haline gelmiştir. Bununla be-raber her sahada ulusal onura öncelik verilerek hareket edilmektedir. Bu dönem-deki önemli gelişmeler arasında barem tartışmaları, dilde sadeleşme çalışmaları, nüfus sayımı, birinci sanayi planı çerçevesinde açılışlar, devletçilik, çeşitli ka-mulaştırmalar ve ulaşım sektöründeki atılımlar sayılabilir. Ayrıca Cumhuriyet Halk Partisinin 4.Büyük Kongresi ile Kongrede alınan kararlar ve bu kararlarla birlikte ülkenin yeni bir döneme geçişi önemli bir dönemeç noktasını oluştur-muştur.

Süreli yayınlardan sonraki aşama çeşitli kronoloji kitapları ile Resmi Gaze-te, Bulmaç gibi yayınlardan elde edilen bilgi, belge ve verilerin ele alınması aşamasıdır. Çalışmanın sonraki aşamalarında ise TBMM Zabıt Cerideleri ve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri temelinde 1935 yılı anlamını bulmuştur. Öze-likle arşivler idare tarihi bakımından incelenmeye açık çok sayıda konu barın-dırması nedeniyle yeni araştırmaları isteklendirici özelliktedir. Burada araştır-macı yönünden yeni pek çok sayıda idari karar ve işlemle karşılaşılmıştır.

Sonuç olarak devlet, 1935 yılında kuruluş ve iktisadi bunalımı aşmaya çalı-şırken savaşa doğru yürümek zorunda kalmış ve bu yeni duruma karşı merkezde kurum ve kurallar bakımından yeniden hazırlanmaya başlamıştır.

1935 Yılı 633

EK 1: VII VE VIII. İNÖNÜ HÜKÜMETLERİ BAKANLAR KURULU

VII. İnönü Hükümeti Bakanlar Kurulu (04.05.1931- 01.03.1935)

Başvekil Mustafa İsmet İNÖNÜ (Malatya) Adliye Vekili Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir) Milli Müdafaa Vekili Aziz Zekai APAYDIN (Diyarbakır) Dahiliye Vekili Şükrü KAYA (Muğla) Hariciye Vekili Tevfik Rüştü ARAS (İzmir) İktisat Vekili Mustafa Şeref ÖZKAN (Burdur) Mahmut Celal BAYAR (İzmir) Maliye Vekili Fuat AĞRALI (Elazığ) Mustafa Abdülhalik RENDA (Çankırı)

Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekili Refik SAYDAM (İstanbul) Nafıa Vekili Ali ÇETİNKAYA (Afyonkarahisar) Hilmi URAN (Adana) (5.dönem Seyhan) Fuat AĞRALI (Elazığ) Maarif Vekili Esat SAGAY (Bursa) Refik SAYDAM (İstanbul) Reşit GALİP (Aydın) Yusuf Hikmet BAYUR (Manisa) Zeynel Abidin ÖZMEN (Aydın) İstifa : 14.6.1935)

VIII. İnönü Hükümeti Bakanlar Kurulu (01.03.1935- 25.10.1937)

Başvekil İsmet İNÖNÜ (Malatya) Adliye Vekili Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir) Milli Müdafaa Vekili Zekai APAYDIN (Diyarbakır) Yusuf Kemal TENGİRŞENK (Sinop) Dahiliye Vekili Şükrü KAYA (Muğla) Hariciye Vekili Tevfik Rüştü ARAS (İzmir) Maarif Vekili Zeynel Abidin ÖZMEN (Aydın) İstifa : 14.6.1935) Saffet Arıkan (Erzincan)

Maliye Vekili Fuat AĞRALI (Elazığ) Nafıa Vekili Ali ÇETİNKAYA (Afyonkarahisar) İktisat Vekili Mahmut Celal BAYAR (İzmir) Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekili Refik SAYDAM (İstanbul) Gümrük ve İnhisarlar Vekili Ali Rana TARHAN (İstanbul) Müdafaa-ı Milliye Vekili Kazım ÖZALP (Balıkesir) Ziraat Vekili Şakir KESEBİR (Tekirdağ) Muhlis ERKMEN (Kütahya)


1935 YILI YÖNETİM

G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak

1 Ocak Beynelmilel Telekomüni-kasyon Mukavelesile Telli ve Telsiz Telefon ve Telg-raf Nizamnamesinin Tasdi-ki Hakkında 2640 sayılı Kanun yayımlandı.

1932 senesinde Madrid'te imzalanmış olan uluslara-rası telekomünikasyon sözleşmesi ile telgraf, telsiz telgraf ve telefon nizamnamesi tasdik edilmektedir. Kanunun kabul tarihi 22 Aralık 1934'tür.

RG

1 Ocak Demiryolları ile Beynelmi-lel eşya ve yolcu nakliyatı-na dair olan CIMCIV mu-kavelelerinin 23 Teşrinisani 1933 de Roma'da Kabul Olunan Yeni Metinlerin Tasdiki Hakkında 2641 sa-yılı Kanun yayımlandı.

Kanun 22 Aralık 1934 tarihinde kabul edilmiştir. RG

1 Ocak Tahsili Emval Kanununa Bazı Maddelerin Eklenme-sine Dair 2656 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Bu kanun ihtiyati haciz hakkında düzenlemeler yap-maktadır.

RG

1 Ocak Matbuat Kanununun 19 Mayıs 1932 Tarih ve 1959 Numaralı Kanunla Tadil Edilmiş Olan 51.Maddesini Değiştiren 2657 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Kanunla getirilen değişiklikle "Türkiye'de veya ya-bancı bir memlekette çıkan ve bu kanunun 1 inci maddesinde yazılı olan matbuaların dağıtılması ve Türkiye'ye sokulması İcra Vekilleri Heyeti Kararı ile men olunabilir" hükmü getirilmektedir.

BULMAÇ; ZC, c.25, 1934, 21.İ, s.s:89.

1 Ocak Memurin Kanununa Ekli 2658 sayılı Kanun yayım-landı.

Kanun'un 1 inci maddesinde, "Kadro yönünden açık-ta kalan veya Bakanlık emrine alınan memurlardan iş başında otuz seneyi doldurmuş olanlar bağlı bulun-dukları dairelerce tekaüd edilirler. Kadro yüzünden açıkta kalmış memurlar varken bunların derecelerin-de veya bir derece aşağısındaki açıklara dışardan memur alınamaz. Bu açık memuriyetlere ilk önce açıkta kalanlar yerleştirilir. Derecesi içinde veya bir derece aşağısında verilen memuriyetleri kabul etme-yenlerin açık maaşları kesilir. Kabul edenlerin kendi derece ve sırası içinde ilk açılacak memuriyetlere ta-yinde üstün tutulmak ve açıkta kaldıkları memuriyet derecesinde tekaüd edilmek hakları saklıdır" denil-mektedir.

BULMAÇ; ZC, 1934, c.25, 21.İ,s.s:85.

1 Ocak İzmir'de İzmir İşçi ve Esnaf Kurumları Birliği faaliyete geçti.

Devlet, işçiler kadar avukat, doktor gibi meslek men-supları ile gençler ve kadınları da kendi şemsiyesi al-tında birtakım kuruluşlarda toplama yoluna gitmek-tedir. Örneğin işçiler sendika kuramasalar da, dernek yada birlik kurabilmektedirler. İzmir'de en gelişmiş işçi sınıfı kuruluşları bulunduğundan Birlik bu şehir-de kurulmaktadır. Öte yandan partinin kurduğu İşçi ve Esnaf Büroları da işçiler üzerinde bir denetim ara-cı ve çalışma bakanlığı işlevlerine sahiptir. bkz. Feroz Ahmad, "Cumhuriyet Türkiye'sinde Sınıf Bi-lincinin Oluşması, 1923-40", Osmanlı'dan Cumhuri-yet Türkiye'sine İşçiler 1839-1950, (Der.) Donald Quataert, Erik Jan Zürcher, İletişim Yayınları, 1.baskı, İstanbul, 1998, s. 123-153.

SP, 1 Ocak 1935.

1935 Yılı 635


1 Ocak Sular Kanunu'na eklenen 2659 sayılı kanun yayım-landı.

Kanunun 1.maddesine göre, "Bir belde veya belde halkının müşterek ihtiyacına mahsus suların kaynak-ları belediye sınırı dışında bulunsa bile su yollarının ve kaynaklarının bakımı, onarılması, temizlenmesi ve suyun sıhhat şartlarına uygun bir halde bulundurul-ması belediyelere aittir."

RG

1 Ocak Muamele Vergisi Kanunu-nun 2 inci Maddesinin O Fıkrasını Değiştiren 2663 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

1 Ocak Ziraat Vekaletine Bağlı Ankara Yüksek Ziraat Ens-titüsü ile Mektepler ve Mü-esseselerde Kullanılacak Yabancı Devlet Tebaasın-dan Profesör, Mütehassıs ve Ustalar Hakkında 2664 sayılı Kanun yayımlandı.

Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsünün bütün şubelerini idare edecek Türk gençleri yetişinceye kadar, yaban-cı devlet tebaasından profesör, uzman ve ustaların getirilmesi zorunludur. Aynı zorunluluk bakanlığa bağlı diğer okullarla fen kurumları için de geçerlidir. Kanun bu zorunluluktan dolayı çıkarılmaktadır.

BULMAÇ; ZC, c.25, 1934, 21.İ, s.s:96.

1 Ocak İstanbul Rıhtım, Dok ve Antrepoları Türk Anonim Şirketinin Malları ile İmti-yaz Haklarının Satın Alın-masına Dair 2665 sayılı Kanun yayımlandı.

Tasfiye edilip hükümetçe satın alınan İstanbul Rıhtım Şirketi Liman Şirketi ile birleştirildi. Genel Müdür-lük ülkemizde ilk defa tatbik edilen şekliyle rıhtım tahmil tahliye, kömür, su, antrepo ve kara nakliyatı işlerini elinde toplamaktadır. Şirket 33 milyon Fran-sız Frangı karşılığında devletleştirilmektedir.

C, 1 Ocak 1935; BULMAÇ; GB; ZC, 1934, c.25, 21.İ, s.s:90.

2 Ocak Sovyet Sosyalist Cumhuri-yetleri İttihadı tarafından Türkiye Cumhuriyetine açı-lan 8 Milyon dolarlık kre-diye müteallik protokolün tasdiki hakkındaki 2434 nu-maralı kanuna eklenen 2667 sayılı Kanun yayımlandı.

Kanun, krediyi, İcra Vekilleri Heyetince resmi daire-lere ve belediyelere yönelik gerekli mamul eşya alımı konusunda Hükümetin kullanımına açma yetkisini vermektedir.

RG

2 Ocak Balya Karaaydın Şirketi Namına Dışarıdan Getirile-cek Gazöylin Gümrük Resminden ve Muamele Vergisinden Muafiyetine Dair Olan 21.12.1931 Tarih ve 1895 sayılı Kanun Hükmünün 1934 Mali Yılı Sonuna Kadar Uzatılması Hakkında 2668 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Birkaç seneden beri kurşun piyasasında baş gösteren düşüklük ilgili madenlerin işletilmesini güçleştirmiş ve hükümetin bu konuda desteğini gerekli kılmıştır. Bu çerçevede 3 senelik sağlanmış olan muafiyetlerin uzatılması yoluna gidilmektedir.

BULMAÇ; ZC, 1934, c.25, 21.İ,s.s:98.

2 Ocak Milli Musiki ve Temsil Akademisi Teşkilat Kanu-nunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair 2669 sayılı Kanun yayımlandı.

Ulusal musiki kurumu işinde büyük yükümü olan Riyaseti Cumhur Filarmonik Orkestrası bugünkü ya-pılanışı ile bu işi gereği gibi yapacak kertede güçlü değildir. Gerek usta kadrosu gerek çalgı çeşitleri çok eskidir. Batı ellerinin orta kertede bir musiki parçası-nı bile bu orkestranın hakkı ile çalmasına imkân yok-tur. Devletin en büyük musiki takımı olan bu biricik orkestranın şimdiki yapılanışı ile kalması doğru görü-lemez. Kendisinden beklenen verimi alabilmek için kadrosunun genişletilmesi, çalgı eksiklerinin tüm-lenmesi gerektir. Bu düzenleme bu amaçla atılan önemli bir adımı teşkil etmektedir.

BULMAÇ; ZC, c.25, 1934, 21.İ, s.s:106.



2 Ocak 2456 sayılı Kanunun Birin-ci Maddesine Bir Fıkra Ek-lenmesine Dair 2672 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

2 Ocak Soyadı Kanunu resmen yü-rürlüğe girdi.

24 Aralık 1934'te Bakanlar Kurulu'nca onaylanan Soyadı Nizamnamesi'ne göre, "Her Türk, öz adından başka soy adı da taşıyacaktır. Soy adı olmayanlar 2.7.1936 tarihine kadar bir soyadı seçip bu soy adı nüfus kütüklerine ve doğum kâğıtlarına yazdıracak-lardır." Kanun bugünden itibaren resmen tatbik edil-meye başlandı.

C, 2 Ocak 1935.

2 Ocak Jandarma Genel Komutanı Kazım, Orbay soyadını al-mıştır.

Başbakan ve bütün bakanlar ise 13.12.1934 tarih ve 6/4484 sayılı liste ile soyadlarını almışlardır.

JEM

3 Ocak "Türkiye ile İsviçre Ara-sında Akdedilen Ticari İti-laf" Hakkında 2/1952 sayılı Kararname yayımlandı.

İmza yeri Ankara. TCAMA, s.336.

3 Ocak Tiran'da çıkan Vatra gaze-tesinde "Türkiye'de Dini Reform" başlıklı bir yazı yayımlanmıştır.

6.12.1934'te yazılan yazı Türkçeye çevrilmiştir. Ya-zıda TBMM'nin hocalar ve papazların dini kıyafetleri ile sokağa çıkmamaları hakkındaki kararı desteklen-mektedir. Arnavutluk'ta da benzer bir gelişmenin ol-ması istenen yazıda bu kararın dinsizlik olmadığı vurgulanmaktadır.

BCA 30..10.0.0/233.572.. 17

4 Ocak Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ kuruldu.

Alpullu, Uşak Eskişehir ve Turhal şeker fabrikaları-nın bir anonim şirket halinde birleşmeleri kararlaştı-rılmıştır.

C, 4 Ocak 1935.

5 Ocak Hayvan Sağlık Zabıtası Ni-zamnamesinin 1nci Madde-sine Bir Fıkra İlavesine Da-ir 2/1764 sayılı Nizamname yayımlandı.

RG

5 Ocak İstanbul ve İzmir Liman İş-leri Müdürlüklerinin Vazi-felerine ve Bunların Mura-kabesine Dair 2/1776 sayılı Nizamname yayımlandı.

RG

5 Ocak İskan Muafiyetleri Hakkın-da 2/1777 sayılı Nizamna-me yayımlandı.

Muhacir pasaportu ve vizesi, muhacir ve mültecilerin muafiyetlerden istifadeleri, gümrük muafiyetlerinin tatbik suretleri, naklolunan yerlilerin ve göçebelerin muafiyetten istifadeleri, meccanen veya asgari tarife ile nakiller nizamname ile düzenlenmektedir.

RG

5 Ocak Meclis'e hakaret eden Kır-şehir'de Mustafa hakkında takibat yapılması

Yıl içinde toplam 40 Meclis'e hakaret vakası söz ko-nusudur. Bunlardan bazıları hakkında takibat yapıl-ması istenirken bazılarının takibatına gerek görül-memiştir.

BCA 30..10.0.0./40.249..15

5 Ocak Türklüğe hakaret eden İs-tanbul'da Aristidi hakkında takibat yapılması.

Yıl içinde toplam 187 Türklüğe hakaret vakası ger-çekleşmiştir. Bunlardan bazıları hakkında takibat ya-pılması istenirken bazılarının takibatına gerek görül-memiştir.

BCA 30..10.0.0./40.249..17

1935 Yılı 637


9 Ocak Orta Mektep ve Lise Yok-lama Talimatnamesi ya-yımlandı.

Talimatname'nin 1.maddesine göre, "Her ders yılında orta mekteplerin 1.2. ve 3. sınıfları ile liselerin 1. ve 2. sınıflarında, ikisi "yazılı", biri "sözlü" olmak üze-re, üç yoklama" yapılırken, "Liselerin son sınıfında ise birincisi "yazılı", ikincisi "sözlü" olmak üzere iki yoklama" yapılacağı belirtilmektedir. Her iki kade-mede de dersler tam yoklamalı dersler ve bir yokla-malı dersler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ortao-kul 2.sınıfta okutulan Türkçe, Matematik gibi dersler yanında Ev İdaresi (kızlara), 3.sınıftaki Çocuk Bakı-mı (kızlara) dersleri tam yoklamalı derslere örnek olarak gösterilebilir. Orta okuldaki resim, musiki, jimnastik ve kızlar için biçki-dikiş dersleri ise bir yoklamalı derslerdendir. Yoklamalarda karşılıklara verilecek notlar ve bunların değerleri şu şekilde belir-lenmiştir: 5=Pekiyi, 4=İyi, 3=Orta, 2=Gevşek, 1=Pekgevşek ve 0=Boş.

RG

9 Ocak Yapı Kooperatifleri Kitabı yayımlandı.

Türk Kooperatifçilik Kurumu tarafından Karınca Dergisi neşriyatının ilk kitabı olarak bastırılan bu eser, bizde yapı kooperatifi hareketinin başlaması do-layısıyla çok ehemmiyet kazanmıştır.

U, 9 Ocak 1935.

12 Ocak Açık bulunan Samsun Vali-liğine Maraş Valisi Fahreddinin nakil ve tayini hakkındaki 2/1803 sayılı kararname yayımlandı.

Yıl içinde toplam 29 valinin nakil ve tayini gerçek-leştirilmiştir.

RG

12 Ocak Van Vilayeti Sıhhat ve İç-timai Muavenet Müdürü Dr. Eyüp Sabri'nin istifası

Eyüp Sabri izni bitmesine karşın işinin başına dön-memiş ve rapor da göndermeyip yalnızca sağlık du-rumunu ileri sürerek memuriyetine gidemeyeceğini söylediğinden istifa etmiş sayılmaktadır. Yıl içinde toplam 4 Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü müsta-fi sayılmış ya da sabit lüzum üzerine Vekalet emrine alınmıştır.

RG

12 Ocak Türk parasının Fransız Frangı karşısındaki durumu nedeniyle ve yeni kurulan Ekonomi Bakanlığı teşkila-tına bir Para Departmanı eklenmesi istemiyle bir tek-lif verildi.

Fransa'daki para politikasının dar para politikasından geniş ve esnek para politikasına geçişi nedeniyle Londra'dan gönderilen yazıda Fransız para politika-sının Türkiye üzerindeki etkileri göz önüne alınarak yeni kurulan ekonomi bakanlığı içine bir para birimi kurulması teklif edilmektedir. Ayrıca yazıda Fransa'-daki ekonomik gelişmelerin İngiltere'ye yansıması üzerine bilgiler verilmektedir.

BCA, 30..10.0.0/139.959.. 10.

13 Ocak Bir Bakanlar Kurulu Kararı ile her türlü hayvan ve kuş gübrelerinin ihracı yasak-landı.

Memleketin ihtiyacına karşın gübrenin yurt dışına çı-kışında artış kaydedilmektedir. Kararname ile bu du-rum önlenmeye çalışılmaktadır.

GB, RG

13 Ocak Resmi Zarflar İçine Hususi Mektup Konulmaması Hakkında Maliye Bakanlığı tamimi yayımlandı.

Postahanelere verilen resmi zarflar içine bazı mürsil makamlarca hususi mektuplar ve hatta paralar ko-nulmakta olduğunun anlaşıldığı Nafıa Bakanlığına bildirildiğinden, kanunen de yasak olan bu durumun Hazine'yi zarara uğratmasının önüne geçilebilmesi amacıyla bir tamim yayımlanmaktadır.

RG



13 Ocak Kaymakamlık atamaları 25 kaymakamın atama ve yer değişiklikleri gerçek-leştirildi. Ayrıca Birinci Umumi Müfettişlik İskan Müdürlüğü Muavinliğine 45 lira maaşla Savur Kay-makamı Naci atandı. Yıl içinde çeşitli kaymakamlık atamaları gerçekleştirilmektedir. 24. Ocak'ta 2 kay-makam, 11 Şubatta 17 kaymakam, 1 Nisan'da 14 kaymakam, 29 Nisan'da iki kaymakam, 1 Temmuz'da 77 kaymakam, 10 Temmuzda 2 kaymakam, 13 Tem-muzda 1, 17 Ağustos'ta 1 kaymakam, 29 Ağustos'ta 1 kaymakam, 3 Eylül'de 16 kaymakam, 25 Ekim'de 2 kaymakam, 12 Kasım'da 32 kaymakam ataması ger-çekleştirilmiştir.

RG

13 Ocak Balıkesir çevresindeki dep-rem sebebiyle Vali emrine 10.000 lira verilip iaşe ihti-yacının Hilali Ahmer'ce gi-derilmesi kararlaştırıldı.

İnşaat için istenilen 10 bin liranın hemen Vali emrine verilmesi ve Hilali Ahmer'in sarfiyatının TBMM'nden tahsisat olarak talep edilmesi kararlaştırılmıştır. Ocak ayının ilk haftasında Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, İzmir ve Manisa ilerinde başlayan yer sarsıntıları özellikle Balıkesir'in Erdek ilçesiyle Marmara adalarında şiddetle devam etmiş ve çokça yıkıntı ve zarar yapmıştır. Özellikle Balıkesir'de can ve mal kayıpları yaşanmıştır.

BCA 3..18.1.2/51.2..18 Dosya no: 99-37; not için bkz: BCA 30..10.0.0/119.839..8 Dosya no: 99B48, 10.1.1935.

14 Ocak Liman İdaresi atamaları İstanbul Liman İdaresi Umum Müdürlüğüne İstanbul Vali Muavini Ali Rıza getirilmiştir. İzmir Liman İda-resi Umum Müdürlüğü'ne ise Şirket eski Müdürü Dr. Hulusi atandı.

RG

16 Ocak 1934 yılında her Ankaralıya günde 135 gr et düşmüştür.

1932'ye oranla %60 artış söz konusudur. U, 16 Ocak 1935.

16 Ocak Sigorta Şirketlerinin Teftiş ve Murakabesi Hakkındaki Kanunun Tatbik Suretini Gösteren 2/1810 sayılı Ta-limatname yayımlandı.

RG

17 Ocak Ankara'da "Türk Kuşu Ku-rumu" kuruldu.

Tayyare Cemiyeti tarafından Ankara'da açılmıştır. EYT

18 Ocak Su Tarifesi belirleniyor. Kadıköy Su Şirketi'nin tarife komisyonu yarın topla-nacak ve şirketin bu aydan itibaren 6 aylık su tarifesi tespit edilecektir.

C, 18 Ocak 1935.

19 Ocak 2/1836 sayılı (2/27 Numa-ralı ve 15.1.1934 tarihli Ka-rarname ile Meriyete Giren Hayvan Sağlık Zabıtası Ni-zamnamesinin Bazı Mad-delerini Değiştiren Nizam-namenin 11 nci Maddesini Tadil Eden) Nizamname

RG

19 Ocak İstatistik Genel Müdürlü-ğü'nün yıllık faaliyet raporu açıklandı.

Geçen seneye kadar 17 kişiden ibaret olan teşkilat son kanunla genişlemiş ve 60 çalışana ulaşmıştır. Ha-len dairenin vilayetlerde özel teşkilatı yoktur. İcap eden bilgiler ilgili bakanlıkların taşradaki teşkilatla-rından alınmaktadır. Halen 60 memurun 10'u yüksek okul mezunudur.

BCA 30..10.0.0/26.148..2.

1935 Yılı 639


20 Ocak Akay İşletme İdaresi Hak-kında 2/1830 sayılı Nizam-name yayımlandı.

Tüzük 2248 sayılı kanunun 5 inci maddesine göre İk-tisat Bakanlığı'nca hazırlanmıştır.

RG

20 Ocak Deniz Yolları İşletme İda-resi Hakkında 2/1830 sayılı Nizamname yayımlandı.

İdare yurt kıyılarında muntazam posta seferleri inhi-sarını işletmek için kurulmuş ve İktisat Vekaletine bağlanmıştır.

RG

20 Ocak Fabrika ve Havuzlar İdaresi Hakkında 2/1830 sayılı Ni-zamname

İdare, Haliçteki Havuzlarla bunların bulunduğu saha-daki deniz tamirat ve imalat fabrikalarını, çamaşırha-neyi, Tersanedeki kızak yerini, taş kızakla yanındaki kızağa işlemek için kurulmuş ve İktisat Vekaletine bağlanmıştır.

RG

20 Ocak Zat ve Muhasebe işleri ha-riç müfettişlik bölgesinde bulunan illere yapılacak her türlü bildirinin Trakya Umum Müfettişlik kanalı ile yapılmasına dair Bakan-lıkların görüşleri açıklandı.

Trakya Umumi Müfettişi İbrahim Tali Öngören'in 9.4.1934 tarihli ve 1509 sayılı tezkeresi ile belirtilen bu teklif bakanlarca muvafık görülmüştür.

BCA 30..10.0.0/72.474..2.

22 Ocak Varşova'da çıkan Vatan Se-si adlı mecmuanın yurda sokulmaması kararlaştırıldı.

Varşova'da Barasbi Baytugon tarafından çıkarılan "Vatan Sesi" adındaki mecmuanın, Türkiye'nin dış siyasasına dokunacak yazılar yazdığı anlaşıldığından Matbuat Kanununun 51 inci maddesi hükmüne göre Türkiye'ye sokulması yasaklanmıştır. Bu mecmua Beyaz Rus emellerine hizmet etmekte ve Türkiye'nin dış politikasını rencide edecek neşriyatta bulunmak-tadır.

BCA 30..18.1.2/51.5..5. Dosya no: 86-173

22 Ocak Şurayı Devlette açılan Başmuavinliğe birinci sınıf Muavinlerden Zihni ve onun yerine de ikinci sınıf muavinlerden İhsan terfian tayin olmuşlardır.

RG

22 Ocak Adliye Vekâletinde çeşitli atama, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmektedir.

Açık olan 55 lira maaşlı Sivas Asliye Hukuk Hakim-liğine eski Samsun Asliye Hukuk Reisi Celal tayin kılınmıştır. Aynı gün İzmir Sulh Hakimliğine, İzmir ve Mersin aza mülazımlığına ve Ankara Sulh Hakim-liğine atamalar yapılmaktadır. Yıl içinde toplam ağır ceza mahkemesi reislik ve hakimliğine 4, Asliye Mahkemesi Reisliğine 6, Temyiz mahkemesi azalığı-na 7, Temyiz Raportörlüğüne 12, Sulh Hakimliğine 13, azalığa 29, aza muavinliğine 11, Adliye Vekaleti Teftiş Heyeti Reisliğine 1, Adli Müşavirliğe 1, Sorgu Hakimliğine 10, Sorgu Hakim Vekilliğine 27, Hukuk Hakimliğine 11, Hakimliğe 40 atama ya da terfi ger-çekleştirilmiştir.

RG

22 Ocak Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Acıpayam kazasının Erle nahiyesine bağlı Saz Köyü bu nahiyeden alınarak Denizli Vilayeti Merkez Kaza-sının Honaz nahiyesine bağlanmıştır. İstanbul Vila-yetinin Sarıyer kazasına bağlı Kemerburgaz nahiyesi köyleri ile birlikte bu kazadan alınarak Beyoğlu ka-zasına bağlanmıştır.

RG



22 Ocak PTT Muamelat Müdürlü-ğüne Dahiliye Vekaleti Mahalli İdareler İkinci Şube Müdürü Saim atanmıştır.

Yıl içinde Posta İşleri Müdürlüğüne 1, Telgraf İşleri Müdürlüğüne 1, PTT Başmüdürlüğüne toplam 7, PTT Fen Müşavere Heyeti Reisliğine 1 tayin gerçek-leştirilmiştir.

RG

23 Ocak Tapu ve Kadastro Tahriri Kanunu yayımlandı.

Yeni Kadastro ve Tapu Tahriri Kanunu bu günden itibaren yürürlüğe girmiştir. Bu kanunun maddelerine göre kadastro, gayrimenkul malların hukuki ve hen-desi vaziyetlerini tespit eder ve gösterir. Maliye ve-kaleti icab eden yerlerde tapu tahriri yapabilir. Ka-dastro Kanunu tasarısı hazırlanırken Fransa ve özel-likle İsviçre kadastro esasları dikkate alınmıştır. Memleketin gereklerine göre bu esaslar yeni baştan düzenlenmiştir. Üç temel esastan bahsedilebilir. 1.Tahdit ve tahriri emlak, 2.Takdiri kıymet, 3.Nirengi ve poligon teşkilatı icrası ile mesahatı arazi.

C, 23 Ocak 1935; ZC, c.25, 1934, 16İ, s.s:30.

24 Ocak Atina'da basılan Hıritostomosun Hatıratı ad-lı kitabın yurda sokulma-ması kararlaştırıldı.

İstanbul'dan kaçan Rumlardan olup bugün Atina'da "Patris" Gazetesi baş yazıcılığı yapan Kosti Poloni tarafından yazılan ve Atina'da 1934 senesinde bastırı-lan kitabın muhteviyatı ortodoksluğu Türklük aleyhi-ne tahrik edecek mahiyette görüldüğünden yurda so-kulması yasaklanmıştır.

BCA 30..18.1.2/51.6..3. Dosya No: 86-176.

24 Ocak Misyonerler tarafından ba-sılan Krallık ve Dünyanın Ümidi adlı eserin dağıtımı yasaklandı.

Misyonerler tarafından neşredilerek din ve siyaset propagandası gayesini takip eden "Krallık ve Dünya-nın Ümidi" adlı Türkçe eser Türkiye Cumhuriyeti'nin inkılâp prensiplerinden olan laiklik esasına mugayir olduğu gibi memleket içinde dini siyasete vasıta itti-haz edenlerin faaliyetine de zemin teşkil etmektedir. Eserin toplattırılması için İçişleri Bakanlığı tarafın-dan emir verilmiş ve dağıtılmasının men edilmesi için de Bakanlar Kurulu'nun acele karar vermesi için Başbakanlığa tezkere yazılmıştır.

BCA 30..18.1.2/51.5..20. Dosya no: 86-174.

24 Ocak Açık olan Ankara Vilayeti İdare Heyeti Azalığına İkinci Sınıf Mülkiye Müfet-tişlerinden Cevad atanmıştır.

Yıl içinde toplam 4 mülkiye müfettişi tayini gerçek-leştirilmiştir.

RG

24 Ocak İzmir Vilayeti Vali Mua-vinliğine almakta olduğu maaşla Beyoğlu Kayma-kamı Sedat atanmıştır.

Yıl içinde toplam 4 vali muavini tayini gerçekleşti-rilmektedir.

RG

24 Ocak Beyşehir Kaymakamı Faik görülen idari lüzuma binaen Vekalet emrine alınmıştır.

Yıl içinde toplam 4 kaymakam vekalet emrine alın-mıştır.

RG

27 Ocak Sungurlu kazasına bağlı Yekpas nahiye merkezi Boğazkale köyüne kaldırıl-dı ve ismi Boğazkale olarak değiştirildi.

Bu değişikliğin gerekçesi şudur: "Boğazkale köyünde mevcut tarihi kıymet ve ehemmiyeti haiz bulunan Hi-tit devrine ait eserlerin muhafazasını ve vukubulacak seyahat ve hafriyatın daima murakabesini temin maksadiyle Yekpas nahiyesi merkezinin bir saat me-safedeki bu köye nakliyle Boğazkale nahiyesi namiyle isimlenmesi hakkında Çorum Vilayeti Umumi Meclis ve idare heyetince ittihaz olunan ka-rarlar vilayet idaresi kanununun 2 inci maddesi hük-müne uygun görüldüğünden ilişik kararname tanzim edilmiştir."

BCA 30..11.1.0/93.1..3.

1935 Yılı 641


27 Ocak Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Orhaneli Merkez kazasına bağlı Karaköy (namı diğer Sipahiler Köyü) bu kazadan alınarak Bursa Merkez kazasının Soğukpınar nahiyesine bağlanmıştır.

RG

28 Ocak 2/1824 sayılı Manisa Tica-ret ve Zahire Borsası Tali-matnamesinin 15 inci Mad-desinin Değiştirilmesine Dair BKY yayımlandı.

RG

30 Ocak Türk Petrol ve Madeni Yağlar AŞ'nin Sözleşmesi tasdik edildi.

Petrol ve müştekati ticaretini yapmak maksadıyla İs-tanbul merkezli olmak üzere ve gayrı mahdut müddet ve 100.000 Türk Lirası sermaye ile kurulmasına Ba-kanlar Kurulunca onay verilmiştir.

BCA 30..18.1.2./58.80..16. Dosya no: 180-152

31 Ocak 2/1774 sayılı Mersin Tica-ret ve Zahire Borsası Tali-matnamesinin 12 inci Mad-desinin Değiştirilmesine Dair BKY yayımlandı.

RG

1 Şubat Ayasofya müze oldu. Ayasofya, müze haline getirildi ve halkın ziyaretine açıldı. Müze haline getirilmesine çeşitli tepkiler gel-di. Örneğin, Mısır'da çıkarılan El Risale Dergisi'nin "Ayasofya" başlıklı yazısında caminin müze olması-na çok şiddetli tepki gösterilmiştir.

GB; BCA 30..10.0.0/266.798..4. 13.6.1935 tarih

2 Şubat Milletvekili Genel Seçimle-ri yapılacak.

Bağımsız milletvekilleri için aday listelerinde 16 boş yer bırakıldı.

GB

2 Şubat Kız Teknik Öğretmen Oku-lu kuruldu.

EYT

2 Şubat Tababet ve Şuabatı Sanat-larına Mensup Bilumum Etibba, Eczacı ve Sıhhi Memurlara Diğer İdari Memurların Mahrem Tez-kiye Varakalarını Yazma Talimatnamesi yayımlandı.

Her yıl Ocak ayı içerisinde hazırlanıp Şubat iptida-sında Vekalette bulundurulmak üzere her memur için mahrem tezkiye varakası yazılacaktır.

RG

2 Şubat İzin almadan yabancı tabii-yetine geçen Mehmet Şerif Kızı Fehime Türk vatan-daşlığından çıkarılmıştır.

Yıl içinde toplam 48 kişi vatandaşlıktan çıkarılmıştır. RG

2 Şubat Türkiye'de 5 sene oturma müddetini doldurarak va-tandaşlığa alınmasını iste-yen ve fena hali olmadığı anlaşılan Hollanda tebaa-sında 1908 doğumlu Mehlaka Türk vatandaşlı-ğına alınmıştır.

Yıl içinde toplam 1371 kişi vatandaşlığa alınmıştır. RG

3 Şubat Kefalet Sandığı Hakkında 2/1894 sayılı Nizamname yayımlandı.

RG



3 Şubat İçeri (İç) İşler Bakanlığı memurları için sicil ve terfi kanun projesi hazırlanıyor.

Proje Bakanlık müdürler encümenince gözden geçi-rilmektedir. Bu proje ile İçeri İşler Bakanlığı memur-larının sicilleri tutulacak, Sü (Milli Savunma) Bakan-lığı'nda olduğu gibi memurların terfileri bu siciller göz önünde tutulmak suretiyle barem kanunu hüküm-leri dairesinde yapılacaktır.

U, 3 Şubat 1935.

3 Şubat Milletvekili Genel Seçimle-ri yapıldı.

Kadınlar ilk kez oy kullandı. TCSYK

3 Şubat Ziraat Bakanlığı Teşkilat Kanunu projesi hazırladı.

Ziraat Bakanlığı barem kanununa tevfikan bir bakan-lık teşkilat kanunu projesi hazırlamıştır. Projeyi hü-kümet Martta meclise sevk edecektir.

U, 3 Şubat 1935.

3 Şubat Trakya Umum Müfettişlik bölgesi valiler toplantısında göçmenlerin durumu, idari teşkilatta yapılacak değişik-lik ve yol yapımı ile ilgili konular görüşüldü.

23 Ocak'ta başlayan toplantı 25 Ocak günü sona er-miştir. Toplantıda görüşülen konular ve alınan karar-lar şunlardır: "1.Önümüzdeki yıl içinde gelecek göç-menlerle dört yıl içinde sonu alınacak olan 400 bin göçmen hareketine dair toprağın kifayeti yerleştirme ve müstahsil kılma tertibatı ve teşkilatı tetkik edile-rek bütün imkanlar gözden geçirilmiş (tir), 2.Yapılan yolların hangisinin hususi muhasebeler ve hangileri-nin Nafia'ca yapılması lazım geleceği kararlaştırıl (mıştır), 3.İdari teşkilatta, hükümet merkezlerinde değişiklik ve yeni teşkilat, göçmenlerin Türkçe ko-nuşmaları, gaz maskeleri tahsisatı, şehir ve kasaba fi-danlıkları, ağaçların su ihtiyacı, hasta bakıcı kursu gibi hususat görüşülerek faydalı neticeler alınmış (tır)."

BCA 30..10.0.0/72.474..3.

4 Şubat Atatürk'ün seçim bildirisi yayımlandı.

Atatürk, yapılacak genel seçimler münasebetiyle mil-lete hitaben bir bildiri yayımladı. Adayların listesi belli oldu. Seçimlerde birçok kadın, milletvekilliği için aday gösterildi.

GB

4 Şubat Pul ve Kıymetli Evrak Ta-limatnamesi yayımlandı.

Pul denilince; harç, damga, istihlak pulları ve kıy-metli evrak denilince de soğuk damga ile kıymetlen-dirilmiş nüfus cüzdanı, ferağ ilmühaberi, kira muka-velenamesi gibi evrak anlaşılmalıdır.

RG

7 Şubat Hayvan Sağlık Zabıtası Ni-zamnamesinin Bazı Mad-delerini Değiştiren Nizam-namenin10 ncu Maddesiyle 495nci Maddeye Eklenmiş Olan Fıkranın Kaldırılması Hakkında 2/1932 sayılı Ni-zamname yayımlandı.

RG

7 Şubat Suçlu ve İşkilli Memurlar Hakkında Tutulan Tahkikat Evrakına Adli Sicil Vukua-tının Gösterilmesi Hakkın-da Başbakanlık tamimi ya-yımlandı.

RG

8 Şubat Genel Seçim sonuçları belli oldu.

TBMM'ne ilk kez 18 kadın milletvekili girdi. AKSCK

1935 Yılı 643


9 Şubat İsteği ile tekaüt edilmiş olan Çanakkale Evkaf Mü-dürü İsmail Hakkı'nın yeri-ne maaşı ile Malatya Mü-dürü Murad, Malatya Mü-dürlüğüne terfian Giresun Memuru Sıtkı İzzet tayin ve Antalya Müdürü İsmail Hakkı ile Konya Müdürü Tahir maaşlarıyla değişti-rilmişlerdir.

Yıl içinde toplam 7 evkaf müdürünün becayiş ya da tayini gerçekleşmiştir.

RG

9 Şubat Açık olan birinci sınıf Ad-liye müfettişliği tahsisatı karşılık tutulmak sureti ile ikinci sınıf Adliye müfettiş-liğine üçüncü sınıf Adliye müfettişlerinden Atıf tayin olunmuştur.

Yıl içinde toplam 5 adliye müfettişi ataması gerçek-leştirilmiştir.

RG

9 Şubat Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Bolu Vilayetinin Gerede kazası içinde merkezi Reşa-diye Köyü olmak üzere Yeniçağa adlı bir nahiye teş-kil edilmiş ve 17 köy bu nahiyeye bağlanmıştır.

RG

9 Şubat Devlet Su İşleri Genel Mü-dürü Abdullah ve Başmü-fettiş Süleyman'ın becayiş-leri gerçekleştirildi.

Sular Umum Müdürü mühendis Abdullah 90 lira ma-aşıyla başmüfettişliğe ve başmüfettiş mühendis Sü-leyman da 90 lira maaşıyla Sular Umum Müdürlü-ğü'ne naklen tayin olunmuşlardır.

RG

9 Şubat İstanbul Nafia Fen Mektebi Müdürü Mühendis Cevdet almakta olduğu 70 lira ma-aşıyla Diyarbakır Vilayeti dördüncü sınıf Nafia Baş-mühendisliğine naklen ta-yin olunmuştur.

Yıl içinde Nafia Vekaletine bağlı Şose, Köprüler Re-isliğine 1, Hareket Müdürlüğüne 1, İl Bayındırlık Di-rektörlüğüne 3, Başmühendisliğe 11, Mühendisliğe 1 tayin gerçekleştirilmiştir.

RG

10 Şubat Görülen lüzum üzerine Posta İşleri Müdürü Yusuf ve Telgraf İşleri müdürü Bekir Vefa Vekalet emrine alınmıştır.

Yıl içinde toplam 2 PTT müdürü vekalet emrine alınmıştır.

RG

11 Şubat Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Tokat Vilayeti Merkez kazasına bağlı Ohtap ve Bizeri nahiyeleri lağvedilerek, merkezleri Bizeri ve Kırımgir Köyleri olmak üzere Gökdere ve Dökme Tepe adlarıyla yeniden iki nahiye teşkil edilmiştir. Kırşehir Vilayetinin Avanos Kazasına bağlı Çopraşık Köyü bu kazadan ayrılarak Çiçekdağı kazasına ve yine Avanos Kazasına bağlı Karaağaç, Medetsiz ve Kılınçlar Köyleri de bu kazadan ayrılarak Mucur ka-zasına bağlanmışlardır.

RG

12 Şubat Açık olan 30 lira maaşlı Eskişehir Tapu Müdürlü-ğüne Vekalet emrinde bu-lunan eski Trabzon Tapu Müdürü Münir tayin kılın-mıştır.

Yıl içinde toplam 19 Tapu Müdürünün tayini gerçek-leştirilmiştir.

RG



14 Şubat Manisa Memleket Hastane-si'nin temeli atıldı.

EYT

16 Şubat Hususi İdare ve Belediyeler Kefalet Sandığı Hakkında 2/1942 sayılı Nizamname yayımlandı.

Hususi idare ve belediyelerde para ve menkul kıy-metleri ve ayniyatı alıp veren ve elinde tutan memur ve müstahdemler için müteselsil kefalet usulünü tat-bik etmek maksadı ile Hususi İdareler ve Belediyeler Kefalet Sandığı kurulmuştur. Bu sandık hükmi şahsi-yeti haiz ve Dahiliye Vekilliğine bağlıdır. (24.2.1935 ve 4.3.1935 Tarihli ve 2938, 2945 sayılı Resmi Gaze-te'lerde düzeltmesi vardır.)

RG

16 Şubat Aydın Demiryolları Şirke-tinin kamulaştırılmasına karar verildi.

Demiryolunun uzunluğu 610 km olup hattın imtiyazı 1856 yılında 50 sene için verilmiş fakat süreler uza-tılmış ve son sürenin bitmesine daha 14 sene bulun-maktadır.

C, 16 Şubat 1935.

16 Şubat Zonguldak havzasında 10 senelik inkişaf görülmekte-dir.

Cumhuriyet idaresinden önce yılda 597.499 ton kö-mür çıkarılırken, bugün üretim miktarı 2.228.269 to-na çıkmış bulunmaktadır.

C, 16 Şubat 1935.

17 Şubat Köy mekteplerine yeni dersler eklendi.

Gelecek eğitim yılından itibaren köy mektepleri müf-redat programına ziraat dersleri de ilave edilecek, bu derslerden de diğer esas dersler gibi sınav yapılacaktır.

C, 17 Şubat 1935.

17 Şubat Paris'te çıkan Prométhée adındaki mecmuanın yurda sokulmaması kararlaştırıldı.

Paris'te Géorgés Gvazawa tarafından her ay Beyaz Gürcü, Azerbaycan ve Güney Kafkaslılar namına çı-karılan Prométhée adındaki Fransızca mecmuanın, dostumuz Rusya aleyhinde yazılar taşıdığı anlaşıldı-ğından, Matbuat Kanununun 51 inci maddesi gere-ğince yurda sokulmaması kararlaştırılmıştır.

BCA 30..18.1.2/52.11..11. Dosya 86-182.

17 Şubat Pahta Hocalığı adlı kitabın yurda sokulmaması karar-laştırıldı.

Türkiye'ye sokulması yasak edilmiş olan "Yaş Tür-kistan" Mecmuası tarafından çıkarılan "Pahta Hoca-lığı" adındaki kitabın, dost Rusya aleyhinde yazılar taşıdığı anlaşıldığından Türkiye'ye sokulması yasak-lanmıştır. Berlin'de yayımlanan bu dergi TC Hükü-meti ile Sovyet Hükümetinin münasebet ve alakası aleyhinde yazılar içermektedir.

BCA 30..18.1.2/53.26..12 Dosya 86-189; not için bkz: BCA sayı:2/2316 Dosya No: 86/189.

17 Şubat Niğde Maarif Müdürü Şev-ketin açık bulunan Urfa Maarif Müdürlüğüne nak-len tayini tensip edilmiştir.

Yıl içinde Maarif Vekaletine bağlı maarif müdürlük-lerine 2, başmüfettişliklere 1, Milli Talim ve Terbiye Azalığına 1, Orta Eğitim Genel Direktörlüğüne 1,İlk Öğretim Bölüm Direktörlüğüne 1, müfettişliklere 2, İl Kültür Direktörlüğüne 4, Kültür Kurulu Üyeliğin-den Öğretmenliğe 4, Kültür Kurulu Üyeliğine 1 ata-ma gerçekleştirilmiştir.

RG

18 Şubat Bazı Kisvelerin Giyileme-yeceğine Dair Kanunun Tatbik Suretini Gösterir 2/1958 sayılı Nizamname yayımlandı.

Kanunun ruhanilere ait kısmı, 13 Haziranda yürürlü-ğe girecek. İzci ve sporcular kanun hükümlerine uya-caklar. 1.madde: Herhangi din ve mezhebde olursa olsunlar mensup oldukları din ve mezhepleri usul ve teamüllerine göre mabed ve ayinlerde ruhani kisve taşımağa mezun addolunurlar. 11.12.1934 tarihinde Tiran'da yayımlanan "Vatra" gazetesinde konu ile il-gili çıkan ve 12.1.1935'te Türkçeye çevrilen bir ha-berde "Dini kıyafet meselesi ispat ediyor ki Türkler Yunan dostluğunda samimi değillerdir" denilmekte-

BULMAÇ; BCA 30..10.0.0/233.572.18 Dosya: 421A58

1935 Yılı 645


dir. Haberde bu konunun açıkça Türk-Yunan dostlu-ğunu baltaladığı iddia edilerek, bu davranışın Türki-ye'de Yunanistan aleyhinde cereyanlar bulunduğuna dair kanıt olduğu ileri sürülmektedir.

19 Şubat Fransa'da çıkan Hürriyet Yolu adlı mecmuanın yur-da sokulmaması kararlaştı-rıldı.

Fransa'da Canbek Havjoko tarafından çıkarılan "Hür-riyet Yolu" adındaki mecmuanın, Sovyet Rusya aleyhinde zararlı yazıları taşıdığı anlaşıldığından, Matbuat Kanununun 51 inci maddesi hükmüne göre Türkiye'ye sokulmaması İçişleri Bakanlığı'nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu'nca kararlaştırılmıştır.

BCA 30..18.1.2/52.11..5. Dosya 86-181.

19 Şubat Kontenjan Kararnamesi yayımlandı.

1935 senesinin Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarından ibaret altı aylık devreye ait ithal rejimi listeleri bu kararnameyle belirlenmek-tedir.

RG

20 Şubat Ordu İkramiyesi Nizam-namesine Bir Madde İlave-si Hakkında 2/1939 sayılı Nizamname yayımlandı.

RG

21 Şubat Ölçüler Nizamnamesinin 170 inci Maddesini Değiş-tiren 2/1940 sayılı Nizam-name yayımlandı.

RG

21 Şubat İzmir Havagazı Şirketi ka-mulaştırıldı.

İzmir Havagazı Şirketi devletçe satın alındı. GB

22 Şubat Halkevlerinin Üçüncü Yıl-dönümü kutlanmaktadır.

Ulusal ve kültürel yolda yurt gençliğine sağdıç olan bu teşkilat birçok yerlerde sosyal ihtiyaçları karşıla-mış, bilgi artıklığına yardım etmiş, yurttaşları bir ye-re toplayarak tanışma ve anlaşmalarına vasıta olmuş-tur. Halen 103 halkevi bulunmaktadır.

C, 22 Şubat 1935.

23 Şubat Yücel Dergisi 1. yayın ha-yatına girdi.

Bir "gençlik, kültür ve bilgi cönkü" olarak yayına girmiştir. Dergi hümanizma kavramına geniş yer vermektedir. Yazarları arasında Muhtar Körmükçü, Haluk Şahsuvaroğlu, Cemal Nadir, Orhan Burian, Vedat Günyol gibi yazarlar vardır.

BİLANÇO, Arıkan

23 Şubat Kaçakçıların Takibinde ve Muhafaza Hususlarında Büyük Yararlıkları Görü-lenlere Verilecek İkramiye Hakkında 2/1959 sayılı Ni-zamname yayımlandı.

Tüzüğün 6 ncı maddesinde "büyük yararlık" olarak, "Kaçakçıları, kaçak eşya ile birlikte çarpışarak tut-mak, çarpışmada yaralanmak ve kaçakçıları ve kaçak eşyayı doğru haber vermekte mükerreren hizmeti ve-ya bunları yakalamada yardımı görülmek" gibi du-rumlar ifade edilmektedir.

RG

24 Şubat Askeri rütbelerin öztürkçeleri bulundu

Yeni karşılıklarda mülazım-asteğmen, kaymakam-yarbay, miralay-albay, mirliva-tuğgeneral oldu.

C, 24 Şubat 1935.

24 Şubat Sokaklara İsim veya Numa-ra ve Bütün Binalara Numa-ra Konulması Hakkındaki Talimatnameyi (Yalnız İs-tanbul Belediye Hudutları-na Şamil Olmak Üzere) Değiştiren 2/1971 sayılı Talimatname yayımlandı.

RG



25 Şubat Pamuk İpliği ve Mensucatı Sınaiye İçin Hususi Teşeb-büs Erbabının Memlekete Sokmak İsteyecekleri Ma-kinelerin Memlekete Girme Tarzını Gösteren 2/1356 sayılı Kararnamenin Sureti Tatbikine Dair Talimatna-me yayımlandı.

RG

26 Şubat Devair İçin Satın Alınacak Kırtasiye Talimatnamesinin Birinci Maddesinin Değiş-tirilmesine Dair 2/1965 sa-yılı BKY yayımlandı.

Hazine yararı bakımından yeniden düzenleme yapıl-maktadır.

RG

26 Şubat Ankara ve İstanbul Hukuk Fakültelerinde Tahsilde Bulunan Memur Talebenin Devamlarına Müsaade Edilmesi Hakkında Başba-kanlık tamimi yayımlandı.

RG

27 Şubat Barem Tadilatı Raporu ha-zırlandı.

Memurların baremi üzerinde tetkikat yapmak üzere teşkil edilmiş olan müsteşarlar komisyonu mesaisini bitirerek raporunu Başvekalete vermiştir. Komisyo-nun oluşturulma sebebi baremde görülen adaletsizliği izale, ehliyetleri görülenlerin terfii ve sairedir. 2 sene olan terfi süresi 3 seneye iblağ edilmiştir.

C, 27 Şubat 1935.

27 Şubat Danıştay'da İstanbul Tram-vay Şirketi davası sonuç-landı.

Nafia Bakanlığı'nın Temmuz 1926 tarihli tramvay mukavelelerini feshetmesi kanun ve nizamlara uygun görüldü. 21-24 Temmuz 1926 sözleşmeleri gereği yeni hatlar inşasına ait olan kısmı şirket tarafından yapılmadığından dolayı sözleşmenin feshedilmesi ve 2 milyon tazminat ödenmesi kararlaştırıldı. Davalı vekili Mahmut Esat Bozkurt'tur.

C, 27 Şubat 1935.

27 Şubat İstanbul Şehir Planı hazır-lanmaktadır.

Planı yapmak üzere Prof.Ehlgötz seçildi. Alman şehir uzmanı olan Ehlgötz Almanya'da Essen şehrinin pla-nını da yapmıştır.

C, 27 Şubat 1935.

27 Şubat "10.000 Rüya Tabiri Sunkam Brahmen" adlı İs-tanbul'da basılan eserin sa-tışı yasaklandı.

İstanbul'da İnkılap Kitaphanesi tarafından bastırılmış olan eserin muhteviyatı itibariyle Türkiye Cumhuri-yeti'nin laiklik şiarına aykırı telakkileri ihtiva ettiğin-den eserin toplattırılmasına karar verilmiştir.

BCA 30..18.1.2/52.14..8. Dosya no: 86-183.

28 Şubat 1935 Bütçesi hazırlandı. Gider kısmı 194.800.000 liradır. Gelir gideri tama-men karşılamaktadır.

C, 28 Şubat 1935.

1 Mart 5.Meclis ilk toplantısını yaptı.

Bugünkü toplantıda cumhurbaşkanlığı ve meclis baş-kanlığı seçimleri yapıldı. Atatürk 4.kez Cumhurbaş-kanı seçildi. İsmet İnönü 8.hükümeti kurdu. Çankırı milletvekili Abdülhalik Renda meclis başkanı oldu. Atatürk "Reisicumhur sıfatile Cumhuriyetin kanunla-rına ve hakimiyeti milliye esaslarına riayet ve bunları müdafaa, Türk milletinin saadetine sadıkane ve bütün kuvvetimle sarfı mesai, Türk Devletine teveccüh edecek her tehlikeyi kemali şiddetle men, Türkiye'nin

C, 1 Mart 1935; KSCK; ZC c.1,TBMM Matbaası 1935, Ankara, s.2.

1935 Yılı 647


şan ve şerefini vikaye ve ilâya ve deruhte ettiğim va-zifenin icabatına hasrı nefsetmekten ayrılmayacağı-ma namusum üzerine söz veririm" diyerek görevine başlamıştır. Meclisin ilk oturumuna en yaşlı üye sıfa-tıyla Erzurum milletvekili Necib Asım Yazıksız baş-kanlık yapmıştır.

3 Mart Yüksek Öğretim Genel Müdürlüğüne Macid tayin edildi.

İstanbul Kız Muallim Mektebi Coğrafya Öğretmeni olup Yüksek Muallim Mektebi Müdürlüğünü ifa eden Macid'in açık bulunan 90 Lira maaşlı Yüksek Tedrisat Umum Müdürlüğüne naklen tayini gerçek-leştirilmiştir.

BCA, 30..11.1.0/94.6..14.

4 Mart Amerika Birleşik Hüküme-tinin altın esasını terk et-mesi üzerine bir tamim ya-yımlandı.

Amerika Birleşik Hükümetlerinin altın esasını terk etmiş olması ve altın esasına müstenid akitlerin kam-biyo dolarla ödenmesi esası kabul ve bu kararla tespit edilmiş bulunması itibarile bu memleketten gelen mal bedellerinde doların, altın veya kambiyo dolar olarak bir tefrike tabi tutulmasına sebep kalmadığın-dan bu konudaki tereddütlerin giderilmesi amacıyla bu tamim yayımlanmıştır.

RG

5 Mart Yalova Kaplıcaları için uzman Hanry Prost getiril-di.

Yalova kaplıcalarının yavaş yavaş yapılacak tesisat ve inşaat ile asri bir su şehri haline getirilmesi için muntazam bir imar planının yaptırılması ve bu iş için de Fransa'dan uzman Hanry Prost'un getirilmesi ve ücreti olan 150 bin Fransız frankının dört taksitte dö-viz olarak ödenmesi kararlaştırılmıştır.

BCA, 30..18.1.2/52.17..1 Dosya no: 243-188.

6 Mart Portekiz'in önemli sanayi merkezlerinden Porto şeh-rinde bir fahri konsolosluk açıldı.

Portekiz Hükümetinin tanınmış tüccarlarından Jose Gomez De Veiga fahri konsolos olarak tayin edildi.

RG

7 Mart Başbakan İsmet İnönü'nün kurduğu yeni bakanlar ku-rulunun programı mecliste okundu.

Programda ekonomi başlığı altında ele alınanlar ko-nular şunlardır: "…zamanın şartları ve istekleri git-tikçe zorlaşmakta olduğunu görüyoruz. Biz ülkenin ödeme kabiliyetini kolaylaştıracak bir ticaret sistemi-ni takib etmeğe mecburuz…Sanayileşmeğe verdiği-miz ehemmiyet her zamandan ziyade artmış-tır...Şeker, kömür, çimento gibi mahsullerin fiyatları üzerinde esaslı indirmeler yapılarak bunların içerde sürümleri artırılacağını sanıyoruz. Deniz nakliyemizi ıslah etmek ve yenilemek ve umumiyetle tarifeler üzerinde ucuzluğa ve kolaylığa gitmek yolumuzdur. Demiryollarının, rıhtımların ve limanlarının Devlet elinde bulunmasının faydaları hergün daha ziyade an-laşılmaktadır. Nakliyede ucuz ve ekonomik işletmeyi iltizam ediyoruz." Ayrıca dış politikada Sovyetler Birliği, Balkan Paktı, İran, Afgan Devleti ve Bulga-ristan ile ilişkiler olumlu olarak değerlendirilmektedir.

ZC, c.1,TBMM Matbaası 1935, Ankara, s.27-28.

7 Mart Bahçelievler Yapı Koope-ratifi'nin esas mukavelena-mesinin tasdiki onanmıştır.

RG

9 Mart Maarif Müdürleri ve Me-murları Hakkında 2/2072 sayılı Talimatnamesi ya-yımlandı.

Maarif Müdürleri, Vilayetler İdaresi Kanununun 5 inci maddesi mucibince vilayetin maarif işlerini gö-ren şube reisleridir.

RG



9 Mart İlkbaharda Atatürk'ün iadei ziyareti münasebetiyle İran'da yapılan hazırlıklara dair bir rapor hazırlandı.

Rızaiye Konsolosu Halil Ali, gerek Vali, gerekse Emir leşkerle olan konuşmalarında ilkbaharda Ata-türk'ün Rıza Şah Pehlevi'nin ziyaretini iade edeceğini duymuş ve bunun üzerine bir rapor hazırlayarak Dı-şişleri Bakanlığı'na göndermiştir. Bu raporda Makû, Hoy hatta Rızaiye'nin köylerine kadar her tarafta yol-lar yapılmakta olduğu ve köy evlerine varıncaya ka-dar da bütün binaların dışlarının boyandığı ve badana edildiği bildirilmektedir. İşte bu hazırlıkların yapıldı-ğı güzergâha bakarak Halil Rıza Atatürk'ün bu yol-dan geleceğini düşünerek şu uyarıyı yapmaktadır: "Vaktile katliama karıştıkları burada bulunan bir ta-kım şahitlerin sözlerinden anlaşılan Ermeni ve Asuri-lerden bir çokları tekrar İran'a dönmüşlerdir. Hatta bunlardan bir kısmı bugün Rızaiye'de serbestçe oturmakta ve alışveriş etmektedirler....Atatürk ilkba-harda hakikaten bu yoldan geleceklerse bütün ihti-malleri göz önünde bulundurmak (ve) lazım gelen tedbirlerin alınması konusunda Vali ve Kumandanla şimdiden fikir teatisi ve iş bölümüne izin vermenizi dilerim...Arzettiğim gibi Ermenilerle Asuriler hak-kında gayet sıkı ve kati tedbirler almak lazımdır."

BCA 30..10.0.0/261.759.. 21

10 Mart İcra Vekilleri Heyetine itimad beyan olunduğuna dair TBMM kararı yayım-landı.

Güvenoyu 376 oyla, bir diğer deyişle mevcudun itti-fakıyla alınmıştır.

RG

11 Mart Adana'da gezici aşiretlerin iskânı gerçekleştiriliyor.

Sayıları dört bini aşan bu aşiretler Seyhan, Ayas ve Kirmit mıntıkalarına yerleştirilecek.

C, 11 Mart 1935.

11 Mart Köy Kanunu Tadilatı yapı-lacak.

Projeye göre dışarıdan köye gelen bir şahsı misafir olduğu evin sahibi muhtara bildirmeğe mecbur tu-tulmaktadır. Tasarının gerekçesinde, "Pasaportlu veyahud pasaportsuz olarak bazı kimselerin hudud karakollarımıza gözükmeksizin sınırlarımızdan geç-tikleri vakidir." Bu durum bir emniyet sorunu yarat-maktadır. Ayrıca " köylerimize gelip gidenlerin niçin gelip gitmekte olduklarını anlamak ve bunların içinde şüpheli olanların veyahud ecnebilerin görülmesi ha-linde hemen en yakın karakola haber verilmesi maksadile 442 sayılı köy kanunile köy muhtarları mecbur tutulmuş ise de köylülere bu mecburiyet tahmil edilmediği için muhtarlar bir çok ahvalde za-bıtayı vaktinde haberdar edememektedirler. İşte bu sebeplerle elemansız kalan zabıta, bazı ahvalde en mühim vazifelerini ifa edebilmek için günlerce uğ-raşmakta olmasına rağmen istediği neticeye varama-maktadır. Bu nedenle köy kanununun 13üncü mad-desine bir fıkra eklenmesi zorunlu görülmüştür.

U, 11 Mart 1935.

11 Mart Tokyo'da çıkan Yani Ya-pan Muhbiri adlı mecmua-nın yurda sokulmaması ka-rarlaştırıldı.

Aylık olarak çıkarılan bu dergi memleketimiz siyasa-sına aykırı yazıları taşıdığı anlaşıldığından Türkiye'-ye sokulması ve dağıtılması yasaklanmıştır.

BCA 30..18.1.2./52.17..17 Dosya 86-158.

12 Mart Hudut Teşkilatının Vazife-lerine ve Gümrük Muhafa-za Teşkilatının Kaçakçılı-

RG

1935 Yılı 649


ğın Men ve Takibi Husu-sunda Mıntıkalarındaki Va-lilerle Vazife Münasebetle-rine Dair 2/1991 sayılı Ni-zamname yayımlandı.

12 Mart İçişleri Bakanlığı memurla-rının terfii hakkında bir ta-sarı hazırlanmaktadır.

Bakanlık müdürleri encümenince de gözden geçirilen bu kanun projesinin esaslarına göre; memurların ter-fileri amirleriyle onun fevkindeki amirlerinin çalış-kanlığı ve vazifesine gösterdiği özenden dolayı vere-cekleri iyi siciller bakanlıkça tetkik edilmek suretiyle yapılacaktır. Terfiler her yıl Cumhuriyet Bayramında ilan edilecektir. Memurların terfi edebilmeleri bir de-recede iki yıl kalmak ve iyi sicil almakla mümkün olacaktır. İyi sicil alamayan memurlar ertesi yıl hak-larında verilecek sicillere göre terfi ettirileceklerdir.

U, 12 Mart 1935.

13 Mart Türkiye ile Estonya Ara-sında Kliring Anlaşması imzalandı.

Anlaşmanın 10 uncu maddesi uyarınca 23 Mart 1935 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Anlaşma Ankara'da imzalanmıştır.

TAR

14 Mart 2/2081 sayılı İzmir Liman Nizamnamesi yayımlandı.

RG

18 Mart İş Bankası Genel Müdürlü-ğü'ne atama yapıldı.

İş Bankası Genel Müdürlüğüne, Celal Bayar'ın İktisat Vekili olmasından beri bu görevi vekaleten yürüten Muammer Eriş getirildi.

GB

19 Mart Versay Anlaşması ilga edi-liyor.

Almanya, Versay Anlaşmasının askeri hükümlerini ilga etti.

C, 19 Mart 1935.

20 Mart Lise sınavları yeniden dü-zenlendi.

Ortaokullarda ve liselerde bu seneki mezuniyet ve sı-nıf geçme sınavları yeni yoklama talimatnamesi ge-reğince yapılacaktır. Bakalorya usulü kaldırılmıştır. Fakültelere girmek için ayrıca bir olgunluk sınavı yapılacaktır.

C, 20 Mart 1935.

20 Mart 2/2127 sayılı Askeri Mera-sim Talimatnamesinin Bazı Maddelerinin Değiştirilme-si Hakkında BKY yayım-landı.

RG

21 Mart Köylü Bayramı kutlanıyor. Köylü Bayramı yarın Halkevinde kutlanacak. U, 21 Mart 1935.

21 Mart Türkiye'nin Rusya'dan satın almış olduğu tekstil maki-neleri hakkında yabancı bir makale yayımlandı.

İsviçre'de çıkan Neue Züreicher Zeitung gazetesinde yer alan ve Türkiye'nin Rusya'dan satın almış olduğu tekstil makinelerini konu alan makaleye göre, Kayse-ri'de bundan kısa bir müddet önce bir pamuk iplikha-nesi ve mensucat fabrikası ile bunlara ait cihazlar ve tesisatın açılma töreni yapıldığı ve bu müesseselerin makinelerinin ve teçhizatının Sovyet Rusya tarafın-dan verildiği belirtilmektedir. Yazıda bu durumun "şimdiye kadar Rus makinelerinin ihracat kabiliyetini haiz olmadıklarını bilen Avrupa için şaşılacak bir iş" olduğu belirtilmektedir.

BCA 30..10.0.0/171.187..2 Dosya: 18427



23 Mart Uluslararası Kadınlar Birli-ğinin İstanbul'da Yapılacak Toplantısı Münasebetiyle Bastırılacak Hatıra Posta Pullarına Dair 2673 sayılı Kanun yayımlandı.

Tasarı gerekçesinde, "Hükümetimiz için hiçbir zarar melhuz olmayıp bilakis gerek dahilde gerek hariçte pul meraklılarının satın alacakları serilerin idareye verilecek nısıf bedelleri dolayısıyla açıktan bir kâr dahi temin edilmiş olacağı cihetle ayni zamanda mezkur birliğe karşı bir cemile gösterilmek ve bu bir-liğin, sözü geçen pulların satılması için Avrupada ve Amerikada yapacağı propaganda dolayısile memle-ketimiz için bu yoldan dahi bir menfaat husulüne ve-sile teşkil eylemek üzere birlikçe vaki olan taleb ve iltimas veçhile mezkur pulların çıkarılması onay gö-rülmüş" denmektedir.

RG; ZC, c.1,TBMM Matbaası 1935, Ankara, s.s: 9.

24 Mart Belediyeler Bankası İdare Meclisi azasından Sami Çölgeçen'in mebusluğa se-çilmesi üzerine açılan aza-lığa eski mebuslardan Avni tayin edildi.

RG

24 Mart Muhasebat Umum Müdür-lüğü Takip ve Teftiş Mü-dürlüğüne Gümrük ve İnhi-sarlar Vekaleti Gümrükler Umum Müdürlüğü Muame-lat Müdür Muavini Reşadın tayini onanmıştır.

Yıl içinde Maliye Vekaletine bağlı umum müdürlük-lerine toplam 3, murakıplıklara 2, müfettişliklere 2 tayin geçekleştirilmiştir.

RG

24 Mart Açık bulunan Başvekalet Muamelat Umum Müdür-lüğüne İstanbul Vilayeti Maarif Müdürü Ali Haydar tayin edilmiştir.

Yıl içinde Başvekalete bağlı toplam 6 tayin gerçek-leştirilmiştir.

RG

25 Mart İstanbul Müddeiumumi Muavinliğine Silivri Müd-deiumumisi Ahmet Hik-met, Kayseri Müddeiumu-miliğine Bozdoğan Hakimi Fuad tayin edilmişlerdir.

Yıl içinde Başsavcı yardımcılığına 7, savcılığa 31, savcı yardımcılığına 18 kişi tayin edilmişlerdir.

RG

26 Mart Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Kırşehir Vilayetinin Avanos Kazasına Bağlı Bazla-maç Köyü bu kazadan ayrılarak Mucur Kazasına bağlanmıştır.

RG

27 Mart İzmir saylavlığına seçilen İnhisarlar Umum Müdürü Hüsnü Çakır'ın yerine Umum Müdürlük Tütün Kısmı Müdürü A.Mithat Yenel tayin edilmiştir.

Yıl içinde Gümrük ve İnhisarlar Vekaletine bağlı umum müdürlüklere toplam 2, müfettişliklere 4, il gümrük başmüdürlüklerine 2 atama gerçekleştirilmiş-tir.

RG

28 Mart Açık olan Burdur Vilayeti Mektubculuğuna eski Ilgın Kaymakamı Abdurrahman'ın ve Amas-ya Mektubculuğuna Mardin Mektubcusu Sırrının yeni-den ve naklen tayinleri tensib edilmiştir.

Yıl içinde Dahiliye Vekaletine bağlı mektupçuluklara 10, il hukuk işleri müdürlüklerine 2 tayin gerçekleşti-rilmiştir.

RG

1935 Yılı 651


31 Mart Hayvanlar Vergisi Kanu-nunun Tadiline Dair 2677 sayılı Kanun yayımlandı.

Küçükbaş hayvanların değişik iklim koşullarında 1 yaşını geçip geçmediğinin anlaşılmasının zorluğu karşısında ortaya çıkan ihtilafların fazlalığı böyle bir değişikliği gerekli kılmıştır. 1839 sayılı kanunun 2. maddesi şöyle değiştirilmiştir: "Hayvanların bu ka-nun mucibince kaydının yapıldığı mali sene içinde doğan davarlar."

BULMAÇ; ZC c.1,TBMM Matbaası 1935, Ankara, s.s: 13, 11.3.1935 sayı 6/615.

31 Mart İzmir 1.Kordon'a parke taşı döşeneceğinden buradaki tramvay hattının sökülmesi ve Tramvay İşletmesi'nin Belediye'ye devredilmesi kararlaştırıldı.

Çirkin bir manzara teşkil eyleyen Kordon tramvayı-nın müştemilatıyla birlikte İzmir Körfez ve Liman Şirketinden İzmir Belediyesi'ne devri ve mevcut hat-tın sökülmesi kararlaştırılmaktadır.

BCA 30..18.1.2/53.23..10 Dosya no: 158-36.

1 Nisan Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

İçel Vilayetinin Tarsus kazasına bağlı Haçıkırı mev-kii bu kazadan alınarak Seyhan Vilayetinin Karaisalı kazasına bağlanmıştır.

RG

1 Nisan Ziraat İşleri Umum Müdür-lüğü'ne Abidin Ege tayin edildi.

Yıl içinde Ziraat Vekaletine bağlı umum müdürlükle-re 1 atama gerçekleştirilmiştir.

RG.

2 Nisan Devlet Memurları Maaşatının Tevhit ve Tea-dülüne Dair Olan 1452 sa-yılı Kanuna Müzeyyel 2678 sayılı Kanun yayım-landı.

Tasarı gerekçesine göre "yeniden teşkil olunan iki fıkrada kurulacak muhasebe teşkilatı ile ani ihtiyaçlar karşısında istimal edilmek ve şimdililik mevkuf tu-tulmak için iktiza eden memuriyetlere ait kadronun alınmasını teminen 1452 sayılı kanuna ek olarak bu kanun layihası tanzim edilmiştir." Kanun kapsamında 3'er adet muhasebeci, tetkik memuru ve veznedar ih-das edilmektedir.

BULMAÇ; ZC c.1,1935, 17.2.1935 sayı 3/377.

2 Nisan Fransa'da askerlik müdde-tinin iki yıla çıkarılması ka-rarlaştırıldı.

Fransa'da askerlik müddetinin iki yıla çıkarılması hakkında Paris Büyükelçiliğinden alınan yazıda Sar meselesi ve Almanya'nın silahlanma işinde hızla gitmesinden dolayı acele edilerek ordunun ihtiyacı, motorize edilmesi ve teşkilatlanmasına dair çalışma-ların başladığına dikkat çekilmektedir.

BCA 30..10.0.0/245.653.. 15. Dosya No: 428122

3 Nisan Aydın Demiryolları’nın kamulaştırılması hakkında taraflar arasında anlaşmaya varıldı.

Bayındırlık Bakanlığı ile Aydın Demiryolları temsil-cileri arasındaki görüşmelerde hattın satın alınma ko-şulları üzerinde anlaşmaya varıldı.

GB

3 Nisan Görülen lüzuma binaen Gi-resun Tapu Müdürü Faik Vekalet emrine alınmıştır.

Yıl içinde toplam 1 tapu müdürü vekalet emrine alınmıştır.

RG

4 Nisan Adana Merkez Hükümet Tabibi Doktor Şükrü üçün-cü sınıf olarak 45 lira ma-aşla Burdur Sıhhat ve İçti-mai Muavenet Müdürlüğü-ne tayin kılınmıştır.

Yıl içinde Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaletine bağlı müdürlüklere 11 atama gerçekleştirilmiştir.

RG

5 Nisan Belediye Zabıta Memurları hakkında bir tezkere hazır-landı.

Dahiliye Bakanlığı'ndan gelen bir teskereye göre, be-lediye zabıta memurları bundan sonra memur sayıla-caklar, tekaüdiye de alacaklar.

SP, 5 Nisan 1935.



7 Nisan Elektrik, Havagazı ve Su Sayacılarıyla Ölçü Aletle-rinin Muayene ve Ayarları İçin Talimat yayımlandı.

RG

7 Nisan Maliye Teşkilatında ıslahat önerildi.

Ecnebi Mütehassıslar (M.Alfan, Fransız müşavir, başkanlığındaki heyet) raporlarını verdiler. 2 Müste-şarlık ihdası, tahsilat şeklinin tadili, defterdarlıkların kaldırılması önerildi.

C, 7 Nisan 1935.

7 Nisan İstanbul Üniversitesi ile Ankara Hukuk Fakültesi'n-de İnkılap Tarihi derslerini verenlere ders ücreti veril-mesi kararlaştırıldı.

1935 yılında İstanbul Üniversitesi ile Yüksek Okulla-rına ve Ankara Hukuk Fakültesi'ne Türk devriminin çeşitli aşamalarını anlatan ve ideolojisini inceleyen Devrim Dersleri konuldu. Dersler bu dönemde Recep Peker, Hikmet Bayur, Yusuf Kemal Tengirşenk ve Mahmut Esat Bozkurt tarafından veriliyordu. Bu dersleri vermekte olan profesörlere işe başladıkları tarihten itibaren beher ders için 25 lira doçentlere ise 10 lira verilmesi kararlaştırılmıştır.

BCA 30..18.1.2/53.24..14. Dosya no: 138-61; AA, s.161.

7 Nisan Burdur Vilayeti Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü Dr. Esad görülen lüzum üzerine Vekalet Emrine alınmıştır.

Yıl içinde Vekalet Emrine alınan il müdürü sayısı 1'dir.

RG

7 Nisan Kütahya Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü Doktor Muhittin Celal'in vaki isti-fası kabul edilmiştir.

RG

8 Nisan Kütüphanecilik düzenleme-leri

Kültür Bakanlığı kararı ile ve uzman Profesör Riter'in başkanlığı altında İstanbul Kütüphanelerin-deki kitapların tasnifine Damat İbrahimpaşa Kütüp-hanesinden başlanmıştır. İlk önce Türk tarihine ait eserler elden geçirilecektir.

SP, 8 Nisan 1935.

8 Nisan Türkiye'de Kullanmağa El-verişli Olup Ayarlanabile-cek Su Sayıcıları Tip ve Sistemlerinin Tasdiki İçin Aranılan Şartları Bildirir Talimat yayımlandı.

Ölçüler ve Ayar Müdürlüğü talimat gereklerini takip eden birimdir.

RG

9 Nisan "Türkiye ve Yunanistan Cumhuriyetleri ile Roman-ya ve Yugoslavya Krallık-larının Posta, Telgraf ve Telefon İdareleri Arasında Posta ve Telekomünikas-yon Alanında Birlikte Ça-lışma İçin Özel Uzlaşma" Hakkında 2/3661 sayılı Ka-rarname yayımlandı.

İmza Yeri Belgrad. TCAMA, s.488.

9 Nisan Türk Silahlı Kuvvetlerinde subay ve astsubay rütbele-rini yeniden düzenleyen 2/2295 sayılı Kararname yayımlandı.

Buna göre başçavuş muavini üstçavuş, birinci müla-zım teğmen, kaymakam yarbay, miralay albay, mirli-va tuğgeneral, ferik korgeneral, birinci ferik orgene-ral ve müşir mareşal olarak belirlendi.

EYT

1935 Yılı 653


9 Nisan Türkiye'de Kullanmağa El-verişli Olup Ayarlanabile-cek Havagazı Sayıcıları Tip ve Sistemlerinin Tasdiki İçin Aranılan Şartları Bildi-rir Talimat yayımlandı.


RG

9 Nisan İstanbul'da çıkarılan Yeni Gidiş adlı mecmuanın dağı-tılması yasaklandı.

Bozkurt matbaasında ayda bir çıkarılmak üzere birin-ci nüshası basılmış olan mecmuanın muhteviyatı dev-letin iç ve dış siyasalarına aykırı olduğu gibi bu muh-teviyatı teşkil eden yazılarda da vatandaşları birbiri aleyhine tahrik fiili bulunduğundan Dahiliye Bakan-lığı'nca toplattırılmıştır.

BCA 30..18.1.2/53.26..3. Dosya no: 86-188.

10 Nisan Türkiye'de Kullanmağa El-verişli Olup Ayarlanabilecek Elektrik Ölçü Aletlerinin Tip ve Sistemlerinin Tasdi-ki İçin Aranılan Şartları Bildirir Talimat yayımlandı.


RG

10 Nisan Bazı yerlerdeki ihtisas mahkemeleri kaldırıldı.

Kars, Sinop, Lüleburgaz, Van ve Siirt Adli İhtisas Mahkemelerinin yıllık istatistiklerine göre yaptıkları işlerin az olduğu ve bu işlerin mahalli asliye mahke-melerince de görülebileceği anlaşıldığından adı ge-çen mahkemeler kaldırılmaktadırlar.

BCA 30..18.1.2/53.26..13

10 Nisan Belediyeler Bankası Umum Müdürlüğü'ne Sivas Valisi Süleyman Kepenek tayin edildi.

Kararname 28 Nisan 1935 tarih ve 2988 sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı.

BCA 30..18.1.2/53.26..4. Dosya no: 130-58

14 Nisan Türkiye'de Elektrik ve Su Sayıcıları Ayarlanabilecek veya Tamir Edilebilecek Hususi Ayar İstasyonları ve Atelyeleri Tesisi İçin Tali-mat yayımlandı.

Sayacılar Ölçüler Kanun ve Nizamnamesinin talimat ve tamimlerine uygun olacak ve ayar memurları İkti-sat Vekaletince onaylanmış ehliyetlere sahiplere sa-hip olacaklardır.

RG

15 Nisan "Türkiye ile Almanya Ara-sında 27 Mayıs 1930 Tarih-li Ticaret Mukavelesine Müzeyyel İkinci İtilaf" Hakkında 2775 sayılı Ka-rarname imzalandı.

1930 tarihli anlaşmanın bugünkü iktisadi vaziyete tamamen uygun olmadığı anlaşılmış olduğundan iki memleket arasında mütekabil emtia mübadelatına daha salim bir cereyan vermek ve bu suretle mübadelat yekununu çoğaltmak ve ticaretimizi inki-şaf ettirmek üzere yeni anlaşmalar akti maksadı ile imzalanan anlaşmada kliring ve muvazene esasları muhafaza edilmektedir. İktisat komisyonu mazbata-sına göre "gümrük tarifesi yönünden konsolide edilen eşya cetvelinde küçük bazı tenzilat kabul edilmiş ise de bunlar da memleketimizdeki sanayii müteessir edecek şeyler olmayıp daha ziyade sıhhati umumiye ile alakadar olan tıbbi mevad üzerindedir." Almanya ile olan ekonomik ilişkiler özellikle dış ticaret ala-nında çok ileri boyutlardadır. İmza Yeri Berlin.

TCAMA, s.264; ZC, 33-38, c.4, 1935, 33.inikat, s.s:128.

15 Nisan Türkiye'de Kullanmağa El-verişli Olup Ayarlanabile-cek Elektrik Sayıcılarının Tip ve Sistemlerinin Tasdi-ki İçin Aranılan Şartları Bildirir Talimat yayımlandı.


RG



16 Nisan Döviz Cetvelleri Nizam-namesi yayımlandı.

RG

16 Nisan Hariciye Vekaleti Müste-şarlığı'na Agah, Hukuk Müşavirliğine Kemal 2.Sınıf elçi unvanıyla tayin edildi.

Agah bu görevi vekaletten yürütmekteydi. Asaleten atanmıştır.

BCA 30..11.1.0/94.10..17.

17 Nisan Artırma ve Eksiltme ve İhale Hakkındaki 2490 Numaralı Kanunun 46ncı Maddesinin K Fıkrası Hak-kında 213 sayılı Tefsir ya-yımlandı.

Anılan fıkra'nın tefsirine göre pazarlıkla alınacak şeyler ve yapılacak işler ilana tabi değildir.

RG

17 Nisan Aydın Ürünleri Satış Koop. Sözleşmesi tasdik edildi.

İncir, zeytin ve pamuk üreticileri arasında kurulan kooperatifin süresi 30 yıldır. Kooperatif, üretimi ar-tırmak ve üretici ile tüketici arasındaki tavassutları mümkün mertebe bertaraf ederek ortakların ürünler-den azami istifade edebilmeleri için ortaklara ait mal-ların uygun fiyatla müctemian ve toptan içeride ve dışarıda satılmasına tavassut etmek ve ürünün muha-fazasına yönelik ambar ve depolar inşa etmek gibi amaçlarla kurulmuştur.

BCA 30..18.1.2/54.31..8. Dosya no: 179-94

17 Nisan TBMM 8 ölüm cezasının infazına karar vermiştir.

Yıl içinde çeşitli suçlardan ötürü toplam 25 ölüm ce-zası infazı kararı verilmiştir.

RG

18 Nisan Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanununa Müzeyyel 2686 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Türk Parası kıymetini koruma hakkında neşrolunan 1567 sayılı kanunun altıncı maddesinde yazılı olup 2100 sayılı kanun ile temdid edilmiş olan müddet hi-tamı tarihinden itibaren daha üç sene müddetle tem-dit edilmiştir. 1567 sayılı yasanın meriyeti üç sene olarak tespit edilmiş, sürenin dolmasının ardından 2100 sayılı yasa ile yürürlük iki yıl uzatılmış ancak umumi buhranın etkilerine rağmen TL'nin fiili istik-rarı sağlanmış paramızın kanuni bir istikrar teminine kadar mezkur kanunun verdiği salahiyetin muhafaza edilmesi lüzumlu görülmektedir. Kanun tasarısının gerekçesinde mevcud ahkamın tatbik ve lüzum görü-lecek yeni tedbirlerin ittihaz edilebilmesi için mezkur kanun ile verilen salahiyeti daha üç sene müddetle temdidi katiyen muktezi telakki edilerek merbut ka-nun layihası hazırlanmıştır" denmektedir.

RG

18 Nisan İstanbul Üniversitesinin Elektro Mekanik Şubesine Ait Alat ve Edevat ve Ki-tapların Yüksek Mühendis Mektebine Devri Hakkında 2687 sayılı Kanun yayım-landı.

RG

18 Nisan Muvazene Vergisi Kanunu Değiştiren 2417 Numara ve 2.5.1934 Tarihli Kanunun Birinci Maddesinin Tadili-ne Dair 2688 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

1935 Yılı 655


18 Nisan 691 sayılı Af Kanununun 3.Maddesinin Tefsiri ya-yımlandı.

Birden fazla suç işleyenler hakkında her bir suç için verilmiş veya verilecek olan cezalardan ayrı ayrı in-dirme yapılmak suretiyle tatbik olunması hükmüne varıldı.

RG

18 Nisan Balkan Ülkeleri Ekonomi Konseyi toplandı.

Balkan Ülkeleri Ekonomi Konseyi Ankara'da toplan-dı.

GB

18 Nisan Uluslararası Kadınlar (Fe-ministler) Kongresi İstan-bul'da Yıldız sarayında top-landı.

Kongre 18–20 Nisan tarihleri arasında yapıldı. GB

21 Nisan Hariciye Vekaletine bağlı çeşitli derece yükseltmeleri gerçekleştirilmiştir.

Aynı gün çeşitli atama ve merkeze alınmalar da söz konusudur.

RG

22 Nisan Reşid Kadın Ticaretinin men'i hakkında 11 teşrini-evvel 1933'de Cenevre'de imzalanan beynelmilel mu-kavelenin tasdikine dair 2693 sayılı Kanun yayım-landı.

Sözleşme kadın ve çocuk ticaretinin daha tam bir şe-kilde önüne geçmeği temin arzusu ile çıkarılmakta-dır.

RG

22 Nisan 8 Teşrinievvel 1930 Tarihli Tapu Sicili Nizamnamesi-nin Bazı Maddelerini De-ğiştiren 2/2296 sayılı Ni-zamname yayımlandı.

RG

22 Nisan 5.1.1935 Günlemeçli Akay İşletme İdaresi Nizamna-mesinin 6.maddesini De-ğiştiren 2/2297 sayılı Ni-zamname yayımlandı.

RG

23 Nisan Askeri rütbelerin öz Türk-çeleri onaylandı.

Askeri rütbelerin karşılıkları Yüksek Askeri Şura ta-rafından onaylanmıştır. Buna göre Müşir = Mareşal, Birinci Ferik=Orgeneral, Miralay=Albay, Kayma-kam=Yarbay, Mülazım=Asteğmen olarak değiştiril-miştir.

U, 23 Nisan 1935.

24 Nisan Türkiye'nin başkanlığında yapılacak Uluslar Cemiye-ti'nin toplantısına Tevfik Rüştü Aras başkanlığında katılacak heyet belirlendi.

Heyetin azalığına Cumhurbaşkanlığı Başyaveri Celal Üner ve müşavirliğe Hariciye Özel Kalem Müdürü Refik Amir Kocamaz tayin edilirken Emniyet me-murları Sadık ile Rıdvan da heyet refakatine memur edilmişlerdir.

BCA 30..18.1.2/53.30..7 Dosya no: 401-21

25 Nisan Trakya Umumi Müfettişlik mıntıkasında yerleştirilecek muhacirler hakkında karar-name onandı.

Kararname'de bu mıntıkada yer alan Edirne, Çanak-kale, Kırklareli ve Tekirdağ vilayetlerine beş senelik iskan programı uyarınca yerleştirilecek muhacirlerin mühim bir kısmını çiftçiler oluşturduğundan bu böl-gede şahıslara ait ve bakımsız halde bulunan 178 çift-liğin ihtiyaç oranında istimlak edilmesine dair İçişleri Bakanlığı'nın teklifinin Bakanlar Kurulu'nca onandı-ğı belirtilmektedir.

BCA 30..18.1.2/54.31..1.



25 Nisan İstanbul Tramvay Şirketi (İTŞ) ile Hükümet arasında açılan davada emeği geçen Avni ve Namık Cemal'e ik-ramiye verilmesi kararlaştı-rıldı.

İTŞ'nin kendisinden beklenen kamu yararını bir tara-fa bırakıp yalnız faydalanmak yolunu tutmuş olduğu-nun görülmesi üzerine mukavelesinin meri'iyetine son vermekle beraber haksız ve sebepsiz toplanan pa-raların istirdadına karar verilmiş ve bu kararın uygu-lanmasına tevessül edilmiş ve fakat Şirketçe bu kara-rın feshi için Danıştay nezdinde Bayındırlık Bakanlı-ğı aleyhine açtığı davanın Danıştay'ca ittifakla redde-dilmesine ve bu suretle iki milyon liraya yakın bir paranın hükümet emrine iadesini temine ve 1923 mukavelesine rücu olunması neticelerinin istihsaline kadar bütün tedbir safhalarında geceli gündüzlü bü-yük bir özveri ile çalışan Bayındırlık Hukuk müşavir-leri Avni ve Namık Cemal'e masarifi gayrı melhuza tertibinden bin beş yüz lira ikramiye verilmesine dair Bakanlık başvurusuna Hazine'ce bir engel görülme-miştir.

BCA 30..18.1.2/53.30..16. Dosya no: 157-115

28 Nisan Atatürk'ün, Hilaliahmer'e "Kızılay" adını verişi Kızı-lay Kurultayı'nda alkışlarla kabul edildi.

DÖKKAG

29 Nisan İstanbul-İzmir telefon hattı işletmeye açıldı.

GB

29 Nisan Mülkiye Mektebi'nin An-kara'ya taşınması kararlaş-tırıldı.

Mülkiye Mektebi'nin Ankara'ya nakli takarrür etmiş-tir. Nakilden sonra talebe adedi 40'dan 100'e çıkarıla-cak.

C, 29 Nisan 1935.

30 Nisan Türkiye Cumhuriyeti ile İtalya Krallığı Arasında Münakit 4.4.1934 Tarihli Kliring Anlaşmasının Bazı Ahkamını Tadilen 30.4.1935 Tarihinde Nota Şeklinde İmza ve Teati Edilen Anlaşmanın Kabul ve Tasdiki Hakkında 2801 sayılı Kanun yayımlandı.

Bu anlaşmanın hükmü 1 Mayıs 1935 tarihinden itiba-ren meridir. İmza Yeri Ankara.

TCAMA; ZC, 4.c, 1935, 38.İnikat, s.s:188.

1 Mayıs Cami Hademesi Hakkında 2/2392 sayılı Nizamname yayımlandı.

Nizamname Evkaf Umum Müdürlüğü'nce yeniden hazırlanmıştır.

BULMAÇ; BCA 30..18.1.2/53.30..8 sayı: 2-2392.

1 Mayıs Aydın Demiryolları Şirke-tinin Hükümetçe satın alınmasını öngören sözleş-me imzalandı.

Müzakereler 4 ay sürdü. TCSYK; U 1 Ocak 1935

2 Mayıs İş Kanunu Layihası meclise verildi.

İş Kanunu layihası dün kamutaya verildi. Hükümet 146 maddesi olan bu kanunla bütün işçi hukukunu teminat altına almaktadır.

C, 2 Mayıs 1935.

2 Mayıs Türkiye Cumhuriyeti İle ABD Arasında Posta Pa-ketlerine Dair Uzlaşma sağlandı.

Uzlaşmanın Vaşinton'da imza tarihi 2 Temmuz 1935'tir.

TCAMA

1935 Yılı 657


3 Mayıs Atatürk, Türkkuşu'nu hiz-mete açtı.

Atatürk'ün himayesi altındadır. TCSYK

4 Mayıs 1493 Numaralı Ordu İkra-miye Kanununun Birinci Maddesinin Tadili Hakkın-da 2698 sayılı Kanun ya-yımlandı.

Değişiklikle orduda ve kara, deniz ve hava askeri fabrikalarında ikramiye verilmesinin koşulları yeni-den belirlenmiştir. Buna göre, örneğin, atışlarda ve hava bombardımanlarında ve hava muharebe talimle-rinde muvaffak olanlara, askere okuma, yazma öğre-tenlere ya da fabrika ve imalathanelerde imalat ve sarfiyatta tasarruf temin edenlere ikramiye verilecektir.

RG

4 Mayıs 1499 Numaralı Gümrük Tarife Kanununun 7nci Maddesine Ait 214 sayılı Tefsir yayımlandı.

RG

4 Mayıs Paris'te çıkarılan Police Magazin adlı mecmuanın yurda sokulmaması karar-laştırıldı.

Bu derginin memleketimiz aleyhinde zararlı yazıları taşıması nedeniyle yurda sokulması yasaklanırken, 31 Mart ve 7 Nisan 1935 nüshalarının da toplattırıl-ması kararlaştırılmıştır.

BCA 30..18.1.2/54.33..15 Dosya: 86-193.

4 Mayıs 1934'te Hayfa'da Abbas Matbaasında basılmış bazı kitapların yurda sokulma-ması kararlaştırıldı.

1934'te Hayfa'da Abbas Matbaasında basılmış "Tezkeretülvefa", 1923'te Mısır'da basılmış olan "Dürûsütdiane", 1921'de Mısır'da basılmış "Mekatibi Abdülbaha" ve 1315'te Mısır'da basılmış "Kitabülferaiz" adlı Farsça dört kitap Bahai tarikatı-nın neşir ve tamimi için yazılmış propaganda eseri olduklarından ve bu gibi neşriyat Tekke ve Zaviye-lerle türbelerin seddine ve türbedarlıklarla bir takım unvanların men ve ilgasına dair 20.11.1341 tarih ve 677 sayılı yasanın birinci maddesine aykırı olduğun-dan Matbuat Kanununun 5 inci maddesi esas tutula-rak toplattırılmıştır.

BCA 30..18.1.2/54.33..12. Dosya no: 86-192.

5 Mayıs Avrupa'ya Gönderilecek Askeri Mühendis ve Fen Memurlarına Ait Talimat-namenin 25 inci Maddesi-nin D Fıkrasının Değişti-rilmesi Hakkında 2/2414 sayılı BKY yayımlandı.

RG

5 Mayıs Suriye İle İmzalanan "Hu-dudun Nezaretine, Rejimi-ne, Hududu Geçecek Sürü-lere ve Göçebe Ahalinin Kontrolüne Müteallik Pro-tokolün 3 üncü Maddesinin Değiştirilmesi" Hakkında 2/2293 sayılı Kararname yayımlandı.

TCAMA, s.236.

6 Mayıs İktisadi Buhran Vergisi Kanununun 6 ıncı Madde-siyle Muvazene Vergisi Kanununun 3 üncü Madde-sinin 2 inci Fıkrası Hakkın-da 868 sayılı Meclis Kararı açıklandı.

Maliye Bakanlığı'nın tezkeresine göre her iki madde-nin uygulanmasında karşılaşılan sorunlar şunlardır: Vergi, tediye sırasında tevkif veya muayyen zaman-larda malsandığına yatırılmadığı takdirde, kanuni ta-kibat, hem ita amirlerine de muhasebecilere tevcih edilmektedir. Tatbikatın bu şekline itiraz eden bazı ita amirleri; bu vergilerin muayyen zamanlarda

RG



malsandığına yatırılmaması mesuliyetinin, münhası-ran muhasebecilere teveccüh edeceğinden bahisle kendilerinin cezai mesuliyete teşrik edilmemelerini istemektedirler. Bu konudaki karışıklığın giderilmesi bakımından meclisin tefsirine gereksinim duyulmuştur.

6 Mayıs Vasıtasız Vergilere Mun-zam Kesirlerin Tevhit ve Nispetlerinin Tadiline Dair Olan 1454 sayılı Kanunun 6 ıncı Maddesi Hakkında 869 sayılı Meclis Kararı açıklandı.

Maliye Bakanlığının tezkeresi üzerine, 18 Mayıs 1929 tarihli 1454 sayılı kanunun 6 ıncı maddesinde yazılı arazi ve arsalara ait hükmün arsalar ile 552 numaralı kanunun 7 ve 8 inci maddelerinde yazılı ça-lılık ve bataklık arazi ve avlu ve bahçe fazlaları hak-kında da cayı tatbik bulup bulmayacağı konularında tereddüt edildiği için sorunun tefsiren halli gerekmiştir.

RG

7 Mayıs Şeker Fabrikalarına Bahşolunan İmtiyazat ve Muafiyet Hakkındaki 14 Nisan 1341 Tarih ve 601 sayılı Kanunun 8 inci Mad-desinin Kaldırılmasına Dair 2699 sayılı Kanun yayım-landı.

601 sayılı ve 5 Nisan 341 tarihli kanunun 8 inci mad-desi mucibince şeker fabrikaları memur ve müstah-dem ve amelesi, fabrikanın açıldığı tarihten itibaren on sene temettü veya kazanç vergisinden muaf tu-tulmuştur. Gümrük resminin yüksekliği, şeker mali-yet fiyatlarının indirilmesi hususundaki teşebbüs ve kararların tatbiki dahi şeker fabrikalarının varlıklarını korumağa ve inkişaflarını temine kâfi geleceğinden, şeker sanayiinin memleketimizde teessüsünü teşvik için 341 senesinde kabul edilen imtiyaz ve muafiyet-lerin idamesine ihtiyaç kalmamıştır. Bu vaziyet naza-rı dikkate alınarak 1935 senesi bütçesindeki yeni masraflara karşılık olacak membalardan birini teşkil etmek üzere bu muafiyetlerin de kaldırılması düşü-nülmüş ve bu layiha bu maksatla tanzim olunmuştur.

BULMAÇ; ZC, inikat 1-21, c.1-2, TBMM s.s: 59

7 Mayıs Damat Ferit Kabinesi Tara-fından İdam Ettirilen Milis Yüzbaşısı Rızanın Karısı ve Oğluna Maaş Tahsisine Dair 2700 sayılı Kanun ya-yımlandı.

RG

7 Mayıs 1931 Mali yılında Askerliğe Hazırlık Dersi Muallimlik-lerinde İstihdam Olunanların Ücretleri Hakkında 2701 sayılı Kanun yayımlandı.

Asker öğretmenlerin çeşitli düzeylerdeki okullarda verdikleri eğitim karşısında alacakları ücretler bu dü-zenleme ile yeniden belirlenmektedir.

RG

7 Mayıs 1453 Numaralı Kanunun Bazı Maddeleriyle 1 Nu-maralı Cetveli ve Mezkur Kanunun 6 ıncı Maddesini Tadil Eden 2617 Numaralı Kanunun Birinci Maddesini Tadil Eden 2702 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Tasarının gerekçesinde,1452 sayılı Devlet memurları maaşatının tevhid ve teadülü hakkındaki kanuna gö-re, yüksek tahsil görmüş olan mülkiye memurları, 25 asli maaşla baremin 12 derecesinden hizmete başla-dıkları halde, 1453 sayılı kanuna göre yüksek tahsil görmüş olan zabit vekilleri mülkiye bareminin, 14 derecesi olan 20 lira asli maaşla hizmete başlamakta oldukları belirtilmektedir. Bu suretle hizmetin baş-langıcından itibaren iki barem arasında zabitan aley-hine bir fark hasıl olmaktadır. Orduda terfi bekleme müddetleri fazla olduğu için bu fark hizmetin devamı müddetince mütemadiyen büyümektedir. Halbuki or-du mensuplarının vazife, külfet ve mesuliyetleri bu farkların kendi aleyhlerinde olmamasını icab ettire-cek mahiyettedir. Teadülü temin etmek için miralay rütbesinin iki dereceli maaşı birleştirilerek 5 inci de-

RG; ZC, inikat 1-21, c.1-2, 19.3.1935, TBMM s.s: 49; ayrıca bkz. ZC, inikat 22-32, c.3, 1935, s.s:49'a ilave

1935 Yılı 659


rece olması ve altıncı dereceden itibaren aşağıya doğ-ru derecelerin birer derece yukarı çıkarılması lüzum-lu görülerek işbu kanun layihası tanzim edilmiştir" denilmektedir.

7 Mayıs Askeri ve Mülki Tekaüt Kanununun 4üncü Madde-sine Müzeyyel 2707 sayılı Kanun sayılı Kanun yayım-landı.

RG

7 Mayıs Ankara Stadında Kurulacak Tribünler İçin Getirilecek Demir Malzemenin Güm-rüksüz Geçirilmesine Dair 2709 sayılı Kanun yayım-landı.

RG

7 Mayıs Van Emniyet Müdürü Ser-ver görülen lüzum üzerine Vekalet emrine alınmıştır.

Yıl içinde toplam 1 emniyet müdürü vekalet emrine alınmıştır.

RG

7 Mayıs Açık olan Üçüncü sınıf Mülkiye Müfettişliğine Menemen ve Osmaniye kaymakamları Ali Nihad ve Osman Nuri'nin tayinleri onanmıştır.

Yıl içinde toplam 2 mülkiye müfettişinin tayini ger-çekleştirilmiştir.

RG

7 Mayıs Aksaray mebusu Rıza Nisari'nin, Bolu Mebusu Falih Rıfkı Atay, Kütahya mebusu Hakkı Uluğ, Mani-sa Mebusu Tahir Hitit ve Siirt Mebusu Mahmut Soy-dan'ın teşrii masuniyeti hakkında 872-874 sayılı TBMM kararları yayımlandı.

Yıl içinde yasama dokunulmazlığının kaldırılması, dönem sonuna ertelenmesi ya da dokunulmazlığın kaldırılmaması hakkında toplam 14 karar verilirken, 6 milletvekilinin de ifadesi alınması kararı verilmiş-tir.

RG

8 Mayıs Yeni Maliye Teşkilatı La-yihası hazırlandı.

Yeni Maliye Teşkilatı layihası ile iki müsteşarlıktan başka 3 umum müdürlük kurulmakta, diğer umum müdürlükler de olduğu gibi bırakılmaktadır. 1929 se-nesinde belirlenen Maliye Bakanlığı'nın bugünkü teşkilatı ve vazife taksimatı artan iş yükü nedeniyle daha teknik ve ilmi mesaiye gereksinimi ortaya çı-karmış ve bakanlığın yapısında yeni düzenlemeler yapılmıştır.

C, 8 Mayıs 1935; ZC c.5, 1935, s.s:191.

8 Mayıs Bulgaristan ve Yunanistan-'ın karşılıklı olarak sınır bölgesine kara ve demiryolu yaptırmaları hakkında Sofya Elçisi bir rapor hazırlamış-tır.

Raporda Bulgaristan'ın yaptırdığı hatların ve yolların adeta bir kol halinde Ege Deniziyle Bulgar hududu arasında sıkışık bir vaziyette kalan Yunan arazisinin geleceğini tehlikeye koyacak bir mahiyet gösterebi-leceğine ve sınıra yığılan kuvvetlerin artık gizlenme-diğine dikkat çekilmektedir.

BCA 30..10.0.0/'242.637.. 22. Dosya No: 426626

8 Mayıs Berlin Yüksek Müzik Oku-lu Profesörü Paul Hindemith, Türkiye'deki Orkestra hakkında bir rapor vermiştir.

Raporda, orkestra şefi, sanatçılar ve orkestranın bü-yütülmesi ve saz unsurlarının çoğalması ve nihayet tesir ve nüfuzunun genişletilmesi olanakları üzerine görüşler bulunmaktadır.

BCA 30..10.0.0/146.44..2.



9 Mayıs 1683 sayılı Askeri ve Mül-ki Tekaüt Kanununun 2 nci Maddesinin 2 ve 3 üncü Fıkralarını Değiştiren 2710 sayılı Kanun yayımlandı.

Kanun askeri tıbbiyeyi bitiren askeri tabipler ile as-keri eczacılar, kimyager, diş tabibi ve baytarların na-sıplarına dair süreleri yeniden belirlemektedir.

RG

9 Mayıs Posta, Telgraf ve Telefon İdaresi Teşkilatı Hakkında-ki 31.5.1933 Tarih ve 2208 Numaralı Kanunun 14 üncü Maddesine Bir Fıkra İlave-sine Dair 2711 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Yasa, damga, hilaliahmer, himayeietfal ve emsali pullardan alınan beyiyelerin tasarruf ve muavenet sandığına verilmesi amacıyla çıkarılmıştır.

BULMAÇ; ZC, inikat 1-21, c.1-2, TBMM s.s: 65.

9 Mayıs CHP'nin 4.Kurultay'ı top-landı.

Kurultay'da askerliğini çavuş ve onbaşı olarak yapan-ların, kısa bir eğitimden geçirilerek, kendi köylerinde öğretmen olarak görevlendirilmesi kararlaştırılmıştır. Köy enstitüleri (1940) bu gelişimin bir ürünüdür. Kongre 9-16 Mayıs tarihleri arasında yapılmıştır. Atatürk açış konuşmasında, "...Uçurum kenarında yı-kık bir ülke... Türlü düşmanlarla kanlı boğuşma-lar...Yıllar süren savaş...Ondan sonra, içeride ve dışa-rıda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni sosyete, yeni devlet ve bunları başarmak için arasız devrimler...İşte Türk genel devriminin bir kısa diyemi..." şeklinde bir özet yapmaktadır. Kurultay'da yeni CHP tüzüğü kabul edilerek "Fırka" ibaresi "Parti" olarak değiştirilmiştir.

C, 9 Mayıs 1935; AKSCK; TCSYK

13 01.05. 200 Haziran

Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Beypazarı kazasının Gençali Köyü bu kazadan alına-rak Ayaş Kazasına bağlanmıştır. Soma Kazasına bağ-lı İğneci Çiftliği Köyü bu kazadan alınarak Kırkağaç kazasına bağlanmıştır. Edirne Merkez Kazasına bağlı Tatarlar Nahiyesinin Merkezi şimdiki Köyden kaldı-rılarak yine bu nahiye içindeki Süleoğlu Köyüne gö-türülmüş ve bu nahiyenin Sarı Danişmend, Süleyman Danişmend ve Ömeroba Köyleri ayrılarak Lalapaşa Nahiyesine bağlanmıştır.

RG

15 Mayıs Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş. Nizamnamei Esasisinin 11 inci Madde-sinin Birinci Fıkrasına Bazı Hükümlerin Eklenmesi Hakkında 2/2285 sayılı Tü-zük yayımlandı.

RG

16 Mayıs Kars'ın Digor nahiyesi ve çevresinde meydana gelen depremin can ve mal kay-bına yol açtığı ve deprem-zedelere yapılan yardımlar hakkında açıklamalar yapıldı.

2 Mayıs'ta meydana gelen depremde 85 kişi ölmüş 131 kişi yaralanmıştır. Bu bölgedeki evlerden 838'i yıkılmış ve açıkta kalanların sayısı ise 2954'tür. Fe-lakete uğrayanlara yardım etmek üzere bir heyet teş-kil edilmiş ve açıkta kalanların yerleştirilmesi ve ia-şesi için ivedi çalışmalar yürütülmüştür.

BCA 30..10.0.0/119.839.. 11

16 Mayıs 6791 sayılı Erbaş (Küçük Zabit) ve Onbaşı Talimat-namesinin 13 ve 16 ıncı Maddelerini Değiştiren Maddelerin Eklenmesi Hakkında 2/2476 sayılı BKY yayımlandı.

RG

1935 Yılı 661


16 Mayıs Merkezi Karaköse olan Bayazıt Vilayeti'nin adı Ağrı'ya çevrildi.

1580 sayılı Belediye Kanununun 9uncu maddesine göre merkezi Karaköse olan Bayazıt Vilayeti adının Ağrı'ya ve merkezi Bayazıt olan Karaköse Kazası adının da Doğu Bayazıt'a çevrilmesi vilayet meclisi ve idare heyetinin kararına atfen Dahiliye Vekilliği-nin teklifi Danıştay Başkanlığı'nın uygun görüşü üze-rine Bakanlar Kurulu'nca onanmıştır.

RG; BCA 30.18.1.2/ 54.33.16 Dosya: 73-90 (4.5.1935 tarih)

17 Mayıs 1935 Bütçesi görüşmeleri başlıyor.

Meclis'te 1935 bütçe müzakereleri başlıyor. Bütçenin tevzii: TBMM=2.859.682, Başbakanlık=1.159.879, Maliye Bakanlığı=12.784.179, Düyunu Umumiye= 106.291.293, Gümrük ve Tekel Bakanlığı=5.003.913, İçişleri Bakanlığı=4.347.908, Sağlık Bakanlığı= 4.892.184, Adliye Bakanlığı=8.788.478, Maarif Ba-kanlığı=8.948.445, Ziraat Bakanlığı=5.150.511, Milli Savunma Bakanlığı=58.413.476 TOP-LAM=194.882.727

C, 17 Mayıs 1935.

17 Mayıs Barem Dereceleri hakkında bir tasarı hazırlandı.

Barem dereceleri 15'e indirildi. Yeni layiha yakında Kamutay'a verilecek.

C, 17 Mayıs 1935.

17 Mayıs Kültür Bakanlığı Teşkilatı tasarısı hazırlandı.

Kültür Bakanlığı teşkilatı yeni baştan kuruluyor. 4 genel müdürlük daha ihdas olunacak. Tasarı komis-yonda.

C, 17 Mayıs 1935.

18 Mayıs Van Vilayeti Merkez Kaza-sına bağlı Nordoz Nahiyesi, ilişik 37 köyle birlikte bu Kazadan alınarak Şıtak Ka-zasına bağlanmıştır.

RG

19 Mayıs Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Ayancık Kazasına bağlı Türkeli Nahiyesinin Merke-zi, şimdiki bulunduğu Gemyanı Köyünden kaldırıla-rak aynı nahiye içindeki Helealdı Köyüne götürül-müştür. Çorum Vilayetinin Mecidözü Kazasına bağlı Turgud Köyü bu kazadan alınarak Çorum Merkez Kazasına bağlanmıştır.

RG

20 Mayıs Ali İktisat Meclisinin Kal-dırılması kararlaştırıldı.

Ali İktisat Meclisinin kalkması kararlaştırıldı. Hü-kümet 1935 bütçesinden Meclis tahsisatının çıkarıl-masını onayladı. Bütçe Encümeni, Ekonomi Bakan-lığı teşkilatının ihtiyaçları karşılayacak derecede ge-nişletilmesi nedeniyle bakanlığın Ali İktisat Meclisi'-nin görevlerini de yerine getireceğini öngörmüş, hü-kümet de buna iştirak etmiştir.

C, 20 Mayıs 1935.

21 Mayıs Ankara'da Tecim ve En-düstri Odaları Kurultayı toplandı.

GB

23 Mayıs 1935 Umumi Nüfus Sayımı Hakkında 2/2511 sayılı Ta-limatname yayımlandı.

Talimatnamenin 4 üncü maddesinde yazılı nüfus sa-yımı gününün (18 Ekim 1935) Tatil Günleri hakkın-daki kanunun yayımlanması ile değiştirilmesi gerek-miştir. Sayımın bir tatil gününde yapılması, memle-ketin genel faaliyetini bozmamak açısından birçok faydalar arz etmesi üzerine bu tarih 20 Ekim 1935 ta-rihine çekilmiştir. Talimatnamede ayrıca vali, kay-makam ve nahiye müdürlerinin ve sayım ve kontrol memurlarının nüfus sayımı ile ilgili görevleri belir-lenmektedir.

BULMAÇ; BCA 30..10.0.0/24.137..4.M



23 Mayıs Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Çanakkale Vilayeti Merkez Kazasının Kirazlı Kö-yünde ilişik 10 Köy ve 9 Obayı ihtiva etmek üzere ve Çanakkale merkezine bağlı olmak üzere Kirazlı adıy-la yeniden bir nahiye kurulmaktadır. Konya Vilayeti-nin Karaman Kazasına bağlı Bucakkışla Nahiyesine tabi Kahtama, Güliz ve Kızılalan Köyleri bu nahiye ve kazadan ayrılarak İçel Vilayetinin Mut Kazasına bağlanmıştır.

RG

25 Mayıs Sevkiyat Erad ve Erbaşla-rına Verilecek Yevmiyeler Hakkındaki 630 Numaralı Kanunun Birinci Maddesini Değiştiren 2717 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Kazandan yemek suretile iaşelerinin temini mümkün olmayan Erata (er, erbaş ve gedikli erbaş) ve süel okullar talebesine bulundukları mahal rayici üzerin-den yevmiye verileceğine dair düzenleme.

RG

25 Mayıs Yüksek Mühendis Mektebi Hakkındaki 1275 Numaralı Kanunun 1 inci Maddesine Bir Fıkra Eklenmesi Hak-kında 2718 sayılı Kanun yayımlandı.

Bu düzenleme ile, "Yüksek mühendis mektebi bir müdürle idare olunur, mektebin müdürü Nafia Baka-nının inhası üzerine müşterek kararname ile tayin edilir" ibaresi eklenmiştir.

BULMAÇ; ZC, 22-32, c.3, s.s:86.

25 Mayıs Devlet Memurları Maaşla-rının Tevhit ve Teadülü Hakkındaki 1452 sayılı Kanuna Bağlı 2 sayılı Cet-velde Yapılacak İlaveye ve Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlüğü Kadro-sundan Çıkarılacak Memu-riyetlere Dair 2720 sayılı Kanun yayımlandı.

Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanlığınca hazırlanan tasarının gerekçesinde, 1267 sayılı ve 17 Mayıs 1928 tarihli kanunla teşkil olunan Türkiye Cumhuriyeti Merkez hıfzıssıhha müesseselerinin masraf ve kadro-ları da 1929 mali senesinden itibaren Hudut ve Sahil-ler Sıhhat Umum Müdürlüğü bütçesinden idare olunmakta ve her geçen yıl gelişmekte olan bu mües-sesenin masrafı çoğalmakta olduğundan kanun layi-hasına bağlı cetvelde gösterilen İstanbul, Haydarpa-şa, İzmir emrazı sariye ve istilaiye hastanelerinin tek-rar umumi muvazeneye alınmasına mali zaruret gö-rüldüğünden bu kanun layihası bu sebepten dolayı hazırlanarak meclise sunulmuştur. 2 sayılı cetvelde derece, adet ve maaşları gösterilen memuriyetler ek-lenmiştir.

BULMAÇ; ZC, inikat 22-32, c.3, s.s:71; RG.

25 Mayıs 406 Numara ve 4 Şubat 1340 Tarihli Telgraf ve Te-lefon Kanununa Müzeyyel 2722 sayılı Kanun yayım-landı.

Telgraf muharebelerinin çabuk, iyi ve muntazam ol-ması memleketin idaresi, müdafaası ve halkın men-faati noktalarından çok gereklidir. Telgraf idaresinin bu esaslı işlerin yapılması için gerek telgraf hatları-nın ve makinalarının yeni, fennin son terakkilerine uygun olması bazı hatların kablo ve yer altı hattı bu-lunması ve telsiz istasyonlarının en yeni cihazlarla teçhizi lazımdır. Bu işleri yapmak için telgraf idare-sinin tahsisatı kafi değildir. Gerekli olan bu paranın ya muvazenei umumiyeden verilmesi yahut resmi da-irelerin muafiyetlerinin kaldırılması icab etmektedir. Düzenleme bu gerekçe ile hazırlanmıştır.

BULMAÇ; ZC, 22-32, c.3, s.s: 83.

25 Mayıs Ankara'da Birinci Basın Kurultayı toplandı.

Bu yılın en önemli basın olayıdır. Matbuat Umum Müdürlüğü tarafından bütün memlekete şamil bir Ba-sın Birliği kurma hareketidir. Kongreye 38 gündelik gazeteden 25, 78 gündelik olmayan gazeteden 23, 127 dergiden 16, Bakanlıklarla ilgili meslek grupla-rından 33 ve çeşitli özel dergilerden 20 delege olmak üzere toplam 117 kişi katılmıştır. Kongre, Basın Bir-

GB; TBT, s.122.

1935 Yılı 663


liğinin esasını kurmak ve kongreye ait işleri yürüt-mek üzere Falih Rıfkı Atay, Hakkı Tarık Us, Naşit Hakkı Uluğ, Rüştü Öktem, Mecdi Sayman, Nurettin Artam ve Kerami Kurtbay'dan müteşekkil bir heyeti seçti. Hazırlanan program gereğince, öz Türkçe dil birliğine gidilmiş, kalite ve fiyatlar üzerinde kararlar alınmıştır. Bu yıl içinde Ankara Haftası gazetesi is-mini Çankaya'ya, Milliyet de Tan'a çevirmiştir. Yü-cel, Karikatür, Yarımay, Resimli Ay, Ayda Bir Der-gileri de çıkmaya başlamıştır.

25 Mayıs Kırk bin memurun derece-leri tespit edildi.

Bunlardan 24 memur en yüksek aylığı alıyor. 10 lira aylıklı memur sayısı on binden fazladır. Maliye Ba-kanlığı memurlar hakkında bir cetvel hazırladı. Bu cetvel, umumi muvazeneye bağlı bütün memurları, barem derece ve maaşlarında yapılan değişikliklere göre derecelendirmektedir. Buna göre bugün Türki-ye'de umumi bütçeden aylık alan memurların sayısı kırk bin kadardır. Bu kırk binden 24'ü 150 lira asli maaşlıdır.

SP, 25 Mayıs 1935.

26 Mayıs Yüksek Mühendis Okulu Müdürlüğü'ne Subhi tayin edildi.

Aynı okul profesörlerinden Subhi 100 lira maşla adı geçen okul müdürlüğüne atanmıştır.

BCA 30..11.1.0/ 95.14..18.

27 Mayıs "Türkiye Bulgaristan Tica-ret Anlaşması" Hakkında 2792 sayılı Kararname im-zalandı.

TCAMA

27 Mayıs Alsancak-Aydın-Eğirdir demiryolunun satın alınma-sı TBMM'nce kabul edildi.

AKSCK

28 Mayıs 376 Numara ve 26.11.1339 Tarihli Posta Kanununa Müzeyyel 2721 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Nafia Bakanlığınca hazırlanan yasa tasarısının maz-batasında ekonomik, idari, siyasi büyük ehemiyeti olan posta hizmetlerinin layık olduğu mükemmeli-yette ve vatandaşın her tarafta ve her türlü ihtiyacına uygun bir tarzda yapılabilmesi bir çok yeni vasıtalar, makineler, teşkilatları icab ettirdiği ancak posta ida-resinin yaptığı işlerin bir çoğu parasız olduğundan dolayı bu yenilikleri, kolaylıkları yapacak olan parayı bulamadığı bu nedenle posta muafiyetlerinin kaldı-rılması hakkında bu düzenlemeye gereksinim duyul-duğu ifade edilmektedir.

BULMAÇ; ZC, 22-32, c.3, s.s: 82.

28 Mayıs Kazanç Vergisine Dair olan 2395 sayılı Kanuna Ek 2729 sayılı Kanun yayım-landı.

Bu kanunun tatbiki zımnında şehir ve kasabalarla sair mahaller, ihtiva ettikleri nüfus sayısına ve sahil olup olmadıklarına göre 6 sınıfa ayrılmıştır: 1.İstanbul (belediye sınırları içindeki yerler); 2.Ankara, İzmir; 3.Nüfusu elli binden yukarı yerler ile 20001'den 50 000'e kadar olup sahil olan yerler; 4.Nüfusu 20001'den 50000'e kadar olup sahil olmayan yerler-de, 5001'den 20000'e kadar sahil olan yerler; 5.Nüfusu 50001'den 20000'e kadar sahil olmayan yerler; 6.Nüfusu 5000 ve daha aşağı yerler.

RG

28 Mayıs 2/2479 sayılı Harita Genel Direktörlüğü İkramiye Ni-zamnamesi yayımlandı.

RG



28 Mayıs Atatürk, Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikasını ziyaret et-ti.

GB

28 Mayıs Portakal böceklerinin öldü-rülmesinde kullanılmak üzere İçel Vilayetince Bey-rut ve Trablusşamdan satın alınacak I2 fümigasyon ça-dırı ile 50 kilo volk ve 400 kilo kasit ilaçları için 6424 Fransız Franklık daha dö-viz verilmesi kararlaştırıldı.

3.2.1935 tarih ve 2/1951 sayılı kararnameye ektir. BCA 30.18.1.2/ 55.44.4 Dosya: 214-154

29 Mayıs İktisadi Buhran Vergisi Kanununa Müzeyyel 2416 sayılı Kanunu Değiştiren 2728 sayılı Kanun yayım-landı.

İktisat Bakanlığının mazbatasına göre, "Şimdiye ka-dar buhran vergisinden istisna edilen kazanç sahip ve müesseselerinden kazanç vergisi kanununun 3 üncü maddesinin 2,4,5, ve 21 inci fıkraları şümulüne giren kooperatif şirketler ile tasarruf sandıkları ve bizzat işlettikleri madenlerden istihsalatta bulunan hususi ve hükmi şahıslar ve hususi kanunlar ile temettü ve ka-zanç vergilerinden istisnaiyetleri kabul edilen sınai müessese veya devletle akdolunan mukavelelere na-zaran kendilerinden buhran vergisi almak imkanı hu-kukisi olan imtiyazlı şirketlerin de bu vergi ile mü-kellef tutulması maksadile mezkur tadil layihasının Meclise sunulduğu anlaşılmaktadır."

BULMAÇ; ZC, 22-32, 3.c, 1935, s.s: 104.

29 Mayıs Atatürk, Türk Hava Kuru-muna 10 bin lira bağışladı.

GB

30 Mayıs 1935 Mali Yılı Bütçe Ka-nunu yayımlandı.

Kanunun 35.Maddesi ile Ali İktisat Meclisi kaldırıl-dı. 1928'den beri faaliyet gösteren Meclisin çalışma-larından beklenen elde edilememişti.

GB

30 Mayıs Hava tehlikesi hakkında İs-tanbul ve Ankara gazetele-rinde çok sayıda yazılar çıkmaktadır.

Bir savaş anında uçakların işlevlerinin arttığı, barış anında bile dosta güven, düşmana korku vermeye başlandığı bir döneme girilmiştir. Bu yazılara dair kupürlerin çokluğu hava tehlikesine, hem yönetimin hem de kamuoyunun çok önem verdiğini göstermek-tedir. Tüm Türkiye'deki gazetelere dair kupürler, ko-nunun nasıl işlendiğine dair ipuçlarını da vermekte-dir. Halkın, hava tehlikesini bertaraf edecek ya da olası karşı taarruz açısından edinilmesi zorunlu uçak, araç gereç ve ekipmanın alınmasında yönetime canla başla yardım ettiği anlaşılmaktadır. Açılan kampan-yaların sayısı ve katılımın fazlalığı bu konuda yeter delillerdir.

BCA, 30..10.0.0/51.330..6.; BCA 30..10.0.0/51.330.7. Tarih: 1.6.1935.

1 Haziran Bazı Maddelerden İstihlak Vergisi Alınması Hakkında 2731 sayılı Kanun yayım-landı.

Bu kanunla kahve, çay, kakao, kauçuk, kağıt, deri, pamuk ve pamuklu v.s.gibi çok sayıda mal özel tüke-tim vergisine tabi tutuldular.

BULMAÇ; GB

1 Haziran 1831 Numaralı Kanuna İlave Edilecek Maddeye Ait 2738 sayılı Kanun ya-yımlandı.

1831 sayılı Kanun, 24 Haziran 1931 Tarihli Tayyare Cemiyeti Tarafından Milli Müdafaa Vekaletine Tebberrü Edilen Meblağın Sureti Sarfına Dair Ka-nun'dur.

RG

1935 Yılı 665


1 Haziran Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında 2739 sa-yılı Kanun yayımlandı.

27 Mayıs 1935'te Meclis'te kabul edilen kanun bu ta-rihte Resmi Gazete'de yayımlandı. Kanunla hafta ta-tili, Cumartesi 13.00'ten başlamak üzere Pazar günü-ne alınmıştır. Kanun'un 1.maddesinde Ulusal bayram olarak Cumhuriyetin ilan edildiği gün olan 29 Ekim gününün Türkiye'nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız o gün tören yapılacağı hususu ikinci maddede de genel tatil günleri belirlenmiştir. Buna göre, Zafer Bayramı 30 Ağustos, Ulusal Egemenlik Bayramı 23 Nisan, Bahar Bayramı Mayısın birinci günü, şeker bayramı üç gün, kurban bayramı dört gün, yılbaşı 1 Ocak'ta tatil olacaktır. Bu kanunla hafta sonu tatili, Cumartesi günü saat 13.00'te başlamak üzere Pazar olarak kabul edildi ve böylece Cuma gününün tatil olarak kabulü uygulamasına son verildi.

BULMAÇ; GB

1 Haziran İstanbul Üniversitesi Rek-törü Cemil Bilsel üniversi-tede bir yıl içinde meydana gelen değişimlerle ilgili profesörlerle bir toplantı yaptı.

Tıp Fakültesinde yapılan toplantıda geçen ders yılı-nın verimi üzerinde konuşulmuş, ayrıca üniversite re-formuna dair değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değer-lendirmeler sırasında bazı yabancı profesörlerin söz alarak reformun başlangıcındaki endişe ve umutsuz-lukların yerini ateşli bir çalışma hevesi ile çok olum-lu havaya bıraktığı tespiti dikkate değerdir. İstanbul Üniversitesinde bir yılda yapılanların Batı Üniversi-telerinde ancak on yılda yapabildiğine işaret edilmesi ise bir diğer anlamlı değerlendirmedir.

BCA 30..10.0.0/142.13..6.

3 Haziran Uluslararası Sıtma Kursla-rına İştirak edilmesi karar-laştırıldı.

Uluslar Cemiyeti Hıfzıssıhha Komitesi tarafından 18 Haziranda Roma'da açılacak Sıtma kurslarına iştirak etmek üzere Kocaeli Sıtma Mücadele Reisi Dr. Abdurrahman Beren'in hükümet hesabına ve Antalya mıntıkası Sıtma Mücadele Laboratuar Şefi Dr. Muhit Çolakoğlu’nun Uluslar Cemiyeti hesabına Roma'ya gönderilmeleri ve İtalya'da yapılacak sıtma mücadele araştırmalarına memur edilmeleri Bakanlar Kurulu'n-ca onanmıştır.

BCA 30..18.1.2/55.45..13.

3 Haziran Milleti ve memleketi barış zamanında milli seferberli-ğe hazırlamak maksadıyla bir tetkik komisyonu ile si-vil seferberlik hazırlıkları komisyonunun kurulması teklif edildi.

Dahiliye Bakanlığı'ndan gelen bu teklifin gerekçe-sinde zamanın savaşlarının, ordudan başka bütün milli kuvvet ve kaynakların seferber olmasıyla birlik-te yürütüldüğünün önemi üzerinde durulmaktadır.

BCA 30..10.0.0/53.349..7.

4 Haziran Aydın Demiryolları devlete geçti.

Aydın Demiryolu 1 Hazirandan itibaren devlet hesa-bına çalışmaya başladı.

U, 4 Haziran 1935.

4 Haziran Türkiye ile İngiltere ara-sında "Ticaret ve Kliring Anlaşması" imzalandı.

Anlaşma 2 Temmuz 1935 tarihinde TBMM'nce onaylanacaktır. İngiltere karşısında ticari açık veren Türkiye bu anlaşma ile daha fazla ihracat yapabilme-yi ve açığı kapatmayı ummaktaydı.

GB

4 Haziran İstanbul Üniversitesi Ede-biyat Fakültesi Yeni ve Son Zamanlar Tarihi Doçenti Enver Ziya Karal'ın Hazi-ne-i Evrak'ta araştırma yapmasına izin verildi.

Karal'a bu izin 1856 Paris Anlaşması üzerine Osman-lı Vesikalarında da araştırmalar yapabilmesi için ve-rilmektedir.

BCA 30..10.0.0/16.93..8.



5 Haziran Havayolları Devlet İşletme İdaresi Teşkilatı Hakkında-ki 2186 sayılı Kanun Bazı Maddelerinin Değiştirilme-sine ve Kanuna Yeniden Bazı Maddeler İlavesine Dair 2744 sayılı Kanun ya-yımlandı.

Kanunla birlikte, İdare, askeri meydan ve yardımcı meydanlarından, nakil vasıtalarından ve fabrikaların-dan, mevcut askeri ve sivil meteoroloji ve konuşma merkezlerinden, askeri tayyareler ile memurları da Havayolları Devlet İşletme İdaresinden karşılıklı ola-rak istifade etmelerinin yolu açılmaktadır.

RG

5 Haziran 2746 sayılı Küçük Yozgat Barut ve Silahtarağa Fişek Fabrikaları Müstahdeminin Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü Esas Kadrosuna İlave Edilmesi Hakkında 2746 sayılı Kanun yayım-landı.

RG

5 Haziran Türkiye Cumhuriyeti Mer-kez Bankası Hakkındaki 11 Haziran 1930 Tarih ve 1715 Numaralı Kanunun 12/6/1933 Tarih ve 2315 Numaralı Kanunla Tadil Edilmiş Olan 40 ıncı Mad-desinin Yeniden Tadiline Dair 2748 sayılı Kanun ya-yımlandı.

RG

5 Haziran Ankara'da Yaptırılacak Olan Mülkiye Mektebi Hakkında 2750 sayılı Ka-nun yayımlandı.

RG

5 Haziran 2395 sayılı Kazanç Vergisi Kanununun Bazı Hükümle-rini Değiştiren 2751 sayılı Kanun yayımlandı.

Maliye Bakanlığı'nca hazırlanan tasarının gerekçe-sinde şunlar ifade edilmektedir. 2395 sayılı Kazanç Kanununun 9 uncu maddesi mucibince doktor, avu-kat, mühendis gibi serbest meslekler erbabı, münha-sıran muayenehane, idarehane ve yazıhanelerinin gayrisafi iratları üzerinden vergiye tabi tutulmuştur. Gayrisafi irat, mükellefin ticaretgâhı için ödediği ica-rı ifade etmektedir. Ancak bazı serbest meslek erba-bının bir yazıhaneye şerik sıfatı ile girmek suretile vergiden azade kaldıkları anlaşıldığından, kabul edi-len esaslar üzerinden her ortak için ayrı vergi tarhı hakkında layihaya hüküm ilavesine lüzum görülmüştür.

BULMAÇ; ZC, inikat 22-32, c.3, s.s: 88.

5 Haziran Tuz Fiyatı Hakkında 2752 sayılı Kanun yayımlandı.

Tuzun fiyatı 15 Hazirandan geçerli olmak üzere 3 ku-ruşa indirilmiştir.

RG

6 Haziran Aydın Demiryollarının Satın Alınmasına Dair Mukavele-nin Tasdiki Hakkında 2745 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

6 Haziran Türkiye ile Finlandiya Ara-sında İmza Edilen Ticaret Anlaşmasının Tasdiki Hak-kında 2913 sayılı Kanun yayımlandı.

Anlaşma 19.12.1935 tarihli anlaşmayı yenilemekte-dir. İmza Yeri Ankara

TCAMA; BCA, 30..18.1.2/56.51..19.

1935 Yılı 667


6 Haziran Yayımlanan 2745 sayılı kanunla Aydın Demiryolu Şirketinin devletçe satın alınması onaylandı.

Şirket, 1.8 milyon İngiliz Lirası ödenerek devletleşti-rilmektedir.

GB

6 Haziran Adliye Bakanlığı Müsteşar-lığı'na Hasan Safiyettin Menemencioğlu tayin edildi.

Menemencioğlu Ceza İşleri Umum Müdürlüğü yap-makta idi.

BCA 30..11.1.0/95.15..17.

7 Haziran Yüksek Mühendis Mektebi 2/2642 sayılı Nizamnamesi yayımlandı.

Yüksek Mühendis Mektebi, teknik mesleğine girecek olanlara yüksek tahsil vermek üzere kurulmuş ve Ba-yındırlık Bakanlığı'na bağlanmıştır.

RG

8 Haziran 863 Numaralı Subaylar Heyetine Mahsus Terfi Ka-nununun 1494 ve 2018 Numaralı Kanunlarla Değiş Alan 1 inci, 11 inci Madde-lerinin Değiştirilmesine Dair 2753 sayılı Kanun ya-yımlandı.

Türkiye Cumhuriyeti Ordusu Subaylar Heyeti şu sı-nıflardan oluşmaktadır: a)Muharip Sınıflar: piyade, süvari, topçu, hava, istihkam, muhabere, jandarma, güverte, çarkçı b)Muavin sınıflar: demiryolu, otomo-bil, nakliye, sıhhiye, baytariye, levazım, harita mü-hendis subayı, sanayii harbiye.

RG

8 Haziran İhtiyat Subayları ve İhtiyat Askeri Memurları Hakkın-daki 1076 sayılı Kanunun Bazı Maddelerinin Değişti-rilmesine ve Bazı Maddele-rine İlaveler Yapılmasına Dair 2754 sayılı Kanun ya-yımlandı.

Bu yasa Milli Müdafaa Bakanlığı'nca hazırlanmış ve orta ve muadili mekteb mezunlarının ihtiyat zabiti olma hakkının kaldırılmasından sonra her sene yetiş-tirilmekte olan ihtiyat zabitlerinin ancak senelik zayi-ata tekabül ettiğinden, ayrıca, ihtiyat zabiti olarak ye-tişecek sıhhiye mensupları ile baytarların tahsili ve muhtelif sınıfların muvazzaflık hizmet müddetleri gibi konularda 1076 sayılı ihtiyat zabitleri ve ihtiyat askeri memurları hakkındaki kanunun bazı maddele-rinin değiştirilmesine ve bazı maddelerine ilaveler yapılmasına dair çeşitli düzenlemeleri içermektedir.

BULMAÇ; ZC, inikat 22-32, c.3, s.s: 109.

8 Haziran Ankara Merkez Hıfzıssıhha Müessesesinde Kullanıla-cak Yabancı Uzmanlara Ait 2755 sayılı Kanun yayım-landı.

Ankara Merkez Hıfzısıhha müessesesinin türlü bö-lümleri için Bakanlar Kurulu'nca tasdik edilmiş kad-rosuna göre getirilecek yabancı uzmanların en aşağı beş sene için çalışmayı taahhüt etmeleri lüzumlu gö-rülmüş ve kendileri ile yapılacak mukavele müddeti-nin beş sene olarak kabulü gerekmiş bulunmaktadır. Bu gerekliliğe binaen bu yasa hazırlanmış bulunmak-tadır.

BULMAÇ; ZC, c.4, 3-8.06.1935, 33-38 İnikatlar, 33.İnikat, s.s: 146.

8 Haziran Kat'i Ticaret Muahedeleri Akdi İçin Müzakereye Baş-lanmış veya Başlanacak Devletlerle Muvakkat Tica-ri İtilaflar Akdi Hakkında 7 Haziran 1933 Tarih ve 2258 sayılı Kanunla Verilen Sa-lahiyet Müddetinin Üç Se-ne Uzatılmasına Dair 2759 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

8 Haziran Tahlisiye Umum Müdürlü-ğü Memurları Hakkındaki 1804 sayılı Kanuna Bağlı Cetvelde Değişiklik Ya-pılmasına Dair 2760 sayılı Kanun yayımlandı.

RG



8 Haziran Türkiye'de Açılacak Bey-nelmilel Panayır ve Sergi-lerin Vergi ve Resimlerden Muafiyetine Dair 2761 sa-yılı Kanun yayımlandı.

Memleketimizde açılacak beynelmilel sergilerden beklenen iktisadi ve milli menfaatlerin tam olarak is-tihsali için, bu sergilere iştirak edecek olanlara azami kolaylık gösterilmesi lüzumu aşikardır. Bu sebepten sergide mal teşhir edecek olanlara, reklam ve tenvi-rattan dolayı damga ve istihlak resmi muafiyetleri ve-rilmesi muvafık bulunmuştur. Kahve, gazino ve lu-napark gibi eğlence ve istirahat yerleri de sergilere rağbet celbeden tahsisattan madud bulunduğu cihetle bunların münhasıran sergiye ait faaliyetlerinden do-layı kazanç vergisinden istisnası da, teşvike medar mahiyette görülmüştür. Kanun ile bu konularda dü-zenleme yapılmaktadır. Örneğin Uluslararası İzmir Panayır'ına geleceklere 1934 yılında olduğu gibi pa-rasız pasaport verilmesi ve bu pasaportu hamil bulu-nanların panayırın devamı müddetince Türkiye'ye girmelerine ve oturmalarına izin verilmiştir.

BULMAÇ; ZC, 33.İnikat, 1935, c.4, s.s:149; BCA 30..18.1.2/54.39..20. 20.5.1935 tarih ve 2-2584 sayı; Not için bkz: BCA 30..18.1.2/56.54..5. 20.6.1935 tarih ve 2-2869 sayı.

10 Haziran Mardin Vilayetine bağlı Midyat ve Estel Belediye-lerinin birleştirilmesine ka-rar verildi.

RG

12 Haziran Beden Terbiyesi Uluslara-rası Kongresine iştirak edilmesi kararlaştırıldı.

30 Haziranda Brüksel'de toplanacak Beden Terbiyesi Arsı Ulusal Kongrenin ilmi mesaisine iştirak etmek üzere Beden Terbiyesi Uzmanı Ordu Milletvekili Se-lim Sırrı Tarcan ile Gazi Enstitüsü Beden Terbiyesi Direktörü Nizamettin Rıfat Kürşan'ın murahhas ola-rak gönderilmeleri Bakanlar Kurulunca onanmıştır

BCA 30.18.1.2/ 55.49.18 Dosya 410-23

13 Haziran 2762 sayılı Vakıflar Kanu-nu yayımlandı.

Kanun ile vakıfların idare organları, kontrol mercileri ve bunların vazifeleri, vakıfların hukuki ehliyeti, malları ve vakıf şartlarının değiştirilmesi, mütevelli-ler ve vazifeleri, mukataalı vakıflar ve icarateynli va-kıf mallar ile çeşitli müeyyideler düzenlenmektedir.

RG

13 Haziran Şebinkarahisar merkezinde dokumacıların satın alabil-meleri için daima hazır ip-lik bulundurulması için tedbir alınması istendi.

Başbakan İsmet İnönü'nün Ziraat Bankası Genel Müdürü Kemal'e çektiği telgrafta dokumacıların işsiz kalmamaları için kendisinin Şebinkarahisar'dan ay-rılmadan bu konuda müspet bir cevap vermesini is-temektedir.

BCA 30..10.0.0/13.75..25 Dosya no: 11204

14 Haziran Mecliste çok sayıda tasarı kanunlaştırıldı.

3 celsede 30 kanun tasarısı kabul edildi. C, 14 Haziran 1935.

14 Haziran Diyanet İşleri Reisliği Teş-kilat ve Vazifelerine Dair Kanun yayımlandı.

Diyanet İşleri Reisliği Teşkilat ve Vazifelerine Dair Kanun TBMM'de kabul edildi.

TCSYK

15 Haziran 14.4.1930 tarih ve 1580 sa-yılı Belediye Kanununa Ek 2763 sayılı Kanun yayım-landı.

Yasal düzenlemenin ikinci maddesi ile Belediyeler İmar Heyeti oluşturulmaktadır. Belediye kanunu tat-bik edilen yerlerin harita ve müstakbel imar planları-nı ve içme suları ile mezbaha ve lağım işlerini prog-ramlamak ve bu işlerin tatbik şekillerini kararlaştır-mak için oluşturulan Heyette Dahiliye vekilinin reis-liği altında Nafia, İktisat, Sıhhat ve İçtimai Muavenet bakanlıkları temsilcileri ile İçişleri Bakanlığı müste-şarı ve mahalli idareler ve Belediyeler Bankası genel müdürleri ve Ankara imar müdürü bulunmaktadır.

BULMAÇ; BD; ZC, 4.c, 1935, 35.inikat, s.s:167.

1935 Yılı 669


15 Haziran Tababet ve Şuabatı San'atla-rının Tarzı İcrasına Dair Kanunun 2nci Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında 2764 sayılı Kanun yayımlandı.

Yabancı memleketlerin tıp fakültelerinden ve diş he-kimi mekteplerinden diploma alıp Türkiye'de sanatla-rını yapmak isteyenler hakkında getirilen düzenle-medir.

BULMAÇ; ZC, 35.İnikat, 4.c, 1935, s.s:162.

15 Haziran Bölge Sanat Okullarının Kültür Bakanlığı Tarafından Yönetilmesi Hakkında 2765 sayılı Kanun yayımlandı.

Bu okulların bilgi, yönetim ve para işleri Kültür Ba-kanlığınca görülecektir.

RG

15 Haziran Sıtma ve Firengi İlaçları İçin 2767 sayılı Kanun ya-yımlandı.

Hükümet büyük miktarda sıtma ve frengi ilacını dışa-rıdan getirtmektedir. Ancak bu ilaçlar parça parça ge-tirtilmekte olduğundan Avrupa'daki fabrikalar tara-fından pek müsait olmayan fiyatlar istenilmekte ve bu ilaçları henüz memleketimizde yapacak fabrikalar türemediği ve bu fabrikaları hususi sermayelerle yap-mak da şimdilik mümkün görülmediği için ister is-temez bu fiyatlar kabul edilmektedir. Bunların çok miktarda ve bir elden tedariki halinde ise fiyatlarda bu yolda ucuzluk hasıl olduğunda şüphe yoktur. Bu nedenlerle bu ilaçların yurda sokulma hakkının mün-hasıran Hilaliahmere verilmesi ve başkasına namına ilaç getirtmenin yasaklanması bu düzenleme kapsa-mına alınmıştır.


15 Haziran Dahiliye Memurları Kanu-nunun İkinci Maddesini Değiştiren 2429 sayılı Ka-nunun 1nci Maddesini De-ğiştiren 2768 sayılı Kanun yayımlandı.

Düzenleme ile 1700 sayılı Dahiliye memurları kanu-nunun 2 inci maddesini değiştiren 2429 sayılı kanu-nunun 1 inci maddesinin tadilatı söz konusudur. Ka-nun tasarısının gerekçesinde "1700 sayılı kanun Da-hiliye meslekini hususi meslek haline koymuş oldu-ğundan kaymakamlık, mektubçuluk, Emniyet Mü-dürlüğü ve daha yukarıki derecedeki memurların Mektebi Mülkiye ve Hukuk mezunlarından olmasını da şart kılmıştır... Mektebi mülkiye ve Hukuk me-zunlarının iki buçuk senelik stajlarını birinci sınıf na-hiye müdürlüklerinde geçirmeleri kanunen icab et-mekte olduğundan daha aşağı maaşla nahiye müdür-lüklerinde veya vekaletin tensip ettiği memurluklarda staj müddetini ikmal eden bu mektep mezunlarının kaymakamlığa tayinlerine imkan bulunmamaktadır... Mülkiye ve Hukuk mezunlarından Dahiliye memur-luklarında hizmet görenlerin almakta oldukları maaş-ları nazarı dikkate alınmayarak kanunen muayyen olan müddeti ikmal ettikten sonra kaymakamlığa ta-yin edilebilmelerini temin için bu kanun layihası ha-zırlanmıştır." denilmektedir.

BULMAÇ; ZC, c.4, 33.inikat, 1935, s.s:143.

15 Haziran Temyiz Mahkemesinin Ankara'ya Nakli Hakkında 2769 sayılı Kanun yayım-landı.

Temyiz mahkemesi bina bulunmaması nedeniyle Hükümet merkezinden başka bir yerde iğreti olarak bulundurulmaktadır. Ancak Ankara'da Temyiz mah-kemesi için yapılan bina bitmek üzere bulunduğun-dan iğreti durum ortadan kaldırılmış olacaktır.

BULMAÇ; ZC, 4.c, 34.inikat, s.s:152.

15 Haziran Polis Vazife ve Salahiyet Kanununun 5nci Maddesi-nin A Fıkrasını Değiştiren 2770 sayılı Kanun yayım-landı.

Fıkra'ya göre polis ancak ağır hapis cezasını gerekti-recek suçlarda parmak izi almaktadır. Yapılan deği-şiklikle hırsızlık, dolandırıcılık gibi mal aleyhine iş-lenmiş suçlar ve kaçakçılık gibi devlet aleyhine iş-lenmiş suçların maznun ve mahkumlarının da parmak izlerinin alınabilmesi olanaklı hale gelmektedir.

BULMAÇ; ZC, c.4, 34.inikat, 1935, s.s:151.



15 Haziran Kültür Bakanlığı Merkez Örgütleri ve Ödevleri Hak-kındaki 2287 Numaralı Kanunun Bazı Maddeleri-nin Değiştirilmesine ve Ba-zı Maddelerin Eklenmesine İlişkin 2773 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

15 Haziran Siyasal Bilgiler Okulu Hakkında 2777 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Ülkemizde Devlet işlerine yüksek tahsil görmüş me-mur yetiştirmekte olan Mülkiye Mektebine her yıl müsabaka yoluyla 40 talebe alınabilmekte ve bu ku-rumumuz yılda ancak 30, 35 mezun verebilmektedir. Devlet kurumlarımızın pek çok işlerinin istendiği gi-bi verimli olabilmesi için devlet kadrosunda çalış-makta olan memurlar arasında yüksek tahsil görmüş unsurları artırmak gereği karşısında Mülkiye Mektebi teşkilatının genişletilmesine ve kuvvetlendirilmesine lüzum görülerek bu maksatla bağlı kanun taslağı tek-lif edilmiştir. Düzenlemenin ilk maddesi Mülkiye mektebinin bundan böyle taşıyacağı Türkçe adını göstermektedir. Buna göre Mülkiye Mektebi'nin adı "Siyasal Bilgiler Okulu" olarak değiştirilmiştir. İkinci madde ile mektebin en geniş talebe kadrosu ve tale-belerinin dörtte üçünün Maliye Bakanlığı emrinde çalıştırmak üzere ayrılacağı tespit olunmuştur. Dör-düncü madde, bu okulda yetiştirilen talebenin Devle-te karşı olan mükellefiyetlerini ve bunun ne yolda temin olunacağını göstermektedir.


17 Haziran Türkiye ile Almanya ara-sında münakid 26 Mayıs 1930 tarihli ticaret mukave-lesine zeylen 15 Nisan 1935 tarihinde imzalanan ikinci anlaşmanın tasdikine dair 2775 sayılı Kanun ya-yımlandı.

İkinci Anlaşma 1 Mayıs 1935 tarihinden itibaren me-riyete girmek üzere, kabul ve tasdik edilmiştir.

RG

17 Haziran Ağıllar Kanununun Birinci Maddesini Değiştiren 1948 sayılı Kanunun Birinci Maddesinde Yazılı Müdde-ti Uzatan 2778 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Kanun teklifini Yozgat Milletvekili Sırrı İçöz vermiş-tir. Buna göre, "1423 sayılı ağıllar kanunun birinci maddesi gereğince koyun ve keçi sürü sahipleri için-de fenni ağıl yaparak sürülerini mezkur ağıllar içinde barındırmağa mecbur oldukları malumdur. Bu kanun 17 Nisan 1929 tarihinde çıktığı halde sürü sahipleri-nin mahsullerinin matlub veçhile para edememesi ve buhran dolayısıyla el darlığı bu kanunun ahkamını icraya imkan bırakmamış olduğundan 23 Nisan 1932 tarih ve 1949 numaralı kanunla bu müddet 3 sene da-ha temdid edilmiştir. Bu gün aradan üç sene daha geçtiği halde hemen hiçbir köyde kanunun tahrifatı dairesinde ağıl yapılamamıştır. Buna sebep de sürü sahiplerinin fenni ağıl yaptırmağa mani olan vaziyet-lerinin devamıdır. Binaenaleyh şu vaziyet karşısında kanunun tatbikine imkan husulüne kadar davarcılara bir müddet daha müsaade vermek zarureti hasıl olu-yor. Bu sebeple kanunun emrettiği külfet ve mecbu-riyetin hiç olmazsa beş sene daha ihtiyara bırakılma-sı" teklif edilmektedir.

BULMAÇ; ZC, 35.İnikat, 1935, s.s:157.

1935 Yılı 671


17 Haziran İhtiyat Zabitleri ve İhtiyat Askeri Memurları Kanunun 22.maddesinin Değiştiril-mesi Hakkında 2779 sayılı Kanun yayımlandı.

Tabip, baytar, eczacı, kimyager ve dişçi binbaşıyı 57 yaşına kadar kullanırken aynı işi yapacak olan bir ta-bip asteğmenini 46 yaşında, kendinden en çok ve en iyi iş beklenen bir yaşta orduya almamak doğru gö-rülmemektedir. Bunun için 1076 sayılı kanunun 2.maddesi bu şekilde değiştirilmektedir.

BULMAÇ; ZC, 4.c, 37.İnikat, s.s:172.

17 Haziran Şeker İstihlak ve Gümrük Resimleri Hakkında 2785 sayılı Kanun yayımlandı.

Şeker tüketimi diğer ülkelerle kıyaslanamayacak oranda düşük bulunmaktadır. Türkiye'de şeker yıllık kişi başına 4 kg iken Danimarka'da 54.2, Fransa'da 25, Almanya'da ise 23.1 kg.dır. Tüketimin genel re-fah seviyesinin artması ile artacağı doğal olmakla birlikte bu durumda fiyatın da ne kadar etkili olduğu da açıktır. Tuz ve çimentonun fiyatlarını eksilttikten sonra hükümet şimdi de şeker fiyatını kiloda on iki kuruş gibi önemli bir derecede azaltma yoluna git-mektedir. Bu karar memlekette hayatın ucuzlatılması yönünde alınan kararlara ek bir karardır.


18 Haziran 2771 sayılı Ordu Dahili Hizmet Kanunu yayımlan-dı.

Madde 1: Askerlik: Türk vatanını, İstiklal ve Cumhu-riyeti korumak için harp sanatını öğrenmek ve yap-mak mükellefiyetidir. Böyle bir mükellefiyet altına giren ve resmi bir kıyafet taşıyan şahsa asker denilir. Madde 2: Er: İhtiyaçları devlet tarafından deruhte ve temin olunan rütbesiz askerdir. Düzenleme ordunun muhtelif içişlerinin muntazam surette yapılması hak-kındaki dahiliye kanununun askerliğin her an terakki ve yenilikleri göz önüne alınarak bu işlerin kanuna girmesi gerekli olan kısımlarının bir kanun halinde tespit edilmesinden ibarettir.


18 Haziran Posta, Telgraf ve Telefon Memurları Hakkında 2772 sayılı Kanun yayımlandı.

788 sayılı Memurin kanununun muvakkat ikinci maddesi gereğince yapılması gereken Posta, Telgraf ve Telefon memurları kanunu şimdiye kadar çıkarı-lamamıştı. Bu nedenle bu memurların mesleklerinin yüceltilmesi ve hallerinin düzeltilmesi amacını güden bir düzenlemeye gidilmiştir.


19 Haziran Beynelmilel Daimi Adalet Divanına Müteallik Bazı Metinlere İltihakımız Hak-kında 2774 sayılı Kanun yayımlandı.

Hükümet bu metinlerden bir kısmına kayıtsız şartsız ve diğer bir kısmına da hükümetin muvafık gördüğü ve ayrıca Dış İşleri ve Adliye Komisyonunun tasvip ettiği kayıtlar altında iltihakı uygun gördüğünü be-lirtmektedir.

BULMAÇ; ZC, c.4, 3-8.06.1935, 33-38 İnikatlar, Ankara-TBMM Matbaası, 1935, 33.İnikat, s.s:123.

19 Haziran Devlet Kitapları Mütedavil Sermayesi Hakkındaki 2133 sayılı Kanuna Ek 2780 sayılı Kanun yayım-landı.

2133 sayılı kanunun 1.maddesine eklenen madde ile "Mektep kitaplarının Maarif Vekaletince bastırılması hakkındaki 24 Nisan 1926 tarih ve 823 numaralı ka-nunun birinci maddesi hükmüne tevfikan ve 1932 se-neleri bütçelerinden tahsis olunan mebaliğ de devlet kitapları mütedavil sermayesine zammolunmuştur."

BULMAÇ; ZC, 4.c, 35.inikat, s.s:158.

19 Haziran Balya Karaaydın Madenleri Kiralama ve İşletme Şirke-tinin Getireceği Mayi Ma-deni Mahrukatın Gümrük

1930 senesinden beri çinko ve kurşun fiyatlarının mütemadiyen düşmesi, Balya-Karaaydın isimli kur-şun-çinko madenleri işletmesini iktisaden göğüs ge-rilmesi müşkül bir vaziyete sokmuş, 1932 senesinde

ZC, c.4,TBMM Matbaası 1935,



ve Muamele Resminden İs-tisnasına Dair 2781 sayılı Kanun yayımlandı.

çalışamaz bir hale gelen maden, 3.1.1932 tarihinde tecil edilen bir kiralama akdi ile Balya-Karaaydın madenlerini kiralama ve işletme şirketinin idaresine geçmiştir. Madenin hükümetin yardımı olmadan işle-yemeyeceği, daha evvelden belirmiş bir hakikat ol-duğundan 14.12.1931 tarihli ve 1895 numaralı ka-nunla, Hükümet Balya-Karaaydın madenlerinde kul-lanılmak üzere hariçten getirilen gazoillerin gümrük ve muamele vergisinden muaf tutulmasını temin et-miştir. Bu kanunun tatbikine başlandığı, mezkur ta-rihten itibaren de kurşun ve çinko fiyatlarında lehde bir değişiklik olmadığından, meriyet müddeti 31.5.1935 tarihine kadar uzatılmıştır. bkz. Balya Karaaydın Madenleri TAŞ, 17 Nisan 1935 Tarihinde Toplanan Ortaklar Genel Kurumunda Okunan İdare Meclisi Raporu ve Murakıp Raporu, İstanbul, 1935.

Ankara, 37.inikat, s.s: 176.

19 Haziran Bir Vilayette Teşkil Edile-cek İdare Heyeti Azası ile Vali Muavinin Dahiliye Vekaleti Kadrosuna Ek-lenmesi Hakkında 2782 sa-yılı Kanun yayımlandı.

RG

19 Haziran Cumhurbaşkanlığı Dairesi Teşkilatı Hakkındaki 2180 sayılı Kanunun Bazı Mad-delerinin Değiştirilmesine Dair 2783 sayılı Kanun ya-yımlandı.

Düzenleme ile Cumhurbaşkanlığı teşkilatındaki baş-yaverle yaverlerin derece ve rütbelerinde değişikliğe gidilmiştir.

BULMAÇ; ZC, 4.c, 1935, 35.inikat, s.s:156.

19 Haziran Satın Alınan Aydın ve Şuabatı Demiryollarının Tesellüm ve Tasfiyesine Dair 2784 sayılı Kanun ya-yımlandı.

65 seneden beri Aydın şirketinin kendi usul ve tea-müllerine göre işletilmekte olan bu hatta mubayaa ta-rihinden itibaren Devlet Demiryollarında tatbik edi-len nizam ve tarifelerin tatbiki ve ilgili diğer konu-larda düzenlemeler içermektedir.


19 Haziran Pulluk Kanununa Ek 2786 sayılı Kanun yayımlandı.

Memleketimizde pulluk yapılmasına ön vermek ve dışarıdan pulluk girmesine yer bırakmamak için 1797 sayılı Pulluk Kanunu ile bunların memlekette yapıl-ması kolaylaştırılmış ve yapanlara 10 bin liraya kadar ödünç para verilmesi kabul edilmişti. Bunlardan al-dıkları parayı yerinde kullanarak atölyelerini buna göre genişletmişlerse de dışarıdan gelen pullukların mal oldukları pahadan çok aşağı bir para ile satılması ve pulluk satışlarının azalması bu kurumların işlerini de azaltmıştır. Bu durum karşısında bunların işçenliğinin zedelenmemesi için aldıkları ödünç para-ların 10 sene yerine 20 senelik taksite bağlanması konusunda bu kanun çıkarılmaktadır.

BULMAÇ; ZC, c.4, 1935, İnikat 37, s.s:170.

19 Haziran Maarif Vekaleti Merkez Teşkilatı ve Vazifeleri Hakkındaki 2287 sayılı Kanuna Bağlı A Cetveline Eklenecek Memur Kadrosu Hakkında 2787 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Bu yasa ile Maarif Bakanlığı bünyesinde dört birim kurulmaktadır. Bunlar, Güzel Sanatlar Umum Mü-dürlüğü, Özel Mektepler Müdürlüğü, Basım ve Ya-yım Müdürlüğü ve Jimnastik, İzcilik ve Spor Müdür-lüğü'dür. Tasarıya 29.5.1935 tarihinde yapılan ekle-meyle Kültür Bakanlığı merkez örgütlerinin adları dil inkılabına paralel olarak Türkçeleştirilmiştir. Bkz: ZC, 33.İnikat, 4.c, 1935, s.s: 112'ye ek.

BULMAÇ; ZC, 22-32, c.3, s.s:112; ZC, c.4, 37.İnikat, s.s:175.

1935 Yılı 673


19 Haziran Polis kıyafetlerinde panto-lonun da ceket gibi gri renkte olması istenmekte-dir.

İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Başbakanlığa yazdığı yazıda bu konuda ayrıntılı bilgi vermektedir. Buna göre, "İçişleri Bakanlığı, Cumhuriyet Polisinin kıya-fetini ıslah etmek ve modern bir şekle sokmak için Avrupa'nın ileri giden devletlerinin polis kıyafetlerini incelemekte ve bu bapta bir Kıyafet Nizamnamesi hazırlamakta ise de incelemenin ikmaline ve Nizam-namenin tatbikine kadar daha bir müddet beklemek gerektiğinden bu sene için şimdiden siparişi zorunlu bulunan elbiseler üzerinde bir tadile ihtiyaç hasıl ol-muştur. Polis Nizamnamesinin halen mer'i olan hü-kümlerine göre polis elbisesinin ceketi gri ve panto-lonu siyah renktedir. Halbuki pantolonun ceketle bir renkte olmaması dış görünüş itibariyle halk üzerinde daha az otoriter olduğu gibi renginin siyah bulunması gerek çabuk tozlanması ve kirlenmesi gerek çabuk lekelenmesi yönünden de iktisadi ve pratik açılardan da mahzurlu görülmektedir. Bu sebeple pantolonun da ceket gibi gri renkte ve aynı kumaştan yapılması zorunlu görülmüştür.

BCA 30..10.0.0/88.582..4.

20 Haziran Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Adıyaman Kazasının Koçali Nahiyesine bağlı Bul-man ve Arapkir Kazasının Şotik Nahiyesine bağlı Kadabela köyleri bu nahiye ve kazalardan ayrılarak bunlardan Bulman Köyü Malatya Merkez Kazasının Ortaköy Nahiyesine bağlanmışlardır. Kahta Kazasına bağlı Alut Nahiyesinin merkezi şimdiki bulunduğu Alut Köyünden alınarak aynı nahiye içindeki Tavis Köyüne götürülmüştür. Ankara Vilayetinin Bala ka-zasına tabi Karaali nahiyesine bağlı Deliler köyü bu nahiye ve kazadan ayrılarak Ankara Merkez Kazası-nın Küçükyozgat Nahiyesine bağlanmıştır.

RG

21 Haziran Orman Talimatnamesinin 11 inci Maddesine İlişik Fıkranın Eklenmesi Hak-kında 2/2783 sayılı BKY yayımlandı.

Müruriye tezkeresi ve nakliye ilmühaberi bulunma-yan orman mamulat, mahrukat ve mahsulatı her ne-rede ve kimin elinde bulunursa bulunsun Hazine na-mına zaptolunur.

RG

21 Haziran "Maden Ocaklarında Yeral-tı İşlerinde Kadınların Ça-lıştırılmaması Hakkındaki 3229 sayılı Milletlerarası Mukavelename imzalandı.

Milletlerarası Teşekküllerle Yapılan İki Taraflı An-laşma

TCAMA

22 Haziran Askeri ve Mülki Tekaüd Kanununun 67.Maddesine Bir Fıkra İlavesi Hakkında 2788 sayılı Kanun yayım-landı.

Eklenen fıkra ile Evkaf ve Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlükleri kadrolarından umumi muvaze-neye nakli memuriyet edenlerin umumi muvazeneye nakilleri tarihine kadar geçen hizmet müddetleri ve umumi muvazeneden Evkaf ve Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlükleri kadrolarına geçen me-murların da mütekabilen umumi muvazenedeki hiz-met günleri tekaütlük için meşrut kanuni müddetin hesabında sayılmaktadır.


22 Haziran Evkaf Umum Müdürlüğün-ce İstihdam Edilecek Avu-katlara Dair Olan 1263 Numaralı Kanunun 3 üncü Maddesine Ek 2789 sayılı Kanun yayımlandı.

3 üncü maddede belirtilen yolda aidat ile aidatları kullanacak avukatların ne oranda aidat alacakları açık olmadığı gibi adet ve kıymet itibarıyla davalar kadar ve belki onlardan daha önemli olan resen icra takipleri hakkında adı geçen madde tamamen sakit bulundu-ğundan ek bir fıkra ile düzenlenmesi yoluna gidilmiştir.

BULMAÇ; ZC, 1935, 4.c, 38.inikat, s.s:194.



22 Haziran Türkiye Cumhuriyeti ile Yugoslavya Hükümeti ara-sında imzalanan Afyon An-laşmasının Tasdikine dair 2791 sayılı Kanun yayım-landı.

RG

22 Haziran Amortisman Sandığı Hak-kında 2794 sayılı Kanun yayımlandı.

Bu kanunla kurulan ve temel görevi Devlet Tahville-rinin itfası olacak Amortisman Sandığının bu temel göreve ek olarak, Devlet Tahvilleri piyasasına gerekli durumlarda müdahale edebileceği ve uygun piyasa koşullarından yararlanarak yapacağı olağanüstü itfa-larla devletin borç yükünü hafifleteceği umulmakta-dır.

BULMAÇ; GB; BCA 30..18.1.2/53.28..1 sayı:2345, Tarih: 18.4.1935.

22 Haziran Ankara'da Bir Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Kurul-ması Üzerine 2795 sayılı Kanun yayımlandı.

Bu kanuna göre Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bir okul olarak kurulan DTCF (Okulu) 10 Aralık'ta öğ-renime başlayacaktır. Hükümet merkezinde bir taraf-tan Türk kültürünü bilgi metodu ile işleyecek bir tet-kik ve araştırma müessesesine olan ihtiyaç diğer ta-raftan orta tahsil müesseselerimize ulusal dil ve tari-himizin ilmi ve en yeni telakkilerine göre hazırlanmış muallim yetiştirmek ve bugünkü muallimlerimizin bu yönden bilgilerini tamamlamak lüzumu Ankara'da bir Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi kurulmasını icap et-tirmiştir.


22 Haziran Dahili İstihlak Vergisi Ka-nununun 10 uncu Maddesi-nin Tadili ve Muvakkat Bir Madde İlavesi Hakkında 2796 sayılı Kanun yayım-landı.

RG

22 Haziran Milli Müdafaa Vekaleti Hava Kısmında Ücretle Ça-lışan Uçuş Muallimleri Maaşları Hakkında 2797 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

22 Haziran Kültür Örgütlerine İlişkin Kanunun 11 inci Maddesi-nin İki Yıl Sonratılması Hakkında 2798 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Kültür örgütlerine ilişkin 3 Nisan 1926 tarih ve 789 sayılı kanunun 11 inci maddesinin hükmü iki yıl erte-lenmektedir.

RG

22 Haziran Nafia Bakanlığı'nın Teşki-lat ve Vazifelerine Dair Kanuna Ek 2799 sayılı Kanun ya-yımlandı.

Kanunla Şose ve Köprüler Reisliği ve görevleri ile Yapı İşleri Umum Müdürlüğü ve görevleri düzen-lenmekte ve 2443 sayılı Nafia teşkilat ve vazifelerine dair 9 uncu madde değiştirilmektedir.

BULMAÇ; ZC, 1935, 4.c, 38.İnikat, s.s:189

22 Haziran Diyanet İşleri Reisliği Teş-kilat ve Vazifelerine Dair 2800 sayılı Kanun yayım-landı.

Kanunun 1.maddesine göre Diyanet İşleri Reisliği Teşkilatı: "bir reisin idaresi altında merkezde müşa-vere heyeti, zat işleri müdürlüğü, yazı işleri müdür-lüğü, musaf tetkik heyeti'nden ve taşrada müftü, müsevvid, vaiz ve dersiamlardan" oluşmaktadır.

BULMAÇ; ZC, 4.c, 1935, 38.İnikat, s.s:183.

1935 Yılı 675


22 Haziran Bina Vergisi Hakkındaki 1837 sayılı Kanunun 24 üncü Maddesinin Değişti-rilmesi Hakkında 2802 sa-yılı Kanun yayımlandı.

1837 sayılı kanunun 26 ıncı maddesi gereğince her on senede bir tekrarı zorunlu olan umumi bina tahri-rinde, vergi matrahları, mükellefiyet mevzuuna dahil binaların doğal hallerde ve umumi surette getirebile-ceği kira miktarına göre tayin ve tespit edilmektedir. Oysa büyük şehirlerin tahrir muameleleri üzerine temyiz kararlarının sonunu beklemek tahrirden bek-lenen faydaların bazen senelerce teehhürünü mucip olmaktadır. Düzenleme bu konuda değişiklik getir-mektedir.

BULMAÇ; ZC, 1935, 4.c, 38.inikat, s.s:190

22 Haziran 2804 sayılı Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Kanu-nu yayımlandı.

Ülkede varlığı görünen veya söylenen madenlerin iş-letilmesi açısından kıymetlerini incelemek ve bu ma-denleri aramak için amme hizmeti yapmak üzere ku-rulmuştur. Enstitünün kurulmasında Rusya, Belçika ve Fas'ta bulunan örneklerinden yola çıkılmakta ve İktisat Bakanlığı'na bağlı olacak fakat ticari yöntem-lerle çalışacak tüzel kişiliği olan bir kurum yaratıl-maktadır. MTA mevcut petrol ve altın idarelerini ve maadin tetkik heyetini de içine alarak genişletilmiş muntazam bir teşkilatla ülkemizin madenlerini ince-lemek, aramak, maden servetimizin değerini tespit etmek, işletme çarelerini hesaplamak ve bu suretle madenlerimizin inkişafında önayak olmak amacıyla kurulmuştur.

BULMAÇ; ZC, 38.İ, s.s:213; GB

22 Haziran 2805 sayılı Etibank Kanu-nu yayımlandı.

MTA Enstitüsü'nden gereği gibi faydalanabilmek ve enstitüyü arayacağı maden servetlerimizden işletme tesisine elverişli görünenleri işletecek olan ticari te-şekkülleri kuracak ve bunları finanse edecek yüksek mali bir kurum ile işbirliği yapma ihtiyacı Etibank'ın kuruluş sebebidir. Etibank memleketin elektrik ve maden sanayiini kurma imkanlarını karşılamak üze-re tasarlanmış bir kurumdur. Etibank'ın, Sümerbank-'ın ilgi alanları dışında kalan madencilik ve elektrik işleri üzerinde çalışması öngörülmüştü. İzleyen yıl-larda bu kuruluştan beklenen hizmetler daha da bü-yüdü.

BULMAÇ; ZC, 38İ, s.s:212

22 Haziran 2243 sayılı Mevduatı Ko-ruma Kanununun 8. Mad-desine Bir Fıkra İlavesine Dair 2806 sayılı Kanun ya-yımlandı.

Bankalar, vadeli mevduat karşılığı olarak kasalarında bulundurmak zorunda oldukları karşılık ihtiyatlarını kısmen ya da tamamen Maliye Bakanlığı'nın muva-fakatini almak şartıyla faiz getiren kıyemi menkuleye yatırabilirler.

BULMAÇ; ZC, 1935, c.4, İnikat 38, s.s:202.

22 Haziran Kisve Nizamnamesi yayım-landı.

İçişleri Bakanlığının 8 ruhani liderin muvakkaten ayin ve mabetler haricinde ruhani kıyafetle dolaşma-larına müsaade edildiğine ait genelgesi yayımlandı. Geçici olarak verilen bu izin listede ekli 8 dini lideri kapsamakta ve nizamnamenin 4 üncü maddesine gö-re bu düzenleme yapılmaktadır.

TCSYK; BCA 30..18.1.2/55.50..3. 12.6.1935 tarih ve sayı 2//2787.

22 Haziran Açık olan Birinci Umumi Müfettişliğe Aydın Saylavı Abidin Özmen'in tayini onanmıştır.

Kültür Bakanı Abidin Özmen istifa ederek (Diyarba-kır) Şark Vilayetleri Umumi Müfettişi oldu. Saffet Arıkan yerine Kültür Bakanı oldu.

RG; C, 12 Haziran 1935.



24 Haziran Türkiye ile İngiltere ara-sında imzalanan ticaret ve tediyata dair 4 Haziran 1935 tarihli anlaşmanın tasdikine dair 2807 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

24 Haziran Mazbut Emlak, Yurtluk ve Ocaklık Aylığı Mukabili Verilecek Emlak ve Arazi Hakkındaki 1943 sayılı Kanuna Ek 2808 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Uygulamada karşılaşılan sorunlar, sürelerin uzaması ve hatta bazı yolsuz durumların ortaya çıkma ihtimali göz önüne alınarak, hem Hazine hukukunu muhafaza hem de sahiplerine sühulet olmak üzere bunların kısa bir süre içinde tasfiyesinin gerekli olduğu anlaşıldı-ğından bu düzenleme gerçekleştirilmiştir.

BULMAÇ; ZC, 4.c, 38.İ, s.s:209.

24 Haziran Sıcak ve Soğuk Maden Su-larının İstismarı ile Kaplı-calar Tesisatı Hakkındaki Kanuna Ek 2809 sayılı Ka-nun yayımlandı.

1926 tarihli kanunun 4 üncü maddesinde gösterilen beş senelik tesis ve muafiyet müddetinin sekiz sene-ye çıkarılması ve bu kanun mucibince ihale edilmiş olan müesseselerin de uzatılan müddetten istifade etmeleri yönünde ek bir kanun düzenlenmektedir.

BULMAÇ; ZC, 4.c, 38.İ, s.s:206.

24 Haziran Rüsumu Sıhhiye Kanununa Eklenecek Maddelere Dair 2810 sayılı Kanun yayım-landı.

Yabancı memleketlerden gelecek olan tayyarelere sıhhi muamele ve icap ederse tıbbi muayene yapıl-ması veya diğer sıhhi tedbirler uygulandığında bunla-rın karşılığı olarak küçük bir ücret alınması hakkında düzenleme yapılmaktadır.

BULMAÇ; ZC, c.4,38 inikat, sıra sayı:205.

24 Haziran Hazarda Yarsubaydan Yüzbaşıya Kadar Bir Kısım Subaylara ve Seferde Bü-tün Subaylarla Askeri Me-murlara Verilecek Elbise Kaput ve Çizme Hakkında 2811 sayılı Kanun yayım-landı.

Seferberlikte subay ve askeri memurlara Hükümetçe istihkak olarak aynen birer takım elbise, kaput ve çizme verilmesi icap ederken, hazarda arazi üzerinde talim ve tatbikat ve uzun yürüyüşler yaparak sık sık elbise yıpratmakta olduklarından bu gibilere talim ve tatbikat sırasında giymek için elbise ve kaput veril-mesi zorunlu görülmüştür. Kanun 1 ve 2 inci madde-leri ile bu hakkın kimlere verileceğini tespit etmiş ve 3 üncü maddesi ile de istihkakın nelerden ibaret ola-cağını göstermiştir.


24 Haziran Ankara Belediyesinin Ha-riçten Getireceği Makine-lerle Yedek Parçalarının Resimsiz Gireceğine Dair 2812 sayılı Kanun yayım-landı.

Ankara'nın hükümet merkezi olması itibariyle bele-diyesinin diğer belediyelerden farklı masrafı icap et-tiren bir çok işleri vardır. Ankara'nın bugünkü nüfu-suna göre alınan belediye varidatı ile Ankara'nın hü-kümet merkezi olmasından doğan şehir işlerinin ba-şarılmasına maddeten imkan yoktur. Bunun için An-kara Belediyesine devletçe yardımlar yapılmıştır ve bundan böyle de yapılması zorunludur. Yasa bu an-lamda çıkarılan bir düzenlemeyi içermektedir.


24 Haziran Kanunla Verilen İzinler Üzerine Yapılan Kefaletle-rin Nasıl Yerine Getirilece-ği Hakkındaki 2618 Numa-ralı Kanuna Müzeyyel 2813 sayılı Kanun yayım-landı.

Belediyeler, şehrin imarına ve medeni ihtiyaçlarına tahsis olunmak üzere kanunların verdiği salahiyete istinaden ve Hazine kefaleti ile mali kurumlardan is-tikraz yapmakta ve bunlara da gelirimizle tahsil olu-nan hisselerini karşılık göstermektedirler. Ancak bu hisselerin itfa taksitlerini karşılayamama gibi durum-larla da karşı karşıya kaldıkları görülmektedir. Bu durumda mukriz kurum kefaleti dolayısıyla haklı ola-rak Hazineye başvurmakta ve bu farklar Hazinece ödenmektedir. Bu müşkül durumun hafifletilmesini sağlayacak bu düzenleme ile bir sınırlama getirildiği, örneğin belediye hisselerinden azami 150 bin liranın Hazinece tevkifi gibi bir düzenlemeye gidildiği anla-şılmaktadır.


1935 Yılı 677


24 Haziran Türkiye Ziraat Bankasının İpotekli ve Müteselsil Ke-faletli Zirai Alacaklarının Taksitlendirilmesine Dair 2814 sayılı Kanun yayım-landı.

Ziraat Bankasının 1929 sonrası koşullarda sermaye-sini korumak böylece çiftçinin kalkınmasını temin etmek bakımından atılan bir adım olarak değerlendi-rilebilir.

BULMAÇ; ZC, 38İ, s.s:211.

24 Haziran Kimya Harbinden Korun-mağa Mahsus Malzeme Hakkında 2815 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Kimya harbinde korunmak için kullanılan ve gerekti-ğinde yabancı memleketlerden getirilecek olan mas-ke ve sair cihaz ve aletlerin bir elden getirilmesi ve bu işin Hilaliahmer Cemiyetine verilmesi, bu maske ve aletlerin sistem birliğini temin etmek suretiyle teknik ve ucuza mal edilmesi sebebiyle ekonomik bakımdan faydalı olacağı düşünülmüş ve Genelkur-may Başkanlığı’nın görüşü alınmıştır.


24 Haziran Çubuk Barajı ve Civarının Ağaçlandırılmasına ve Dü-zeltilmesine ve Kırkgözler Kaynağından Getirilecek Suya Ait Masarif Karşılığı-nın Ne Suretle Temin Edi-leceğine Dair 2816 sayılı Kanun yayımlandı.

İnşaatı 1935 senesi sonbaharına kadar bitirilecek Çu-buk Barajı ile Ankara'nın içme suyu ihtiyacı kökün-den kotarılmış olacaktır. Bu vesile ile Barajın civarı-nın teşcir ve tanzimi ile bir mesire haline getirilmesi dahi yerinde bir hizmet olacaktır. Ancak Çubuk Ba-rajı şehrin ve Keçiören taraflarının su ve ova kısmı-nın sulama suyu ihtiyacını temin edecekse de Ziraat ve Kültür Bakanlıklarına bağlı fidanlıklar ve müesse-seler ve mekteplerle beraber Ankara'nın biricik gez-me alanı vaziyetine giren Orman Çiftliği içme ve su-lama suyu ihtiyaçlarının bu barajdan temini barajla mezkur mahallerin birbirinden farklı irtifada bulun-maları ve uzaklığı dolayısıyla masraflı olacaktır. Bu yerlerin su ihtiyacını da temin için Orman Çiftliğine 15 km.lik uzakta olan Kırkgözler kaynağından boru-larla su getirilmesi uygun görülmüştür. Bu suyun ge-tirilmesi ve barajın etrafındaki yerlerin ağaçlandırıla-rak barajın dolmaktan korunması için gerekli olan ödeneğin sağlanması bu kanun çerçevesinde gerçek-leştirilmektedir.

BULMAÇ; ZC.38. İnikat, 1935, c.4, s.s:197.

24 Haziran Ankara İstanbul Avrupa Telefon Devrelerinin Islah ve Teksirine Dair 2817 sa-yılı Kanun yayımlandı.

Şehirler ve uluslararası telefon konuşmalarını komşu memleketler gibi kolay ve çabuk geçirme, halkın ih-tiyacı ve beynelmilel telefon münasebetleri bakımın-dan acil ve kati bir zaruret halini aldığından bu dü-zenleme yapılmaktadır.


24 Haziran Maden Nizamnamesiyle 608 Numaralı Kanunun Bazı Maddelerini Değişti-ren 2818 sayılı Kanun ya-yımlandı.

RG

24 Haziran Elektrik İşleri Etüt İdaresi Teşkiline Dair 2819 sayılı Kanun yayımlandı.

Bu kuruluşun ülkenin su ve doğal kaynaklarını ince-leyip araştırarak elektrik üretimi imkanlarını değer-lendirmesi düşünülüyordu. Bu kurumun kurulmasın-da artan elektrik ihtiyacının ve elektrik enerjisinin milletlerin medeni ve sosyal hayatının ilerlemesi noktasında yaptığı büyük etkilerin payı büyüktür.

BULMAÇ; ZC, 38İ, s.s:216.

24 Haziran Buğdayı Koruma Karşılığı Kanununu Değiştiren 2643 sayılı Kanunun Birinci

Makarna şehriye ve bisküvi fabrikalarının adet ve imalatının mahdud olması hasebile bunların senelik imal miktarına göre toptan vergiye tabi tutulmaları

BULMAÇ; ZC, 1935, inikat



Maddesiyle Değiştirilen 9 uncu Maddesinin "B" Fık-rasına Bir Fıkra İlavesine Dair 2820 sayılı Kanun ya-yımlandı.

kabil görüldüğünden fabrika ve satıcıları paketle satış külfetinden kurtarmak için, vergilerinin götürü olarak alınması muvafık görülmüş ve adı geçen yasa tasarısı bu maksatla düzenlenmiştir.

22-32, c.3, s.s: 72.

24 Haziran Bazı Şekerli Maddelerden Alınmamış Olan Muamele Vergisinin Terkinine Dair 2821 sayılı Kanun yayım-landı.

RG

24 Haziran Türkiye ile Fransa Arasın-da İlmi, Edebi ve Tedrisi Münasebetler Hakkında Mukavele imzalandı.

Paris'te imzalanan mukavele aynı gün yürürlüğe gir-miştir.

TAR

24 Haziran Fransa'da yayımlanan Rogie et Despigue'nin Cours Elémentaire de Géogrophie adlı eserinin yurda sokulmaması karar-laştırıldı.

Fransız ilkokullarında okutulan bu coğrafya kitabının Cumhuriyet Türkiye'si hakkında eski, yanlış ve çirkin iftiralar içermesi gerekçesiyle kitabın yurda sokul-maması kararlaştırılmıştır. Kitapta Osmanlı devrine dair bilgiler ile "Türk memurlarının ahlakça bozuk olduklarını" ve "hırsızlık yaparak zenginleştiklerini", "Türk ulusuna Avrupa'da müsamaha edildiğini" ve "Türk sultanının İstanbul'da oturup bütün Müslüman-ların ruhani reisleri bulunduğunu" dair bilgiler yer almaktadır. Fransız devlet okullarında okutulan bu kitabı tesadüf sonucu gören Paris Büyükelçisi Fansız Eğitim Bakanlığı nezdinde girişimlere başlamıştır.

BCA 30..18..1.2/56.54..9. Dosya no: 86-198.

25 Haziran Posta, Telgraf ve Telefon İdaresi Teşkilat ve Vazife-lerine Ait 2822 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Posta ve telgraf idareleri ayrı kurumlar olarak kurul-muş, daha sonra birleştirilmişlerdi. PTT idaresinin işleri zamanla çoğalmış ve eski usullerle iş görmesi imkanı kalmamıştır. Eski Osmanlı İmparatorluğunun vilayetleri çok geniş ve merkezler de çok uzaktılar. Aralarındaki yollar pek düzensizdi. Tren ya da hızlı başka araçlar yoktu. Bundan dolayı bütün imparator-luğun posta idarelerinde bir nevi tevsii mezuniyet usulü kurulmuş ve başmüdürlükler yapılarak merke-zin birçok yetkileri bunlara verilmişti. Halbuki şimdi vilayetler küçülmüştür. Yollar, şimendiferler, nakil vasıtaları çoğalmıştır. Nüfusumuz artmıştır. Eski bir başmüdürlük bölgesinde şimdi üç dört vilayet kurul-muştur. Bunların hala eski usulde işlemesinde fayda yoktur. Bu sebeplerden dolayı her vilayet merkezinde bir PTT müdürlüğü kurularak başmüdürlükler kaldı-rılacaktır. Ayrıca kanunla PTT memurlarının maaşla-rı ve terfileri konularında iyileştirmeler de yapılmak-tadır.

BULMAÇ; ZC, 38İ,s.s:217.

26 Haziran Ceviz ağaçlarının yabancı memleketlere gönderilme-sini yasak eden kararname onandı.

Bu kararname memleket müdafaası noktasından hasıl olan lüzum ve zarurete binaen ceviz ağaçlarının ya-bancı memleketlere ihracının yasak edilmesi için Milli Müdafaa Bakanlığının isteği ve Ziraat Bakanlı-ğının tezkiresi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından onanmıştır. Kararname 3 Haziran 1935 tarih ve 3018 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe gir-miştir.

JEM, s.259-260.

1935 Yılı 679


28 Haziran 2/2685 sayılı Askeri Sanat-kar Yetiştirilmesi Hakkın-daki Talimatname yayım-landı.

RG

28 Haziran İç Bakanlık Köy Programı hazırlandı.

İç Bakanlığının önümüzdeki 4 yıl için hazırladığı bir çalışma programına göre köy teşkilatı değiştirilecek, bütün vilayetlerde köycülük büroları kurulacak, nü-fusun 150'den az olan köyleri birleştirilecek, köy ka-nunu bütün köylerde tatbik edilecektir. Türkiye'de 40.230 köy vardır, fakat Köy Kanunu 22.084 köyde tatbik edilebilmektedir. Köy Kanununun bütün köy-lerde tatbiki mümkün kılındıktan sonra gazete ve radyoların da her köye sokulmasına çalışılacaktır. Topraksız köylü toprak sahiplerinin esiri olmaktan kurtarılacaktır. Köylerde oturan nüfus tutarı 10.390.664'tür. 14.988 köyün sınırı çizilmiş ve tasdik edilmiştir.

SP, 28 Haziran 1935; BD

29 Haziran Orta Öğretim Genel Direk-törlüğüne 90 lira aylıkla Ankara Kız Lisesi Direktö-rü Avni terfian yerleştiril-miştir.

RG

29 Haziran İzmir Liman Nizamname-sinin 49 ncu Maddesini Değiştiren 2/2785 sayılı Nizamname yayımlandı.

RG

1 Temmuz Vakıflar Genel Müdürlü-ğüne Samsun Valisi Fahri Kiper tayin edildi.

Genel Müdürlük kadrosu bu sırada açık bulunmak-taydı. Bu atamada Kiper'in şimdiye kadar bulunduğu vilayetlerde başarılı olmuş kudretli idare amirlerin-den biri olmasının payı büyüktür.

RG; (BCA 30..10.0.0/188.292.11; BCA 30..11.1.0/96.17..14. sayı:11425. tarih 22.6.1935)

1 Temmuz İstanbul Müddei Umumili-ğine Hikmet tayin edildi.

Hikmet İstanbul üçüncü ceza reisidir. Kadronun ma-aşı 70 liradır.

BCA 30..11.1.0/96.20..2

1 Temmuz Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Malatya Merkez Kazasına bağlı İspendere Nahiyesi-nin merkezi şimdiki bulunduğu Fırat mevkiinden kaldırılarak aynı nahiye içindeki Çolaklı Köyüne gö-türülmüştür. İspendere Nahiyesine bağlı ilişik köyler bu nahiyeden alınarak Malatya Merkez Kazasına ve Malatya Merkez Kazası ile Malatya'nın Kale Nahiye-sinden alınan köyler de İspendere Nahiyesine bağ-lanmışlardır.

RG

2 Temmuz İnhisarların 10.yıldönümü kutlanıyor.

Bu yıldönümü nedeniyle 7.yerli mallar sergisi özel bir şekilde ve halka inhisarların içyüzünü gösterecek şekilde kutlanmağa karar verilmiştir.

C, 2 Temmuz 1935.

2 Temmuz Kabotaj Hakkı tamamen Türk Bayrağına geçti.

Kabotaj hakkının tamamen Türk Bayrağına geçtiği, denizlerimizden kapitülasyonun kaldırılması ve Türk denizciliğinin hak ve istiklaline kavuştuğu gündür. 3 Temmuz 1935 tarihli Ulus Gazetesi'ndeki F.Rıfkı

C, 2 Temmuz 1935; U, 3 Temmuz



Atay'ın "Deniz Erkinliği" başlıklı başyazısında Kabo-taj Hakkının önemi vurgulanmakta ve "İstanbul rıh-tımına yanaşan bir yabancı geminin merdiven basa-mağında, bir yabancı memleketin toprağı ve bütün hakları başlardı. Türk kanunu, bir karış ötesindeki tahta basamağa çıkamazdı. Koca imparatorluğun şe-hir kıyılarında bir sancak boyunca hükmü yoktu. Lo-zan'dan beri Türk denizciliğinin hiçbir yabancı kapi-talin yardımı olmaksızın ve hiç bir ödünç almaksızın, ne kadar hızla geliştiğini hep biliyoruz." denilmekte-dir

1935.

3 Temmuz Aydın Demiryolları ana devlet demiryollarına katıl-dı.

Aydın demiryolları dün elimize geçti. Aydın demir-yolları işletmesi dünden itibaren ana devlet demiryol-larına katılmıştır.

C, 3 Temmuz 1935.

3 Temmuz Ankara Emniyet Müdürlü-ğüne Emniyet İşleri Genel Müdürlüğü Altıncı Şube Müdürü Sadrettin atanmış-tır.

Yıl içinde Emniyet Müdürlüklerine 19, Genel Mü-dürlük Şube Müdürlüklerine 3, Polis Okulu Müdür-lüklerine 2, İl Şube Müdürlüklerine 3, Polis Müfettiş-liklerine 2 naklen ve terfian atamalar gerçekleştiril-miştir.

RG

4 Temmuz İç Bakanlığı Güvenlik Ge-nel Direktörlüğü Çalışma Programı hazırlandı.

İç Bakanlığı Güvenlik Genel Direktörlüğü için 4 yıl-lık bir çalışma programı hazırlamıştır. Programa gö-re, polisin kılığı düzeltilecek, ceza sicilli bürosu ku-rulacak, bekçi örgütleri düzen altına alınacak, kara-yollarında gidiş geliş düzenlenecek, polisin genliği (maddi refahı) sağlanacak, polis apartmanları yapıla-cak.

U, 4 Temmuz 1935.

4 Temmuz Uluslararası Köycülük Kongresi'ne katılma kararı verildi.

Hükümet Brüksel'de toplanacak olan köycülük kong-resine iştirak etmeye karar vermiştir. Kongre'de İç İş-leri Bakanlığı mahalli işler umum müdürü Naci, hü-kümeti temsil edecektir.

C, 4 Temmuz 1935.

4 Temmuz Hariciye Vekaletinde çeşitli derecelere yükseltmeler ile çeşitli nakil, tayin ve mer-keze almalar gerçekleşti-rilmiştir.

RG

5 Temmuz Devlet Matbaası Tahsisatı-nın Mütedavil Sermaye Ha-linde Kullanılması Hakkın-da 968 sayılı Kanunun Su-reti Tatbikine Mütedair Ta-limatnamenin 7. Ve 9. Maddelerinin Değiştirilme-si Hakkında 2/2866 sayılı BKY yayımlandı.

RG

6 Temmuz Bazı devlet kurumlarının yeni karşılıkları belli oldu.

Dil Cemiyeti Kılavuz Komisyonu Başkanlığınca bazı devlet kurumlarının yeni dildeki karşılıkları şunlar-dır: Belediye: Uray, şehir meclisi: şar kurulu, beledi-ye riyaseti: Şarbaylık, Belediye reisi: Şarbay, müste-şar: yönetger, maslahatgüzar: işgüder, Şurayı Devlet: Danıştay, Mahkemei Temyiz: Yargutay, Divanı Mu-hasebat: Sağışkur, Müşavir: Danışman.

C, 6 Temmuz 1935.

1935 Yılı 681


6 Temmuz Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi (TŞFAŞ) Esas Mukavelenamesi ya-yımlandı.

Bu mukavele ile TŞFAŞ kuruldu. Şirkete İş Bankası ve Sümerbank ortak oldu.

BULMAÇ; TCSYK

6 Temmuz Moskova Büyükelçiliğine Diyarbakır Saylavı Zekai Apaydın tayin edilmiştir.

Yıl içinde toplam 1 Büyükelçi tayini gerçekleştiril-miştir.

RG

8 Temmuz Trakya Umumi Müfettişliği Başmüşavirliğine Vilayet-ler İdaresi Umum Müdürü Sabri Öney tayin edilmiştir.

Yıl içinde Trakya Umumi Müfettişliğine 3, Birinci Umumi Müfettişliğe 1, Erzurum Umumi Müfettişli-ğine 1 atama gerçekleştirilmiştir.

RG

8 Temmuz Memurin Muhakemat Ka-nununa göre yapılacak teb-liğ keyfiyeti hakkında Baş-bakanlık tamimi yayımlandı.

RG

9 Temmuz Resmi Makam ve Dairele-rin Yeni Adları son şeklini aldı.

Memur: işyar, imtihan: sınaç, adalet: tüze sözcükleri yeni karşılıklar olarak kullanılmaya başlanmıştır.

C, 9 Temmuz 1935.

10 Temmuz Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Direktörlüğü'ne A.F.Toker tayin edildi.

Toker mülga Elektrifikasyon Bürosu reisi idi. Genel Direktör'ün aylık ücreti 700 liradır.

RG

10 Temmuz MTA Enstitüsü Genel Di-rektörlüğü'ne Reşit Osman Gencer tayin edildi.

Gencer Maadin Umum Müdürü idi. Genel Direktör-'ün aylık ücreti 700 liradır.

RG

11 Temmuz Peşte'de toplanacak olan Uluslararası Dermatoloji ve Sifiligrafi Kongresi'ne işti-rak kararı onanmıştır.

Peşte'de toplanacak olan Uluslararası Dermatoloji ve Sifiligrafi Kongresi'ne iştirak edecek ve Avrupa'nın diğer hükümet merkezlerinde mevcut tıp müessesele-rinde ihtisası dahilinde araştırmalar yapacak olan Üniversite Deri ve Frengi Hastalıkları Seriryatı Pro-fesörü Dr. Hulusi Behçet'e siyasal pasaport verilmesi Bakanlar Kurulunca onanmıştır.

BCA 30.18.1.2/56.59.11 Dosya 112-71

11 Temmuz Hükümetçe Ziraat Banka-sına Mubayaa Ettirilecek Buğdaylar Hakkında Yeni-den Hazırlanan 2/2880 sa-yılı Talimatname yayım-landı.

RG

12 Temmuz Vilayetler İdaresi ve Nüfus İşleri Umum Müdürlükleri-ne Fazıl Özelçi ve Faik Tü-rel tayin edildiler.

Özelçi Kastamonu Valisi, Türel de Kocaeli Valisi iken bu göreve atanmışlardır.

RG; BCA 30..11.1.0/96.19..19. tarih 1.7.1935

12 Temmuz İstanbul Liman ve Rıhtım İdaresi Genel Direktörlü-ğüne atama yapıldı.

Liman ve Rıhtım İdaresi Genel Direktörlüğü İstanbul Liman ve Rıhtım İdaresi Genel Direktörlüğüne, Em-lak ve Eytam Bankası İdare Meclisi Üyesi Raif tayin edilmiştir.

RG; T, 4 Temmuz 1935; BCA 30..11.1.0/96.20..4. 1.7.1935 tarih ve 11476 sayı.



13 Temmuz Bursa Vilayeti Nafia Baş-mühendisi Asaf görülen lü-zum üzerine Vekalet emri-ne alınmıştır.

RG

15 Temmuz Ekonomi Bakanı Celal Ba-yar 10 gün kadar sürecek bir ziyaret için Sovyetler Birliği'ne gitti.

Ekonomi Bakanı Celal Bayar, Sovyet Sanayiini ince-lemek üzere Rusya'ya gitti.

GB; EYT

15 Temmuz Sümerbank Nizamnamesi-nin 23 ve 25 inci Maddele-rine İlişik Fıkraların Ek-lenmesi Hakkında 2/2898 sayılı Tüzük yayımlandı.

RG

15 Temmuz Para Değiştirme Talimat-namesinde Değişiklik ya-pan yönetmelik yayımlandı.

RG

16 Temmuz Hava Harbinden Korunma-da Yurd Sıhhat İşleri Tali-matnamesi yayımlandı.

Gelecek muharebelerde düşmanın hava yolu ile ya-pacağı taarruzlarda yangın, tahrip, zehirli gaz bomba-ları ve salgın mikroplar kullanması kuvvetle muhte-mel olduğundan alınması gereken önlemler konusun-da tertibat alınması kararlaştırılmaktadır.

RG

17 Temmuz Ankara ve Kırıkkale'nin elektrik ihtiyacını temin etmek için Kızılırmak üze-rinde elektrik üretimi sağ-layacak bir tesis kurulması planlanıyor.

Bu konuda hazırlanan raporda artan elektrik ihtiyacı-na ve bu ihtiyacın bugünlerde hava ve su gibi bir ih-tiyaç haline geldiğine dolayısıyla umumi bu ihtiyacın en ucuz bir biçimde temin edilmesinin gerekliliğine dikkat çekilmektedir.

BCA 30..10.0.0/157.103..3.

19 Temmuz Askeri okullarda kontenja-nın azlığı dolayısıyla gire-meyen çocuklar için bele-diyeler ve hayır kurumla-rınca yatacak yer bulunma-sı, ihtiyaçlarının karşılan-ması ve eğitimlerine devam ettirilmesi istenmektedir.

Bu istek Genelkurmay Başkanlığı'ndan yazılan bir tezkere ile Başvekalete sunulmuştur. Başbakanlık Müsteşarlığı da gereğinin yapılması istemiyle İçişleri Bakanlığı'na yazı yazmıştır. Tezkerede, askeri mek-teplere ya da maarif mekteplerine leyli meccani ya-zılmak isteğiyle yurt içi ya da yurt dışından gelen is-teklilerin kontenjan darlığı ya da sınavları kazana-mamak nedeniyle içine düştükleri sıkıntı ifade edil-mekte ve İdare'nin yapılabilecekler konusunda ilgisi ve onaması aranmaktadır. Zira bu kimseler birçok fe-dakarlık ve hatta yaya gelmek suretiyle ilme istek göstermiş ancak fakirlik, zaruret veya kimsesiz ol-duklarından tekrar yerlerine dönememişler ve geldik-leri yerlerde perişan olmuşlardır.

BCA 30..10.0.0/58.78..6. Dosya:599

19 Temmuz Terhisine iki ay kalan as-kerlere izin verildi.

Bütçe durumu dolayısıyla normal kadronun tatbikin-den fazla kalacak olan ve terhislerine iki ay bulunan erada izin verilmesi kararlaştırılmıştır.

BCA 30..10.0.0/20.120..12.

24 Temmuz Lozan Andlaşmasının 12.yıldönümü kutlanıyor.

U, 24 Temmuz 1935.

26 Temmuz Trakya'da yeni kurulan te-şekküller için gereken cep-hanelik, hangar, garnizon, hastane ve ahırların pazar-lıkla yaptırılması gerekli görülmektedir.

Bu teşekküllerin kış gelmeden önce çabuk olarak yaptırılması Milli Savunma Bakanlığınca gerekli gö-rülmektedir.

BCA 30..18.1.2/57.62..5. Dosya 76-244

1935 Yılı 683


26 Temmuz 2/2764 sayılı Kararnamenin ilişiğinde bulunan listede il, ilçe, köy ve yerleri ile sa-hiplerinin adları yazılı 8 değirmenin, açılmasına ve karşılarında gösterilen de-ğişikliklerin yapılmasına izin verilmektedir.

30 Temmuzda da 23 değirmen hakkında işlem ya-pılmaktadır.

RG

27 Temmuz Uluslararası Çöp Kongre-si'ne katılım kararı alındı.

Uray (Belediye) Frankfurt Kongresine delege gönde-riyor. Belediye 18 Ağustosta Frankfurt'ta toplanacak olan uluslararası çöp kongresine İstanbul şehri namı-na delege olmak üzere Temizlik İşleri ve Makine ve Sanayi Şubesi Direktörü Nusret'i göndermeye karar vermiştir. Nusret, kongrede, büyük şehirlerde temiz-lik işlerinin nasıl görüldüğü, çöplerin nasıl toplattırıl-dığı ve bu çöplerden nasıl ve kaç türlü istifade edil-mekte olduğu hakkında geçecek olan müzakereleri görüp döndükten sonra bu mesele hakkında Şarbaylığa bir rapor verecektir.

C, 27 Temmuz 1935.

29 Temmuz Sütlerin Nevileri ve Vasıf-ları ve Süt Mamulatının İs-tihsaline ve Satışına Mah-sus Mahallerin ve Levazı-mın Sıhhi Şartlarını Bildi-ren ve Umumi Hıfzısıhha Kanununun 171 inci Mad-desine Göre Tanzim Olu-nan Talimatname yayım-landı.

RG

2 Ağustos Ankara İmar Planının bele-diye sınırına kadar geniş-letme işinin Prof. Jansen'e yaptırılması için hazırlanan sözleşme tasdik edildi.

BCA 30..18.1.2/57.64..7.

2 Ağustos Kızılay'ın satın alacağı İz-mir Hastanesi için gerekli döviz izni verildi.

İzmir'in Alsancak mevkiinde İngiliz Hastanesi adıyla anılan ve halen İtalyanlarca işletilen hastanenin 6 bin sterlin karşılığında Kızılay Cemiyeti tarafından alın-masına izin verilmiştir.

BCA 30..10.0.0/178.233.. 21.

5 Ağustos Başbakan İsmet İnönü Ata-türk'ün sağlığı hakkında bilgi istemektedir.

İnönü telgraf'ta Atatürk'ün sıhhati ve ızdırabının ha-fiflediği hakkında telsizle bilgi istediğini belirtmek-tedir.

BCA 30..10.0.0/13.75..31.

5 Ağustos Hasta Memurların Tedavi Ücreti Hakkında Maliye Bakanlığı tamimi yayım-landı.

RG

14 Ağustos Trakya Umumi Müfettişli-ğine Kazım Dirik'in tayini yapıldı.

İkinci (Trakya) Umumi müfettişi İbrahim Tali Öngö-ren, sağlık sebebi nedeniyle istifa etmek durumunda kalmıştı.

RG; BCA 30..18.1.2/57.64..1. Dosya No: 71-400. Tarih 9.8.1935.



19 Ağustos Posta, Telgraf ve Telefon İdaresinin Biriktirme ve Yardım Sandığı Hakkında 2/3021 sayılı Nizamname yayımlandı.

RG

19 Ağustos Balıkesir Belediye Başkan-lığı'nın valiye verilmesi ka-rarlaştırıldı.

Bu karar belediye işinin daha iyi yürütülebilmesi amacıyla alınmıştır.

BCA 30..18.1.2/57.67..19. Dosya no: 52-36.

20 Ağustos Keçiborlu Kükürt Fabrikası hizmete girdi.

GB

23 Ağustos Atatürk'ün Devletçilik tarifi gazetelerde yer almıştır.

Atatürk'ün Devletçilik Tarifi: "Türkiye'nin tatbik et-tiği devletçilik sistemi, 19.asırdan beri, sosyalizm na-zariyatçılarının ileri sürdükleri fikirlerden alınarak tercüme edilmiş bir sistem değildir. Bu Türkiye'nin ihtiyaçlarından doğma, Türkiye'ye has bir sistemdir. Devletçiliğin bizdeki manası şudur: Fertlerin hususi teşebbüslerini ve şahsi faaliyetlerini esas tutmak; fa-kat büyük bir milletin ve geniş bir memleketin bütün ihtiyaçlarını ve birçok şeylerin yapılmadığını göz önünde tutarak, memleket iktisadiyatını devletin eli-ne alması. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Türkiye va-tanında asırlardan beri ferdi ve hususi teşebbüslerle yapılmamış olan şeyleri bir an evvel yapmak istedi ve görüldüğü gibi kısa bir zamanda yapmaya muvaf-fak oldu. Bizim takip ettiğimiz bu yol liberalizmden başka bir sistemdir."

T, 23 Ağustos 1935.

23 Ağustos Cumhuriyet Merkez Ban-kası Esas Nizamnamesinin Değiştirilmesine Dair 2/2988 sayılı Nizamname yayımlandı.

RG

24 Ağustos Nazilli Pamuklu Dokuma Fabrikasının temeli bir tö-renle atıldı.

GB

24 Ağustos Askeri Şura Azalığına Org. Ali Sait Akbaytugan'ın, 3.Ordu Müfettişliğine Jan-darma Genel Komutanı Korg. Kazım Orbay'ın ta-yini gerçekleştirildi.

BCA 30..11.1.0/98.26..14.

26 Ağustos Evkaf Kefalet Sandığı Hakkında 2/3124 sayılı Ni-zamnamesi yayımlandı.

RG

26 Ağustos Doğu Vilayetlerinde Isla-hat: Üçüncü bir Umumi Müfettişlik kuruldu.

Merkezi Erzurum olan ve mıntıkası 8 vilayeti (Erzu-rum, Çoruh (Rize), Trabzon, Artvin, Gümüşhane, Er-zincan, Kars ve Ağrı) ihtiva eden müfettişliğe Erzu-rum milletvekili Tahsin Uzer tayin olundu. Müfettiş-lik Doğu illerinde idari, ekonomik ve tüzel ıslahat yapılması kapsamında bu ıslahatı kolaylaştırmak üze-re kuruldu.

C, 26 Ağustos 1935.

1935 Yılı 685


28 Ağustos Üçüncü Uluslararası İran Arı ve Arkeolojisi Kongre-si'ne katılım kararı onandı.

10-18 Eylül 1935 tarihleri arasında Leningrad'da top-lanacak olan Üçüncü Uluslararası İran Arı ve Arkeo-lojisi Kongresine Türkiye'den İstanbul müzeleri Yar genel direktörü Arif Müfit'le Güzel Sanatlar Akade-misi Profesörlerinden Celal Esat Arseven'e diploma-tik pasaport verilerek gönderilmesi Bakanlar Kuru-lunca onanmıştır.

BCA 30.18.1.2/ 57.69.16 Dosya: 410-25

30 Ağustos İstanbul Telefon Şirketi'nin satın alınması kararlaştırıl-dı.

TCSYK

31 Ağustos Menemen'de Gediz Köprü-sü hizmete açıldı.

EYT

31 Ağustos Menkul ve Gayrimenkul Malların Satış ve Kira İha-lelerinde Mahalli Komis-yonların Salahiyetini Gös-terir 2/3138 sayılı Nizam-name yayımlandı.

RG

2 Eylül Fransızlarla modüs vivendi ve kliring anlaşması imza-landı.

Anlaşma 13 Ağustos 1935'ten itibaren yürürlüğe girmiş olacaktır. Fransızlarla yeni bir ticaret anlaş-ması imzalanıncaya kadar bu anlaşma ile iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin aksamaması amaçlanmak-tadır.

RG

3 Eylül Jandarma Genel Komutan-lığı'na Korg. Naci Tınaz atandı.

Tınaz, Jandarma Genel Komutanlığı Dördüncü Korkomutanı idi.

BCA 30..11.1.0/98.27..8.

4 Eylül Roma'da çıkan İl Giornali d'İtalia isimli gazete, İtal-yan Habeş meselesi ile ilgi-li olarak, Türkiye hakkında bir yazı yayımladı.

27 Ağustos 1935 tarihli yazının başlığı "Türkiye'nin Aldığı Tavırlar"dır. Yazıda Türk basınının İtalyan-Habeş ihtilafı karşısında, İtalya'ya karşı özel bir sa-mimiyet gösterilmediğinden yakınılmaktadır. Türk basınının başmakale ve diğer haberlerinin hep aleyh-te olduğu tespit edilmektedir. Oysa yazıda Türkiye'-nin İtalyanlara karşı olmasının anlamsız olduğu ifade edilmektedir. Çünkü onlara göre Türkiye'nin Habeş kıtasında bir menfaati yoktur. Yazıda artık Türkiye'-nin tüm müslümanları temsil etmediğini dolayısıyla onların haklarını savunmasının da düşünülemeyece-ğini belirten yazar, üstelik İtalya'nın, Türkiye'nin gü-venlik ve bağımsızlığını sağlamada Kurtuluş Savaşı sırasında yaptıklarını hatırlatarak, bugüne kadar gös-terilen dostane tutum ve davranışların altını çizmekte ve İtalya'nın bunların bir karşılığını Türkiye'den bek-lediği ima etmektedir.

BCA 30..10.0.0/238.606..7.

7 Eylül 3.Genel İnspektörlük ku-rulmaktadır.

Erzurum, Kars, Çoruh, Gümüşhane, Erzincan, Trab-zon, Ağrı illeri sınırlarını içine almak üzere 3. Genel İnspektörlük kurulması Bakanlar Kurulunca onan-mış, Erzurum saylavı (milletvekili) Tahsin Uzer atanmış, Cumhurbaşkanı onaylamıştır.

U, 7 Eylül 1935.

7 Eylül Bayındırlık Planı hazırlan-dı.

5 senelik Bayındırlık planı gereğince Doğu illeri baş-tanbaşa demir ağlarla örülecek. Trabzon'dan başlaya-rak yeni bir hat kurulacak.

SP, 7 Eylül 1935.



7 Eylül Kars Vilayetine bağlı Ar-dahan Kazası Belediye işle-rinin Belediye Kanunun 49 uncu maddesinin B ve D fıkraları hükmüne göre kaymakam uhdesine veril-mesi kararlaştırıldı.

RG

9 Eylül Belediyeler Bankası Esas Nizamnamesinin Bazı Maddelerini Değiştiren 2/3136 sayılı Nizamname yayımlandı.

RG

9 Eylül Ankara-Zonguldak telefon hattı hizmete açıldı.

GB

9 Eylül Hükümete hakaret eden Edirne'de İsak Matatya hakkında takibat yapılma-ması.

BCA 30..10.0.0/41.257..6.

10 Eylül Sümerbank Nizamnamesi-nin Sonuna Bazı Maddele-rin İlavesi Hakkında 2/3049 sayılı Tüzük ya-yımlandı.

RG

11 Eylül Sovyetlerin Türkiye ve İran'la yakın ilişkiler kur-duğuna dair Newyork Times gazetesinde bir yazı çıktı.

Gazetenin 6 Eylül 1935 tarihli nüshasında Moskova muhabiri Valter Duranty'nin yazdığı "Sovyet-Türk Bağlılığı İran'a Teşmil Edildi" başlıklı makalede, Sovyet dış politikasının Türkiye ve İran'la kurduğu temaslar, dostluk ve işbirliği çerçevesinde geliştirilen adımlara dikkat çekilerek, Çarlık rejiminin genişle-meci politikası ile paralellikler kurulmaktadır. Bun-dan başka, dünyadaki hemen tüm diğer ülkelerin ko-münist propagandasından şikayet etmiş olmalarına karşın Türkiye, İran ve Afganistan'ın böyle bir şika-yetinin olmadığını, Sovyetler Birliği'nin Türkiye'de büyük ölçüde inşaat yaptığı, özellikle mensucat fab-rikaları inşaasını taahhüt ettiğini, ayrıca Sovyet hü-kümetinin Mustafa Kemal Atatürk'e Yunan harbinin en can alıcı aşamasında Harp Komiseri Frunze'yi si-lah, cephane ve para ile muavenete göndermiş olma-sından beri Sovyet Rusya ile Türkiye arasında sıkı bir siyasi-askeri münasebetin mevcut olduğunu belirt-mektedir.

BCA, 30..10.0.0/268.803.. 17.

11 Eylül Erzurum, Kars, Gümüşha-ne, Çoruh, Erzincan, Trab-zon ve Ağrı Vilayetlerini ihtiva etmek üzere üçüncü bir Umumi Müfettişlik ku-rulması kararlaştırılmıştır.

RG

11 Eylül Üçüncü Umumi Müfettişli-ğe Erzurum Saylavı Tahsin Uzer atanmıştır.

RG

1935 Yılı 687


14 Eylül İçme Su Projelerinin Ne Suretle Hazırlanacağına Dair Talimatname yayım-landı.

2443 sayı ve 26.5.1934 tarihli kanun mucibince köy, kasaba ve şehirler için getirilecek içme suyuna ait te-sislerin proje ve keşiflerinin hazırlanması ve bunların tetkiki bu talimatname hükümlerine göre yapılacaktır.

RG

15 Eylül Ergani-Osmaniye demiryo-lu hattı işletmeye açıldı.

TCSYK

15 Eylül Dış İşleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras Akvam Cemi-yeti Genel Kurulu'nda, Bo-ğazlar meselesi hakkındaki Türkiye'nin tezlerini açık-ladı.

Dr. Aras demecinde şöyle diyordu: "Lozan Antlaş-masının Boğazlar hakkındaki askeri hükümleri Tür-kiye kıyılarının savunulmasına ve Boğazlarda seyir ve sefer güvenliğine vahim bir tehlike teşkil etmek-tedir. Şurasını belirtmek isterim ki, eğer mevcut ant-laşmalarla tayin ve tespit edilmiş olan durumlarda değişmeler olacak olursa Türkiye bu değişmeleri Bo-ğazlar statüsünde yapılması gerekli olan tadillere tabi tutmak zorunda kalacaktır."

ADPİD, s.287-288.

16 Eylül Kayseri Bez Fabrikası bu-gün açıldı.

Devletçiliğin büyük utkusu: Kayseri Bez Kombinası bugün açıldı. Kombina, 1.Beş Yıllık Sanayi Planında yer alan hedeflerden ilk gerçekleştirilen olmuştur.

U, 16 Eylül 1935.

18 Eylül Evvelce muvakkaten kapa-tılmasına karar verilen İs-tanbul'da münteşir Akbaba Gazetesinin tekrar yayım-lanmasına izin verildi.

RG

19 Eylül Paris'te toplanacak olan Madenler, Demir Sanayii ve Jeoloji Kongresi'ne Tür-kiye de katılacak.

20-27 Ekim 1935'te Paris'te toplanacak kongreye Sa-nayi Umum Müdürü İlhami Nafiz, Maadin Umum Müdürü Bedri Hüsnü ile MTA Genel Direktörü Reşit Gencer görevlendirildi.

BCA 30.18.1.2/ 58.73.14

23 Eylül İspençiyari ve Tıbbi Müs-tahzarlar Hakkında 2/3238 sayılı Nizamname yayım-landı.

RG

25 Eylül Hafta Tatili hakkında yeni tebligat yapıldı.

Ulusal Bayram ve genel tatiller kanununun tatbiki hakkında ilgililere yeni tebligat yapılmıştır. Ekonomi Bakanlığı'ndan gönderilen bu tebliğde evvelce 24 sa-at olan hafta tatili 35 saate çıkarılmıştı. Bilhassa ame-lenin haftalık tatili herhalde bu saati bulacaktır. Hafta tatilinin pazara alınması özellikle dış ilişkilerde yaşa-nan zaman ve kaynak israfının engellenmesi, dünya ticaretine entegre olunması yönünde önemli bir ka-rardır.

C, 25 Eylül 1935; ALS, s.561.

26 Eylül Ticareti Bahriye Mektebi Alisinin Esas Talimatna-mesinin Mer'iyetten Kaldı-rılması Hakkında 2/3217 sayılı BKY yayımlandı.

RG

26 Eylül "Türkiye ile Yunanistan Arasında 26 Eylül 1935 Ta-rihinde İmza Edilen Kliring Anlaşması ve Merbutların Tasdikine Dair" 4029 sayılı Kanun yayımlandı.

Anlaşma 1 Ekim 1935'den itibaren yürürlüğe girmek-tedir. İmza yeri Atina

TCAMA; BCA, 30..18.1.2/57.62..5 Dosya 76-244



26 Eylül Dil Devrimi kutlandı. Dil Devriminin üçüncü yılı kutlandı. C, 26 Eylül 1935.

26 Eylül Yunanistan ile "Türkiye ile Yunanistan Arasında Münakit 30.11.1930 Tarihli İkamet, Ticaret ve Seyrüsafain Mukavelesine Ek Anlaşma" Kararnamesi imzalandı.

İmza yeri Atina TCAMA

27 Eylül Memurini Mülkiye ve Ma-liyenin Seferberlik Esna-sındaki Vazifelerine Dair Talimatname'nin Mer'iyetten Kaldırılması Hakkında 2/3243 sayılı Bakanlar Kurulu Yönetme-liği yayımlandı.

İçinde yazılı hükümlerin muhtelif kanun ve talimat-namelere girmiş olması nedeniyle talimatname yürür-lükten kaldırılmaktadır.

RG

27 Eylül Uluslararası Çöp Kongresi toplantısı sona erdi.

Uray temsilcileri dün geldiler. Frankfurt'ta toplanan çöp ve temizlik kongresinde hükümetimizi temsil eden Uray Fen İşleri direktörü Hüsnü ile Makine ve Sanayi Şubesi direktörü Nusret İstanbul'a dönmüş-lerdir. Kongrenin mesaisi 6 gün sürdü. İştirak eden devletlerin üyelerinin kendi ülkelerinde çöplerin nasıl toplandığını, nasıl istifade veya imha edildiğini açık-ladılar, ayrıca başkanlığa birer de rapor verdiler.

C, 27 Eylül 1935.

30 Eylül İstanbul 4.Hukuk Mahke-mesi Kuruçeşme'deki kö-mür depolarının "komşu halka zarar verdiği" gerek-çesiyle kapatılmasına karar verdi.

GB

1 Ekim Çankırı-Atkaracalar demir-yolu işletmeye açıldı.

TCSYK

1 Ekim Üniversite yeni ders yılına girdi.

Üniversitenin kadrosu 44 batılı, 44 Türk profesör, 102 doçent, 140 asistan ve 41 yardımcıdır.

C, 1 Ekim 1935.

2 Ekim Meclis 1935-36 yılı devre-sini açtı.

C, 2 Ekim 1935.

3 Ekim Devlet Memurları Maaşatının Tevhit ve Tea-dülüne Dair Olan 1452 Numaralı Kanunun 5inci Maddesi ile Bu Maddenin Son Fıkrasını Muadil 2041 Numaralı Kanun Hakkında 215 sayılı Meclis Tefsiri yayımlandı.

2041 sayılı kanunun birinci maddesindeki muallim deyiminin müderrisleri de kapsam içine almış olup olmadığını ve 1452 sayılı kanunun beşinci maddesi hükmünün her iki ödevi ücretli olan muallimler hak-kında saptanıp saptanmayacağını yorumlanması hak-kındadır.


3 Ekim İtalya Habeşistan'a saldırdı. Türkiye gerekli tedbirleri aldı, stratejik bölgelere yı-ğınak yaptı.

AKSCK

3 Ekim Türk Tarihi Tetkik Cemi-yeti isim değiştirdi.

12 Nisan 1931'de kurulan Türk Tarihi Tetkik Cemi-yeti'nin adı Türk Tarih Kurumu olarak değiştirildi.

TCSYK

1935 Yılı 689


3 Ekim Trakya Umumi Müfettişi Kazım Dirik bölgenin sağ-lık, tarım, hayvancılık ve bayındırlık konuları hak-kında Başbakan'a bir şifre yolladı.

Şifre'de Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Refik Say-dam’ın başkanlığı altında toplanıldığı ve Trakya'nın bütün işleri ve mevcut sağlık durumu hakkında de-ğerlendirmeler yapıldığı belirtilmektedir. Trakya'nın savaş ve işgal gibi üç felaket geçirdikten sonra hiç iş-lenmemiş olduğu, oysa bölgenin zengin, geniş ve ve-rimli topraklarında ıslah edilecek hayvancılıkla, pey-nirciliği ile ve yine tohumları ıslah edilecek ziraatı ile üzümcülüğü, şarapçılığı, böcekçiliği ile düştüğü yer-den kendi başına kalkabilecek potansiyele sahip ol-duğu ifade edilmektedir. Çok beklenen ve kredi işle-rini kuracak olan kooperatifçilik kanunları da kan emen Yahudilerin ve faizcilerin elinden bütün köylü-yü kurtaracak ve Trakya'nın kalkışı çok sürmeyecek-tir. Göçmen siyasası ise Trakya'yı bir milyon nüfusa çıkardığı gün Trakya Çanakkalesi Edirnesi ile kosko-ca bayındır bir varlık haline gelecektir.

BCA 30..10.0.0/72.475..3.

4 Ekim Ankara'da "Türkiye-Romanya Ticaret Sözleş-mesi" imzalandı.

GB

5 Ekim Sovyet Rusya İle Hudutta Zuhur Eden İhtilafların Tetkik ve Halli Usulü Hak-kındaki Mukavelenin Ye-niden 6 ay Temdidine mü-tedair Protokol imzalandı.

Türkiye-Sovyet hududunda çıkacak ufak tefek hadise ve ihtilafların tetkik ve halli usulleri hakkında ilki 6 Ağustos 1928 tarihli olan ve 5 incisi de 10 Mart 1935'te hitam bulan mukavelenin uzatılmasına dair protokoldür. Bu protokol TBMM tarafından tasdik edilmiş olan evvelki beş temdid protokolü hükümle-rinden başka yeni bir hükmü ihtiva etmemektedir. İmza Yeri Ankara.

TCAMA

7 Ekim Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri

Bilecik, Kütahya ve Erzurum'da köy ve nahiye bağ-lantı değişiklikleri yapıldı. Bilecik Vilayetinin Bozü-yük Kazasına bağlı Dombay Çayırı Köyünün Küçük-ler mahallesi bu köy ve kazadan ayrılarak Kütahya Vilayetine bağlı Tavşanlı Kazasının Çukurca Köyüne bağlanmıştır. Geyve'nin Doğançay Nahiyesine bağlı İkramiye Köyü bu nahiyeden alınarak Adapazarı'nın Sapanca Nahiyesine bağlanmıştır. Erzurum Vilayeti-nin Oltu Kazasına bağlı Kömürlü Nahiyesinin mer-kezi şimdiki bulunduğu Dölgah Köyünden kaldırıla-rak aynı nahiye içindeki Göllet köyüne götürülmüş-tür.

RG

8 Ekim 6.Tıp Kurultayı açıldı. U, 8 Ekim 1935.


Cizre'nin Hazak Nahiyesine bağlı Kürrizan, Gelikür, Baküvan ve Verzik Köyleri bu nahiyeden alınarak Midyat Kazasının Kerburan Nahiyesine bağlanmıştır.

RG

9 Ekim Kredi Kooperatifleri Kanun tasarısı Genel Kurul'da ka-bul edildi.

Mecliste Çiftçi hakkında Kredi Kooperatifleri Kanun tasarısı kabul edildi.

C, 9 Ekim 1935.


Boğazlıyan Kazasına bağlı Sarıkaya Nahiyesinin merkezi şimdiki bulunduğu köyden kaldırılarak Ha-mam köyüne götürülmüştür.

RG



10 Ekim Ankara'da Fındık Kongresi, Ekonomi Bakanı Celal Ba-yar'ın bir konuşmasıyla açıldı.

GB


Yozgat Merkez Kazasına bağlı Haydarbeyli ve Bişek Nahiyeleri kaldırılarak aynı Kaza içinde Musabeyli ve Osmanpaşa adları ile iki nahiye kurulmuştur.

RG

12 Ekim Türkiye ile Macaristan ara-sında Budapeşte'de imzala-nan Ticaret Sözleşmesi ve Kliring Anlaşması imza-landı.

Anlaşma 16 Ekim 1935 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 9 ve 15 Nisan 1937 tarihli Notalarla uzatılmıştır. 20 Ocak ve 2 Mart 1937 Notalarla yürürlükten kaldırıl-mıştır.

TAR

12 Ekim Türkiye ile Yunanistan ara-sında kliring anlaşması im-zalandı.

RG

12 Ekim Kasımda terhisi icab eden askerlerin siyasal vaziyet sebebi ile terhis olunmama-larına ve yeni kura efradı-nın zamanında celbolunma-sına Bakanlar Kurulu'nun 12.10.1935 tarihli toplantı-sında karar verilmiştir.

BCA 30..18.1.2 / 58.77..14.

13 Ekim İtalya'nın Habeşistan'ı işga-li ile ilgili olarak Milletler Cemiyetinden çıkarılabilen tek yaptırım, 52 ülkece alı-nan "İtalya'ya açılmış ya da açılacak kredileri kesme" kararı oldu.

Böyle bir kararın, başka bir ülkeyi işgale kalkan İtal-ya'yı engellemeyeceği ise açıktı.

GB

13 Ekim Türkiye Mason Locaları kapatıldı.

Bu teşkilatın kaldırılmasını icab ettiren sebep, son Fırka programında kökü dışarıda bulunan teşekkülle-rin memleketimizde yer bulamayacağına dair kayıttır. Loca malvarlığını Halkevlerine vermeyi kararlaştır-mıştı.

C, 13 Ekim 1935; BİLANÇO, Turan, s.205-224.

14 Ekim Halkevleri için İthal Olu-nacak Radyo ve Sinema Makinelerinin Muamele Vergisiyle Gümrük ve Oktruva Resimlerinden İs-tisnası Hakkındaki 2154 Numaralı Kanunun Birinci Maddesinin 216 sayılı Tef-siri yayımlandı.

RG

14 Ekim Fransa'da neşredilen bazı mecmuaların yurda sokul-maması kararlaştırıldı.

Fransa'da münteşir "La Vie Parisienne, Paris Musice-hall Frou-frou, L'Art et le Nu" mecmuaları ahlakı umumiyeyi fesat edici mahiyette resim ve yazı koy-duklarından Matbuat Kanununun 51 inci maddesi ge-reğince memleket dahiline sokulmaları men edilmiş-tir.

BCA Dosya no: 86-158.

1935 Yılı 691


14 Ekim İzmir Havagazı Şirketi'nin İzmir Belediyesi'ne devrine izin verildi.

Şirket imtiyaz anlaşması hükümlerine göre yapmak zorunluluğunda bulunduğu kamu hizmetini, mali du-rumunun bozukluğu yüzünden yapamayacak bir hale geldiğinden imtiyaz süresinin geri kalanından vaz-geçmiştir.

BCA 30..18.1.2/58.78..18.

15 Ekim 21.6.1927 Tarih ve 1113 Numaralı Kefalet Kanunu-na Ek 2823 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

15 Ekim Demiryollar Teknik Birliği hakkındaki 1886 tarihli mukavelename ile 18 Ma-yıs 1907 ve 14 Kanunuev-vel 1912 tarihli protokolle-re iltihakımıza dair 2824 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

15 Ekim Nüfus sayımı ile ilgili bir yalan haber hakkında açık-lama yapıldı.

Nüfus sayımının hiçbir vergi ile alakası yoktur. İsta-tistik Umum Müdürü Vekili Ayyar: "Bugün Son Pos-ta gazetesinde nüfus sayımını müteakip bekarlık ver-gisi tesis edileceği hakkında verilen haberin katiyyen aslı yoktur ve sayımın hiçbir vergi ile alakası yoktur" dedi.

C, 15 Ekim 1935.

16 Ekim Gümrük ve İnhisarlar Ve-kaleti Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında 2825 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Gümrük ve İnhisarlar Bakanlığı vazife ve kurumu ile Gümrük Genel Müdürlüğü kurumu ve vazifelerini, teşkilatı esasiye kanunun mucibince çevreleyen ve şimdiki kurumu daha iyi işletecek ve yavaş yavaş yükseltilecek dereceleri içine alan barem cetveli esas-ları üzerine düzenlemeler yapılmaktadır. Kanunun 5 inci maddesinde düzenlenen hukuk müşavirliğine da-ir Sıra Sayı 210'a ek olarak hazırlanan fıkra ile Hu-kuk müşavirliğinin görevleri yeniden ancak daha mazbut ve daha şümullü olarak belirlenmektedir.

BULMAÇ; ZC, c.4, 1935, İnikat 38, s.s:210. (ZC, 5.c, 1935, 42.İnikat, s.s: 210'a ek.)

17 Ekim Türkiye Cumhuriyeti ile İtalya Krallığı Arasında İmzalanan 4.4.1934 tarihli Ticaret Mukavelesile Kli-ring Anlaşması Yürürlük Sürelerinin Uzatılmasına Dair Teati Edilen Notaları Tasdik Eden 2914 sayılı Kanun yayımlandı.

İmza Yeri Ankara. TCAMA

17 Ekim PTT Memurları Hakkında İnzibati Cezalar Talimat-namesi yayımlandı.

RG

18 Ekim Münhal Memuriyetlerde Kullanılan Vekillere Veri-lecek Vekalet Aylıklarının Sureti Hesabına Dair 901 sayılı Heyeti Umumiye Ka-rarı yayımlandı.

Maliye Bakanlığı ile Divanı Muhasebat arasında Devlet memurları maaşlarının tevhit ve teadülüne da-ir olan 1452 sayılı kanunun 1 ncü maddesindeki açı-lacak memurluklarda vekil çalıştırılması halinde bu vekillere verilecek vekalet maaşı konusunda ayrı uy-gulamalar baş göstermesi üzerine TBMM kararı ile duruma açıklık kazandırılmağa çalışılmaktadır.




18 Ekim Genel Enspektörler (Umu-mi Müfettişler) Başbakan-lığa bağlanıyor.

Enspektörler Ankara'ya çağrıldı, yeni bir enspektörlük daha kuruluyor.

C, 18 Ekim 1935.

18 Ekim Suriye'de bulunan Çerkez Ethem ile arkadaşlarının teşviki ve desteği ile Ata-türk'e karşı suikast hazırla-dıkları öne sürülen bazı ki-şiler tutuklandı.

Tutuklananlar içinde Meclisçe dokunulmazlığı kaldı-rılan Urfa milletvekili Ali Saib de bulunmaktaydı. Ali Saib'in bu teşebbüsü sevk ve idare ettiği anlaşıl-dığından dokunulmazlığı kaldırılmıştır.

GB; ZC, 46İ, s.s:250.

18 Ekim İstiklal Harbi Malullerine Verilecek Para Mükafatı Hakkında 2826 sayılı Ka-nun yayımlandı.

RG

20 Ekim Genel Nüfus Sayımı yapıl-dı.

Türkiye'de İkinci Genel Nüfus Sayımı yapıldı. Tür-kiye nüfusu 16.158.018 olarak tespit edildi. Nüfus ar-tış oranı %2.1 ve okuryazar oranı %19.2'dir. 1927 ile 1935 yılları nüfus sayımları arasında 7.1.1935'teki kesinleşmemiş sayılara karşın anlamlı bir karşılaştı-rılma yapılabilir görünmektedir. Buna göre 25 bin ve üstü şehirler karşılaştırmasında ilk üç sırayı İstanbul, İzmir ve Ankara almaktadır. 1927 ve 1935 yıllarına göre bu illerin nüfusları sırasıyla şöyledir: İstanbul 690.857'en 740.751'e, İzmir 153.924'ten 170.410'a, Ankara ise büyük atılım yaparak 74.553'ten 123.514'e çıkmıştır. Ankara'nın yeni başkent olması nedeniyle büyük oranda göç aldığı anlaşılmaktadır.

GB;TCSYK; BCA, 30..10.0.0/26.148..1.

21 Ekim Çiftçiler Hakkında Tarım Kredi Kooperatifleri'ne dair kanun TBMM'de kabul edildi.

Zirai kredi kooperatifleri ile satış kooperatiflerini birbirini bağlamağa ihtiyaç hasıl olduğu anlaşıldığın-dan bu düzenlemeye gidilmiştir.

TCSYK; ZC, 5.c, 40.İ, s.s:231.

22 Ekim Damga Resmi Hakkındaki 1324 sayılı Kanunun 32 in-ci Maddesine Bir Fıkra Ek-lenmesine Dair 2828 sayılı Kanun yayımlandı.

Atların memleket savaş ve ekonomisinde büyük önemi bellidir. At cinsinin artırılması yolunda genel ve özel bütçelerden büyük özverilerle cins aygırlar edinilmektedir. Yetiştiricilerin elinde doğan taylarla analarının soy ve çiftleşme şahadetnamesi bulunması gerektir. Yetiştiricilerin bu şahadetnameleri almağa önvermek için bunları pulsuz olarak verilmesi konu-su bu kanunla düzenlenmektedir.

BULMAÇ; ZC, 5.c, 43.İ, s.s:235.

22 Ekim Dersim'de 4 yıllık yeni ida-re kuruluyor.

Süel ilbay idam cezalarını tasdik edecek. Muhakeme-ler çabuk bitecek. Vali aynı zamanda o mıntıkanın süel komutanı olacak.

SP, 22 Ekim 1935.

23 Ekim Etibank faaliyete başladı. AKSCK

23 Ekim Türkiye Cumhuriyeti Hükümetile Romanya Hü-kümeti Arasında Ticaret Mukavelesi imzalandı.

RG

24 Ekim Ankara'da 1.Belediyeler Kongresi toplandı.

Kongre Halkevi salonunda açıldı. Kongre'de dile ge-tirilen en önemli dilekler arasında Belediyelerin ba-yındırlık işlerinin Belediyeler Bankası yardımıyla ba-şarılması ve bu yardımın az faizle yapılması yer al-maktadır.

AKSCK; BB

1935 Yılı 693


24 Ekim Türk-Fransız Modüs Vivendisinin Hususi Takas Hükümlerine Ait Talimat-name yayımlandı.

Dış Ticaretle ilgili yönetmelik RG

31 Ekim Kuvvetli Tayın Hakkındaki 1776 sayılı Kanunun 3 ün-cü Maddesine Bir Fıkra Ek-lenmesine Dair 2831 sayılı Kanun yayımlandı.

Seferde ve sefer mahiyetindeki önemli hareketlerde ordu kıtaatının sarf edici fazla faaliyete karşılık be-deni zayiatlarını telafi için daha kuvvetli beslenmele-ri için ve tütün içenlere 10gr tütün verilmesi hakkın-da düzenlemedir.

BULMAÇ; ZC, 5.c, 44İ, s.s:243.

31 Ekim Milli Müdafaa Vekaleti ile Bu Vekalete Bağlı Teşek-küllerde Kullanılacak Ya-bancı Devlet Tebaasından Mütehassıs ve Ustalarla Yapılacak Mukaveleler Hakkında 2832 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Yabancı ülkelerden getirtilmesi zorunlu olan uzman-lar bir senelik mukavelelerle gelmemektedirler. Bu konuda yeni süre olarak 3 sene zorunlu hallerde ise 5 senelik mukavele yapılabilmesine olanak verilmekte-dir.

BULMAÇ; ZC, 44İ,s.s:241.

31 Ekim Hariciye Vekaleti Tasdik Harçları Hakkındaki 1318 sayılı Kanuna Bağlı Cetve-lin Değiştirilmesine Dair 2833 sayılı Kanun yayım-landı.

Tasdik harçları konusunda mükerrerlik söz konusu olunca ilgili cetvelin değiştirilmesi yoluna gidilmiş-tir.

BULMAÇ; ZC, 5.clt, 44.İ, s.s:239.

31 Ekim Mamak'ta Kızılay kuru-munca yaptırılan Zehirli Gaz Maskesi Fabrikası tö-renle açıldı.

GB

1 Kasım Devlet Memurları Maaşatının Tevhit ve Tea-dülü Hakkındaki 1452 Numaralı Kanuna Merbut 2 Numaralı Cetvelin Maliye Vekaletine Ait Kısmının Tadiline ve Bir Kısım Va-zifelerin Sureti İfasına Dair Olan 3.6.1933 Tarih ve 2265 sayılı Kanunun 15inci Maddesinin İkinci Fıkrası Hakkında 217 sayılı Tefsir yayımlandı.

Maddede yazılı daire ve müesseselerin ücret veya maaşlı vekillerinin mümasil devair ve kurumlar aley-hine takip edilmesi lazım gelen davaları kabul etme-lerine maddenin mutlak yazılış tarzına göre bir mani olup olmadığı tereddüdü ortaya çıktığından bir yo-ruma ihtiyaç duyulmuştur. Yorumda bu durumda il-gili avukatların dava kabul etmelerinin yasak olduğu sonucuna varılmaktadır.

BULMAÇ; ZC, 5.ilt, 49İ, s.s:253.

1 Kasım Limanlar Hakkındaki 618 sayılı Kanunun 7 inci Mad-desinin Değiştirilmesine Dair 2829 sayılı Kanun ya-yımlandı.

Çıkarma olanağı olmayan enkazları Hükümetin yok etmesine dair yetki verilen bir değişikliğe gidilmiştir.


1 Kasım İzmir Rıhtım Şirketinin İm-tiyazı ile Tesisatının Satın Alınmasına Dair Olan 12 Haziran 1933 Tarih ve 2309 sayılı Kanuna Ek 2830 sayılı Kanun yayım-landı.

RG



1 Kasım Artırma, Eksiltme ve İhale Hakkındaki 2490 sayılı Kanunun 22nci Maddesine Bir Fıkra Eklenmesine Dair 2838 sayılı Kanun yayım-landı.

Posta nakliyatı müteahhitlerinden bu kanunda yazılı muvakkat ve kati teminattan başka mahalli idare he-yetleri tarafından takdir edilecek miktarda hususi bir kefalet daha alınacağına dair fıkra eklenmiştir.


1 Kasım Umumi Muvazeneden Ma-aş veya Ücret Alan Baytar-ların Mahalli İdare ve Be-lediye Baytarlık İşlerini de Görebileceklerine Dair 2839 sayılı Kanun yayım-landı.

Memlekette her gün artan ihtiyaç karşısında 4 bin baytara ihtiyaç duyulmaktadır. Buna karşın bugün emekliler de dahil olmak üzere ancak 350 baytar bu-lunmaktadır. Birçok ildeki mahalli idare ve belediye-lerin bütçelerinin de dar olduğu bilindiğinden hükü-met baytarların buralarda da kullanılmasına yönelik düzenleme yapılmıştır.

BULMAÇ; ZC, 5c, 47İ, s.s:249.

1 Kasım Meclis Atatürk'ün "Öztürkçe" bir nutku ile açıldı.

Bu sıralar Öztürkçe kullanma çabası resmi konuşma-larda olduğu kadar basında da açık biçimde görülü-yordu. Nitekim 5.dönem, 1.toplanma yılı açılış ko-nuşmasında Atatürk, "...Son milletlerarası hadiseler, Türk Milleti için kudretli bir hava ordusunun hayati önemde tutulmasına bir daha hak verdirdi. Çok emekle kurduğumuz, canımızla korumaya ant içtiği-miz kutsal yurdun, havadan saldırışlara karşı güven-lik altında bulunması demek, bize saldıracakların, kendi yurtlarında bizim aynı zararları yapabileceği-mize güvenimiz demektir. Bu güveni her gün, artıra-cak..." şeklinde döneme göre çok arı ve yeni sözcük-lerle konuşmasını yapmıştı.

GB

1 Kasım Meclis Başkanlığı Seçimi yapıldı.

TBMM Başkanlığı'na yeniden Çankırı milletvekili Abdülhalik Renda seçildi.

TCSYK

2 Kasım Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında 2834 sayılı Kanun yayım-landı.

Müstahsil köylü ve rençberlerin mahsullerini iyi fi-yatlarla satabilmeleri istihsal kredileri üzerinde dahi çok mühim tesirler bırakacağı cihetle satış koopera-tiflerinin teşviki ve birbirlerine irtibatlandırılmaları-nın temini açısından bu düzenlemeye gidilmiştir.

BULMAÇ; ZC, 5.c, 1935, 42.İ, s.s:229.

2 Kasım 2836 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri Kanunu ya-yımlandı.

Çiftçiler arasında kurulan kooperatiflerin yerleri Ekonomi Bakanlığı'nca belirlenecektir.

RG

2 Kasım İskan Hakkındaki 2510 sa-yılı Kanuna Ek 2837 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

4 Kasım Devlet Demiryolları İşlet-me Genel Müdürlüğü'ne emekli Albay Ali Rıza ve-kaleten atandı.

BCA, 30..18.1.2/59.82..11.

5 Kasım Üçüncü sınıf İnspekterliğe Galatasaray Lisesi Coğraf-ya Öğretmeni Necmettin 55 lira aylıkla atanmıştır.

Kültür Bakanlığı bünyesindeki inspekterliklere yıl içinde toplam 4 atama gerçekleştirilmiştir.

RG

6 Kasım Gümrükler Umum Müdür-lüğü'ne Mahmut Gündüz tayin edildi.

Gündüz, Gümrük ve İnhisarlar Bakanlığı Birinci Sı-nıf Müfettişlerindendir.

BCA 30..11.1.0/99.35..5.

1935 Yılı 695


7 Kasım Türk-Sovyet Saldırmazlık Paktı uzatıldı.

Saldırmazlık anlaşması 10 yıl süre ile uzatıldı. İmza Yeri Ankara.

TDPİİK

9 Kasım Yeni Barem Kanunu tasarı-sı Meclise verildi

Tasarıya göre dereceler 19'dan 15'e indirilmektedir. C, 9 Kasım 1935.

11 Kasım Bilecik Merkez Kazasının Gökçesu, İncirli ve Yarhisar Köyleri bu kazadan alına-rak Bursa'nın Yenişehir Kazasına bağlanmıştır.

RG

11 Kasım 3.Umumi Müfettişliğe ta-yin edilen Tahsin Uzer'in kadrosu onaylandı.

Erzurum milletvekili olan Uzer Ağustos 1935 tari-hinden itibaren geçerli olmak üzere bu kadroya atanmıştır. Kadronun maaşı 150 liradır.

BCA 30..10.0./ 70.462..6; BCA 30..18.1.2/57.70..16. 23.8.1935 tarih ve 2-3200 sayı

11 Kasım Albay Hüseyin Rauf'un af sebebiyle emekliye sevki onaylandı.

Deniz Albaylığı'ndan istifası 3 Mayıs 1335 tarihinde onaylanmış olan Hüseyin Rauf'un, tekaütlüğünün ya-pılması hakkındaki 15.9.1935 tarihli dilek kağıdı üze-rine kayıtları araştırılarak istifasının kabulü tarihinde harp kıdem zamları ile 25 seneyi doldurmuş ise de tekaütlüğünü istememiş olması itibarıyla hakkında tekaüt muamelesi yapılmadığı görülmüştür. 12.1.1336 tarihinden 3.11.1926 tarihine kadar da say-lavlık ve vekillikteki hizmetleri ile beraber 25 seneyi fiilen de ikmal etmiştir. Rauf Orbay, Ankara İstiklal Mahkemesince 3.11.1926 tarihinde gıyaben 10 sene sürgün cezasına mahkum edilmiş ve 2071 sayılı ka-nunla tekaüt maaş hakkı geri verilmiş ise de yine te-kaütlüğünü istememiştir. 2330 sayılı kanunun 8.maddesiyle affedilmiş olan Hüseyin Rauf'un tale-bine mebni 1683 sayılı kanunun 3.maddesinin B fık-rasına göre tekaüdünün yapılması onaylanmıştır.

BCA 30..11.1.0/9.35..10.

12 Kasım İnegöl vapuru İzmir lima-nına girerken battı.

Olayda 24 kişi hayatını kaybetti. GB

12 Kasım Irmak-Filyos demiryolu hattı hizmete açıldı

Böylece ilk kez Karadeniz kıyısı, Anadolu'nun içleri-ne demiryoluyla bağlanmış oldu. Bu hattın uzunluğu 391 kilometredir ve 45 milyon lira sarf edilmiştir. Hattın geçtiği yerlerde nüfusun kalabalık, toprakların zengin, ormanların bol ve verimli, madenlerin çok olması göze çarpacak derecededir. Kömür ve demir madenleri özellikle belirtilmelidir.

GB; Ü, Aralık 1935, s.308.

14 Kasım Bazı Yabancıların Maaşı Hakkında 2843 sayılı Ka-nun yayımlandı.

RG

14 Kasım Gümrük Umumi Tarifesi-nin 2255 sayılı Kanunla Değiştirilen 695nci Numa-rasının (D) Fıkrası Hakkın-

Hükümetin tefsirini istediği D fıkrası şudur: "Ağır madeni yağlar ve tortular (Makine yağları, mazot ve motorin gibi mahrukat ve tortular, katranlar: 270 de-receden evvel takattur eden hafif kısmı yüzde onu te-

BULMAÇ; ZC, 6.c, 1935, 3.İnikat, s.s:6



da 903 sayılı Heyeti Umu-miye Kararı yayımlandı.

cavüz edemeyecektir." Bu fıkranın tefsir noktası (ha-fif kısmı yüzde onu tecavüz edemeyecektir) cümlesi-dir. Tecavüz ederse ne olur ve hangi madeni mayi yağlardan sayılır sorusuna açıklık getirilmeye çalı-şılmaktadır.

15 Kasım İtalya-Habeş Harbi Dolayı-sıyla Akvam Cemiyeti İrti-bat Komitesi Tarafından Kabul Edilip 2844 sayılı Kanunla Tatbikine İcra Vekilleri Heyetine Salahi-yet Verilmiş Olan Teklifle-re Dair) 2/3503 sayılı Ka-rarname yayımlandı.

TAR

16 Kasım Devlet Demiryolları Barem Kanunu kabul edildi.

Devletin maaş teadül kanununa yaklaşmak amacıyla bu düzenleme gerçekleştirilmiştir. Devlet demiryolla-rı kadrosuna son yıllarda satın alınan veya bazı an-laşmalarla işletmesi Devlete devredilen hatların me-murları iltihak etmiştir. Bu hatlarda ücretler ayrı ayrı esaslara göre ve başka başka ölçülerde verilmektedir. 6000 km.lik büyük bir şebekede çalışan 12 bin me-mur ve müstahdemin, meslekleri içinde ehliyet, kı-dem ve hizmet derecelerine göre müstakar bir ücrete tabi tutulmaları muvafık görülmüş ve düzenleme bu esasa göre hazırlanmıştır.

U, 16 Kasım 1935; ZC, 6.c, 1935, 3.İ, s.s:5.

16 Kasım Akvam Cemiyeti Tarafın-dan İttihaz Olunan Tedbir-lerin Tatbiki Hakkında Ba-kanlar Kuruluna Yetki Ve-ren 2844 sayılı Kanun ya-yımlandı.

İtalya-Habeş savaşının başlaması üzerine İtalya'ya karşı Altılar Komitesi tarafından ekonomik yaptırım-lar uygulanmasına karar verilince Türkiye de bu ka-rarları uygulamak üzere harekete geçti.

TAR; ZC, 6.c, 5İ, s.s:7.

19 Kasım Meclis İskan Kanununu kabul etti.

U, 19 Ka-sım 1935.

19 Kasım Rum Ortodoks olarak nüfus kütüklerimize kayıt edilme-lerini isteyen Rumların is-tekleri kabul edildi.

Rum Ortodoks olarak nüfus kütüklerimize kaydedil-melerini isteyen Muhtelit Mübadele Komisyonundan Etabli vesikası almamış ve bu komisyonun lağvedil-mesinden dolayı vesika almak imkanı kalmamış olan İstanbul Rumları ile diğer birçok vilayetlerimizde mübadele sırasında şunun bunun yanında gizlenmiş kalmış olan mübadeleye tabi Rumların yurttaşlığa kabul edilmeleri ve nüfus kütüklerine işlenmeleri ko-nusunda Bakanlar Kurulu olumlu karar vermiştir.

BCA 30..18.1.2/60.91..19. Dosya No: 102-83

20 Kasım Kut'ül Emare'deki Türk Şe-hitliğini Cumhuriyet Hü-kümetine hediye eden Rebia Emiri Ali-El Emin ödüllendirildi.

Emir bir takdirname ve Kızılay madalyası ile ödül-lendirilmiştir. Şehitlik Irak'ta bulunmaktadır.

BCA 30..10.0.0/193.325..6.; BCA 30..10.0.0/259.744..7.

21 Kasım İskan Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilme-sine Dair 2848 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Türkiye'de Türk kültürüne bağlılık dolayısıyla nüfus oturuş ve yayılışının bu kanuna uygun olarak İcra Vekilleri Heyetince yapılacak bir programa göre dü-zeltilmesi Dahiliye ve Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekilliklerine verilmiştir.

RG

1935 Yılı 697


21 Kasım İskan İşlerinin Sıhhat ve İç-timai Muavenet Vekilliğine Devrine ve Ayrı Bir Bütçe İle İdare Olunmasına Dair 2849 sayılı Kanun yayım-landı.

Normal şartlar içinde olsa dahi topluluklar, bulaşıcı hastalıklar, salgınların belli başlı sebepleridir. Bunun için öncelikle sağlık ve sosyal yardım işi gerçekleşti-rilmelidir. Bu nedenle iskan ve göçmen işlerinin Sağ-lık ve Sosyal Yardım Bakanlığına devri gerekmiş ve ilgili kanunlarda değişiklikler yapılmıştır.


21 Kasım İdari taksimatta değişiklik yapılması kararlaştırılmış-tır.

Yeniden 4 vilayet ve kazalar teşkil olunacaktır. Doğu bölgesinde güvenlik ve kültür işlerinin tanzimi, halk ile hükümet arasındaki bağlılığın pekiştirilmesi göz önüne alınarak 4 vilayet teşkil edilmektedir. Hakkari, Bitlis, Bingöl ve Çoruh (Rize). Düzenleme ile 4 vila-yet, 13 kaza kurulurken, bazı kazaların bağlılıkları değiştirilmekte ve ayrıca yeniden 17 merkez kayma-kamlığı ihdas edilmektedir.

SP, 21 Kasım 1935; ZC, 7.c, 1935, 21.İ, s.s:57.

22 Kasım Cami ve Mescitlerin Tasni-fine ve Tasnif Harici Kala-cak Cami ve Mescit Hade-mesine Verilecek Muhassa-sat Hakkında 2845 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

22 Kasım Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü Memur ve Müstahdemlerinin Ücretle-rine Dair 2847 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

22 Kasım Fevzipaşa-Diyarbakır de-miryolu açıldı.

Hat 65 milyon liraya mal olmuştur. Uzunluğu 505 km.dir, üzerinde 137 istasyon, 64 tünel, 1910 menfez ve köprü vardır.

C, 22 Kasım 1935.

23 Kasım İstanbul Haliç Şirketi fesh edildi.

İstanbul Haliç Şirketi faaliyetine son verdi ve İstan-bul Belediyesi vapur işlerini yürütmekle görevlendi-rildi.

TCSYK

26 Kasım Demiryolu Isparta'ya geldi. Afyon-Isparta demiryolu açıldı. AKSCK

26 Kasım İskan Umum Müdürlüğü'ne Cevdet Atasagun atandı.

Dr. Atasagun Bursa Sıtma Mücadele mıntıka başka-nıydı.

BCA 30..11.1.0/100.36..20

28 Kasım Bursa'da Merinos Fabrikası ile Gemlik'te Suni İpek Fabrikalarının temel atma törenleri yapıldı.

Merinos yetiştirme mücadelesinin ülkede uzun bir geçmişi vardır. Bunun için çeşitli tarihlerde Avrupa'-dan merinos getirilerek ülkede ıslahına çalışıldığı bi-linmektedir. Bursa Karacabey'deki merinos yetiştir-me çiftliği meraları bu bakımdan önemli meralardır. Bu meraların ıslahı için yabancı uzmanlardan da ya-rarlanılmıştır. Örneğin Macaristan Kesthely Ziraat Okulu profesörlerinden Kolbay Karoly bu uzmanlar-dan biridir. Karoly 1935 yılı yaz ve güz dönemlerin-de iki kez Türkiye'ye gelerek bu meraların ıslahı ko-nusunda çalışmalar yapmıştır.

GB; Açıklama için bkz: 4.7.1935 tarihli ve 2-3012 sayılı BCA 30..18.1.2/57.61..8 Dosya 243-24 belge.

29 Kasım Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası açıldı.

AKSCK



29 Kasım Yunanistan'da yapılan bir halk oylamasıyla krallık yeniden kuruldu.

Georgios II yeniden tahta çıktı. Venizelos da sürgüne gönderildi.

GB

29 Kasım İstanbul'da bulunan Tapu ve Kadastro Okulunun An-kara'ya nakli ve öğrencile-rine yatacak yer temin edilmesi kararlaştırıldı.

BCA 30..18.1.2/60.91..5.

30 Kasım Askerlik Mükellefiyeti Ka-nununun Bazı Maddeleri-nin Tadili Hakkında 2850 sayılı Kanun yayımlandı.

1111 sayılı kanunun adındaki (Mükellefiyeti) keli-mesi fazladır. Çünkü bu Arapça kelimenin manasını köylü anlamaz. Anlayanlar da doğru bulmaz. Zira askerlik Türk'e bir yük, bir külfet değil seve seve ya-pılacak bir vatan borcudur. Bundan ötürü işbu kanun adının (Askerlik Kanunun) olması muvafık görül-müştür. Düzenleme başta iskan kanunu olmak üzere pek çok konuda değişiklikler getirmektedir.

BULMAÇ; ZC, 5.c, 40.İ, s.s:196; ZC, 6.c, 1935, 4İ, s.s:196'ya ek.

3 Aralık Deniz Altı Gemilerinde ve Avcı Botlarında Müstah-dem ve Gediklilerle Erbaş-lara ve Erlere Seferde ve Manevra ve Tatbikatlarda Verilecek Hazır Gıda Hak-kında 2851 sayılı Kanun yayımlandı.

Bu gemilerde elektrikle dahi yemek pişirilmesi çok hassas olan aletlerin paslanmasına ve içerideki hava-nın bozulmasına neden olmaktadır. Üstelik bu perso-nelin diğer meslek efradına göre daha fazla kalori alması gerekmektedir.

BULMAÇ; ZC, 6.c, 1935, 8İ, s.s:12.

3 Aralık Deniz Mensuplarına Mah-sus Yemek Bedeli Hakkın-da 2852 sayılı Kanun ya-yımlandı.

RG

3 Aralık Askeri Fabrikalar Dahilin-deki (Kara, Deniz, Hava) Mütehassıs Subaylara Veri-lecek İhtisas Yevmiyesi Hakkında 2853 sayılı Ka-nun yayımlandı.

RG

5 Aralık Akbaba Gazetesi'nin 23.11.1935 tarih ve 98 sa-yılı nüshasının toplattırıl-ması kararlaştırıldı.

Bu nüshadaki yazı ve resimler dost devletlerle siya-samızı karıştıracak mahiyette görüldüğünden satışı-nın yasaklanması ve toplattırılmasına karar verilmiş-tir.

BCA 30..18.1.2/60.90..12. Dosya no: 86-207

7 Aralık İnhisarlarda Barem konu-sunda yeni talepler gelmek-tedir.

Bu dairede, tıpkı demiryolları gibi, hususi bir maaş baremine tabi tutulacak. Nafia Bakanlığı, nasıl de-miryolları işinin ihtisas işi olduğunu ileri sürerek özel bir baremle idaresini istemişse, İnhisarlar Vekaleti de, İnhisar memurları için, Demiryolları Umumi Mü-dürlüğününkine benzer bir baremin tatbik olunmasını istemektedir.

SP, 7 Aralık 1935.

9 Aralık Kara, Deniz ve Hava Fab-rikalarında Çalışma Saatleri Dışında Çalıştırılacaklar-dan Yalnız İşçilere Ücret Verilmesi ve Bu Husustaki 2/3566 sayılı Talimatname yayımlandı.

RG

1935 Yılı 699


10 Aralık Zonguldak'ta Antrasit Fab-rikası açıldı.

AKSCK

11 Aralık İstanbul Tepebaşı'nda İtal-yan faşist cemiyetleri top-lantılar yapmaktadırlar.

Eski İtalyan Sefarethanesi olan binada ihracat şirketi adı altında farklı İtalyan cemiyetlerin mensupları ve bütün İtalyanlar yıllık toplantılar şeklinde bir araya geldikleri gibi gerekli görüldüğünde İtalyan Konso-losu'nun çağırmasıyla da toplanarak siyasal görüşme-lerde bulundukları ve sözü geçen kulüplerde son za-manlarda müsamereler yaparak kaynaşmanın amaç-landığı İstanbul Valiliğinden İçişleri Bakanlığına bil-dirilmektedir. Hatta bu amaçla düzenlenmesi planla-nan deniz gezisi Habeş harbinden ötürü ertelenmiştir. Bakan, Başbakanlık, Maarif Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, M.E.H ve CHP Genel Sekreterliğinin bilgisine konuyu arz etmektedir.

BCA 490.1.0.0/605.96..2 Dosya: 3.Büro

12 Aralık İstanbul Üniversitesi için (213.452) Liralık İstikraz Yapılması veya Hesabı Ca-ri Açtırılması Hakkında 2858 sayılı Kanun yayım-landı.

Üniversitenin inşaat, tamirat ve tesisat masrafları için bu istikraz yapılmaktadır.

BULMAÇ; ZC, 7.c, 1935, 13.İ, s.s:21.

12 Aralık Edirne iline bağlı Kavaklı ilçesi adının başka yerlerde benzerleri olmasından do-layı Belediye Kanunun 9 uncu maddesine göre "Me-riç"e çevrilmiştir.

RG

12 Aralık 6. Milli Ekonomi ve Artır-ma Haftası İsmet İnönü'nün konuşmasıyla açıldı.

GB

12 Aralık Yugoslavya'daki Film Culturel Şirketi'nin Türkiye aleyhinde hazırlamakta ol-duğu film hakkında engel-leme çalışmaları yapılmak-tadır.

Şirketin Sırpların Türk boyunduruğu altında geçen hayatına ait bir film hazırlamağa başlaması üzerine Belgrad Elçisinin başbakanla görüşerek bu filme ma-ni olduğu anlaşılmaktadır.

BCA 30..10.0.0/252.699.. 25.

13 Aralık Ankara Numune Hastanesi Kadrosundaki Hemşire Adedinin Artırılması Hak-kında 2859 sayılı Kanun yayımlandı.

Hastane kadrosuna 10 hastabakıcı hemşire daha ek-lenmektedir. Bunların sayılarının çoğaltılması teşki-lat kanunu ile teklif edilmesi düşünülmüşse de Has-taneye celbolunan yabancı uzmanların gelmesi ve işe başlamaları nedeniyle kadronun acilen ikmali gerek-miştir.

BULMAÇ; ZC, 7.c, 11.İ, s.s:16.

16 Aralık Gevar Kazası adı Yükse-kova'ya ve Hüseyin Abat Kasabasının adı Alaca'ya çevrilmiştir.

RG

16 Aralık İzmir Liman İdaresi Umum Müdürlüğü'ne Haşmet Dölge atandı.

Dölge aynı yerde Genel Müdür yardımcısıdır. RG; BCA 30..11.1.0/100.37..17 tarih 5 Aralık 1935.



16 Aralık Üçüncü ve Dördüncü Mü-fettişlikler hakkındaki tasa-rılar yasalaştı.

C, 16 Aralık 1935.

18 Aralık 27 Mayıs 1930 tarih ve 1631 sayılı Askeri Muha-keme Usulü Kanununun Bazı Maddelerinde Deği-şiklik Yapılması ve Bazı Maddelere Fıkralar Eklen-mesine Dair 2861 sayılı Kanun yayımlandı.

Gerek bakaya, yoklama kaçağı ve saklılar hakkında askeri ceza kanununa eklenen maddelerden ve gerek-se tatbikatta tesadüf olunan bazı müşkülattan dolayı askeri muhakeme usulü kanununda yapılması gerekli bazı değişiklikleri içeren düzenlemedir.

BULMAÇ; ZC, 5.c, 1935, 40.İnikat, s.s:227; ZC, 7.c, 15İ, s.s:26.

18 Aralık 27 Mayıs 1930 tarih ve 1632 sayılı Askeri Ceza Kanununun Bazı Maddele-rinin Değiştirilmesine ve Bazı Maddelerine Ekler Konmasına Dair 2862 sayı-lı Kanun yayımlandı.

Yoklama kaçağı, bakaya, saklı ve firar ile kendini as-kerliğe yaramayacak hale getirmek ve askerlikten kurtulmak için hile kullanmak gibi konularda uygu-lamada görülen eksiklikler üzerine ekleme ve deği-şiklikler içeren düzenlemedir.

BULMAÇ; ZC, 5.c, 1935, 40.İnikat, s.s:228; ZC, 7.c, 15İ, s.s:25.

18 Aralık Muhacirlere ve Muhtaç Çiftçilere Ödünç Tohumluk ve Yemeklik Dağıtılması Hakkındaki Kanunun Bi-rinci Maddesinde Yazılı Bir Milyon Liranın Artı-rılmasına Dair 2863 sayılı Kanun yayımlandı.

Bu sene gerek ürünün iyi olmaması gerekse göçmen-lerin gelişi nedeniyle artan tohumluk ve yemeklik buğday ihtiyacını karşılayabilmek için bu miktarın iki katına çıkartılması kararlaştırılmaktadır.


18 Aralık Turist Gemilerden Alınan Resimlerden Bazılarının Affına ve Bazılarının İndi-rilmesine Dair 2864 sayılı Kanun yayımlandı.

Turist hareketlerinin inkişafı ve fazla turist çekebil-mek için bu düzenleme yapılmaktadır.


19 Aralık 2/3642 sayılı Kadastro ve Tapu Tahriri Nizamnamesi yayımlandı.

RG

19 Aralık Sivas-Eskiköy demiryolu hattı işletmeye açıldı.

TCSYK

19 Aralık Yurdumuzun bir kısmı Yu-nanlılara, Ermenilere aitmiş gibi gösterilmektedir.

İçişleri Bakanı Şükrü Kaya Bakanlar Kurulu'ndan Paris'te St.Denis Bulvarında 18,20 numaradaki Mü-essese tarafından Fransızca olarak çıkarılmakta olan Taride Musattah Küresi yurdumuzun bir kısmını Yu-nanlılara, bir kısmını da Ermenilere ait gibi göster-mekte olduğundan, Loyd Triestino vapur kumpanyası tarafından İtalyanca olarak basılmış olan musattah kürede de yurdumuz içinde Kürdistan ve Ermenistan parçaları bulunduğu gösterildiğinden dolayı yurdu-muza girmelerinin yasak edilmeleri ve satıştan men edilmeleri için gereken kararın verilmesini talep et-mektedir.

BCA 18.86.206.1935 Dosya no: 86-206.

19 Aralık Göçmenlerin yerleştirilme beslenme ve tedavi işlerin-de uygulanacak yönetmelik yürürlüğe konuldu.

Yönetmelik acele tedariki iktiza eden malzeme ile bunların ne yolda tedarik edileceğine dair hazırlan-mıştır.

BCA 30..18.1.2/60.95..17.

1935 Yılı 701


20 Aralık Türkiye'de Bulunacak Ec-nebi Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Mensuplarının Kıyafetleri Hakkında 2/3667 sayılı Talimatname yayımlandı.

RG

21 Aralık 803 Numaralı Kararın Ka-bulünden Evvel Devlet Şu-rası Deavi Dairesinde Ce-reyan Etmiş Olan Bazı Mu-amelelere Dair 913 sayılı TBMM Kararı yayımlandı.

BULMAÇ; TBMM ZC, 7.cilt, 1935, 17.İ, ss.36.

22 Aralık Maliye Bakanlığı Memurin Müdürlüğü'ne Cemil atandı.

Cemil Ziraat Bakanlığı muhasebe müdürüdür. BCA 30..11.1.0/100.39..2.

24 Aralık Birinci, Üçüncü ve Dör-düncü Umumi Müfettişlik-lerle Müşavirliklerinin Teşkilat Kadroları Hakkın-da 2865 sayılı Kanun ya-yımlandı.

İmar, ekonomi ve emniyet işlerinin esaslı bir surette ve bir elden idare ve murakabesi için 1164 sayılı ka-nunun verdiği salahiyete binaen evvelce teşkil edil-miş olan Birinci Umumi Müfettişliğin de diğer mü-fettişlikler teşkilatının aynı olmasını temin için maaş, ücret ve masraflarına ait olmak üzere bu düzenleme yapılmaktadır.

BULMAÇ; ZC, 7.c, 1935, 17İ, s.s:35.

25 Aralık Ankara Şehir Su Tesisatı-nın Tamamlanması, Etlik ve Keçiören'e Su Verilmesi ve Gençlik Parkında Havuz İnşası İçin Tahsisat Veril-mesi Hakkında 2866 sayılı Kanun yayımlandı.

RG

25 Aralık Bursa Ovası Islahat ve İn-şaat İşlerinin Bitirilmesini Temin İçin (550.000) Lira-lık Taahhüde Girişilmesi Hakkında 2867 sayılı Ka-nun yayımlandı.

RG

25 Aralık Hudutta Zuhur Edecek İhti-lafların Tetkik ve Halline Müteallik Türkiye Cumhu-riyeti ile Sosyalist Sovyet Cumhuriyetleri İttihadı Arasında 6 Ağustos 1928 Tarihinde Akdolunan Mu-kavelenamenin Yeniden 3 ay Temdidi Hakkındaki Protokolün Tasdikine dair 2868 tarihli Kanun yayım-landı.

RG

25 Aralık Trahom mücadelesi hak-kında incelemelerde bu-lunmak üzere Filistin, Mısır ve Tunus'a Dr. Nuri Ay-berk'in gönderilmesi karar-laştırıldı.

Memleketimizin bazı vilayetlerinde hüküm sürmekte olan Trahom hastalığına karşı mücadele hakkında in-celemelerde bulunmak üzere Filistin, Mısır ve Tu-nus'a Trahom mücadele reisi Dr. Nuri Ayberk'in gönderilmesi

BCA 30.18.1.2/ 60.97.19



25 Aralık Hayatı Ucuzlatma İşlerini Tetkik etmek üzere bir ko-misyon kurulması kararlaş-tırıldı.

Günden güne büyüyen ve iktisadi mühim bir mesele halini alan hayatı ucuzlatmak işleri ile ve bilhassa son günlerde ekmek fiyatının ani olarak yükselmesi ve et meselesi gibi mevzularla uğraşabilecek bir teş-kilat mevcut olmadığı ve belediyelerin ise kadro ve teşkilatları nisbetinde mahalli olarak çalışmaları bu mesele hakkında müsbet bir netice vermekten uzak olduğu bildirilmiş ve belediyelerin meşgul olacağı vazifelerden ziyade bir devlet işi mahiyetini alan bu hususun Dahiliye, İktisat, Ziraat, Nafia ve Maliye Vekillikleri mümessillerinden ve tensip edilecek di-ğer kimselerden toplu bir komisyon tarafından tezelden tetkiki ve mümkün olduğu takdirde ilk top-lantının yukarıda adı geçen vekiller arasında yapıl-ması hakkında bir karar verilmesi Dahiliye Bakanlı-ğınca Bakanlar Kurulundan istenilmiştir. Bakanlar Kurulu da 25.12.1935 tarihinde yaptığı toplantıda bu konuyu görüşmüş ve hayatı ucuzlatma işlerini tetkik etmek üzere Dahiliye, İktisat, Ziraat, Nafia ve Maliye vekillikleri mümessillerinden ve Ankara ve İstanbul Ticaret Odaları reisleri ile İstatistik Umum Müdü-ründen toplu bir komisyon teşkili ve ilk toplantının yukarıda adı geçen bakanlar arasında yapılması kara-rını vermiştir.

BCA 30..18.1.2/60.98..15 Dosya no: 174-24

25 Aralık İzmir Karşıyaka'da oturan 25 öksüz ve fakir öğrenciye vapurla parasız gidip gel-meleri için birer paso ve-rilmesi kararı verildi.

25.2.1935 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla 50 öğ-renciye daha önce bu ücretsiz geçiş karnesinden ve-rilmişti.

BCA 30..18.1.2/60.99..2. Dosya no: 154-78.

26 Aralık British Oil Development Şirketinin Irak'a yapacağı Telköçek-Musul-Gayyare-Bici Demiryolu hattının Türkiye Demiryolları ile birleştirilmesi önerildi.

Şirket yöneticilerinden Thomas Brown Bağdat Elçi-liğimizi ziyaret ederek inşa edilecek demir yolu ile neft nakliyatı hakkında bilgi vermiştir. Brown'un ay-rıca beyanatında yarım milyon petrolü Türkiye'ye sevketmek ve Türk hükümetinin tayin edeceği bir bölgede bir tasfiye evi kurarak elde edeceği petrol ve benzini Türk pazarlarına çıkartmak teklifinde bulun-duğu anlaşılmaktadır.

BCA 30..10.0.0/259.744..15

30 Aralık 1837 Numaralı Bina Vergi-si Kanununa Ek 2870 sayılı Kanun yayımlandı.

Kanunun esası, yeni yılların rayicine göre takdir olu-nan gayrisafi iratları hal ile meri tutmaktadır. Eski yıllara rücu edilerek takdir edilen veya kararında hiç-bir sarahat bulunmayan haller için mükellefin lehine olarak %25 indirim tatbik edilmektedir.


30 Aralık Arazi ve Bina Vergileriyle Binalardan Alınan İktisadi Buhran Vergisinin Vilayet Hususi İdarelerine Devri Hakkında 2871 sayılı Ka-nun yayımlandı.

Düzenlemeye göre, arazi ve bina vergilerinin Devlete ait olan asılları tamamen il özel idarelerine verilmek-tedir.


31 Aralık Sabit fiyatlarla toplam GSMH yüzde 3.0 azaldı.

Genel fiyat seviyesindeki yıllık artış yüzde 11.1; do-lar kuru 1.26 TL.oldu.

GB

1935 Yılı 703

KAYNAKÇA AHMAD, Feroz “Cumhuriyet Türkiye'sinde Sınıf Bilincinin Oluşması, 1923-40”, Os-

manlı’dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler 1839-1950, (Der.) Donald Quataert, Erik Jan Zürcher, İletişim Yayınları, 1.baskı, İstanbul, 1998, s. 123-153.

AKŞİN, Aptülahat, Atatürk'ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, TTK Basımevi, An-kara, 1991.

ARAS, Tevfik Rüştü, Atatürk’ün Dış Politikası, Kaynak Yayınları, 1.basım, Ocak 2003. ARI, Kemal, “Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikasını Belirleyen Temel Unsurlar”, Ata-

türk Araştırma Dergisi, c.VIII, s.23 Mart 1992’den ayrı basım, s. 409–420. ARIKAN, Zeki, “Cumhuriyet Döneminde Hümanizma Akımı”, Bilanço 1923–1998, Ta-

rih Vakfı Yayınları, 1.c, İstanbul, 1999, s. 83–94. Atatürk Ansiklopedisi, (Haz.) Kemal Zeki Gençosman, May Yayınları, cilt 10. Balya Karaaydın Madenleri TAŞ, 17 Nisan 1935 Tarihinde Toplanan Ortaklar Genel Ku-

rumunda Okunan İdare Meclisi Raporu ve Murakıp Raporu, İstanbul, 1935. Belediyeler Bankası, 1935 Senesine Ait İdare Meclisi ve Murakıplar Raporu, Ulus Bası-

mevi, 1936. Belediyeler Dergisi, Yıl 1, sayı 1, Ağustos 1935. BİLA, Hikmet, CHP 1919–1999, Doğan Kitap, 1.baskı, Temmuz 1999. BORATAV, Korkut, Türkiye’de Devletçilik 1923–1950 (İktisadi Düşünceler ve İktisadi

Mevzuat), SBF Maliye Enstitüsü, Ankara, Mart 1962. DERİN, Haldun, Çankaya Özel Kalemini Anımsarken (1933–1951), yay.haz.Cemil Ko-

çak, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Ocak 1995. DERİNGİL, Selim Denge Oyunu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3.basım, İstanbul, Şubat,

2003. DURAL, Baran, Atatürk'ün Liderlik Sırları, 2.baskı, Okumuş Adam, İstanbul, Şubat

2002. GENÇOSMAN, Kemal Zeki, Altın Yıllar, Hürriyet Yayınları, 1.baskı, Eylül 1981. GÖKMEN, Muzaffer, 50 Yılın Tutanağı, Hürriyet Yayınları, Ekim 1973. HANYAL, Ragıp, Türkiye ve Yabancı Memleketlerde Barem Rejimi, Maliye Tetkik Ku-

rulu Yayını, Ankara, 1951. Jandarma Emirler Mecmuası, 15.01.1935, no:431, Jandarma Umum Kumandalığı. KANTARCIOĞLU, Selçuk, Devlet Personel Rejimi, DPD yayını, Ankara, 1977. KAZGAN, Gülten, Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929–2001) (Ekonomi Politik Açısın-

dan Bir İrdeleme), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1.baskı, Eylül 2005. KOCATÜRK, Utkan, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi 1918–1938,

Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1988. KOCATÜRK, Utkan, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Tür-

kiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1992. NAİM, Ahmed, Bir Müstemleke Harbinin Tarihi, Memleket Basımevi, Bartın, 1937.

ONAR, Sıddık Sami, Devletçilik ve İdare Hukuku, Hukuk İlmini Yayma Kurumu, Kon-feranslar Serisi 14, Hapisane Matbaası, Ankara, 1937.

ORAL, Fuat Süreyya, Türk Basın Tarihi 1919–1965. ÖKÇÜN, A. Gündüz; Ökçün, Ahmet R., Türk Anlaşmaları Rehberi (1920–1973), A.Ü.

SBF Yayınları, Ankara, 1974.


ÖNER, Erdoğan, (Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde) Mali İdare, Mali-ye Bakanlığı, APK Kurulu Başkanlığı, genişletilmiş 2.baskı, Ağustos, 2005.

ÖZAKMAN, Turgut, Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi 1881–1938, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1999.

ÖZŞEN, Tayfur, Bulmaç Mevzuat Kılavuzu (23 Nisan 1920–23 Nisan 1996), Cilt 1–2, TAKAV, Ankara, 1996.

SOYSAL, İsmail, Türk Dış Politikası İncelemeleri İçin Kılavuz 1919–1993, Eren Yayın-cılık, İstanbul, 1993.

TURAN, Şerafettin, “Etkin Bir Eğitim, Kültür ve Sosyal Dayanışma Kurumu Olarak Halkevleri”, Bilanço 1923–1998, Tarih Vakfı Yayınları, 1.c, İstanbul, 1999, s. 205–224.

TUTUM, Cahit, Personel Yönetimi, TODAİE, Ankara, 1979. Türkiye Cumhuriyeti 80. Yıl Kronolojisi, Anadolu Ajansı, 2. baskı, Ankara, Ekim 2004. ULUATAM, Özhan, Geçmişe Bakmak: Cumhuriyet Dönemi İktisadi, Mali, Siyasi Olay-

lar Kronolojisi: 1920–2000, İmaj Yayıncılık, Ankara, 2001. UYAR, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve CHP, Boyut Kitapları, 1.basım, Kasım 1998. YAVUZ, Ahmet (Der.), Türkiye Cumhuriyeti’nin Akdettiği Milletlerarası Anlaşmalar,

(20 Nisan 1920–1 Temmuz 1976), Dışişleri Bakanlığı, Ankara, 1976.

Gazeteler Cumhuriyet Gazetesi Resmi Gazete Son Posta Gazetesi Tan Ulus

Dergiler Belediyeler Dergisi TBMM Tutanak Dergisi (Zabıt Ceridesi) Ülkü Halkevleri Mecmuası

Arşiv Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi