ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРЫН ТУЛГАМДСАН , АСУУДАЛ ШИЙДВЭРЛЭХ АРГА ЗАМ

- ЖАДАМБАЦОЛМОНАУ ныДОКТОР

Ард түмнийхээ эрүүл мэндийн төлөөх ариун үйлсэд бие сэтгэлээ зориулан ажиллаж байгаа эрүүл мэндийн салбарын хамт

, ,олон эрүүл мэндийн салбарыг хөгжүүлэхэд иргэний хариуцлага , үүргээ өндөрт өргөн ухамсарлаж хувь нэмрээ оруулж буй иргэд та

.бүхэндээ энэ өдрийн түмэн амгаланг айлтган мэндчилье

2012 , - 76 26 оны сонгуулиар МАН УИХ ын суудлын суудал авч , цөөнх болсон нь улс орноо удирдан залах боломжоо алдаж улс орны болон монгол хүний хөгжлийн хэмнэл алдагдахад хүргэсэн туйлын

.хариуцлагагүй үйлдэл болсон хэмээн намын гишүүд бид үзэж байна , Алдсан алдаан дээрээ бодит дүгнэлт хийж эв нэгдлийг ханган ард

, , , иргэд эрдэмтэн мэргэд мэргэжилтнүүд Та бүгдийнхээ мэргэн , ,саналыг сонсож үйл ажиллагаандаа шинжлэх ухааны үндэслэл

“ эдийн засийн тоцоололтойгоор тусгахад энэхүү Үндэсний хөгжил ” – . форум ын ач холбогдол оршиж байгаа юм Энэ зорилгоор өнгөрсөн хугацаанд олсон ололт амжилтыг олон

төрлийн дэлгэрэнгүй статистийн тоо баримтаар нотлон магтах бус, эрүүл мэндийн нөхцөл байдалд бодит , дүгнэлт хийж авах арга

хэмжээний ойрын болоод хэтийн зорилтын талаар доор дурьдсан сэдвүүдийг хөндөн ярилцах нь зүйтэй хэмээн үзэж байна. Илтэлийн

:гол агуулга

1. .Социализмийн үеийн зарим ололт амжилт 1,5 мин 2. Зах зээлийн тогтолцоонд шилжсэн 25 , жил өөрчлөлт

.шинэчлэлт 1,5 мин 3. Эрүүл мэндийн хөгжлийн өнөөгийн байдал, х үн амын эрүүл

. мэнд 2 мин4. . 2 Дэлхийн чиг хандлага мин5. ,Эрүүл мэндийн өмнө тулгарч буй гол тулгамдсан асуудлууд шийдв эрлэх арга зам. 10 мин

Эдгээр асуудлыг хөндөн ярихдаа хэтэрхий нарийн ширийн статистикийн т оо баримт руу өнгийн хөөцөлдөж цаг алдалгүйгээр

, зөвхөн бодлого зарчмы , н чанартай асуудал өмнөө тавих зорилт, зор . илгод анхаарлаа чиглүүлэх нь зүйтэй гэж үзлээ

. .Нэг Социализмийн үеийн зарим ололт амжилт“ Аливаа улс үндэстнийг мөхөөх хамгийн үр өгөөжтэй зам нь

өөрсдийнх нь түүхийн талаарх тэдний нь ойлголтыг өөрсдөөр нь

, ” үгүйсгүүлж өөрсдөөр нь ор үндэсгүйгээр устгуулах явдал юм гэж , 20- , Жорж Орвел р зууны английн нэрт зохиолч сэтгүүлч хэлсэн . , байдаг Бидэнд нэгэн үе мандан бадарч нэгэн цагт намуухан явсан

. . үе бий Монголын түүх бол монголын ард түмэн Алунгоо эхээс өнөөг , хүртэл хүүгээ унтахад нь сэрэхэд нь чихэнд нь түүхээ шивнэж цаасан дээр биш ясанд нь маханд нь генэнд нь сийлж ирсэн түүхтэй

. ард түмний үр сад бид Монголын уламжлалт анагаах ухаан зургаан зуухан мянгахан ард түмнийг өөрийн арга барилаар анагаан байж

хорьдугаар зуунтай орчин цагийн анагаах ухаантай залгуулсан .түүхэн гавьяатай

Ардын хувьсгал ялахын өмнөх хүн амын эрүүл мэнд ямархуу . төвшинд байсныг та бүхэн бүгдээрээ мэднэ Ардын засаг төрийн

зүгээс авч хэрэгжүүлсэн ан хны амин чухал томоохон зорилтуудын , нэг нь хүн амын эрүүл мэндийг хамгаалах үүний тулд үндэсний

эрүүл мэндийн системийг цоо шинээр зохион байгуулан . бүрэлдүүлэх явдал байсан юм Энэ зорилгоор эн тэргүүнд ЗХУ аас

өндөр м эргэжлийн эмч урин авчирч улмаар үндэсний анхныхаа 24 . 70эмнэлгийг ортойгоор байгуулж эхэлсэн түүхтэй Өнгөрсөн

жилийн хугацаанд хүн амын эрүүл мэн ,дийг урьдчилан сэргийлэх эмчл , , эн сэргийлэх эмчилгээ оношлогоо эрдэм шинжилгээний иж

, бүрэн бүтэц бүтээн байгуулалтыг зохион байгуулан хэрэгжүүлсэн . юм

Улмаар ЗХУ- ын эрүүлийг хамгаалах яа мтай хамтын ажиллагааны гэрээ хэлэл цээр байгуулж эрүүлийг хамгаалах ситемийн хоёр талын болон олон талын хамтын ажиллагааны эх суурийг .тавьсан бөлгөө

,Энэ харилцаа нь социалист орнуудын хүрээний хамтын ажиллагаа НҮБ- ын системийн байгууллага болох ДЭМБ, Хүн амын ,сан

Хүүхдийн сан, Хөгжлийн програм зэрэг байгууллагуудтай тодорхой хөтөлбөр, төслүүдээр хамтран ажиллах хамтын ажилла гаа болон улмаар хө . гжсөн юм Т ухайн үеийн нам засгаас авч хэрэгжүүлсэн

, олон талт арга хэмжээ хүн амаа өсгөх талаар авч хэрэгжүүлсэн 70 төрийн тууштай бодлогын үр дүнд манай хүн ам жилд зургаан

зуун мянгаас хоёр аравны дөрвөн сая гаруй буюу дөрөв дахин өсөн нэмэгдсэн юм. 1921 42 Хүн амын дундаж наслалт онд байсан бол

67,3 .өнөөдөр болж нэмэгдсэн байна

. Хоёр Зах зээлийн тотолцоо 1990 оны цагаан моринжилийн ардчилсан хувьсгал монгол улсыг . улс төр нийгмийн цоо шинэ систем рүү хөтлөн оруулсэн юм Энэ их

, өөрчлөлт шинэчлэлийн процесс эрүүл мэндийн систем түүний , , ,зохион байгуулалт бүтэц бодлого зорилт зорилгод асар хүчтэй

. , нөлөө үзүүлсэн Юуны түрүүн төвлөрсөн захиргаадалтын хатуу , төлөвлөлтийн суурь зарчимд өөрчлөлт орж үзэл бодлын ялгааны

, , зөрөө зах зээлийн хөгжлийн процесст эмнэлэг эрүүл мэндийн , .байгууллагууд ажиллах хүчин огцом автагдаж эхэлсэн юм

, Бүтэц зохион байгууллалтын зарим өөрчлөлтүүд хийгдэж эрүүл , мэндээ хамгаалах хувь хүний болон нийгэм хувийн хэвшлийн

, байгууллагуудын оролцоо үүрэг хариуцлагад мэдэгдэхүйц нааштай .өөрчлөлт шинэчлэлт гарсан , Онцлох шэнэчлэл өөрчлөлтүүдийг

:дурьдвал 1. , Эмнэлэг урд ьчилан сэргийлэх байгууллагуудад хувьчлал

өрнөж хувийн систем цоошинээр бүрэлдэн тог . тсон2. Хүн хүчний төлөвлөл ,т хуваарьлалтын төвлөрсөн шууд

удирдлагын систем либе ,ралчлагдаж хувь хүний эрх сонирхолыг хүндэтгэн үзэх зарчим . д чанарын өрчлөлт гарсан

3. Өрхийн .эрүүл мэндийн тогтолцоо үүссэн4. Даатгалын , тогтолцооны зарчим түүнийг практикт ашиглах

арга барилшинэчлэгдсэн6. , Улсын болоод хувийн эмнэлэг эрүүлийг хамгаалах байгууллаг уудын гадаад харилцааг ,эдийн засагжуулж гадны

улс багууллагуудтай бие даан ч өлөөтэй харилцах хууль зүйн .эрхийг эзэмшүүлсэн ... . гээд дурьдвал олон жишээ байна Энэхүү

, , өөрчлөлт шинэчлэлтийг дагаад хүний хөгжил эрүүл мэндэд цаашлаад улс орны хөгжлийн түвшинд зохих хэмжээний эерэг

өөрчлөлтүүд гарсан хэдий ч цаашид засаж залруулах шаардлага бүхий шинэ шинэ шийдвэрлэх асуудлууд урган

. гарсаар байгааг дурьдахгүй өнгөрч яахан болох билээ

. Гурав Х үн амын эрүүлмэнд , ийн байдал хүрсэн үр дүн1990-2015 оны зах зээлийн эдийн засгийн шилжилтийн он

жилүүдэд эрүүлийг хамгаалахын салбар олон өмчийн тогтолцоонд гэнэт орсон нь эмнэлэг эрүүлийг хамгаалах байгууллагуудын үйл

ажиллагааг саармагжуулан доголдуулж 1000 хүн амд ногдох төрөлт 21,0, 1,5 цэвэр өсөлт хувь болон буурахад хүргэсэн боловч сүүлийн

2012 хэдэн жилүүдэд эдгээр үзүүлэлтэд нааштай өөрчлөлт гарч оны 2,8 , байдлаар Монгол улс сая хүн амтай хүн амын дундаж наслалт

65,3, 4377,2 , нэг хүнд ногдох ДНБ ам доллар хүрч монгол улс нэг ч өргүй байсан нь нийгэм эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийг бий , болгох суурь тавигдаж эрүүл мэндийн байдал сайжрах төлөв үүссэн

. байна Хувь хүмүүсийн аж амьдрал дээшлэх боломж бүрдэж эхлэж , , байсан нь эрүүл мэнддээ анхаарах эрүүл мэнд боловсролдоо

, хөрөнгө оруулалт хийх эрмэлзлийг бий болгож ЭМ салбарын хэрэгжүүлж буй ард иргэдийн эрүүл мэндийн боловсролыг

, , дээшлүүлэх соён гэгээрүүлэх өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх ажлыг олон түмний зүгээс зүгээс хүлээж авах сэтэл зүйн түвшинд зарим .ахиц гарч эхэлсэн байна

1990 24 Монголын хүн ам оноос хойшхи жилд сая шахуу хүнээр , нэмэгдэж гурван саяд хүрч монгол хүний дундаж наслалт таван

насаар нэмэгдсэн нь амьдралын чанарт өөрчлөлт орж байгааг .илтгэж байна

1921 10000 2014 81 715 , 1000 Хүн амын төрөлт онд байсан бол онд хүн 2014 20,35 амд ногдох төрөлтийн хэмжээгээрээ оны байдлаар буюу

256 85- . 2013 дэдхийн орноос д орж байна Дундаж наслалт оны -72,0, 63,7 67,7байдлаар эмэгтэй эрэгтэй нас наслаж дунджаар

131- дэлхийд т орж байна. - Дөрөв ДЭМБ ынчиг хандлага

Хүн төвтэй хөгжлийн бодлогын цөм нь өнөө хийгээд хойч үеийн , .ард иргэдийн эрүүл сэтгэл хангалуун амьдрал хэмээн тодорхойлдог - НҮБ аас дэвшүүлэн тавьсан хүн төрөлхтний хөгжлийн хэмжүүр

2015 болсон Мянганы Хөгжлийн Зорилтод он хүртэлх хугацаанд , ядуурлыг бууруулж улмаар арилгах зорилтыг дэвшүүлэн тавьсан

. билээ Энэ зорилтоо хангахын тулд Мянганы хөгжлийн зорилтууд , 16 ,хэмээх найман зорилго зорилт бүхий баримт бичгийг тунхаглаж

- 2015 2 НҮБ ын гишүүн бүх орон он гэхэд ядуурлыг дахин , , , бууруулахыг уриалж өлсгөлөн эх нялхасын эндэгдэл халдварт

, ,өвчний тархалт ундны цэвэр усны хангамжийг сайжруулах , зайлшгүй шаардлагатай эмийн хангамжийг нэмэгдүүлэх байгаль

, ,орчны бохирдлыг бууруулах сургуульд хамрагдалтыг нэмэгдүүлэх , , эмэгтэйчүүдийн боловсрол удирдлагын түвшин дэх оролцоо эрх

-мэдлийг дээшлүүлэх зорилтуудыг тавьсны дагуу манай улс УИХ раа .Мянганы хөгжлийн зорилтуудаа батласныг та бүхэн мэдэж байгаа

: 1990 Үүнд эхийн эндэгдлийг онтой харьцуулахад дөрөвний гурваар , бууруулах тав хүртэлх насны хүүхдийн эндлийг гуравны хоёроор , , ,бууруулах ДОХ өвчний халдварыг хязгаарлах урьдчилан сэргийлэх

. - 70-сүрье өвчний тархалтыг буруулах зорилтууд байв НҮБ ын түүхэн р чуулганаар дэлхийн лидерүүд эрүүл мэндийн үйлчилээг улс орны

, ,хөгжил онцлогт нь нийцүүлэн хүргэхийг оцлон тэмдэглэж , , эмэгтэйчүүд хүүхэд болон насанд хүрэгчдийн эрүүл мэндийн

2016-2030 . 25 дэлхийн хүртэлх стратегийг баталсан тэр бум долларыг . донор орнууд амлалаа Түүхэнд эрүүл мэндийн салбарт ийм их

. мөнгийг зориулан гаргаж байгаагүйюмУ лс орны хөгжлийн гол индексийг тухайн улс орны эх хүүхдийн

, . өвчлөл эндэгдлийн байдлаар тодохойлдог Эхийн эндэгдлийн түвшин 1990-2012 онуудад жилд 3.8 дунджаар хувиар буурч иржээ. -НҮБ ын

5- Мянганы Хөгжлийн Зорилтын д заасны дагуу Монгол улс эхийн 2015 1990 ¾ - 100000эндэгдлийг он гэхэд оны түвшнээс аар буюу

50 .төрөлтөд хүргэх зорилтод хүрч чадлаа- 2015 НҮБ ын Мянганы Хөгжлийн Зорилтын дагуу он хүртэлх

1990 хугацаанд тав хүртэлх насны хүүхдийн эндлийг онтой .харьцуулахад гуравны хоёроор бууруулах зорилтыг дэвшүүлсэн

- 2015 НҮБ ын Мянганы Хөгжлийн Зорилтын дагуу он хүртэлх , хугацаанд ДОХ өвчний халдварыг хязаарлах урьдчилан сэргийлэх

/ - зорилтыг дэвшүүлэн тавьсны дагуу ХДХВ ДОХ ын халдвар багатай -орны тоонд орж байгаа болон нийт хүн амын дунд ХДХВ ийн

/0,1 / халдварын тархалтыг бага түвшинд хувиас бага түвшинд 6- .тогтоон барина гэсэнМянганы хөгжлийн р зорилтоо биелүүлсэн

6- Мянганы хөгжлийн р зорилтыг биелүүлж сүрьегийн нас 2,5 , 82баралтын түвшинг дахин бууруулж тархалтын түвшинг

- болгож чадсан хэдий ч ДЭМБ ын Номхон Далайн Баруун Эргийн 7 Бүсийн орнууд дотроо өвчлөл өндөр зэрэглэлтэй орны тоонд орсон

.хэвээр байна- , ДЭМБ аас өгч буй зөвлөмж зааврыг сахин мөрдөх талаар хүчин чармайлт тавьсаар ир .сэн

. Тав ,Эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудлууд шийдвэрлэх арга зам

Би доор дурдсан зургаан асуудлыг эн тэргүүнд тодорхой арга хэмжээ ава ,х шийдвэрлэх шаардлагатай хэмээн үзэж та бүхний

. санал завлөмжийг авахаар тавьж байна Та бүхэн эдгээр асуудлаас , хасах нэмэх зүйл байвал , чөлөөтэй ярилцаж үнэ тэй зөвлөмжөө өгч

хамтдаа энэ байдлаас гарах арга замыг эрэлхийлнэ гэ дэгт итгэж .байна

1. , , Эмнэлэгийн тусламж үйлчилгээ чанар хүртээмж эмнэлгийн .шатшатныбайгууллагуудын уялдаа

, , Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ чанартай хүртээмжтэй байж . , чадахгүй байна Ялангуяа хөдөө орон нутагт ард түмний хүсэж

, байгаагаар ЭМ салбарын ердийн стандартын хэмжээнд ч тэр , болгон тусламж үйлчилгээний чанар хүртээмжийг хүргэж чадахгүй . байгаа нь хамгийн хурц асуудлын нэг юм Энэ нь ерөнхийдээ эдийн

, , засгийн дэд бүтцийн хөгжлийн асуудал нөгөөтэйгүүр эзгүүрч . байгаа хөдөө аймгийн асуудлыг шийдвэрлэх асуудал Өөрөөр хэлбэл

, дотоод шилжилт хөдөлгөөн бодлогогүй явагдаж хөдөөд , мэогэжлийн боловсон хүчний ажиллах амьдрах хүсэл сонирхол

. ,буурч байгаатай холбоотой Нэг талааас дэд бүтцээ хөгжүүлэх , төрөөс татац өгөх сонгодог аргууд шаардлагатай нөгөөтэйгүүр орчин үеийн технологи дээр суурилсан аргуудыг зайлшгүй

. , нэвтрүүлэх шаардлагатй байна Тухайлбал зайн оношлогоо цахим . эрүүл мэнд зэрэг Үүн дээр харин төрөөс оновчтой бөгөөд

, шийдэмгий хурдан алхам хийх хэрэгтэй боловсон хүчний хувьд . урамшууллыг дэмжих хэрэгтэй Хамтарсан төслүүдийг хөдөөд

, . чиглүүлэх хэрэгжүүлэхийг нэмэгдүүлэх Зайлшгүй хэвтэн эмчлүүлэх шаардлагатай иргэдэд эмнэлэгийн яаралтай , , тусламжийг хэрхэн чирэгдэл хүлээгдэлгүй чанартай хүргэх вэ

. гэдэг асуудал байнга тавигдаж байдаг Ямарч зохион байгуулалтын , өөрчлөлт арга хэмжээ авсан бай үр дүн нь ард түмний нуруун дээр

, ачаалал үүсгэхгүй эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний хүрсэн . түвшинг дордуулахгүй байх ёстой

:Шийдвэрлэх арга зам- Ард иргэдийн эрүүл мэндийн боловсролыг дээшлүүлэх- , Мэдээллийн технологийг зүй зохисоор нь нэвтрүүлэх цахим

, эрүүл мэнд алсын зайн оношлогоог нэвтрүүлэх- , Орон нутгийн засаг захиргаа бусад салбаруудтай хамтран

, ажиллах- Эрүүл мэндийншаардлагагүй хэвтэлтийг бууруулах- , ,Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний зохион байгуулалт

, , , зохистой бус эмнэлэгийн засаглал хяналт хариуцлагын , , тогтолцоо тусламж үйлчилгээний чанарын удирдлагын

, тогтолцоог сайжруулах- , Салбарын санхүүжилт хөрөнгө оруулалтын цогц

, төлөвлөлтийн тогтолцоог бий болгох- , ,Хувийн эмнэлгүүдйин үүрэг хариуцлагыг тодорхой болгох

зохицуулалтанд оруулах- Бусад салбруудтай хамтарч ажиллах2. , Хүний нөөц боловсон хүчний асуудал

1000 хүнд ногдох боловсон хүчний тоогоор монгол улс дээгүүр орж . , , байгаа Монгол улс Англитай яг адилхан байгаа АНУ Япон

. 2,8 . Солонгосоос илүү үзүүлэлттэй байна Манайх байна Тооны хувьд ийм өндөр үзүүлэлттэй байгаа боловч чанарын хувьд асуудалтай

. .байна Энэ асуудал дээр бид бодлогын өөрчлөлт гаргах ёстой . Төрийн оролцоо бөгөөд хяналт нь зайлшгүй Зөвхөн олон улсын хэм . хэмжээ стандартыг хэрэгжүүлэх учиртай Эмнэлэгийн мэргэжилтэн

бэлтгэх тогтолцоо эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн , ,хэрэгцээтэй уялдаагүй нэгдсэн боловсон хүчний бодлоггүй , эмнэлэгийн мэргэжилтний ур чадварын зохистой харьцаа

. алдагдахад хүргэсэн гэж болох юм Хэдийгээр жил болгон анагаахын мэргэжлээр төгсөж байгаа оюутны тоо бусад салбарын

мэргэжлээр төгсөж байгаа оюутнуудын тооноос хавьгүй их байгаа , , , боловч эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний чанар хүртээмжийг

. жигд хангаж чадахуйц биш байна Энэ нь ЭМ салбарын ,мэргэжилтнийг бэлдэж байгаа боловсролын салбарын бие даасан

, , , ЭМ салбарын хөгжил хэрэгцээ шаардлага хэтийн зорилготой , .уялдахгүй хэт орлогын хойноос хөөцөлдсөн байдлыг илтгэж байна

Тиймээс хамтарсан засгийн үед салбарын хүний нөөцийн хэрэгцээтэй , уялдуулан Эрүүл мэнд анагаах ухааны боловсролын сургуулиудын ,элсэлтийн хяналтын тооны саналыг боловсруулж жил бүр Боловсрол

.шинжлэх ухааны яаманд хүргүүлдэг болгосон юм Анагаах ухааны , 10 боловсрол олгодог улс хувийн гаруй сургуулийг төгсөгчдийн ур

, чадвар жигд бус сургуулиудын хөтөлбөрт тавигдах нийтлэг шаардлага болох стандарт боловсрогдоогүйгээс харилцан адилгүй

. хөтөлбөрөөр мэргэжилтэн бэлтгэгдэж байна Бэлтгэгдэж байгаа

, мэргэжилтнүүдийн клиникийн ур чадвар эзэмших эмчийн ёс зүйн . хэм хэмжээний төлөвшлийн байдал хангалтгүй байна Хэдийгээр

хуулийн дагуу төгсөлтийн дараахь сургалт буюу эмнэлэгийн , мэргэжилтний давтан сургалт нарийн мэргэжил олгох сургалтууд

- нь ЭМЯ ны эрхлэх асуудал хэдий ч анагаах ухааны боловсрол олгодог зарим сургуулиуд эмнэлэгийн мэргэжилтний дараахь

- суралтыг ЭМЯ ны баримталж буй бодлогоос зөрүүтэй бэлтгэж . байна Иймд бид ЭМ салбарын мэргэжилтэн бэлтгэдэг сургуулийг

. өөрийн харьяанд авах асуудлыг удаа дараа тавьж байсан билээ Энэ нь бусад салбарын мэргэжилтэн бэлтгэхээс зарчмын том ялгаатай

, бөгөөд бусад салбарууд уг нь барьцаад байхааргүй ойлгомжтой . асуудал юм Эмнэлэгийн мэргэжилтний харьцааг харуулсан

. 1000 үзүүлэлтүүд анхаарал татаж байна хүн амд ногдох их эмчийн тоо өндөр хөгжилтэй орнуудаас дээгүүр байгаа мөртлөө тусгай

, мэргэжилтэн ялангуяа сувилахуйн мэргэжлтнүүдийн тоо илт бага . , ,байна Төр хувийн хэвшлийн анагаах ухааны дээд сургууль

коллежийг 222 , 117 , 78 дипломын сувилагч бакалавр сувилагч туслах 417 2013 , сувилагч нийт сувилагч онд 290 , 595дипломын сувилагч

, 64 бакалаврын сувилагч туслах сувилагч 949 2014 нийт сувилагч онд . тус тус төгссөн байна Эрүүл мэндийн салбарт ажиллаж байгаа

2010 сувилагчийн тоо онд 7324 2014 байсан бол онд 11734 болж нэмэгдсэн хэдий ч сувилагч хүрэлцэхгүй хэвээр байгаа нь төгсөгчид

, мэргэжлээрээ ажиллахгүй байгаа шаардлагатай газар ажиллах , . сонирхолгүй цалин хөлс бага зэрэгтэй холбоотой байна Хамтарсан

засгийн үед анх удаагаа Монгол улс сувилагч нараа өндөр 100хөгжилтэй оронд бэлтгэх тогтолцоог бий болгож жил бүр

2011 сувилагч нарыг Сингапур улсад бэлтгэх ажлыг онд эхлүүлж 100 . эхний сувилагч нараа бэлтгэсэн билээ Харамсалтай нь

дараагийн засгийн газрын үед энэ ажил цаашаа яваагүй зогссон . байна Улсын хэмжээнд ажиллаж байгаа бага эмч нарын судалгааг авч

699 “ ” нэгтгэн бага эмчид сувилах үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийг олгосноор сувилагчдын тоог тодорхой хэмжэнд

. нэмэгдүүлэв Хамтарсан засгийн үед төгсөлтийн дараахь сургалтын нэгдсэн тогтолцоог бүрдүүлэх зорилгоор төрөлжсөн мэргэжлийн эмч

, бэлтгэх резедентурын сургалтын элсэлт төгсөлтийн шалгалтыг , нэдсэн хэлбэрээр зохион байгуулж ЭМ сайдын тушаалаар

байгуулагдсан шалгалтын комисс шалгалтыг авдаг тогтолцоог бий , болгож зэрэг олгох эрхийг мэргэжлийн нийгэмлэгүүдэд

шилжүүлсэн.

:Шийдвэрлэх арга зам- Мэргэжлийн чиглэлэлийн тэргүүлэх чиглэлийг тогтоох- , - Элсэлтийн тоонд хяналт тавих БСШЯ тай уялдаатай ажиллах

, хүргүүлж уялдаатай ажиллах

- Төгсөлтийн өмнөх сургалтыг эрүүл мэндийн салбарын эрэлт хэрэгцээтэй уялдуулах

- ,Төсгөлтийн дараах сургалтын тогтолцоог шинэ шатанд гаргаж чанарыг сайжруулах

- , Өндөр хөгжилтэй орнуудад анагаах ухаан эрүүл мэндийн , чиглэлээр боловсрол мэргэжил эзэмшсэн мэргэжилтнүүдийг эх

орондоо ажиллуулах- ,Эрүүл мэндийн мэргэжлтнүүдийг зохистой харьцаагаар бэлтгэх

, хэрэгцээт газар нь ажиллуулахад чиглэгдэх- Эмнэлэгийн мэргэжилтнүүдийн нийгмийн асуудлуудыг

, ,сайжруулах цалингийн тогтолцоог боловсронгуй болгох , хөдөлмөрийн норм нормативийгшинэчлэн тогтоох

- , Гүйцэтгэлд суурилсан хөдөлмөрийн үнэлэмжийг нэвтрүүлэх ажлын , байрны нөхцлийг сайжруулж хөдөлмөр хамгааллыг хангах

. асуудлуудыгшийдвэрлэхшаардлагатай байна- Ажиллагсадыг төрийн албанаас гаргаж нийтийн албандшилжүүлэх- Хүний нөөцийн нийгмийн баталгааг нэмэгдүүлнэ

3. , Төр хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагуудын ,түншлэл

Аливаа үндэсний хэмжээний төслийг хэрэгжүүлэхэд оновчтой бөгөөд үр өгөөжтэй арга бол яах аргагүй төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн

. хэлбэр юм Бид энэ талаар их ярьж байгаа боловч жинхэнэ бодит байдлаар , . , нь зөв ёсоор нь хэрэжүүлэхгүй байна Төр хувийн хэвшлийн түншлэл нь

. авилгалын харилцаа биш Төр нь зарчимтай хувийн хэвшил нь . ухамсартайгаар оролцох түншлэлийг хэлээд байгаа юм Энэ түншлэл нь

. дээд зэргийн ил тод байх ёстой , Өрхийн эрүүл мэндийн төв нь эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг

нэг иргэнээр тооцох төлбөрийн аргаар санхүүж , ин гэрээгээр . гүйцэтгэдэг хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллага Өрхийн

эмнэлэгт ногдох иргэний тоог хамтарсан засгийн үед ЗГ тогтоож . , өгдөг болгосон Төрийн болон орон нутгийн өмч хөрөнгийг

, . төлбөргүйгээр ашигладаг энэ нь хуулиар тогтоогдсон Иймд анхан , ,шатны тусламж үйлчилээний хүртээмж чанарыг сайжруулах

мэргэжлийн ур чадварыг нэмэгдүүлэхээс гадна төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны хариуцлагын тогтолцоог

. боловсронгуй болгохшаардлагатай байна 2011 Улсын Их Хурлаас онд шинэчлэн батлагдсан Эрүүл мэндийн тухай хуульд эрүүл мэндийн салбарын тогтолцоог нийгмийн эрүүл мэндийн

, , тусламж үйлчилгээнд тулгуурлан хөгжүүлж эрүүл мэндийн анхан болон , , хоёрдогч шатлалын тусламж үйлчилгээг өргөжүүлэн харилцан уялдаатай хөгжүүлэхээр заасан байдаг

, , ,Хоёр гуравдугаар шатлалын хувийн эмнэлэгүүдийн нэгдүгээрт , ,санхүүг нь дэмжих хоёрт төрийн эмнэлэгийн ачаанаас хөнгөлөх

тэгш хариуцлага үүрүүлэх үүднээс эрүүл мэндийн даатгалын сангаас 5 авах санхүүжилтийн тарифыг хамтарсан засгийн үед бараг дахин

. нэмэгдүүлсэн Магадлан итгэмжлэгэлий ш инэчлэн баталж одоог 550 . хүртэл нийт гаруй байгууллагад олгоод байна

:Шийдвэрлэх арга зам- , Эрүүл мэндийн салбарт хөгжүүлэх төр хувийн хэвшлийн

түншлэлийн талаар баримтлах бодлогын хүрээнд эрүүл , , мэндийн тусламж үйлчилгээнд олон нийт төрийн бус

, байгууллагын оролцоог хангах хувийн хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх зорилгоор Төрийн зарим чиг үүргийг төрийн бус

, , байгууллагаар гүйцэтгүүлэх шилжүүлэх журам иргэний нийгмийн байгууллагуудыг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтийг

.гаргаж ирэхшаардлагатай байна- Э рүүл мэндийн салбарын ху вийн хэвшлийн хөгжлийн өнөөгийн

, байдлыг үнэлэх төр болон хувийн хэвшлийн түншлэлийн бодлогыг эрүүл мэндийн болон эрүүл мэндийн санхүүжилтийн бодлоготой

; уялдуулан хэрэгжүүлэх -

- Х увийн хэвшлийг хөгжүүлэх санхүүгийн механизмыг эмнэлгийн , , тусламж үйлчилгээний чанар үр ашгийг дэмжих хөшүүрэг болгон

.боловсронгуй болгох- Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнд оруулах хувийн

хэвшлийн хөрөнгө оруулалтыг дэмжих зорилгоор эрх зүйн таатай орчинг бүрдүүлэх

4. Эмийн зохистой хэрэглээ Нэгэнт бид өөрсдөө эмийн хэрэгцээгээ хангахуйц эм үйлвэрлэж

. чадахгүй учир эм оруулж ирэх нь зайлшгүй Түүнийг зохицуулсан зөвшөөрлийн бүтцийг жинхэнэ утгаар нь аливаа монопольчлол

. тогтоохгүйгээр хатуу хяналтын дагуу хэрэгжүүлэх ёстой Хиймлээр . эрэлтийг бий болож болохгүй Зайлшгүй шаардлагатай хэрэгцээг

. хангах ёстой Уламжлалт анагаах ухааны эмийн зохистой , хэлбэрүүдийг хөхүүлэн дэмжиж олон улсын хэмжээнд өрсөлдөх

. , чадвартай болгоход төр дэмжлэг үзүүлэх ёстой Ерөнхийдөө эм хангамжийн салбарт хууль эрх зүйн таатай орчин үндсэндээ

бүрдсэн боловч хуулийн хэрэгжилтийг хангах тал дээр хангалтгүй . , , байна Эм эмнэлэгийн хэрэгсэл биологийн идэвхит хүнсний нэмэлт

, , бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл импорт түгээлтийн талаар тусгайлсан , , , , бодлого зохицуулалт судалгаа шинжилгээ хяналт байх зайлшгүй

. 80 шаардлагатай байна Манай орон хэрэгцээт эмийнхээ аруй хувийг . гаднаас импортлож оруулж ирсэн хэвээр байна Бодлогын хувьд

.стратегийн вишн байх ёстой :Шийдвэрлэх ара зам

- Иймд эмийн чанарын хяналтын лабораторийн хүчин чадлыг , өндөр түвшинд хүргэх

- Мэргэжлийн боловсон хүчнийг чадавхижуулах

- Онцгой байдлын үед эмийн хангамжийн зохицуулах , механизмыг бий болгох

- Хувийн хэвшлийн эм ханган нийлүүлэх байгууллагуудын , , үүрэг хариуцлагыг өндөржүүлэх

- ,Салбар хорондын үйл ажиллагааны уялдааг эрчимжүүлэх орчин үеийн даатгалын систем төлөвшөөгүй орны хувьд олон , эмийн зохистой хэрэглээний талаархи мэдлэгийг дээшлүүлэх

5. Даатгал . Олон улсын хэмжээнд хэдхэн хувилбарууд байгаа Энэ асуудлыг

. гүйцэд шийдсэн нэг ч орон байхгүй Хамгийн эдийн засгийн хүчтэй , АНУ ч даатгалын асуудлыг шийдэж чадаагүй хамгийн хурц асуудал

. хэвээр байна Монгол улс шиг орчин үеийн даатгалын систем . төлөвшөөгүй орны хувьд олон сорилт сонголтууд байна Бүх

, нийтийн албан журмын даатгал сайн дурын үндсэн дээр тогтох , . хувийн дааталын систем гибрид гэх мэт Миний хувийн бодол бол

, эдийн засаг нийгмийн асуудлаа цэгцтэй шийдсэний үндсэн дээр л . 3 энэ асуудал шийдэгдэнэ Төрийн зөв бодлого явуулж чадвал сая

хүнийхээ эрүүл мэндийн даатгалыг ч төрөөс даах боломж бий гэж . ,харж байгаа Ийм учир төрийн идэвхитэй оролцоо хэрэгтэй

нөгөөтэйгүүр хувийн даатгал хөгжих боломжийг бий болгох тал . дээр дэмжлэг үзүүлэх нь зүйтэй юм Эрүүл мэндийн даатгал албан

журмынх бөгөөд бараг бүх нийтийн хамралтад хүрсэн боловч хөдөө орон нутагт амьдарч буй олон хүн эрүүл мэндийн чанартай ,тусламж

. -үйлчилгээ авахад хүндрэл бэрхшээлтэй хэвээр байна ЭМД ын II , тогтолцооны ангиллын даатгуулагчдад малчид ажилгүйчүүд

болон мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвд суралцагсад . 324,500 -багтдаг Энэ бүлгийн иргэний ЭМД ын 2011 шимтгэлийг онд

- төрөөс хариуцаж даатгуулснаар ЭМД д хүн амаа бүрэн хамруулж чадсан боловч сүүлийн гурван жилд 6 хамрагдалт хувиар буурсан нь , төрийн тогтворгүй байдал хүн бүрт нөлөөлж буй эдийн засийн , хямрал мөн , үйлчлүүлэгчид тусламж үйлчилгээнд сэтгэл дундуур

байгаагийн илрэл байж болзошгүй бөгөөд энэ нь иргэдийн шимтгэл .төлөх эрмэлзлийг бууруулахад нөлөөлсөн байх магадлалтай

, Хүмүүсийн хувиасаа төлж буй төлбөр өндөр улсын эмнэлгүүдийн үйлчилгээ үр ашиг муутай байгаа нь эрүүл мэндийн даатгалд сайн

, дураар хамрагдах эрмэлзлийг бууруулж улмаар эрүүл мэндийн , .зохих тусламж үйлчилгээ хүртэхэд нь саад учруулж байна

Даатгуулагчид шимтгэл төлж байгаа мөртлөө янз бүрийн ,оношлогоо , үйлчилгээ хийлгэх эмнэлгийн багаж төхөөрөмж , , ашигласны бүүр байтлаа эм боолтныхоо мөнгийг хүртэл хувиасаа

. “төлөх байдал улам бүр ихсэж байна Гурав хоногийн өмнө Монгол ” 10 контент нэвтрүүлгээр ЭМ салбар тэр бум төгрөгийн өрөнд орж

эмчилгээ үйлчилгээгээ ч явуулах боломжгүй боллоо гэсэн мэдээг . цацаж байсан Эмийн байгуулагууд нь зээлээр эмээ өгсөөр байгаад

. өөрсдөө дампуурлын ирмэг дээр ирлээ гэж байсан 2011-2012 онд буюу эдийн засаг таатай байх үед нийгмийн хамгааллын

- тогтолцооны зардал ХХС аас олгосон бэлэн мөнгөнөөс болж огцом . - нэмэгдсэн юм Харин ХХС д энэхүү өргөн цар хүрээ бүхий

хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлэх хангалттай нөөц бүрдээгүйн улмаас 2013 , оноос эхлэн энэ бэлэн мөнгөн тэтгэмжийн ихэнхийг ялангуяа

. иргэн бүрт бэлэн мөнгө олгож байсныг зогсоосон билээ Үүний үр - 8.6 дүнд нийгмийн хамгааллын зардлын ДНБ д эзлэх хувь хувь

2014 3.8 . байсан бол онд хувь болж буурсан байна Хэрэв нийгмийн , хамгааллын бодлого тогтвортой өөрчлөлтгүй байвал энэ хувь

2020 - 3.0 .хэмжээ он гэхэд ДНБ ий хувь хүртэл буурахаар байна Хүн амын эрүүл мэндийн эрэлт хэрэгцээг бүрэн хангаагүй байхад эрүүл

мэндийн (2012 - даатгалын сан нь ихээхэн онд ЭМДС ын жилийн 95.3 ) орлогын хувьтай тэнцүү эерэг үлдэгдэлтэй байсан . байна Эрүүл , мэндийн даатгалын худалдан авч буй тусламж үйлчилгээний багц

, ,нь даатгуулагчийн хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн тусламж үйлчилгээг бүрэн ,хамардаггүй учраас багцад ороогүй тусламж

.үйлчилгээний зардлыг иргэд хувиасаа төлдөг ,Тусламж үйлчилгээний багцыг авч байгаа даатгуулагчийн шууд төлөх

зардлын хэмжээг тооцдоггүйн улмаас шууд төлбөрийн хэмжээ жил . ирэх тусам өсч байна Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн стратегийн

баримт бичигт хувь хүний шууд төлөх төлбөрийг эрүүл мэндийн 25 салбарын нийт зардлын хувиас хэтрүүлэхгүй байхаар заасан

-боловч ДЭМБ ын 2008статистикийн мэдээгээр энэ үзүүлэлт нь 26.6 , 2013 41.0оноос хойш хувиар өсч онд .хувьд хүрсэн байна Эрүүл

мэндийн даатгалын сан нь Засгийн газрын үйл ажиллагаанд шууд зарцуулагдах татварын орлого бус харин даатгуулагчийн эрүүл

мэндээсшалтгаалах эрсдлийг бууруулах зорилготой хамтын мөнгөн . , хөрөнгө Иймд сангийн удирдлага менежментийн үндсэн чиг үүрэг

, нь шимтгэл цуглуулж хөрөнгө төвлөрүүлэхээс гадна төвлөрүүлсэн , хөрөнгийг даатгуулагчдад чанартай хүртээмжтэй эрүүл мэндийн

, , тусламж үйлчилгээг худалдан авах үйлчилгээний чанарт хяналт тавих чиг үүрэгтэйгээр бие даасан байгууллага болгон төлөвшүүлэх

. шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байна :Шийдвэрлэх ара зам

- Эрүүл мэндийн даатгалын тотолцоог нэг худалдан авагчийн .тогтолцоо руушилжүүлэх

- У лсын төсвөөс төлөх эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийн хэмжээг , инфляци хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болон эмнэлгийн

тусламж авагчдын нас, үйлчилгээний бодит өртөгтэй уялдуулан .нэмэгдүүлэх

- А мьжиргааны баталгаажих түвшингээс доогүур орлоготой иргэдэд , төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээг үнэ төлбөргүй

;олгох эрхийн бичгийн тогтолцоог нэвтрүүлж хэрэгжүүлэх- Т , усламж үйлчилгээний нэн шаардлагатай багцыг эрүүл мэндийн

хэрэгцээ болон хүн амд суурилсан үйлчилгээнд үндэслэншинэчлэх

6. Эрүүлмэндийн санхүүжилтийн талаар Аливаа улс орны эдийн засаг өсөхийн хирээр нийгмийн салбарт

оруулах хөрөнгө . , оруулалт нэмэгдэх ёстой Эдийн засаг өсөж нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүний мөнгөн дүн нэмэгдсэн

, тухай аль ч улс орны улс төрчид эдийн засагчид ярих дуртай байдаг ч амьдрал дээр эдийн засгийн өсөлтийг дагаж эрүүл ,мэнд

боловсрол зэрэг нийгмийн салбарт төсвийн хөрөнгө оруулалт бодитойгоор , (нэмэгдэж наалдах нь тун ховор байдаг Скандинавын

). орнуудыг эс тооцвол Учир нь аль ч улс орон хөрөнгө оруулалтыг ,аль болох хурдан эргэлдэх салбарт оруулж хөрөнгийн нөөцийг

. нэмэгдүүлэхийн төлөө ажилладаг Энэ нь зөв шүү дээ гэж та бүхэн . хэлэх байх Гэхдээ нийгмийн баялгийг ард түмэн бүтээж байгаа цагт

хүндээ хөрөнгө оруулалт , хийж хөдөлмөрлөх хүчнээ эрүүл саруул , , өсөж торниж чанартай амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэхийн төлөө төр . засаг ажиллах ёстой Монгол улсын хамгийн үнэт баялаг бол

. МОНГОЛ ХҮН юм Тэгж гэмээнэ эрүүл монгол хүн нийгэмд баялаг . бүтээнэ гэдгийг бид ухамсарлах ёстой Харин эрүүл мэндийн

, салбарыг ашгийн бус зөвхөн зарлага гаргадаг салбар гэдэг , , өрөөсгөл байдлаар харсаар байх юм бол эрүүл чийрэг эрдэмтэй

боловсролтой монгол хүний хөгжлийн талаар ярих боломжгүй . болно Монгол Улс сүүлийн хэдэн жил уул уурхайн салбараас

чамгүй орлого цуглуулж байгаа ч баялгийн хуваарилалт тэгш бус , байгаагаас болж баян ядуугийн ялгаа эрс .нэмэгдлээ нийгмийн

, байлагийн тэгш бус хуваарилалттай холбоотой ядуурал нийгмийн тэгш бус байдал ЭМ салбарын ачаалалыг нэмж байна. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын Ерөнхий . захирал Др Маргарет Чан

2014 оны Дэлхийн эрүүл мэндийн ассамблейг нээж хэлсэн үгэндээ “ ,нийгэмд тэгш бус байдал нэмэгдсээр байгаа цагт эрүүл мэнд

боловсрол зэрэг хүний хөгжлийн үндсэн чухал үзүүлэлтүүд . хангагдах боломжгүй талаар онцлон тэмдэглэсэн байна Тэрбээр

“ цааш нь Иргэн нэг бүрийг хамруулсан (inclusiveтэгш өсөлтийг growth) бий болгоогүй цагт ядуусаар дүүрсэн баян улс орнууд бий

” . болно хэмээн тэмдэглсэн байна Бид энэ асуудлыг маш нухацтай , бодож эрүүл мэндийн салбарт зарцуулах төсвийн хөрөнгө

оруулалтыг дор хаяж - - 5-6 %-ДЭМБ аас зөвлөмж болгодог ДНБ ий д . барих талаар ажиллах ёстой Энэ бол зөвхөн хамгийн багадаа л энэ

хэмжээний байх хэрэгтэй гэсэн зөвлөмж тоо болохоос үүнээс цааш . нэмэх хэрэггүй гэсэн үг бишюм Бидний дуурайх дуртай АНУ гэхэд л - 22%- эрүүл мэндийн салбарт ДНБ ийхээ ийг зарцуулдаг ч энэ нь

. , , үргэлж хязгаарлагдмал байдаг байна Харин Норвеги Дани Швед зэрэг , Скандинавын орнууд эрүүл мэнэд нийгмийн хангаалалын

салбарт хамгийн их -хөрөнгө зарцуулдаг ба тиймээс ч НҮБ аас гаргадаг Хүний хөгжлийн индексийн хэмжүүрээр дээрх орнууд

. дэлхийд тэргүүлэх байрыг эзэлдэг Манай улсын хувьд эрүүл .мэндийн салбарын шинэчлэл гэж маш олон жил ярьлаа Янз бүрийн

. сайхан нэр томьёо ч олноор гарсан Эрүүл мэндийн салбарын цогц , , . шинэчлэл суурь шинэчлэл эрчимтэй шинэчлэл гэх мэт Шинэчлэл

өөрчлөлтийг , хийхэд шаардлагатай төрийн бодлого баримт .бичгүүдийг ч хангалттай гаргасан Гагцхүү тэр бүхнийг

, хэрэгжүүлэхэд санхүүгийн нөөц эх үүсвэр үргэлж дутагдалтай . байсан . ЭМ яамны төсвийг хараад үзье л дээ Монгол улсын Засгийн 2014 68 “ ,газрын оны дугаар тогтоолоор Яамдын эдийн засаг

”- нийгмийн хөгжлийн үзүүлэлт ийг батлахад Эрүүл мэндийн нийт 2015 - 5.0 зардал онд ДНБ ний хувь байхаар зорилт тавигдсан бөгөөд

2015 оны төсвийн төслийг боловсруулахдаа эдийн засгийн нөхцөл , 2015 4.0 байдал оны ДНБ өсөлтийн хэмжээ зэрэгтэй уялдуулан хувь

2015 байхаар тооцон төлөвлөсөн боловч оны тодотгосон төсвөөр 2.8 . харьцуулж үзвэл хувь байна Санхүүжилтийн асуудлыг зүй

зохистойгоор шийдвэрлэхэд дараахь зүйлүүд дээр анхаарах нь :зүйтэй байх

- - , ДНБ д эзлэх эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийн хувь хэмжээг үешаттай нэмэгдүүлэх, - 6 ДНБ ний доод тал нь хувьд хүргэх

- Эрүүл мэндийн салбарт оруулах хөрөнгө оруулалтын ач холбогдлыг , , ойлгуулах сонирхлыг нэмэгдүүлэх гадаадын болон дотоодын

, хөрөнгө оруулагчдад цаашид хамтран ажиллах боломж бий болгох

- Э рүүл мэндийн салбарын нийт са нхүүжилтэд эрүүл мэндийн даатгалын эзлэх хувийг нэмэгдүүлэх

- Н ийгмийн эрүүл мэндийн ту , сламж үйлчилгээний санхүүжилтийн , , хэмжээг нэмэгдүүлж хэвтүүлэн эмчлэх тусламж үйлчилгээний

зардлыг бууруулах- : Санхүүгийн эрсдлээс хамгаалах Өвчний улмаас учрах санхүүгийн

эрсдлээс бүх нийтийг хамгаалах- : Санхүүжилтийн тэгш байдал Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний

тогтолцоог санхүүжүүлэх дарамтыг аль болох тэгш хуваарилах .явдлыг дэмжих

7. Бодлого төлөвлөлтийн уялдаа Төрийн бодлогын залгамж холбоо доголдож улмаар ЭМ салбарын

, , бодлогын залгамж холбоо уламжлал алдагдаж нэг ёсны төрийн салбарын “ ” .эзгүйрэл үүсч байна

, Засаг төр солигдох тоолонд шинэ удирдлага ирж зөвхөн өөрөө , ирээд зогсохгүй баг бүрдүүлж байна гэдэг нэрийдлээр хомроглон , сольж халж байгаа нь боловсон хүчний бодлогын тотвортой

. байдлыг алдагдуулж байна Энэ байдал нь салбарын бодлогыг авч , явсан төрийн болон олон улсын хөрөнгөөр цаг хугацаа зарж

, , ,бэлтгэсэн мэдлэгтэй туршлагатай хүмүүс мэргэжлийн гүйцэтэх “ ”,удирдах түвшинд солигдоод байхаар удирдлагын ой санамж

“institutional memory” . , , алдагдаж байна Ололт амжилт алдаа дутагдал , , хүрсэн түүхээ авч байсан арга хэмжээ арга замаа мэдэж байсан хүн

, байхгүй болж тэр салбарын мэдлэггүй хүнээр удирдуулахаар . удирдлаггүй юм шиг эзгүүрдэг Дээрээсээ хөлөө алдаад доош бүх

, , шатанд менежмент мэдлэг үйл ажиллагааны эзгүйрэл болоод . байна , Эрүүл мэндийн стратеги бодлогыг урагшлуулахын оронд улс

төржсөн салбар болсон .байна

Эцэст нь ЭМ салбарыг зарлагын салбар хэмээн улс төрчдийн . “дунд өнхрүүлдэг бөмбөг болгож байгаад харамсаж байна Лам

” олдохгүй бол буцахдаа зална гэгчийн үлгэрээр намайны эцэст , нөхөөсөнд явдаг улс төрчдийн мэргэжил дээшлүүлдэг дамжаа

маягийн салбар болгож байгаад гүнээ эмгэнэж байгаагаа хэлмээр . байна Хэрэв Монгол орон хүний хөгжлийн талаар ярьж байгаа бол

, , , зөвхөн эрүүл саруул байж сурах боловсрох хөгжих учир монголын бүхий л хүн амыг эхийн хэвлийд бий болохоос нь авахуулаад энэ

3 хорвоог орхитол нь хамт байдаг өөрөөр хэлбэл сая хүн амыг бүхэлд нь насан туршид нь хамардаг салбарын яамаа тэргүүлэх чиглэлийн

.яам болгох асуудлыг бодолцох цаг болсон байх гэж бодож байна , ,Байгалийн асар их баялагтай өргөн уудам нутаг дэвсгэртэй

, , талаараа дүүрэн таван хошуу малтай эдийн засаг улс төрийн харьцангуй тогтвортой хоёр том гүрний дунд хавчигдмал ч

,хамгаалалттай улс орны хувьд гуравхан сая хүн амаа эрүүл саруул аз жаргалтай байлгахын зэрэгцээ хурдан хугацаанд хөгжингүй улс

. ,болох боломж байгаа билээ Гагцхүү төр минь түмэн нүдтэй байж , түмний төлөө бус үйлдэлд төмөр нүүртэй байж түмэн олондоо

, түшигтэй тунгалаг байж чадваас ЭМ салбарыг минь хөгжүүлэх .ариун үйлстэнгүүд арвин буйзаа