Karaciğer Sirozu

Akdeniz Üniversitesi Hastanesi Gastroenteroloji Hemşiresi Pınar Kalkışım

1

Karaciğer Sirozu

Akdeniz Üniversitesi Hastanesi Gastroenteroloji Hemşiresi Pınar Kalkışım 2

Siroz: Karaciğerin uzun süreli enflamatuar, toksik, metabolik ve konjestif çeşitli lezyonlara yanıtını oluşturan fibröz doku ve hepatosellüler rejenerasyonun geri dönüşsüz bir sonucudur.


Sirozun sipesifik nedenleri:

Wilson Hastalığı

HemokromatozKronikAktif

Hepatit

Primer Biliyer Siroz

Alkol


Primer Biliyer Siroz:

• Daima kadınları etkileyen• 30-65 yaş arasında görülen • İlerleyici

muhtemelen immün sistem aracılığı ile oluşan intra lobüler safra kanallarının hasarı sonucu oluşur.

• Kaşıntı• Yorgunluk

önemli erken çıkan belirtileridir.Hastalığın ileri dönemlerinde pigmentasyon ve osteoporoz, kemik ağrıları görülebilir. Sarılık hastalığın seyrinde sonradan ön plana çıkan geç bir bulgudur.


Hemokromatoz:Bir çok organda fonksiyon

bozukluğuna yol açacak şekilde vücutta aşırı demir depolanması hastalığıdır.• Kalıtsal• Bağırsaklardan demir

absorbsiyonunun artması• Aşırı demir alımı• Multipl transfüzyonlar

nedeniyle meydana gelir.

Demir; kalp, karaciğer,pankreas, eklemler, deri, endokrin organlar, ve gonadlarda depolanır.


Wilson Hastalığı:• Otozomal resesif geçen bir hastalıktır.• Bakırın karaciğerden atılımındaki defekt nedeniyle oluşur.• Özellikle beyin , karaciğer gibi bir çok organda bakıra bağlı hasar olur.

Bakırın karaciğerde birikişi siroz, kronik hepatit, fulminan hepatite yol açar. Nörolojik bozukluklar ikinci ve üçüncü on yıllarda ortaya çıkar.İstemsiz hareketler, tremor, hareketlerde koordinasyon bozukluğu, rijidite gibi semptomlar korneanın periferinde bakır depolanmasıyla sarı kahverengi (yeşil Kayser) Fleischer halkasını oluşturur.


• Bu hastalara bakırlı yiyecekler yasaklanır.

Yasaklıyiyecekler


• BAL gibi bakırı bağlayan ilaçlar verilir.


Karaciğer Sirozunun Klinik Şekilleri:

PortalSiroz

Post Nekrotik

Siroz

BiliyerSiroz

KardiakSiroz

WilsonSirozu


Portal Siroz:

Fazla alkol alımı ve beslenme bozukluğu ile ortaya çıkar. Karaciğerde yağlanma ile karakterizedir.


Post Nekrotik Siroz:

Viral hepatitlerde bazen harap olan hücrelerin yerinde bağ dokusu artması olur. Bunun giderek artması sonucu siroz oluşur.


Biliyer Siroz:

Safranın akmasına engel olan herhangi bir nedenle safra koledok yolu ile duedonuma akıtılamaz ve karaciğerdeki safra kapillerinde birikirse zamanla doku değişikliği ve siroz gelişir.



Kardiak Siroz:

Sağ kalp yetmezliğine bağlı olarak vena cava inferior de basınç artması giderek karaciğerde staza neden olur. Bu stazın devam etmesi vena sentralistlerde basıncın artmasına ve giderek hücrelerin harabiyetine ve siroza neden olur.


Wilson Sirozu:

Karaciğer, beyin ve diğer yaşamsal organlarda fazla miktarda bakır birikmesine neden olan kalıtsal bir hastalıktır.

Safra, karaciğerde üretilen yağların sindirimine yardımcı bir sıvıdır. Safra, normal şartlarda karaciğerdeki fazla bakırı temizler. Wilson hastasının karaciğeri safra içerisine bakır salamaz. Karaciğerde oluşan bakır birikmesi karaciğer dokusuna zarar verir. Biriken bakırın bir kısmıda vücutta dağılarak beyin, gözler, böbrekler ve alyuvarlarda birikerek bu hücrelere de zarar verebilir.



Semptom ve Bulgular

Nörolojik: Portal sistemik ensefalopati( ajitasyon-letarji-stupor-koma) Parestezi Duyusal değişimler Asteriksis(Flapping Tremor veya Karaciğer

Flapı)


Flapping Temor


Endokrin: Erkeklerde jinekomasti Olası komplikasyon: DM


Solunum: Dispne


Kardiyovasküler: Sıçrayıcı Nabız Pulmoner Hipertansiyon Portal Hipertansiyon Ritim Bozuklukları


Hepatik: Atrofik, nodüler karaciğer Splenomegali Olası komplikasyon: Karaciğer

kanseri


Hematolojik: Pıhtılaşma Faktörleri Trombositopeni Anemi Olası Komplikasyonlar: Yaygın

Damar İçi Pıhtılaşma


Fibrinojen

Protrombin

Faktör V-VII

Duedonuma akan safra

K vitamini

Heparin


Gastrointestinal: Özefagus Varisleri Abdominal Ağrı Anoreksi Assit Bulantı Kil rengi dışkı Peptik Ülser GİS Kanama Hemoroid


Üreme: Oligomenore (kadın) Testis Atrofisi (erkek)


Deri: Sarılık (cilt , sklera) Palmar eritem Spider Anjiom Vücut tüylerinde azalma Pruritus Ekimoz Kaput Medusa (umbilikus etrafında dilate venler)


Kaput Medusa


Bağışıklık Sistemi: Lökositopeni Enfeksiyonlara yatkınlığın artması


Metabolik Süreç: Sıvı ve elektrolit dengesizlikleri• Hipoalbuminemi• Hipokalemi• Hipokalsemi Malnütrisyon Kas yıkımı


Siroz Komplikasyonları1.Portal Hipertansiyon:Portal venöz sistemdeki kan basıncının anormal derecede yükselmesi olarak tanımlanır. En yaygın nedeni siroz olmakla birlikte, portal venler de veya vena kavaya kan akışını engelleyen faktörler deportal hipertansiyona yol açabilir. (tümör , sağ kalp yetmezliği, hepatit…)


HepatorenalSendrom

HES

Asit

Özefagus Varisleri

Portal Hipertansiyon


Özefagus varislerinin rüptürü sonucu hemotemez sık rastlanan klinik bulgudur. Uzun süreli sızıntı şeklinde varis kanaması olan hastalarda anemi ve melena şeklinde dışkılama görülebilir.


Portal venden ayrılan splenik ven içindeki basıncın artması sonucu splenomegali gelişebilir.


Hemoroid ile ilişkili olarak rahatsızlık hissi olabilir veya parlak kırmızı renkte rektal kanama görülebilir.


Periton yaprakları arasında tekrar sıvı toplanmasını önlemek ve portal hipertansiyonu hafifletmek amacıyla TIPS ( transjugüler intrahepatik portosistemik şant ) takılır. Şant aracılığıyla kanın portal venden hepatik vene geçmesi sağlanır. TIPS uygulamasıyla karaciğer devre dışı bırakılarak yüksek olan portal basınç düşürülür


2.Özefagus Varisleri: Portal basıncın artışı sonucu gelişir. Özefagus varisleri şişkin ve kıvrımlı damarlardır. Öksürük, hapşırık, kusma veya sindirimi zor, katı besinlerin yenmesine bağlı yırtılabilirler. Ani ve acısız olan varis kanamalarında ölüm oranı %50 ye ulaşır.


Yavaş gelişen kanamalarda melena olur. Hemoglobin ve hematokrit değerleri düşer. Hızlı gelişen kanamalarda ise şiddetli hematemez ve hipovolemik şok ( taşikardi , hipotansiyon) belirtileri ortaya çıkar.


Tedavi

Seng

stak

en

balo

nu

Bandligasyon


3.Assit:Periton boşluğunda plazma yönünden zengin sıvının birikmesidir. Portal hipertansiyon, yüksek aldesteron düzeyi ve düşük onkotik basınç ile ilişkili (hipoalbuminemi) olarak ortaya çıkmaktadır. Sıklıkla siroz nedeniyle gelişir. Böbreklerde su tutulumunun artması sonucu vücut boşluklarında sıvı birikimi ve anazarka ( şiddetli ödem) ortaya çıkar.


Assit

Abdominal Distansiyon

Kilo Artışı

Karın ÇevresininGenişlemesi

Kaput Medusa

Genel Ödem

Dispne


Solunum sıkıntısını azaltmak için assit varlığında abdominal parasentez yapılır. Abdominal parasentez , bir iğne yardımıyla karın boşluğunda biriken sıvının boşaltılması amacıyla uygulanan invazif girişimdir. Parasentez ile alınan sıvıdan kültür analizi yapılabilir.


4. Hepatik Ensefalopati:Kanda toksik maddelerin birikimi (özellikle amonyak) sonucu ortaya çıkan bir nörolojik komplikasyondur.


HES

El yazısında bozulma

HafızaKaybı

İrritabilite

Konfüzyon

LetarjiUyku bozuklukları

Stupor

Koma

Asteriksis


5.Hepatorenal Sendrom:Altta yatan primer böbrek hastalığı olmaksızın ileri karaciğer yetmezliği sonucu gelişen böbrek yetmezliğidir. Böbreğe ulaşan kan volümü ile ilgili dengesizlikler nedeniyle böbreklerin içindeki damarlar daralır ve ani böbrek yetmezliği gelişir.


HepatorenalSendrom

Üriner outputta Azalma

Yüksek Kreatinin değeri

Hipotansiyon

Yüksek BUN değeri


Hemşirelik Tanıları1.Hipoalbüminemi ve hiperaldesteronizm ile ilişkili sıvı-elektrolit dengesizliği, sıvı yüklenmesi


2.Anoreksi, karaciğer yetmezliği, diyet kısıtlamaları karaciğerin vitamin ve diğer besin öğelerini depolayamaması ya da metabolize edememesi ile ilişkili vücudun besin gereksinimlerini karşılayamaması


3.Kanama, yorgunluk ve aktivite intöleransı ile ilişkili yaralanma olasılığı


4.Asit e sekonder olarak diyafragma üzerine basınç gelişmesine bağlı Etkisiz Solunum Örüntüleri Riski


5.Sarılık, malnütrisyon, ödem,portal hipertansiyona sekonder olarak asite, uzun kanama süresi ve pruritus ile ilişkili cilt bütünlüğünde bozulma olasılığı


6.Sağlık sorunlarıyla etkisiz başetme olasılığı (alkole bağlı sirozu olan hastalarda yaşamın zorlukları ile başa çıkamama)


7.Karaciğer büyümesine bağlı ağrı


8.Karaciğer fonksiyon bozukluğuna bağlı Konstipasyon - Diyare


9.Görünümdeki değişikliklere bağlı benlik kavramında rahatsızlık


10.Dalağın aşırı aktivitesine sekonder olarak gelişen lökopeniye bağlı enfeksiyon riski


11.Deride bilirubin ve safra tuzlarının birikmesine bağlı rahatta bozulma - kaşıntı


Ne yapılabilir?

Assit biriken hastalarda ilave assidik sıvı birikimini önlemek üzere sıvı kısıtlaması yapılır.


Periton boşluğunda biriken assidik sıvının artmasını önlemek için diyetle alınan sodyum miktarı kısıtlanır. (1500-2000mg) Hasarlı karaciğerin proteini etkin şekilde metabolize edememesi nedeniyle serum protein düzeyi düşer ve protein malnütrüsyonu ile ilişkili sorunlar ortaya çıkar. Ensefelopati riski söz konusu olan hastalarda protein alımı sınırlanır.


Sodyumdan zengin besinlero Tuzo Ketçapo Salata soslarıo Her türlü fastfoodo Ekmeko Bisküvio Konserve salçao İşlenmiş kümes hayvanlarıo Peyniro Tereyağı


Hekim istemi doğrultusunda antiemetik ajanlar ve diüretikler uygulanır.


Günlük kilo takibi ve AÇT takibi yapılır.


Böbrek fonksiyonlarının bozulduğunu gösteren göstergeler değerlendirilir. Oligüri, sabit özgül ağırlık, santral ödem, yüksek serum kreatinin ve kan üre azotu (BUN) düzeyleri .


Periton yaprakları arasında sıvı birikimini değerlendirmek üzere abdomen çevresi ölçülür.


Rahat soluk alıp vermeyi desteklemek üzere hastaya fawler pozisyonu verilir ve hekim istemi doğrultusunda oksijen tedavisine başlanır. Hastalar derin solunum egzersizleri yapmaları ve tolöre edebildikleri ölçüde günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmeleri konusunda teşvik edilirler. Oksijen satürasyonu değerlendirilir.


Cilt bütünlüğünü sürdürmeye yönelik girişimler planlanır; nemli yatak örtüleri değiştirilir; cilt hijyeni sürdürülür, cilt yumuşatıcı krem kullanılarak nemlendirilir. Hastaya 2 saatde bir pozisyon verilir.


Olası kanamaları önlemeye yönelik girişimler planlanır: Konstipasyon önlenir, enjeksiyon gibi invaziv girişimlerden kaçınılır, kanama belirtileri ve bulguları izlenir, yumuşak diş fırçasının kullanımı önerilir.


Hastanın hastalığını ne düzeyde anladığı değerlendirilir. Destek sistemleri ve hastanın hastalıkla başa çıkma becerilerine ilişkin veri toplanır.


Duphalac: GİS sistemi boyunca emilmez. Bu ajan amonyak üreten bakterileri azaltır ve kolon ph değerini düşürür. Kolon ph değerinin düşmesi durumunda kolonda amonyak emilimi azalır. Dozu günde 2-4 dışkılamayı sağlayacak düzeyde ayarlanır.


Oksazepam: Karaciğerde metabolize olmayan bir benzodiazepimdir. Anti-anksiyete ve sedatif etkili bir ilaçtır.


Pt değeri uzarsa K vitamini 3 günlük doz halinde verilir. Bağırsakta amonyak üreten bakterileri azaltmak amacıyla antibiyotik uygulanır. Portal sistemdeki basıncı düşürmek amacıyla beta blokerler verilebilir. Tedavi amaçlı antihistaminikler ve antiemetiklerde verilebilir.

Health & Medicine

Karaciğer Sirozu