Salon 2 15 kasim 09.30 10.30 işin di̇ndaş

YANIKTA MODERN YAKLAŞIMLAR

Hem. Işın DİNDAŞ

Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi Yanık Ünitesi

SUNU PLANI

• Yanığın Tanımı

• Yanığın Sınıflandırılması

• Yanık Hastaların Bakımında Güncel Yaklaşımlar

YANIKOrganizmanın bölgesel olarak;

• Ateş,

• Buhar,

• Sıcak Cisimler,

• Elektrik,

• Radyasyon,

• Röntgen Işını

• Kimyasal Maddelerle

karşılaşması sonucu gelişendoku hassasiyetidir.

Yanığın Sınıflandırılması

Tedavi ve bakım yanığın ciddiyetine bağlıdır.

Yanığın ciddiyeti;

-Yanığın derinliği

-Yanığın genişliği

-Yanığın yeri

-Hastaya ilişkin risk faktörleri ile belirlenir.

Yanığın Sınıflandırılması-Yetişkin Yanık Sınıflaması*

Yanığın BüyüklüğüKısmi Kalınlıklı(II.Derece)

Yanık

Tam Kalınlıklı(Üçüncü Derece)

YanıkDiğer Faktörler

Küçük % 15 < % 2 < -Gözler, kulaklar, yüz, eller ve perine gibi özel bakım alanlarını içermeyen-Elektrik yanıkları, inhalasyon yanıkları, komplike yaralanma yüksek riskli hastaların tümünü (ileri yaş, yandaş hast.) dışındaki yanıklar

KomplikasyonsuzOrta

% 15-25 % 10 < -Elektrik yanıkları, inhalasyon yanığı, komplike yaralanma, tüm riskli hastalar dışında,-Özel bakım alanlarını içermeyen yanıklar

Büyük % 25 > % 10 > -Eller, yüz, gözler, kulaklar,ayaklar ve perine yanıkları-inhalasyon yanığı, elektrik yanığı, komplike yanıklar ve tüm yüksek riskli hastalarda gelişen yanıklardır.-Hastanın bir yanık ünitesi/merkezinde tedavi/ bakım gerekir.

*Amerikan Yanık Derneği (ABA)

Sınıflama Klinik Görünüm Neden Yapı

Kısmi Kalınlıklı Cilt Harabiyeti

-Yüzeyel(1. Derece)

Eritem, basıldığında beyazlık, ağrı ve orta derecede ödem, kabarcık ya da su toplama yok (24 saatten sonra cilt su toplar ve soyulur)

-Yüzeyel güneş yanığı-Hızlı ısı parlaması

Hiperemi ile yalnızca yüzeyel canlılığı kaybolmuştur. Dokunma ve ağrı duyusu bozulmamıştır.

Derin (2. Derece)

-Kırmızı, parlak, nemli, içi sıvı dolu kabarcıklar-Hafif ila orta derecede ağrı-Kabarcıklar açılmışsa sinir yaralanması nedeniyle şiddetli ağrı

-Ateş-Alev-Kaynar su-Temas yanıkları-Kimyasal katran yanığı

-Değişen derinliklerden epidermis ve dermisi içerir.-Epitel rejenerasyonoluşumu nedeniyle, bazı cilt elementleri canlı kalır.

Tam-Kalınlıklı Cilt Harabiyeti

3. ve 4. Derece -Kuru, inci beyazı, cilde benzer ya da sert cilt-Belirgin Tromboze damarlar_Sinir harabiyeti nedeniyle ağrı ve basınca duyarsızlık-Adaleler, tendonlar ve kemikleri içerme olasılığı

-Ateş-Kaynar su-Kimyasal-Katran-Elektrik akımı

-Tüm cilt elementlerivesinir uçları harap olmuştur.-Pıhtılaşma nekrozu-Yaranın kapatılması için cerrahi girişim gerektirir.

Yanığın Sınıflandırılması-

Yanığın Derinliğinin Sınıflandırılması

YANIKTA GÜNCEL YAKLAŞIMLAR

YANIĞIN SINIFLANDIRILMASI

OLAY YERİNDE MÜDAHELE

ACİL SERVİSTE MÜDAHELE

TRANSPORT

YANIK HASTALARINDA AKUT BAKIM

YANIK ENFEKSİYONLARI

CERRAHİ MÜDAHALE

PANSUMAN TEKNİKLERİ

REHABİLİTASYON

YANIKTA GÜNCEL YAKLAŞIMLAR


• Hava yolu açıklığı,solunum ve dolaşım değerlendirilmelidir

• Yakıcı ajandan uzaklaştırılmalı ve yanma sonlandırılmalıdır

• Yanan bölge ilk 15 dakika akan çeşme suyunun altına tutulur


• Major yanıkta damar yolu açılır

• Duman zehirlenmesi varsa %100 O2 verilir

• Geniş yanıklarda gelişebilecek ödemden dolayı bilezik, yüzük ve kolye türü takılar çıkarılır


Hava yolu açık tutulur

İ.V. Sıvı yolu sağlanmalı, geniş yanıklarda santral kateterizasyon olmalıdır.

Eşlik eden travma varlığı araştırmalı ve buna yönelik tetkik ve tedavi planlanmalı

Her yanık hastası mutlaka “Adli Vaka “ yönünden değerlendirilmeli


• Erken dönemde yaranın temiz örtüyle kapatılması yeterlidir.

• Tetanoz profilaksisi,

• Ağrı kontrolü sağlanır.

• Rutin biyokimya, tam kan sayımı, AC grafisi ve mesane kateterizasyonu yapılmalıdır.

TRANSPORT

• Küçük yanıklar, poliklinikte ayaktan veya yanık odalarında

• Orta ve büyük yanıklar bir ünite ya da merkez tarafından tedavi edilmeli

• Hasta stabil olmalı…

• Birimler arası koordinasyon…

• Alıcı birim hastayı kabul edeceğini beyan etmiş olmalı

SINIRLI KAYNAK PROBLEMİ


• Yaşam bulgularının kontrolü…

(Solunum, Nabız, TA)

• Oluşabilecek ödem nedeniyle hastayı entübe etmek ya da trakeotomi açmak gerekebilir.

• İlk 24 saatte sıvı resüsitasyonuParkland formülüne (kg X yanık yüzdesi X 4) göre hesaplanmalıdır.

• Erken dönemde dolaşımın değerlendirilmesinde en güvenilir parametre idrar çıkışıdır.

• İdrar çıkımı erişkinlerde saatte 30 ml/h, çocuklarda 1ml/h şeklinde olmalıdır.


• Elektrik ve inhalasyon yanıklarında;

• İdrar Miktarı= IV Sıvıx2

• CVP, idrar miktarı takib

• Tam Biyokimya, Hemogram ve Tam İdrar Tetkiki(TİT) takibi.

• Hastanın hipotermisi hızla düzeltilmelidir.


• Erişkinlerde ağır yanıklarda DVT profilaksisi…

• GİS’te akut ülserler (curling ülseri) için H2–reseptör blokörü ile akut mukozal lezyon profilaksisi…


• Ağrı kontrolü…

• Erken dönemlerde narkotik analjezik tercih edilir.

• Pansumanlar; anestezi eşliğinde günaşırı yapılır.

• Toraks, karın ve ekstremitelerin çevresel yanıklarında eskaratomi ve fasyotomi gerekebilir.



• Yanıkta ölümlerin %75 i hipovolemik şok yerine günümüzde enfeksiyonlar almıştır.

• Yanık enfeksiyonlarından sorumlu tutulan mikroorganizmalar;

• Gram Pozitif Bakteriler,

• Gram Negatif Bakteriler,

• Mantarlar

• GRAM NEGATİF BAKTERİLER YANIK HASTALARINDA CİDDİ ENFEKSİYON

TABLOLARINA NEDEN OLUR.

Yanık hastalarında;

• Kan dolaşım sistemi enfeksiyonu,

• Pnömoni,

• Yanık alanı enfeksiyonu,

• Üriner sistem enfeksiyonu gibi spesifik bölge enfeksiyonları en ciddi enfeksiyon türleridir.


• Yanık drenajının miktarı, • Karakteri

• Görünümüne göre yara örtülerinin düzenli kullanımı ve

değiştirilmesidir.

• Yara dokusunda nekrotik alan var ise debride edici örtüler kullanılmalı ya da debride edilmelidir.

YANIK ENFEKSİYONLARI- YARAYA YÖNELİK

YANIK ENFEKSİYONLARI- KAN DOLAŞIMI

• Damar yolu ve katatergiriş yerlerinin çıplak elle teması engellenerek uygun antiseptik kullanımı sağlanması gerekir

• Kateter uygulama alanı yanmamış olan sağlam deri bütünlüğüne sahip vasküler alan olmalıdır.

• Zorunlu hallerde ise enfekte olmamış ve yanık derinliği en az katmanda bulunan bölge tercih edilir

YANIK ENFEKSİYONLARI- SOLUNUM

• Pnömoni tedavisi acilen başlatılmalı, antibiyotik seçimi kültür sonucuna göre planlanmalıdır.

• Göğüs fizyoterapisi, solunum fizyoterapisi, pozisyon verme, öksürme, derin nefes alma ve aspirasyon teknikleri uygulanmalıdır.

Üriner katatere yönelik;

• İdrar çıkışının izlem gerekliliğinin ortadan kalkmasıyla kataterin sonlandırılması

• Gerekirse sistemik antibiyotik kullanımı,

• Kapalı drenaj sistemi

• Katater bakımı sağlanır.

YANIK ENFEKSİYONLARI- ÜRİNER SİSTEM

Diğer önlemler;

• El yıkama, önlük ve maskenin kullanılması sağlanmalı.

• Pansuman için kullanılan her türlü tıbbi ekipman kullanım sonrası mutlaka dezenfekte edilmeli.Bu aletlerin bir başka hasta için kullanımı önlenmeli.

• Her hasta için ayrı tansiyon aleti, derece, steteskop olmalı.


• Çoklu antibiyotik direnci taşıyan hastalar için izolasyon ortamları oluşturulmalı.

• Hastaların bulunduğu ortama mümkün olduğunca direkt ya da yakın teması sağlayan görüşmeler kısıtlanmalı.

• Ziyaret sırasında bitki ve çiçek alınmamalı. Bu bitkiler P. Aeruginosave mantar için rezervuar oluşturabilir.


YANIKTA CERRAHİ

• Erken yara eksizyonu ve deri grefti tam kat yanıklarda standarttır.

• Geniş yanıklarda, debridman süresinin gecikmesi, daha geniş bakteriyel kolonizasyona, yara sepsisinin olasılığının artmasına, çoklu organ yetmezliğine, hatta ölüme neden olabilir.

• Tanjansiyeleksizyon: Eskar ve nekrotik dokular; kanayan ve canlı dokuya ulaşıncaya kadar tabakalar halinde ard arda tanjansiyel tarzda kesilerek uzaklaştırılmasıdır.

YANIKTA CERRAHİ-EKSİZYON TEKNİKLERİ

Fasiyal eksizyon:

Yanık dokusu ile birlikte subkutanozdokunun altındaki kas fasyasınıneksizyonudur.


Eskaratomi:

• Derin dermal yanıklarda periferik dolaşımın bozulması durumunda yapılır.

• Geç kalınmamalıdır.

• Bistüri veya koter ile yapılabilir.


Fasyotomi:

Kas kompartmanbasıncının, artması halinde yapılır.


Deri Grefti:

• Herhangi bir dokunun,vücuttaki başka bir bölgeye nakil edilmesidir.

• Damar ve sinir bağlantısı yoktur.

• Difüzyon yöntemle beslenir.


• Flep ile onarım:

• Vücutta ,eksik olan dokunun, sağlanması için kullanılır.

• Besleyici damar ya da sinir bulunur.

• Damar onarımı yapılarak, o bölgenin beslenmesi sağlanır.


PANSUMAN TEKNİKLERİ

İdeal yara bakımı:

• Yarayı bakteri ve yabancı maddelerden korumalı,

• Yaradan eksudayı emmeli ve sabit kalmalı,

• Yarada ısı ve sıvı kaybını engellemeli,

• Nemli ve kapalı bir ortam oluşturabilmeli,

• Kolay uygulanmalı ve değiştirilebilir olmalı,

• Maliyeti az, konforu iyi olmalıdır.

Kullanılan Materyaller

• Konvansiyel Materyaller

• Biyosentetik Materyaller

• Biyolojik Materyaller

• Diğerleri

Konvasiyel Materyaller:

• Bakteri kolonizasyonunugeciktirmeli.

• Yara iyileştirmesini geciktirmemeli.

• Silverdin-Bactroban v.b

• Furaderm-Rifocin v.b

Biyosentetik Materyaller:

• Kısmi kalınlıktaki yanıklarda kullanılır.

• İnce film şeklindeki örtülerdir.

• Cildin özelliklerini taşır.

• Omiderm-Opside v.b• Tegaderm-Biobranv.b

Biyolojik Materyaller:

• Otojen otogreft, uygulaması gecikmiş 3. derece yanıklarda uygulanır.

• Allogreft- Ksenogreftv.b

• Amnion zarı v.b

Diğer Materyaller:

• Hidrofiberler

• Hidrojeller

• Hidrokolloidler

• Jet –Lavaj irrigasyonsistemi

• Antibaktariyel örtüler

REHABİLİTASYON

Geniş yanıklar; skarlaşma, kontraktür, amputasyon, ağrı ve psikolojik bozukluk gibi çok sayıda rehabilitasyon problemlerine sahiptir.

Bu faktörler, disiplinler arası rehabilitasyon proğramının önemini artırmaktadır.

Bu ekipte; plastik cerrah, fizyoterapist, yanık hemşiresi, psikolog, sosyal danışman, ortez protez teknikeri işbirliği içerisinde çalışılmalıdır.

• Hareket kısıtlılığını önlemek ve tedavi etmek,

• Kas atrofisini önlemek,

• Hastayı en kısa sürede yaşam aktivitelerine döndürmektir

REHABİLİTASYON-AMAÇ

SONUÇ

Yanık tedavisi multidisipliner ekip çalışmasını gerektirir…

SONUÇ

Yakın geçmişte ciddi yanık vakalarında amaç; hastanın hayatta kalmasını sağlamak iken

Son yıllarda resüsitasyondaki ilerlemeler, yara bakımı ve greftleme, yeni antimikrobiyal ajanların ve yapay

deri preparatlarının kullanımı ve rehabilitasyon uygulamalarındaki gelişmelere bağlı olarak mortaliteazalmış, hastalar yeniden topluma kazandırılmıştır.

OLGU

• 33 yaşındaki Suriyeli hasta A. B. 25.04.2013 tarihinde bomba patlaması sonucu %65 yanıkla kliniğimize yatırıldı. (28.04.2014)

• 368 GÜN SONRA TABURCU EDİLDİ

TEŞEKKÜRLER

Health & Medicine

Salon 2 15 kasim 09.30 10.30 işin di̇ndaş