UNUTKAN YAŞLININ SERÜVENİ

Doç. Dr. Erguvan Tuğba ÖZEL KIZIL

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

Yaşlılık Psikiyatrisi Birimi

etozel@ankara.edu.tr

TÜRKİYE AKTİF VE SAĞLIKLI YAŞLANMA ZİRVESİ, 3-4 Mart 2016, ANKARA

• …Hem genç hem de yaşlı birey unutkanlık yaşar, çünkü biri büyüme diğeri de çürüme nedeniyle sürekli bir değişim içindedir.

• Benzer biçimde çok hızlı ve çok yavaş kimselerin de hafızaları kötüdür. Çünkü hızlı olanların alıcı organları fazla yumuşak, yavaş olanların ise fazla serttir. Bu nedenle hızlı olanlarda imgeler zihin üzerinde iz bıraksalar bile kalıcı olmazlar, yavaş olanlarda ise iz dahi bırakamazlar…

• Yeni bir balmumu tablet düşünün, başlangıçta yumuşaktır ve kolaylıkla iz bırakılabilir, ancak yaşlandıkça sertleşir. Erken izler saklanır, yeni iz oluşturmak giderek zorlaşır.

UNUTKAN YAŞLI

Sağlıklı yaşlı

Depresyon

Hafif bilişsel bozukluk

Demans

Başka tıbbi durumlar/ilaçlar…

SAĞLIKLI YAŞLI

• Zihinsel işlevlerde yavaşlama• Süre gerektiren testlerde/sürat gerektiren

becerilerde düşme• Unuturlar, ama bir süre sonra hatırlarlar.• Yavaş öğrenirler, ama öğrenme kapasiteleri fazla

değişmez.• Tanıma/uzak bellek/semantik bellek/prosedürel

bellek görece korunur.• Görsel bellek sözel belleğe göre daha iyidir.

DEPRESİF YAŞLI

• Motivasyonu düşüktür.• Dikkati dağınıktır.• Zihinsel işlevleri yavaştır.• Öğrenebilir, ama isteksizdir.• Umurunda değildir…• Bu nedenle test performansları düşüktür.• Tanıma genellikle korunmuştur.• Tedaviyle düzelir.

HAFİF BİLİŞSEL BOZUKLUK

• Demans (bunama) öncülü olabilir.• Amnestik olan tipi daha sıktır.• GYA etkilenmez, ancak kişi daha fazla gayret

gösterir.• %30’u düzelir, %30’u aynı kalır, %30’u demansa

ilerleyebilir.• Her yıl demansa dönüşü oranları yaklaşık

olarak %15’tir.

DEMANS

• Zihinsel işlevlerde ilerleyici tipte bozulma olur.• Farklı nedenlerle ortaya çıkar.• En sık Alzheimer hastalığı’na bağlı olarak

(%65)ortaya çıkar.

ALZHEIMER HASTALIĞI

Alois Alzheimer (1907)

• Hem genetik, hem de çevresel risk faktörleri tanımlanmıştır.

• Ancak, en önemli risk faktörü yaştır. 80-90’lı yaşlara kadar artan yaşla beraber AH sıklığı da artar.

• Kadın olmak, düşük eğitim düzeyi, APOE4, vasküler hastalıklar, kafa travması, Down sendromu başlıca risk faktörleridir.

ALZHEIMER HASTALIĞI• Yeni bilgi edinme bozulmuştur.• Eski bilgiler/uzak bellek korunur.• Tekrar tekrar aynı şeyleri söyleme, sorma, isimleri,

ilaçları, randevuları, olayları, zamanı, mekanı, kişileri unutma

• Yavaş ilerler…ama ilerler!• Hastalık beyinde patolojik bulgular ortaya çıktıktan uzun

süre sonra başlar.• Ort. Yaşam süresi 7-10 yıldır.• Bireysel farklılıklar vardır…

William Utermohlen (1933-2007)

ALZHEIMER HASTALIĞI’NDA BELİRTİ SIKLIĞI

BELLEK

LİSAN

YÖNETİCİ İŞLEVLER

GÖRSEL-UZAYSAL

DAVRANIŞSAL

ALZHEIMER HASTALIĞI’NIN TEDAVİSİ

• Kesin tedavisi yok..• Belirtilerin azaltılmasına yönelik tedaviler

mevcut.• Önlemeye yönelik yeni tedaviler üzerinde

çalışılıyor?

NE YAPMAK LAZIM???

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…

• Bir balık bilimci dekan olmuş…