Upload
mduruk
View
4.011
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
md
Citation preview
1
Stratejik Planlama Dersi
Durum Analizi (GZFT Analizi, Paydaş Analizi, Çevre Analizi)
Süreçleri
Mehmet DURUKEğitim Yönetimi, Teftişi, Ekonomisi ve Planlaması Tezsiz Yüksek Lisans Eğitim Programı
18 Mart 2008
62/2
Takdim sırası
• Stratejik Planlama Nedir? Stratejik Planlama Nedir? • Stratejik Planlama Süreci Stratejik Planlama Süreci • Durum AnaliziDurum Analizi• GZFT (SWOT)GZFT (SWOT)• Çevre Analizi (PEST Analizi)Çevre Analizi (PEST Analizi)• KaynaklarKaynaklar
62/3
Stratejik Planlama Nedir?• Stratejik planlama, kuruluşun
bulunduğu nokta ile ulaşmayı arzu ettiği durum arasındaki yolu tarif eder.
• Kuruluşun amaçlarını, hedeflerini ve bunlara ulaşmayı mümkün kılacak yöntemleri belirlemesini gerektirir.
62/4
Stratejik Planlama Nedir?
• Uzun vadeli ve geleceğe
dönük bir bakış açısı taşır.• Kuruluş bütçesinin stratejik
planda ortaya konulan amaç ve hedefleri ifade edecek şekilde hazırlanmasına,
• Kaynak tahsisinin önceliklere dayandırılmasına
• Hesap verme sorumluluğuna rehberlik eder.
62/5
Stratejik Planlama Nedir?
• Sonuçların planlanmasıdır.
• Değişimin planlanmasıdır.
• Gerçekçidir.
• Kaliteli yönetimin aracıdır.
• Hesap verme sorumluluğuna temel oluşturur.
• Katılımcı bir yaklaşımdır.
62/6
Stratejik Planlama Nedir?
• Günü kurtarmaya yönelik değildir.
• Bir şablon değildir.
• Salt bir belge değildir.
• Sadece bütçeye dönük değildir.
• Bütçenin planı değil, planın bütçeyi
yönlendirmesi gerekir.
62/7
Stratejik Planlama SüreciKAVRAM YÖNTEM AÇIKLAMA
MEVCUTDURUMANALİZİ
- Dış Çevre Analizi- İç Çevre Analizi- SWOT Analizi- Paydaşlar Analizi
NEREDEYİZ
MİSYON VİZYONİLKELER
- Kuruluşun varoluş gerekçesi- Temel İlkeleri- Arzu edilen gelecek
NEREYEULAŞMAKİSTİYORUZSTRATEJİK
NİYETLERANA STRATEJİ
VEHEDEFLER
- Orta Vadeli Ulaşılacak Niyetler- Ölçülebilir Hedefler
FAALİYETLERVE
PROJELER
- Hedeflere Ulaşma Yöntemleri- İş Planlar- Kaynak Planları
GİTMEKİSTEDİĞİMİZYERE NASIL
ULAŞIRIZ
İZLEMEÖLÇME
VEDEĞERLENDİRME
- Raporlama- Performans Göstergeleri- Performans Yönetimi
BAŞARIMIZINASIL
TAKİP EDERİZ VEDEĞERLENDİRİRİZ
Durum Durum AnaliziAnalizi Paydaş BelirlemePaydaş Belirleme
Paydaş AnaliziPaydaş Analizi
Paydaş GörüşmeleriPaydaş Görüşmeleri
GZFT ve ÖnerilerGZFT ve Öneriler
Stratejik KonularStratejik Konular11
• Geniş katılımlı Geniş katılımlı durum analizidurum analizi
• Katılımcılığı ve Katılımcılığı ve müşteri müşteri memnuniyetini memnuniyetini ön planda tutan ön planda tutan paydaş analizipaydaş analizi
• Elde edilen Elde edilen verilerin GZFT’de verilerin GZFT’de birleştirilmesibirleştirilmesi
• Sonuçlardan Sonuçlardan stratejik konulara stratejik konulara ulaşılmasıulaşılması
Neredeyiz ?Neredeyiz ?
9
Durum AnaliziStratejik planlama sürecinin ilk adımıdır.
“neredeyiz?” sorusuna cevap verir. DURUM ANALİZİ1. Tarihsel
Gelişim2. Yasal
Yükümlülükler ve
Mevzuat Analizi
3. Faaliyet Alanları,
Ürün Hizmet Belirlenmesi
4. Paydaş Analizi5. Kuruluş İçi
Analiz6. Çevre Analizi
62/10
Durum analizi Tarihi gelişim
• Kuruluşun hangi tarihte hangi amaçlara
hizmet etmek için kurulduğu,
• Bugüne kadar geçirdiği kritik aşamalar,
• Önemli yapısal dönüşümler
analitik bir bakış açısıyla değerlendirilir.
62/11
Durum analizi
Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat
analizi
• Kuruluşun mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerinin tespiti yapılır
62/12
Durum analizi
Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi
(Gereken Temel Sorular)
• Yasal yükümlülükler açısından bakıldığında kuruluş tarafından üretilen mal ve hizmetlerin kapsamı nedir? Bunlardan faydalananlar kimlerdir?
62/13
Durum analizi
Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi
(Gereken Temel Sorular)
• Kuruluş tarafından sunulan hizmetlerin nitelik ve niceliğine ilişkin ne gibi hükümler vardır?
62/14
Durum analizi
Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi
(Gereken Temel Sorular)
• Kuruluşun organizasyonuna, çalışma usullerine ve iş süreçlerine ilişkin hangi düzenlemeler bulunmaktadır?
62/15
Durum analizi
Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi
(Gereken Temel Sorular)
• Kuruluşun diğer kamu ve özel sektör kuruluşları ile ilişkilerini düzenleyen hükümler nelerdir?
62/16
Durum analizi
Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi
(Gereken Temel Sorular)
• Kuruluşun (varsa) mevcut misyonu yasal yükümlülüklerini içermekte midir?
62/17
Durum analizi
Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi (Gereken Temel Sorular)
• Yasal yükümlülükler ile kuruluşun yürütmekte olduğu program ve faaliyetler arasındaki bağlantı nedir? (Tüm yükümlülüklere karşılık gelen program-faaliyet bulunmakta mıdır?
62/18
Durum analizi• Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat
analizi
YASAL YASAL YÜKÜMLÜLÜYÜKÜMLÜLÜ
KK
DAYANAKDAYANAK AYRILAN AYRILAN MALİ MALİ
KAYNAKKAYNAK
ÖRGÜT/ ÖRGÜT/ İNSAN İNSAN
KAYNAĞIKAYNAĞI
DEĞERLENDİRMEDEĞERLENDİRME
- Yok- Yok- - YetersizYetersiz- Yeterli- Yeterli- Fazla- Fazla
- Yok- Yok- Yetersiz- Yetersiz- Yeterli- Yeterli- Fazla- Fazla
- Kaldırılmalı- Kaldırılmalı- Daha az - Daha az önem verilmeliönem verilmeli- Aynı kalmalı- Aynı kalmalı- - GüçlendirilmeliGüçlendirilmeli
62/19
Durum AnaliziFaaliyet Alanları İle Ürün Ve Hizmetlerin Belirlenmesi
Faaliyet Alanı – Ürün/Hizmetler
FAALİYET ALANI 1
Ürün/Hizmet 1
Ürün/Hizmet 2
Ürün/Hizmet 3
...
FAALİYET ALANI 2
Ürün/Hizmet 1
Ürün/Hizmet 2
...
Belirlenen ürün ve hizmetlerin birbirleriyle olan ilişkileri gözetilerek belirli faaliyet alanları altında toplulaştırılması, kuruluşun organizasyon şemasının vefaaliyetlerinin bütününün gözden geçirilmesi açısından faydalı bir çalışmadır.
62/20
Örnek :MEB.’ nın yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi ALT YAPI VE MALZEME
BURS-YURT-SOSYAL-KÜLTÜR-SPOR-SAĞLIK
DENETİM
DÜZENLEME
ÖĞRETMEN YETİŞTİRMEK
EĞİTİM-ÖĞRETİM
Nitelikli insan gücünü yetiştirmek
Ölçme değerlendirme hizmetlerini sunmak
Üstün zekalıların ve engellilerin eğitimi
Yaşam boyu eğitim
POLİTİKA –STRATEJİ-PLANLAMA-PROGRAM-GELİŞTİRME
Engelli ve özel yetenekli öğrencilerin durumlarına uygun programlar hazırlamak
Eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak
………………………..
EĞİTİM TEKNOLOJİSİ
……………………………..
YAYIM
……………………………………..
62/21
Paydaş
• Paydaşlar, kuruluşun ürün ve
hizmetleri ile ilgisi olan, kuruluştan
doğrudan veya dolaylı, olumlu ya
da olumsuz yönde etkilenen veya
kuruluşu etkileyen kişi, grup veya
kurumlardır.
62/22
Paydaş Analizi
• İç Paydaş (Çalışanlar)
• Dış Paydaş (Temel Ortak,
Stratejik Ortak, Tedarikçiler)
• Müşteri (Yararlanıcı, Hedef kitle)
62/23
İç paydaşlar(Çalışanlar)
• Kuruluştan etkilenen veya kuruluşu
etkileyen kuruluş içindeki kişi, grup
veya (varsa) ilgili/bağlı kuruluşlardır.
ÖRNEK:
• Kuruluşun çalışanları
• Yöneticiler
• Bakan
62/24
Dış Paydaşlar• Kuruluştan etkilenen veya kuruluşu
etkileyen kuruluş dışındaki kişi, grup veya kurumlardır.
ÖRNEK:
• Kuruluş faaliyetleriyle ilişkisi olan diğer kamu ve özel sektör kuruluşları,
• Kuruluşa girdi sağlayanlar,
• Sendikalar,
• İlgili sektör birlikleri
62/25
Müşteri Müşteri (Yararlanıcı, Hedef kitle)(Yararlanıcı, Hedef kitle)
Kurumun ürettiği hizmetleri ve/veya Kurumun ürettiği hizmetleri ve/veya malları kullanan, alan ve bunlardan malları kullanan, alan ve bunlardan yararlanan kişi, grup veya kurumlaryararlanan kişi, grup veya kurumlar
62/26
Stratejik Ortak
• Gönüllülük vardır.
• Vizyona ulaşabilmek için onlarla ortaklık yapmak gerekir.
• “Kazan Kazan” yaklaşımı.
ÖRNEK: Medya
62/27
Temel Ortak
• Kanunla bağlı olduğumuz. Hiçbir zaman ayrılamayacağımız. İşbirliği yapmak zorunda olduğumuz ortaklar.
• ÖRNEK: Milli Eğitim Genel Müdürlüğü için MEB, İl milli eğitim müdürlükleri için Valilik
62/28
Paydaş Analizi İle;
• Planlama sürecinin ilk aşamalarında
paydaşlarla etkili bir iletişim kurularak bu
kesimlerin ilgi ve katkısının sağlanması,
62/29
Paydaş Analizi İle;
• Paydaşların görüş ve beklentilerinin tespit
edilmesi,
62/30
Paydaş Analizi İle;• Kuruluşun faaliyetlerinin etkin bir şekilde
gerçekleştirilmesine engel oluşturabilecek
unsurların saptanması ve bunların giderilmesi
için stratejiler oluşturulması,
62/31
Paydaş Analizi İle;• Paydaşların birbirleriyle olan ilişkilerinin ve
olası çıkar çatışmalarının tespit edilmesi,
62/32
Paydaş Analizi İle;
• Paydaşların kuruluş hakkındaki görüşlerinin alınmasıyla kuruluşun güçlü ve zayıf yönleri hakkında fikir edinilmesi,
62/33
Paydaş Analizi İle;• Paydaşların hangi aşamada katkı
sağlayacağının tespit edilmesi,
62/34
Paydaş Analizi İle;• Paydaşların görüş, öneri ve beklentilerinin
stratejik planlama sürecine dahil edilmesiyle
Planın bu kesimlerce sahiplenilmesi ve planın uygulanma şansının artması amaçlanır.
62/35
Paydaş Analizi
Paydaş analizinin aşamaları :
• Paydaşların tespiti
• Paydaşların önceliklendirilmesi
• Paydaşların değerlendirilmesi
• Görüş ve önerilerinin alınması ve
değerlendirilmesi
62/36
Paydaşların Tespiti
• Kuruluşun faaliyetleri/hizmetleri ile,
ilgisi olanlar
• Kuruluşun faaliyetlerini/hizmetlerini,
yönlendirenler
kullananlar
etkilenenler
etkileyenler
kimlerdir?
62/37
Paydaş AnaliziPaydaş: Kurum faaliyetlerinden etkilenen Kurum faaliyetlerinden etkilenen
veya bu faaliyetleri etkileyen kişi, veya bu faaliyetleri etkileyen kişi, grup veya kurumlar;grup veya kurumlar;
• Liderler,• Çalışanlar,• Müşteriler(İç,Dış)• Temel Ortaklar,• Stratejik Ortaklar,• Tedarikçi.
62/38
Paydaş Analizi-Paydaş Analizi-ÖnceliklendirmeÖnceliklendirme
Paydaş adı İç paydaşDış paydaş
Müşteri
Neden paydaş
Önceliği
Mühendis İç Paydaş
Memur İç Paydaş
………….
62/39
Paydaş Analizi/ Değerlendirme
Cevap aranabilecek sorular• Paydaş, kuruluşun hangi faaliyeti/hizmeti
ile ilgilidir?• Paydaşın kuruluştan beklentileri nelerdir?
Paydaş, kuruluşun faaliyetlerini/hizmetlerini ne şekilde etkilemektedir? (Olumlu-olumsuz)
• Paydaşın kuruluşu etkileme gücü nedir?• Paydaş, kuruluşun faliyetlerinden/
hizmetlerinden ne şekilde etkilenmektedir? (Olumlu-olumsuz)
62/40
Paydaşların DeğerlendirilmesiPaydaş-Ürün /Hizmet Matrisi
Paydaş Faaliyet Alanı1 Faaliyet Alanı2
Ü/H 1 Ü/H 2 Ü/H 3 Ü/H 4 Ü/H 1 Ü/H 2 Ü/H 3
Paydaş1 X X
Paydaş2 X
Paydaş3 X X X X
Paydaş4 X X
………….
Ü ÜrünH Hizmet
62/41
Paydaşların Değerlendirilmesi
Etki
Önem
Zayıf Güçlü
Önemsiz İzle Bilgilendir
Önemli Çıkarlarını gözet, çalışmalara dahil et
Birlikte çalış
62/42
Paydaş Görüşlerinin Alınması
İzlenecek Yol
• Yöntemin belirlenmesi,
• Paydaşların belirlenmesi,
• Çalışmanın sorumlularının belirlenmesi,
• Ne zaman ve hangi sürede
gerçekleştirileceğine karar verilmesi
• Ne zaman, nasıl ve kimler tarafından
raporlanacağı ve değerlendirileceği..
62/43
Paydaş Görüşlerinin Alınması
Yöntemler
• Mülakat
• Anket uygulanması
• Atölye çalışması
• Toplantı
62/44
Paydaş Görüşlerinin Alınması
• Kurumun hangi faaliyetleri ve
hizmetleri sizin için önemlidir?
• Kurumun olumlu yönleri nelerdir?
• Kurumun geliştirilmesi gereken
yönleri?
• Kurumdan beklentileriniz?
62/45
Durum analizi
Kuruluş içi analiz ve Çevre analizi (GZFT)
• Kuruluşun mevcut durumunu ve geleceğini etkileyebilecek, iç ortamdan kaynaklanan ve kuruluşun kontrol edebildiği koşulların ve eğilimlerin incelenerek güçlü ve zayıf yönlerin belirlenmesi ve değerlendirilmesidir.
62/46
GZFT (SWOT) Analizi
• Bir kurum veya kuruluşun ve
bulunduğu çevrenin
değerlendirilmesinde
kullanılan bir planlama ve
organizasyon aracıdır.
62/47
GZFT (SWOT) Analizinin Tarihçesi
SWOT Analizi, Stanford Araştırma SWOT Analizi, Stanford Araştırma
Enstitüsü’nde (Enstitüsü’nde (Stanford Research InstituteStanford Research Institute) )
1960 tarihinden 1970 tarihine kadar 1960 tarihinden 1970 tarihine kadar
sürdürülen çalışmaların ürünüdür.sürdürülen çalışmaların ürünüdür. Sistemin Sistemin
beş kişilik bir grubun çalışması ile ortaya beş kişilik bir grubun çalışması ile ortaya
konduğu kabul edilir. konduğu kabul edilir. Albert SAlbert S.. Humphrey Humphrey
(ölümü: 31 Ekim 2005) bu grubun önde
gelen isimlerinden birisidir.
62/48
GZFT(SWOT) Analizi
İncelenen kuruluşla, teknikle, süreçle İncelenen kuruluşla, teknikle, süreçle
veya bir durumla ilgiliveya bir durumla ilgili olarak
güçlügüçlü yanları (S)
zayıfzayıf yanları (W)
fırsatlarıfırsatları ve (O)
tehditleritehditleri (T)
belirleme aracıdır.
62/49
Swot Analizinin Swot Analizinin Stratejik Planlama Sürecindeki YeriStratejik Planlama Sürecindeki Yeri(Kaynak: Society for Human Resource Management’in www.shrm.org adlı sitesinden alınmıştır.)
I.I.
PPLANLAMAYALANLAMAYA
BAŞLAMABAŞLAMA
II.II.
İSTENİLENİSTENİLEN SONUÇLARSONUÇLAR
III.III.
NASIL?NASIL?
IV.IV.
UYGULAMAUYGULAMA
V. V.
GÖZDEN GÖZDEN GEÇİRMEGEÇİRME
İç ve Dış İç ve Dış DeğerlendirmeDeğerlendirme
(SWOT(SWOT))
Vizyon/
Misyon
Stratejiler- Arzulanan geleceğe ulaşabilmede gerek duyulan stratejiler.
- Gelişimi izlemede kullanılan ölçütler
Uygulama planları
-Faaliyet planları-Sorumluluklar-Süre-Çıktılar
İzleme ve İzleme ve kontrol etmekontrol etme
Varsayımlar/
Öncelikli konular
AmaçlarÖngörülme-
yenleri planlama
. Alternatif planlar için. Alternatif planlar için temel oluşturmak.temel oluşturmak.
. . Gelinen noktayı Gelinen noktayı saptamaksaptamak
Neredeyiz?Neredeyiz?
Nerede Nerede olmak olmak
istiyoruzistiyoruz??
Oraya nasıl Oraya nasıl ulaşacağızulaşacağız??
Kim?Kim?
Ne yapmalıNe yapmalı??
Nasıl Nasıl yapıyoruzyapıyoruz??
Başarılı mıyız?Başarılı mıyız?
62/50
GZFT (SWOT) Analizi
SWOT Analizi yaparken
izlenecek işlem sırasının ilk
basamağını,
Beyin Fırtınası oluşturur.
62/51
GZFT (SWOT) Analizi
©South-Western College Publishing
SSStrengthsStrengths
SSStrengthsStrengths
WWWeaknessesWeaknesses
WWWeaknessesWeaknesses
OOOpportunitiesOpportunities
OOOpportunitiesOpportunities
TTThreatsThreats
TTThreatsThreats
İncelenen kuruluş, teknik, süreç İncelenen kuruluş, teknik, süreç veya bir durumunveya bir durumun güçlü yanlarıgüçlü yanları.. (olumlu hususlar)(olumlu hususlar)
İncelenen kuruluş, teknik, süreç İncelenen kuruluş, teknik, süreç veya bir durumunveya bir durumun güçlü yanlarıgüçlü yanları.. (olumlu hususlar)(olumlu hususlar)
İncelenen kuruluş, teknik, süreç veya birİncelenen kuruluş, teknik, süreç veya birdurumun zayıf yanları (olumsuz hususlar)durumun zayıf yanları (olumsuz hususlar)İncelenen kuruluş, teknik, süreç veya birİncelenen kuruluş, teknik, süreç veya birdurumun zayıf yanları (olumsuz hususlar)durumun zayıf yanları (olumsuz hususlar)
Güçlü yanları destekleyen dış Güçlü yanları destekleyen dış çevredeki koşullar (fırsatlar)çevredeki koşullar (fırsatlar)..Güçlü yanları destekleyen dış Güçlü yanları destekleyen dış çevredeki koşullar (fırsatlar)çevredeki koşullar (fırsatlar)..
Dış çevreden gelen tehditler.Dış çevreden gelen tehditler.Dış çevreden gelen tehditler.Dış çevreden gelen tehditler.
İçten gelen etkilerİçten gelen etkiler
Dıştan gelen etkilerDıştan gelen etkiler
62/52
GZFT (SWOT) Analizi
62/53
• Çevre analizi, kuruluşun kontrolü
dışındaki koşulların ve eğilimlerin
incelenerek, kuruluş için kritik olan
fırsat ve tehditlerin belirlenmesidir.
Çevre Analizi
62/54
• Çevre(PESTS) Analizi, Politik,
Ekonomik, Sosyal ve Teknolojik
ve Sektörel etkenleri inceleyerek;
önemli ve hemen harekete
geçilmesi gereken hususları
tespit etmek ve bu faktörlerin,
olumlu veya olumsuz, kimleri
etkilediğini ortaya çıkarmak için
yapılan bir analizdir.
Çevre Analizi
62/55
Çevre Analizi Teknikleri Trend Belirleme
Önem – Olasılık Analizi
Uzman Görüşü Alma
Nominal Grup Tekniği
Beyin Fırtınası
Odak Grupları
Senaryo Yazma
Kaynak: Sunu. Necmettin Oktay. Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü. ( 2006)
Çevre Analizi
62/56
Kapsam
Politik
Ekonomik
Sosyal
Teknolojik
Sektörel
Çevre Analizi
62/57
Politik/Hukuki Faktörler
İlgili yasalar
Vergi sistemi
Dış ticaret düzenlemeleri
Hükümet politikaları
Mevcut hükümetin durumu
Devletin müdahalesi
Uluslararası ilişkiler
Çevre Analizi
62/58
Ekonomik Faktörler Dünyadaki genel ekonomik durum Uluslararası ekonomik kuruluşlar Ticari döngüler Enflasyon ve değişim oranları Ekonomik büyüme ve GSMH değişimleri Faiz oranları Para ve kredi kaynakları, güvensizlik
durumu İş gücü mevcudiyeti Enerji mevcudiyeti ve maliyeti
Çevre Analizi
62/59
Sosyal/Kültürel Faktörler Çevreye olan hassasiyet
Tüketici eğilimleri
Yeni ihtiyaç ve istekler
Çalışma ve boş zaman eğilimleri
Zenginlik ve gelir dağılımı
Toplumun yaş ve eğitim dağılımı
Doğum artış oranı ve ortalama ömür
Toplumdaki etik değerler
Çevre Analizi
62/60
Teknolojik Faktörler BT(IT) kullanımının yaygınlığı Yeni ürünler Enerji kaynakları ve kullanabilirlik Alternatif ve yeni teknolojiler Girdi kaynakları, maliyetleri ve
mevcudiyetleri Hükümet, endüstri ve üniversitelerin
ARGE harc. Ekolojik faktörler Teknoloji transferi Altyapı teknolojisi
Çevre Analizi
62/61
• DPT. Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu. (2006). İkinci Sürüm. Ankara. http://www.dpt.gov.tr
• • DPT. Kamu Kuruluşlarının Hazırlamış Olduğu Stratejik Planlar.
http://www.sp.gov.tr• • Yönetmelik. Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında. Resmi Gazete. Sayı: 26179, 26.05.2006.• • Kültür ve Turizm Bakanlığı . TÜSSİDE Stratejik Yönetim Çalıştayı Çalışma
Raporu. ( 2006). http://sgb.kultur.gov.tr• • Kültür ve Turizm Bakanlığı. Stratejik Planlama Kılavuzu. ( 2007).
http://sgb.kultur.gov.tr• • Kültür ve Turizm Bakanlığı. Durum Analizi Kapsamında Yapılması
Gereken Çalışmalar. http://sgb.kultur.gov.tr
• Sunu. Necmettin Oktay. PESTS Analizi. Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü. ( 2006)
KAYNAKLAR
62/62