การท าอาหารปลาอย่างง่าย...

การท าอาหารปลาอยางงาย เพอลดตนทนในการเลยงสตวน า

เรยบเรยงโดย ประมข ฤๅแกวมา

นกวชาการประมงช านาญการ ศนยวจยและพฒนาประมงน าจดสกลนคร

ตนทนมากกวารอยละ 80 ของการเลยงปลาอยกบอาหารปลา ยกตวอยางเชนจากการเลยงในบอซเมนตกลมเสนผาศนยกลาง 1 เมตร ปลอยปลา 100 ตวโดยใหอาหารปลาดกแบบเมดลอยน ามผลการเลยงพอพอสรปไดดงน

ตนทน คาพนธปลาดก 100 ตวๆละ 0.2 บาทรวม 20 บาท คาอาหารปลาดก 15 กก.ๆละ 22.50 บาทรวม 337.50 บาท รวมตนทน 357.50 บาท รายได ปลาดก 10 กก.ๆละ 45 บาท รวม 450 บาท ก าไร (9.25 ตอกโลกรม) 92.5 บาท

ตองท าจากวตถดบคณภาพด ไมปนเปอนสารเคม, ยาฆาแมลง, สารพษจากเชอรา และสารตองหามอนๆ เกนคาทก าหนด

ใหม สด กลนหอม มสารอาหารครบถวนเพยงพอ มความคงทนในน าไดด การเกบรกษาถกวธ

เพยงพอและเหมาะสม เกดประสทธภาพสงสด ไมควรใหอาหารสดในปรมาณมาก มการจดการเกยวกบขอมลการใหอาหาร การใหยาเสรมเมอจ าเปน มระยะหยดยา

1.เลอกอาหารใหถกตองกบชนดของสตวน าทเลยง 2.เลอกขนาดและรปแบบของอาหารใหเหมาะสมกบขนาดของสตวน า

3.พจารณาวตถดบทใชเปนองคประกอบของอาหารสตวน า 4.กลน :- หอม ไมเหมนหน

5.ส :- สม าเสมอ

6.ความสดของอาหาร และอายของอาหาร 7.สงเจอปน 8.ฝน(อาหารทดควรมฝนไมเกน 2 %) 9.ความคงทนของอาหารในน า

10.เลอกซออาหารสตวน าทมทะเบยน ทะเบยนอาหารสตวน าทขนทะเบยนอาหารกบกรมประมง ทะเบยนอาหารสตวเลขท ป.01 01 44 0116 ทะเบยนอาหารสตวน าทขนทะเบยนอาหารกบกรมปศสตว ทะเบยนอาหารสตวเลขท 01 01 45 0099

**เลขทะเบยนอาหารสตว ป. 12 34 56 7890

เลขล าดบท 3 - 4 หมายถง ประเภทของชนดอาหารสตว 01 = อาหารสตวผสมส าเรจรป 02 = หวอาหารสตว 03 = สารผสมลวงหนา 04 = อาหารเสรมส าหรบสตว

ป. = เปนเลขทะเบยนอาหารสตวทออกโดยกรมประมง

เลขล าดบท 1 - 2 หมายถง ประเภทใบอนญาตของผทขอขนทะเบย 01 = อาหารสตวน าทผลตในประเทศไทย

02 = อาหารสตวน าทน าเขาจากตางประเทศ

เลขทะเบยนอาหารสตว ป. 12 34 56 7890

เลขล าดบท 5 - 6 หมายถง ปพ.ศ.ทออกเลขทะเบยน

เลขล าดบท 7 - 0 หมายถง ล าดบของเลขทะเบยนในปนน

ป. = เปนอาหารสตวน าทไดรบทะเบยนอาหารสตวจากกปม.

02 = เปนอาหารสตวน าน าเขาจากตางประเทศ

01 = เปนอาหารสตวผสมส าเรจรป

45 0073 = เปนอาหารสตวน าทไดรบทะเบยนอาหารสตวในปพ.ศ.2545 ล าดบท 73

ตวอยาง ป.02 01 45 0073

11.ตองซออาหารทยงไมหมดอาย

ดทฉลากอาหารสตวน า

มขอความภาษาไทย แสดงไวดงน 1.ชออาหารสตวทางการคา 2.เลขทะเบยนอาหารสตว 3.ชอผผลตและสถานทผลต และชอผน าเขาและสถานทน าเขา (กรณอาหารน าเขาจากตางประเทศ)

4.น าหนกสทธของอาหารสตว (กรม, กโลกรม) 5.ชอวตถดบส าคญซงใชเปนสวนผสม 6.คณภาพทางเคมของอาหารสตว 7.วน เดอน ป ทผลตอาหารสตว และวน เดอน ป ทอาหารสตวหมดอาย

8.วธใช

สถานทเกบอาหารสตวน าควรมลกษณะดงน 1.เปนโรงเรอนโปรง อากาศถายเทไดด

2.ปราศจากหนและแมลง 3.มหลงคาคลม

4.ไมควรวางอาหารบนพนโดยตรง

-เกษตรกรควรปดถงหรอภาชนะบรรจอาหารสตวน าใหสนทหลงการเปดใชแลว -สารผสมลวงหนาเมอเปดใชแลวใหเกบไวในภาชนะหรอทมดชด หรอไมใหถกแสงโดยตรง ซงจะท าใหวตามนถกท าลาย

ปจจย ทสงผลตอการเจรญเตบโตของปลา นอกจากเรองคณภาพน า พนธปลา และการจดการฟารมแลว อาหารปลาถอวาเปนปจจยทส าคญ เพราะอาหารทปลากนเขาไปจะเปลยนเปนเนอปลา หรอ น าหนกปลานนเอง งานศกษาและพฒนาดานประมงเหนวาตนทนสวนใหญของการเลยงสตวน ามากกวารอยละ 80 มาจากอาหารสตวน าหากลดตนทนสวนนไดกนาจะท าใหเกษตรกรมผลก าไรจากการเลยงสตวน ามากขน โดยการผลตอาหารสตวน าใชเองแบบงายๆน ใชวตถดบทหาไดงายในพนท เชน ร าออน ปลายขาวบด ขาวโพดบด ใบกระถน และปลาปน เปนตน

การท าอาหารปลาอยางงาย

ความตองการโปรตนของปลาแตละชนด ซงจะสมพนธกบระบบการยอยอาหารของปลาแตละชนด

ปลาเฉาฮอ ปลาเลงฮอ ปลาแรด

ปลาเฉาฮอ

ปลาเลงฮอ

มอตราสวนประมาณ 2.16 %

ปลาเฉาฮอ

ปลาตะเพยนขาว

ปลานล

ปลายสกเทศ

ปลาไน

ปลากาด า

ปลาสวาย

มอตราสวนประมาณ 2.04 %

ปลาไน

ปลากนพช เชน ปลาจน เฉาฮอ ลนฮอ ตองการอาหารทมเปอรเซนตโปรตนรอยละ 25

ปลากนรวม เชน ปลานล ปลาสวาย ปลาไน ปลายสกเทศ ปลานวลจนทรเทศ ตองการอาหารทมเปอรเซนตโปรตนรอยละ 30

ปลากนเนอ เชน ปลาดก ปลาชอน ปลากดเหลอง ปลาหมอไทย ตองการอาหารทมเปอรเซนตโปรตนรอยละ 35

โปรตน หนาทแซมแซมสวนทสกหรอสรางเซลลเกาแทนเซลลใหม ชวยในการเจรญเตบโตของรางกาย

ไขมน หนาทเปนโครงสรางของเนอเยอและเปนแหลงพลงงาน

คารโบไฮเดรต หนาทเปนแหลงพลงงาน วตามน ใชในการเจรญเตบโต(ใชนอยแตจ าเปน) แรธาต

โปรตน ปลาปน ปลาสด เลอดปน กงปน เศษไกปน ไสไก ผลตภณฑจากนม(หางนม) เปลอกกง และผลตภณฑจากพช เชน ขาวโพด ขาวสาล กากถวเหลอง กากเมลดฝาย กากถวลสง ใบกระถนบด สาเหลา เปนตน

ปลายขาว ร า ขาวโพด ขาวฟาง มนสมปะหลง

น าตาลทราย กากน าตาล กากผงชรส และไขมนชนดตางๆ(ไมควรเกน 5%)ในสตรอาหาร

สารเหนยว ชวยใหอาหารเกาะตวไมละลายน างาย อลฟาสตาซท จ าเปนในอาหารกง อาหารกบ

สารแตงกลน ชวยดงดดการกนอาหารของปลา เชน กลนจากปลา ป กง หอย หมก ตบววปน

สารกนหนและกนรา

นายปาน ไชยทกษณ เกษตรกรบานดอนแกว อ าเภอกมภวาป จงหวดอดรธาน

เปนเกษตรกรตวอยางทท าอาหารปลาใชเองในฟารม โดยใชวตถดบทหาไดงายในพนท ประกอบดวย ร าออน ปลายขาวบด ขาวโพดบด และปลาปน

1. เตรยมวตถดบทใชท าอาหารโดยการชง ดงน ร าออน 5 กก. ปลายขาวบด 2 กก. ขาวโพดบด 2 กก. และปลาปน 1 กก. 2. ผสมวตถดบคลกเคลาใหเขากนในภาชนะ

3. เตมน าประมาณ 2 ลตร

4.น าสวนผสมวตถดบเขาเครองอดเมด

ร าออน ราคา 12-15 บาท/กก.

ปลายขาว ราคา 12-15 บาท/กก.

ปลาปน ราคา 30 บาท/กก.

ขาวโพดบด ราคา 10 บาท/กก.

ดงนนตนทนในการท าอาหารปลาอดเมดแบบจม

โดยไมคดคาแรงประมาณ 9 บาท ตอ กโลกรม

ปลาปน 20 สวน กากมะพราว 20 สวน กากถวเหลอง 10 สวน ร า 30 สวน กากผงชรส 20 สวน

ปลาปน 5 สวน กากมะพราว 30 สวน กากถวเหลอง 45 สวน ร า 18 สวน สารเหนยว 2 สวน

ปลาเปด 30 สวน ร า 70 สวน

ปลาเปด 60 สวน ร า 40 สวน

ปลาปน 12 สวน ปลายขาว 20 สวน กากถวเหลอง 23 สวน ร า 40 สวน ใบกระถน 4 สวน

ปลาปน 15.8 สวน(1.58 kg) ปลายขาว 13 สวน(1.3 kg) กากถวเหลอง 35 สวน(3.5 kg) ร า 33 สวน(3.3 kg) วตามนรวม 0.2 สวน(0.02 kg) น ามนตบปลา 3 สวน(0.3 kg)

อาหารผสมอดเมด อาหารผสมแบบอดเมดเปนอาหารทสะดวกในการใช การเกบรกษา มปรมาณและคณคาอาหารทแนนอน

การเตรยมอาหารผสม จะเตรยมจากวตถดบชนดตาง ๆ น ามาผสม กนตามสตร อาหารผสมนลกกบจะไมคอยคนเคยตองหดใหกนโดยในระยะแรกอาจจะผสมปลาเปดให มากไวกอนแลวคอยๆ ลดปลาเปดลงจนเหลอแตอาหารผสมลวน ๆ

สตรอาหารกบสตร 1 โปรตนประมาณ 40% (ใหลกกบหางเรมหดถง1-1.5เดอน) วตถดบ ปลาปน(โปรตน 58-60%) 43% กากถวเหลอง 27% สารเหนยว (อลฟาสตาซท) 5% ปลายขาว (บดละเอยด) 20% วตามนและแรธาตรวม 0.5-1% วตามนซ 0.1% น ามนหม น ามนพชหรอน ามนปลา4%

สตรอาหารกบสตร 2 โปรตนประมาณ 34%(ลกกบ1.5-3.5-4เดอน)

วตถดบ ปลาปน(โปรตน 58-60%) 33% กากถวเหลอง 30% ร าละเอยด 4% สารเหนยว (อลฟาสตาซท) 5% ปลายขาว (บดละเอยด) 24% วตามนและแรธาตรวม 0.5-1% วตามนซ 0.1% น ามนหม น ามนพชหรอน ามนปลา3%

สตรอาหารกบสตร 3 โปรตนประมาณ 30%(กบกอนจบขาย 2 สปดาห)

วตถดบ ปลาปน(โปรตน 58-60%) 27% กากถวเหลอง 35% ร าละเอยด 6% สารเหนยว (อลฟาสตาซท) 5% ปลายขาว (บดละเอยด) 24% วตามนและแรธาตรวม 0.5-1% วตามนซ 0.1% น ามนหม น ามนพชหรอน ามนปลา2%

สตรส าหรบผลตอาหาร 100.00 กโลกรม 1. ปลาปน 56 กโลกรม 2. ร าละเอยด 12 กโลกรม 3. กากถวเหลอง 12 กโลกรม 4. แปงเหนยว 14 กโลกรม 5. น ามนปลา 4 กโลกรม 6. วตามน + แรธาต 1.6 กโลกรม 7. สารเหนยว 0.4 กโลกรม

การค านวณสตรอาหารโดยวธใชรปสเหลยม วธนเปนวธทนยมใชมากเหมอนกบวธลองผดลองถก โดยจะมหลกการทส าคญดงน คอ ตองแบง วตถดบอาหารสตว ออกเปน 2 กลม คอ วตถดบทมโปรตนสง และวตถดบทมโปรตนต า แลวเขยนคาเปอรเซนตไวมมซายของรปสเหลยมจตรส โดยเขยนเปอรเซนตโปรตนของวตถดบทมโปรตนสงไว มมซายลาง และเปอรเซนตโปรตนของวตถดบทมโปรตนต าไวมมซายบน จากนนจงน าคาเหลานมาหกลบกบเปอรเซนตโปรตนทตองการใหมในสตรอาหาร ซงเขยนไวตรงกลางรปสเหลยมจตรส แลวจงน าคาทหกลบแลวมาค านวณสตรอาหาร วธเขยนรปสเหลยมจตรสอาจแบงยอยได 2 กรณ คอ

ตวอยางท จงค านวณสตรอาหารปลาดกซงตองการผลตใหมโปรตน 35% จ านวน 100 กโลกรม โดยใชปลาเปดและกากถวเหลองเปนสวนผสม ก าหนดใหปลาเปด และกากถวเหลองมโปรตน 20 และ 45 % ตามล าดบ

ขนตอนท 1 : เขยนรปสเหลยม และใสเปอรเซนตโปรตนทตองการใหมลงตรงกลาง ขนตอนท 2 : ใสเปอรเซนตโปรตนของกากถวเหลองซงมโปรตนสงไวมมซายลาง และเปอรเซนตโปรตน ของปลาเปดซงมโปรตนต าไวมมซายบนแลวหกลบคาเหลานนกบเปอรเซนตโปรตนทตองการใหมไวทมมตรงขามของวตถดบอาหารสตว

ดงนน สดสวนของปลาเปดและกากถวเหลองในอาหารผสมมคารวม 10 + 15 = 25 สวน

ปลาเปด

กากถวเหลอง

35 20

45

10

15

= 25

ค านวณปรมาณปลาเปด และกากถวเหลองในสตร อาหาร 100 กโลกรม ไดดงน อาหารผสม 25 กโลกรม ตองมปลาเปด 10 กโลกรม อาหารผสม 100 กโลกรม ตองมปลาเปด (10/25) x 100 = 40 กโลกรม อาหารผสม 25 กโลกรม ตองมกากถวเหลอง 15 กโลกรม อาหารผสม 100 กโลกรม ตองมกากกถวเหลอง (15/25) x 100 = 60 กโลกรม

ตรวจสอบเปอรเซนตโปรตนในสตรอาหาร ชนดของวตถดบจ านวน(กโลกรม) ปรมาณโปรตน (กโลกรม)

ปลาเปด:กากถวเหลอง 40 :60 40 x (20/100) = 8

60 x (45/100) = 27 8+27=35

จงค านวณสตรอาหารปลาดกซงตองการผลตใหมโปรตน 35 % จ านวน 100 กโลกรม โดยใชปลาปน กากถวเหลอง เมลดขาวโพดบด ร า และมนเสนเปนสวนผสม ก าหนดใหปรมาณโปรตนของปลาปน กากถวเหลอง เมลดขาวโพด ร า และมนเสนมคาเปน 60 , 45, 7, 12 และ 2 เปอรเซนต ตามล าดบ

ขาวโพดบด+ร า+มนเสน

ปลาปน+กากถวเหลอง

35

60+45=105 105/2=52.5

17.5

28

= 45.5

7+12+2=21 21/3=7

แบงวตถดบอาหารสตวออกเปนกลมทมโปรตนสงและโปรตนต า โดยใชเกณฑแบงท 20 เปอรเซนต แลวหาคาเฉลยได ดงน อาหารกลมทมโปรตนสง (ปลาปน + กากถวเหลอง) มโปรตนเฉลย

(60 + 45) / 2 = 52.5 เปอรเซนต อาหารกลมทมโปรตนต า (เมลดขาวโพด + ร า + มนเสน) มโปรตนเฉลย (7 + 12 + 2) / 3 = 7 เปอรเซนต จากนนใสเปอรเซนตโปรตนของอาหารกลมทมโปรตนสงไวมมซายลางและเปอรเซนตโปรตนของอาหาร ทมโปรตนต าไวมมซายบน แลวหกลบคาเหลานนกบเปอรเซนตโปรตนทตองการใหมไวทมมตรงขามของวตถดบ อาหารสตว

ดงนน สดสวนของวตถดบอาหารสตวทมโปรตนสงและโปรตนต ามคารวม 17.5+28 = 45.5 สวน

ค านวณสดสวนวตถดบอาหารสตวทมโปรตนสงและโปรตนต าในสตรอาหาร 100 กโลกรม ไดดงน อาหารผสม 45.5 กโลกรม ตองมปลาปนและกากถวเหลองรวม 28 กโลกรม เมลดขาวโพดบด ร าและมนเสนรวม 17.5 กก.

ดงนนอาหารผสม 100 กโลกรมจะหาปรมาณทงหมดไดจาก อาหารผสม 45.5 กโลกรม ตองมเมลดขาวโพดบด ร าและมนเสนรวม 17.5 กก. อาหารผสม 100 กโลกรม ตองมเมลดขาวโพดบด ร าและมนเสนรวม (17.5/45.5) x 100 = 38.46 กก. ฉะนนจงมเมลดขาวโพดบด ร า และมนเสนอยางละเทา ๆ กน คอ 38.46/3 = 12.82 กก.

อาหารผสม 45.5 กโลกรม ตองมปลาปนและกากถวเหลองรวม 28 กก. อาหารผสม 100 กโลกรม ตองมปลาปนและกากถวเหลองรวม

(28/45.5) x 100 =61.54 กก. ฉะนนจงมปลาปนและกากถวเหลองอยางละเทา ๆ กน คอ

61.54/2 = 30.77 กก.

ชนดของวตถดบจ านวน(กโลกรม) ปรมาณโปรตน (กโลกรม) ปลาปน กากถวเหลอง เมลดขาวโพดบด ร า มนเสน

รวม30.77+30.77+12.82+12.82+12.82=100 30.77 x (60/100) = 18.46

30.77 x (45/100) = 13.85 12.82 x (7/100) = 0.90 12.82 x (12/100) = 1.54 12.82 x (2/100) = 0.25

รวม 35

อาหาร

สงแวดลอม

ปลา

ก าไร

อาหารและการผลตสตวน า กรมประมง อาหารปลา. วรพงศ วฒพนธชย. มหาวทยาลยบรพา.