สาขาสัตว์น ้า (ภาคโปสเตอร์)Poster)_1123-1196... · และเมื่อเลี้ยงไปแล้ว 2 เดือน จึงเริ่มท้าการเก็บตัวอย่างปลามาท้าการชั่งน้้าหนัก

การประชมวชาการสตวศาสตรแหงชาต ครงท 6 The 6th National Animal Science Annual Conference of Thailand 2017 (ASAC 2017)

Agricultural Sci. J. 2017 วารสารวทยาศาสตรเกษตร Vol. 48 (2) (Suppl) May-August ปท 48 ฉบบท 2 (พเศษ) พฤษภาคม – สงหาคม 2560

สาขาสตวสาขาสตวน าน า

((ภาคภาคโปสเตอรโปสเตอร))



1123

ประสทธภาพของวคซน Streptococcus agalactiae ทตานตอโรค Streptococcosis ในฟารมเล ยงปลานล จงหวดชลบร

Efficacy of Streptococcus agalactiae Vaccine Against Streptococcosis Disease in Chonburi Province

เฉลมศกด เจยดารงค1 ปวณา ทวกจการ2 และวรกฤต วรนนทกจ1* Jiadamloong , C.1, Taveekitjakan, P. 2 and Worananthakij , W.1*

1ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง ถนนฉลองกรง เขตลาดกระบง กทม. 10520 2 ภาควชาวทยาศาสตรการประมง คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง ถนนฉลองกรง เขตลาดกระบง กทม. 10520 1Department of Biology, Faculty of Science, King Mongkut's Institute of Technology Ladkrabang, Chalongkrung Road, Ladkrabang District, Bangkok, 10520 2 Program in Fisherise Science, Faculty of Agricultural Technology, King Mongkut's Institute of Technology Ladkrabang, Chalongkrung Road, Ladkrabang District, Bangkok, 10520 * Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ การศกษาผลของวคซนเพอการปองกนโรคสเตรปโตคอคโคซส ในฟารมเลยงปลานลของ

เกษตรกรในจงหวดชลบร เปนระยะเวลา 4 เดอน ตงแตเดอนมนาคม ถง มถนายน 2559 แบงกลมการทดลองเปน 2 กลม ไดแก กลมปลาทไดรบวคซนและกลมปลาทไมไดรบวคซน ทขนาดเรมตน 6-7 กรม และเมอเลยงไปแลว 2 เดอน จงเรมทาการเกบตวอยางปลามาทาการชงนาหนก วดขนาดปลาและเจาะเลอดปลาเดอนละ 1 ครง เพอศกษาคาโลหต (ปรมาณเซลลเมดเลอดแดง, ปรมาณเซลลเมดเลอดขาว, ปรมาณเมดเลอดแดงอดแนน, คาฮโมโกลบน) และคาภมคมกน (ปรมาณพลาสมาโปรตน, คากจกรรมไลโซไซม, คาอมโมโนโกลบลน และคาการตกตะกอนของแอนตบอด ) ผลการศกษาพบวาในชวง 2 เดอนแรกหลงจากปลาไดรบวคซน ปรมาณเมดเลอดขาวของปลาทไดรบวคซนจะมคาสงกวากลมทไมไดรบวคซนอยางมนยสาคญ (p<0.05) สอดคลองกบปรมาณการตกตะกอนของแอนตบอดในปลากลมทไดรบวคซนทมการเพมขนใน 2 เดอนแรกอยางมนยสาคญ (p<0.05) เปนผลเนองมาจากวคซนทปลาไดรบเขาไปในรางกายกระตนภมคมกนใหมปรมาณสงขน สวนคาโลหต ไดแก ปรมาณเมดเลอดแดง ปรมาณเมดเลอด



1124

แดงอดแนน และคาฮโมโกลบนในปลานลกลมทไดรบวคซนมคาสงกวากลมทไมไดรบวคซน โดย 2 คาสดทายมคาแตกตางอยางมนยสาคญ (p<0.05) ตงแตเดอนมนาคม-มถนายน สวนคาภมคมกน ไดแก ปรมาณพลาสมาโปรตนและคากจกรรมไลโซไซมไมมความแตกตางอยางมนยสาคญ (p>0.05) และเพอยนยนวาวคซนมการกระตนภมคมกนภายในปลาเพมมากขน จงทดสอบการแสดงออกของยน Interleukin 8 จากไต ดวยวธ RT-PCR พบวาปลานลทไดรบวคซนมการแสดงออกของยนนทกตว แตในปลาทไมไดรบวคซนจะพบยนดงกลาวปรากฏขนในปลาบางตว ระหวางเดอนพฤษภาคมและมถนายน บงบอกวาปลานลทไมไดรบวคซนตวทพบยน IL8 มการตดเชอแบคทเรยเกดขน การศกษาครงนสามารถนาไปเปนขอมลพนฐานในการจดการปองกน ควบคม และแกไขปญหาโรคสเตรปโตคอคโคซสทเกดขนในฟารมเลยงปลานลตอไปได

คาสาคญ: ปลานล, โรคสเตรปโตคอคโคซส, คาโลหตวทยา, ภมคมกน, Interleukin 8

ABSTRACT This research focused on the effects of vaccines for the prevention of Streptococcosis disease in the Oreochromis niloticus farm, Chonburi, Thailand for a period of 4 months; (March-June 2016). The fish were divided into 2 groups including vaccinated and non-vaccinated fish. The Initial sizes of fish were 6-7 grams. Two months later, the fish were collected for weighing, measuring the size and collecting blood to use in the hematological tests (red blood cells, white blood cell, percentage of hematocrit and total hemoglobin) and the immunological tests (plasma protein, lysozyme activity, immunoglobulin and antibody titer). The first 2 months, vaccinated fish had white blood cell higher than non-vaccinated tilapia were significant difference (p<0.05). Similarity with antibody titer in vaccinated fish more than non-vaccinated tilapia were significant difference (p<0.05) because vaccine induced immunity. Moreover, the hematological test including red blood cells, percentage of hematocrit and total hemoglobin in vaccinated fish were higher than non-vaccinated fish and the last two factors were significantly difference (p<0.05) on March-June. The immunological level found that plasma protein and lysozyme activity were not significant (p>0.05). To confirm immune activity of vaccinated fish, the gene expression of the interleukine 8 from the kidney was performed by RT-PCR method. The results show that all vaccinated fish were expressed IL8 but this



1125

gene was found in some non-vaccinated fish between May and June. It suggested that IL 8 gene expressed from non-vaccinated fish were caused by bacteria infection. This research may use as data for prevent, control and solve Streptococcosis disease in the Nile tilapia farm. Keywords: Oreochromis niloticus, Streptococcosis disease, Hematological, Immunity, Interleukin 8

บทนา ปลานลเปนปลาทเลยงงายสามารถขยายพนธรวดเรวและเปนปลานาจดทมความสาคญทาง

เศรษฐกจมากของประเทศไทย (สานกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา, 2558) มความตองการของตลาดทงในและตางประเทศสง ปจจบนการเลยงปลานลในเชงพาณชยไดพฒนามาเปนการเลยงในพนทจากดและตองการไดผลผลตจานวนมาก โดยปลอยปลาลงสบอในอตราความหนาแนนสง และการเลยงมการใหอาหารในปรมาณมากเกนความตองการของปลา อาหารทเหลอจงกลายเปนของเสยสะสมในระบบการเลยงทสงผลใหคณภาพนาไมด ปลาจงเกดความเครยดขน สาเหตดงกลาวมสวนทาใหภมคมกนของปลาลดลงและสงผลใหปลาไดรบเชอกอโรคงายขน นาไปสการปวยเปนโรค (Plumb 1997; Shoemaker et al., 2000) โรคระบาดทสรางความเสยหายในระบบการเลยงปลานล คอ โรคสเตรปโตคอคโคซส ซงเปนโรคทเกดจากเชอแบคทเรยในสกล Streptococcus sp. พบวาสามารถระบาดไดทงในปลาทอาศยตามธรรมชาตและฟารมเพาะเลยง (Suanyuk et al., 2008) โดยปลาแสดงอาการทองบวม และเมอทาการตรวจสอบความผดปกตภายในชองทองพบวามของเหลวสเหลองทะลกออกมา ตบมสซด เกดการตกเลอดและอกเสบ ถงนาดและมามบวมโตมาก (Plumb, 1999) เกษตรกรสวนมากจะทาการควบคมโรคโดยใชยาปฏชวนะและผลตภณฑเคมเพอยบยงการเกดโรค แตเมอใชยาเปนระยะเวลานานในปรมาณมากจะกอใหเกดการสะสมในตวปลาและตกคางในบอเลยง และผบรโภคปลาจะไดรบผลกระทบดานสขภาพ นอกจากนอาจกอใหเกดการดอยาในระบบการเลยงอกดวย (Evan and Klesius, 2004) เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว เกษตรกรจงนาวคซนมาใชทดแทนการใชยาปฏชวนะในการปองกนโรค งานวจยนจงมวตถประสงคเพอศกษาระดบภมคมกนของปลานลตอวคซนเชอ Streptococcus agalactiae ในระดบฟารมเลยง โดยทาการศกษาแบงปลาเปน 2 กลม คอปลาทไดรบวคซนและไมไดรบวคซน และทาการการเกบตวอยางเลอดเพอวเคราะหหาความแตกตางทางดานโลหตวทยา คาภมคมกนแบบไมจาเพาะและคาภมคมกนแบบจาเพาะ เพอเปนแนวทางในการพฒนาวคซนเพอปองกนโรคและการจดการการเลยงปลานลในฟารมของเกษตรกรเพอใหมคณภาพในอนาคตตอไป



1126

อปกรณและวธการ

สถานททาการทดลองและตวอยางปลานล ทาการสมเกบตวอยางปลานลจากฟารมเกษตรกรในอาเภอพานทอง จงหวดชลบร หลงจาก

เกษตรกรปลอยปลานลขนาดเรมตน 6 - 7 กรม ในอตรา 1,000 ตว/ไร และเลยงปลาไปแลว 2 เดอน ในบอดนขนาด 3 ไร จานวน 4 ครง ระหวางเดอนมนาคม-มถนายน 2559 จาก 2 บอคอ ปลาทไดรบวคซนและไมไดรบวคซน เดอนละ 1 ครง บอละ 10 ตว ทาการชงวดขนาดปลา และเกบตวอยางเลอดปลาจากบรเวณโคนหาง ปรมาตร 1 มลลลตร เพอใชทดสอบคาโลหตวทยาภมคมกน และตรวจสอบคาคณภาพนา (คาพเอช อณหภม ปรมาณออกซเจนทละลายในนา และปรมาณแอมโมเนยรวม) ทกครงทเขาสมเกบตวอยาง การศกษาคาโลหตวทยา

คาปรมาณเมดเลอดแดงอดแนน (%Hematocrit, Hct) ตามวธของจไลวรรณ และสมพร (2551) การนบจานวนเมดเลอดแดงและเมดเลอดขาว (Blood cell count) ตามวธการของ กจการ (2538) และการทดสอบหาคาระดบฮโมโกลบน (Total hemoglobin) ตามวธการของ Larsen and Snieszko (1961) การศกษาระดบภมคมกนวทยา

คาภมคมกนแบบไมจาเพาะ ไดแก การทดสอบหาคาโปรตนในพลาสมา (Plasma protein) ตามวธการของ Lowrey et al. (1951) การทดสอบหาคากจกรรมไลโซไซม (lysozyme activity) การทดสอบหาคากจกรรม ไลโซไซมตามวธการของ Lie et al. (1989)

คาภมคมกนแบบจาเพาะ ไดแก การทดสอบหาคาอมโมโนโกลบลน (Immunoglobulin) ตามวธการของ Al-Dohail et al. (2009) และการทดสอบหาคาแอนตบอดไตเตอร (Antibody titer) ตามวธการของ Biller et al. (2010) การทดสอบการแสดงออกของยน Interleukin 8

ทาการสกด total RNA ของปลานล โดยใชนายาทดสอบ GENEzol Reagent ยหอ Geneaid, USA จากนนนาตวอยางทไดมาทา Reverse transcription - Polymerase Chain Reaction (RT-PCR) เพอตรวจสอบยน Interleukin 8 (IL8) ดวย Primer IL8F และ IL8R (Gregorio et al. 2014) โดยใชชด



1127

ทดสอบ my taq one-step RT-PCR kit ยหอ Bioline, UK และตรวจสอบผลตภณฑทเกดขนดวยเทคนค gel electrophoresis มาตรฐาน

การวเคราะหทางสถต

วเคราะหคาโลหต และคาภมคมกนโดยวธ Independent sample T-test ทระดบความเชอมน 95% (p<0.05) ดวยโปรแกรม SPSS version 20

ผลการทดลอง

จากการเกบตวอยางนามาวเคราะหพบวาคาพเอช อณหภม ปรมาณออกซเจนทละลายในนา และปรมาณแอมโมเนยรวม อยในระดบทเหมาะสมกบการเลยงปลานล โดยมคาอยระหวาง 8.42-9.34 , 27.5-35.9 องศาเซลเซยส, 4.29-16.8 มลลกรมตอลตร และ 0.45-0.84 มลลกรมตอลตร ตามลาดบ สาหรบการเกบตวอยางเลอดและนามาวเคราะหหาคาโลหต และคาภมคมกนของปลากลมทไดรบวคซนและไมไดรบวคซน แลวนาผลทไดมาวเคราะหทางสถตโดยวธ Independent sample T-test พบวาคานาหนก และคาความยาวของปลาทง 2 กลมเพมขนอยางตอเนองในทกเดอนตลอดการทดลอง โดยปลาทไมไดรบวคซนมคามากกวาปลาไดรบวคซนอยางไมมความสาคญทางสถต และในเดอนมนาคม -เมษายน พบวาคาการตกตะกอนของแอนตบอดและปรมาณเซลลเมดเลอดขาวในปลาไดรบวคซนเพมขนกวาปลาทไมไดรบวคซนอยางมนยสาคญ (p<0.05) ในเดอนเมษายน-มถนายน พบวาคาเมดเลอดแดงอดแนนและคาฮโมโกลบนในปลากลมทไดรบวคซนเพมสงกวากลมทไมไดรบวคซนอยางมนยสาคญ (p<0.05)เชนกน สวนปรมาณเซลลเมดเลอดแดง คากจกรรมไลโซไซมและคาอมโมโนโกลบลนไมมความแตกตางอยางมนยสาคญ (p>0.05) (Table 1)

เมอทดสอบการแสดงออกของยน IL8 ระหวางปลาในกลมทไดรบวคซนและไมไดรบวคซนจากไต

พบวาปลาในกลมไดรบวคซนทกตวมการแสดงออกของยน IL8 สวนกลมทไมไดรบวคซนจะมการแสดงออกของยนดงกลาวในปลาบางตวระหวางเดอนพฤษภาคมและมถนายน โดยมสาเหตมาจากปลาบางตวในกลมทไมไดรบวคซนมการตดเชอแบคทเรย และเพอยนยนวาปลานลทง 2 กลมมยนดงกลาว จงไดนา β-actin ซงเปนยนควบคมภายในมาทาการเปรยบเทยบพบวาปลาทกตวมการแสดงออกของยนดงกลาว (Figure 1)



1128

Table 1 Analysis of hematological and immunological parameters comparison between vaccinated and non-vaccinated fish during March to June 2016

Parameter Group March April May June

Weight (g) Vaccine 115.61±4.12* 284.10±7.73 340.2±9.36 350.00±13.26

Non vaccine 122.11±21.86 286.80±9.07* 377.50±9.85* 399.00±15.43*

Length (cm) Vaccine 19.95±34.06 23.10±0.22 25.31±0.34 25.20±0.32 Non vaccine 20.24±20.39* 24.37±0.26* 26.33±0.39* 26.55±0.24*

RBC (x105 cell/µl) Vaccine 4.05±3.99 4.40±2.73 4.45±1.19 4.45±1.56 Non vaccine 3.45±2.05 5.35±2.64 3.35±1.58 3.30±1.12

WBC (x104 cell/µl) Vaccine 4.25±7.20* 3.90±0.21* 4.20±4.40* 6.25±4.51* Non vaccine 3.55±17.85 2.80±1.04 5.30±6.55 4.40±3.35

Hematocrit (%) Vaccine 39.24±5.92 34.50±1.60* 37.50±1.02* 39.00±0.90* Non vaccine 27.90±2.13 33.94±0.76 30.15±0.63 33.95±1.62

Total hemoglobin (g/dl)

Vaccine 171.77±5.42 117.19±4.79* 133.46±3.19* 127.12±3.82* Non vaccine 82.97±20.27 139.05±4.31 114.02±4.23 119.61±5.57

Plasma protein (mg/ml)

Vaccine 23.57±5.52 27.23±19.70 24.63±11.83 23.98±8.95 Non vaccine 34.61±2.39 24.78±13.61 26.93±12.01 24.45±12.32

Lysozyme activity (mg/ml)


Immunoglobulin (µg/ml)


Antibody titer (%) Vaccine 101.12±60.40* 73.77±6.65* 55.55±5.50 54.42±6.51

Non vaccine 93.00±22.28 68.43±8.59 22.78±6.51 19.78±2.29

* column with different superscript differ significantly (p<0.05) ; (N=20)



1129

1st (March) Vaccine Non vaccine

β-actin (Vaccine)

β-actin (Non vaccine) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 2nd (April) Vaccine Non vaccine

β-actin (Vaccine)

β-actin (Non vaccine) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 3th (May) Vaccine Non vaccine

β-actin (Vaccine)

β-actin (Non vaccine) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 4th (June) Vaccine Non vaccine

β-actin (Vaccine)

β-actin (Non vaccine) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Figure 1 Interleukin 8 gene by RT-PCR method in vaccinated and non-vaccinated fish during March to June 2016 ; lane (1) - (10) RT-PCR product of fish sample (Interleukin 8 ; 256 bp) and Internal control (β-actin ; 409 bp) in the Nile tilapia.



1130

วจารณ หลงจากทปลาไดรบวคซนเขาไป ระบบภมคมกนจะสรางกลไกเพอตอตานเชอกอโรค โดยพบวา

ปลาในกลมทไดรบวคซนจะมปรมาณแอนตบอดเพมขนในชวง 2 เดอนแรก สอดคลองกบการศกษาของ Ellis (1988) ทรายงานวาการใหวคซนแกปลานนจะใหผลในการปองกนโรคไดยาวนานประมาณ 2-3 เดอนและประสทธภาพจะลดลงตามลาดบ สอดคลองกบ Urbinati et al. (2004) พบวาปรมาณภมคมกนของปลาทไดรบวคซนมคาเพมสงขนในระยะเวลาหนงและลดตาลง แสดงใหเหนวาวคซนจะสามารถกระตนภมคมกนไดเพยงระยะเวลาหนงเทานน และพบวาคาโลหตเปนตวบงชตอการตอบสนองตอความเครยดของปลานล เนองจากปลาไมสามารถปรบสภาวะภายในรางกายได สอดคลองกบ Collazos et al. (1993) ทรายงานวาปลาเปนสตวเลอดเยนจงมปจจยหลายอยางทมผลตอการเปลยนแปลงทางสรรวทยา เชน เพศ อาย สภาพแวดลอม คณภาพนา อาหาร และรปแบบการเลยงทตางกนซงสงผลตอคาโลหตและภมคมกนของปลา การทดลองครงนพบวาปจจยตางๆในแตละกลมการทดลองมคาเบยงเบนมาตรฐานคอนขางสงเปนผลมาจากความเครยดของปลาทเกดขนจากการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม เปนสาเหตใหภมตานทานของปลาทางานไดไมเตมท ทาใหคาโลหตและภมคมกนของปลาแตละตวตางกน

เมอปลานลมการตดเชอแบคทเรยจะมปรมาณเมดเลอดขาวเพมมากขน การทพบปรมาณเมดเลอดขาวจานวนมากนนเกดจากการทปลามการตดเชอเขาสรางกาย กลไกทางดานภมคมกนแบบไมจาเพาะจงมการสงการใหเมดเลอดขาวมการตอบสนอง เพอเขาไปยบยงและทาลายสงแปลกปลอมเหลานน เรมจากรางกายจะมการหลงสาร cytokine ออกมาเพอกระตนใหเซลลททาหนาทปกปองรางกายเชน IL 8 เคลอนเขามายงเซลลหรอเนอเยอทตดเชอ S. agalactiae และกระตนเซลลเมดเลอดขาวชนดตางๆเขามาทาลายสงแปลกปลอมโดย IL 8 จะกระตนใหเซลลเมดเลอดขาวชนด neutrophil เขามาทาลายสงแปลกปลอมเปนชนดแรก และเมอ neutrophil เขามาทาลายสงแปลกปลอมปลอมนนแลว จะม neutrophil บางสวนและเซลลสงแปลกปลอมทถกทาลาย ดงนน IL 8 จะหลงสารเคมอกครงเพอกระตนเซลลเมดเลอดขาวชนดอนใหเขามาทาลายสวนทตายแลว ดงนนจงเกดการอกเสบและเปนหนองในบรเวณทมการพบเชอ อยางไรกตามปลาทไดรบวคซนมการแสดงออกของภมคมกนแบบจาเพาะตอเชอ S. agalactiae สงกวากลมทไมไดรบวคซน แตระดบภมคมกนแบบไมจาเพาะไมมความแตกตางกน ซงหากในบอมการตดเชอแบคทเรยกอโรคชนดอน โอกาสเกดโรคยงคงไมแตกตางกน แตอาจลดความเส ยงหรอความรนแรงในการเกดโรคจากเชอ S. agalactiae ไดโดยเฉพาะชวงแรกหลงจากไดรบวคซน



1131

สรป

จากการทดลองพบวาในชวง 2 เดอนแรก ปลาในกลมทไดรบวคซนจะมปรมาณคาการตกตะกอนของแอนตบอดเพมขนอยางมนยสาคญ (p<0.05) ซงสอดคลองกบปรมาณเซลลเมดเลอดขาวทเพมขนในระยะเวลาดงกลาวอยางมนยสาคญ (p<0.05) จงกลาวไดวารางกายของปลานลมการสรางระบบภมคมกนทงแบบจาเพาะและไมจาเพาะขนหลงจากปลาไดรบการกระตนดวยวคซน สวนคาโลหตอนๆ ไดแก ปรมาณเมดเลอดแดง ปรมาณเมดเลอดแดงอดแนน และคาฮโมโกลบนในปลานลกลมทมการใหวคซนมคาสงกวากลมทไมไดรบวคซนอยางมนยสาคญ (p<0.05) แสดงใหเหนวาวคซนมผลในการกระตนภมคมกนในการทดสอบระดบฟารม และการศกษาในครงนแสดงใหเหนวายน Interleukin 8 ทสกดจากไต โดยวธ RT-PCR มการแสดงออกของยนชดเจนสงสด อวยวะดงกลาวจงมบทบาทสาคญในการตอบสนองทางระบบภมคมกนตอการตานทานเชอ S. agalactiae ทเขาสรางกายปลานล

กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบการสนบสนนจากทนอดหนนการวจยจากสานกงานกองทนสนบสนนการวจย

และคณะวทยาศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง

เอกสารอางอง กจการ ศภมาตร. 2538. คมอปฏบตการโรคและพยาธปลา. สงขลา : ภาควชาวารชศาสตร คณะ

ทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร. จไลวรรณ รงกาเนดวงศ และสมพร รงกาเนดวงศ. 2551. การเปลยนแปลงองคประกอบเลอดและความ

ตานทานโรคในปลากะพงขาวตอ Streptococcus sp. เชอตาย. กรมประมง. สานกวจยและพฒนาประมงชายฝง. 639.3 จ 818 ก.

สานกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา กระทรวงพาณชย. 2558. ปลานลไทยไปตางแดน. วารสาร

สานกงานนโยบาย และยทธศาสตรการคา. ฉบบท 51 หนา 6-7.

สานกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา กระทรวงพาณชย. 2558. ปลานลไทยไปตางแดน. วารสาร

สานกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา. ฉบบท 51 หนา 6-7. Al-Dohail, M.A. R. Hashim, M. Aliyu-Paiko. 2009. Effects of the probiotics, Lactobacillus

acidophilus, on the growth performance, haematology parameters and immunoglobulin concentration in African Catfish (Clarias gariepinus, Burchell 1822) fingerling. Aquac. Res. 40 : 1642-1652.



1132

Biller, B.J., A. Guth, J.H. Burton. and S.W. Dow. 2010. Decreased ratio of CD8+ T cells to regulatory T cells associated with decreased survival in dogs with osteosarcoma. Journal of Veterinary Internal Medicine/American College of Veterinary Internal Medicine.; 24:1118–1123.

Collazos, M. E., C. Barriga, F. De-Sande. and E. Ortega. 1993. Seasonal variations and influence of gender on several haematological parameters in the cyprinid fish Tinca tinca. Actas del IV Congreso Nacional Acuicultura. Spain, 173-178.

Ellis, A.E. 1988. Ontogeny of the immune system in teleost fish. pp. 20-31. In: A.E. Ellis (ed.) Fish Vaccination, Academic Press, London.

Evan, J. J. and P. H. Klesius. 2004. Streptococcus agalactiae vaccination and infection stress in Nile tilapia, Oreochromis niloticus. Journal of Applied Aquaculture 16(3/4): 105-115.

Gregorio, P., E. Itziar. and B.P.Laura. 2014. Interleukin gene expression is strongly modulated at the local level in a fish–parasite model. Fish & Shellfish Immunology. 37: 201

Larsen, H. N. and S. F. Snieszko. 1961. Comparison of various methods of determination of hemoglobin in trout blood. Progve Fish Cult. 23: 8-17.

Lie, O., E. Lied and G. Lambertsen. 1989. Haematological values and fatty acid composition of erythrocyte phospholipids in cod (Gadus morhua) fed at different water temparatures. Aquaculture. 79. 137-144.

Lowrey, O. H., N. J. Rosebrough, A. L. Farr and K. J. Randall. 1951. Protein measurement with the folin phenol reagent . J. Biol. Chem. 193: 265 – 275.

Plumb, J.A. 1997. Infectious diseases of tilapia. In: Costa-Pierce, B.A., Rakocy, J.E. Eds.., TilapiaAquaculture in the Americas vol. 1 World Aquaculture Society, Baton Rouge, LA, USA, pp. 212–218.

Plumb, J.A. 1999. Health maintenance and microbial diseases of cultured fishes. Iowa State University Press, Ames, IA, USA.



1133

Shoemaker, C.A., J.J. Evans and P.H. Klesius. 2000. Density and dose: factors affecting mortality of Streptococcus iniae infected tilapia (Oreochromis niloticus). Aquaculture 188: 229-235.

Suanyuk, N., F. Kong, D. Ko, G.L. Gilbert and K. Supamattaya. 2008. Occurrence of rare genotypes of Streptococcus agalactiae in cultured red tilapia (Oreochromis sp.) and Nile tilapia (O. niloticus) in Thailand Relationship to human isolates. Aquaculture. 284: 35-40.

Urbinati, E.C., J.S. Abreu, A.C.S. Camargo. 2004. Loading and transport stress of juvenile matrinxa (Brycon cephalus, Characidae) at various densities. Aquaculture. 229, p.389-400.



1134

การศกษาประสทธภาพของการบาบดน าจากการเล ยงปลากะพงขาว โดยใชสาหรายพวงองน

Efficiency of Water Treatment from Culture Sea Bass (Lates calcarifer) by Using Green Caviar (Caulerpa lentillifera)

แกวตา ล มเฮง1*รงโรจน ใจด1 อภนทธ กบปา1 คณาดล ศลาฤด1 สาธต บญนอม1

และพชรนทร สายพฒนะ1

Kaewta Limhang1*, Roongrot Jaidee1, Apinat Kabpa1, Kunadol Silarudee1, Satit Boonnom1and Patchrin Saipattana1

1 สาขาวชาเทคโนโลยการผลตสตวนา คณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร เพชรบร 76120 1Aquatic Animal Production Technology, Faculty of Animal Sciences and Agricultural Technology, Silpakorn University, Petchaburi, 76120 *Corresponding author: [email protected], [email protected]

บทคดยอ ศกษาประสทธภาพของการบาบดนาจากการเลยงปลากะพงขาวโดยใชสาหรายพวงองน แบงเปน 4

ชดการทดลอง ชดการทดลองละ 3 ซา ปลอยปลากะพงขาวในอตราความหนาแนน 15 ตว/ถง เลยงในถงไฟเบอรกลาสขนาด 250 ลตร โดยแตละชดการทดลองจะใชระบบนาหมนเวยน ดงน 1.ไมใสสาหรายพวงองน 2.ใสสาหรายพวงองน1กโลกรม 3.ใสสาหรายพวงองน1กโลกรมและจลนทรยบาบดนา 4.ใสสาหรายพวงองน2กโลกรม เลยงนาน 45 วน วเคราะหคณภาพนาทก 7 วน ผลจากการวเคราะหคณภาพนาในวนท 45 พบวาคาแอมโมเนยของแตละชดการทดลองมคาเทากบ0.31±0.05, 0.13±0.01, 0.26±0.06 และ 0.18±0.02mg/l ตามลาดบซงคาแอมโมเนยของชดการทดลองท 4 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) กบชดการทดลองท 1, 2 และ 3 สวนคาไนไตรทในวนท 45 มคาเทากบ 1.22±0.02, 1.01±0.00, 1.15±0.00 และ 0.07±0.04 mg/l ตามลาดบ ซงคาไนไตรทในชดการทดลองท 4 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) กบชดการทดลองท 1, 2 และ 3 สวนคาไนเตรทวนท 45 มคาเทากบ 8.32±0.05, 5.78±0.23, 6.90±1.10 และ 1.95±0.45mg/l ตามลาดบ ซงคาไนเตรทในชดการทดลองท 4 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) กบชดการทดลองท 1, 2 และ 3 จากการศกษาในครงนสรปไดวาการใสสาหรายพวงองน 2 กโลกรม ในชดการทดลองท 4 สามารถบาบดนาและลดปรมาณแอมโมเนย ไนไตรทและไนเตรทไดดทสดในชวงระยะเวลา 45 วนของการเลยงรวมกบปลากะพงขาว คาสาคญ: การบาบดนา,ปลากะพงขาว, สาหรายพวงองน



1135

ABSTRACT The study of efficiency of water for treatment cultureLates calcariferby usingCaulerpa lentillifera. This experiment was carried out in four treatments (with three replicates/treatment): (1) Do not added the Green Caviar/control (2) added the Green Caviar as 1 kg in the tank (3) added the Green Caviar as 1kg and microbiological water treatment (4) added the Green Caviar 2 kg, and all experiment used the circulating systems. Each replicate consisted of 15 fish/tankin 250-liter tanks. Rearing 45 days and analyze the water quality every 7 days. After that rearing 45 days, this results showed that the ammonia-nitrogen were significantly different (P<0.05) between treatment and control group. The ammonia-nitrogen were as 0.31±0.05, 0.13±0.01, 0.26±0.06 and 0.18±0.02mg/l mg/l, respectively. Moreover, the nitrite-nitrogen were significantly different (P<0.05) between treatment and control group that the nitrite-nitrogen were as 8.32±0.05, 5.78±0.23, 6.90±1.10 and1.95±0.45mg/l, respectively. And the nitrate were significantly different (P<0.05) between treatment and control group that the nitrate were as 8.32±0.05, 5.78±0.23, 6.90±1.10 and1.95±0.45mg/l, respectively. The present study concludes with the Caulerpa lentillifera can reduce with the treatment of ammonia-nitrogen, nitrite-nitrogen and nitrate in in condition at after culture fish by using green caviar at 45 days. Keywords: Water treatment, Lates calcarifer, Caulerpa lentillifera

บทนา

ประเทศไทยมการเพาะเลยงสตวนาแบบหนาแนนทาใหในบอเลยงสตวนามสารอนทรยปรมาณสงจากเศษเหลอจากอาหาร มลของสตวนา และสงมชวตตางๆ ทอยภายในบอเลยง หากมการปลอยนาดงกลาวลงสแหลงนาธรรมชาตจะทาใหแหลงนาธรรมชาตนนมสารอนทรยสง สงผลกระทบตอสงมชวตในธรรมชาตได การบาบดนานนกมดวยกนหลายวธ เชน การบาบดนาเสยดวยระบบกรองมาตรฐาน การใชจลนทรยปรบสภาพนา การบาบดนาเสยแบบชวภาพ (ดารกา และสดสาคร, 2548) คณะผวจยไดสนใจศกษาการลดปรมาณสารอนทรยในนาทใชในการเพาะเลยงสตวนา โดยการใชสาหรายพวงองนพวงองน ซงเปนสาหรายทะเลสเขยว ขยายพนธไดอยางรวดเรวเจรญเตบโตไดดในความเคมชวง 30-35 พพท



1136

โดยเฉพาะในนาทมสารประกอบไนโตรเจนสงทาใหสาหรายพวงองนมอตราการเจรญเตบโตสง (นสราภรณ, 2557)สาหรายจะดงสารเหลานนมาใชเปนอาหารในการเจรญเตบโตซงสามารถลดปรมาณสารททาใหคณภาพนาเสยลงไดการศกษาในครงนจงมวตถประสงคเพอศกษาประสทธภาพการบาบดนาจากการเพาะเลยงปลากะพงขาวโดยใชสาหรายพวงองน เพอเปนขอมลสาหรบการบาบดนาดวยวธทางธรรมชาต และไดผลพลอยไดเปนสาหรายพวงองนซงเปนสาหรายทมราคาสง นามาบรโภคได

อปกรณและวธการ วางแผนการทดลอง แบงเปน 4 ชดการทดลอง แตละชดการทดลองม 3 ซา ดงน

ชดการทดลอง 1 ใชระบบการเลยงแบบนาหมนเวยน โดยเลยงปลากะพงขาวแบบไมใสสาหรายพวงองนและใชระบบกรองทวไป (control) (T1)

ชดการทดลอง2 ใชระบบการเลยงแบบนาหมนเวยน เลยงปลากะพงขาวรวมกบสาหรายพวงองน 1 กโลกรมและใชระบบกรองทวไป ใชระบบการเลยงแบบนาหมนเวยน (T2)

ชดการทดลอง3 ใชระบบการเลยงแบบนาหมนเวยน โดยเลยงปลากะพงขาวรวมกบสาหรายพวงองน 1 กโลกรมและใชระบบกรองทวไป โดยจะเตมจลนทรยปรบสภาพนา ปม.1หมกกบกากนาตาล(T3)

ชดการทดลอง4 ใชระบบการเลยงแบบนาหมนเวยน โดยเลยงปลากะพงขาวรวมกบสาหรายพวงองน โดยใชสาหรายพวงองนความหนาแนน 2 กโลกรม และใชระบบกรองทวไป (T4) การเตรยมสตวทดลอง

นาลกปลากะพงขาวนาหนกเฉลย 5.01±0.19 กรม อาย 60 วน มาจากนมตฟารมจานวน 200ตว พกลกปลาไว 7 วน เลยงทระดบความเคม 30ppt ในถงไฟเบอรกลาสขนาด 250 ลตร ปลอยลกปลากะพงขาวในอตราความหนาแนน 15 ตว/ถง ระหวางการเลยงมเครองใหอากาศ(สถานทดาเนนการตอสตวเพองานทางวทยาศาสตร เลขทสถานดาเนนการ B 2559/00033.003 คณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร) การเตรยมสาหรายพวงองน

นาสาหรายพวงองนจากศนยวจยและพฒนาประมงชายฝงเพชรบรมาเลยงในถงไฟเบอรกลาสทระดบความเคม 30ppt ถงทใชเลยงสาหรายจะตองวางในบรเวณทมแสงอยางเหมาะสม การใชระบบการเล ยงปลากะพงขาวแบบน าหมนเวยน

ระบบนาหมนเวยน จะใชถงพลาสตกขนาด 60 ลตร เจาะรบรเวณดานลางของถง จากนนตอทอเขารทเจาะ อดทอ PVC ใหแนนกบรทเจาะและตอลงสถงไฟเบอรกลาสขนาด 250 ลตร จานวน 1 ถง ซง



1137

ใชสาหรบเลยงปลาและสาหราย มนาหมนเวยนตลอดเวลา นาจากถงไฟเบอรกลาสทใชเลยงปลาจะถกปมขนไปสถงกรองแบบทวไป และไหลผานชนกรองลงสถงไฟเบอรกลาสทใชเลยงปลา ระบบกรองทวไปทใชในการทดลอง จะใชปรมาณของหนขนาดเลก 3 กโลกรม ทรายละเอยด 4 กโลกรม และถานขนาดเลก 1 กโลกรม ทงหมดนจะวางอยบนใยแกวสงเคราะห การใหอาหารลกปลากะพงขาวในระหวางการเล ยง

ใหอาหารลกปลาดวยอาหารสาเรจรปชนดเมดลอยนา ใหอาหารวนละ 2มอ คอ 09.00 น. และ 15.00น. ใหอาหารในอตราสวน 3% ของนาหนกตวปลา เลยงนาน 45 วน การศกษาคณสมบตของน าและการชงน าหนกปลากะพงขาวทเล ยง

เกบตวอยางนาสปดาหละ 1 ครง เพอนาไปตรวจวเคราะหคณภาพนา ไดแก คาไนไตรท (NO2) วเคราะหดวยวธ diazotizationคาไนเตรท (NO3) วเคราะหดวยวธ diazotization และคาแอมโมเนยรวม (NH3) วเคราะหดวยวธ Phenate method ตามวธของ Strickland and Parsons (1972) แตละพารามเตอรจะวเคราะหซา 3 ครงและสมชงนาหนกปลาทกๆ 15 วน เพอศกษาอตราการเจรญเตบ และอตราการรอดตายของปลา โดยในระหวางการทดลองเลยง 45 วน ไมมการนาสาหรายพวงองนออกจากถงเลยง การบนทกขอมลและการวเคราะหขอมลทางสถต

นาขอมลการวเคราะหคณภาพนาทไดจากการทดลองในแตละกลมการทดลองและอตราการเจรญเตบโต อตราการรอดตายของปลา วเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางดวยวธวเคราะหความแปรปรวนแบบทางเดยว (One-Way Analysis of Variance, ANOVA) โดยเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยวธ Duncan’s New Multiple-Range test ทระดบความเชอมนท 95% ดวยโปรแกรมสาเรจรปทางสถต (อนนตชย, 2542)

ผลการทดลองและวจารณ การศกษาการเจรญเตบโตของปลากะพงขาวทเล ยงในระบบน าหมนเวยนโดยใชสาหรายพวงองน

เมอสนสดการเลยงนาน 45 วน พบวานาหนกปลากะพงขาวทเพมขน 13.44±2.01, 13.83±1.63, 13.79±3.06, 15.15±0.48 กรม ตามลาดบ สวนอตราการเจรญเตบโตตอตวตอวนของปลากะพงขาว คาเทากบ 0.29±0.04, 0.31±0.04, 0.31±0.10 และ 0.35±0.11กรมตอตวตอวน ตามลาดบ

http://www.aquatoyou.com/index.php/2013-05-16-04-06-08/860-ammonia



1138

ซงชดการทดลองท4 มอตราการเจรญเตบโตทแตกตางกนกบชดการทดลองท 1, 2 และ 3 อยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) สวนอตราการแลกเนอและอตราการรอดตายของปลากะพงขาวทศกษาในครงนไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) (Table 1) จากการศกษาของววรรธน และทรงสทธ (2544) ศกษาการเลยงปลากะพงขาวรวมกบสาหรายผมนาง พบวาสาหรายผมนางไดรบสารอาหารจากการขบถายของปลากะพงขาวในรปสารประกอบไนโตรเจนและสวนใหญอยในรปของแอมโมเนย สาหรายผมนางสามารถดดซมนาไปใชในการเจรญเตบโตไดปลากะพงขาวกจะใชสาหรายผมนางเปนทหลบซอนตวและสาหรายนนกชวยลดปรมาณของสารอนทรยในนา ทาใหปลาเจรญเตบโตดและมอตรารอดตายสง (Table 1) Table 1 Growth rate, survival rate and feed conversion ratio of rearing Sea Basswith Caulerpa lentillifera Treatment Starting

weight gain(g/fish)

Total weight gain

(g/fish)

Average daily gain

(g/fish/day)

FCR Survival Rate (%)

1 4.95±0.07a 13.44±2.01a 0.29±0.04a 0.66±0.02a 100 a 2 5.16±0.12a 13.83±1.63a 0.31±0.04a 0.63±0.04a 100 a 3 4.99±0.20a 13.79±3.06a 0.31±0.10a 0.64±0.01a 100 a 4 4.97±0.35a 15.15±0.48b 0.35±0.11b 0.67±0.00a 100 a

The different alphabets in the same column mean significant difference (P<0.05) Mean+ SD.

การศกษาคณภาพน าทสาคญของปลากะพงขาวทเล ยงในระบบน าหมนเวยนโดยใชสาหรายพวงองน

หลงจากเลยงปลากะพงขาว 45 วน พบวาการทดลองจากชดการทดลองท 4 มคาแอมโมเนยทวเคราะหไดมคาตาสดเมอเทยบกบชดการทดลองท 1,2 และ 3 ในแตละสปดาหของการทดลองทง 45 วน ชดการทดลองท 4 พบวาคาแอมโมเนยในแตละสปดาหมคาเทากบ 0.08±0.00, 0.06±0.00, 0.27±0.04, 0.60±0.00,0.06±0.00 และ 0.18±0.02 mg/l ตามลาดบ (Table 2) ซงเหนไดวาคาแอมโมเนยจากชดการทดลองท 4 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) กบชดการทดลองท 1, 2 และ 3 สวนคาไนไตรทในบอเลยงปลากะพงขาวในชดการทดลองท 4 มคาไนไตรทในแตละสปดาหเทากบ 0.02±0.00,0.27±0.00, 0.12±0.09, 0.05±0.04, 0.26±0.08 และ 0.07±0.04 mg/l ตามลาดบ(Table 2)ซงเหนไดวาคาไนไตรทในชดการทดลองท 4 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) กบชดการทดลองท 1, 2 และ 3 และคาไนเตรทหลงจากเลยงปลานาน 45 วน พบวาในชวง 45 วน



1139

Table 2 Efficiency for treatment of nitrogen compound rearing Lates calcarifer by using Caulerpa lentillifera Ammonia

(mg/l) 7 day 14 day 21 day 28 day 35 day 45 day

T1 0.1±0.02a 0.39±0.10ab 1.16±0.06a 1.71±0.26a 0.30±0.11a 0.31±0.05a T2 0.08±0.00b 0.1±0.08b 0.60±0.21b 0.88±0.09b 0.07±0.00b 0.13±0.01c T3 0.07±0.00b 0.58±0.29a 0.88±0.09ab 0.73±0.01b 0.08±0.01b 0.26±0.06ab T4 0.08±0.00b 0.06±0.00b 0.27±0.04c 0.60±0.00b 0.06±0.00b 0.18±0.02bc

Nitrite (mg/l)

7 day 14 day 21 day 28 day 35 day 45 day

T1 0.96±0.10a 1.13±0.06a 1.16±0.02a 1.53±0.32a 1.55±0.07a 1.22±0.02a T2 0.47±0.03c 0.53±0.04c 0.97±0.05b 0.60±0.06b 0.50±0.02b 1.01±0.00c T3 0.63±0.00b 0.63±0.01b 0.99±0.01b 0.87±0.20b 0.64±0.11b 1.15±0.00b T4 0.02±0.00d 0.27±0.00d 0.12±0.09c 0.05±0.04c 0.26±0.08c 0.07±0.04d

Nitrate (mg/l)

7 day 14 day 21 day 28 day 35 day 45 day

T1 3.38±0.30a 2.42±0.65a 9.62±0.49a 5.05±1.16a 10.52±0.93a 8.32±0.05a T2 0.82±0.14b 0.84±0.19b 4.01±0.11b 1.08±0.23b 1.90±0.69bc 5.78±0.23b T3 0.79±0.02b 0.76±0.12b 7.55±2.25a 1.74±0.57b 4.05±1.30b 6.90±1.10ab T4 0.65±0.08b 0.72±0.09b 0.45±0.17c 0.12±0.04c 0.43±0.16c 1.95±0.45c

Mean values and standard deviation with different superscripts are significantly different (P<0.05)

คาไนเตรทในชดการทดลองท 4 ในแตละสบดาห มคาเทากบ 0.65±0.08, 0.72±0.09,

0.45±0.17, 0.12±0.04, 0.43±0.16 และ1.95±0.45mg/l ตามลาดบ (Table 2)คาไนเตรทจากชดการทดลองท 4 มคาตากวาชดการทดลองท 1, 2 และ 3 ซงมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ในนาทมสารประกอบไนโตรเจนสงนนจะสงผลใหสาหรายพวงองนมอตราการเจรญเตบโตสง เชนแอมโมเนย ไนไตรท ไนเตรท และออรโทฟอสเฟต ซงสารเหลานมผลตอคณภาพนา สาหรายจะดงสารเหลานนมาใชเปนอาหารในการเจรญเตบโตซงสามารถลดปรมาณสารททาใหคณภาพนาเสยลงไดและใชในการปรบปรงคณภาพนาทงจากการเพาะเลยงสตวนา จากการทดลองการเลยงสาหรายพวงองนในถงไฟเบอรกลาสโดยใชนาทงจากการเลยงกงทะเลมการเจรญเตบโตสงกวาสาหรายพวงองนทเลยงในนาทะเลธรรมชาตเพยงอยางเดยว (Paul and Rocky, 2008: นสราภรณ, 2557)อจฉรยา (2544) พบวาสาหราย



1140

ผมนางสามารถลดปรมาณของแอมโมเนย ไนไตรท ไนเตรท และออรโธฟอสเฟสในการเลยงกงกลาดาได มคาเฉลยในการลดลงเทากบ 33.23%, 10.45%, 16.10% และ 32.18% ตามลาดบ

สรป การใชระบบการเลยงแบบนาหมนเวยน เลยงปลากะพงขาวรวมกบสาหรายพวงองน โดยใช

สาหรายพวงองนความหนาแนน 2 กโลกรม และใชระบบกรองทวไป พบวามคาแอมโมเนย ไนไตรท และไนเตรทมคาลดลงในทกสปดาหตลอดการเลยงปลากะพงขาวนาน 45 วน และมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ของคาแอมโมเนย ไนไตรท และไนเตรท ในวนท 45 ของการเลยง ของชดการทดลองท 4 เมอเปรยบเทยบกบชดการทดลอง 1, 2 และ 3 ซงแสดงใหเหนวาการใชสาหรายพวงองนสามารถชวยลดสารประกอบไนโตรเจนในนาทใชในการเลยงปลากะพงขาวได

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณคณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร สาหรบการเออเฟออปกรณและสถานทในการทาวจยในครงน และขอขอบคณศนยวจยและพฒนาประมงชายฝงเพชรบรทอนเคราะหสาหรายพวงองนทนามาศกษาในครงน

เอกสารอางอง

ดารกา วสนธรากล และ สดสาคร พกงาม. 2548. การใชพชนาในกระบวนการบาบดนาเสยทางชวภาพ. วารสารวทยาศาสตรทกษณ ปท 2 ฉบบท 2 บาบดนาเสยทางชวภาพ กรกฎาคม-ธนวาคม 2548. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ.

นสราภรณ เพชรสทธ. 2557. การเพาะเลยงสาหรายพวงองน (Caulerpa lentillifera J. Agardh) ในถงไฟเบอรกลาส. ศนยวจยทรพยากรชวภาพสาหราย 2557 ม.เกษตรศาสตร.

ววรรธน สงหทวศกด และทรงสทธ ลมสกล. 2543. การเลยงสาหรายผมนางรวมกบปลากะพงขาวในบอดน. เอกสารวชาการ ฉบบท 14/2543กรมประมง กองเพาะเลยงสตวนาชายฝง ศนยพฒนาการเพาะเลยงสตวนาชายฝงจนทบร

อนนตชย เขอนธรรม. 2542. หลกการวางแผนการทดลอง. ภาควชาสถต คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. 350 น.

อจฉรยา แกวมศร. 2544. การบาบดนาเสยจากการเลยงกงกลาดาโดยใชสาหรายผมนาง. วทยานพนธปรญญาโท,มหาวทยาลยมหดล

https://www.facebook.com/algae.ku/



1141

Paul.N.A. and Rocky de N. 2008. Promise and pitfalls of locally abundant seaweeds as biofilters for integrated aquaculture. Aquaculture. 281:49–55.

Strickland, J.D.H. and T.R.Parsons. 1972. A Practical Handbook of Seawater Analysis. Fisheries Research Board of Canada Bulletin.167. Ottawa.

http://www.sciencedirect.com/science/journal/00448486



1142

การตรวจวเคราะหการปนเปอนของเช อ V. cholera , V. parahaemolyticus และ V. Vulnificus ในหอยแครงจากแหลงเล ยง

อาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร Determination of Contamination of V. cholera ,

V. parahaemolyticus and V. Vulnificusin Blood Cockle (Anadara granosa) from Farm in Ban Lame District, Phetchaburi Province

แกวตา ล มเฮง1*คณาดล ศลาฤด1และอนวช บญญภกด1

Kaewta Limhang1*, Kunadol Silarudee1 and Anawat Boonyapakdee1

1 สาขาวชาเทคโนโลยการผลตสตวนา คณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร เพชรบร 76120 1Aquatic Animal Production Technology, Faculty of Animal Sciences and Agricultural Technology, Silpakorn University, Petchaburi, 76120 *Corresponding author: [email protected], [email protected]

บทคดยอ การศกษาคณภาพทางจลนทรยของหอยแครงจากแหลงเลยงอาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร

โดยศกษาชนดและปรมาณของเชอกลมวบรโอ (Vibrio spp.) ทจาแนกไดจากหอยแครง ในพนทตาบลบางตะบน ตาบลบางตะบนออก ตาบลบานแหลม และตาบลบางขนไทรอาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบรเกบตวอยางหอยแครงตาบลละ 2 จด ในระหวางเดอนมถนายน 2558 – เดอนธนวาคม 2559ผลการศกษาพบการปนเปอนของ V. cholera ในหอยแครง จานวน 2 ตวอยาง คอ ตวอยางหอยแครงจากตาบลบานแหลมและตาบลบางขนไทร ในเดอนกนยายน 2559ในชวงเดอนธนวาคม 2560 พบมการปนเปอนของเชอแบคทเรย V. parahaemolyticus ในหอยแครงอยในชวง <3 ถง 8,500MPN/gซงไมเกนขอกาหนดมาตรฐานสนคาสตวนาทจะสงไปยงประเทศสหรฐอเมรกา (<10,000 MPN/g) และพบการปนเปอนของเชอแบคทเรยV. vulnificus อยในชวง <3 ถง 1,150MPN/gซงการปนเปอนของเชอ V. vulnificusมคาสงสดอยในชวงเดอนธนวาคม 2559 ในพนทตาบลบางขนไทร คาสาคญ: การปนเปอน, หอยแครง, เพชรบร



1143

ABSTRACT The study quality of microorganism in blood cockle (Anadara granosa) from

farms in Ban Lame district,Phetchaburi province. This research was aimed to observe the occurrence of this pathogen from cultivated site during June 2015 – December 2016 at Bangtabun, Bangtabunok, Banlaem and Bangkhunsai Tambon (4 cultivating sites). Monitoring the factors involved in its survival was carried out by sampling the Blood Cockle, Vibrio spp.Samples were examined by obtaining from four cultivating sites. As the results, the blood cockle samples were contaminated with V. cholera at the Banlaem and Bangkhunsai Tambon areas on September, 2016. In December 2016,the blood cockle samples were contaminated with V. parahaemolyticus(<3 – 8,500 MPN/g) at safe level as specified by USA criteria(<10,000 MPN/g)and V. vulnificus(<3 - 1,150MPN/g). The result showed that the V. vulnificus was the most contamination on December, 2016 at Bangkhunsai Tambon area. Keywords: Contamination, Anadara granosa , Phetchaburi

บทนา พนทเลยงหอยแครงสวนใหญจะอยบรเวณทะเลทมชายฝงตนๆ เปนโคลนหรอโคลนเหลว ตงอย

บรเวณปากแมนา ซงไดรบอทธพลจากนาจดและการไหลหลากของแมนา ลาคลอง ซงสงผลกระทบกบหอยแครงทเลยงในบรเวณดงกลาวเปนทรบของเสยตางๆ ทพดพามากบแมนาลาคลอง ไมวาจะเปนของเสยจากชมชน เกษตรกรรม หรอโรงงานอตสาหกรรม ซงจะพบการปนเปอนของแบคทเรยหลายชนดทเปนสาเหตททาใหกอโรคอาหารเปนพษในคนได เชอแบคทเรยสาคญทกอใหเกดโรคทพบในหอยแครง คอเชอแบคทเรยกลมวบรโอ (Vibrio spp.) ทเปนสาเหตหลกททาใหเกดโรคลาไสอกเสบอยางรนแรงในคน เกดโรคอาหารเปนพษ นอกจากนยงกอใหเกดโรคอหวาต และเกดการตดเชอในกระแสโลหต อาจทาใหถงแกชวตได (อรษา และคณะ 2544 ; Angela et al., 2005) พนทจงหวดเพชรบรเปนแหลงของอาหารทะเลทมชอเสยง ซงสวนใหญการบรโภคอาหารทะเลนน ไมวาจะเปน หอย กง ปลาทะเล จะนยมบรโภคโดยไมปรงสก บรโภคดบๆ หรอกงสกกงดบ หรอผานกระบวนการปรงทไมสะอาด จงมโอกาสทจะไดรบเชอแบคทเรยชนดตางๆทปนเปอนในอาหารทะเลได การศกษาวจยในครงนเปนการศกษาคณภาพทาง



1144

จลนทรยของหอยแครงจากแหลงเลยงในจงหวดเพชรบร เพอเปนขอมลในการหาแนวทางการจดการและการควบคมการปนเปอนของเชอแบคทเรยทกอใหเกดโรคตางๆ กบผบรโภคหอยแครง

อปกรณและวธการ กาหนดพ นทเปาหมายและสถานทเกบตวอยาง กาหนดจดเกบตวอยางนาทะเลและตวอยางหอยแครง ในพนทตาบลบางตะบน ตาบลบางตะบนออก ตาบลบานแหลม และตาบลบางขนไทร ในเขตอาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร ระหวางเดอนกมภาพนธ2558- เดอนกมภาพนธ2560 การเกบตวอยางหอยแครงในพ นทเพาะเล ยง

เกบตวอยางหอยแครงทงเปลอกจากพนเลยงหอยแครงทง 4 ตาบล ตาบลละ 2 จดเกบตวอยาง ในระหวางเดอนมถนายน 2558 – เดอนธนวาคม 2559 เกบตวอยางหอยแครงจดละ 25-30 ตว ใสในถงพลาสตก เกบตวอยางหอยแครงในอณหภมไมเกน 4.4 องศาเซลเซยสนามายงคณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตสารสนเทศเพชรบร แกะเนอหอยแครงโดยวธการปลอดเชอ นาตรวจหาเชอแบคทเรยกลมวบรโอ (Vibrio spp.) ตามวธของ BAM (2004) การวเคราะหขอมล รวบรวมขอมลชนดและปรมาณการแพรกระจายของเชอแบคทเรยกลมวบรโอ ทสามารถจาแนกไดจากหอยแครงในพนทเพาะเลยง นาผลทไดมาวเคราะหขอมล สรปผลการศกษา

ผลการทดลองและวจารณ การศกษาเช อแบคทเรยกลมวบรโอ (Vibrio spp.)ในหอยแครงจากพ นทเพาะเล ยงในจงหวดเพชรบร

การตรวจวเคราะหการปนเปอนของ V. cholera ในแหลงเลยงหอยแครงทง 4 แหลง พบวามการปนเปอนของ V. cholera ในหอยแครง จานวน 2 ตวอยาง ไดแก ตวอยางหอยแครงจากตาบลบานแหลม และตาบลบางขนไทร ในเดอนกนยายน 2559 (Table 1) ในแหลงเพาะเลยงดงกลาวมโอกาสทจะไดรบอทธพลจากนาและจลนทรยชนดตางๆ ทไหลออกมาจากบานเรอน ชมชน จากลาคลอง โดยเฉพาะในชวงทมฝนตก จงทาใหมโอกาสพบการปนเปอนของ V. cholera ในพนทศกษา ซงV. cholera นนมอณหภมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตอยระหวาง 30-36องศาเซลเซยส (บษกร, 2547)ซงคาความเคมของนาในตาบลบานแหลม และตาบลบางขนไทร ในชวงเดอนกนยายน 2559 มคาความเคมเทากบ



1145

32+1.0 และ 31+1.0 พพท ซงเปนชวงความเคมทเหมาะสมตอการเจรญของ V. cholera(บษกร, 2547)นอกจากน V. choleraมอตราการเจรญเรวทอณหภมหอง พบในป หอย และปลา เปนตน เชอยงคงมชวตรอดในอาหารซงเกบทอณหภม 5-10 oC แบคทเรยชนดนอาศยอยในนาสกปรกและปนเปอนในอาหารและนา โดยมอาการทองเสย อาเจยน เปนตน (รายงานเฝาระวงทางระบาดวทยา, 2549)

Table 1 Analysis of V. cholera in Blood Cockle (Anadara granosa) from farms in Ban Lame district, Phetchaburi province

Station Tambon

Station No.

V. cholera (25gSample) Jun 2015

Aug 2015

Oct 2015

May 2016

Jul 2016

Sep 2016

Dec 2016

Bangtabun 1 -ve -ve -ve -ve -ve -ve -ve 2 -ve -ve -ve -ve -ve -ve -ve

Bangtabunok 1 -ve -ve -ve -ve -ve -ve -ve 2 -ve -ve -ve -ve -ve -ve -ve

Banlaem 1 -ve -ve -ve -ve -ve V.cholera -ve 2 -ve -ve -ve -ve -ve -ve -ve

Bangkhunsai 1 -ve -ve -ve -ve -ve V.cholera -ve 2 -ve -ve -ve -ve -ve -ve -ve

-ve = not detected V. cholerain 25g sample

หอยแครงมการปนเปอน V. parahaemolyticus อยในชวง <3 ถง 8,500MPN/g โดยในชวง

เกบตวอยางหอยแครงในเดอนธนวาคม 2559 พบวามการปนเปอนของเชอชนดดงกลาวคอนขางมากในจดเกบตวอยางของแตละตาบลท เปนแหลงเลยงหอยแครงในจงหวดเพชรบร โดยมปรมาณเชอ V. parahaemolyticus ทปนเปอนในหอยแครง มปรมาณเชอเทากบ 5,500, 530, 110, 462, 8,500, 4,620, 4,250 และ 4,500 (MPN/g) ตามลาดบ ของจดเกบตวอยางตาบลละ 2 จดเกบตวอยาง (Table 2) สาเหตอาจจะเนองมาจากชวงตนเดอนพฤศจกายนมฝนตกหนกและมการระบายนาจากแผนดนใหนาไหลลงพนทชายฝ งและไหลออกสทะเล เพอแก ไขปญหานาท วมท เกดขน แตทวาปรมาณของ V. parahaemolyticus ทตรวจพบในการศกษาในครงน นาไปตรวจสอบและเปรยบเทยบกบขอกาหนดของสหรฐอเมรกา ทกาหนดใหคา MPN/g ของ V. parahaemolyticus ทพบในหอยสองฝามคานอยกวา 10,000 MPN/g (พงษเทพ และคณะ, 2554) ซงจากการตรวจวดปรมาณ V. parahaemolyticus นน



1146

พบวาอยในเกณฑมาตรฐานทกาหนดในทกจดเกบตวอยาง ถาอณหภมของนาทะเลตากวา 15 องศาเซลเซยส มกตรวจไมพบเชอน ในฤดหนาวแบคทเรยชนดนจะอยในนาบรเวณโคลนตม แบคทเรยเจรญในชวงอณหภม 10-44 องศาเซลเซยส

Table 2 Quantitative analysis ofV. parahaemolyticusin Blood Cockle (Anadara granosa) from farmsin Ban Lame district, Phetchaburi province Station Tambon

Station No.

V. parahaemolyticus (MPN/g) Jun 2015

Aug 2015

Oct 2015

May 2016

Jul 2016

Sep 2016

Dec 2016

Bangtabun 1 <3 3.01 301 <3 3.57 <3 5,500 2 <3 3.01 7.23 <3 <3 <3 530

Bangtabunok 1 9.18 360 3.01 3.57 3.01 301 110 2 30.1 <3 <3 3.01 3.01 <3 462

Banlaem 1 <3 4,620 <3 7.23 301 <3 8,500 2 30.1 <3 3.01 <3 360 3.57 4,620

Bangkhunsai 1 <3 <3 <3 <3 4,620 301 4,250 2 <3 3.01 <3 3.57 <3 301 4,500

การศกษาการปนเปอนของเชอ V. vulnificus ในแหลงเลยงหอยแครง พบวาหอยแครงนนมการ

ปนเปอนของเชอ V. vulnificus อยในชวง <3 ถง 1,150MPN/g ซงพบการปนเปอนของเชอV. vulnificus สงสดอยในชวงเดอนธนวาคม 2559 โดยมปรมาณของเชอเทากบ 1,150MPN/g ในพนทตาบลบางขนไทร (Table 3) ซงการเจรญเตบโตของเชอ V. vulnificus ซงเปนแบคทเรยทชอบเกลอ พบไดในนากรอยบรเวณชายฝง แตอยางไรกตามมรายงานการวจยพบวานาทะเลทมความเคมมากกวา 25 ppt มแนวโนมการยบยงการเจรญของแบคทเรย V. vulnificus ทาใหปรมาณการปนเปอนของแบคทเรยชนดนในหอยทเจรญในนาทะเลทมความเคมมากกวา 25 ppt มคาตากวาหอยทเจรญในนาทะเลทมความเคมนอยกวา 25 ppt (พงษเทพ และคณะ, 2554) และจากผลการวเคราะหคณภาพนาในเดอนธนวาคม 2559 พบวาคาเฉลยความเคมของนาในพนทเพาะเลยงหอยแครงในตาบลบางตะบน ตาบลบางตะบนออก ตาบลบานแหลม และตาบลบางขนไทรอาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร มคาเฉลยเทากบ 20+2.0, 24+2.0, 23+2.0 และ 18+1.0 พพท ตามลาดบ มความเคมของนาทะเลลดลง เปนชวงความเคมทเชอ V. vulnificus สามารถเจรญเตบโตได ระดบความเคมตากวา 25 ppt ทาใหพบการปนเปอนของเชอ V. vulnificus ในหอยแครงจากทเกบตวอยางในเดอนธนวาคม 2559 และหอยทเลยงในบรเวณซงม



1147

อนทรยวตถปนเปอนสง หรอใกลแหลงทมนาเสยซงไมผานการบาบด หรอบาบดไมถกตอง การปนเปอนของ V. vulnificus จะทาใหมอาการในระบบทางเดนอาหาร โดยเกดจากการรบประทานอาหารทะเล Table 3 Quantitative analysis ofV. vulnificusin Blood Cockle (Anadara granosa) from farms in Ban Lame district, Phetchaburi province Station Tambon

Station No.

V. vulnificus (MPN/g) Jun 2015

Aug2015 Oct 2015

May2016 Jul 2016

Sep 2016

Dec 2016

Bangtabun 1 3.57 <3 <3 30.1 <3 <3 301 2 <3 3.01 <3 <3 619 <3 <3

Bangtabunok 1 <3 <3 301 <3 3.01 3.57 <3 2 61.9 <3 <3 30.1 <3 <3 <3

Banlaem 1 <3 301 <3 9.18 301 <3 120 2 <3 <3 3.01 <3 <3 7.23 301

Bangkhunsai 1 <3 3.57 <3 301 301 154 1,150 2 3.57 3.57 <3 <3 <3 <3 619

สรป

การศกษาในครงนพบการปนเปอนของเชอ V. cholera ในหอยแครง จานวน 2 ตวอยาง คอ ตวอยางหอยแครงจากตาบลบานแหลม และตาบลบางขนไทร ในชวงเดอนกนยายน 2559 และพบหอยแครงมการปนเปอน V. parahaemolyticus อยในชวง <3 ถง 8,500MPN/g สวนคาการปนเปอนของเชอ V. Vulnificus พบวามการปนเปอนของเชอ V. Vulnificus ในหอยแครงอยในชวง <3 ถง 1,150 MPN/g ซงพบการปนเปอนของเชอ V. vulnificus สงสดอยในชวงเดอนธนวาคม 2559 โดยมปรมาณของเชอเทากบ 1,150MPN/g ในพนทตาบลบางขนไทร

กตตกรรมประกาศ ไดรบทนอดหนนการวจยจากกองทนพฒนาวทยาเขตสารสนเทศเพชรบรและงานวจย

มหาวทยาลยศลปากร ภายใตการกากบดแลของสถาบนวจยและพฒนามหาวทยาลยศลปากรประจาป พ.ศ. 2557 และขอขอบคณคณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร สาหรบการเออเฟออปกรณและสถานทในการทาวจยในครงน



1148


บษกร อตรภชาต. 2547. จลชววทยาทางอาหาร.พมพครงท 2. มหาวทยาลยทกษณ. 451 หนา. พงษเทพ วไลพนธ, อรษา สดเธยรกล, มณย กรรณรงค, ธรยา สรรพวรพงษ, ประทมวลย เจรญพร,

สนตสข ไทยปาล, สวท ชชวย, สกลทพย พทธแกว, สถาพร ดเรกบษราคม, สวทย วฒสทธเมธาว, กานดา คาช, สนสา ศรพงศวฒกร, วรพงษ อศวเกษมณ, พรพงษ สทธรกษ, สภาทน โสบญ และดาวรน สขเกษม. 2554. รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการ การประเมนคณภาพและความปลอดภยตลอดหวงโซการผลตหอยนางรม (Crassostrea belheri) จากบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน. ชดโครงการ การวเคราะหอนตราย และการวจยพฒนาเพอการยกระดบคณภาพและความปลอดภยตลอดหวงโซการผลตหอยนางรม จงหวดสราษฎรธาน. สนบสนนโดยการสานกกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

รายงานเฝาระวงทางระบาดวทยา. 2549. การสอบสวนโรคอาหารเปนพษ ในการประชมวชาการโรงแรมแหงหนง อาเภอเมอง จงหวดระยอง วนท 23-25 มกราคม สปดาหท 40, 1-7 ตลาคม 2549. 701-706.

อรษา สตเธยรกล, ศภรวทย พงจตตตน, คลายอปสร พงศรพพร, กนกรตน ศรพานชกร และเนตรนภส ธระวลยชย. 2544. การตรวจเชอ Vibrio parahaemolyticus และยนฮมไลซนอยางรวดเรวในตวอยางกงแชแขงโดยวธ nested PCR. กรงเทพฯ สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

Angela, D. P., C. Giuseooina, F. Maria, T. Valentina and T. Giuseppina. 2005. Detection of Vibrio alginolyticus and Vibrio parahaemolyticus in shellfish samples using collagenase-targeted multiplex PCR. J. Food Saf. 26: 150-159. Food Microbiology. 28: 137-140.

Bacteriological Analytical Manual Online, 2004. Chapter 9. Vibio. USFDA. 24 pp. (http://www.cfsan.fda.gov)



1149

ผลของสารสกดทมสวนผสมของแคโรทนอยดในแครอท และมะเขอเทศตอความเขมสปลาสอดแดงหางดาบ

Effects of carotenoids in carrot and tomato on color Intensity of Red sword tail

ประภาศร ใจผอง1* ทศนย เกดปน1 ศภนดา เอยมหนอ1 พทธนนท โกธรรม1 สภาวด แหยมคง1 และ ตวน เหงยน งอก 1

Prapasiri Jaipong1*, Tassanee keadpun1,Supanida Aeamnor1, Patthanun Kotham1

Suphawadee Yaemkong1 and Tuan Nguyen Ngoc 1

1สาขาสตวศาสตร คณะเทคโนโลยการเกษตรและอาหาร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม พษณโลก 65000 1 Animal Science, Faculty of Food and Agricultural Technogy, Pibulsongkram Rajabhat University,

Phitsanulok, 65000, Thailand *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของสารสกดแคโรทนอยดในแครอท และมะเขอเทศ

ตอความเขมของสปลาสอดแดงหางดาบ โดยใชลกปลาสอดแดงหางดาบอาย 3 วน ทาการทดลองแบบสมตลอด (Completely Randomized Design หรอ CRD) แบงออกเปนกลมๆ ละ 3 ซาๆ ละ 50 ตว กลมท 1 ใหอาหารปลากนพช กลมท 2 ใหอาหารปลากนพชผสมคาโรทนอยดจากแครอททระดบความเขมขน 0.12 % กลมท 3 ใหอาหารปลากนพชผสมสารสกดแคโรทนอยดจากมะเขอเทศทระดบความเขมขน 0.12 % ตออาหาร 125 กรม เปนระยะเวลา 4 สปดาห เมอสนสดการทดลองพบวา ไมมผลตออตราการรอดตาย อยางไรกตาม ปลาทไดรบสารสกดแคโรทนอยดในมะเขอเทศและแครอท มคาความเขมของสมากกวากลมควบคม เมอพจารณาคาความเขมสแดง และคาความเขมสเหลอง ในกลมทผสมสารสกดแคโรทนอยดในมะเขอเทศ มคาของสสงสด (15.83 และ 14.56) รองลงมาเปนกลมทผสมสารสกดแคโรทนอยด ในแครอท (13.08 และ 11.04) และกลมควบคม (4.73 และ 9.13) อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) คาสาคญ: ปลาสอดแดง, ความเขมส, มะเขอเทศ, แครอท



1150

ABSTRACT The purpose of this study was to evaluate the effects of carotenoid pigment compound in carrot and tomato on color intensity of red sword tail. The experimental design was completely randomized design (CRD) with triplicates of 3 treatments: control (no pigment supplementation), carrot and tomato incorporation (0.12% each). Totally, 50 fish at 3 days old were stocked in an aquarium. Results showed that there was no difference of survival rate between fish fed on control diet in comparison to those of the others. However, fish fed on carotenoid containing diets (both from carrot and tomato) showed higher color Intensity than that of the control diet. The redness and yellowness of fish fed carotenoid compound from tomato were the highest (15.83 and 14.56 respectively), followed by from carrot (13.08 and 11.04), significantly higher (p<0.05) than those of control group (4.73 and 9.13). Keywords: Red sword tail, color Intensity, carrot, tomato

บทนา การเลยงปลาสวยงามเปนงานอดเรกทสรางความผอนคลายและผอนคลายประเภทหนง โดย

ปจจบนมผสนใจเลยงปลาสวยงามเพมขนอยางตอเนองจนเกดเปนธรกจปลาสวยงาม ในธรกจการเลยงปลาสวยงามนน ปจจยการทาธรกจไมไดหมายถงการเพาะเลยงเพยงอยางเดยว แตการปรบปรงสสนของปลาใหตรงตามความตองการของผซอกเปนปจจยสาคญ เนองดวยสของปลาเปนปจจยหนงในการกาหนดราคาของปลา (Golandaj et al., 2014) โดยปญหาหนงในการควบคมสของปลาสวยงาม ไดแก การขาดแคโรทนอยดในอาหาร ซงเปนสารทม มสวนสาคญในการเกดส ทาใหสงมชวตมสตวแตกตางกนไป สตวนาทงกงและปลาไมสามารถสรางแคโรทนอยดขนในรางกายได จงจาเปนตองไดรบจากอาหารทกนเทานน (Lastcha, 1991) การปรบปรงสของปลาสวยงามสามารถทาไดโดยการเสรมแคโรทนอยดในอาหาร ดงนนผประกอบการธรกจปลาสวยงามเพอการจาหนายทงในและตางประเทศ มกนยมผสมรงควตถเชนสารแคโรทนอยด ลงไปในอาหารปลาเพอเรงสของปลาใหมสสนสวยงาม กระตนความสนใจของผพบเหน และเปนการเพมราคา แตแคโรทนอยดสงเคราะหทใชอยมการนาเขาจากตางประเทศและมราคาแพงมาก ทาใหตนทนการผลตปลาสวยงามสงขนตามไปดวยจงมการศกษาการนาสารสกดแคโรทนอยดจากธรรมชาตทงในสตวและพชมาใชประโยชนในดานการเพาะเลยงสตวนากนอยางกวางขวาง ตลอดจน



1151

การศกษาสารเรงสชนดอนทมคณสมบตเปนสารทดแทนแคโรทนอยดอกดวย (Mongkolwai et al., 2013)

ปลาสอดแดง (Xiphophorus hellerii) เปนปลาทมสสนสวยงาม สะดดตา เลยงงาย ราคาไมแพง คนทวไปรจกด และเปนทนยมเลยงกนอยางแพรหลายทวทกมมโลก แตเมอนามาเลยงโดยใหกนอาหารเมด สของลาตวปลาจะซดลง และมความตานทานโรคลดลงเรอยๆ การศกษานจงมวตถประสงคเพอทาการศกษาผลของสารสกดแคโรทนอยดในแครอท และมะเขอเทศตอความเขมของสปลาสอดแดงหางดาบ ซงหากทราบขอมลดงกลาวจะสามารถใชเปนแหลงขอมลในการพฒนาสารสกดแคโรทนอยดจากวตถดบธรรมชาตเพอทดแทนการใชสารเรงสแคโรทนอยดทมราคาแพงในการใชพฒนาสปลาสวยงามตอไป

อปกรณและวธการ แผนการทดลอง

การศกษาของแคโรทนอยดในแครอทและมะเขอเทศตอความเขมสของปลาสอดแดงหางดาบ โดยวางแผนการทดลองแบบสมตลอด (Completely Randomized Design หรอ CRD) ทดลองในลกปลาสอดแดงหางดาบ อายเกน 3 วน จานวน 450 ตว เลยงในตกระจกขนาด 24 นว จานวน 9 ต แบงออกเปน 3 กลมๆ ละ 3 ซาๆ ละ 50 ตว ระยะเวลาทาการทดลอง 4 สปดาห โดยใหกนอาหารวนละ 2 ครง ดงน

กลมท 1 ใหอาหารปลากนพช โปรตน 23% ไขมน 3% กาก 8% ความชน 12% กลมท 2 ใหอาหารปลากนพชผสมสารสกดแคโรทนอยดจากแครอททระดบความเขมขน

0.12% ตออาหาร 125 กรม กลมท 3 ใหอาหารปลากนพชผสมสารสกดแคโรทนอยดจากมะเขอเทศทระดบความเขมขน

0.12% ตออาหาร 125 กรม วธการทดลอง

1. การสกดสารแคโรทนอยดในแครอทและมะเขอเทศ โดยนาแครอทและมะเขอเทศมาเปนชนบางๆ ชงนาหนกใหได 1 กโลกรม และอบทอณหภม 60 – 70 องศาเซลเซยส นาน 24 ชวโมง และบรรจในโหลแกว เตมเอทลแอลกอฮอลแชทงไว 7 วน จากนนนามากรองผานสาลเพอแยกกากออก และนาของเหลวทไดไประเหยเอทลแอลกอฮอลดวยเครอง Rotavapor ทอณหภม 30 องศาเซลเซยส แรงดน 240 มลลบาร รอจนของเหลวเรมหนดและเหนยวขนจงนาไปใสขวดแกวทเตรยมไว



1152

2. การเตรยมอาหาร โดยการชงสารสกดแคโรทนอยดในแครอท และมะเขอเทศ 0.15 กรม นาสารสกดมาละลายในนากลน 200 มลลลตร ผสมกบอาหารปลากนพช 125 กรม ดวยเครอง Rotavapor และนามาอบใหแหงทอณหภม 20 องศาเซลเซยส

3. การเลยงปลาสอดแดงหางดาบดวยอาหารผสมสารสกดแคโรทนอยดในแครอท และมะเขอเทศ ใหอาหารวนละ 2 ครง (เชา-เยน) โดยใหกนอาหารรอยละ 3 ของนาหนกตว และระหวางการทดลองมการใหอากาศผานหวทรายตลอดเวลา และมการเปลยนถายนาทกสปดาห

4. การวดอตราการรอดตาย นบจานวนปลาเหลอรอดทกสปดาห คานวณเปนรอยละการรอดตาย 5. การวดสผวปลาสอดแดงหางดาบ เรมบนทกคาความเขมของสลกปลาสอดแดงหางดาบทกๆ

7 วน โดยสมจบปลา 5 % มาวดสผวของปลาดวยเครองวดส (BYK Gardner 6831, Germany) เพอหาคาของสในระบบ CIE L*a*b จนครบระยะเวลาการทดลอง 30 วน

7. การวเคราะหขอมล นาขอมล คาความสวาง คาความเขมสแดง และคาความเขมสเหลอง อตราการรอดตาย มาวเคราะหความแปรปรวนดวยวธ (Analysis of variance; Anova) และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยระหวางชดทดลองดวยวธ Duncan’s new multiple’ s range test (DMRT) ทระดบความเชอมนรอยละ 95 โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรสาหรบรป

ผลการทดลองและวจารณ จากการศกษาการเพมความเขมสของปลาสอดแดงหางดาบดวยอาหารทไมผสมสารสกดแคโรทนอยด และทผสมสารสกดแคโรทนอยดในแครอท และมะเขอเทศทระดบความเขมขน 0.012% เปนเวลา 4 สปดาห มผลการศกษาดงน

1. อตราการรอดตายของปลาสอดแดงหางดาบ อตราการรอดตายของการเลยงปลาสอดแดงหางดาบดวยอาหารทไมผสมสารสกดแคโรทนอยด และอาหารทผสมสารสกดแคโรทนอยดในแครอท และมะเขอเทศ พบวา กลมอาหารทผสมสารสกดแคโรทนอยดในมะเขอเทศมอตราการรอดตายรอยละ 95.33 และกลมควบคมมอตราการรอดตายรอยละ 95.33 ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p> 0.05) โดยเรมเหนความแตกตางดานสอยางชดเจน ตงแตสปดาหท 2 ของการไดรบอาหารผสมแคโรทนอยด (Table 1) สอดคลองกบการศกษาของ Phaichamnan et al. (2002) ซงไดทาการทดลองผลของรงควตถแคโรทนอยดทไดจากใบมะยมตอสของปลาสอด โดยใชอาหารทผสมสารสกดหยาบแคโรทนอยดจากใบมะยมทระดบความตางๆกน พบวา อาหารทผสมสารสกดหยาบทกระดบความเขมขนไมมผลตออตราการรอดตายและการเจรญเตบโตของปลาสอด



1153

Table 1 Survival rate of Red sword tail

Week Treatment

SEM P-value Control Carrot Tomato

1 100a 100a 100a 0.00 - 2 96.67a 96.00a 98.00a 0.676 0.533 3 96.67a 96.00a 97.33a 0.577 0.702 4 95.33a 95.33a 96.67a 0.401 0.322

abcMean values within row with the same superscript letter are not significantly different (p<0.05)

2. คาความสวางสผวปลาสอดแดงหางดาบ (L*) คาความเขมสแดง (a*) และคาความเขมสเหลอง (b*)

คาสของตวปลาสอดแดงหางดาบมคาความเขมสแดง และคาความเขมสเหลองในกลมทไดรบ อาหารผสมสารสกดแคโรทนอยดในมะเขอเทศ (13.08 และ 11.04) และอาหารผสมสารสกดแคโรทนอยดในแครอท (15.83 และ 14.56) สงกวากลมควบคม (4.73 และ 9.13) อยางมนบสาคญทางสถต (P<0.05) และคาความสวางของกลมควบคม (55.37) สงกวา กลมทผสมสารสกดแคโรทนอยดในแครอท และมะเขอเทศ (48.21 และ 47.16) อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) (Table 2) Table 2 Effect of feeding carotenoid in carrot and tomato on color intensity of red sword tail after 4 weeks

week Color parameter

Treatment SEM P-value Control Carrot Tomato 1 Redness (a) 4.29 4.48 4.43 0.27 0.967 Yellowness(b) 7.83b 9.55a 9.02a 0.28 0.006 Lightness(L) 52.69a 49.74b 51.01ab 0.52 0.035 2 Redness (a) 4.57b 9.59a 11.32a 1.05 0.000 Yellowness(b) 7.81b 11.38a 12.98a 0.81 0.002 Lightness(L) 56.76a 50.65b 49.57b 1.23 0.006 3 Redness (a) 4.29b 11.04a 11.75a 1.20 0.000 Yellowness(b) 7.43c 12.88b 15.29a 1.17 0.000 Lightness(L) 60.57a 52.40b 47.82c 1.95 0.001 4 Redness (a) 7.73b 12.49a 13.08a 1.35 0.0000 Yellowness(b) 9.13b 14.56a 15.83a 1.05 0.000 Lightness(L) 55.37a 48.21b 47.18b 1.37 0.002 abcMean values within row with the same superscript letter are not significantly different (p<0.05)



1154

คาสความเขมของตวปลาเพมขนหลงจากไดรบอาหารผสมสารสกดแคโรทนอยดในแครอท และมะเขอเทศ โดยเฉพาะคาความเขมสเหลองมการเพมขนตงแตสปดาหแรก (p=0.006)และเหนความแตกตางระหวางการไดรบสารสกดแครอทและมะเขอเทศไดชดในสปดาหท 3 ซงกลมทเลยงดวยอาหารผสมสารสกดแคโรทนอยดในมะเขอเทศมคาความเขมสเหลองสงกวากลมทใหอาหารผสมสารสกดแคโรทนอยดในแครอท และกลมทใหอาหารไมผสมสารสกดแคโรทนอยด สวนคาความเขมสแดงมการเพมขนสปดาหท 2 พบวากลมทไดรบอาหารผสมสารสกดแคโรทนอยดในมะเขอเทศ และแครอท มคาความเขมสแดงสงกวากลมควบคม อาจเนองมาจากในมะเขอเทศมสารไลโคปนซงเปนสารใหสในกลมแคโรทนอยด และในมะเขอเทศมปรมาณไลโคปน 12 มลลกรม ตอ 100 กรม สวนในแครอทมปรมาณไลโคปน 1 ไมโครกรม ตอ 72 กรม (Kongampai et al. , 2013) จงเปนสาเหตใหปลาสอดแดงหางดาบทไดรบอาหารผสมสารสกดแคโรทนอยดในมะเขอเทศ สามารถเพมคาความเขมสเหลองและคาความเขมสแดงมากกวากลมทผสมสารสกดแคโรทนอยดในแครอท สอดคลองกบ Tongsiri (2010) ซงไดทาการทดลองการใหอาหารผสมสารไลโคปนจากมะเขอเทศ 0, 25, 50, 75 และ 100 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม เปนเวลา 14 สปดาห พบวาในชวง 2 สปดาหแรก ปลาแฟนซคารฟมคาสแดงเพมขนตงแตระดบความเขมขน 50 75 และ 100 โดยมคาเพมขนแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตกบทระดบความเขมขน 0 และ 25 มลลกรมตอกโลกรม (p<0.05)

สรป การเลยงปลาสอดแดงหางดาบดวยอาหารทไมผสมสารสกดแคโรทนอยด อาหารทผสมสารสกด

จากแคโรทนอยดในแครอท และอาหารทผสมสารสกดจากแคโรทนอยดในมะเขอเทศ ทความเขมขน 0.12% ตออาหาร 125 กรม ไมมผลตออตราการตาย แตมผลตอความเขมสโดยคาความเขมส โดยการเลยงดวยอาหารทผสมสารสกดแคโรทนอยดในมะเขอเทศทความเขมขน 0.12% ตออาหาร 125 กรม มความเหมาะสมตอการเพมความเขมสเหลอง และความเขมสแดงมากกวากลมทไดรบอาหารผสมสารสกดแคโรทนอยดในแครอท และกลมควบคม โดยเมอเลยงเปนระยะเวลานานจะทาใหความเขมของสตวปลาเพมขน


Golandaj, A., S. Shyama, K. Dinesh, V.R. Sreenath and S. Sagarikaet. 2014. Colour enhancement potential of selected local flowers in Sword tail, Xiphophorus helleri through dietary incorporation. Res. J. Recent. Sci. 4 : 37 – 43



1155

Kongampai, S., S. Nuttaya and P. Jirapha. 2013. Color Improvement of Fancy carp

(Cyprinus carpio Linn.) by Lycopene Extraction from Tomato. Naresuan Agr. J. 12(1) : 212 -217 (in Thai)

Lastcha, T.1991.Carotenoids in aquatic animal nutrition.Proceeding of the Aquaculture Feed. Processing and Nutrition Workshop,Bangkok,Thailand,Sep.19-25.1991.pp.68-78. (in Thai)

Mongkolwai, P., K. Sukanya and P. Anuwat. 2013. Color improvement of red swordtail fish by betalain extracted from dragon fruit peel. Res. J. Rmutp. Special Issue International Conference : 49-54 (in Thai)

Phaichamnan, U., T. Pathum and W. Wattana. 2002. Effect of carotenoid pigment form star gooseberry (Phyllanthus acidus skeels) leaf on colour of swordtail (Xiphophorus variatus). Report of 19th Seminar of Rajamangala Institute of Technology, Pathum Thani, Thailand, 22-27 January 2002 : 331 -332. (in Thai)

Tongsiri, K. 2010. Utilization of lycopene from tomato (Lycopersicon esculentum Mill) as natural antioxidant in fancy carp (Cyprinus carpio Linn.) feed. Master’s Thesis. King Mongkut’ s Institute of Technology Ladkrabang. Bangkok. . (in Thai)



1156

การประเมนคณสมบตการตานอนมลอสระและการยบย งเช อแบคทเรยของใบหมอน เพอเปนวตถดบทางเลอกในอาหารสตวน า

Evaluation of antioxidant and pathogenic inhibitory activities of mulberry leaf meal as a potential alternative ingredient in

aquaculture feed

อรณ ศรนวล1 วรวทย มณพทกษสนต1 สทธรา พลเจรญ2 ทพรรณ เสนะวงศ2 เสาวณย อภญญานวฒน2 วโรจน แกวเรอง2 สมภพ จงรวยทรพย2 และ วรรณพร ทะพงคแก1*

Orranee Srinual1, Worawit Maneepitaksanti1, Suthira Ponjaruen2, Tipanee Senawong2, Saowanee Apinyanuwat2, Wiroje Kaewruang2, Somphob Jongruaysup2, and

Wanaporn Tapingkae1*

1ภาควชาสตวศาสตรและสตวนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จงหวดเชยงใหม 50200

2กรมหมอนไหม 2175 ถนนพหลโยธน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 1Department of Animal and Aquatic Science, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai, 50200, THAILAND 2The Queen Strikit Department of Sericulture, Ministry of Agriculture and Cooperatives, 2175 Phaholyothin Road, Chatuchak, Bangkok, 10900, THAILAND *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ การศกษานมวตถประสงคเพอวเคราะหองคประกอบทางเคมฤทธการตานอนมลอสระและฤทธ

การยบยงเชอแบคทเรยกอโรคในปลาของใบหมอน (Morus spp.) จากการวเคราะหองคประกอบทางเคม พบวาใบหมอนประกอบดวยโปรตน ไขมน เยอใย เถา และพลงงานเทากบ 20.88 %, 4.72 %, 14.05 %, 12.02 % และ 4 Kcal/g ตามลาดบ สาหรบการศกษาฤทธการตานอนมลอสระในสารสกดจากใบหมอนโดยใชวธ oxygen radical antioxidant capacity (ORAC) ซงสารสกดทไดจากใบหมอนมคาฤทธการตานอนมลอสระทเทากบ 83,351.3 µmol TE/g DW นอกจากนสารสกดใบหมอนดวยสารละลายเอทานอลสามารถยบยงการเจรญของเชอ Aeromonas hydrophila, Plesiomonas shigelloides, และ Edwardsiella tarda โดยมคาความเขมขนตาสดทสามารถยบยงได (MIC) เทากบ 125, 500, และ 500 มก./มล. ตามลาดบ และมคาความเขมขนทตาสดทสามารถฆาเชอ (MBC) E. tarda ไดโดยใชสารสกดใน



1157

ปรมาณ 1,000 มก./มล. จากผลการศกษาแสดงใหเหนวาสามารถใชใบหมอนเปนวตถดบอาหารสตวสาหรบอตสาหกรรมสตวนาได เนองจากปรมาณโปรตนทสง มความสามารถในการออกฤทธตานอนมลอสระ และการยบยงการเจรญเตบโตของเชอกอโรคบางชนดในสตวนาได คาสาคญ: ใบหมอน, อาหารสตวนา, เชอแบคทเรย, อนมลอสระ

ABSTRACT The objective of this study was to examine the chemical compositions,

antioxidant activities and pathogenic inhibition activities of mulberry (Morus spp.) leaf in fish. Proximate analysis revealed that the mulberry leaf meal contained crude protein, fat, crude fiber, ash, and gross energy of 20.88%, 4.72%, 14.05%, 12.02% และ 4 Kcal/g, respectively. The antioxidant activity of the mulberry leaf extract was evaluated using oxygen radical antioxidant capacity (ORAC). The extract exhibited the varied antioxidant activities of 83,351.3 µmol TE/g DW in ORAC. The minimum inhibitory concentration (MIC) of mulberry leaf ethanolic extracts against Edwardsiella tarda, Aeromonas hydrophila, and Plesiomonas shigelloides were 125, 500, and 500 mg/ml, respectively. The minimum bactericidal concentration (MBC) against E. tarda was 1,000 mg/ml. In conclusion, mulberry leaves could be used as feed ingredients for the aquaculture industry because of their high protein content, antioxidant activity, and antimicrobial activity against some fish pathogenic bacteria.

Keywords: mulberry leaf, aquatic animal feed, bacterial, anti-oxidant

บทนา การเพาะเลยงสตวนาในปจจบนเปนการเพาะเลยงแบบหนาแนนเพอใหเพยงพอความตองการ

ของผบรโภค จงจาเปนตองใชยาปฏชวนะ อยางไรกตามปจจบนการใชยาปฏชวนะในบางประเทศถกหามใชเนองจากเกดการตกคางในผลตภณฑ (Done et al., 2015) นอกจากน การใชปลาปนสงผลใหตนทนอาหารสตวนาสง จาเปนตองหาวตถดบอาหารสตวทดแทนปลาปน โปรตนจากพชถอเปนทางเลอก หนงสาหรบการแกปญหาแหลงโปรตนทดแทนของปลาปนในสตรอาหารปลา ในพชบางชนดทมทงคณคาทาง



1158

โภชนะทสงและคณสมบตเชงหนาท เชน กระตนภมคมกน ยบยงเชอโรค และเปนสารสงเสรมชวนะ เปนตน (Reverter et al., 2014) หมอนจดเปนพชสมนไพรทมสรรพคณหลากหลาย โดยเฉพาะในสวนของใบทมสารตานอนมลอสระ และมโปรตนสงถง 15-31% นอกจากนนใบหมอนยงมสารออกฤทธหลกทสาคญ ไดแก สารประกอบกลมฟนอลก และสารกลมฟลาโวนอยด ทมคณสมบตตานเชอแบคทเรย ตานอนมลอสระ ลดการเกดโรคเบาหวาน กระตนระบบภมคมกน และลดปรมาณคอเลสเตอรอลได (Butt et al., 2008) จงทาใหใบหมอนอาจเปนวตถดบทใชทดแทนปลาปนในสตรอาหารปลาได อยางไรกตาม ระดบของ การใชใบหมอนเพอทดแทนปลาปนยงตองมการทดลองเพอหาปรมาณสดสวนทเหมาะสม ดงนนการศกษา ในครงนจงมวตถประสงคเพอประเมนองคประกอบทางเคม คณสมบตการตานอนมลอสระและการยบยงเชอแบคทเรยของใบหมอน เพอเปนวตถดบทางเลอกในอาหารสตวนา

อปกรณและวธการ การเตรยมใบหมอนปนและการวเคราะหองคประกอบทางเคม

นาตวอยางใบหมอนสดทงใบแก และใบออน พนธบรรมย 60 จากกรมหมอนไหม จงหวดเชยงใหม มาตดใหมขนาดกวาง และยาวประมาณ 1 นว อบทอณหภม 60 องศาเซลเซยส เปนระยะเวลา 48 ชวโมง และบดผานตะแกรงรอนขนาด 0.5 มลลเมตร วเคราะหองคประกอบทางเคมโดยวธ proximate analysis (AOAC, 2006) การศกษาคณสมบตการตานอนมลอสระและการยบย งเช อกอโรคในปลา

เตรยมสารสกดใบหมอน โดยการแชใบหมอนปนในสารละลายเอธานอลเขมขนรอยละ 95 ในอตราสวน 1 : 5 เปนระยะเวลา 3 วน เมอครบกาหนดเวลา กรองดวยกระดาษกรอง whatman NO.1 และระเหยแหงสวนทกรองไดโดยใชเครองกลนระเหยสญญากาศ (Anwar et al., 2015) จากนนทาแหงสารสกดใบหมอนโดยใชเครอง freeze dryer และคานวณรอยละสารสกดใบหมอนทได เกบรกษาในขวดสชาทอณหภม -20 องศาเซลเซยส

ศกษาความสามารถในการตานอนมลอสระของสารสกดใบหมอนดวยวธ Oxygen radical absorbance capacity (ORAC) ตามวธทอางองโดย Wang and Hu (2011)

ศกษาความสามารถในการยบยงเชอกอโรคในปลาดวยวธ Disc diffusion, Minimum inhibitory concentration (MIC) และ Minimum bactericidal concentration (MBC) ตามวธทอางองโดย Park et al. (2016) เชอแบคทเรยกอโรคทใชทดสอบ ไดแก Aeromonas hydrophila, Aeromonas sobria, Edwardsiella tarda, Plesiomonas shigelloides, Pseudomonas



1159

eruginosa, Pseudomonas fluorescens, Streptococcus agalactiae, Vibrio alginolyticus Vibrio fluvialis และ Vibrio parahaemolyticus

ผลการทดลองและวจารณ

ใบหมอนประกอบดวยโปรตน ไขมน เยอใย เถา และพลงงานเทากบ 20.88 %, 4.72 %, 14.05 %, 12.02 % และ 4 Kcal/g ตามลาดบ สารสกดใบหมอนรอยละ12.68 มกจกรรมการตานอนมลอสระเทากบ 83,351.3 µmol TE/g DW ดวยวธ ORAC ใบหมอนถอเปนแหลงของสารโพลฟนอลทด โดยเฉพาะกลม flavonoids ซงสวนใหญเปน flavanoids quercetin 3-(6-malonylglucoside) ดงนน ใบหมอนจงมคณสมบตในการเปนสารตานอนมลอสระทดได (Butt et al., 2008) จากการทดสอบประสทธภาพการยบยงเชอแบคทเรยกอโรค 10 ชนด ดวยวธ disc diffusion โดยสงเกตจากบรเวณทเกดการยบยงเชอกอโรคหรอบรเวณโซนใสรอบ paper disc (clear zone) พบวา สารสกดใบหมอนออกฤทธยบยงการเจรญของเชอแบคท เรยได 3 ชนด ไดแก A. hydrophila, P. shigelloides และ E. tarda (Figure 1) สารสกดใบหมอนสามารถยบยงการเจรญของเชอกอโรคในปลา ไดแก A. hydrophila, P. shigelloides และ E. tarda ในปรมาณ 125, 500, และ 500 มก./มล. ตามลาดบ และสามารถฆาเชอ E. tarda ไดในปรมาณสารสกด 1,000 มก./มล. (Table 2) ทงนจากรายงานวจยอนพบวาสารสกดใบหมอนสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอรา และเชอแบคทเรยกอโรคไดเชนกน ซงพบวาสามารถยบยง A. hydrophila, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Mycobacterium smegmatis, Porpyromonas gingivalis, Pseudomonas aeruginosa, Candida tropicalis, Candida albicans, Candida krusei, Aspergillus niger, Aspergillus flavus (Sheikhlar et al., 2014; de Oliveira et al., 2015) เนองจากใบหมอนมสารออกฤทธทางเภสชวทยาทสาคญในการตานเชอแบคทเรย (antibacterial) คอ สาร Kumanon C, Mulberrofuran G, Albanol B, mourin, และ Kumanon G (Yang and Lee, 2012)

Figure 1 Evaluation of the antimicrobial activity of mulberry leaf extract by means of in vitro disc diffusion test on A. hydrophila (A), P. shigelloides (B), and E. tarda (C).



1160

Table 1 Minimum inhibitory concentration (MIC) and minimum bactericidal concentration (MBC) test

Microbial stain MIC (mg/ml) MBC (mg/ml)

A. hydrophila 500 0 P. shigelloides 500 0 E. tarda 125 1,000

สรป

ใบหมอนปนประกอบดวยโปรตนรอยละ 21 และสารสกดรอยละ 12.68 สารสกดใบหมอนม กจกรรมการตานอนมลอสระสงถง 83,351 µmoles TE (ORAC) สามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอ แบคทเรยกอโรคในปลา ไดแก A. hydrophila, P. shigelloides, และ E. tarda และสามารถฆาเชอ E. tarda ได ใบหมอนสามารถใชเปนวตถดบอาหารสตวสาหรบอตสาหกรรมสตวนาได

เอกสารอางอง Anwar, F., S. Kanwal, G. Shabir, K. M. Alkharfy, and A. H. Gilani. 2015. Antioxidant and

antimicrobial attributes of different solvent extracts from leaves of four species of mulberry. Int. J. Pharm. 11: 757-765.

Butt, M. S., A. Nazir, M. T. Sultan, and K. Schroën. 2008. Morus alba L. nature's functional tonic. Trends Food Sci. Technol. 19: 505-512.

de Oliveira, A. M., M. d. S. Mesquita, G. C. da Silva, E. de Oliveira Lima, P. L. de Medeiros, P. M. G. Paiva, I. A. de Souza, and T. H. Napoleão. 2015. Evaluation of toxicity and antimicrobial activity of an ethanolic extract from leaves of Morus alba L. (Moraceae). Evid. Based Complement. Alternat. Med. 2015: 1-7.

Done, H. Y., A. K. Venkatesan, and R. U. Halden. 2015. Does the recent growth of aquaculture create antibiotic resistance threats different from those associated with land animal production in agriculture? The AAPS Journal 17: 513-524.

Park, J.-W., M. Wendt, and G.-J. Heo. 2016. Antimicrobial activity of essential oil of Eucalyptus globulus against fish pathogenic bacteria. Lab. Anim. Res. 32: 87-90.



1161

Reverter, M., N. Bontemps, D. Lecchini, B. Banaigs, and P. Sasal. 2014. Use of plant extracts in fish aquaculture as an alternative to chemotherapy: Current status and future perspectives. Aquaculture 433: 50-61.

Sheikhlar, A., A. R. Alimon, H. Daud, C. R. Saad, C. D. Webster, G. Y. Meng, and M. Ebrahimi. 2014. White mulberry (Morus alba) foliage methanolic extract can alleviate Aeromonas hydrophila infection in African catfish (Clarias gariepinus). Scientific World J. 2014: 1-8.

Wang, R.-J., and M.-L. Hu. 2011. Antioxidant capacities of fruit extracts of five mulberry genotypes with different assays and principle components analysis. Int. J. Food Prop. 14: 1-8.

Yang, J.-Y., and H.-S. Lee. 2012. Evaluation of antioxidant and antibacterial activities of morin isolated from mulberry fruits (Morus alba L.). J.Korean Soc. Appl. Biol. Chem. 55: 485-489.



1162

ผลของอาหารทมเซลลยสตตรงดวยแคลเซยมอลจเนตตอการตอบสนองทางภมคมกนแบบเซลลในน าเลอดกงขาวแวนนาไม (Litopenaeus vannamei)

Effect of dietary supplementation of yeast cells immobilized with calcium alginate on cellular immune responses in

hemolymph of Pacific white shrimp (Litopenaeus vannamei)

จนทรจรส วฒนะโชต1 จารนนท ประทมยศ1 ณชากร ทองอย2 วภาวรรณ ใหญยอด2 และ มลฤด สนธ2*

Janjarus Watanachote1, Jarunan Pratoomyot1, Nichakorn Thongyou2, Wipawan Yaiyod2 and Molruedee Sonthi2*

1สถาบนวทยาศาสตรทางทะเล มหาวทยาลยบรพา ชลบร 20131 2คณะเทคโนโลยทางทะเล มหาวทยาลยบรพา วทยาเขตจนทบร 22170 1Institute of Marine Science, Burapha University, Chonburi 20131, Thailand

2Faculty of Marine Technology, Burapha University, Chanthaburi Campus, 22170, Thailand *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ การทดลองนมวตถประสงค เพอศกษาผลของเซลลยสต Pichia sp. ทตรงในเมดเจลแคลเซยม

อลจเนตตอภมคมกนระดบเซลลของกงขาวแวนนาไม โดยกงจะไดรบอาหารแตกตางกน 4 สตร ไดแก 1) อาหารกงสาเรจรป (ชดควบคม) 2) อาหารกงสาเรจรปผสมเมดเจลแคลเซยมอลจเนต 3) อาหารกงสาเรจรปผสมเซลลยสตตรงในแคลเซยมอลจเนต 4) อาหารกงสาเรจรปผสมเซลลยสต Pichia sp. ทไมไดตรง เมอสนสดการทดลองท 14 วน ดดเลอดกงเพอวดคาการตอบสนองทางภมคมกนแบบเซลลในนาเลอด จากผลการทดลองพบวากงทไดรบอาหารผสมเซลลยสตตรงในเมดเจลแคลเซยมอลจเนตมปรมาณเมดเลอดรวม ไมแตกตางกนในทกชดทดลอง ในขณะทระดบกจกรรมของเอนไซมฟนอลออกซเดส และ respiratory burst มคาสงกวาชดทดลองอน ๆ อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) จากผลการทดลองสรปไดวาอาหารกงสาเรจรปผสมเซลลยสตตรงในแคลเซยมอลจเนตสามารถนามาประยกตใชในการเลยงกงได

คาสาคญ: การตรงเซลล, ภมคมกน, กงขาวแวนนาไม



1163

ABSTRACT The objective of this experiment is to study the effects of yeast cells immobilized with calcium alginate in shrimp feed on cellular immune responses in hemolymph of Pacific white shrimp (Litopenaeus vannamei). Shrimp fed with 4 different diets 1) commercial diet (control group), 2) commercial diet supplemented with calcium alginate, 3) commercial diet supplemented with yeast cells immobilized with calcium alginate, and 4) commercial diet supplemented with yeast cells without immobilized with calcium alginate. After 14 days of feeding trials, hemolymph samples were collected for analysis of the cellular immune responses level. The result showed, shrimp fed with commercial diet supplemented with yeast cells immobilized with calcium alginate was not significantly difference in the total hemocyte count among all experimental groups. The phenoloxidase and respiratoty burst activity were significantly improved compared with the other groups (p<0.05). In conclusion, commercial diet supplemented with yeast cells immobilized with calcium alginate is useful in aquaculture. Keywords: encapsulation, immune response, Pacific white shrimp Litopenaeus vannamei

บทนา

ประเทศไทยเปนประเทศผผลตและสงออกกงแชแขงเปนอนดบตน ๆ ของโลก ในป พ.ศ. 2556 มปรมาณการสงออก 212,323 ตน (Department of Internal Trade, 2014) ปจจบนผลผลตกงขาวแวนนาไมมปรมาณลดลง เนองมาจากการระบาดของโรค ทาใหมการใชยาและสารเคมมากขน ซงการใชยาโดยปราศจากการควบคม อาจกอใหเกดการดอยาของจลชพ รวมทงเกดการสะสมในเนอเยอกง (Capone et al., 1996) นาไปสการกดกนทางการคาในการสงออกกงได และการใชวคซนในกงยงไมไดผล เนองจากกงมระบบภมคมกนแบบไมจาเพาะเจาะจง ดงนนการปองกนและควบคมโรคในกง โดยใชสารกระตนภมคมกนชนดตาง ๆ จงเปนวธทไดรบความสนใจเพมมากขน สารกระตนภมคมกนมบทบาทกระตนการทางานของระบบภมคมกนทงแบบเซลล (cell-mediated immune responses) ไดแก เซลลเมดเลอดกง (hemocytes) ระบบเอนไซมโปรฟนอลออกซเดส (prophenoloxidase system) การผลตซปเปอรออกไซดแอนไอออน (superoxide production) และระบบภมคมกนแบบสารนา (humoral immune responses) เชน เอนไซมไลโซไซม (lysozyme) เปปไทดตานจลชพ (antimicrobial peptides (AMPs) (Bachere, 2000) เพอใหกงพรอมทจะรบมอกบเชอโรค และสงแปลกปลอม รวมทงลดภาวะของการกดภมคมกน เนองจากความเครยดในระหวางเลยง (Barman et al., 2013) สารกระตนภมคมกนทใชในกง



1164

เพอควบคมโรค สวนใหญไดมาจากสารประกอบของสงมชวต เชน สารประกอบหรออนพนธทไดจากแบคทเรย ยสต สมนไพร สารสกดจากสาหรายทะเล (Sonthi, 2016) จากความสาเรจของการคนพบโปรตนตวรบ (pattern recognition proteins/receptors) ทเกยวของกบการกระตนภมคมกนในกง (Wang et al., 2013) ทาใหมการศกษาถงการใชยสตเปนสารกระตนภมคมกนเพมมากขนทงในรปของเบตากลแคน (beta-glucan) ทสกดไดจากผนงเซลลยสต และยสตทงเซลล (whole cell yeast) ซงสารสกดเบตากลแคนยงคงมราคาแพง ผวจยจงมความสนใจนาเซลลยสตมาใชเปนสารกระตนภมคมกน แตอยางไรกตามมรายงานวาการใชเซลลทมชวตของจลชพเปนสารกระตนภมคมกน ตวเซลลอาจถกทาลายในนายอยทมสภาวะเปนกรดในกระเพาะอาหาร ทาใหมปรมาณลดลงจนอยในระดบทไมสามารถกระตนภมคมกนได (Chandramouli et al., 2004) ดงนนงานวจยนจงมวตถประสงคเพอศกษาผลของอาหารทมเซลลตรงยสตดวยแคลเซยมอลจเนตตอองคประกอบของภมคมกนแบบเซลลในนาเลอดกงขาว การทดลองนจะทาใหไดขอมลการพฒนาการใชเซลลยสตอยางมประสทธภาพในกงขาว และเปนแนวทางในการผลตอาหารกง เพอกระตนภมคมกนในกงตอไป

อปกรณและวธการ การวางแผนการทดลอง

วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Complete randomized design; CRD) โดยแบงเปน 4 ชดการทดลอง ชดการทดลองละ 3 ซา ไดแก 1) อาหารกงสาเรจรป (ชดควบคม) 2) อาหารกงสาเรจรปผสมเมดเจลแคลเซยมอลจเนต 3) อาหารกงสาเรจรปผสมเซลลยสตตรงในแคลเซยมอลจเนต และ 4) อาหารกงสาเรจรปผสมเซลลยสต Pichia sp. ทไมไดตรง การเตรยมสตวทดลอง

นากงขาวแวนนาไม (L. vannamei) นาหนก 13-15 กรม จากบอดน คณะเทคโนโลยทางทะเล มหาวทยาลยบรพา วทยาเขตจนทบร มาเลยงในถงไฟเบอรทรงสเหลยมขนาด 1,000 ลตร จานวน 15 ถง ทบรรจนาทมความเคม 15 พพท ปรมาตร 700 ลตร เลยงกงถงละ 45 ตว ใหอาหารสาเรจรปสาหรบกงขาว เบอร 3 (Starfeed, CP) ปรมาณ 6% ของนาหนกตวกงตอมอ วนละ 2 ครง (ทเวลา 06.00 และ 18.00 น.) เปนเวลา 14 วน เพอปรบสภาพกงกอนทาการทดลอง และสมกงตรวจหาเชอกอโรคในกง โดยเทคนคพซอาร จากนนจงเรมใหอาหารกงตามชดทดลอง ในระหวางการทดลองมการควบคมคณภาพนาตามมาตรฐานการเลยงกงทะเล เมอสนสดการทดลองท 14 วน สมเกบตวอยางเลอดกง เพอนาไปวเคราะหระดบภมคมกนแบบเซลลในนาเลอด



1165

การเตรยมอาหารกงทมเซลลยสตตรงในเมดเจลแคลเซยมอลจเนตเปนองคประกอบ การเตรยมเซลลตรงยสตทาไดโดยนาเซลลยสต Pichia sp. ประมาณ 5x107 เซลล ในปรมาตร 10 มล. ผสมกบโซเดยมอลจเนต 1.5 เปอรเซนตในสารละลายโซเดยมคลอไรด 0.85 เปอรเซนต ปรมาตร 90 มล.แลวหยดลงในสารละลายแคลเซยมคลอไรด 1.5 เปอรเซนต ปรมาตร 1 ลตร ตงไวอยางนอย 1 ชวโมง เพอใหเมดเจลคงตว ลางเมดเจลดวยนากลน ทาใหแหง แลวบดใหเปนผง จากนนนาผงเซลลตรงยสต 15 กรม ผสมกบอาหารสาเรจรปสาหรบเลยงกงทบดใหเปนผง 1 กโลกรม โดยในสตรอาหารใหมโปรตน ประมาณ 49-51 เปอรเซนต ไขมน 12-13เปอรเซนต คารโบไฮเดรตมากกวา 15 เปอรเซนต และมความชน 6-7 เปอรเซนต การตรวจภมคมกนแบบเซลล เกบตวอยางเลอดโดยใชสารละลายโซเดยมซเตรทเปนสารปองกนเลอดแขงตว ใชเขมเบอร 24G เจาะเลอดกงทตาแหนงโคนขาเดนคท 4 ใชอตราสวนเลอดกงตอสารปองกนการแขงตวของเลอดเทากบ 1 ตอ 1 แบงเลอดออกเปนสามสวน สวนแรกนาไปนบปรมาณเมดเลอดรวม (total hemocyte count) โดยใชเทคนคของ Sritunyalucksana et al. (2005) นานาเลอดสวนทสองผสมสารละลายคาโคดเลทบพเฟอร (cacodylate buffer, CAC buffer, pH 7.4) อตราสวน 1 ตอ 1 นาไปแชแขง แลวทาใหละลายทนทเปนจานวน 2 รอบ แลววเคราะหระดบกจกรรมของเอนไซมฟนอลออกซเดส (phenoloxidase activity) ตามเทคนคของ Traisresin (2002) และปรมาณโปรตนรวม (Bradford technique) และเลอดสวนทสามนาไปตรวจหาระดบกจกรรม respiratory burst (respiratory burst activity) ดวยเครอง spectrophotometer ทความยาวคลน 630 นาโนเมตร ตามเทคนคของ Li et al. (2010) การวเคราะหผลการทดลอง วเคราะหความแปรปรวนของขอมลโดยใช Analysis of variance (ANOVA) และวเคราะห ความแตกตางระหวางกลมโดยใช Duncan’s multiple range test (DMRT) ทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต ดวยโปรแกรม R (Ver. 3.4.0)

ผลการทดลองและวจารณ

เซลลยสตมสารประกอบกลมโพลแซคคาไรด (polysaccharides) และมผนงเซลลทประกอบไปดวยเบตากลแคน (beta-glucans) ซงสามารถกระตนระบบภมคมกนในกงได โดยกงทไดรบเซลลยสตชนดตาง ๆ และเบตากลแคนทสกดจากผนงเซลลยสตโดยวธการผสมอาหาร สามารถชวยเพมระดบ



1166

ภมคมกนของกง สงเสรมใหความตานทานตอการตดเชอแบคทเรยและไวรสเพมมากขน (Babu et al., 2013; Bai et al., 2014) อยางไรกตามยงไมมรายงานผลของเซลลยสตทถกตรงตอการกระตนภมคมกนของกงขาวแวนนาไม ซงจากผลการทดลองในครงน พบวากงทไดรบอาหารผสมเซลลยสตตรงในเมดเจลแคลเซยมอลจเนตมปรมาณเมดเลอดรวมไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต กบชดทดลองอน ๆ และชดควบคม (p>0.05) ในขณะทกงทไดรบอาหารกงสาเรจรปผสมเซลลยสตตรงในเมดเจลแคลเซยมอลจเนต มระดบกจกรรมของเอนไซมฟนอลออกซเดส (1.53 ± 0.006 unit/min/mg of prot.) และ respiratory burst (0.118 ± 0.016) สงทสด และมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตกบทกชดทดลอง และชดควบคม (p<0.05) (Table 1)

Table 1 Effect of diets on some cellular immune responses in hemolymph of the Pacific shrimp in 14-day feeding period (Mean ± SD).

Experiment groups Cellular immune Responses (N=15)

Total hemocyt count (x106 cell/ml)

Phenoloxidase activity (unit/min/mg of prot.)

Respiratory burst activity (OD630 nm)

Control group Commercial diet with

calcium alginate Commercial diet with

immobilized yeast cells

Commercial diet with yeast cell

3.96 ± 1.16a* 3.37 ± 2.05a

3.88 ± 1.59a

3.74 ± 1.38a

1.14 ± 0.006 a 1.17 ± 0.010 a

1.53 ± 0.006 b

1.16 ± 0.006 a

0.064 ± 0.017a 0.074±0.026a

0.118 ± 0.016b

0.64±0.016a

* Different letters indicate whether means are significantly different from each other (p < 0.05)

เมดเลอดกง (hemocytes) มบทบาททสาคญในการกาจดสงแปลกปลอมดวยกระบวนการ ฟาโกไซโทซส (phagocytosis) เอนแคปซเล ชน (encapsulation) และโนด เล ชน (nodulation aggregation) ชวยในการรกษาบาดแผลโดยการเกด cellular clumping และเรมกระบวนการการแขงตวของเลอด รวมทงเกบและหลงเอนไซมโปรฟนอลออกซเดส (pro PO) เกยวของกบการสงเคราะห และหลงโปรตนตาง ๆ ปรมาณเมดเลอดรวมจงใชเปนตว ชวดระดบของภมคมกนและสขภาพของกง (Rodriguez and Le Moullac, 2000) สารกระตนภมคมกนสามารถกระตน hematopoietic tissue ใหมการสรางเมดเลอดไดโดยตรง (Bai et al., 2014) นอกจากน Dalmo and Bogwald (2008) ไดเสนอวา



1167

การทกงไดรบอาหารผสมสารประกอบตาง ๆ โดยการกน อาจทาใหเกดการอกเสบทบรเวณลาไส สงผลใหปรมาณเมดเลอดเพมขนไดเชนกน จากผลการทดลองในครงน พบวากงทไดรบอาหารผสมเซลลยสตทตรงดวยแคลเซยมอลจเนต มปรมาณเมดเลอดรวม ไมแตกตางกบชดทดลองอน ๆ และชดควบคม (p>0.05) ซงเปนไปไดวาอาหารผสมเซลลยสตทตรงในแคลเซยมอลจเนต ไมมผลขางเคยงตอตวกงหรอลาไสกง ซงสอดคลองกบการทดลองของ Rungrassamee et al. (2013) ทผสมไลโปโพลแซคคาไรดของแบคทเรยในอาหารเพอเพมภมคมกนในกงกลาดา (P. monodon) พบวาปรมาณเมดเลอดรวมไมมความแตกตางกนในทกชดทดลอง และไดเสนอแนะวาการผสมสารกระตนภมคมกนใหกงโดยผานการกนอาจจะสงเสรมภมคมกนในลาไส (intestinal immunity) แตไมมการทาลายเซลลบผวของลาไส (intestinal epithelia) ทาใหไมมผลตอปรมาณเมดเลอดรวมของกง Cheng et al. (2005) ไดทดลองผสมแคลเซยมอารจเนตในอาหารกงขาวพบวาปรมาณเมดเลอดรวมไมมความแตกตางกบชดควบคม (p>0.05) เชนกน เอนไซมฟนอลออกซเดสมบทบาทสาคญในการชกนาใหเกดกระบวนการ melanization ทาใหบรเวณบาดแผลมจดสดาของเมลานน (melanin) เกดขนทเปลอก กลไกการทางานของเอนไซมนเรมจากผนงเซลลของจลชพจะเขาจบกบรเซปเตอร กลม lipopolysaccharide and beta-glucan-binding protein (LGBP) ทอยบนเมมเบรนของเซลลเมดเลอดกง และกระตนการทางานของระบบโปรฟนอลออก ซเดสในกง (proPo system) (Sritunyalucksana and Soderhall, 2000) สาหรบการเกด respiratory burst เปนกระบวนการนาออกซเจนเขาสเซลลในขณะทเกดกระบวนการฟาโกไซโทซส (phagocytosis) ซงออกซเจนเหลานจะถกรดวซเปนซปเปอรออกไซดแอนไอออน (O2

-) ดวย NADPH oxidase จากนนจะถกรดวซเปนไฮโดรเจนเปอรออกไซด (H2O2) สารเหลานมบทบาทสาคญมากในการทาลายสงแปลกปลอม (Bachere et al., 2000) กงทไดรบเซลลยสต (whole cell yeast) สารสกดเบตากลแคน (beta-glucan extraction) และอนพนธของเบตากลแคน (beta-glucan derivatives) ดวยวธการผสมอาหาร มระดบกจกรรมของเอนไซมฟนอลออกซเดส กจกรรม respiratory burst และความตานทานตอเชอแบคทเรย และไวรสเพมสงขน (Barman et al., 2013) จากการทดลองน พบวากงทไดรบอาหารผสมเซลลยสตตรงในเมดเจลแคลเซยมอลจเนต มระดบกจกรรมของเอนไซมฟนอลออกซเดส และ respiratory burst สงกวาชดทดลองอน ๆ และชดควบคม (p<0.05) สอดคลองกบการทดลองของ Babu et al. (2013) ทรายงานวา กงกลาดา (P.monodon) ทไดรบ marine yeast Candida aquaetextoris S527 ดวยวธการผสมอาหาร มระดบกจกรรมของเอนไซมฟนอลออกซเดส และ respiratory burst สงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) รวมทงการทดลองของ Bai et al. (2014) ทพบวาการเสรม อนพนธของเบตากลแคน (beta-glucan derivatives) ในอาหารกง สามารถกระตนระดบกจกรรมของเอนไซมฟนอลออกซเดส และ respiratory burst ในเลอดกงได ผลการทดลองนไดสนบสนนใหเหนวายสต



1168

ทตรงในแคลเซยมอลจเนตสามารถกระตนภมคมกนในกงไดดกวายสตทยงไมไดตรง ซงเปนไปไดวา เซลลยสตอาจละลายไปกบนา หรอ/และถกทาลายในนายอยทมสภาวะเปนกรดในกระเพาะอาหาร ทาใหมปรมาณลดลงจนอยในระดบทไมสามารถกระตนภมคมกนได อยางไรกตามการทดลองนยงไมสามารถสรปไดอยางชดเจนในประเดนนได เนองจากยสตตรงดวยแคลเซยมอลจเนต ยงไมไดทดสอบการทนทานตอความเปนกรดในนายอยของกระเพาะอาหารกง ซงจะตองมการศกษาตอไป

สรป การใหอาหารกงทผสมเซลลยสตตรงในเมดเจลแคลเซยมอลจเนต สามารถกระตนภมคมกนในกง

ขาวแวนนาไมได โดยการเพมระดบกจกรรมของเอนไซมฟนอลออกซเดส และ respiratory burst ในนาเลอดกง อยางไรกตามจากการทดลองนยงไมไดศกษาหรอประเมนความสามารถในการรอดชวตของยสตตอความเปนกรดของกระเพาะอาหาร ภายหลงการตรงเซลลยสตดวยแคลเซยมอลจเนต รวมทงระยะเวลาทเหมาะสมของการใหอาหารกง ซงจะตองมการศกษาเกยวกบประเดนเหลานตอไป

เอกสารอางอง Babu, D.T., S.P. Anthony, S.P. Joseph, A.R. Bright and R. Philip. 2013. Marine yeast

Candida aquaetextoris S527 as a potential immunostimulant in black tiger shrimp Penaeus monodon. J Invertebr Pathol. 112: 243 – 252.

Bachere, E. 2000. Introduction: shrimp immunity and disease control. Aquaculture. 191: 3 – 11.

Bai, N., M. Gu, W. Zhang, W. Xu and K. Mai. 2014. Effects of beta-glucan derivatives on the immunity of white shrimp Litopenaeus vannamei and its resistance against white spot syndrome virus infection. Aquaculture. 426–427: 66 – 73.

Barman, D., P. Nen, S. C. Mandal and V. Kumar. 2013. Immunostimulants for aquaculture health management. J Marine Sci Res Dev. 3: 134. doi: 10.4172/2155-9910.1000134.

Capone, D.G., D.P. Weston, V. Miller and C. Shoemaker. 1996. Antimicrobial residues in marine sediments and invertebrates following chemotherapy in aquaculture. Aquaculture. 145: 55 – 75.



1169

Chandramoulia, V., K. Kailasapathya, P. Peirisp and M. Jones. 2004. An improved method of microencapsulation and its evaluation to protect Lactobacillus spp. in simulated gastric condition. J Appl Microbiol. 56: 27 – 35.

Cheng, W., C-H. Liu, C-M. Kuo and J-C. Chen. 2005. Dietary administration of sodium alginate enhances the immune ability of white shrimp Litopenaeus vannamei and its resistance against Vibrio alginolyticus. Fish Shellfish Immunol. 18: 1 – 12.

Dalmo, R. A. and J. Bøgwald. 2008. Beta-glucans as conductors of immune symphonies. Fish Shellfish Immunol. 25(4): 384 – 96.

Department of Internal Trade. 2014. Available source: http://www.dit.go.th/, May 1, 2017. Li, C. C., S. T. Yeh and J. C. Chen. (2010). Innate immunity of the white shrimp

Litopenaeus vannamei weakened by the combination of a Vibrio alginolyticus injection and low-salinity stress. Fish Shellfish Immunol. 28: 121 – 127.

, J. and G. Le Moullac. 2000. State of the art of immunological tools and health control of penaeid shrimp. Aquaculture. 191: 109 – 119.

Rungrassamee, W., Maibunkaew, N. Karoonuthaisiri and P. Jiravanichpaisal. 2013. Application of bacterial lipopolysaccharide to improve survival of the black tiger shrimp after Vibrio harveyi exposure. Dev Comp Immunol. 41(2): 257 – 262.

Sonthi, M. (2016). Use of immunostimulants in marine shrimps. KHON KAEN AGR. J. 44 (2): 373 – 382. (in Thai)

Sritunyalucksana, K. and K. Soderhall. 2000. The proPO and clotting system in crustaceans. Aquaculture. 191: 53 – 69.

Sritunyalucksana, K., W. Gangnonngiw, S. Archakunakorn, D. Fegan and T. Flegel. 2005. Bacterial clearance rate and a new differential hemocyte staining method assess immunostimulant activity in shrimp. Dis Aquat Organ. 63: 89 – 94.

Traisresin, C. 2002. Phenoloxidase related to immune response in black tiger prawn Penaeus monodon. MS thesis, Chulalongkorn University Bangkok. (in Thai)

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Dalmo%20RA%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=18606550

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=B%C3%B8gwald%20J%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=18606550

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18606550

http://www.dit.go.th/

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S004484860000421X

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S004484860000421X

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Rungrassamee%20W%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=23751331

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Maibunkaew%20S%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=23751331

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Karoonuthaisiri%20N%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=23751331

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Jiravanichpaisal%20P%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=23751331

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23751331



1170

ปลงใสจากปลาหมอปรบปรงพนธ ในอาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม Monogeneans from genetic improvement climbing perch

(Anabas testudineus) in San Sai district, Chiang Mai province

วศน ศรรตนศาสตร1 และ วรวทย มณพทกษสนต1* Wasin Srirattanasart1, Worawit Maneepitaksanti1*

1ภาควชาสตวศาสตรและสตวนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 239 ถนนหวยแกว ตาบลสเทพ อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 1Department of Animal and Aquatic Science, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University 239 Huay Keaw Road, Suthep, Muang, Chiang Mai Province, Thailand 50200 *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ ปลงใสจดเปนตวกอโรคทพบไดเสมอ ทงในปลาทอาศยอยในธรรมชาตและระบบการเพาะเลยงสตวนา ดงนน การตรวจประเมนสขภาพเบองตน จงเปนสงสาคญเพอปองกนปญหาการเกดโรคกบปลา การศกษาในครงนจงมงเนนการจดจาแนกชนดและระดบการพบปลงใส จากปลาหมอปรบปรงพนธทมการเพาะเลยงในอาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม ตวอยางปลา 45 ตว ถกสมเกบจากฟารมแหงหนง ในเดอน มนาคม 2559 เปนปลาสมบรณพนธ 20 ตว ขนาดความยาวมาตรฐาน 15 (13–18) เซนตเมตร นาหนกตว 145 (65–224) กรม และลกปลา 25 ตว ขนาดความยาวมาตรฐาน 4 (2–9) เซนตเมตร นาหนกตว 3 (0.2–9) กรม ผลจากการตรวจพบปลงใสทผว ในปลาสมบรณพนธ มคาความชกรอยละ 65 [13/20] และไมพบปลงใสทผวตวลกปลา ปลงใสทเหงอกปลาสมบรณพนธและลกปลามคาความชกรอยละ 20 [4/20] และ 24 [6/25] ตามลาดบ ผลการจดจาแนกปลงใสทผวและเหงอกปลา คอ Gyrodactylus ophiocephali และ Trianchoratus gussevi ตามลาดบ การศกษาในครงนจดเปนรายงานการพบและแสดงลกษณะโครงสรางของปลงใสจากผวตวและเหงอกปลาหมอปรบปรงพนธเปนครงแรกของไทย คาสาคญ: ปลงใส, ปลาหมอ, ปรบปรงพนธ, จงหวดเชยงใหม



1171

ABSTRACT Monogenean is always found to be are important pathogen both in natural and aquaculture conditions. Therefore, the basic examination is important for fish disease surveillance. This study aims to identify and access the level of infection of monogenean from improved climbing perch, cultured in San Sai district Chiang Mai province. Forty–five fish samples were collected from a farm in March 2016; 20 mature fish [15(13–18) cm. in length],[145 (65–224) g. in weight]; 25 fingerling [4 (2–9) cm. in length], [3 (0.2–9) g. in weight]. The results showed that, skin monogenean was found in mature fish with prevalence of 65 percent [63/20] but not found in fingerlings. Gill monogenean was found respectively form the mature fish and fingerling with prevalence of 20% [4/20] and 24% [6/25]. These monogeneans were identified as Gyrodactylus ophiocephali and Trianchoratus gussevi, respectively. This study provides the first report and description for these monogeneans found from improve climbing perch for the first time in Thailand. Keywords: monogenean, Climbing perch, genetic improvement, Chiang Mai province

บทนา

ปลาหมอไทย (Anabas testudineus) เปนปลานาจดชนดหนง ทสามารถพบไดตามแหลงนาทวไปในประเทศไทย และยงเปนทนยมในการนามาบรโภค เนองจากสามารถนามาแปรรปไดหลากหลายจงทาใหปลาหมอไทยเปนทตองการของตลาดมากขน จงไดปรบปรงสายพนธปลาหมอไทย ดวยวธการคดเลอกพอแมพนธแบบหม (mass selection) เพอใหไดปลาทมขนาดใหญ นาหนกมาก อตราการเจรญเตบโตด (Komanpririn, et al. 2010) อยางไรกตามปญหาทมกจะเกดขนกบการเพาะเลยงเสมอ คอ การเกดโรค ซงสงผลให ประสทธภาพการผลตมปรมาณนอยลง ทาใหเกดการสญเสยในการเพาะเลยงสตวนา ปรสตปลงใส จดเปนปรสตภายนอกหรอตวกอโรคปฐมภมทสามารถสรางบาดแผลบนตว และเหงอกของปลา แลวเกดเปนทางเขาใหกบเชอกอโรคกลมอน เชน แบคทเรย ไวรส และเชอรา ทาใหปลาเกดโรคและการตายในทสด ยงไปกวานนปรสตแตละชนดจะมความจาเพาะกบเจาบานทแตกตางกน ดงนนการศกษาในครงนจงมงเนนการจดจาแนกชนดของปลงใสทพบจากปลาหมอไทยปรบปรงพนธ เนองจากปลาชนดนไดผานการปรบปรงพนธทาใหเกดจงเปนสงนาสนใจอยางยงวาการทปลาเจาบานของปรสตทมการเปลยนแปลงจะสงผลตอการเขาอยอาศยของปรสตชนดทเคยพบกบปลาเจาบานเดมหรอไม ซงผลจาก



1172

การศกษานอาจใชเปนขอมลประกอบการศกษาถงความสมพนธระหวางปรสตกบเจาบาน และยงสามารถใชเปนขอมลสาหรบกาหนดมาตรการในการปองกนและควบคมโรคทเกดจากปรสตภายนอกไดอกดวย

อปกรณและวธการ การเกบตวอยางปลา การตรวจหาปรสต และการจดจาแนกปรสต ทาการสมเกบปลาหมอจากบอเลยงจากฟารมแหงหนงในอาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม ระหวางเดอน มนาคม ถงเมษายน 2559 จานวน 45 ตว เปนปลาสมบรณพนธ จานวน 20 ตว และลกปลาหมอ จานวน 25 ตว ตวอยางปลาถกนามายงหองปฏบตการเนอเยอวทยาและตรวจวนจฉยโรคสตว ภาควชาสตวศาสตรและสตวนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ตรวจวดคณภาพนาในบอเลยง ไดแก แอมโมเนย (NH3-N; mg/L), ไนเตรต (NO3-N; mg/L), ไนไตรท (NO2-N; mg/L), ออกซเจนละลายในนา (DO; mg/L), ความกระดาง (gH; mg/L as CaCO3), ความเปนดาง (Alk.; mg/L as CaCO3), พเอช (pH) และอณหภมนา (Water Temperature; ๐C) ดวยชดทดสอบอยางงาย (Test Kits) (Boyd, 2012) ตวอยางปลาถกนามาวดความยาวมาตรฐาน (Standard length, SL) ชงนาหนก (Weight, W)และทาการตรวจหาปรสตภายใตกลองจลทรรศน ดวยวธสไลดเป ยก (wet smear) ตามวธของ (Tonguthai et al., 1999) บนทกจานวนปรสตทพบจากผวตว และเหงอกปลา เพอนาไปคานวณหาเปอรเซนตความชก (Prevalence, P) และความหนาแนนเฉลย (Mean abundance, MA) (Bush, 1997) ปรสตปลงใสถกนามาทาเปนสไลดกงถาวร (semi–permanent slide) ดวยนายาแอมโมเนยม พเครทกลเซอรลน (ammonium picrate glycerine) และปดดวยนายาทาเลบ (Glycerin - Gel Mixture) (Ergen,1969) ตวอยางปรสตบางสวนถกนาไปยอมดวยส Mayer hematoxylin (Humason, 1979) การวาดรปแสดงโครงสรางของปรสตทาโดยใชอปกรณชวยวาดรป (drawing tube) ตอพวงกบกลองจลทรรศน ลกษณะโครงสราง คาจดกดความโครงสรางของปรสต การวดขนาด และการจดจาแนกใชเอกสารของ Bykhovskaya–Pavlovskaya et al. (1964) และ Lim (1986) หนวยแสดงการวดขนาดเปนไมโครเมตร จานวนตวอยางทใชวดขนาดชนดละ 10 ตวอยาง

ผลการศกษาและวจารณผล จากการตรวจวนจฉยปลาหมอ ทงหมดจานวน 45 ตว จดเปนปลาหมอสมบรณพนธ มขนาด

ความยาว มาตรฐาน 15 (13–18) เซนตเมตร นาหนกตว 145 (65–224) กรม และลกปลาหมอมความยาวมาตรฐาน 4 (2–9) เซนตเมตร นาหนกตว 3 (0.2–9) กรม ผลของการพบปรสตของปลาทง 2 กลม แสดงดง Table 1



1173

Table 1 Prevalence (P) and mean abundance (MA) of monogeneans on the skin and gills of mature and fingerling genetically improved climbing perch in San Sai district, Chiang Mai province

Gyrodactylus ophiocephali (Skin) Trianchoratus gussevi (Gills) P (%) MA P (%) MA

Mature fish 65 3.7 20 0.15 Fingerling 0 0 24 1.04

Figure 1 Illustration of G. ophiocephali. A, Whole body; B, hamulus; C, dorsal bar;

D, ventral bar; E, marginal hook; F, penis. Scale–bars: A, 100 m; B–C, 50 m; D–E,

20 m; F, 10 m ปรสตปลงใสทจดจาแนกได 2 ชนด ชนดทพบจากผวตวปลาคอ Gyrodactylus ophiocephali และ ชนดทพบจากเหงอกปลาคอ Trianchoratus gussevi ปลงใส G. ophiocephali มลาตวยาวอวยวะยดเกาะ (haptor) ทายตวเปนรปฝกบว ขนาดความกวางลาตว 147 (119–180) ความยาวลาตว 863 (604–1180) ไมโครเมตร (Figure 1A) อวยวะยดเกาะประกอบดวยตะขอใหญตรงกลาง 1 ค (hamulus) ความยาว 75 (64–83) ไมโครเมตร สวนฐานยาว 54 (47–63) ไมโครเมตร ฐานดานในยาว 31 (24–49) ไมโครเมตร สวนปลายตะขอยาว 32 (24–38) ไมโครเมตร (Figure 1B) ตะขอขนาดเลกเรยงตวตามขอบรอบอวยวะยดเกาะจานวน 16 อน มความยาว 24 (16–35) ไมโครเมตร (Figure 1E) อวยวะชวยสบพนธ



1174

เพศผ (penis) มรปรางโคงมนและมหนาม (spine) บรเวณสวนกลางวง 8 อน และมหนามโคงดานบน 1 อน ความยาว16 (14–19) ไมโครเมตร ความกวาง 16 (9–23) ไมโครเมตร (Figure 1F) บารอนบนลกษณะแคบงอเลกนอยยาว 19.13 (10–31) ไมโครเมตร (Figure 1C) บารอนลางสวนฐานเปนเหมอนกระโปรงมรอยหยกทผว สวนบนยนยาวออกเหมอนหกระตาย ความกวางของบารอนลาง 23 (17–28) ไมโครเมตร ความยาวของสวนห 10 (4–17) ไมโครเมตร ใตฐานของบารอนลางมลกษณะเปนเยอบาง ๆ ยนยาวออกไปดานทายมความยาว 15 (9–21) ไมโครเมตร (Figure 1D) จากการศกษาทผานมามรายงานการพบปรสตชนดนไดในปลาชอนจนลายจด (Chana argus) (Courtenay and Williams, 2004) ปลาแฟนซคารป (Cyprinus carpio haematopterus) (Zhihuo, 1981) สวนการรายงานชนดของ Gyrodactylus ในประเทศไทยสวนมากจะรายงานเปนระดบสกลเทานน

Figure 2 Illustration of T. gussevi. A, Whole body; B, Dorsal anchor; C, Ventral anchor; D, Rudimentary dorsal anchor; E, marginal hook; F, male copulatory organ. Scale–bars: A,

100 m; B–F, 10 m

T. gussevi ปรสตชนดนมรปรางสน ขนาดเลก มความยาวของลาตว 370 (188–550) ไมโครเมตร ความกวางของลาตว 117 (65–180) ไมโครเมตร อวยวะยดเกาะททายตวสวนปลายแผออกเปน 2 พ (Figure 2A) ประกอบไปดวยตะขอใหญอนบน (dorsal anchor) 2 อน โดยมปลายตะขอตดตรง ขนาดเลกกวาตะขอใหญอนลางเลกนอย 1 อน (Figure 2B) และลดรปเปนเพยงเขมขนาดเลก 1 อน (Figure 2D) ความยาว 30 (21–39) ไมโครเมตร และ14 (10–16) ไมโครเมตร ตามลาดบ ตะขอใหญอนลาง (ventral anchor) ปลายตะขอโคงปกต มขนาดเทากน 2 อน (Figure 2C) ความยาว 32 (28–35) ไมโครเมตร ตะขอเลก (marginal hook) กระจายตวตามขอบของอวยวะยดเกาะจานวน 14 อน ยาว 11



1175

(9–13) ไมโครเมตร อวยวะชวยสบพนธเพศผประกอบไปดวย accessory piece ประกบกน 2 ชน มลกษณะเปนรองกลวง และเปนรปคบ penis มลกษณะเปนทอปลายแหลมบาง และโคงงอวางตวในแนวรองของ accessory piece ความยาว 24 (16–31) ไมโครเมตร และ 61 (44–71) ไมโครเมตร ตามลาดบ T. gussevi ถกพบครงแรกจากเหงอกของปลาหมอทประเทศมาเลเซย (Lim, 1986) นอกจากนยงสามารถพบปลงใสในสกลเดยวกนนจากเหงอกของปลาหมอ คอ T. grandis และ T. paravulus ในแถบประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Lim, 1986) T. agrawali และ T. kearni ทประเทศอนเดย (Chaudhary et al., 2013) ในประเทศไทยมรายงานการพบปรสตสกลน 2 ชนด คอ T. gussevi และ T. leerium ทจงหวดนครศรธรรมราช (Lerssutthichawal, 2008; Sukngoen and Lerssulthichawal, 2016) คณภาพนาในบอเลยงทวดได คอ แอมโมเนย มคา 0 mg/L ไนเตรต มคา 25 mg/L as CaCO3 ไนไตรท มคา 1 mg/L as CaCO3 ออกซเจนละลายในนา มคา 5.22 mg/L ชวงเวลา 11.00 น. ความกระดาง มคามากกวา 200 mg/L, ความเปนดาง มคา 153 mg/L, พเอช มคา 7.29 และอณหภม มคา 30๐C คาคณภาพนาดงกลาวเมอทาการเปรยบเทยบกบคามาตรฐานทเหมาะสมกบการเพาะเลยงสตวนา พบวาคณภาพนาในบอเลยงปลาหมอยงอยในเกณฑปกต (Rittiruk, 2010) G. ophiocephali ทพบผวตวของปลาหมอสมบรณพนธมคาความชกรอยละ 65 [13/20] ในขณะทไมพบจากตวอยางลกปลา ทงนอาจเนองมากจากรปแบบการเลยง และระบบนาทแตกตางกน สวนปลงใส T. gussevi พบไดทงจากเหงอกของปลาสมบรณพนธและลกปลา มคาความชกรอยละ 20 [4/20] และ 24 [6/25] ตามลาดบ จะเหนไดวา T. gussevi มแนวโนมพบในลกปลามากกวา ทงนอาจเนองมากจากการมความจาเพาะเจาะจงกบเจาบาน (host specificity) ทสง รปแบบของวงจรชวตทเออประโยชนตอการดารงชวตของปรสต ระดบภมคมกนทตากวาของลกปลา อยางไรกตามการพบปรสตทง 2 ชนด น จดเปนตวบงชถงสขภาพปลาทออนแอ โดยปรสตปลงใสจะเขาทาลายเนอเยอเหงอก สงผลใหมการลดลงของ lymphocytes และมการเพมขนของ monocytes และ granulocytes เนองจากการไดรบสงแปลกปลอมเขาสกระแสเลอดของปลา และปลงใสทเขาเกาะบรเวณผวตวของปลาหากมจานวนปรสตเขาเกาะจานวนมากและเปนเวลานานจะสงผลใหปลาเกดความเครยด และทาใหสมดลการควบคมนาภายในกบภายนอกตวของปลาผดปกตไป สงผลตอการเสอมสภาพของทอหนวยไตไดอกดวย (Cusack and Cone, 1986)

สรป

การศกษาในครงนพบปรสตปลงใสทงสน 2 ชนด ไดแก Gyrodactylus ophiocephali และ Trianchoratus gussevi ซงเปนเอกสารการจดจาแนกชนด และเปนรายงานชนดของปลงใสจากปลาหมอ



1176

ปรบปรงพนธเปนครงแรก โดย T. gussevi จดเปนปรสตทมความจาเพาะกบปลาหมอมากสามารถพบไดทงปลาหมอไทยทวไป และปลาหมอไทยปรบปรงพนธ ซงแสดงใหเหนวาการปรบปรงพนธปลาหมอเปนการทาใหไดลกษณะทสงผลตอผลผลตการเลยงไดมากขน แตในดานสขภาพนนไมมความแตกตางจากปลาหมอไทยพนธดงเดมซงสามารถพบปรสตชนดเดยวกน จากการพบปรสตทง 2 ชนดน ทาใหทราบวาระบบการเลยงปลาหมอปรบปรงพนธควรทาการกาจด และปองกนการแพรกระจายของปรสตภายนอก เพอเปนการลดการสญเสยของผลผลตในการเลยงปลาหมอปรบปรงพนธตอไป

เอกสารอางอง Boyd, C. E., and C. S. Tucker. 2012. Pond aquaculture water quality management. Springer

Science & Business Media. Bush, A. O., K. D. Lafferty, J. M. Lotz, and A. W. Shostak. 1997. Parasitology meets ecology

on its own term: Margolis et al. revisited. J. Parasitol. 83: 575–583. Bykhovskaya–Pavlovskaya, I., A. Gusev, M. Dubinina, N. Izyumova, T. Smirnova, I.

Sokolovskaya, G. Shtein, S. Shulman, and V. Epshtein. 1964. Key to parasites of freshwater fish of the USSR. Israel Program for Scientific Translations Jerusalem.

Chaudhary, A., C. Verma, M. V. Shobhna, and H. S. Singh. 2013. A review of Monogenean diversity in India: Pathogens of fish diseases. Journal of Coastal Life Medicine 1(2):151–168.

Courtenay, W. R., and J. D. Williams. 2004. Snakeheads (Pisces, Channidae): a biological synopsis and risk assessment. US Geological Survey. 143 page.

Cusack, R., and D. K. Cone. 1986. Gyrodactylus salmonis (Yin and Sproston, 1948) parasitizing fry of Salvelinus fontinalis (Mitchill). J. Wildlife. Dis. 22(2), 209–213.

Ergen, R. 1969. The suitability of ammonium picrate–glycerine in preparing slides of lower Monogenoidea. Folia Parasitol. 16:320.

Humason, G. L. 1979. Animal tissue techniques, 4th edn WH Freeman and Company. San Francisco.

Komanpririn, k., S. Leesanga and S. Jul–a–dung. 2010. Genetic Improvement of Climbing Perch (Ansbas testudineus Bloch, 1792) by Mass Selection. Chomphon Fisheries Test and Research Center. Department of Frisheries. 27 page. (In Thai).



1177

Lerssutthichawal, T. 2008. Diversity and distribution of external parasites from potentially cultured freshwater fishes in Nakhonsithammarat, southern Thailand. In Bondad–Reantaso, M. G., Mohan, C. V. Crumlish, M. and Subasinghe, R. P. (esd.). Diseases in Asian Aquaculture VI. Fish Health Section, Asian Fisheries Society, Manila, Philippines. 505 page.

Lim, L. H. S. 1986. New species of Trianchoratus Price et Berry, 1966 (Ancyrocephalidae) from Malayan anabantoid fishes. Parasitologia hungarica. 19:31–42.

Rittiruk, U. 2010. Water quality management in tropical pond culture. Odean Store Printing Hourse. 192 page. (In Thai).

Sukngoen, S. and T. Lerssulthichawal. 2016. Distribution of Monogeneans in Freshwater Fishes from Pak–panang Basin, Nakhon Si Thammarat. J. Sci. Technol., Ubon

Ratchathani University. 3rd edition. pp 76–87. (In Thai).

Tonguthai, K., S. Chinabut, T. Somsiri, P. Chanratchakool, and S. Kanchanakhan. 1999. Diagnostic procedures for finfish diseases. Aquatic Animal Health Research Institute, Department of Fisheries, Bangkok, Thailand. F, 2.

Zhihuo, C. 1981. Classification for Monogenoidea Parasitized On Fresh–Water Fishes On Northern China. Journal of Shandong University (Natural Science) 3:008.



1178

ปรสตภายนอกของปลาน าจดบางชนดในอาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม Ectoparasites of some freshwater fishes in Mae Chaem District,

Chiang Mai

วภาว ธรรมวทยากล1 สกลเดช นนตา2 ชโลบล วงศสวสด3 และ วรวทย มณพทกษสนต1* Wipawee Thumvittayakul1, Sakundech Nuntha2, Chalobol Wongsawad3

and Worawit Maneepitaksanti1* 1ภาควชาสตวศาสตรและสตวนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 239 ถนนหวยแกว ตาบลสเทพ อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 2หนวยจดการตนนาแมอวม สวนจดการตนนา สานกบรหารพนทอนรกษท 16 กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช 153 ถนนเจรญประเทศ ตาบลชางคลาน อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 3ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 239 ถนนหวยแกว ตาบลสเทพ อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 1Animal and Aquatic Science Department, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, 239 Huay Keaw Road, Suthep, Muang Chiang Mai, 50200, Thailand. 2Watershed Management Division, Protected Area Regional Office 16, The National Park, Wildlife and Plant Conservation Department, Chiang Mai Office, 153 Charoen Muang Road, Chang Klan, Muang, Chiang Mai, Thailand. 3Biology Department, Faculty of Science, Chiang Mai University 239 Huay Keaw Road, Suthep, Muang Chiang Mai, 50200, Thailand. *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ ปรสตภายนอกจดเปนสงมชวตกอโรคทสรางปญหาอยางมากใหกบปลา ดงนนการตรวจประเมนสขภาพเบองตนของปลาจงเปนสงจาเปนตอการวางแผนการจดการการเพาะเลยง การศกษาในครงนจงมงเนนการแพรกระจายและความหลากหลายของปรสตภายนอกของปลาจากแหลงนาธรรมชาตในอาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม โดยทาการสมเกบตวอยางปลา ในเดอนกนยายน พฤศจกายน 2557 และเดอนพฤษภาคม 2558 ตวอยางปลาจานวน 186 ตว จาแนกไดเปน 13 ชนด พบปลาทมปรสตคดเปนรอยละ 61.83 ปรสตภายนอกทพบจดจาแนกได 8 ชนด ไดแก Scyphidia sp., Myxobolus sp., Trichodina



1179

sp., Gyrodactylus sp., unidentified monogenean, Trianchoratus sp., Transversotrema patialense และ Centrocestus sp. ปลาทมคาความชกของปรสตเกน 50% ไดแก ปลาขยอก ปลาซวควายแถบดา ปลาดกดาน ปลามอน ปลาชอน ปลาอด ปลานาหมก ปลาสรอยบวและ ปลากดคง ปลาทพบความหลากหลายของชนดปรสตภายนอกมากทสด คอ ปลาขยอก ทพบปรสตถง 5 ชนด สวนปรสตทพบไดในปลาหลากชนดทสด คอ Centrocestus sp. มคาความหนาแนนเฉลย 56 ตวตอปลา 1 ตว ขอมลทไดจากการศกษาในครงนจะเปนประโยชนในแงการจดการดานสขภาพปลาจากการรวบรวมเพอใชเปนพอแมพนธในการเพาะเลยง คาสาคญ: ปรสตภายนอก, ความหลากหลาย, ปลานาจด, อาเภอแมแจม

ABSTRACT Ectoparasite is a serious pathogen for fish. Then, the fish health examination is needed for the management plan in aquaculture. This study aims to examine the ectoparasite from natural fish in Mae Chaem district, Chiang Mai province. Fish samples were collected in September, November 2014 and May 2015. One hundred and eighty- six fish samples were identified as 13 species. The prevalence of infestation was 61.83%. The ectoparasites were identified as 8 species i.e. Scyphidia sp., Myxobolus sp., Trichodina sp., Gyrodactylus sp., unidentified monogenean, Trianchoratus sp., Transversotrema patialense and Centrocestus sp. More than 50% prevalence of fish infested found in Mystacoleucus marginatus, Rasbora paviana, Clarias batrachus, Scaphiodonichthys burmanicus, Channa striata, Lepidocephalichthys berdmorei, Opsarius koratensis, Lobocheilos melanotaenia and Hemibagrus wyckioides. The highest diversity of ectoparasites found in M. marginatus (5 species) while Centrocestus sp. had the highest mean abundance (56). Based on this study, it may be useful for fish health management in aquaculture for natural resource. Keywords: ectoparasite, diversity, Mae Chaem, natural fish



1180

บทนา อาเภอแมแจม ตงอยทางทศตะวนตกเฉยงใตของจงหวดเชยงใหม จดเปนเขตพนทสงในภาคเหนอ โดยหางจากจงหวดเชยงใหมประมาณ 115 กโลเมตร ตามเสนทางเชยงใหม-ดอยอนทนนท และ 155 กโลเมตร ตามเสนทางสายแมแจม-ฮอด มเนอทโดยประมาณ 3,361.151 ตารางกโลเมตร ลกษณะภมประเทศสวนใหญเปนปาและภเขาสงชนทรกนดาร โดยพนทสวนใหญอยในเขตปาสงวนแหงชาตเกอบทงหมด และมลานาแมแจมเปนแมนาสายหลก ประชากรในพนทสวนมากประกอบอาชพเพาะปลก ไดแก ขาวโพดเลยงสตว ถวเหลอง หอมแดง และอน ๆ การปศสตวสวนใหญจะเปนสตวบก ไดแก ไกพนเมอง โค สกร กระบอ และชาง เปนตน สวนการเพาะเลยงสตวนานนมนอยมาก เนองจากสภาพพนทมความทรกนดาร การคมนาคมยากลาบาก การเพาะเลยงสตวนาในพนทจงไมเปนทนยมเปนเพยงการจบเพอบรโภคในครวเรอนเทานน (Department of National Park, Wildlife and Plant Conservation, 2006) นอกจากนยงไมเคยมการประเมนสขภาพพนฐานของสตวนาในพนทซงอาจสงผลตอการเลยงปลา การศกษาในครงน จงมวตถประสงเพอศกษาการแพรกระจายและความหลากหลายของปรสตภายนอกทพบจากปลาในแหลงนาอาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม ซงปรสตภายนอกจดเปนตวกอโรคปฐมภมสรางความเสยหายทงกบการเพาะเลยง ดงนนการประเมนสขภาพพนฐานเบองตนของปลาทไดสามารถนามาใชเปนดชนชวดความเสยงตอการเกดโรคตามธรรมชาตและในระบบการเพาะเลยงปลา และสงเสรมใหมการนาทรพยากรสตวนาในพนทมาใชประโยชนอยางเหมาะสมและยงยน อนจะเปนสวนชวยใหประชากรในพนทมแหลงโปรตนทมนคงรวมถงอาชพทสรางรายไดใหกบผเพาะเลยงปลาในเขตภาคเหนอตอไปได

อปกรณและวธการ การเกบตวอยางและพ นทศกษา ทาการเกบตวอยางในพนทอาเภอแมแจมจานวน 3 ครง ในเดอน กนยายน 2557 พฤศจกายน 2557 และพฤษภาคม 2558 ดวยเครองมอประมง ไดแก สวง แห อวน และเบด ในจดเกบตวอยาง 3 จด คอ ปากแมนาแมแจม กลางแมนาแมแจม และลานาแมแรก โดยทาการวดอณหภมนา (water

temperature, C) ดวยเทอรโมมเตอร วเคราะหปรมาณออกซเจนทละลายในนา (dissolved oxygen, mg/l) ความเปนกรดเปนดาง (pH) ความเปนดาง (alkalinity, mg/l as CaCO3) ความกระดาง (Hardness, mg/l as CaCO3) และปรมาณแอมโมเนยรวม (total ammonia (NH3-N), mg/l) ดวยชดตรวจคณภาพนาสาเรจรป



1181

การศกษาปรสตภายนอกของปลาน าจด บนทกภาพปลาและทาการจดจาแนกชนดปลา ดวยเอกสารของ Rainboth (1996) และ Saenjundaeng (2014) ชอวทยาศาสตรปลาใชตาม FishBase (Froese and Pauly, 2017) การตรวจหาปรสตภายนอกจากบรเวณผวตว และเหงอกทาตามวธของ Tonguthai et al. (1999) และ Madinabeitia and Nagasawa (2013) การศกษาทางดานจลพยาธสภาพ ตวอยางชนเนอทตรวจพบปรสตจะถกนามาคงสภาพเนอเยอดวยนายาฟอรมาลน 10 เปอรเซนต นาน 24 ชวโมง แลวนาไปผานขนตอนการดงนาออกจากตวอยาง และแทนทดวยพาราฟน จากนนนาไปลงเบาหลอขนรป เพอนาไปตดเปนแผนบางขนาดความหนา 5 ไมโครเมตร ดวยเครองตดชนเนอ ทาการยอมสชนเนอทตดไดดวยส Mayer’s hematoxylin และ eosin และจดทาเปนสไลดถาวรเพอศกษาทางพยาธสภาพของเนอเยอทพบปรสต ตามวธของ Humason (1979) การเตรยมตวอยางปรสตเพอการจดจาแนก ตวอยางปรสตโพรโทซวยอมดวยสารละลายซลเวอรไนเตรท 2 เปอรเซนต แลวทาเปนสไลดถาวร (Klein, 1958) ตวอยางปรสตปลงใส ทาเปนสไลดกงถาวรดวยนายา ammonium picrate glycerine (Ergens, 1969) ตวอยางปลงใสบางสวนนาไปยอมดวยส Heidenhain iron haematoxylin และทาเปนสไลดถาวร (Humason, 1979) จดจาแนกปรสตตามเอกสารจดจาแนกชนด (Elliott and Mann, 1979; Lerssutthichawal and Supamattaya, 2005; Lim et al., 2001; Lom and Dyková, 1992; Purivirojkul, 2013) จานวนปลาทพบปรสต และจานวนปรสตถกนามาคานวณหาคาความชก (percent prevalence, %P) และความหนาแนนเฉลยในประชากร (mean abundance, MA) หนวยเปนจานวนตวตอปลา 1 ตว

ผลการทดลองและวจารณ ผลการศกษา จากการสมเกบตวอยาง 3 ครงจาก 3 จด ไดตวอยางทงหมด 186 ตว สามารถจดจาแนกปลาได 13 ชนด ไดแก ปลาขยอก (Mystacoleucus marginatus) ปลาซวควายแถบดา (Rasbora paviana) ปลาดกดาน (Clarias batrachus) ปลามอน (Scaphiodonichthys burmanicus) ปลาชอน (Channa striata) ปลามะไฟ (Pethia stoliczkana) ปลาอด (Lepidocephalichthys berdmorei) ปลากระทง



1182

(Mastacembelus armatus) ปลาจาด (Poropuntius laoensis) ปลานาหมก (Opsarius koratensis) ปลาสรอยบว (Lobocheilos melanotaenia) ปลากระสบขด (Hampala macrolepidota) และปลากดคง (Hemibagrus wyckioides) ปลาทตรวจพบปรสตมจานวน 115 ตว คดเปนรอยละ 61.83 ของปลาทงหมด ปรสตทตรวจพบจดจาแนกไดเปน 4 กลม นนคอ ปรสตกลมโพรโทซว ไดแก Scyphidia sp. และ Trichodina sp. ปรสตกลมมกโซซว ไดแก Myxobolus sp. ปรสตกลมปลงใส ไดแก Gyrodactylus sp., unidentified monogenean และ Trianchoratus sp. และปรสตกลมพยาธใบไม ไดแก Transversotrema patialense และ Centrocestus sp. (metacercariae) ซงปลาทมคาความชกของปรสตเกน 50% ไดแก ปลาขยอก ปลาซวควายแถบดา ปลาดกดาน ปลามอน ปลาชอน ปลาอด ปลานาหมก ปลาสรอยบว และ ปลากดคง โดยปลาทพบความหลากหลายของชนดปรสตภายนอกมากทสด คอ ปลาขยอก ทพบปรสตภายนอก 5 ชนด รองลงมาคอ ปลาชอน ทพบ 4 ชนด สวนปรสตทพบไดในปลาหลายชนดทสดคอ Centrocestus sp. ทสามารถพบในปลาถง 7 ชนด นอกจากน Centrocestus sp. ยงเปนปรสตทมคาความหนาแนนเฉลยสงสดถง 56 ตวตอปลา 1 ตว (Table 1) ผลจากการศกษาทางพยาธวทยาพบวาปลงใสในกลม unidentified monogenean ทาใหเกดการตายและการเพมขนของเซลลเยอบเหงอก เนองจากการทปรสตเขาเกาะบรเวณเหงอกปลาดวยอวยวะทเปนขอหนามฝงลงไปในเยอบผวเหงอก ทาใหบรเวณดงกลาวเกดการอกเสบขน ผลการเปลยนแปลงเชนนเกดขนแบบเดยวกนกบการมปรสต Trichodina sp. ทพบบรเวณเหงอก และผวตวปลา ในขณะทพบปรสต Myxobolus sp. และ Centrocestus sp. แทรกตวและสรางเกราะกดทบบรเวณทเปนแกนกระดกเหงอก ทาใหแกนเหงอกผดรป และเกดการตายของเซลลรอบขาง นอกจากนปรสต Centrocestus sp. ระยะเมตตาเซอรคาเรยทพบจากเหงอกปลาเปนระยะตดตอทสามารถเจรญเปนตวเตมวยไดในสตวมกระดกสนหลงกลมอน ๆ รวมถงคน ทบรโภคปลาดบไดอกดวย ผลจากการตรวจสอบคณภาพนา เทยบตามเกณฑมาตรฐาน (Rittirut, 2010) พบวา จดเกบ

ตวอยางท 1 ซงเปนแหลงนาบนพนทสงจะมอณหภมคอนขางตาอยท 15–18 C คา pH ตงแต 7–7.5 ปรมาณออกซเจนเฉลยอยท 4 mg/l คาความเปนดางและความกระดางอยท 50–68 และ 30–51 mg/l as CaCO3 ตามลาดบ ซงคาความเปนดางและความกระดางคอนขางตากวามาตรฐาน จดเกบตวอยางท 2 ม

อณหภมอยท 24-26C และปรมาณออกซเจนอยท 4-6 mg/l ซงอยในเกณฑปกต แตมคา pH คอนขางสงและผนแปรมาก ตงแต 7.5–9.0 เชนเดยวกบคาความเปนดางและความกระดางซงมความผนแปรมากอยท 80–119 และ 50–170 mg/l as CaCO3 ตามลาดบ สวนจดเกบตวอยางท 3 มอณหภมและปรมาณ

ออกซเจนอยท 23–27 C และ 4 mg/l ตามลาดบอยในเกณฑปกต แตมคา pH คอนขางสงตงแต 7.5–8.0

1183 การประชมวชาการสตวศาสตรแหงชาต ครงท 6 The 6th National Anim

al Science Annual Conference of Thailand 2017 (ASAC 2017)

Agricultural Sci. J. 2017 วารสารวทยาศาสตรเกษตร

Vol. 48 (2) (Suppl) May-August ปท 48 ฉบบท 2 (พเศษ) พฤษภาคม – สงหาคม 2560

Table 1 Prevalence (%P) and mean abundance (MA) of ectoparasite infestation in Mae Chaem district, Chiang Mai province, Thailand.

Mys

taco

leuc

us

mar

ginat

us

Rasb

ora

pavia

na

Clar

ias

batra

chus

Scap

hiodo

nicht

hys b

urm

anicu

s

Chan

na st

riata

Peth

ia sto

liczk

ana

Lepid

ocep

halic

hth

ys b

erdm

orei

Mas

tace

mbe

lus

arm

atus

Poro

punt

ius

laoe

nsis

Opsa

rius

kora

tens

is

Lobo

cheil

os

mel

anot

aenia

Ham

pala

m

acro

lepid

ota

Hem

ibagru

s wy

ckioi

des

Total fish examined

89 2 3 11 4 3 13 6 9 35 8 1 2

Fish size (cm) Mean±SD

Length 6.99±2.47 5.15±0.49 10.17±5.01 12.04±1.85 8.33±5.13 3.13±1.59 5.59±0.89 29.13±7.10 10.14±2.74 6.15±3.11 11.99±2.18 4.00±0 26.00±16.97

Weight 12.11±13.60 2.59±1.27 19.06±22.97 28.78±15.96 19.88±33.42 2.17±1.16 3.02±1.11 90.48±56.65 40.83±45.51 7.17±18.43 40.71±19.53 1.40±0 58.50±32.24

No. of infested fish

54 2 3 8 4 0 10 2 1 21 8 0 2

No. of parasites 1,663 17 171 235 60 0 77 9 1 305 36 0 7

Overall prevalence (%)

60.67 100 100 72.73 100 0 76.92 33.33 11.11 60 100 0 100

Centrocestus sp. %P 46.07 - 100 72.73 25 - 76.92 16.67 - 51.43 - - -

MA 16.95 - 56 21.36 3.75 - 5.92 1.17 - 4.03 - - -

Unidentified monogenean

%P 25.84 - - - - - - 16.67 11.11 11.43 100 - 100

MA 1.26 - - - - - - 0.33 0.11 0.66 4.5 - 3.5

Scyphidia sp. %P - - - - 75 - - - - - - - -

MA - - - - 10.5 - - - - - - - -

Gyrodactylus sp. %P 1.12 - - - - - - - - - - - -

MA 0.01 - - - - - - - - - - - -

Myxobolus sp %P 6.74 - 33.33 - - - - - - - - - -

MA 0.17 - 1 - - - - - - - - - -

Transversotrema patialense

%P - 100 - - - - - - - - - - -

MA - 8.5 - - - - - - - - - - -

Trianchoratus sp.

%P - - - - 25 - - - - - - - -

MA - - - - 0.25 - - - - - - - -

Trichodina sp. %P 1.12 - - - 25 - - - - 22.86 - - -

MA 0.29 - - - 0.5 - - - - 4.03 - - -



1184

และมคาความเปนดางและความกระดางอยท 60–170 และ 30-85 mg/l as CaCO3 ตามลาดบ ซงคาความเปนดางและความกระดางมความแปรผนมาก จากรายงานการศกษาของ Suntaravitun (2014) Centrocestus sp. จดเปนปรสตทสามารถกอปญหาสขภาพทสาคญของหลายประเทศในแถบเอเชย โดยเฉพาะพยาธใบไมทสามารถตดตอไดจากปลา (fish-borne trematode) กอโรคพยาธใบไมในลาไส ซงโดยทวไปพยาธชนดนจาเปนตองมหอยนาจดและปลานาจดเปนเจาบานสอกลางชนดทหนงและสองตามลาดบ ซงตวออนระยะเมตาเซอรคาเรย (metacercariae) หากนาไปบรโภคแบบดบหรอกงสกกงดบ จะเพมโอกาสในการนาพยาธเขาสรางกายได ซงปจจยทมผลตอความชกของตวออนเมตาเซอรคาเรยเกดไดจากหลายปจจย เชน ปรมาณนาฝน และฤดกาล รวมไปถงชนดและจานวนของหอยนาจดในแหลงนา โดยในชวงปลายฤดฝนถงตนฤดหนาว จะสามารถพบตวออนของปรสตระยะเมตาเซอรคาเรยมากทสด ซงสอดคลองกบผลการศกษาในครงนทพบวา Centrocestus sp. มความชกและสามารถพบไดในปลาหลากชนดมากทสด อนเนองมาจากแหลงนาท

สารวจดงกลาวเปนบรเวณทอยในเขตพนทสง มอณหภมอยในชวงตงแต 15–27 C อกทงปรสตชนดนมความจาเพาะกบปลาเจาบานทตา จงทาใหปรสตชนดน มการแพรกระจายไดสง

สรป จากการศกษาแสดงใหเหนวาปรสตภายนอกทพบในปลามความแตกตางกนในแตละชนด ทงน

ขนกบความจาเพาะเจาะจงกบเจาบานทแตกตางกน และปจจยทสงเสรมตอการแพรกระจาย เชน คณภาพนา เจาบานสอกลาง สภาพแวดลอม ดงนนการศกษาในครงนแสดงใหเหนวาปรสตสามารถพบไดจากปลาธรรมชาตและมปรมาณทมาก หากนาปลาจากธรรมชาตมาเพอการเพาะเลยงหรอบรโภค ควรทาการกาจดปรสตเหลานกอน หรอควรบรโภคปลาทสก จะเปนการปองกนการเกดโรคจากปรสตได

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณเจาหนาทหนวยจดการตนนาแมอวม กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธ

พช หองปฏบตการเนอเยอวทยา และตรวจวนจฉยโรคสตว ภาควชาสตวศาสตรและสตวนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมทอานวยความสะดวกในการเกบตวอยาง และอปกรณทใชในงานวจย และขอขอบคณทนวจยและพฒนานกวจยร นใหม ปงบประมาณ 2558 คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมทสนบสนนงานวจยในครงน



1185

เอกสารอางอง Elliott., J. M. and K. H. Mann. 1979. A key to the British freshwater leeches: with notes on

their life cycles and ecology. 3rd edition. Freshwater Biological Association. 40: 72 pp.

Ergens, R. 1969. The suitability of ammonium picrate-glycerin in preparing slides of lower Monogenoidea. Folia Parasitol. 16(4): 320-320.

Humason, G. L. 1979. Animal tissue techniques. W H Freeman, SF, USA. 661 pp. Klein, B. M. 1958. The “Dry” Silver Method and Its Proper Use. J. Protozool. 5(2): 99-103. Lerssutthichawal, T. and K. Supamattaya. 2005. Diversity and distribution of parasites from

potentially cultured freshwater fish in Nakhon Si Thammarat. Warasan Songkhla Nakharin. 27(1): 333-345. (in Thai)

Lim, L. H. S., T. A. Timofeeva and D. I. Gibson. 2001. Dactylogyridean monogeneans of the siluriform fishes of the Old World. Syst. Parasitol. 50(3): 159-197.

Lom, J. and I. Dyková. 1992. Protozoan parasites of fishes. Elsevier. 315 pp. Madinabeitia, I. and K. Nagasawa. 2013. Double-netting: an alternative approach for the

recovery of parasitic copepods from finfishes. J. Nat. Hist. 47(5-12): 529-541. Purivirojkul, W. 2013. Parasitology of aquatic animals. 1st edition. Kasetsart University

Press, Bangkok, Thailand. 655 pp. (in Thai) Rainboth, W. J. 1996. Fishes of the Cambodian Mekong: FAO Species Identification Field

Guide for Fishery Purposes. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 265 pp.

Rittirut, U. 2010. Management of water quality in tropical fish pond. 1st edition. Odean Store, Bangkok, Thailand. 192 pp. (in Thai)

Saenjundaeng, P. 2014. Encyclopedia of Freshwater Fish in Thailand. 1st edition. Klungnana Press, Khon Kaen, Thailand. 465 pp. (in Thai)

Suntaravitun, P. 2014. Trematode Metacercariae in Freshwater Fishes of Thailand. Burapha Science Journal. 19(2): 237-249.



1186

Tonguthai, K., Chinabut, S., Somsiri, T., Chanratchakool, P., & Kanchanakhan, S. (1999). Diagnostic Producer For Finfish Diseases. The Aquatic Animal Health Research and Development Division, Bangkok, Thailand. 152 pp. (in Thai)

Department of National Park, Wildlife and Plant Conservation. 2006. Economic and Social Information of Mae Chaem District, Chiang Mai. Available Source: www.dnp.go.th/fca16/file/3z92yb9liz92qbg.doc, April 14, 2017.

Froese, R. and D. Pauly. 2017. Available Source: http://www.fishbase.org, April 14, 2017.



1187

อตราการเจรญเตบโตของการเล ยงปลาหมอไทย และปลาดกอยรวมกบการปลกผกบงจน

The growth rates of Anabas testudineus (Bloch) and Clarias macrocephalus co-cultured with water convolvulus,

Ipomoea aquatica.

สาวภา รตนกร1*, เกษม เชตะวน1, บญถม ทบสมบต1, จกรนทร ตรอนทอง 1, ปยะฉตร วรยะอาไพวงศ2, และกนทมา ศรสนตเมธาคม3,

Sawipa Ruttanakorn1*, Kasame Chetawan1, Boonthom Tubsombat1, Jukkarin Treeinthong1 Piyachat Wiriyaamphaiwong2,and Kantima Sirisantimethakom3

,

1สาขาเทคโนโลยการประมง คณะเทคโนโลยอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยกาฬสนธ จงหวดกาฬสนธ 46000 2สาขาเทคโนโลยชวภาพ คณะเทคโนโลยอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยกาฬสนธ จงหวดกาฬสนธ 46000 3สาขาวทยาศาสตรสขภาพสตว คณะเทคโนโลยอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยกาฬสนธ จงหวดกาฬสนธ 46000 1Department of Fishery Technology, Faculty of Agro-Industrial Technology, Kalasin University, 46000, Thailand 2Department of Biotechnology, Faculty of Agro-Industrial Technology, Kalasin University, 46000, Thailand 3Department of Animal Health Science, Faculty of Agro-Industrial Technology, Kalasin University, 46000, Thailand *Corresponding author: e-mail: [email protected]

บทคดยอ ศกษาการเจรญเตบโตของการเลยงปลาหมอไทยและปลาดกอยรวมกบการปลกผกบงจน แบง

การทดลองออกเปน 3 ชด (1) เลยงปลาหมอไทยและปลาดกอย (Tr1) (2) เลยงปลาหมอไทยและปลาดกอยรวมกบการปลกผกบงจน (Tr2) และ (3) เลยงปลาหมอไทยและปลาดกอยรวมกบการปลกผกบงจนและเครองตนา (Tr3) พบวาปลาหมอไทยทเลยงใน Tr2 มนาหนก (69.20±2.83 กรม) และความยาว (14.97±0.24 ซม.) มากกวาTr1 (นาหนก 63.83±5.55 กรม และความยาว 13.98±0.42 ซม.) (p<0.05) แตไมแตกตางจาก Tr3 (นาหนก 66.78±3.64 กรม และความยาว 14.33±0.23 ซม.) (p>0.05) ในขณะทการเจรญเตบโต/ตว/วน และอตราการรอดตายในทกชดการทดลองไมแตกตางกน (p>0.05) โดยมคา 0.85±0.03 – 0.93±0.01 กรม/ตว/วน และ 64.84–72.75 ตามลาดบ สาหรบปลาดกอย พบวา Tr3 มนาหนก (61.79 ±11.62 กรม) มากกวา Tr1 และTr 2 (50.00±4.95 กรม และ 51.45±14.92 กรม ตามลาดบ) (p<0.05) และมความยาว (18.38±0.24 ซม.) มากกวา Tr2 (16.63 ± 2.76 ซม.) (p<0.05)



1188

แตไมมความแตกตางจาก Tr1 (17.89±0.42 ซม.) ดานการเจรญเตบโต/ตว/วน พบวา Tr1 มอตราการเจรญเตบโตเฉลย/ตว/วนนอยทสด (0.34±0.17 กรม/ตว/วน) เมอเทยบกบ Tr2 และ Tr3 (0.74±0.29 และ 0.75±0.33 /ตว/วน) (p<0.05) ขณะทอตราการรอดตายของปลาดกอย พบวา Tr1 มอตราการรอดตายสงสด (77.84±1.42 %) (p<0.05) สาหรบการเจรญเตบโตของผกบงเปรยบเทยบในกลม Tr2 และ Tr3 พบวา ผกบงจนทง 2 ชดการทดลอง มอตราการเจรญเตบโตไมแตกตางกน (p>0.05) ดงนนการเลยงปลารวมกบการปลกผกบงจงนาจะเปนแนวทางหนงในใชประโยชนนาเสยจากการเกษตรโดยเพมผลผลตรวมได คาสาคญ : ปลาหมอไทย, ปลาดกอย, ผกบงจน

ABSTRACT: This study was aim to determine growth rate of Anabas testudineus, and Clarias

macrocephalus co-cultured with water convolvulus, Ipomoea aquatica. The experiment was divided into three treatments; 1) Control (Tr1) 2) The raising was conducted A. testudineus, and C. macrocephalus with water convolvulus (Tr2) 3) The raising A. testudineus, and C. macrocephalus with water convolvulus plus paddle wheel. The results showed that body weight and length of A. testudineus in Tr2 (69.20±2.83 g and 14.97±0.27 cm) and Tr3 (66.78±3.64 g and 14.33±0.23 cm) were not significantly difference (p> 0.05), but higher than those control (63.83±5.55 g and 13.98±0.42 cm) (p <0.05). The individual growth rate per day and the survival rate of all treatments were not significantly difference (p>0.05) (0.85±0.03 – 0.93±0.01 g/fish/day, and 64.84±15.93 –72.75±17.62 , respectively). The body weight of C. macrocephalus in Tr3 (61.79 ±11.62 g) was higher in control, and Tr2 (50.00±4.95 g, and 51.45±14.92g, respectively) (p<0.05), but the length in Tr3 (18.38±0.24 cm) was higher than in Tr2 (16.63 ± 2.76 cm) (p<0.05), but not different with control (17.89±0.42 cm). The individual growth rate of C. macrocephalus per day was lowest in control (0.34±0.17 g/fish/day) when compared with Tr2, and Tr3 (0.74±0.29 g/fish/day, and 0.75±0.33 g/fish/day, respectively) (p<0.05). While control showed highest survival rate (77.84±1.42 %) (p<0.05). In addition, the growth rate of water convolvulus in Tr2 and Tr3 was not significantly difference (p>0.05). This study indicated that co-culturing of A. testudineus, and C. macrocephalus with water convolvulus might be alternative way for using agricultural waste water by increasing co-productivity.



1189

Keywords: Anabas testudineus, Clarias macrocephalus, morning glory

บทนา ปลาหมอไทย (Anabas testudineus) เปนปลานาจดทพบตามแหลงนาธรรมชาตทวไป

ปจจบนมการพฒนาสายพนธใหมขนาดใหญ และมการปรบปรงวธการเลยงใหเปนปลาเพศเมย ทาใหประชาชนนยมบรโภคและสงผลใหเกษตรกรจานวนมากสนใจเลยงปลาหมอไทยแปลงเพศมากขน ลกปลาทนามาเลยงเรมแรกจะมขนาด 2-3 เซนตเมตร ปลอยในอตรา 30 – 50 ตว/ตร.ม. และเลยงไดหนาแนนสงถง 200 ตว/ตร.ม. (Ungsethaphand et al., 2011) ปลาดกอย (Clarias macrocephalus) เปนปลานาจดทมความสาคญทางเศรษฐกจอกชนดหนงของประเทศซงปลาทงสองชนดนมอวยวะชวยหายใจและเปนปลาทมความทนทานตอปญหาการขาดออกซเจนไดด ปจจยสาคญในการเลยงปลาใหเกดประสทธภาพสง คออาหาร และคณภาพนา การเลยงจงจาเปนทจะตองใหอาหารในปรมาณทมากตามความตองการของสตวนา แตสตวนาไมสามารถนาไปใชประโยชนไดอยางเตมททาใหอาหารเหลออยในบอเลยงและบางสวนปลาขบถายออกมาทาใหนาในบอเลยงปลาหมอไทยและปลาดกจะมสเขยวเขมและขน เกดจากการเจรญเตบโตของแพลงกตอนพชทมความอดมสมบรณมากเกนไป ทาใหเกดการเปลยนแปลงคณภาพนาในรอบวนสง ไดแก คา DO CO2 pH และอณหภมของนา ทาใหเกดการแบงชนของนาสงผลใหคณภาพนาในบอเลยงมความแตกตางกน ซงจะสงผลโดยตรงตอสตวนา ทาใหปลาเกดความเครยด มอตราการเจรญเตบโตตาลง อตราการแลกเนอสงขน และมความทนทานตอโรคลดลง ทาใหจาเปนทตองมการเปลยนถายนาและการเลยงสตวนาจาเปนตองใชนาในปรมาณทมาก ผลทตามมาของกจกรรมน คอนาเสยซงเปนนาทเกดจากการเลยงปลา แตไมถอวาเปนอนตรายเนองจากของเสยทเกดจากอาหาร และสงขบถาย ทาใหเกดการสะสมของสารอนทรยและสารอนนทรยภายในบอเพาะเลยง นาเสยดงกลาวหากมการปลอยลงสแหลงนาธรรมชาตหลงจากการเกบเกยวผลผลตจะสงผลใหแหลงนาตามธรรมชาตเกดความเสอมโทรม ทาใหสมดลของระบบนเวศในแหลงนาเสยไป ในทสดจะไมสามารถนานาในแหลงนาดงกลาวมาใชประโยชนไดอกตอไป ดงนนจงมความจาเปนทจะตองหาวธการนานาเสยดงกลาวไปใชใหเกดประโยชนสงสด ปจจบนการเลยงสตวนาโดยนานาทใชแลวกลบมาใชใหมเปนวธการทชวยประหยดนา และการบาบดนาเสยดวยวธการปลกพชเปนวธหนงทไดรบความสนใจ เนองจากพชสามารถนาสารอาหารทแขวนลอยอยในนาเสยโดยเฉพาะสารประกอบไนโตรเจนและสารอาหารชนดอน ๆ เชน ฟอสฟอรสโปแตสเซยม ไปใชในการเจรญเตบโต ซงโดยทวไปแลวการบาบดดวยวธธรรมชาตสามารถลดปรมาณสารอนทรยในนาเสยอยในชวงรอยละ 70-96 สวนของแขงแขวนลอยสารประกอบไนโตรเจนอยในชวงรอยละ 60-90 และ 40-90 ตามลาดบ (Koottatep, et al., 2002) ทาใหสามารถนานาเสยทผานการบาบดกลบมาใช



1190

ประโยชนในดานตางๆ ได เชน การนาไปใชทางการเกษตร ซงจะชวยใหลดปญหาการขาดแคลนนาในพนททมนาไมเพยงพอ ดงนนการศกษานจงมงเนนศกษาผลของการใชนาทผานการเลยงปลาตออตราการเจรญเตบโตของปลาหมอไทยและปลาดกอยรวมกบการปลกผกบงจน เพอเปนการใชประโยชนจากนาดงกลาวทงทางตรงและทางออม และยงเปนขอมลพนฐานในการประยกตใชในการเลยงสตวนาชนดอนรวมกบการปลกพชนาตอไป

อปกรณและวธการศกษา การเตรยมระบบการเล ยงปลาหมอไทยแปลงเพศและปลาดกอยรวมโดยการปลกผกบงจน เตรยมบอทดลองขนาด 7x37 เมตร ลก 1.5 เมตร จานวน 6 บอ เตรยมถาดในการปลกพช โดยใชแผนโฟม ขนาด 1x2 เมตร และใชทอพวซลอมพรอมรองดวยตะแกรงเพอเพมความแขงแรงเพอสรางเปนแปลงลอยนาสาหรบปลกผกบง แผนโฟมจะถกเจาะเปนชองใสกระถางพลาสตกสาหรบปลกพช จานวน 35 หลม/บอ ตดตงเครองใหอากาศแบบใบพดตนา (Paddle wheel) ตามชดการทดลองทกาหนด การเตรยมสตวทดลอง และพชทดลอง

สมปลาหมอไทยแปลงเพศ ขนาดนาหนกเฉลยเรมตน 1.45±0.50 กรม และความยาวเฉลยเรมตน 3.64±0.35 เซนตเมตร สมนบลงบอทดลอง จานวน 9,000 ตว/บอ (35 ตว/ม2) และปลาดกอยเรมตนมขนาดนาหนกเฉลย 3.20±0.20 กรม มความยาวเฉลยเรมตน 6.65±0.20 เซนตเมตร สมนบลงบอทดลอง จานวน 1,000 ตว/บอ (9 ตว/ม2) ปลอยลงในบอเลยงขนาด 7x37 เมตร จานวน 6 บอ ปรบสภาพสตวนากอนเรมทาการทดลอง 1 สปดาห โดยใหอาหาร เชา และเยน

ใชเมลดพนธผกบงจน คดขนาดใหมเมลดใกลเคยงกน และทาการกระตนการงอกของเมลดโดยนาเมลดไปแชนาอนนาน 1 คน กอนนามาเพาะในแผนฟองนาขนาด 1x 1 นว แชนาทงไวประมาณ 7 วน (รดนาเชา-เยน) จนกระทงเมลดงอก คดเลอกตนผกบงทแขงแรงกอนนาไปใสลงในกระถางพลาสตกขนาด 2x4 เซนตเมตร กอนนาไปลอยนาตามชดการทดลองทกาหนด

การวางแผนการทดลองและการวเคราะหขอมล วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely Randomized Design : CRD) ชดการทดลองละ 2 ซา ดงนชดการทดลองท 1 ควบคม (เลยงปลาหมอไทยและปลาดกอย) (Tr1) ชดการทดลองท 2 เลยงปลาหมอไทยและปลาดกอยรวมกบการปลกผกบงจน (Tr2) ชดการทดลองท 3 เลยงปลา



1191

หมอไทยและปลาดกอยรวมการปลกผกบงจน+เครองตนา (Tr3) ใหอาหารปลาดก เชา-เยน ตามแนวทางการเลยงปลาหมอไทยแปลงเพศเปนเวลา 90 วน

บนทกผลอตราการรอดตาย การเจรญเตบโตของปลาหมอไทยและปลาดกอย โดยการชงนาหนกและวดความยาว โดยเกบขอมลกอน และสนสดการทดลอง นาขอมลทไดมาวเคราะหความแปรปรวนของคาเฉลย (Analysis of Variance; ANOVA) ของพารามเตอรตางๆ และเปรยบเทยบคาเฉลยโดยใชวธ Ducan’Multiple Range Test (DMRT) ทระดบความเชอมนรอยละ 95 เกบขอมลการเจรญเตบโตของผกบง โดยวดจากความยาวของลาตน จานวนใบ ความยาวของใบ และความกวางของใบ เปรยบเทยบการเจรญเตบโตของผกบงจนดวยวธ t-test เกบขอมลคณภาพนาระหวางการเลยงทกสปดาหไดแก คาปรมาณออกซเจนทละลายในนา อณหภม คาความเปนกรดเปนดาง pH และคาความกระดาง

ผลการศกษาและวจารณผล การเจรญเตบโตของปลาหมอไทย นาหนกและความยาวเฉลยของปลาหมอไทยทอาย 90 วน (table 1) พบวาTr2 มคานาหนกเฉลย 69.20±2.83 กรม ซงแตกตางจาก Tr1 (63.83 ± 5.55 กรม) (p<0.05) แตไมแตกตางจาก Tr3 (p>0.05) เมอพจารณาความยาวของปลาหมอไทยพบวา Tr2 มคาความยาวเฉลย (14.97±0.24 ซม.) มากกวา Tr1 (13.98± 0.42 ซม.) (p<0.05) แตไมแตกตางจาก Tr3 (14.33±0.23 ซม.) ขณะทอตราการเจรญเตบโต (กรม/ตว/วน) ของปลาหมอไทยทอาย 90 วน (table 1) พบวา อตราการเจรญเตบโตเฉลย (กรม/ตว/วน) ของปลาหมอไทยทง 3 ชดการทดลองไมแตกตางกน (p>0.05) โดยมคาอยระหวาง 0.85-0.93 กรม/ตว/วน การเจรญเตบโตของปลาดกอย นาหนกของปลาดกอยทเลยงรวมกบปลาหมอไทย (table 1) พบวาอตราการเจรญเตบโตของปลาดกอยในชดการทดลอง Tr3 มนาหนกและความยาวเฉลย (61.79±11.62 กรม และ 18.38±0.24 ซม.) สงสด (p<0.05) ขณะทอตราการเจรญเตบโต (กรม/ตว/วน) พบวา ปลาดกอยในชดการทดลอง Tr2 และ Tr3 มอตราการเจรญเตบโตไมแตกตางกน (p>0.05) และมคามากกวา Tr1 โดยชดการทดลอง Tr2 และ Tr3 มอตราการเจรญเตบโต(กรม/ตว/วน) เทากบ 0.74±0.29 และ 0.75±0.33 กรม/ตว/วน ตามลาดบ



1192

อตราการรอดตายของปลาหมอไทยและปลาดกอย อตราการรอดตายของปลาหมอไทยเมอสนสดการทดลอง (table 1) พบวา ปลาหมอไทยทง 3 ชดการทดลองมอตราการรอดตายไมแตกตางกน (p>0.05) โดยปลาหมอไทยในชดการทดลอง Tr 3 มแนวโนมอตราการรอดตายมากทสด (72.75±14.62 ) ในสวนของปลาดกอย พบวา Tr1 มอตราการรอดตายสงสด โดยมอตรารอดตายเฉลยเทากบ 77.84± 1.42 รองลงมาคอ Tr2 และTr3 ตามลาดบ Table1 Growth of Anabas testudineus and Clarias macrocephalus after 90 days culture period

Species Treatment Body Weight (g±SD)

Body Length

(cm±SD)

Daily weight gain (g±SD)

Survival rate ()

Anabas testudineus

1 63.83±5.55b 13.98±0.42b 0.85±0.03a 70.13±1.23a 2 69.20±2.83a 14.97±0.24a 0.92±0.11a 64.84±15.93a 3 66.78±3.64ab 14.33±0.23ab 0.93±0.01a 72.75±14.62a

Clarias macrocephalus

1 50.00±4.95b 17.89±0.42ab 0.34±0.17b 77.84±1.42a 2 51.45±14.92b 16.63±2.76b 0.74±0.29a 58.61±0.84b 3 61.79±11.62a 18.38±0.24a 0.75±0.33a 29.61±4.93c

1/Different alphabets in the same column mean statistically significant difference (p<0.05)

ผลผลตสตวน ารวมตอบอของปลาหมอไทยและปลาดกอย เมอสนสดการทดลองการเลยงปลาหมอไทยและปลาดกอยรวมการปลกผกบงจน พบวา Tr3 ใหผลผลตรวมตอบอมากทสด ซงมคาเทากบ 593.95±41.37 กโลกรม รองลงมาคอ ชดการทดลอง Tr1 และTr2 ตามลาดบ โดยมผลผลต เทากบ 528.20±42.71 และ 526.95±89.59 กโลกรม ตามลาดบ การเจรญเตบโตของผกบงจน

ผลการเจรญเตบโตของผกบงจนเปรยบเทยบในชดการทดลอง Tr2 และ Tr3 ทาการปลกชดละ 30 วน (table 2) พบวา การปลกผกบงจนลอยนาในชวงเดอนท 1 2 และ 3 ของทงสองชดการทดลองมอตราการเจรญเตบโตในสวนของความยาวลาตน จานวนใบ ความยาวของใบ และความกวางของใบไมแตกตางกน (p>0.05) แสดงวา การใหอากาศกบนาโดยเครองตนาไมมผลตอการเจรญเตบโตของผกบงเมอเปรยบเทยบกบ Tr2



1193

คณภาพทางกายภาพและทางเคม คณภาพนาในบอเลยงปลาระหวางการทดลอง มคา pH ชวงเชาอยระหวาง 6.76- 8.14 อณหภม

นาอยระหวาง 29.59 - 33.06 องศาเซลเซยส ปรมาณออกซเจนทละลายในนาชวงอยระหวาง 0.92- 8.66 มลลกรม/ลตร คาความกระดางในชวงเชาอยระหวาง 68.89±31.74 - 91.00±0.00 มลลกรม/ลตร ในชวงบายมคาความกระดางอยระหวาง 57.27±21.12 - 82.9±5.80 มลลกรม /ลตร คาความโปรงแสงในชวงเชาและบาย อยระหวาง 10.02±0.08 - 11.61±0.44 เซนตเมตร และสของนาบอเลยงปลาททาการทดลองปรากฏเปนสเขยวขน Table 2 Water morning glory body, number of leave, long of leave and wide leave

Parameters 1st month 2nd month 3rd month

Treatment Treatment Treatment

Tr2 Tr3 Tr2 Tr3 Tr2 Tr3

Body lengthns (cm)

8.42 ±1.01

9.32± 0.56

44.80 ±2.63 33.89± 9.83 32.49 ±0.45 29.15± 0.93

Leave Numberns (leaf)

5.89 ±0.12

6.33 ±0.28

24.15±1.23 23.67±0.52 27.11±3.26 27.54±0.29

Leave Length ns (cm)

7.76± 0.59

8.42± 0.36

27.65±0.66 24.05±1.77 23.43±0.57 21.55±3.40

Leave Wide ns

(cm) 0.37 ±0.02

0.38± 0.01

4.21 ±1.12 2.38± 0.51 3.43 ±0.16 2.68± 0.85

ns = mean in the same row were not significantly difference (p>0.05)

จากผลการเลยงปลาหมอไทยและปลาดกอยรวมกบการปลกผกบงจนทมผลตออตราการ

เจรญเตบโต เปนระยะเวลา 90 วน พบวาการเจรญเตบโตของปลาหมอไทยทเลยงรวมกบปลาดกอย มอตราการเจรญเตบโต และอตราการเจรญเตบโต/ตว/วน นอยกวางานวจยของ Tubsombat et al., 2016 ทเลยงปลาหมอไทยแปลงเพศรวมกบปลาดกอยระยะเวลา 90 วน ซงรายงานวา ปลาหมอไทยแปลงเพศและปลาดกอยมอตราการเจรญเตบโตเฉลยเทากบ 84.72 และ 108.59 กรม ตามลาดบท ทงนอาจเกดจากปจจยดานสงแวดลอมทแตกตางกน

ในสวนของอตราการรอดตายพบวา ปลาหมอไทยมอตราการรอดตายสงทสด (72.75±14.62 ) ซงสอดคลองกบการทดลองทผานของ Duljindachabapol, 1999; Ungsethaphand et al., 2011; Khatune-Jannat et al., 2012; Tubsombat et al., 2016 ซงรายงานวา อตราการรอดตายของปลา



1194

หมอจะอยระหวาง 71-72 อยางไรกตามปลาดกอยมอตรารอดตาย ใน Tr3 (29.61±4.93%) ตาสด ซงนอยกวา Tr1 ทงนจากการสงเกตพบวา บอ Tr 2 และ Tr 3 สภาพพนบอมลกษณะเปนดนทรายปนโคลนซงแตกตางจากชด Tr 1 ซงมลกษณะเปนดนรวนปนดนเหนยว ดงนนจงสงผลใหบอ Tr2 และ Tr3 (ชดการทดลองทใชเครองตนา) เกดตะกอนฟงกระจาย ทาใหตะกอนอาจไปอดตนเหงอกของปลาดกอยซงอาจสงผลใหอตราการรอดของปลาดกอยตากวา Tr1

สรป การเลยงปลาหมอไทยแปลงเพศและปลาดกอยทรวมกบการปลกผกบงโดยใชนาทผานการลยงปลามการเจรญเตบโตดานนาหนก ความยาว อตราเจรญเตบโต/ตว/วน และอตรารอดตายดกวาการเลยงแบบไมรวมกบการปลกพชลอยนา ดงนนการเลยงปลารวมกบการปลกพชลอยนาจงนาจะเปนแนวทางในการใชนาเสยทเกดจากการเกษตร และเพมผลผลตรวมได

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณ มหาวทยาลยกาฬสนธ ทใหการสนบสนนงบประมาณรายจาย ประจาป

งบประมาณ 2559

เอกสารอางอง Duljindachabapol, S. 1999. Growth of larval climbing perch, Anabas testudineus at very

density. Khon Kaen Agricultural Journal. 2:62-67. (in Thai) Panakulchaiwit, R., Aue-umneoy, D., Intarapuk, N., and Taveethap,. 2011. Integrated Farm

between Nile tilapia Culture and Floating water Convolvulus grown. Journal of Fisheries Technology Research.1: 37-46. (in Thai)

Endult, A., A.Jusoh, N., Ali, W. B. Nik, and A. Hassan. 2009. A study on the optimal hydraulic Loading rate and plant ratios in recirculation aquaponic system. Bioresorce Tecnology. 5:1511-1517.

Khatune-Jannat, M., Rahman, M. M., Bashar, Md. A., Hasan, Md. N., Ahamed, F. and Hossain, Md. Y. 2012. Effects of Stocking Density on Survival, Growth and Production of Thai Climbing Perch (Anabas testudineus) under Fed Ponds. Sains Malaysiana. 10:1205-1210.



1195

Koottatep, T., Polprasert, C. and Surinkul, N. 2002. Water Purification and Reuse through Constructed Wetlands at the Rayong Industrial Estate, Final Report, submitted to National Centre for Genetic Engineering and Biotechnology and Hemaraj Land Development Public Co., Ltd., 35 p.

Maurizio, B., Davide, T. 2007. Five-year water and nitrogen balance for a constructed surface flow wetland treating agricultural drainage waters. Science of the Total Environment. 380: 38–47.

Mc Murtry, M.R., Sanders, D.C., Cure, J. D., Hodson, R.G., Haning, B. C., and Amand, P.C.S. 1997. Efficiency of water use of an titegrated fish/vegetable co – culture system. Journal of the World Aquacultuer Society. 28:420 – 428.

Michael, T. 2010. Assessing the cost-effectiveness of the water purification function of wetlands for environmental planning Ecological Complexity 7: 320–326.

Rakocy, J.E., Bailey, D.S., Shultz, R.C., and Thoman, E.S. 2004. Aquaponic production of tilapia and basil: Comparing batch and staggered cropping system. Acta Hort. 648: 63 – 69.

Rittiruk, U., Sanguandeekul, S., and Rakseree, S. 2013. The Research and Development in Aquaponic System for Recycling Wastewater of Hybrid Catfish Culture. Rajamangala University of Technology Tawan-ok Research Journal. 1:103-112. (in Thai)

Senzia M., Mashauri D., Mayo A. 2003. Suitability of constructed wetlands and waste stabilization ponds in wastewater treatment: nitrogen transformation and removal. Physics and Chemistry of the Earth. 28:1117–1124.

Ungsethaphand, T., Pimpimol, T., and Worraphatsu T. 2011. Study on diet and stocking density in net cage culture of Climbing perch (Anabas testudineus) fingerlings. Journal of Fisheries Technology Research. 2:1-11. (in Thai)

Tubsombat ,B., Poonkat, S., Chetawan, K., and Ruttanakorn, S. 2016. Research and Transfers of Knowledgement the Culture of Climbing Perch Sex Reversal (Anabus testudineus) co Gunther’s

Walker Catfish (Clarias microcephalus). Complete report FY 2015. Rajamangala University of Technology Isan. (in Thai)



1196

Yahua,C., Zhenguo S., Xiangdong L. 2004. The use of vetiver grass (Vetiveria zizanioides) in the phytoremediation of soils contaminated with heavy metals Applied Geochemistry. 19 :1553–1565.

Vymaza, J. 2009. The use constructed wetlands with horizontal sub-surface flow for various types of wastewater Ecological Engineering. 35:1–17.

Documents