View
14
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
DilinDeğerlendirilmesi
Dr.MeralÇilemÖkcün-Akçamuş
Nedendeğerlendiririz?
• Riskgrubuçocuklarıbelirleme/tarama• Tanılama• Müdahale• Performansbelirleme/tanıma• İzleme,müdehaleyi biçimlendirme,• Müdahaleninetkililiğinibelirleme
Tarama
• Dilgelişimi–edinimiaçısındanriskgrubuçocuklarıbelirlemekiçinyapılır.• Genelliklekolayuygulanabilir-kısaölçmearaçları/süreçlerikullanılır.• Geçerlivegüvenilirolan(genelliklestandardizasyonuyapılmış)araçlarkullanılabilir.• Sıklıklaakranortamlarındagözlemlerdeğerliverilersağlar
Tanılama
• Alanuzmanlarıtarafındangerçekleştirlilir.• Gözlemler,görüşmelervestandardizeölçeklerkullanılır.• Çoklukaynakla,çokluortamda,çokluaraçlaveritoplamakönemlidir.• Değerlendirmekliniktanılamayadatanıalmamailesonuçlanır.
Müdahale
• Tanıma,çocuğunmüdahaleiçinperformansdüzeyinibelirlemekamacıilegerçekleştirilir.• İzleme,müdahalesürecindeçocuğunilerlemesürecini(müdahaledenyararlanma-yararlanmamadurumunu)belirlemekvemüdahaleyiverileredayalıolarakşekillendirmekiçingerçekleştirilir.• Böylecemüdahaleninetkiliolupolmadığıdabelirlenir.
Değerlendirmeilkeleri
• Olabildiğinceçoklukaynaktan,çokluaraçlarla,farklıortamlardadeğerlendirmek• Ailekatılımınısağlamak• Disiplinlerarasıbilgiyeönemvermek(bilişsel,motorgelişim)• Müdahalesürecininbirparçasıolarakdeğerlendirmeyapmak
NeleriDeğerlendiririz?
Sözöncesiiletişimbecerileri
Alıcıveifadeedicidil
Üstdilvedil-üstübeceriler
Sözöncesiiletişimbecerilerinindeğerlendirilmesi
Jestler Taklit
BakışlarOyun
Sesler İlişkilidiğergelişimalanları
Sözöncesiiletişimbecerilerinindeğerlendirilmesi
Ebeveynraporlarıvegörüşmeler
Standardizeölçekler
Gözlemler
Ebeveynraporlarıvegörüşmeler
•Ebeveynlegörüşmeyoluilegerçekleştirilir.• Görüşmeyedayalıölçekler(TİGE,SosyalYanıtlayıcılık ölçeği,Sosyaliletişimdavranışlarıkontrollistesi)• Sözelgörüşmeilebilgialınması
•Görüşmeleriledeğerlendirmesırasındagözlenemeyenbağlamlariçindeğerlibilgileralınır.•Sorulansorularınanlaşılırolması,kullanılandilinanlaşılırlığıönemlidir.•Güvenilirliksorunuolabilir.
Ebeveynraporlarıvegörüşmeler
• Uluslararasıalanyazında• CDI• LanguageUsingInventory• Social-Communicaton Checklist(Ingersoll vediğ.,2012)• SRS• CSBC-DP(Wetherby vePrizanti2001)• The InventoryofPotentialCommunication Acts (IPCA)(Sigafoos etal.,2000
• Ülkemizde• TİGE• SYÖ• SosyalİletişimBecerileriKontrolListesi
Standardizeölçekler
• Gelişimdönemleriiçinnormlarıvardır.NormlarTGçocuklarıngelişimselaşamalarıtemelalınarakoluşturulur.• Ebeveynraporunadayalıolabilir.Çocuklabirebiruygulanabilir.
• Çocuklarınakranlarınagöregelişimseldurumunailişkinbilgiverir.• Sözöncesiiçinspesifikolarakkullanılanölçeksayısısınırlıdır.
Standardizeölçekler
• Uluslararasıalanyazında• Bayley III• Mullen• ADOS(Sadeceotizmiçin),M-Chat,CARS,• CSBS(Wetherby vePrizant,2001).
• Ülkemizde• M-Chat(sadeceotizmtaramasıiçinkullanılabilir)
Gözlemler
• Çocuklarınsözöncesiiletişimdavranışlarının• Türü• Çeşitliliği• Sıklığı• İşlevideğerlendirilir.
• İkibiçimdeyapılır• Doğalgözlem• Yapılandırılmışgözlem
Doğalgözlem
• Çocuğuniletişimseldavranışlarının(sözöncesibecerilerinin)doğalbağlamlardamüdahaleedilmedengözlemlenmesidir.• Anne,babayadaakranlarileetkileşimiçindeykengözlenebilir• Kreş-sınıfortamlarındagözlemleryapılabilir….
Yapılandırılmışgözlem
• İletişimdavranışlarınınortayaçıkmasıiçinortamdüzenlemesi/yapılandırılmasınıiçerengözlemlerdir.
•Yetişkiniletişimdavranışlarınınortayaçıkmasıiçinortamı,materyalleridüzenleveçocuklaetkileşimegirer.
•Doğalgözlemdetümiletişimdavranışıtürüveişlevlerininortayaçıkmamasıriskinielemineetmekiçinkullanılır.
Gözlem
• Uluslararasıalanyazında• LanguageENvironment Analysis(LENA-TM)• Early Social CommunicationScales (ESCS;Mundy vediğ.,2003)• Communication ComplexityScale (CSS;Brady etal.,2012)• CSBS(Wetherby &Prizant,2002)
• Ülkemizde• ErkensosyalİletişimveEtkileşimÖlçeği(Ökcün-Akçamuş vediğ.,2017)• ESCS
Sözöncesiiletişimdeğerlendirmearaçları
• Standardizearaçlar• Genellikletanıvetanılamaiçinkullanılır.• Belirliuygulamabiçimleriveortamlarıvardır.
• Gözlemler• Çocuğutanımakvemüdahaleetmekiçinkullanılır• Doğaliletişim/etkileşimbağlamlarındagerçekleştirilir.
Sözöncesiiletişimbecerilerinindeğerlendirilme-ESİE
• Nesnelioyunkarmaşıklığı• Yapılandırılmışvespontan taklit• Jestler(türlerineveişlevlerinegöre)• İletişimseleylemler(bakışlar)
• Manuel• Uygulama• Puanlama
DilinDeğerlendirilmesi
• Dilideğerlendirirken• Dilinbileşenleriningözönünealınması• Anlamaveifadeetmeboyutlarıgözönünealınması• Dilleilişkilidiğergelişimselalanlarüzerinedebilgiedinilmesi• TGçocuklardadilgelişimaşamalarınınbilinmesiönemlidir.
• Değerlendirmeçoklukaynakla,çokluaraçla,çokluortamdagerçekleştirilmelidir.
Dilindeğerlendirilmesi-Standardize–Formaldeğerlendirme
• Dilindeğerlendirilmesindekullanılanbirçokstandardizearaçbulunmaktadır• Normlarıvardır• Standartkullanım/uygulamabiçimlerivardır• Standartuygulamabağlamlarıvepuanlamabiçimlerivardır.• Uygulayıcıyetkinliğigerektirirler.
• Çocuklardadeğerlendirilmekistenenamacauygunaraçseçilmelidir• Çocuğunyaşı• Spesifikolarakdeğerlendirilmekistenendavranışlar• Etnikköken• Çocuğunkatılımdavranışları
Formal-StandardizeDilDeğerlenlendirmeAraçları
• Uluslararasıalanyazına• EkranResmi2019-03-2511.24.21.png
• EkranResmi2019-03-2511.24.38.png
Ülkemizde
•Peabody ResimKelimeTestiIV(Kılınç,2016)•TürkçeİfadeEdicivealıcıDilTesti(TİFALDİ,Berument veGüven,2013)•TürkçeErkenDilGelişimiTesti(TEDİL;TopbaşveGüven,2013)•TürkçeOkulçağı DilGelişimiTesti(TODİL,TopbaşveGüven,XXX)•Okulöncesidilölçeği(ŞahlıveBengin,201o;2014)•AnkaraArtikülasyonTesti (Ege,Acarlar,Turan,2004)
Standardizearaçlar
• Sözeldilinkullanımınailişkingünlükperformansıyansıtmaz• Çocuğungüçlüvezayıfyönleriüzerinesınırlıorandabilgiverir.•Müdahaleprogramlamaaşamasıiçinsınırlıdüzeydebilgiverir.• Çocuğungelişiminiizlemedesınırlıorandabilgiverir(kısazamanlıküçükgelişimleriçinduyarlılığıdüşüktür)• ÇocuğunTGilekarşılaştırıldığındakiperformansınailişkindeğerlibilgilersağlar
İnformal Değerlendirme(Betimleyiciyaklaşım)
• Betimleyiciyaklaşım;doğaldilörneğialınmasını,gözlemivebazıdilbecerilerinideğerlendirmeamacıyladüzenlenmişölçütbağımlıişlemlerinkullanımınıiçermektedirveçocuğundilininayrıntılıtanımlanmasınısağlamaktadır(Acarlar,2002)• Dilörneğiveöykülemeörneği• Gözlemler
• Doğalgözlem• Yapılandırılmışoyungözlemi
• Ölçütbağımlıişlemler• Boşlukdoldurma• Taklit• Anlama–göstereme
Dilörneğiveöykülemeörneği
• Dilörneği• Çocuklakarşılıklısohbetbağlamındatoplanılır• Çocuğunilgileriizlenerekgerçekleştirilir.• Çocuğailetişimpartnerigibidavranılırveiyibirdinleyiciolunur• Süreççocukmerkezlidir.• 15-20dakikalıkdilörneğialınır
• FSÖZS,TSÖZS,• TSS,TASS,OSU,EO(YAO),
• Öyküleme• Kişiselöyküleme• Resimlikitaplarlaöyküleme(Retell,yaratıcıöyküleme)• Yazısızöykülerkullanılır(Good dog Carl,Frog Story,Bus Story)• DilölçümleriveÖykügrameriayrıdeğerlendirilir.
Gözlemler
• Çocuklarınkullandıklarıdildoğaloyunyadaetkileşimbağlamlarındakayıtedilipardındananalizedilir(Elan,Pro-Coder gibiprogramlarkullanılır)• Kayıtlarınardındanhemdavranışlarhemdedilkullanımıkullanımıkodlanır.• Yapılandırılmışoyungözlemindeiseçocuğunsözeldilikullanacağıbazıortamdüzenlemeleriyapılır.
Recommended