Sporcunun kendisini en yüksek hızda bir yerden bir...

1

2

Sporcunun kendisini en yüksek hızda bir yerden bir yere hareket ettirebilme yeteneği

Hareketlerin mümkün olduğunca yüksek bir hızda uygulanma yeteneği

3

Mekanik bakış açısına göre ◦ mesafe ile zaman arasındaki oran

Fizyolojik bakış açısına göre

Kaslar ve sinir sisteminin hızlı çalışma yeteneğine bağlı hareketsel bir yetenek

Fizikte sürat ◦ Bir kütlenin iki nokta arasını en kısa sürede katetmesi

Antrenman biliminde sürat ◦ Vücudun bir parçasını veya tümünü üyeler yardımı ile

büyük bir hızda hareket ettirmek

4

◦ Genetik olarak sınırları programlanmış bir motorik özelliktir

◦ Birçok spor dalında verimliliği belirleyen önemli bir motor özellik olduğu için mümkün olduğunca erken yaşlardan itibaren amaca yönelik olarak eğitilmesi gerekir.

5

6

Devirli sporlarda sürat: ◦ Hareketin sürekli olarak tekrarlandığı spor

türlerindeki sürat Ör: sprint koşuları, bisiklet

7

Devirsiz sporlarda sürat ◦ Aynı hareketin yinelenmediği spor türlerindeki sürat

Ör: takım sporları, mücadele sporları

8

2. sınıflama: Motorik özellik olarak sürat ◦ Tepki sürati

Tepki süresi (reaksiyon zamanı)

◦ Hareket sürati zaman birimi başına hareket etme sıklığı

◦ Hareket sıklığı verilen bir mesafe üzerinde yer değiştirme sürati

SÜRATİN TÜRLERİ

1. Sinir-Kas Sistemi Gelişimi ◦ Uyarıların algılanması, ◦ MSS’ne iletilmesi, ◦ burada değerlendirilip effektör sinyale

dönüştürülmesi, ◦ effektör organa gönderilmesi ve ◦ kasta mekanik hareketlerin başlaması

9

1. Sinir-Kas Sistemi Gelişimi

Bütün bu süreç reaksiyon zamanını oluşturmaktadır ◦ 8 yaşlarında ortalama 0.325s dolaylarındadır ◦ 20’li yaşlara kadar yaşla birlikte azalmaktadır ◦ Reaksiyon zamanının gelişimi yaşla beraber süratin de

gelişimini sağlar

10

1. Sinir-Kas Sistemi Gelişimi

Diğer taraftan ◦ Kas liflerinin aktive edilme oranı ve şekli ◦ Kasların çekme açısı ◦ Kas içi koordinasyon gelişimi de yaşla beraber süratin

gelişimini arttırır.

11

2. Anaerobik Güç ve Kapasite Gelişimi ◦ Sürat anaerobik enerji sistemlerinin kullanımını

gerektiren kondisyonel bir özelliktir Yüksek anaerobik güç ve kapasite maksimum sürate

kısa sürede ulaşılmasını ve bu süratin mümkün olduğunca korunmasını olumlu yönde etkiler

12

2. Anaerobik Güç ve Kapasite Gelişimi Çocukların anaerobik spor aktivitelerindeki (atlamalar,

sprint koşuları ve atmalar)performansı yetişkinlere oranla belirgin düzeyde düşüktür. ◦ Nedeni çocukların anaerobik yollardan kimyasal enerjiden

mekanik enerji elde etme kapasitesinin düşük olmasıyla açıklanabilir

◦ Çocukların hem mutlak ve hem de relatif anaerobik performans değerleri ergenlerden ve yetişkinlerden düşüktür

◦ Büyüme ve gelişme ile sürekli bir artış gösterir

13

2. Anaerobik Güç ve Kapasite Gelişimi

Çocuklar maksimal bir egzersiz sırasında yüksek kan ve laktat konsantrasyonlarına ulaşamazlar

Çocukların ve adolesanların fosfofruktokinaz enzim aktivitesi ve yüksek asidoz düzeyine toleransları yetişkinlerden düşüktür

Kasların ATP ve kreatin fosfat konsantrasyonları olgunlaşma dönemi ile karşılaştırıldığında %30 daha azdır

14

15

2. Anaerobik Güç ve Kapasite Gelişimi

2. Anaerobik Güç ve Kapasite Gelişimi Kas biyopsisi sonuçları çocuklarda, ergenlerde ve genç

yetişkinlerde kas enzim aktivitelerinin yaşa bağlı olarak değiştiğini göstermiştir.

◦ ATP resentezi ve glikolitik sistemde rol oynayan enzim

aktiviteleri en yüksek düzeyine 12-14 yaşlarında ulaşmaktadır.

16

3. Kas Kuvveti Gelişimi ◦ Sürat yeteneğinin gelişiminde çabuk kuvvet gelişimi

özellikle önemli yer tutar. Bir sürat koşusu sırasında, ayağın yeri itmesi için kısa bir

süresi vardır.

Ayağın yerle olan kısa temas süresi içinde, yere daha çabuk ve daha çok kuvvet uygulayabilenler iyi sprinterlerdir

17

3. Kas Kuvveti Gelişimi Çocuklarda, sprint kuvvetindeki gelişimin üç önemli

belirleyicisi: ekstremitelerin büyümesi,

kasların gelişiminin ve

adım frekansının artmasıdır

adım frekansındaki artış ilkokul dönemi sonunda kendi en

yüksek değerine ulaşır ve bundan sonra antrenmanla geliştirilebilir.

18

3. Kas Kuvveti Gelişimi

Ekstremite ve kas gelişimi yaklaşık 13 yaşından sonra

dengelenir

Kasın elastik özellikleri yaklaşık 15 yaşında maksimale ulaşmaktadır

19

3. Kas Kuvveti Gelişimi Kasın gevşeme zamanının ergenliğin ilk yıllarında

yetişkinlerle aynı düzeye ulaştığı ◦ üç yaşlarında yaklaşık 90ms iken 10 yaşlarında

40ms’ye kadar düştüğü saptanmıştır.

◦ Bu bulgular, çocuklarda iskelet kası gelişimi düzeyinin motor fonksiyonları, dolayısıyla sürat yeteneğini de sınırlayıcı bir etken olduğunu göstermektedir.

20

3. Kas Kuvveti Gelişimi

Daha ilkokul döneminde erkek çocuklar kızlardan daha iyi çıkış yapabilirler ve aradaki fark her geçen yıl artar.

Bu dönemin sonunda (13-14 yaş) kızlar için sprint kuvveti artışı uç değere ulaşır

Bu dönemden sonra kızlar bir platoya ulaşırlar ve okul dönemi sonunda sprint kuvveti gelişimi durur.

Erkeklerde ise 17-18 yaşa kadar sprint kuvveti gelişimi devam eder.

21

3. Kas Kuvveti Gelişimi

Çocuklarda itme ve atış kuvveti erkeklerde

daima kızlardan daha yüksek olmakla beraber aradaki fark ergenliğe kadar düşüktür ◦ Kızların itme ve atış kuvveti gelişimi 13-14 yaşlarında

platoya ulaşır ve bundan sonra fazla bir gelişim gözlenmez;

◦ erkeklerde ise çocukluk ve gençlik dönemi boyunca doğrusal bir gelişim gösterir (Muratlı, 1997).

22

3. Kas Kuvveti Gelişimi

Çabuk kuvvette devamlılık ise her iki cinsiyette de tüm çocukluk dönemi boyunca gelişim gösterir.

◦ 13 yaşından sonra kızlarda çabuk kuvvette devamlılık

kapasitelerinde artış görülmez, erkeklerde ise 20 yaşına kadar gelişim devam eder

23

4. Koordinasyon Gelişimi ◦ MSS gelişimi, kas gelişimi, reaksiyon zamanı gelişimi

ve denge, kuvvet ve esneklik gelişimine bağlı olarak koordinasyon yeteneği de artar.

◦ Koordinasyon performansındaki artış 7-9 yaşları arasında belirgin olmakla beraber 11 yaşın sonuna kadar gelişmeye devam eder.

24

4. Koordinasyon Gelişimi

Ergenliğe girişle beraber koordinatif yeteneklere ait gelişim yavaşlar ve duraksar ◦ Koordinasyon yeteneğinin gelişimi sprint

performansının gelişimine hızlı hareketleri daha verimli şekilde gerçekleştirme şeklinde yansımaktadır

25

5. Vücut boyutlarının büyümesi Çocuklarda bacak uzunluğu gelişimi ergenliğe kadar

(kızlarda 11-12 yaş, erkeklerde 13-14 yaş) devam eder. ◦ Bundan sonra belirli bir platoya ulaşır.

26

5. Vücut boyutlarının büyümesi Genel olarak vücut boyutlarının artması ve özellikle

bacak uzunluğu gelişimi adım uzunluğunun artmasına neden olur.

◦ Adım uzunluğundaki artış, adım frekansındaki artışla

birleştiğinde diğer etkenlerle (kas kuvveti, koordinasyon, kas-sinir sistemi gelişimi) beraber büyüme sırasında sprint süratinin yaşla beraber artmasına, gelişmesine neden olur.

27

5. Vücut boyutlarının büyümesi

28

ADIM SIKLIĞI (FREKANSI)

ADIM UZUNLUĞU

X SÜRAT

6. Esnekliğin Gelişimi Omurgaların hareket genişliği 8-9 yaşlarında en

yüksek düzeydedir daha sonra azalmaya başlar. ◦ bu yaşlarda bacakların açılma yeteneği ve omuzların hareket

genişliğinin en yüksek değerde saptanmıştır

Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda hareketlilik

geliştirilmezse sürati sınırlayıcı bir etken olarak düşünülebilir.

29

7. İskelet Yaşı ◦ 7-12 yaşları arasındaki erkek ve kız çocuklar üzerinde

yapılan bir çalışmada (Katzmarzyk, 1997) iskelet yaşının güç ve koordinasyon gerektiren (sıçrama);

sürat, güç ve koordinasyon gerektiren (sprint); ve

koordinasyon ve güç gerektiren (fırlatma) aktivitelerin gelişim sürecinde önemli bir role sahip olduğunu göstermiştir.

30

31

Papaialovou ve ark, 2009 JSCR

32

Papaialovou ve ark, 2009 JSCR

33

Papaialovou ve ark, 2009 JSCR

34

Mendez-Villanueva ve ark, 2011 JSS

35

Mendez-Villanueva ve ark, 2011 JSS

36

Özdemir ve ark, 2014 SBD

37 37

Özdemir ve ark, 2014 SBD

38 Özdemir ve ark, 2014 SBD

Okul Öncesi Çağda Sürat Antrenmanı ◦ 4 yaşındaki bir çocuk koşabilme yeteneğini iyi bir

bacak-kol koordinasyonuyla ancak %30 düzeyinde ◦ 5 yaşında %70-75 oranında iyileştirebilmektedir

5-7 yaş arasında koşu hareketleri önemli ölçüde ilerleme gösterdiğinden sürat alıştırmaları önerilir.

Teknik çalışmalar yerine oyunlarla sürat yeteneği geliştirilmeli

39

I. Okul Çocuğu Çağında Sürat Eğitimi (6/7-10 yaş) ◦ Bu dönemde yüksek hareket hızına ve adım frekansına

erişilir ◦ Reaksiyon süratinde önemli bir artış görülür

Öncelikle reaksiyon ve lokomotor sürati, daha sonra ivmelenme yeteneği geliştirilmeye yönelik çalışmalar yapılmalı

40

Önerilen alıştırmalar ◦ Değişik pozisyonlarda reaksiyon çalışmaları ◦ Yer değiştirme oyunları ◦ Bayrak yarışları ◦ Ebeleme oyunları ◦ Slalom koşuları ◦ Giderek arttırmalı ve ivmelemeli alıştırmalar ◦ 15-30m’lik, dönüşlü veya dönüşsüz sprintler

41

II. Okul Çocuğu Çağında Sürat Eğitimi (10 yaştan puberte başlangıcına kadar) ◦ Sürat yeteneğinin şekillenmesinde en uygun dönem ◦ Sürat antrenmanlarına ağırlık verilir, branşa özgü

çalışılabilir Teknik üzerinde durulmalı

◦ Ancak süratte devamlılık çalışmaları yapılmaz

42

Yeni başlayanlar için ◦ Reaksiyon çalışmaları ◦ Çıkışa bağlı ivmelenmeler ◦ Lokomotor sprint çalışmaları ◦ Oyun ve yarışma karakterinde alıştırmalar

Çok yönlülük ve değişkenlik ilkesi göz önünde bulundurulmalı

43

Alıştırma Örnekleri ◦ Reaksiyon sürati için

Sinyalle çıkışlar

Yavaş tempo ile koşarken komutla aniden diz çekerek koşma

Değişik temel duruşlardan çıkış çalışmaları

44

İvmelenme alıştırmaları ◦ 30-60 metre deparlar ◦ Arttırmalı koşular ◦ Tempo koşuları (maksimal hızda 60-150m)

45

Ergenlik Çağında Sürat Eğitimi ◦ Süratte devamlılık çalışmaları yapılabilir (interval

antrenmanlar) ◦ Maksimal yüklenmeli sürat çalışmaları

46

Mümkün olduğunca erken geliştirilmeye başlanmalı

Sürat yeteneği ya da bileşenleri farklı gelişir: önce temel sürat bileşenleri (adım koordinasyonu, frekansı ve uzunluğunun optimal hale getirilmesi) ◦ Sonra süratte devamlılık gibi kompleks bileşenler eğitilmeli

47

Çocukluk ve gençlik çağında branş ne olursa olsun temel sürat antrenmanı yaptırılmalı

Ergenlik döneminde yüklenmelerde dikkatli olunmalı

I. ve II. Okul çağında bütün temel teknikler öğretilmeli

Çocukların ilgisini çekecek oyunlar ve yarışlar kullanılmalı

Sakatlıklardan korumak için yeterince ısınma uygulanmalı

48

49

Oliver ve ark 2013

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

Çocuklarda antrenmanla ◦ Kas içi koordinasyon, motor ünite uyarım hızında ve

freakansında artış, koordinasyon gelişimi ve teknik becerilerin artışına bağlı olarak sürat gelişimi elde edildği söylenebilir

◦ ANCAK antrenmanın doğrıdan sürat gelişimi üzerine etkisini

inceleyen çalışmalar sınırlı.....

73

74