Upload
others
View
11
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
2
Sporcunun kendisini en yüksek hızda bir yerden bir yere hareket ettirebilme yeteneği
Hareketlerin mümkün olduğunca yüksek bir hızda uygulanma yeteneği
3
Mekanik bakış açısına göre ◦ mesafe ile zaman arasındaki oran
Fizyolojik bakış açısına göre
Kaslar ve sinir sisteminin hızlı çalışma yeteneğine bağlı hareketsel bir yetenek
Fizikte sürat ◦ Bir kütlenin iki nokta arasını en kısa sürede katetmesi
Antrenman biliminde sürat ◦ Vücudun bir parçasını veya tümünü üyeler yardımı ile
büyük bir hızda hareket ettirmek
4
◦ Genetik olarak sınırları programlanmış bir motorik özelliktir
◦ Birçok spor dalında verimliliği belirleyen önemli bir motor özellik olduğu için mümkün olduğunca erken yaşlardan itibaren amaca yönelik olarak eğitilmesi gerekir.
5
6
Devirli sporlarda sürat: ◦ Hareketin sürekli olarak tekrarlandığı spor
türlerindeki sürat Ör: sprint koşuları, bisiklet
7
Devirsiz sporlarda sürat ◦ Aynı hareketin yinelenmediği spor türlerindeki sürat
Ör: takım sporları, mücadele sporları
8
2. sınıflama: Motorik özellik olarak sürat ◦ Tepki sürati
Tepki süresi (reaksiyon zamanı)
◦ Hareket sürati zaman birimi başına hareket etme sıklığı
◦ Hareket sıklığı verilen bir mesafe üzerinde yer değiştirme sürati
SÜRATİN TÜRLERİ
1. Sinir-Kas Sistemi Gelişimi ◦ Uyarıların algılanması, ◦ MSS’ne iletilmesi, ◦ burada değerlendirilip effektör sinyale
dönüştürülmesi, ◦ effektör organa gönderilmesi ve ◦ kasta mekanik hareketlerin başlaması
9
1. Sinir-Kas Sistemi Gelişimi
Bütün bu süreç reaksiyon zamanını oluşturmaktadır ◦ 8 yaşlarında ortalama 0.325s dolaylarındadır ◦ 20’li yaşlara kadar yaşla birlikte azalmaktadır ◦ Reaksiyon zamanının gelişimi yaşla beraber süratin de
gelişimini sağlar
10
1. Sinir-Kas Sistemi Gelişimi
Diğer taraftan ◦ Kas liflerinin aktive edilme oranı ve şekli ◦ Kasların çekme açısı ◦ Kas içi koordinasyon gelişimi de yaşla beraber süratin
gelişimini arttırır.
11
2. Anaerobik Güç ve Kapasite Gelişimi ◦ Sürat anaerobik enerji sistemlerinin kullanımını
gerektiren kondisyonel bir özelliktir Yüksek anaerobik güç ve kapasite maksimum sürate
kısa sürede ulaşılmasını ve bu süratin mümkün olduğunca korunmasını olumlu yönde etkiler
12
2. Anaerobik Güç ve Kapasite Gelişimi Çocukların anaerobik spor aktivitelerindeki (atlamalar,
sprint koşuları ve atmalar)performansı yetişkinlere oranla belirgin düzeyde düşüktür. ◦ Nedeni çocukların anaerobik yollardan kimyasal enerjiden
mekanik enerji elde etme kapasitesinin düşük olmasıyla açıklanabilir
◦ Çocukların hem mutlak ve hem de relatif anaerobik performans değerleri ergenlerden ve yetişkinlerden düşüktür
◦ Büyüme ve gelişme ile sürekli bir artış gösterir
13
2. Anaerobik Güç ve Kapasite Gelişimi
Çocuklar maksimal bir egzersiz sırasında yüksek kan ve laktat konsantrasyonlarına ulaşamazlar
Çocukların ve adolesanların fosfofruktokinaz enzim aktivitesi ve yüksek asidoz düzeyine toleransları yetişkinlerden düşüktür
Kasların ATP ve kreatin fosfat konsantrasyonları olgunlaşma dönemi ile karşılaştırıldığında %30 daha azdır
14
15
2. Anaerobik Güç ve Kapasite Gelişimi
2. Anaerobik Güç ve Kapasite Gelişimi Kas biyopsisi sonuçları çocuklarda, ergenlerde ve genç
yetişkinlerde kas enzim aktivitelerinin yaşa bağlı olarak değiştiğini göstermiştir.
◦ ATP resentezi ve glikolitik sistemde rol oynayan enzim
aktiviteleri en yüksek düzeyine 12-14 yaşlarında ulaşmaktadır.
16
3. Kas Kuvveti Gelişimi ◦ Sürat yeteneğinin gelişiminde çabuk kuvvet gelişimi
özellikle önemli yer tutar. Bir sürat koşusu sırasında, ayağın yeri itmesi için kısa bir
süresi vardır.
Ayağın yerle olan kısa temas süresi içinde, yere daha çabuk ve daha çok kuvvet uygulayabilenler iyi sprinterlerdir
17
3. Kas Kuvveti Gelişimi Çocuklarda, sprint kuvvetindeki gelişimin üç önemli
belirleyicisi: ekstremitelerin büyümesi,
kasların gelişiminin ve
adım frekansının artmasıdır
adım frekansındaki artış ilkokul dönemi sonunda kendi en
yüksek değerine ulaşır ve bundan sonra antrenmanla geliştirilebilir.
18
3. Kas Kuvveti Gelişimi
Ekstremite ve kas gelişimi yaklaşık 13 yaşından sonra
dengelenir
Kasın elastik özellikleri yaklaşık 15 yaşında maksimale ulaşmaktadır
19
3. Kas Kuvveti Gelişimi Kasın gevşeme zamanının ergenliğin ilk yıllarında
yetişkinlerle aynı düzeye ulaştığı ◦ üç yaşlarında yaklaşık 90ms iken 10 yaşlarında
40ms’ye kadar düştüğü saptanmıştır.
◦ Bu bulgular, çocuklarda iskelet kası gelişimi düzeyinin motor fonksiyonları, dolayısıyla sürat yeteneğini de sınırlayıcı bir etken olduğunu göstermektedir.
20
3. Kas Kuvveti Gelişimi
Daha ilkokul döneminde erkek çocuklar kızlardan daha iyi çıkış yapabilirler ve aradaki fark her geçen yıl artar.
Bu dönemin sonunda (13-14 yaş) kızlar için sprint kuvveti artışı uç değere ulaşır
Bu dönemden sonra kızlar bir platoya ulaşırlar ve okul dönemi sonunda sprint kuvveti gelişimi durur.
Erkeklerde ise 17-18 yaşa kadar sprint kuvveti gelişimi devam eder.
21
3. Kas Kuvveti Gelişimi
Çocuklarda itme ve atış kuvveti erkeklerde
daima kızlardan daha yüksek olmakla beraber aradaki fark ergenliğe kadar düşüktür ◦ Kızların itme ve atış kuvveti gelişimi 13-14 yaşlarında
platoya ulaşır ve bundan sonra fazla bir gelişim gözlenmez;
◦ erkeklerde ise çocukluk ve gençlik dönemi boyunca doğrusal bir gelişim gösterir (Muratlı, 1997).
22
3. Kas Kuvveti Gelişimi
Çabuk kuvvette devamlılık ise her iki cinsiyette de tüm çocukluk dönemi boyunca gelişim gösterir.
◦ 13 yaşından sonra kızlarda çabuk kuvvette devamlılık
kapasitelerinde artış görülmez, erkeklerde ise 20 yaşına kadar gelişim devam eder
23
4. Koordinasyon Gelişimi ◦ MSS gelişimi, kas gelişimi, reaksiyon zamanı gelişimi
ve denge, kuvvet ve esneklik gelişimine bağlı olarak koordinasyon yeteneği de artar.
◦ Koordinasyon performansındaki artış 7-9 yaşları arasında belirgin olmakla beraber 11 yaşın sonuna kadar gelişmeye devam eder.
24
4. Koordinasyon Gelişimi
Ergenliğe girişle beraber koordinatif yeteneklere ait gelişim yavaşlar ve duraksar ◦ Koordinasyon yeteneğinin gelişimi sprint
performansının gelişimine hızlı hareketleri daha verimli şekilde gerçekleştirme şeklinde yansımaktadır
25
5. Vücut boyutlarının büyümesi Çocuklarda bacak uzunluğu gelişimi ergenliğe kadar
(kızlarda 11-12 yaş, erkeklerde 13-14 yaş) devam eder. ◦ Bundan sonra belirli bir platoya ulaşır.
26
5. Vücut boyutlarının büyümesi Genel olarak vücut boyutlarının artması ve özellikle
bacak uzunluğu gelişimi adım uzunluğunun artmasına neden olur.
◦ Adım uzunluğundaki artış, adım frekansındaki artışla
birleştiğinde diğer etkenlerle (kas kuvveti, koordinasyon, kas-sinir sistemi gelişimi) beraber büyüme sırasında sprint süratinin yaşla beraber artmasına, gelişmesine neden olur.
27
5. Vücut boyutlarının büyümesi
28
ADIM SIKLIĞI (FREKANSI)
ADIM UZUNLUĞU
X SÜRAT
6. Esnekliğin Gelişimi Omurgaların hareket genişliği 8-9 yaşlarında en
yüksek düzeydedir daha sonra azalmaya başlar. ◦ bu yaşlarda bacakların açılma yeteneği ve omuzların hareket
genişliğinin en yüksek değerde saptanmıştır
Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda hareketlilik
geliştirilmezse sürati sınırlayıcı bir etken olarak düşünülebilir.
29
7. İskelet Yaşı ◦ 7-12 yaşları arasındaki erkek ve kız çocuklar üzerinde
yapılan bir çalışmada (Katzmarzyk, 1997) iskelet yaşının güç ve koordinasyon gerektiren (sıçrama);
sürat, güç ve koordinasyon gerektiren (sprint); ve
koordinasyon ve güç gerektiren (fırlatma) aktivitelerin gelişim sürecinde önemli bir role sahip olduğunu göstermiştir.
30
31
Papaialovou ve ark, 2009 JSCR
32
Papaialovou ve ark, 2009 JSCR
33
Papaialovou ve ark, 2009 JSCR
34
Mendez-Villanueva ve ark, 2011 JSS
35
Mendez-Villanueva ve ark, 2011 JSS
36
Özdemir ve ark, 2014 SBD
37 37
Özdemir ve ark, 2014 SBD
38 Özdemir ve ark, 2014 SBD
Okul Öncesi Çağda Sürat Antrenmanı ◦ 4 yaşındaki bir çocuk koşabilme yeteneğini iyi bir
bacak-kol koordinasyonuyla ancak %30 düzeyinde ◦ 5 yaşında %70-75 oranında iyileştirebilmektedir
5-7 yaş arasında koşu hareketleri önemli ölçüde ilerleme gösterdiğinden sürat alıştırmaları önerilir.
Teknik çalışmalar yerine oyunlarla sürat yeteneği geliştirilmeli
39
I. Okul Çocuğu Çağında Sürat Eğitimi (6/7-10 yaş) ◦ Bu dönemde yüksek hareket hızına ve adım frekansına
erişilir ◦ Reaksiyon süratinde önemli bir artış görülür
Öncelikle reaksiyon ve lokomotor sürati, daha sonra ivmelenme yeteneği geliştirilmeye yönelik çalışmalar yapılmalı
40
Önerilen alıştırmalar ◦ Değişik pozisyonlarda reaksiyon çalışmaları ◦ Yer değiştirme oyunları ◦ Bayrak yarışları ◦ Ebeleme oyunları ◦ Slalom koşuları ◦ Giderek arttırmalı ve ivmelemeli alıştırmalar ◦ 15-30m’lik, dönüşlü veya dönüşsüz sprintler
41
II. Okul Çocuğu Çağında Sürat Eğitimi (10 yaştan puberte başlangıcına kadar) ◦ Sürat yeteneğinin şekillenmesinde en uygun dönem ◦ Sürat antrenmanlarına ağırlık verilir, branşa özgü
çalışılabilir Teknik üzerinde durulmalı
◦ Ancak süratte devamlılık çalışmaları yapılmaz
42
Yeni başlayanlar için ◦ Reaksiyon çalışmaları ◦ Çıkışa bağlı ivmelenmeler ◦ Lokomotor sprint çalışmaları ◦ Oyun ve yarışma karakterinde alıştırmalar
Çok yönlülük ve değişkenlik ilkesi göz önünde bulundurulmalı
43
Alıştırma Örnekleri ◦ Reaksiyon sürati için
Sinyalle çıkışlar
Yavaş tempo ile koşarken komutla aniden diz çekerek koşma
Değişik temel duruşlardan çıkış çalışmaları
44
İvmelenme alıştırmaları ◦ 30-60 metre deparlar ◦ Arttırmalı koşular ◦ Tempo koşuları (maksimal hızda 60-150m)
45
Ergenlik Çağında Sürat Eğitimi ◦ Süratte devamlılık çalışmaları yapılabilir (interval
antrenmanlar) ◦ Maksimal yüklenmeli sürat çalışmaları
46
Mümkün olduğunca erken geliştirilmeye başlanmalı
Sürat yeteneği ya da bileşenleri farklı gelişir: önce temel sürat bileşenleri (adım koordinasyonu, frekansı ve uzunluğunun optimal hale getirilmesi) ◦ Sonra süratte devamlılık gibi kompleks bileşenler eğitilmeli
47
Çocukluk ve gençlik çağında branş ne olursa olsun temel sürat antrenmanı yaptırılmalı
Ergenlik döneminde yüklenmelerde dikkatli olunmalı
I. ve II. Okul çağında bütün temel teknikler öğretilmeli
Çocukların ilgisini çekecek oyunlar ve yarışlar kullanılmalı
Sakatlıklardan korumak için yeterince ısınma uygulanmalı
48
49
Oliver ve ark 2013
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
Çocuklarda antrenmanla ◦ Kas içi koordinasyon, motor ünite uyarım hızında ve
freakansında artış, koordinasyon gelişimi ve teknik becerilerin artışına bağlı olarak sürat gelişimi elde edildği söylenebilir
◦ ANCAK antrenmanın doğrıdan sürat gelişimi üzerine etkisini
inceleyen çalışmalar sınırlı.....
73