View
57
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGIO‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGIO‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGIO‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGIO‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
O‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZI
O‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH INSTITUTIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH INSTITUTIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH INSTITUTIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH INSTITUTIO‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH INSTITUTI
K.X.MADUMAROV,K.X.MADUMAROV,K.X.MADUMAROV,K.X.MADUMAROV,K.X.MADUMAROV, A.A.NORQULOVA.A.NORQULOVA.A.NORQULOVA.A.NORQULOVA.A.NORQULOV
TEXNIKTEXNIKTEXNIKTEXNIKTEXNIKCHIZMACHILIKCHIZMACHILIKCHIZMACHILIKCHIZMACHILIKCHIZMACHILIK
YIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VAYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VAYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VAYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VAYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VADETALLASHTIRISH UCHUNDETALLASHTIRISH UCHUNDETALLASHTIRISH UCHUNDETALLASHTIRISH UCHUNDETALLASHTIRISH UCHUN
CHIZMALAR ALBOMICHIZMALAR ALBOMICHIZMALAR ALBOMICHIZMALAR ALBOMICHIZMALAR ALBOMI
Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv-uslubiy qo‘llanma
ÒOSHKENT „O‘QITUVCHI“ 2004
www.ziyouz.com kutubxonasi
2
T a q r i z c h i l a r : N.Boyboboyev,N.Boyboboyev,N.Boyboboyev,N.Boyboboyev,N.Boyboboyev, To‘raqo‘rg‘on qishloq xo‘jalik kasb-hunar kollejidirektori, t.f.n., prof.,
R.Rustamov,R.Rustamov,R.Rustamov,R.Rustamov,R.Rustamov, NamPI mashinasozlik fakulteti dekani, t.f.n., dots.
Qo‘llanmada yig‘ish chizmalarini o‘qish va detallashtirishga oid topshiriqlarnibajarish hamda nazorat savollariga javob tayyorlash jarayonida konstruktorlikhujjatlari va ularni to‘ldirish, chizma chizish nazariy asoslari, aksonometrikproyeksiyalar, buyumning tasviri, rezbali detallar va ularning birikmalari,detallar eskizini va ish chizmasini tuzish kabi ma’lumotlar yoritilgan.
Qo‘llanma kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari uchun mo‘ljallangan bo‘lsa-da, undan oliy o‘quv yurtlari talabalari va ilmiy xodimlar ham foydalanishlarimumkin.
NNNNN 27010000002701000000270100000027010000002701000000 ————— 110110110110110353(04)353(04)353(04)353(04)353(04) ————— 20042004200420042004
Qat. buyurtma – 2004-y.Qat. buyurtma – 2004-y.Qat. buyurtma – 2004-y.Qat. buyurtma – 2004-y.Qat. buyurtma – 2004-y.
ISBN 5—645—04159—3 © „O‘qituvchi“ nashriyoti, 2004
www.ziyouz.com kutubxonasi
3
Sanoatning aniq sohasi bo‘yicha mutaxassistayyorlashda o‘quvchining kelajakda ish olibborishiga to‘g‘ri keladigan texnik qurilmalarbo‘yicha grafik savodxon bo‘lishini hisobga olishkerak.
Shunday masalani qo‘yish aniq sohatexnikasi bo‘yicha chizma va sxemalarni rasmiy-lashtirishda qator standartlarni chuqur o‘r-ganishni talab etadi. Ushbu masalaning hayotiyzarurligi barcha mutaxassisliklar uchun grafikafanlarining o‘quv rejasi va qisqartirilgan o‘quvsoatlarida keltiriladi.
Albomdagi buyumlar chizmalari turli radioasbob-uskunalari va elektr apparaturalar,murakkab kuzatish va nazorat asboblari,boshqarish tizimlarida ishlatiladi. Ushbu chiz-malar albomi kasb-hunar kollejlari uchun tuzil-gan dastur asosida yozilgan.
Qo‘llanmada keltirilgan yig‘ma birliklarsanoatning dastgoh ishlab chiqarish, kemasoz-lik, avtomobilsozlik, samolyotsozlik va boshqasohalarida qo‘llaniladi.
Radiotexnika, hisoblash texnikasi, avtoma-tika, telemexanika va boshqa asbobsozlik sanoatisohalaridagi buyum va qurilmalar o‘ziga xos tuzi-lishga ega. Gabarit o‘lchamlari uncha kattabo‘lmagan bu buyumlarning detallari ko‘p sonlibo‘lib, murakkablik darajasi yuqori va har xilmateriallardan turli texnologik operatsiyalaryordamida (bosim bilan tekshirish, changlatish,egish va boshqa) tayyorlangan. Bundaydetallarning biriktirilishi mashinasozlikda qabulqilinganidan farq qiladi.
Radiotexnika va asbobsozlikda buyumnidetallashtirishda detallarni qirqimda, mayda vint-li prujinalarni ko‘ndalang qirqimda, bir o‘ramlichulg‘amni bo‘ylama qirqimda tasvirlashga to‘g‘rikeladi.
Albomdagi chizmalar murakkablik daraja-sining oshib borishi tartibida joylashtirilgan vaikkita guruhga bo‘lingan: birinchi guruh (01raqam) o‘rtacha murakkablikdagi chizmani,ikkinchi guruh (02 raqam) bir nechta kattamurakkablikdagi chizmalarni o‘z ichiga oladi.
Har bir yig‘ish chizmasiga oid topshiriqdaortogonal proyeksiyasini chizish hamda texnikrasm holida tasvirlash uchun detallar ko‘rsatilgan.
Topshiriqni bajarish uchun berilgan yig‘ishchizmasidan haqiqiy uzunligi ko‘rsatilgan kesmatanlanadi va masshtabi aniqlanadi. Albomdagichizmaning masshtabi quyidagi formula yorda-mida topiladi:
11
.L
LM
Bu yerda: L –yig‘ish chizmasidagi tanlangankesma uzunligi qiymati; L
1 – yig‘ish chizmasidagi
tanlangan kesmaning haqiqiy uzunligi.Berilgan yig‘ish chizmasidagi boshqa har
qanday tanlangan kesmaning haqiqiy uzunligiqiymati:
L2=M1 · L3
bo‘ladi.Bu yerda: L
3 – yig‘ish chizmasidagi boshqa har
qanday tanlangan kesma uzunligi qiymati.Detallashtirishda detal chizmasining massh-
tabi (masalan: M1: 2; M 1:5; M 2:1; M 2,5:1;M 4:1) tanlanadi va uning ortogonal proyeksiya-sini chizishdagi kesma uzunligi qiymati:
L4=M · L2
bo‘ladi.Kesmaning o‘rnida aylana yoki yoy radiuslaribo‘lishi mumkin.
Vint osti uyasi va parchinmix, vint osti par-malanish chuqurligi va boshqa o‘lchamlar GOSTtomonidan qo‘yilgan talab bo‘yicha olinadi.
KIRISH
www.ziyouz.com kutubxonasi
4
2 ta
tesh
.
Poz
Be
lgila
nis
hi
Nom
lani
shi
Son
iM
ater
ial
Esl
atm
a
Yig
‘ma
birli
klar
Tavo
n
Zol
dir Det
alla
r
Rol
ik
O‘q
Vin
t
Sta
ndar
t buy
umla
r
Po
dsh
ipn
ik 8
20
0G
OS
T 6
87
4-7
5S
ha
yba
4 6
5 G
GO
ST
64
02
-70
Po
‘lat S
t3
Po
‘lat 4
5
Po
‘lat S
t3
O‘z
.B
aja
rdi
Lis
tH
ujja
tIm
zoS
an
a
Teks
hir.
Ro
lik
Lite
r.O
g‘ir
l.M
ass
ht.
Va
raq
1V
ara
qla
r1
GO
ST
Sh
ayb
a 4
GO
ST
10
45
0-6
8S
hp
lint
1,6
x16
GO
ST
39
7-6
6111111111 01
.01.
00.0
0 Y
CH
1 2 3 4 5 6 7 8 9
www.ziyouz.com kutubxonasi
5
ROLIKROLIKROLIKROLIKROLIK
Roliklar maxsus shkaflarning ostki tayanchqismi sifatida ishlatiladi. Buyum, asosan, uchtaqismdan iborat: 1 –tovon, 2 –sharnir va 3 –rolik. Tovon taglikka payvandlangan. U St3markali po‘latdan tayyorlangan. Sharnir 2 o‘qva skobadan tashkil topgan. Ular tegishlicha 10va St3 markali po‘latdan yasalgan. Rolikningtovon bilan sharnirni birikishi shkafni xohlagantomonga siljitish imkonini beradi. Sharnir varolikning bir-biriga ishqalanadigan yuzalarigamaxsus moy surtilgan.
Rolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibi
Tagtovon taxtachaga dastaki elektr payvandyordamida payvandlab biriktiriladi. O‘q va skobaham payvandlanadi. Zoldirli podshipnik 6 shar-nir o‘qiga o‘tqaziladi va o‘q bilan birga tovontagligiga o‘rnatiladi. Sharnir tovon bilan vint 5hamda shaybalar 7, 8 yordamida biriktiriladi.
Vint uchi zoldirdagi o‘yiqqa erkin kirganiuchun zoldirning aylanishiga xalaqit bermaydi.Keyin polik 3 ckoba quloqchasiga kirgizib qo‘yi-ladi, o‘q 4 o‘rnatiladi va shplint 9 yordamidaqotirib qo‘yiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada mahalliy qirqimlarni ko‘rsating. Ulardan qachon foydalaniladi?2. Qanday hollarda gorizontal, frontal va profil qirqimlardan kesuvchi tekisliklarning
joylashishi belgilanmaydi va qirqimning o‘ziga yozuvlar qo‘yilmaydi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Vint 5 nima uchun ishlatilishini, tushuntiring.5. Zoldirli podshipniklar qanday qilib shartli tasvirlanadi?6. Spetsifikatsiya nima uchun xizmat qiladi?7. Chizma ko‘rsatilgan payvand chokdagi shartli belgilanishning asl ma’nosini ayting.8. Rolikning o‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.9. Podshipnik 6 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajariladi?
10. Skobaning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Tagtovon, taxtacha, skoba va detallar 3, 5 ning chizmalarini, tagtovon-ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
6
Nom
lani
shi
So
ni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
Kor
pus
Qop
qoq
1 1
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
an
aB
ajar
diTe
kshi
r.
Saq
lagi
chtu
tkic
hi
01.0
2.00
.00
YC
H
Lit.
Og‘
irl.
Mas
sh
Va
raq
1V
araq
lar
1
1:1
Det
alla
r
301
.02.
00.0
3S
taka
n1
Po‘
lat S
t3
401
.02.
00.0
4P
rujin
a1
Po‘
lat 6
5Gn
=6
,5t=
1.4
501
.02.
00.0
5B
irlas
htiru
vchi
yarim
muf
ta1
Po‘
lat S
t3
Sta
ndar
t buy
umla
r
6S
tift
1G
x3 G
OS
T3
12
8-7
02
Bel
gila
nish
iE
gish
chi
zig‘
i
Tok
uzat
kich
ning
yoy
ilmas
i
Vtu
lka
Vtu
lka
Qot
ishm
ali q
istir
ma
Tok
uzat
kich
Kon
takt
ta te
sh.
Poz
01.0
2.01
.00Y
B01
.02.
02.0
0YB
1
2
www.ziyouz.com kutubxonasi
7
SAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICH TUTKICHITUTKICHITUTKICHITUTKICHITUTKICHI
Saqlagich o‘zgaruvchan tok tarmog‘ida elek-trotexnik apparaturani qisqa tutashishdan saq-lash uchun ishlatiladi.
Korpus 1 –armaturalangan plastmassabuyum. Vtulka, tok uzatkich va kontakt korpusarmaturasini tashkil etuvchilardir. Ular LB 8markali latundan tayyorlangan. Qopqoq 2plastmassadan tayyorlanib, unga vtulka zich o‘r-natiladi.
Prujina 4 ta’sirida stakan 3 bosiladi, suyuq-lanuvchan qo‘yma doim kontaktga tegib turadi.Kontaktga tok uzatuvchi sim payvandlangan, tokuzatkichdan esa kuchlanish tushiriladi. Suyuqla-
nuvchan qo‘ymani almashtirish uchun qopqoq2 ni burab chiqarish va qo‘ymani almashtirishkerak.
Tutkichni yig‘ish tartibiTutkichni yig‘ish tartibiTutkichni yig‘ish tartibiTutkichni yig‘ish tartibiTutkichni yig‘ish tartibi
Korpus vtulka, tokuzatkich va kontaktnipress-qolipga plastmassani bosib tayyorlanadi.Tok uzatkich oldindan vtulkaga kavsharlanadi.Press-qolipda tayyorlangan qopqoq 2 ichigastakan 3 va prujina kirgiziladi. Korpus 1 ichigabirlashtiruvchi yarim mufta 5 qo‘yiladi. Keyinparmalab teshiklar ochiladi, unga shtiftlarzichlab kirgiziladi.
Tutkichga suyuqlanuvchan qo‘yma o‘rnatiladiva qopqoq 2 burab mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Detal 1 qanday sirtlardan tashkil topgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Vint 5 dagi yo‘niq va raxni ko‘rsating.5. Detal 3 ning vazifasi nimalardan iborat?6. Chizmadagi mahalliy qirqimni ko‘rsating.7. Qopqoqdagi chiqiqlar qirqimda nima uchun shtrixlanmagan?8. Birlashtirish o‘lchamlarini o‘qing.9. Qopqoq 2 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Qopqoq 2 va korpus 1 ning yig‘ish chizmalari, nostandart detallarningchizmalari va korpus 1 ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
8
2 ta
tesh
.
Bel
gila
nish
iP
ozN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
101
.03.
01.0
0YB
Yug
urda
k
Det
alla
r2
01.0
3.00
.02
Aso
s1
Po‘
lat S
t2
301
.03.
00.0
3X
omut
1P
o‘la
t St0
401
.03.
00.0
4V
int
1P
o‘la
t St0
501
.03.
00.0
5Iz
olat
or2
Teks
tolit
601
.03.
00.0
6V
tulk
a1
Kum
ush
BrO
S 4
-37
01.0
3.00
.07
1Q
otis
hm
aD
16
Vtu
lka
801
.03.
00.0
81
Sop
olV
tulk
a
Sta
ndar
t buy
umla
r
9V
int
2M
4x2
0 G
OS
T1
49
1-7
24
10S
ha
yba
4 6
5G
GO
ST
64
02
-70
4
11S
ha
yba
4 G
OS
T1
04
50
-68
2
Mat
eria
llar
12S
im P
EV
KM
0,4
GO
ST
85
98
-69
1m
01.0
3.00
.00Y
CH
Reo
stat
Lite
r.O
g‘irl
Mas
sh
Var
aq 1
Var
aqla
r 1
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
an
aB
ajar
diTe
kshi
r.
www.ziyouz.com kutubxonasi
9
REOSTATREOSTATREOSTATREOSTATREOSTAT
Reostat kuchlanishni o‘zgartiradigan asbobshkalalarini yoritish zanjirida ishlatiladi.
Vint 4 buralganda vtulka 6 o‘ngga yoki chapgavint bo‘ylab siljiydi. Vtulka 6 ga St 60 G markaliprujina po‘latidan tayyorlangan yugurdak 1 kiy-dirilgan. Yugurdakning uchlarida reostat spiraligatiralgan ikkita kontakt bor. Kontaktlar 68 markalilatundan yasalgan.
Spiral bo‘ylab kontaktlar siljiganda sim 12dagi zanjirda kuchlanish o‘zgaradi. Xomutlar 3ning rezbali teshiklariga vintlar yordamida klem-malari biriktiriladi.
Reostatni yig‘ish tartibiReostatni yig‘ish tartibiReostatni yig‘ish tartibiReostatni yig‘ish tartibiReostatni yig‘ish tartibi
Vint 4 ga izolator 5 va vtulka 6 kiygiziladi. Vint4 ning o‘ng tomoniga shayba 11 va ikkinchitomoniga izolator 5 kiydiriladi, keyin vint uchiyumaloqlanadi. Yugurdak 1 ga kontaktlar mah-kamlanadi va vtulka 6 ga kiydiriladi. Sterjen 7 sopolnaycha 8 ga BF-4 GOST 12172-74 yelimi bilanyelimlanadi. Keyin sim 12 dan spiral o‘raladi,spiral uchlari xomut 3 larga (POS 40 GOST21931-76 bo‘yicha) kavsharlanadi. Xomutlarnaycha atrofini qisib turadi va uchlari kavshar-lanadi. Naycha 8 lar asos 2 ga vintlar 9 va prujinalishaybalar 10 yordamida mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Berilgan chizmadagi har bir tasvirni GOST 2.305-68 bo‘yicha ko‘rsating.2. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmaydigan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Tok o‘tkazuvchi tizim detallarini ko‘rsating.5. Chizmadan shartli tasvirlangan kavsharlashni ko‘rsating.6. Spetsifikatsiyadagi shartli belgilangan vint 9 ning asl ma’nosini ochib bering.7. Detal 8 dagi faskani ko‘rsating.8. Yelimlab biriktirilgan detallarni ko‘rsating.9. Reostatning tashqi o‘lchamlarini o‘qing.
10. Detal 3 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 2, 4 – 6 va 8 ning chizmalari, asos 2 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
10
ta te
sh.
B
A
A-A
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
101
.04.
01.0
0YB
Kirg
izm
a1
Det
alla
r
201
.04.
00.0
2K
orpu
s1
Latu
n L6
8
301
.04.
00.0
3Iz
olat
or1
Pla
stm
assa
401
.04.
00.0
4Q
opqo
q1
Pla
stm
assa
01.0
4.00
.00Y
CH
Lit.
Og‘
irlM
asht
O‘tk
azuv
chi
Va
raq
1V
ara
qla
r 1
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
an
a
Baj
ardi
Teks
hir.
V-V
B-B
B
AV
V
www.ziyouz.com kutubxonasi
11
O‘TKAZUVCHIO‘TKAZUVCHIO‘TKAZUVCHIO‘TKAZUVCHIO‘TKAZUVCHI
O‘tkazuvchi turli radiotexnik apparatlardashtepselni tez ulash va uzish uchun ishlatiladi.U korpus 2, qo‘yma 1, izolator 3, qopqoq 4dan iborat. Qo‘yma 1 ikkita metall detaldan tash-kil topgan: tashqi tomondan vtulka, ichka-risidan uya, ular plastmassa bilan qotirib mah-kamlangan. Vtulka va uya L68 markali latundanyasalgan.
Shtepselni ulash uchun qopqoq 4 bo‘sha-tiladi va uyaga shtepsel qo‘yiladi. Uyada ikkita o‘yiq
bo‘lib, uni qisish orqali, uya bilan shtepsel ora-sida yaxshi kontakt hosil qilinadi. Uyaning chapuchiga tok manbayidan keladigan sim kavshar-langan. O‘tkazuvchi asbob panelga to‘rtta M12vinti vositasida mahkamlangan.
O‘tkazuvchini yig‘ish tartibiO‘tkazuvchini yig‘ish tartibiO‘tkazuvchini yig‘ish tartibiO‘tkazuvchini yig‘ish tartibiO‘tkazuvchini yig‘ish tartibi
Press-qolipda tayyorlangan qo‘yma ko‘rpus2 ga bosib o‘rnatiladi. Keyin korpusga izolator 3bosib o‘rnatiladi va korpusga qopqoq 4 burabmahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada ko‘rsatilgan qirqimlarning nomlarini ayting.2. Uyaning o‘rta qismidagi ingichka chiziqli diagonallar nimani bildiradi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Kesuvchi A –A tekislik qaysi detallarni kesadi?5. O‘tkazuvchining birlashtirish o‘lchamlarini ko‘rsating.6. M16X1 rezbasini shartli belgilashning asl ma’nosini tushuntiring.7. Qaysi plastmassa detal armaturalangan. Plastmassaga armaturalarni mahkamlashning
qanday afzalligi bor?8. GOST 2.109-73 bo‘yicha tartib raqam vaziyatlari qanday joylashtiriladi?9. Qaysi detallar tok o‘tkazuvchi hisoblanadi?
10. Detal 2 ning eskizi bajarilsin.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Qo‘ymaning yig‘ish chizmasi va hamma nostandart detallarning chiz-malarini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
12
A
A–
A
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
101
.05.
01.0
0YB
Taqa
1
Det
alla
r
201
.05.
00.0
2O
‘zak
1La
tun
L63
301
.05.
00.0
3Q
aydl
agic
h1
Pla
stm
assa
401
.05.
00.0
4Q
alpo
qcha
1P
olat
St3
501
.05.
00.0
5B
argc
ha1
Latu
n L6
5
Sta
ndar
t buy
umla
r
6G
ayka
M5
GO
ST
59
27
-70
2
7G
ayka
M5
ON
893.
012
2 01.0
5.00
.00
YC
H
Kon
takt
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
aja
rdi
Teks
hir.
Egi
shch
izig
‘i
Poz
. 5 y
oyilg
an
B–
Bpo
z.
A
BB
www.ziyouz.com kutubxonasi
13
KONTAKTKONTAKTKONTAKTKONTAKTKONTAKT
Kontakt har xil radioelektrik asboblardakuchlanishni olib kelish va olish uchun ishlati-ladi. Tarkibiy qismlari uchlik 1, o‘zak 2, qotiribqo‘ygich 3, qalpoqcha 4, bargcha 5, gaykalar6 va 7 dan iborat. Uchlik 1 plastmassadantayyorlangan, rezbali vtulka esa unga armatu-ralangan. Vtulka L68 markali latundan tayyor-langan.
Kontakt asbob taxtasiga qotirib qo‘ygich 3va qalpoqcha 4 bilan mahkamlanadi. Bargcha 5ga o‘tkazuvchi kavsharlanadi. Simning ikkinchiuchi, o‘zakdagi ∅ 2 mm li teshikka o‘rnatilib,
uchlik vtulkasi bilan qisib qo‘yiladi. Kuchlanishniolish uchun sterjen uchidagi teshikka shtepselo‘rnatilgan.
Kontaktni yig‘ish tartibiKontaktni yig‘ish tartibiKontaktni yig‘ish tartibiKontaktni yig‘ish tartibiKontaktni yig‘ish tartibiUchlik 1 plastmassani vtulkaga press-qolipda
zichlash yo‘li bilan tayyorlanadi.O‘zak 2 ga gayka 7 oxirigacha burab
kirgiziladi, unga qotirib qo‘ygich 3 kiygiziladi.Qotirib qo‘ygichning boshqa tomoni panelningovalsimon teshigiga o‘rnatiladi, bu kontaktni o‘zo‘qi atrofida buralishiga imkon bermaydi. Tax-tachaning orqa tomonida o‘zak 2 ga qalpoqcha 4kiygiziladi, u gayka 6 ga qisib qo‘yiladi. Ikkinchigayka 6 bilan bargcha 5 o‘zak 2 ga mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Qanday hollarda yarim ko‘rinish bilan yarim qirqimni bir tasvirda berishga ruxsat
etiladi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Detal 3 qanday sirtlardan tashkil topgan?5. Chizmada kesim bormi?6. Chegara detallar tasviri qanday bajariladi?7. Tok o‘tkazuvchi tizim detallarini ko‘rsating.8. M8 rezba shartli belgisini yoyib o‘qing.9. Moslamadagi armaturalangan detalni ko‘rsating. Armatura bilan plastmassaning birikish
mustahkamligini izohlang.10. Qotirib qo‘ygich 3 eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Uchlik 1 ning yig‘ish chizmasi, nostandart detallarning chizmalari vauchlik 1 ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
14
A k
o‘rin
ish
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
1S
tato
r1
Det
alla
r
201
.06.
00.0
2R
otor
1
301
.06.
00.0
3Tu
tash
tirgi
ch1
401
.06.
00.0
4Y
uqor
ipl
astin
a1
Kum
ush
Sp9
99
501
.06.
00.0
5V
tulk
a1
Latu
n L6
8
01.0
6.00
.00
YC
H
Sop
olko
nden
sato
r
Lite
rO
g‘irl
Mas
sht
Var
aq1
Var
aqla
r1
01.0
6.00
.01
Sop
ol
Sop
ol
Latu
n L6
3
601
.06.
00.0
6G
ayka
1La
tun
L68
701
.06.
00.0
7P
rujin
a1
La
tun
LM
s J
55
-3-1
801
.06.
00.0
8P
last
ina
1K
um
ush
Sr9
99
901
.06.
00.0
9K
onta
kt1
Latu
n L6
8
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
a
Ba
jard
i
Teks
hir.
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
15
SOPOLSOPOLSOPOLSOPOLSOPOL KONDENSATORKONDENSATORKONDENSATORKONDENSATORKONDENSATOR
Yarim o‘zgaruvchan 2-25/150 sig‘imli sopolkondensator radiotexnik sxemalarda, masalan,tranzistorli priyomniklarda sig‘imni 20 dan 150pF gacha o‘zgartirishda ishlatiladi. Boshlang‘ichsig‘imi, kondensator plastinkalarining biriboshqasining ustida joylashganda, 2 dan 25 pFgacha tebranadi.
Soat strelkasi bo‘ylab yoki soat strelkasigaqarama-qarshi yo‘nalishda rotor 2 ni burib pri-yomnik yoki asbob kerakli chastotaga sozlanadi.Rotorning statorga tekis yotishi shakldor yassiprujina 7 orqali amalga oshiriladi. Yuqoridagiplastinka 4 prujina 7 bilan tutashtirgich 3 orqali
biriktirilgan. Plastina 8 ga kontakt 9 kavshar-langan. Bitta sim massa, ikkinchisi esa kontakt 9hisoblanadi.
Kondensatorni yig‘ish tartibiKondensatorni yig‘ish tartibiKondensatorni yig‘ish tartibiKondensatorni yig‘ish tartibiKondensatorni yig‘ish tartibi
Rotor va statorga kumush plastinalar 4 va 8yelimlab yopishtiriladi (BF-2 yelimi, GOST 12172-74). Plastina 8 ga kontakt 9 kavsharlanadi.Stator 1 ning ostki qismiga vtulka 5, ustki qismigaesa rotor va prujina 7 o‘rnatiladi. Vtulka 5 ga gayka6 burab mahkamlanadi. Yuqoridagi plastinka 4va prujina 7 ga tutashtirgich 3 kavsharlanadi.Kavsharlash uchun POS 40 GOST 21931-76kavsharidan foydalanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Kondensatorning gabarit o‘lchamlarini chizmadan o‘qing?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini aniqlang.4. Tizimdagi tok o‘tkazuvchi detallarni nomlang?5. Bosh ko‘rinishda nima uchun qirqim belgilanmagan?6. Nima uchun stator 1 va rotor 2 katakcha qilib shtrixlangan?7. Qaysi detallar o‘zaro kavsharlab biriktirilgan?8. Qaysi detallar o‘zaro yelimlab yopishtirilgan?9. M5 ½ 0,5 rezbani shartli belgilanishining asl ma’nosini yoriting.
10. Detal 1 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
1, 2, 5, 6 va 7 detallarning chizmalarini, vtulka 5 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
16
A
A k
o‘rin
ish
B-B
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Det
alla
r01
.07.
00.0
1S
koba
11
Po‘
lat 1
5x13
01.0
7.00
.13
Sht
utse
r1
Po‘
lat 1
0
01.0
7.00
.02
Kol
onka
22
Po‘
lat 4
5S
tand
art
buyu
mla
r
01.0
7.00
.03
Pru
jina
23
Po‘
lat 6
5GD
=1
n=
6t=
314
Vin
t 2M
13x1
4 G
OS
T 1
7475
-72
16
01.0
7.00
.04
Qis
qich
14
Po‘
lat 1
5x15
Vin
t2M
5x1
6G
OS
T1
74
75
-72
2
01.0
7.00
.05
Aso
s1
5P
o‘la
t 15x
01.0
7.00
.00
YC
H01
.07.
00.0
6Ita
ruvc
hi1
6P
o‘la
t 45
01.0
7.00
.07
Pru
jina
17
Po‘
lat 6
5GD
=2
n=
5t=
6O
‘z.
Lis
tH
ujja
tIm
zoS
an
aB
aja
rdi
Teks
hir.
Ant
enna
ning
kiri
sh u
chin
ika
librla
sh u
chun
mos
lam
a
Lite
rO
g‘irl
Mas
sh
Var
aq1
Var
aqla
r1
01.0
7.00
.08
Por
shen
18
Po‘
lat 4
501
.07.
00.0
9S
ilind
r1
9P
o‘la
t 40
01.0
7.00
.10
Qis
tirgi
ch1
10P
ress
hpan
01.0
7.00
.11
Qop
qoq
111
Po‘
lat 2
001
.07.
00.1
2Q
istir
gich
112
Po‘
lat 1
0
www.ziyouz.com kutubxonasi
17
ANTENNANINGANTENNANINGANTENNANINGANTENNANINGANTENNANING KIRISHKIRISHKIRISHKIRISHKIRISH UCHINIUCHINIUCHINIUCHINIUCHINIKALIBRLASH UCHUN MOSLAMAKALIBRLASH UCHUN MOSLAMAKALIBRLASH UCHUN MOSLAMAKALIBRLASH UCHUN MOSLAMAKALIBRLASH UCHUN MOSLAMA
„Okean 205“ radiopriyomnigi antennasiningkirish uchini kalibrlash pnevmatik moslamayordamida amalga oshiriladi.
Bu moslama quyidagicha ishlaydi. Qisilganhavo 0,4 MPa (4 kgs/sm2) bosim ostida shtu-tser 13 orqali taqsimlash klapanidan silindrgauzatiladi. Natijada tutkich 6 li porshen 8yo‘naltirish kolonkasi 2 bo‘ylab qisqich 4 nisuradi, qisqich 4 kalibrlanayotgan detalniqisadi. Siqilgan havo keladigan jo‘mrak yopiq-ligida prujinalar 3 va 7 porshen va siqqichnidastlabki holatiga qaytaradi. Silindrga kirgan
siqilgan havo asos 5 ning chiqarish teshigiorqali chiqadi.
Moslamani yig‘ish tartibiMoslamani yig‘ish tartibiMoslamani yig‘ish tartibiMoslamani yig‘ish tartibiMoslamani yig‘ish tartibi
Asos 5 ga silindr 9 vintlar 14 yordamidabiriktiriladi. Silindrga prujina va porshen kiydiri-ladi. Keyin silindrga qistirma 10 va qopqoq 11o‘rnatilib, vint 14 bilan qotiriladi. Qopqoqqaqistirma 12 kiydirilgan shtutser 13 burab kiri-tiladi.
Asos 5 ning markaziy teshigiga turtkich 6o‘rnatiladi. Skoba 1 ga prujina 3 va qisqich 4kiydirilgan kolonka 2 bosib o‘rnatiladi. Yig‘ilgandetallar to‘plami vintlar 15 yordamida asosgabiriktiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Kesim deb nimaga aytiladi? Chizmada kesim bormi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qanday detallar qirqimda shtrixlanmaydi? Chizmadan shunday detallarni ko‘rsating.5. Asos 5 dagi teshikning vazifasi nimadan iborat?6. Chegaradagi detallar qanday tasvirlanadi?7. Skoba 1 da nechta ochiq teshik bor?8. Prujinaning ish chizmasida qanday o‘lchamlar ko‘rsatiladi?9. Prujina 7 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?
10. Detal 5 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 4, 5, 8, 9 va 13 ning chizmalarini, shtutser 13 ningtexnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
2 – Chizmachilik
www.ziyouz.com kutubxonasi
18
chap
.
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
101
.08.
01.0
0YB
Kla
pan
1
Det
alla
r
301
.08.
00.0
3S
hayb
a1
Fto
ropl
ast
401
.08.
00.0
4Q
opqo
q1
Po‘
lat D
1
501
.08.
00.0
5U
stki
pla
nka
1P
olat
AD
1
601
.08.
00.0
6K
orpu
s1
Fto
ropl
ast
01.0
8.00
.00Y
CH
Gaz
kla
pani
Lite
r.O
g‘irl
Mas
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
Sa
na
Ba
jard
Teks
hir
201
.08.
00.0
2K
alla
k1
Pol
at D
1
701
.08.
00.0
7O
stki
pla
nka
1P
o‘la
t AD
1
Sta
ndar
t buy
umla
r
8B
olt.
M5
x32
GO
ST
78
05
-70
4
9S
ha
yba
8 G
OS
T1
04
50
-68
4
D k
o‘rin
ish
A–
AD
B–
B
A
BB
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
19
GAZ KLAPANIGAZ KLAPANIGAZ KLAPANIGAZ KLAPANIGAZ KLAPANI
Klapan gaz moslamalarida (skafandrlarda)termodiffuzion jarayonlarni o‘tkazishda kameragagaz uzatish uchun xizmat qiladi.
Qurilma korpus 6, klapan 1, kallak 2, qopqoq4 va boshqa biriktiruvchi va mahkamlovchidetallardan tashkil topgan. Klapan 1 L63 markalilatundan ishlangan shtok bilan birga rezinadanquyib tayyorlangan. Kallak 2 ning aylanishinatijasida klapan rezinasi deformatsiyalanibkorpusdagi o‘tish teshigini ochadi yoki yopadi,natijada o‘tuvchi gaz miqdori rostlanadi.
Klapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibi
Klapan 1 rezina press-qolipni rezina bilan,shtokni qo‘shib, to‘ldirib tayyorlanadi. Kallak2 qopqoq 4 bilan yumaloqlab biriktiriladi.Bunda qopqoq tubi kallakdagi shaybalar 3 va9 orasida qolishi, kallakning o‘zi bemalol ayla-nishi kerak. Keyin klapan shtogi kallak 2 gaburab kiygiziladi.
Klapan qopqoq bilan birgalikda korpus 6 gaqo‘yiladi. Qopqoq ustidan planka 5, korpustagidan planka 7 qoplanib, bolt 8 lar orqalitortib mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. B – B tasvir qirqimni ko‘rsatyaptimi yoki kesimnimi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Rezba M 12 ½ 1,5 ning shartli belgilanishini o‘qing.5. Qaysi detallarda taram chiziqlar qilingan, taram chiziqlar ish chizmalarda qanday
belgilanadi?6. Qurilmadagi o‘rnatish o‘lchamlarini ko‘rsating?7. Qurilmadagi armaturalangan detalni ko‘rsating. Detaldagi armaturani mahkamlashdagi
mustahkamlik nimaga asoslangan?8. Detal 5 da nechta rezbali teshik bor?9. Spetsifikatsiyadagi bolt 8 ning shartli belgilanishi ma’nosini tushuntiring.
10. Detal 6 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Klapan 1 va nostandart detallarning chizmalarini, qopqoq 4 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
20
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
101
.09.
01.0
0YB
Taqa
1
Det
alla
r
2A
sos
1
301
.09.
00.0
3Q
opqo
q1
Po‘
lat 1
0
401
.09.
00.0
4H
alqa
2P
o‘la
t 20
501
.09.
00.0
5B
arab
an1
Sh
ayb
a 4
GO
ST
10
45
0-6
81 1
01.0
9.00
.00Y
CH
Mar
kazd
anqo
chm
aro
stla
gich
Lite
rO
g‘irl
Mas
sh
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
aja
rdi
01.0
9.02
.00Y
B
Po‘
lat 4
0
601
.09.
00.0
6H
alqa
8P
o‘la
t 20
D=
8n
=1
4
701
.09.
00.0
7P
rujin
a1
Po‘
lat 6
5G8
01.0
9.00
.08
Val
ik-s
hest
erny
a1
Po‘
lat 4
5M
=0,
8z=
6
901
.09.
00.0
9V
tulk
a1
Br
AJ9
-4
1001
.09.
00.1
0M
axsu
s sh
ayba
1P
o‘la
t 10
1101
.09.
00.1
1K
olod
ka1
Latu
n L6
3
12 13S
hplin
t 1x
14 G
OS
T39
7-66
Teks
hir
.
Qis
ilsin
Yum
aloq
lans
in,
ta n
uqta
sida
n ke
rinla
nsin
Qop
qoq
poz.
3 k
o‘rs
atilm
agan
A k
o‘rin
ish
Poz
. 5
www.ziyouz.com kutubxonasi
21
MARKAZDAN QOCHMAMARKAZDAN QOCHMAMARKAZDAN QOCHMAMARKAZDAN QOCHMAMARKAZDAN QOCHMAROSTLAGICHROSTLAGICHROSTLAGICHROSTLAGICHROSTLAGICH
Rostlagich perforatorda yig‘ma birlik vaelektron hisoblash mashinasi kartasida ma’lu-motlarni yig‘ish qurilmasida nazorat qilgichbo‘lib, ko‘rsatilgan moslamalar karetasiningravon yurishini ta’minlash uchun xizmat qiladi.
Rostlagich korpus 1, qopqoq 3, valik-shesternya 8, vtulka 9, asos 2, asos o‘qlariga ravono‘rnatilgan kolodka 11, halqalar 4 va 6 , baraban5, prujina 7 va boshqa detallardan iborat. Asos 2vtulkada ravon aylanadi. Asos markasi 20 bo‘lganpo‘latdan tayyorlangan flanes va ikkita o‘qdaniborat. Korpus 1 markasi St3 po‘latdan tayyor-langan kosa va kronshteyndan iborat, ular o‘zaro3½8 (GOST 10299-68) parchinmixlar bilanbiriktirilgan. Harakat karetka reykasidan valik-shesternya 8 ga o‘tadi, u esa baraban 5 ni prujina7 bilan birgalikda aylantiradi. Prujina tortilib asos
2 va kolodka 11 ni aylantiradi. Agar karetka tezligikattalashsa, markazdan qochma kuchlar ta’siridakolodka korpus kosasi tomonga og‘adi va butunuzatmani to‘xtatadi. Valikning aylanish tezligikichiklashishi bilan ishqalanish kamayadi yokiyo‘qoladi.
Rostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibi
Kosa va kronshteyn parchinmixlar bilanbiriktiriladi. Asosdagi flanesga o‘rnatilgan o‘quchlarini pachoqlab biriktiriladi. Vtulka 9 kor-pusga yumaloqlab va kernlab biriktiriladi. Keyinasos 2 vtulka 9 ga, asosga esa prujina 7 kiydiriladi.Asos 2 o‘qiga navbat bilan halqalar 6 va kolod-kalar 11 kiydiriladi. Baraban 5 prujina ichigaburab kiritiladi. Vtulka 9 va baraban 5 ichiga valik-shesternya 8 kiritilib, unga shaybalar 10 va 12kiydiriladi va valik shplint 13 bilan mahkam-lanadi. Qopqoq 3 korpusga kiydiriladi va qisibqo‘yiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim ko‘rsatilgan?2. Nima uchun parchinmix, o‘q va valik-shesternya 8 bosh ko‘rinishda shtrixlanmasdan
bajarilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Parchinmix yordamida va pachoqlab biriktirilgan detallarni ko‘rsating.5. Kronshteynning nechta teshigi bor?6. Chizmadagi biriktirish o‘lchamlarini ko‘rsating.7. Prujina 7 ning vazifasi nimadan iborat?8. GOST 2.402-68 da tishli g‘ildiraklarni tasvirlashda qanday shartlilik qabul qilingan?9. Prujina 7 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak.
10. Detal 9 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
1(ning yig‘ish chizmasini, asos 2, detallar 5, 8(va 11 ningchizmalarini, korpus(kosasi
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
22
A–A
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.10.
00.0
11
Det
alla
r
Sht
utse
rQ
otis
hma
D16
201
.10.
00.0
21
Kor
pus
Qot
ishm
a D
16
301
.10.
00.0
31
Qis
tirm
aR
ezin
a m
ato
401
.10.
00.0
41
Ega
rQ
otis
hma
D16
501
.10.
00.0
51
Liko
pcha
Qot
ishm
a D
16
601
.10.
00.0
61
Kla
pan
Po‘
lat 4
5
701
.10.
00.0
71
Pru
jina
Po
‘lat 6
5G
D=
4 n=
3t=
88
01.1
0.00
.08
1Li
kopc
haQ
otis
hma
D16
Sta
ndar
t buy
umla
r
9V
int
4M4x
8 G
OS
T1
74
73
-72
6
101 01
.05.
00.0
0YC
H
Ha
vo k
lap
an
i
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
aja
rdi
Teks
hir.
Ga
yka
M1
0 G
OS
T5
92
7-7
0
11S
ha
yba
10
GO
ST
113
71
-68
1
B–B
ta t
esh.
A
BA
Sp.
Sp.
B
www.ziyouz.com kutubxonasi
23
HAVO KLAPANIHAVO KLAPANIHAVO KLAPANIHAVO KLAPANIHAVO KLAPANI
Havo klapani uchish apparatlarining pnev-matik sxemalarida ishlatiladi.
Klapan qurilmaning pnevmosistemasiichiga tarelkasi 8 ni pastga qilib o‘rnatiladi,korpus 2 ning tortuvchi flanetsi bilan qurilmaflanetsi mahkamlanadi va 8 ta bolt yordamidaqotiriladi. Gayka 10 yordamida klapan belgi-langan bosimga sozlanadi. Prujina 7 ikkita tarelka5 va 8 yordamida qotirib qo‘yiladi. Bosim ortishibilan klapan 6 ochiladi, natijada havo egar 4
bilan klapan 6 orasidagi tirqish orqali korpus2 ga kiradi va shtutser 1 orqali olib ketuvchitizimga o‘tadi.
Klapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibi
Egar 4 korpus 2 ga oltita vint 9 vositasidamahkamlanadi. Egar 4 ga chap tomondantarelka 5 kiydiriladi, keyin prujina 7 qo‘yilibtarelka 8 o‘rnatiladi. Klapan 6 qo‘yilib tagigashayba 11 qo‘yilgan gayka 10 yordamida tortibqotiriladi. Keyin korpus 2 ga qistirma 3 kiydiriladiva shtutser 1 burab kirgiziladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Detal 2 qanday sirtlarni tashkil qiladi?2. B – B tasvir nimani bildiradi: qirqimnimi yoki kesimnimi?3. Detal 4 da nechta ochiq teshik bor?4. Nega bosh ko‘rinishda detallar 6,9,10 va 11 qirqib ko‘rsatilmagan?5. Detal 2 dagi yo‘niq va faskani ko‘rsating.6. Chizmalarda qanday hollarda yarim ko‘rinishni yarim qirqim bilan birgalikda ko‘rsatish
mumkin?7. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.8. A – A qirqimning zarurligini asoslang.9. Po‘lat 45 shartli belgilanishining ma’nosini tushuntiring.
10. Detal 2 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 2, 4, 5, 6 va 8 ning chizmalarini, egar 4 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
24
Sta
ndar
t buy
umla
r
9V
int
2M4x
8 G
OS
T1
74
73
-72
10G
ayka
M12
GO
ST
5916
-70
01.1
1.00
.00
YC
H
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
2A
jratg
ich
1
Det
alla
r
301
.11.
00.0
3G
‘ilof
1Q
otis
hma
D16
401
.11.
00.0
4Q
arsh
ilik
1K
eram
ika
501
.11.
00.0
5C
hap
kont
akt
1La
tun
L63
601
.11.
00.0
6G
ayka
1
01.1
1.02
.00Y
B1
Qop
qoq
101
.11.
01.0
0YB
Qot
ishm
a D
16
701
.11.
00.0
7S
hayb
a1
Ebo
nit
801
.11.
00.0
8O
‘ng
kont
akt
1La
tun
L68
3
11
1
12
Gay
ka M
16x1
GO
ST
1187
1-73
1 1S
hayb
a 6
GO
ST
1045
0-68
Yut
gich
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
a
Baj
ardi
Teks
hir.
B k
o‘rin
ish
poz.
5
D k
o‘rin
ish
poz.
8
E k
o‘rin
ish
F k
o‘rin
ish
EA B
D
F
A–A
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
25
YUTGICHYUTGICHYUTGICHYUTGICHYUTGICH
Yutgich (poglotitel) elektr zanjirlarida ish-latiladi va quvvati yuqori chastotali impuls-larining quvvatini olish uchun mo‘ljallangan.Qurilma ikkita yig‘ma birlikka ega: qopqoq 1, ungauchta plastinka (2½8 GOST 10300-68) parchin-lab biriktirilgan va ajratgich 2, u vtulka va shtir-dan tashkil topgan, ular ajralmaydigan qilibplastmassa bilan biriktirilgan. Vtulka D 16 markalialuminiy qotishmasidan, shtir esa L63 latunidantayyorlangan. Qopqoq va plastinalar St 3 markalipo‘latdan tayyorlangan.
Shtir va chap kontakt 5 orqali olinayotgantok qarshilik 4 ga keladi. O‘ng kontakt 8 g‘ilof 3ga ulangan. Tok qarshilikdan o‘tib, o‘ng kontakt
orqali massaga keladi. Izolatsiyaning ishonchliligiplastmassa izolatsiya qatlam ajratgichi 2 va shayba7 orqali ta’minlanadi.
Yutgichni yig‘ish tartibiYutgichni yig‘ish tartibiYutgichni yig‘ish tartibiYutgichni yig‘ish tartibiYutgichni yig‘ish tartibi
Qopqoq 1 ga uchta plastina mahkamlanadi.Ajratgich press-qolipda tayyorlanadi. Keyinajratgichning vtulkasiga biriktiruvchi gayka kiy-diriladi va vtulka qopqoq 1 ga gayka 10 bilanmahkamlanadi. Shtirning rezbali uchiga shay-balar 7 va 12 hamda chap kontakt 5 o‘rnatilib,gayka 11 bilan mahkamlanadi. Chap kontakt 5ning oltita o‘yig‘iga qarshilik 4 o‘rnatiladi, oxirigaesa o‘ng kontakt kiydiriladi. Ustidan kojux 3kiydirilib, vint 9 bilan mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. Ajratgich 2 detallaridan qotirib qo‘yuvchi elementlarni ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Nima uchun vint, parchinmix va shtirlar shtrixlanmasdan chizilgan?5. Qaysi detallarda taram chiziqlar bor? Ular ish chizmalarida qanday belgilanadi?6. Qopqoqda nechta ochiq teshik bor?7. Qaysi detallar ajralmaydigan qilib biriktirilgan?8. Rezba M 24½2 ning shartli belgilanishini tushuntiring.9. Gayka 11 ni qotirish uchun qanday operatsiyalarni bajarish kerak.
10. Detal 5 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Ajratgich 2, qopqoq 1 ning yig‘ish chizmasini, detallar 3–8 ningchizmalarini va qopqoq 1 ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
26
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.12.
00.0
1P
icho
q1
Det
alla
r
Sta
ndar
t buy
umla
r
8V
int
2M3x
6 G
OS
T1
74
73
-72
1
92 01
.12.
00.0
0 Y
CH
Uza
tuvc
hi
pich
oq
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
di
Po‘
lat 1
5 x
201
.12.
00.0
2K
olod
ka1
Po‘
lat 1
5 x
301
.12.
00.0
3O
‘q v
int M
51
Po‘
lat 4
04
01.1
2.00
.04
Sur
ilgic
h1
Po‘
lat 1
5 x
501
.12.
00.0
5V
alik
1P
o‘la
t 45
601
.12.
00.0
6V
int M
3x6
2P
o‘la
t 15
x
701
.12.
00.0
7V
int M
3x6
1P
o‘la
t 15
x
Vin
t 2M
3x8
GO
ST
17
47
3-7
2
101
Sh
ayb
a 3
GO
ST
69
58
-68
Teks
hir.
E k
o‘rin
ish
poz.
1
B–
B b
ural
gan
D –
D
B
AA
B
E
A –
A
DD
www.ziyouz.com kutubxonasi
27
UZATUVCHI PICHOQUZATUVCHI PICHOQUZATUVCHI PICHOQUZATUVCHI PICHOQUZATUVCHI PICHOQ
Uzatuvchi pichoq P80-6 EHM „Minsk-32“perforatorining uzatuvchi mexanizmida ishlatiladi.
Qurilma surilgich (polzun) 4, o‘qiy vint 3,kolodka 2, pichoq 1, valik 5, rostlovchi vint 6,qotirib qo‘yuvchi vint 7 va mahkamlash detal-laridan tashkil topgan.
Surilgich 4 uzatish mexanizmining o‘yig‘idajoylashgan. Uzatish mexanizmi richagi ta’sirida(chizmada ko‘rsatilmagan) surilgich 4 kolodka 2va pichoq 1 bilan o‘ngga harakatlanib pichoqningchiqig‘i bilan pastdagi perfokartani qamrab oladiva uni tirqish orqali transport roligiga uzatadi.
Uzatish mexanizmiga joylashgan uzatuvchipichoq mexanizimi perfokartalarni joylashuchun mo‘ljallangan.
Pichoqni yig‘ish tartibiPichoqni yig‘ish tartibiPichoqni yig‘ish tartibiPichoqni yig‘ish tartibiPichoqni yig‘ish tartibi
Surilgich 4 ning dumaloq yon teshiklarigavalik 5 o‘rnatiladi, teshik rezbalariga o‘qiy vint3 kiritiladi. Vintning bo‘sh uchiga kolodka 2kiydiriladi va shayba kiydirilgan vint 8 bilanqotiriladi. Keyin kolodkaning rezbali teshigigarostlovchi vint 6 kiritiladi, so‘ng kolodka 2 gapichoq 1 vint 9 yordamida shunday qotirila-diki, vint 6 ning kallagi pichoq 1 ning o‘yig‘igakirsin.
Vint 9 ostidagi pichoqning teshigi cho‘ziqshaklda, bu pichoqning kolodka ostidan ba-landligi bo‘yicha chiqishini (kamida 0,1 mm)rostlash imkonini beradi. Rostlash vint 6 yor-damida bajariladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi mahalliy qirqim va kesimlarni ko‘rsating.2. A –A qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qaysi ko‘rinishlar yordamchi? Chizmada shunday ko‘rinish bormi?5. Rezbali detallarni ko‘rsating. Metrik rezbalar qanday kattaliklarda xarakterlanadi?6. Vint 7 nima uchun xizmat qiladi?7. Mahaliy qirqim qanday chiziq bilan chegaralanadi?8. Chizmada keltirilgan o‘lchamlarning qaysilari gabarit o‘lchamlar?9. Kolodkada nechta rezbali teshik bor?
10. Kolodkaning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1–5 ning ish chizmalarini, surilgichning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
28
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
101
.13.
01.0
0YB
O‘ra
ma
22
01.1
3.02
.00Y
BK
olod
ka1
301
.13.
00.0
3K
orpu
s1
Det
alla
r
Po‘
lat 1
5 x
401
.13.
00.0
4V
tulk
a1
Latu
n L6
3
501
.13.
00.0
5O
‘zak
2P
o‘la
t
601
.13.
00.0
6Y
akor
1P
o‘la
t7
01.1
3.00
.07
Qop
qoq
1La
tun
L63
801
.13.
00.0
8V
tulk
a1
Latu
n L6
3
Sta
ndar
t buy
umla
r
9V
int
2M3x
8 G
OS
T1
74
73
-72
3
102
Ga
yka
M6
OH
89
3.0
12
11
Sh
ayb
a 4
GO
ST
10
45
0-6
8
Vin
t 2M
4x11
GO
ST
17
47
3-7
2
2 212
01.1
3.00
.00
YC
H
Ele
ktro
mag
nitli
klap
an
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
a
Ba
jard
iTe
kshi
r.
A–A
B–B
E k
o‘rin
ish
poz.
4
F–F
poz.
7
D k
o‘rin
ish
A A
D
6 ta
tesh
. M4
2 ta
tesh
. M3
F
B
F
B
www.ziyouz.com kutubxonasi
29
ELEKTROMAGNITLI KLAPANELEKTROMAGNITLI KLAPANELEKTROMAGNITLI KLAPANELEKTROMAGNITLI KLAPANELEKTROMAGNITLI KLAPAN
Klapan „Minsk-32“ EHMning axborotto‘plovchi magnit lentasidagi yo‘naltiruvchi valbo‘shlig‘ida ortiqcha bosim yoki vakuum hosilqilish uchun mo‘ljallangan (val chizmada ko‘rsa-tilmagan).
Klapan aylanadigan yo‘naltiruvchi valbo‘shlig‘i ichida joylashgan. Valdagi bo‘shliqdavakuum hosil qilinganda uning ko‘p sonli te-shiklari hisobiga magnitli tasma valga so‘riladi vauning tortilishi ta’minlanadi. Ortiqcha bosimhosil qilinganda val bilan tasma orasida havotirqishi paydo bo‘ladi va tasma to‘xtaydi.
Ko‘rpus 3 ga ikkita elektromagnit mahkam-langan, ular orasida yakor 6 bor. Chap elektro-magnit ulanganda yakor 6 chap o‘zak 5 ni ber-kitadi, o‘ng o‘zakni esa ochadi, 12 ta teshik vakorpus 3 tirqishi orqali yo‘naltiruvchi val bo‘sh-lig‘idan havo so‘riladi (vakuum hosil qilinadi).Agar o‘ng elektromagnit ulansa, yakor o‘ng
o‘zakni 5 berkitadi va bosim chap o‘zak teshiklariorqali yo‘naltiruvchi val bo‘shlig‘iga uzatiladi.Paneldagi ikkita M3 rezbali teshik klapannidemontaj qilishda ajratgichni mahkamlashuchun xizmat qiladi.
Kolodka 2 plastmassadan tayyorlanib, rezbalivtulkalar bilan armaturalangan. Vtulka L68markali latun materialdan ishlangan. G‘altak 1plastmassa o‘zak va simdan tashkil topgan.
Klapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibi
G‘altak 1 o‘zaklarga presslab kiritilgan. Keyinvtulka 4 ga o‘ng o‘zak 5, vtulka 8, yakor 6, chapo‘zak, qopqoq 7 o‘rnatiladi va gayka kontrgayka11 bilan qotiriladi. Shunday yig‘ilgan elektro-magnitlar korpus 3 ichiga o‘rnatiladi va vint 9bilan qotirib qo‘yiladi.
Kontakt kolodka 2 qopqoq 7 ustiga o‘rnatiladiva vintlar 12 bilan mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. A –A qirqimga qanday detallar tushgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Korpus 3 da nechta rezbali teshik bor?5. Qurilmadagi armaturalangan detalni ko‘rsating.6. Detallarning plastmassada mahkamlanish mustahkamligi nimaga asoslangan?7. GOST 2415-68 da g‘altak chulg‘amlarini qirqimlarda qanday shartli tasvirlash ko‘zda
tutilgan.8. M6 ½ 1,5 – shartli belgilashning ma’nosini tushuntiring.9. Qopqoq 7 ning nechta rezbali teshigi bor?
10. Detal 3 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 3 – 7 ning chizmalarini, o‘zak 5 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
30
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.14.
00.0
1K
o‘zg
u1
Det
alla
rO
yna
LK5
201
.14.
00.0
2K
rons
htey
n1
Po‘
lat S
t6
301
.14.
00.0
3Y
ostiq
1La
tun
L68
401
.14.
00.0
4A
sos
15
01.1
4.00
.05
Gay
ka M
53
601
.14.
00.0
6V
int M
5x20
3P
o‘la
t St3
701
.14.
00.0
7V
tulk
a1
Br
AJ9
-4
Latu
n L6
8
Latu
n L6
8
801
.14.
00.0
8S
hars
imon
tovo
n1
Br
AJ9
-49
01.1
4.00
.09
Bur
chak
lik4
Latu
n L6
3
Sta
ndar
t buy
umla
r
10B
olt
M8x
20 G
OS
T7
80
5-7
01
118
Vin
t 2M
3x8
GO
ST
14
91
-72
124
Sh
ayb
a 8
GO
ST
69
58
-68
Vin
t 2
M5
x10
GO
ST
14
91
-72
131
Sht
ift 3
Gx1
2 G
OS
T3
12
8-7
014
2
Sht
ift 3
Gx1
4 G
OS
T3
12
8-7
015
2 01.1
4.00
.00
YC
H
Kic
hik
ko‘z
gu
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
A–A
B
B
B–B
AA
www.ziyouz.com kutubxonasi
31
KICHIK KO‘ZGUKICHIK KO‘ZGUKICHIK KO‘ZGUKICHIK KO‘ZGUKICHIK KO‘ZGU
Ko‘zguning asosiy vazifasi obyektivdan kela-yotgan yorug‘lik nuri yo‘nalishini o‘zgartirishdaniborat. Yorug‘lik nurining ko‘zguga tushishburchagi qaytish burchagiga teng. Ushbu mosla-mada ko‘zgu nurni 90° ga og‘dirishi mumkin.
Ko‘zgu 1 yostiq 3 ga mahkamlangan bo‘lib,u asos 4 ga bolt 10 bilan mahkamlangan. Boltsharsimon tovon 8 ga tayanadi hamda vtulka 7atrofida ma’lum burchakka buralishi mumkin.Asos 4 kronshteyn bilan bikr qotirilgan va undauchta vint 6 bo‘lib, ularga tovon tayanadi. Bun-day sistema ko‘zgu 1 ning holatini vint 6 yorda-
mida osongina sozlash imkonini beradi. Vint 6yordamida rostlash tugatilgandan so‘ng asosganisbatan gayka 5 bilan qotirib qo‘yiladi.
Kichik ko‘zguni yig‘ish tartibiKichik ko‘zguni yig‘ish tartibiKichik ko‘zguni yig‘ish tartibiKichik ko‘zguni yig‘ish tartibiKichik ko‘zguni yig‘ish tartibi
Asos 4 kronshteyn 2 ga vintlar 12 va shtiftlar15 bilan mahkamlanadi. Asos teshiklariga vintlar6 burab kirgiziladi.
Ko‘zgu yostiqqa burchakliklar 9, vintlar 11va shtiftlar 14 bilan mahkamlanadi. Vtulka 7, tovon8 va shayba bolt 10 ga kiydirilib, asos 4 ga o‘rnati-ladi. Bolt 10 uchi yostiqqa burab kirgiziladi.
Yig‘ib bo‘lgandan so‘ng ko‘zgu holati rost-lanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.2. Mahalliy qirqim deb nimaga aytiladi? Ular qachon qo‘llanadi?3. Detal 4 da nechta teshik bor?4. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.5. Shaffof materiallar qirqimda qanday shtrixlanadi?6. Materialning BrAJN 11-6-6 belgilanishining ma’nosini tushuntiring.7. Asos 4 kronshteyn 2 ga nechta vint orqali biriktiriladi?8. Detal 7 qanday sirtlardan tashkil topgan?9. Ko‘zgu 1 qanday detallar bilan mahkamlanadi?
10. Detal 2 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 2, 3, 4, 7 va 9 ning chizmalarini, yostiq 3 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
32
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.15.
00.0
1K
olod
ka1
Det
alla
r
Sta
ndar
t buy
umla
r
8
Vin
t 2M
3x8
GO
ST
14
91
-72
9
01.1
5.00
.00
YC
H
Kon
takt
kolo
dka
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
aja
rdi
Pla
stm
assa
201
.15.
00.0
2O
‘q1
Po‘
lat 4
0
301
.15.
00.0
3Q
isqi
ch3
Latu
n L6
3
401
.15.
00.0
4U
ya3
Latu
n L6
3
501
.15.
00.0
5P
rujin
aP
o‘la
t 65G
601
.15.
00.0
6Q
opla
gich
1P
last
mas
sa7
01.1
5.00
.07
Ric
hog
1
Teks
hir.
D=
1 n=
5t=
2,5
3
Pla
stm
assa
01.1
5.00
.08
Das
tak
Po‘
lat 1
0
4
A k
o‘rin
ish
B k
o‘rin
ish
poz.
1
A
B
www.ziyouz.com kutubxonasi
33
KONTAKT KOLODKAKONTAKT KOLODKAKONTAKT KOLODKAKONTAKT KOLODKAKONTAKT KOLODKA
Kolodka tranzistorni sinash uchun xizmatqiladi.
Qurilmada kolodka 1 teshigida uyalar 4,qisma 3, richag 7, prujina 5, dasta 8, o‘q 2 vamahkamlash detallari joylashgan.
Dasta 8 ni pastga buraganda richag 7 o‘q 2atrofida aylanadi va prujina 5 ni siqib qisma 3 niuya 4 dan tortib chiqaradi. Tranzistorning chiqishsimlari uyaga kiritiladi. Agar dasta qo‘yib yubo-rilsa, prujina qismani chiqish simlariga qisadi vaishonchli kontakt hosil qiladi.
O‘lchagichning simlarini vintlar yordamidamahkamlash uchun har bir uya 4 ning pastkiqismida rezba bor. Kolodka o‘lchagich taxtasigavintlar bilan qotiriladi.
Kontakt kolodkani yig’ish tartibiKontakt kolodkani yig’ish tartibiKontakt kolodkani yig’ish tartibiKontakt kolodkani yig’ish tartibiKontakt kolodkani yig’ish tartibi
Kolodka 1 ga uyalar 4 qo‘yiladi va uchiyumaloqlanib mahkamlanadi. Keyin korpusgaqismalar 3, prujinalar 5, qoplama 6 qo‘yibvintlar 9 bilan qotiriladi. So‘ng richag 7 ni kor-pusga qo‘yib, o‘q 2 o‘rnatiladi. Dasta 8 richaggavintlar 9 bilan mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Nima uchun qisma 3 bo‘ylama qirqimda kesib ko‘rsatilmagan?2. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qoplama 6 da nechta teshik bor?5. Prujinaning ish chizmasida qanday o‘lchamlar ko‘rsatiladi?6. O‘rnatish o‘lchamlarini ko‘rsating.7. Qaysi detallar plastmassadan tayyorlangan?8. Qirqim bilan kesimning farqi nimada?9. Prujina 1 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajariladi.
10. Detal 7 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 2, 3, 4 va 10 ning chizmalarini, detal 10 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
3 – Chizmachilik
www.ziyouz.com kutubxonasi
34
Yo‘
nalti
ruvc
hi p
lank
a
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.16.
00.0
11
Det
alla
rP
o‘la
t 15x
201
.16.
00.0
2To
‘lqin
uza
tgic
h1
Po‘
lat 2
0XN
301
.16.
00.0
3F
lane
s2
401
.16.
00.0
4U
golo
k2
501
.16.
00.0
5U
stun
16
01.1
6.00
.06
Sirg
‘anu
vchi
pla
nka
1
701
.16.
00.0
7V
int M
61
801
.16.
00.0
8K
alla
k1
Po‘
lat 2
0XN
Po‘
lat 2
0XN
Po‘
lat 2
0XN
Po‘
lat 2
0XN
Po‘
lat 1
0
Po‘
lat 1
0S
tand
art b
uyum
lar
Vin
t 2
M3
x10
GO
ST
14
91
-72
6
1030
Vin
t 2M
2,5x
4 G
OS
T1
74
75
-72
113
Sht
ift 2
Gx2
0 G
OS
T1
31
28
-70
9
01.1
6.00
.00
YC
H
To‘lq
inuz
atgi
ch
seks
iyas
i
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Hu
jjat
Imzo
Sa
na
Ba
jard
i.
Teks
hir.
A–A
B–B
B
D–D
DD
A
B
A
8 ta
tesh
.
www.ziyouz.com kutubxonasi
35
TO‘LQINUZATGICH SEKSIYASITO‘LQINUZATGICH SEKSIYASITO‘LQINUZATGICH SEKSIYASITO‘LQINUZATGICH SEKSIYASITO‘LQINUZATGICH SEKSIYASI
Seksiya (to‘lqinuzatgichning bir bo‘lagi) o‘tayuqori chastotali tajribaviy asbobda berilayotganelektromagnit to‘lqin quvvatini o‘lchashda ish-latiladi. U to‘g‘ri burchak kesimli to‘lqinuzat-gich 2, flaneslar 3, yo‘naltiruvchi planka 1,sirg‘anuvchi planka 6, ustuncha 5, vint 7, kallak8 va boshqa detallardan tashkil topgan. Qurilmayuqori chastotali asbobning boshqa detallarigaflaneslar 3 yordamida ulanadi. To‘lqinuzatgich2 da tor ko‘ndalang tirqish bo‘lib, uni sirg‘a-nuvchi planka 6 qisman berkitadi. Kallak 8 buril-ganda vint 7 yumaloq teshikli sirg‘anuvchi plan-ka 6 bilan suriladi. Natijada uzatilayotgan elektro-magnit to‘lqin quvvati qiymati o‘zgaradi.
Seksiyani yig‘ish tartibiSeksiyani yig‘ish tartibiSeksiyani yig‘ish tartibiSeksiyani yig‘ish tartibiSeksiyani yig‘ish tartibi
Flaneslar 3 to‘lqinuzatgich 2 ga vintlar 10bilan mahkamlanadi. Burchakliklar 4 hamto‘lqinuzatgichga vintlar yordamida mahkam-lanadi. Yo‘naltiruvchi planka 1 to‘lqinuzatgichburchakliklariga vintlar bilan mahkamlanadi.Kallak 8 vint 7 ning silliq uchiga kiydirilib, shtift11 bilan qotiriladi. Keyin ustun 5 ni yo‘nal-tiruvchi planka 1 ga qo‘yib, shtiftlar 11 bosibo‘rnatiladi va vintlar 10 burab qotiriladi. Shun-dan so‘ng vint 7 sirg‘anuvchi planka 6 teshigigakiritiladi va uctuncha 5 ning rezbali teshigigaqotiriladi. Bunda sirg‘anuvchi planka 6 oldindanyo‘naltiruvchi planka 1 va ustun 5 hosil qilgantirqishga qo‘yib olinadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Yig‘ish chizmasini qanday tartibda o‘qish kerak?2. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?3. Nima uchun profil qirqimga yozuv qo‘yilmaydi?4. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.5. B–B qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?6. Qaysi detal taramlangan?7. Detal 3 ning nechta teshigi bor?8. Biriktirish o‘lchamlarini o‘qing.9. To‘lqinuzatgich 2 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1 – 3 va 5, 6, 8 ning chizmalarini, yo‘naltiruvchi planka 1ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
36
AA
–A
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.17.
00.0
1S
htok
1D
etal
lar
Po‘
lat 4
001
.17.
00.0
2O
ld q
opqo
q1
Po‘
lat 2
03
01.1
7.00
.03
Ko‘
rpus
1Q
otis
hma
Al2
401
.17.
00.0
4H
alqa
1R
ezin
a5
01.1
7.00
.05
1P
o‘la
t 65G
601
.17.
00.0
6K
lapa
n1
Rez
ina
701
.17.
00.0
7K
lapa
n ko
rpus
i1
Po‘
lat 5
0G
3
Sta
ndar
t buy
umla
r
11B
olt
M6x
20 G
OS
T7
79
8-7
08 8 01
.17.
00.0
0 Y
CH
Qay
ta is
hga
tush
iruvc
hikl
apan
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
aja
rdi
Sh
ayb
a 6
65
GG
OS
T 6
40
2-7
0
Teks
hir.
D=
1 n
=8
t=2
Pru
jina
801
.17.
00.0
8P
rujin
a1
Po‘
lat 6
5GD
=0,
8 n=
8T
=2
901
.17.
00.0
9Q
istir
ma
1P
ress
shpa
n10
01.1
7.00
.10
Orq
a q
op
qo
q1
Po‘
lat 2
0
12
trub
. 1/8
" G
OS
T 6
211-
692
ta te
sh.
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
37
QAYTAQAYTAQAYTAQAYTAQAYTA ISHGAISHGAISHGAISHGAISHGA TUSHIRUVCHITUSHIRUVCHITUSHIRUVCHITUSHIRUVCHITUSHIRUVCHIKLAPANKLAPANKLAPANKLAPANKLAPAN
Klapan bosimi 1,0 MPa (10 kgs/sm2) gachabo‘lgan havo sistemalarida havoni qayta taqsim-lash uchun xizmat qiladi. U korpus 3, qopqoq-lar 2 va 10, shtok 1, klapan 6, prujinalar 5, 8va boshqa detallardan tuzilgan. Shtok 1 o‘nggasurilganda klapan 6 ochilib korpus yon teshik-larining biridan ikkinchisiga havo o‘ta boshlaydi.Prujina 5 shtokni dastlabki holatiga qaytaradi.Prujina 8 esa klapanlarni qaytarib, korpusningichki teshiklarini berkitadi, bir yon teshikdanboshqa yon teshikkacha kelayotgan havo to‘siladi.
Sistema ichidagi qoldiq bosimni yo‘qotishuchun shtok va korpusda teshik mavjud.
Klapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibiKlapanni yig‘ish tartibi
Korpus klapani 7 ga klapan 6 qo‘yiladi. Keyinkorpus 3 ga yig‘ilgan klapan, prujina 8, qistirmao‘rnatiladi va bolt 1 ga gayka 12 kiydirilib burabqotiriladi.
Korpusning boshqa tomonidan prujina 5,rezina halqali shtok 1 bilan qo‘yiladi, qopqoqqo‘yilib vintlar bilan qotiriladi.
Korpusning yon tomonidagi teshiklarigaegiluvchan shlang ulanadi (chizmada ko‘rsatil-magan).
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. A – A qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating?4. Prujina 8 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?5. Chizmadagi yotqizilgan kesimni ko‘rsating.6. Yuqoridan ko‘rinishdagi rezbaning belgilanishi ma’nosini tushuntiring.7. M10x1 rezbaning belgilanishini tushuntiring.8. Kesimda tasvirlangan vintsimon prujina orqasida joylashgan buyumni tasvirlash
mumkinmi?9. Detal 2 ning nechta rezbali teshigi bor?
10. Detal 1 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 2, 3, 7 va 10 ning chizmalarini, detal 10 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
38
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.18.
00.0
1K
orpu
s1
Det
alla
r
Sta
ndar
t buy
umla
r
91 01
.18.
00.0
0 Y
CH
Filt
r
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
di
Qot
ishm
a D
16
Vin
t 2M
3x8
GO
ST
17
47
3-7
2
101
Sh
ayb
a 3
65
GG
OS
T 6
40
2-7
0
Teks
hir.
201
.18.
00.0
2P
anja
ra1
301
.18.
00.0
3Q
istir
ma
3N
amat
4To
‘r2
501
.18.
00.0
5Li
kopc
ha1
601
.18.
00.0
6Q
istir
ma
1R
ezin
a
701
.18.
00.0
7Q
istir
ma
1R
ezin
a-m
ato
01.1
8.00
.04
Qot
ishm
a D
16
Qo‘
rg‘o
shin
sim
D=
0,5
Qot
ishm
a D
16
801
.18.
00.0
8Q
opqo
q2
Qot
ishm
a D
16
Poz
. 6 e
rkin
hol
da
A–A
AA
www.ziyouz.com kutubxonasi
39
FILTRFILTRFILTRFILTRFILTR
Filtr uchish apparatlarining havo tizimidagihavoni muallaq zarrachalardan tozalash uchuno‘rnatiladi.
Havo qopqoq 8 ning teshiklaridan kiradi vauch qavat namat qistirma 3 orqali o‘tadi. Misto‘r 4 namat qistirmani havo ta’siridan titilibketishdan saqlaydi. Havo korpusning chiqishteshiklari orqali iste’molchiga boradi.
Filtrni yig‘ish tartibiFiltrni yig‘ish tartibiFiltrni yig‘ish tartibiFiltrni yig‘ish tartibiFiltrni yig‘ish tartibi
Korpusga detallar 2, 3, 4 va 5 qo‘yiladi.Qopqoq 8 ga qistirmalar 6 va 7 kiydirilgan holdakorpusga burab mahkamlanadi. Qopqoq 8 ning6 ta teshigidan biriga korpusning rezbali teshigito‘g‘rilanadi va vint 9 ga shayba 10 kiydiribqotiriladi. Vint 9 filtrning ishlashi vaqtida qopqoq8 o‘z-o‘zidan buralib bo‘shab ketishining oldinioladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Detal 1 qanday sirtlardan tashkil topgan?2. GOST 2.305-68 bo‘yicha qanday ko‘rinishlar tasvirlangan?3. Detal 8 dagi o‘yiq va faskalarni ko‘rsating.4. Qirqim bilan kesimning farqi nima?5. Yig‘ish chizmalarida qanday o‘lchamlar qo‘yiladi?6. Metrik rezba bilan duym rezba orasida qanday farq bor?7. Nimalar detal elementlari bo‘lib hisoblanadi?8. Detal 5 yuzasidagi metall aralashmalarni olib tashlash uchun nima qilish kerak?9. Detal 8 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 2, 5, 6 va 8 ning chizmalarini, korpus 1 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
40
Det
alla
r
01.1
9.00
.00
YC
H
Vak
uum
datc
higi
Lite
rO
g‘irl
Mas
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Hu
jjat
Imzo
Sa
na
Ba
jard
iTe
ksh
ir.
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
101
.19.
01.0
0YB
Mem
bran
a1
201
.19.
02.0
0YB
Kon
takt
li ko
lodk
a1
301
.19.
00.0
3Y
arim
ko‘
rpus
1Q
otis
hma
AL2
401
.19.
00.0
4V
int M
10x0
,75
1P
o‘la
t A12
501
.19.
00.0
5Li
kopc
ha1
Latu
n L6
3
601
.19.
00.0
6P
rujin
a1
701
.19.
00.0
7K
rons
htey
n1
Po‘
lat 6
5G
Po‘
lat 1
0
N=
5 t=
10d
=2
801
.19.
00.0
8V
tulk
a1
Latu
n L6
39
01.1
9.00
.09
Yar
im k
orpu
s1
Qo
tish
ma
AL
2
1001
.19.
00.1
0S
toyk
a1
Po‘
lat A
1211
01.1
9.00
.11
Bur
chak
lik1
Po‘
lat 1
0S
tand
art b
uyum
lar
12V
int
2M2x
6 G
OS
T1
49
1-7
22
132
Vin
t 2
M2
x12
GO
ST
14
91
-72
142
Sh
ayb
a 2
GO
ST
10
45
0-6
8
Vin
t 2
M4
x10
GO
ST
14
91
-72
156
162
Sht
ift 2
Gx1
8G
OS
T3
12
8-7
0
172
18 19 20
4 7 1
Vin
t 2
M4
x16
GO
ST
17
47
3-7
2G
ayka
M10
x0,7
5N
O.8
93
.01
2S
ha
yba
4 6
5G
GO
ST
64
02
-70
Sh
ayb
a 4
GO
ST
10
45
0-6
8
B–B
A–A
A
Mik
roal
mas
hlab
-ula
gich
BB
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
41
VAKUUMVAKUUMVAKUUMVAKUUMVAKUUM DATCHIGIDATCHIGIDATCHIGIDATCHIGIDATCHIGI
Vakuum datchigi „Minsk-32“ EHM tarkibidagiaxborot to‘plovchi NML-67 magnit tasmasiningvakuum kolonkasidagi vakuum nazoratini amalgaoshiradi. Datchik ikkita yarim korpus 3 va 9 daniborat bo‘lib, ularning asosi tekstolit qistirmali rezinalistdan tayyorlangan membrana 1 ni qisib turadi.Membrana detallari 2x4 GOST 10299-68 par-chinmix bilan biriktirilgan. O‘ng tomondan mem-branani tarelka 5 ga tayanuvchi va vint 4 bilanrostlanuvchi prujina 6 ushlab turiladi.
Yarim korpus 9 dagi burchaklik 11 ga mikro-almashlab-ulagich o‘rnatilgan bo‘lib, u datchik-ni rostlash vaqtida burchaklik, ustuncha 10 vavtulka 8 bilan gorizontal (o‘q) yo‘nalishdasurilishi mumkin.
Datchik rezina shlang yordamida vakuumkolonkasiga ulangan. Kolonkalarda 43 ± 5 MPa (430± 50 kgs/sm2) vakuum bo‘lishi zarur. Bu holdamikroalmashlabulagich kontaktlari ajratilganbo‘ladi. Zaryadlangan membrana egilish chegarasiqisqarib, shu ko‘rsatkich darajasidan past egilishchegarasida membrana qisqaradi. Natijadakontaktlar ulanadi, avariya signali bera boshlaydi.
Mikroalmashlab-ulagich o‘tkazgichi rez-bali vtulka bilan armaturalangan plastmassakolodka 2 ga ulanadi. Vtulkaning materiali –latun L63.
Datchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibi
O‘ng yarim korpus 3 ga vint 4 burab kiritiladiva nazorat gaykasi 16 ni qo‘yib qotiriladi. Chapyarim korpus 9 ga vtulka 8 burab kiritiladi, uningo‘zi gayka 16 bilan qotiriladi. Shtift 20 niustuncha 10 ga bosib kiritiladi va burchaklik shayba17 kiydirilgan vint 14 yordamida qotiriladi. Keyinstoyka vtulkaga kiritiladi va shaybalar 17 va 19kiydirilgan vint 14 bilan burab qotiriladi.Shundan so‘ng o‘ng yarim korpusning ichigalikopcha 5, prujina 6 va membrana 1 qo‘yiladi.Bu guruh detallar chap yarim korpus bilanbiriktirilib, vint 15 lar yordamida mahkam-lanadi: uchtasi o‘ng tomondan va uchtasi chaptomondan, ularning ikkitasi bir vaqtning o‘zidakronshteyn 7 ga mahkamlanadi hamda vint 15lar tagiga shaybalar 19 qo‘yiladi. Kolodka 2 kron-shteynga shayba 18 lar kiydirilgan vint 13 larbilan mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. A –A qirqim zarurligini asoslang.2. Mahalliy qirqimlarni chizmadan ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Kronshteynda nechta teshik bor?5. Nima uchun kolodkalardagi vtulka 2 da taramlash bajarilgan?6. Qanday hollarda pozitsiya tartib raqamlarining bir nechtasini ko‘rsatish uchun umumiy
chiziq tortiladi?7. Shtift 20 ning vazifasi nima?8. Yig‘ish chizmalarida chegaradagi detallar qanday tasvirlanadi?9. Prujina 6 ni almashtirish uchun qanday tartibda demontaj qilinadi?
10. Detal 9 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 3, 4, 5, 6, 7 va 10 ning chizmalarini, yarim korpus 3 ningtexnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
42
01.2
0.00
.00
YC
H
Fon
ar
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.20.
00.0
1K
orpu
s1
Det
alla
r
Pla
stm
assa
201
.20.
00.0
2S
hild
ik1
301
.20.
00.0
3S
ochg
ich
1
401
.20.
00.0
4P
atro
n1
501
.20.
00.0
5K
onta
kt2
Latu
n L6
3
601
.20.
00.0
6P
rujin
a1
Po‘
lat 6
5G7
01.2
0.00
.07
Pru
jina
1B
ronz
a B
rB2
Pla
stm
assa
Pla
stm
assa
Pla
stm
assa
N=
6 t=
0,5
d=
0,2
Lite
rO
g‘irl
Mas
sh
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
Sa
na
Ba
jard
iTe
ksh
ir.
B k
o‘rin
ish
poz.
4 v
a 5
Pru
jina
ko‘rs
atilm
agan
Yoy
ilmas
ipo
z.5
Lam
paS
M 3
7
AB
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
43
FONARFONARFONARFONARFONAR
Indikatorli fonardan EC-1022 EHM dahisoblash indikatori sifatida foydalaniladi.
Fonar boshqarish pultidagi protsessordajoylashgan. Korpus 1, sochgich 3 va shildiklar2 shaffof plastmassadan tayyorlangan. Korpusoq, qizil, sariq yoki ko‘k rangda bo‘lishi mum-kin. O‘ta kichkina cho‘g‘lanma lampa patrongabayonetli birlashtiriladi. Tekis egilgan prujina7 o‘zining yon teshiklari bilan korpusningchiqiqlarini qamrab fonarning hamma tashqidetallarini biriktirib turadi.
Fonarni yig‘ish tartibiFonarni yig‘ish tartibiFonarni yig‘ish tartibiFonarni yig‘ish tartibiFonarni yig‘ish tartibiPatron 4 ning tor teshiklariga ichkaridan
kontaktlar 5 o‘rnatiladi va tashqariga chiquvchiuchi burab mahkamlanadi. Patronga qizdirilganprujina 6, patronning plastik massasini qizdirib,bir ikki o‘rami bilan shakllanadi, natijada ke-yinchalik patrondan prujina tushib ketmaydi.Keyin patronga lampa burib o‘rnatiladi.
Shundan so‘ng korpusga shildik 2, sochgich3, lampali patron o‘rnatiladi va prujina 7 bilanbiriktiriladi. Boshqarish pultiga fonar prujina 7 bilanmontaj qilinadi. Prujina panjasi devorga tayanganholda panel uyasiga mahkamlanadi. Indikatsiyaningelektr zanjiri simlari kontaktlar 5 ga kavsharlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. Tok o‘tkazuvchi sistema detallarini ko‘rsating?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating?4. Shaffof buyumlar yig‘ish chizmalarida qanday tasvirlanadi?5. Vintsimon prujina ortida joylashgan va faqat kesimda ko‘rsatilgan buyumlar qanday
tasvirlanadi?6. GOST 2.306-68 da tor va uzun yuzalar kesimlarini tasvirlash bo‘yicha qanday ko‘rsat-
malar berilgan?7. Qanday hollarda egilgan detallarning yoyilmasi chizmada ko‘rsatiladi?8. Chizmadagi o‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.9. Lampochkani almashtirish uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?
10. Detal 1 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 3, 4, 5 va 7 ning chizmalarini, detal 7 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
44
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
10
2.2
1.0
0.0
11
Det
alla
r
20
2.2
1.0
0.0
2V
int M
81
Latu
n L6
3
30
2.2
1.0
0.0
3K
olod
ka1
Latu
n L6
3
4F
lane
s1
5P
rujin
a1
6V
int M
3x7
1
Po‘
lat 6
5G
7S
terje
n1
Latu
n L6
3
Latu
n L6
3
8Tr
ubka
19
Pla
nka
1La
tun
L63
02
.21
.00
.04
02
.21
.00
.05
02
.21
.00
.06
02
.21
.00
.07
02
.21
.00
.08
02
.21
.00
.09
Latu
n L6
3
Latu
n L6
3
d=1
n=16
t=2
10Q
istir
ma
1R
ezin
a0
2.2
1.0
0.1
011
Priz
ma
1S
hish
a K
802
.21.
00.1
1
12R
ezba
li ha
lqa
1La
tun
L63
02
.21
.00
.12
13O
‘rnat
gich
1La
tun
L63
02
.21
.00
.13
14H
alqa
1La
tun
L63
02
.21
.00
.14
15Li
nza
1S
hish
a K
80
2.2
1.0
0.1
516
Hal
qa1
Latu
n L6
30
2.2
1.0
0.1
6S
tand
art b
uyum
lar
17B
olt
M1
,4x3
GO
ST
14
76
-75
1
181
Vin
t M
2,5x
4 G
OS
T1
47
6-7
5
193
Vin
t 2
M4
x10
GO
ST
14
91
-72
205
212
Vin
t M
1,6x
4 G
OS
T1
74
75
-72
Vin
t M
2,5x
5 G
OS
T1
74
75
-72
02.2
1.00
.00
YC
H
Oby
ektiv
ning
ostk
i tub
usi
Lite
rO
g‘irl
Ma
ssh
.
Va
raq
1V
ara
qla
r 1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
AA
A–A
www.ziyouz.com kutubxonasi
45
OBYEKTIVNINGOBYEKTIVNINGOBYEKTIVNINGOBYEKTIVNINGOBYEKTIVNING OSTKIOSTKIOSTKIOSTKIOSTKI TUBUSITUBUSITUBUSITUBUSITUBUSI
Tubus yorug‘lik nurlarini sindirish, shuning-dek asbobning aniq ko‘rsatishini sozlash vayustirlash uchun xizmat qiladi.
Tubusning ishlash prinsipi, nurlarninguchburchak prizma 11 va qisqa fokusliokulyardan (linza 15 va skleyka 1) o‘tishigaasoslangan. Linza va skleykalar maxsus yelimbilan biriktirilgan. Asbobning aniq ko‘rsatishitubus trubkasi 8 dagi o‘zak 7 ni siljitib rostlanadi.Buning uchun vint 2 bilan qotirilgan vint 18bo‘shatiladi, tubus o‘qi bo‘ylab vint 2 hamdaprujina 5 yordamida sterjen va unga bikrmahkamlangan prizma 11 suriladi. Tubusasbobning asos qismiga flanes 4 yordamidabiriktiriladi.
Tubusni yig‘ish tartibiTubusni yig‘ish tartibiTubusni yig‘ish tartibiTubusni yig‘ish tartibiTubusni yig‘ish tartibiOprava 13 da okulyar yig‘iladi. Linza olddan
ravshan qilinadi va faska qirqiladi. Shundan so‘ngishchi bo‘lmagan yuzalar va faska emal bilanqoplanadi. Oprava 13 ga skleyka 1, halqa 14, linza15 o‘rnatiladi va ularni rezbali halqa 12 bilanqisib qo‘yiladi. Keyin okilyar tubus trubkasigao‘rnatiladi va vint 17 ni burab qotiriladi, keyinsterjenning tarkibiy qismlari yig‘iladi. Sterjen 7ga prizma 11, planka 9, halqa 16 va vint 20 yorda-mida mahkamlanadi. Tubus prizma bilan sterjenorasida yaxshiroq yotishi uchun rezina qistirma10 joylanadi. Sterjenning boshqa tomonidanflanes 4 vint 19 bilan qotiriladi. Sterjen tubustrubkasi 8 ga ornatiladi va vint 6 burab qotiriladi.Kolodka 3 ga vint 2 burab kiritiladi va vint 18bilan qotiriladi. O‘zak 7 ning uchidagi uyasigaprujina 5 qo‘yiladi, bo‘sh uchi vint 2 ga kiydiri-ladi. Kolodka vint 21 bilan qotiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada shartli tasvirlangan yelimlashni ko‘rsating.2. Detal 7 ni qanday sirtlar tashkil etadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Kesim bilan qirqimning qanday farqi bor?5. O‘zak 7 da nechta rezbali teshik bor?6. Po‘lat 65G materialning shartli belgilanishini tushuntiring.7. Detal 13 nima uchun taramlangan? U ish chizmalarida qanday belgilanadi?8. Chizmadagi biriktirish o‘lchamlarini o‘qing.9. A–A kesuvchi tekislik qaysi detallardan o‘tadi?
10. Detal 8 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 2, 3, 4, 7 va 8 ning chizmalarini, qisqich 13 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
46
E k
o‘rin
ish
poz.
3 v
a 4
D–D
D
A–A
AB
A
B k
o‘rin
ish
poz.
5 v
a 7
Sta
ndar
t buy
umla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
101
.22.
01.0
0YB
Aso
s1
201
.22.
02.0
0YB
G‘a
ltak
1
Det
alla
r
301
.22.
00.0
3Z
irhli
o‘za
k1
Fer
rit4
01.2
2.00
.04
Zirh
li o‘
zak
1F
errit
501
.22.
00.0
5Q
opqo
q1
Pla
stm
assa
601
.22.
00.0
6O
‘zak
1F
errit
701
.22.
00.0
7B
argc
ha2
Latu
n L6
3
8V
int
2M
3x2
5 G
OS
T1
74
73
-72
2 01.2
2.00
.00
YC
H
Indu
ktiv
g‘al
tak
Lite
rO
g‘irl
Mas
sh
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
E
www.ziyouz.com kutubxonasi
47
INDUKTIV G‘ALTAKINDUKTIV G‘ALTAKINDUKTIV G‘ALTAKINDUKTIV G‘ALTAKINDUKTIV G‘ALTAK
Induktiv g‘altak tebranish konturi sifatidaxizmat qiladi. Uning vazifasi induktivlik va sig‘imhosil qilishdagi rezonansli chastota bilan radio-signallar chastotasining mos kelishini ta’min-lashdan iborat.
G‘altak radiopriyomniklarda radiouzat-kich va boshqa qurilmalarda chastota bo‘yicharadiosignal seleksiyalarini hosil qilishda ish-latiladi. G‘altak qurilmasi oddiy. Asos 1 ar-maturalangan plastmassa buyum. Armaturasirezbali vtulka shaklida L63 markali latundan
yasalgan. G‘altak 2 plastmassa asos va simdantashkil topgan.
G‘altak 2 o‘qi bo‘ylab o‘zak 6 siljigandainduktiv qarshilik o‘zgaradi, natijada tebranishchastotasi ham o‘zgaradi.
G‘altakni yig‘ish tartibiG‘altakni yig‘ish tartibiG‘altakni yig‘ish tartibiG‘altakni yig‘ish tartibiG‘altakni yig‘ish tartibi
Asos press qolipda tayyorlanadi. G‘altak 2ostki zirhli o‘zak 3 ichiga qo‘yib yuqori zirhlio‘zak 4 bilan yopiladi va asos 1 uyasiga qo‘yiladi.keyin yuqori zirhli o‘zak qopqoq 5 bilanberkitib, vint 8 bilan mahkamlanadi. Moslovchio‘zak 6 zirhli o‘zak 4 ga burab kiritiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada bajarilgan qirqimlarni nomlang.2. Qanday hollarda yarim ko‘rinishni yarim qirqim bilan berishga ruxsat etiladi?3. G‘altak o‘ramlari ko‘ndalang va bo‘ylama qirqimlarda qanday tasvirlanadi?4. Detallar 3 va 4 qanday materiallardan tayyorlangan? Nima uchun ular qirqimda
metall kabi shtrixlanadi?5. G‘altakni almashtirish uchun qanday tartibda demontaj qilinadi?6. Detal 6 da nechta ochiq teshik bor?7. Qurilmadagi armaturalangan buyumni ko‘rsating. Armaturaning plastmassaga qotirish-
ning o‘ziga xos xususiyati nimada?8. Rezba M9½1 ning shartli belgilanishini tushuntiring.9. Asos 1 ning eskizi bajarilsin.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Asos 1 ning yig‘ish chizmasi, nostandart detallarning chizmalari vaqopqoq 5 ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
48
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.23.
01.0
0K
irgiz
ma
1
Det
alla
r
Yig
‘ma
birli
klar
201
.23.
00.0
2V
tulk
a1
Teks
tolit
301
.23.
00.0
3T
iqin
1Q
otis
hma
401
.23.
00.0
4K
orpu
s1
Qot
ishm
a5
01.2
3.00
.05
Gay
ka1
Qot
ishm
a
601
.23.
00.0
6G
ayka
1Q
otis
hma
01.2
3.00
.00
YC
H
Yuq
ori
chas
tota
li
ajra
tkic
h
Lite
rO
g‘irl
Mas
sh
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
Sa
na
Ba
jard
iTe
ksh
ir.
A–A
AA
Tash
lam
aga
ykan
ing
erki
n ay
lani
shin
i
ta’m
inla
gan
hold
a qi
sils
in
www.ziyouz.com kutubxonasi
49
YUQORIYUQORIYUQORIYUQORIYUQORI CHASTOTALICHASTOTALICHASTOTALICHASTOTALICHASTOTALI AJRATKICHAJRATKICHAJRATKICHAJRATKICHAJRATKICH
Ajratkich antenna kabelini iste’molchigaulashda ishlatiladi. Qurilma qo‘yma 1, vtulkalar2, tiqin 3, korpus 4, gaykalar 5 va 6 dan iborat.Qo‘yma 1 plastmassa qism va shtirdan tuzilgan.Shtir materiali – L63 markali latun. Shtir uyasigasim kavsharlanadi, u korpus 4 dan vtulka 2 bilanizolatsiyalangan. Ajratkichning ikkinchi qismitashlama gayka yordamida mahkamlanadi.
Ajratkichni yig‘ish tartibiAjratkichni yig‘ish tartibiAjratkichni yig‘ish tartibiAjratkichni yig‘ish tartibiAjratkichni yig‘ish tartibi
Qo‘yma press-qolipda tayyorlanadi. Korpus4 ga o‘ng tomondan qo‘yma 1 o‘rnatiladi, uningorqasidan vtulka 2 qo‘yilib tiqin 3 bilan qisiladi.Korpusning chap qismiga tashlama gayka 6kiydiriladi va uning o‘ng cheti maxsus moslamayordamida qisiladi. Natijada u korpusning chi-qig‘idan ushlab qoladi. Korpusning ustidan gayka5 burab kiydiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada bajarilgan qirqimlarni nomlang.2. Yarim ko‘rinish bilan yarim qirqimni nima ajratib turadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qaysi detallar taramlangan? Detalning ish chizmasida u qanday belgilanadi?5. M22x1 shartli belgilanishni o‘qing.6. Ajratkichning tashqi o‘lchamlarini o‘qing.7. Shtirdagi teshik nima uchun xizmat qiladi?8. Armaturalangan detalni ko‘rsating.9. Yig‘ish chizmalarida tutash detallar qanday shtrixlanadi?
10. Detal 4 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Qo‘ymaning yig‘ish chizmasi, detallar 2–5 ning chizmalari va detal2 ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
4 – Chizmachilik
www.ziyouz.com kutubxonasi
50
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Det
alla
r1
02.2
4.00
.01
Kor
pus
1P
o‘la
t 45
202
.24.
00.0
2V
int
1P
o‘la
t 45
302
.24.
00.0
3F
iksa
tor
1P
o‘la
t 45
402
.24.
00.0
4P
rujin
a1
502
.24.
00.0
5
Torm
oz
1
602
.24.
00.0
6K
olod
ka1
Teks
tolit
702
.24.
00.0
7P
o‘la
t 45
Po‘
lat 6
5G
Po‘
lat 6
5G
802
.24.
00.0
8P
last
ina
2P
o‘la
t 45
Pru
jina
1
d=
1n
=5
t=
4
D=
0,5
n=
7
t=5
,5
902
.24.
00.0
9O
‘zak
das
ta1
Po‘
lat 4
510
02.2
4.00
.10
O‘q
1P
o‘la
t 45
1102
.24.
00.1
1Q
uloq
cha
1P
o‘la
t 45
1202
.24.
00.1
2P
lunj
er1
Po‘
lat 3
013
02.2
4.00
.13
Vtu
lka
1P
o‘la
t 45
Sta
ndar
t buy
umla
r
14V
int
2M2x
5 G
OS
T1
74
73
-72
2
152
Vin
t 2M
2x7
GO
ST
17
47
3-7
2
161
Gay
ka M
6 G
OS
T5
92
7-7
0
Vin
t 2M
3x8
GO
ST
17
47
3-7
2
171
Sht
ift 2
Gx8
GO
ST
31
28
-70
181 01
.24.
00.0
0 Y
CH
Qam
rab
tutk
ich
Lite
rO
g‘irl
Mas
sh
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
A–A
AA
B k
o‘rin
ish
B
www.ziyouz.com kutubxonasi
51
QAMRAB TUTKICHQAMRAB TUTKICHQAMRAB TUTKICHQAMRAB TUTKICHQAMRAB TUTKICH
Qamrab tutkich termokompressor qurilma-sidagi moslama bo‘lib, integral sxemalar tayyor-lashda oltin simlarni dozalash uchun ishlatiladi.
Mexanizmning ish organi bo‘lib plastinka8, kolodka 7, sterjen, dasta 9 va mahkamlashdetallaridan iborat pinset xizmat qiladi
Pinset plunjer 12 ga sharnirli birikkan. Uo‘z o‘qi atrofida uning uchiga presslab kiritilganvtulka 13 bilan birga aylanadi. Vint 16 plunjerningaylanishini korpusning radial o‘yig‘i bo‘yichachegaralaydi.
Plunjer yo‘nig‘iga tiralgan fiksator 3, toko‘tkazuvchi simlarni aniq dozalash maqsadida,mexanizmdagi tirqishni bartaraf etish uchunmo‘ljallangan. Tormoz 6 pinsetning vertikalyo‘nalishda harakatini stabillashtiradi. Oltinsimlarni dozalash mexanizmi qo‘lda yuritiladi.Sterjen-dasta 9 o‘z o‘qi atrofida 90° ga burilgandaplastinalar 8 ochilib oltin simlarni qamraydi va
orqaga harakatida uni qisadi. Keyin pinsetquloqcha 11, korpus 1 ga tekkuncha pastga tushadiva plunjer 12 o‘qi atrofida soat strelkasiga teskariburiladi. Bu holda sim kerakli uzunlikda uziladi.Sim integral kristaliga to‘g‘rilanadi va termo-kompression usulda tutashtiriladi.
Qamrab tutkichni yig‘ish tartibiQamrab tutkichni yig‘ish tartibiQamrab tutkichni yig‘ish tartibiQamrab tutkichni yig‘ish tartibiQamrab tutkichni yig‘ish tartibi
Sterjen-dasta 9 kolodka 7 teshigiga o‘rnatiladiva shtift bilan qotiriladi. Kolodkaning usti vaostidan plastinalar 8 qoplanadi va vintlar 14 va15 bilan mahkamlanadi. Plunjer 12 ning ostkiuchiga vtulka 13 presslab o‘rnatiladi. Keyinplunjer teshigiga vintsimon prujina 5 va tormoz6, plunjerga quloqcha 11 o‘rnatiladi. Plunjer vapinset o‘q 10 bilan biriktiriladi. Yig‘ilgan guruhdetallar plunjer bilan birgalikda korpus 1 gao‘rnatilib vint 16 bilan qotiriladi. Korpusningyon yumaloq chiqig‘iga fiksator 3, prujina 4o‘rnatiladi va rostlovchi vint 2 burab kiritiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. O‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.5. Prujinalarning ish chizmalarida qanday o‘lchamlar ko‘rsatiladi?6. Kesuvchi tekisliklar o‘rni qanday chiziq bilan ko‘rsatiladi?7. A–A kesuvchi tekislikka qaysi detallar tushgan?8. Spetsifikatsiyada berilgan vint 15 ning shartli belgilanishini tushuntiring.9. Prujina 5 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar qilinadi?
10. Detal 1 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 2, 7, 11 va 12 ning chizmalarini va kolodka 7 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
52
01.2
5.00
.00
YC
H
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.25.
00.0
1B
o‘yl
ama
supp
ort
1D
etal
lar
Sta
ndar
t buy
umla
r
4
Po‘
lat 4
5
201
.25.
00.0
2P
lank
a1
Po‘
lat 2
03
01.2
5.00
.03
Vin
t2
Po‘
lat 4
54
01.2
5.00
.04
Kro
nsht
eyn
1P
o‘la
t 45
501
.25.
00.0
5K
o‘nd
alan
g su
ppor
t1
Po‘
lat 4
5
601
.25.
00.0
6K
rons
htey
n1
Po‘
lat 4
5
701
.25.
00.0
7V
int
M3
3P
o‘la
t 20
Vin
t M
3x8
GO
ST
149
1-72
10801
.25.
00.0
8A
sos
1P
o‘la
t 20
901
.25.
00.0
9P
lank
a1
Po‘
lat 4
5
Sup
port
sist
ema
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.Li
sH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
4 ta
tesh
.
Poz
. 9
Poz
. 2
A k
o‘rin
ish
www.ziyouz.com kutubxonasi
53
SUPPORT SISTEMASUPPORT SISTEMASUPPORT SISTEMASUPPORT SISTEMASUPPORT SISTEMA
Support sistema yuqori aniqlikdagi radio-texnika va elektron apparaturalarni yasashdaginazorat asboblari va uskunalarini o‘rnatishuchun ishlatiladi.
Asbob bo‘ylama support 1 ga o‘rnatilib, vint7 bilan mahkamlanadi. Asos 8 dastgoh stanina-siga to‘rtta vint yordamida qotiriladi. Supportlar5 va 1 asosga nisbatan bo‘ylama va ko‘ndalangyo‘nalishda harakatlanadi.Harakatlanish kron-shteynlar 4 va 6 ga bog‘langan maxsus vintlar 3orqali amalga oshiriladi. Vintlar 7 plankalar 2
va 9 ga tayanib, hamma sistemaning holatinifiksatsiyalaydi.
Sistemani yig‘ish tartibiSistemani yig‘ish tartibiSistemani yig‘ish tartibiSistemani yig‘ish tartibiSistemani yig‘ish tartibi
Ko‘ndalang support 5 va asos 8 ga kron-shteynlar 4 va 6 vintlar 10 yordamida biriktiriladi.Keyin ko‘ndalang support paziga planka 2 vabo‘ylama support 1 ning trapetsiyasimon chiqig‘io‘rnatilib, vint 7 va maxsus vint 3 burab kiritiladi.Vintlar 7, 3 va planka 9 yordamida ko‘ndalangsupport 5 va asos 8 xuddi shunday yo‘l bilanbiriktiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Qanday qirqimlar mahalliy qirqim deb ataladi?2. Qirqim bilan kesim orasida qanday farq bor?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Sertifikatsiyada keltirilgan vint 10 ning shartli belgilanishini tushuntiring.5. Asos 8 da nechta ochiq teshik va berk teshik bor?6. Chizmada qanday vintlarni soddalashtirib, qandaylarini soddalashtirmasdan tasvirlash
mumkin?7. Qaysi detallarda taramlash bor? Ular ish chizmalarida qanday belgilanadi?8. Supportlar 1 va 5 ning; support 5 ning asos 8 bilan birikishi qanday ta’minlangan?9. Chizmadagi qaysi o‘lchamlar o‘rnatish o‘lchamlari?
10. Detal 8 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 3 –6, 7 ning chizmalari va detal 1 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
54
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
101
.26.
00.0
1K
orpu
s1
Det
alla
r
Pla
stm
assa
201
.26.
00.0
2To
‘xta
tadi
gan
halq
a1
Po‘
lat 6
5 G
301
.26.
00.0
31
401
.26.
00.0
4M
ufta
501
.26.
00.0
5A
sos
Kon
takt
li p
rujin
a12
Pla
stm
assa
Pla
stm
assa
Pla
stm
assa
Sta
ndar
t buy
umla
r
71
Vin
t 2M
2,5x
8 G
OS
T 1
7473
-72
83
Sha
yba
2,5
GO
ST
104
50-6
89
1
01.2
6.00
.00
YC
H
601
.26.
00.0
6P
anel
Pla
stm
assa
Vin
t 2M
2,5x
8 G
OS
T 1
7475
-72
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
Inte
gral
sxe
man
isi
nash
uch
unko
ntak
t qur
ilma
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq 1
Var
aqla
r 1
B
B
B–B
3 ta
tesh
.
A–A
A A
www.ziyouz.com kutubxonasi
55
INTEGRALINTEGRALINTEGRALINTEGRALINTEGRAL SXEMANISXEMANISXEMANISXEMANISXEMANI SINASHSINASHSINASHSINASHSINASHUCHUNUCHUNUCHUNUCHUNUCHUN KONTAKTKONTAKTKONTAKTKONTAKTKONTAKT QURILMAQURILMAQURILMAQURILMAQURILMA
TO-5 ko‘rpusidagi integral sxemalarningstatik parametrlarini o‘lchash uchun mo‘ljallan-gan.
Qurilma korpus 1, panel 6, asos 5, mufta 4,kontakt prujinalar 3, to‘xtatish halqasi 2 vamahkamlash detallaridan iborat. Asbob o‘lcha-gich paneliga o‘rnatiladi va uchta vint bilanqotiriladi.
Integral sxemalarning chiqish simlari yo‘-naltiruvchi korpus 1 ga o‘rnatiladi va ishonchlikontakt hosil qilish uchun mufta 1 to‘xtatishhalqasigacha surilib, kontaktli prujinalar qisiladi.
Kontaktli prujinalarning pastki uchiga integ-ral sxemalarning o‘lchagich simlari kavshar-lanadi.
Qurilmani yig‘ish tartibiQurilmani yig‘ish tartibiQurilmani yig‘ish tartibiQurilmani yig‘ish tartibiQurilmani yig‘ish tartibi
Korpus 1 ning yumaloq chiqig‘iga panel 6kiydiriladi va shayba 9 kiydirilgan vint 7 bilanqotiriladi. Kontaktli prujinalar 3 korpusningkesiklariga joylanadi va panelning teshiklarigao‘rnatiladi. Kontakt prujinalarni mahkamqisgan holda korpus ustiga asos 5 kiydiriladi vapanel 6 bilan uchta vint 8 yordamida biriktiriladi.Keyin mufta 4 va qotirib qo‘yish halqasi 2qo‘yiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Qanday detallar va detal elementlari qirqimda qirqilmay ko‘rsatiladi? Shunday detallarni
chizmadan ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Chizmada tasvirlangan chiqarish elementlarini ko‘rsating.5. Panel 6 da nechta teshik bor?6. Chizmadagi o‘rnatish o‘lchamlarini ko‘rsating.7. Qanday hollarda yarim ko‘rinish va yarim qirqim birgalikda tasvirlanadi?8. A–A qirqim qaysi detallar orqali o‘tadi?9. Kontakt prujina 3 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalarni bajarish kerak?
10. Detal 1 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1–6 ning chizmalari va mufta 1 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
56
Sta
ndar
t buy
umla
r
8V
int
2,5x
4 G
OS
T1
49
1-7
28
01.2
7.00
.00
YC
H
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
101
.27.
01.0
0YC
HP
uans
on1
201
.27.
02.0
0YC
HP
uans
on1
Det
alla
r
D=
1,2
mm
D=
1,8
mm
301
.27.
00.0
3A
sos
1Q
otis
hma
AL2
401
.27.
00.0
4O
‘q1
Po‘
lat 1
5x
501
.27.
00.0
5Q
opqo
q1
Qot
ishm
a A
L2
601
.27.
00.0
6M
atrit
sa1
701
.27.
00.0
7Y
o‘na
ltiru
vchi
1
Po‘
lat 1
5x
Po‘
lat 4
5
9S
htift
2G
x6 G
OS
T3
12
8-7
04
10S
htift
3G
x5 G
OS
T3
12
8-7
04
Per
fora
tor
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq 1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
E–E
B–B
D k
o‘rin
ish
B B
D
EE
A
A
A–A
F F
F–F
www.ziyouz.com kutubxonasi
57
PERFORATORPERFORATORPERFORATORPERFORATORPERFORATOR
Dastaki perforator „Minsk-32“ EHM perfo-ratsiyalash tasmasidagi xatolarni to‘g‘rilashdaishlatiladi. Uning yordamida sinxro-yo‘lakdadiametri 1,2 mm li va ish yo‘lida 1,8 mm liteshiklar o‘yish mumkin.
Qurilma asos 3, qopqoq 5, matritsa 6, yo‘-naltiruvchi 7, puassonlar 1 va 2 hamda boshqadetallardan tuzilgan. Har bir puasson 15Xmarkali po‘latdan tayyorlangan shtir bilanarmaturalangan plastmassadan iborat.
Shtirlar diametrlari 1,2 va 1,8 mm. Kerakliteshik ochish uchun qopqoq 5 ochiladi va matritsa6 ga perfotasma shunday o‘rnatiladiki, unda
shtiftlar 9 sinxro-yo‘laklar teshigiga to‘g‘ri kelsin.Keyin qopqoq yo‘naltirgich 7 tasmasini qisganholda yopiladi. Perforatorning konussimon uya-chasidan kerakli puassonni chiqarib, perfotas-mada kerakli teshiklar o‘yiladi.
Perforatorni yig‘ish tartibiPerforatorni yig‘ish tartibiPerforatorni yig‘ish tartibiPerforatorni yig‘ish tartibiPerforatorni yig‘ish tartibi
Puassonlar 1 va 2 press-qolipda tayyor-lanadi. Matritsa 6 ga shtiftlar 9 va 10, qopqoq 5ga esa shtift 10 presslab kiritiladi. Keyin yo‘nal-tiruvchi 7 qopqoqqa o‘rnatiladi va vint 8 bilanqotiriladi. Matritsa 6 asos 3 ga o‘rnatilib, vint 8bilan qotiriladi. Shundan so‘ng qopqoq asosgao‘q 4 yordamida biriktiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. B–B kesuvchi tekislik qaysi detallardan o‘tgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Detal 3 da nechta rezbali teshik bor?5. Qurilmadagi armaturalangan detallarni ko‘rsating.6. Nima uchun detallar 4, 8, 9 va 10 bo‘ylama qirqimda shtrixlanmagan?7. Puassonlar 1 va 2 asos 3 da qanday mahkamlanganligini tushuntiring.8. Detallar 6 va 7 dagi teshiklarning o‘qdoshligi qaysi detallar yordamida ta’minlanadi.9. Detal 7 da nechta teshik bor?
10. Detal 3 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Puasson 2 va nostandart detallarning chizmalarini va qopqoq 5 ningtexnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
58
Sta
ndar
t buy
umla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
10
1.2
8.0
1.0
0Y
BK
orpu
s1
20
1.2
8.0
2.0
0Y
BQ
opqo
q1
Det
alla
r
401
.28.
00.0
4S
hayb
a1
501
.28.
00.0
5P
rujin
a1
Po‘
lat C
t3
601
.28.
00.0
6Tu
gma
1P
last
mas
sa
701
.28.
00.0
7V
tulk
a1
801
.28.
00.0
8R
icha
g1
Vin
t 2M
3x5
GO
ST
17
47
3-7
2
01.2
8.00
.00
YC
H
30
1.2
8.0
3.0
0Y
BU
lovc
hi1
Po‘
lat 6
5G
Po‘
lat C
t3
Po‘
lat C
t3
Po‘
lat C
t39
01.2
8.00
.09
O‘q
1
1001
.28.
00.1
0S
hayb
a1
Teks
tolit
1101
.28.
00.1
1S
hayb
a1
Po‘
lat C
t3
Po‘
lat C
t312
01.2
8.00
.12
Vtu
lka
1
Ula
b-uz
gich
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
13
Ga
yka
M3
GO
ST
59
27
-70
14
Sha
yba
3G
OS
T10
450-
6815
D k
o‘rin
ish
B k
o‘rin
ish
A–A
B
E
D
EA
A
Yum
aloq
lans
in
2 ta
tesh
. M2
E–E
www.ziyouz.com kutubxonasi
59
ULAB-UZGICHULAB-UZGICHULAB-UZGICHULAB-UZGICHULAB-UZGICH
Tugmachali ulab-uzgich yuqori voltli asbob-larni qisqa vaqt ulab-uzishda ishlatiladi.
Qurilma uchta yig‘ma birlikdan iborat: kor-pus 1, qopqoq 2 va tutashtirgich 3. Korpus1 armaturalangan plastmassa buyum bo‘lib,uning armaturasi ikkita qo‘zg‘almas kontakt vavtulkadan iborat. Vtulka L68 markali latundanyasalgan.
Qopqoq 2 ning plastinasiga ikkita rezbalivtulka yumaloqlab biriktirilgan. Plastina va vtulkaSt3 markali po‘latdan ishlangan.
Tutashtiruvchi plastina 3 harakatlanuvchiikkita kontakt va ikkita shaybadan iborat. Plas-tinaning materiali BrB2 markali bronza, kon-taktniki L68 markali latun va shaybaniki LK80–3 markali latundir.
Tugmacha 6 bosilganda richag 8 pastga tushib,tutashtirgich 3 ni korpusning qo‘zg‘almas kon-takrtiga bosadi. Tutashtirgich plastinasi tekis
prujina vazifasini o‘taydi va ayni vaqtda pastkuchlanishli tokni o‘tkazuvchi bo‘lib hisoblanadi.
Ulab-uzgichni yig‘ish tartibiUlab-uzgichni yig‘ish tartibiUlab-uzgichni yig‘ish tartibiUlab-uzgichni yig‘ish tartibiUlab-uzgichni yig‘ish tartibi
Korpus 1 press-qolipda tayyorlanadi.Richag 8 ga vtulka 7 presslab o‘rnatiladi.Qo‘zg‘aluvchan kontaktlar shayba kiydirilganholda plastina teshiklariga qo‘yiladi va kontaktuchlari parchinlanadi. O‘q 9 ga detallar 10, 3,11, 12, 7, 4 kiydiriladi va o‘qning uchi parchin-lanadi. Keyin vtulka 7, prujina qo‘yilgan holdatugmachacha 6 ga bosib kiritiladi. O‘q 9 ninguchi yuqoridan korpus vtulkasiga kiritiladi,ostidan esa gayka 14 burab kiritiladi.
Qopqoq 2 ning plastinasi rezbali vtulkagayumaloqlab biriktiriladi, keyin qopqoq 2 korpus1 ga kiydiriladi va qopqoqning chiqiqlari korpus-ning chiqiqlari orasiga bukib qo‘yiladi. Qo‘z-g‘almas kontakt teshiklariga shaybalar 15 kiy-dirilgan vintlar 13 burab kiritiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi GOST 2.305-68 bo‘yicha har bir tasvirlanishni ko‘rsating.2. Qanday hollarda yordamchi ko‘rinishlar bajariladi va ushbu chizmada shundaylar bormi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Chizmadagi biriktirish o‘lchamlarini ko‘rsating.5. Chizmadagi qaysi ko‘rinish bosh ko‘rinish hisoblanadi?6. Qanday hollarda qirqimda detal shtrixlanmaydi, qoraytirib qo‘yiladi, xolos?7. A–A qirqimning zarurligini asoslang.8. Chizmadagi tok o‘tkazish sistemasidagi detallarni ko‘rsating.9. Detal 5 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?
10. Richag 8 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Korpus 1 ning yig‘ish chizmasi, nostandart detallarning chizmalariva korpus 1 ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
60
Sta
ndar
t bu
yum
lar
6G
ayka
M8
GO
ST
10
65
7-7
32
02.2
9.00
.00
YC
H
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
102
.29.
01.0
0YB
Muh
ofaz
alag
ich
22
02.2
9.02
.00Y
BC
hiqa
rmal
i ayr
i
1
Det
alla
r
302
.29.
00.0
3Q
opqo
q1
402
.29.
00.0
4K
orpu
s1
502
.29.
00.0
5P
rujin
a2
Pla
stm
assa
Pla
stm
assa
Po‘
lat 6
5G
Pat
ron
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
Vilk
a yo
yilm
asi
B–B
A k
o‘rin
ish
Qop
qoq
ko‘rs
atilm
agan
4 ta
tesh
.
BB
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
61
PATRONPATRONPATRONPATRONPATRON
Patron tok taqsimlash shitida va boshqaqurilmalarda radiotexnik blok va sistemalardagi10 dan 30A gacha tok yuklanishdan saqlashuchun ishlatiladi. Unda ajraluvchi saqlagich 1,zanjirdan saqlagich kavsharlangan chiqishsimlari bor 2 korpus 4, qopqoq 3 va boshqadetallardan iborat. Saqlagich 1 shisha trubka,St 3 markali po‘latdan tayyorlangan ikkitapichoq, 0,20 li simdan tashkil topgan. Vilkaningchiqish simlari L63 markali latundan, o‘zi esaBrB2 markali bronzadan tayyorlangan.
Patron panelning yuza qismiga o‘rnatiladi.
Patronni yig‘ish tartibiPatronni yig‘ish tartibiPatronni yig‘ish tartibiPatronni yig‘ish tartibiPatronni yig‘ish tartibiSaqlagich quyidagi tartibda yig‘iladi. Sim
trubkaga yelimlangan pichoqqa kavsharlanadi.Trubkaning boshqa tomonidan boshqa pichoq-ning teshigiga sim o‘rnatilib kavsharlanadi.Pichoq ham trubkaga yelimlanadi. Bunda BTGOST 8017-74 yelimidan va POS 40 GOST21931-76 kavsharidan foydalaniladi. Vilkalarchiqish simlariga parchinlanib biriktiriladi. Keyinchiqish simlari korpus 4 teshigiga qo‘yiladi vagayka 6 bilan qisiladi. Keyin vilkaga saqlagicho‘rnatilib, qopqoq burab qo‘yiladi.
Patron shit paneliga to‘rtta vint yordamidaqotirib qo‘yiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Yarim ko‘rinish bilan yarim qirqim orasidagi chegara vazifasini nima bajaradi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qaysi detallar yelimlab biriktiriladi?5. Chizmadagi tok o‘tkazuvchi sistema detallarini ko‘rsating.6. Prujina 5 ning vazifasi nima?7. Patronni shit paneliga o‘rnatishda qanday o‘lchamlar inobatga olinishi kerak?8. Chizmada kavsharlashning shartli belgilanishini ko‘rsating.9. Chizmada egilgan detallarni ko‘rsating.
10. Detal 4 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Saqlagich 1 ning yig‘ish chizmasi, chiqish simlari bilan vilka 2 ning,nostandart detallarning chizmalarini va detal 3 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
62
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
102
.30.
00.0
1K
orpu
s1
Det
alla
r
Po‘
lat 4
52
02.3
0.00
.02
Fla
nes
2P
o‘la
t 20
302
.30.
00.0
3O
‘qP
o‘la
t 40
402
.30.
00.0
4R
olik
1P
o‘la
t 40
502
.30.
00.0
5Tr
ubka
1R
ezin
a6
02.3
0.00
.06
Qal
poqc
ha1
Po‘
lat 2
0
702
.30.
00.0
7V
int M
41
Po‘
lat 2
0
1
Sta
ndar
t buy
umla
r
11B
olt
M4x
12 G
OS
T7
80
5-7
02
123
13
Sh
ayb
a 4
65
G G
OS
T6
40
2-7
0
802
.30.
00.0
8O
‘q1
Po‘
lat 4
5
902
.30.
00.0
9V
tulk
a1
Po‘
lat 4
510
02.3
0.00
.10
Bur
ish
richa
gi1
Po‘
lat 4
5
Sha
yba
4 G
OS
T 1
0450
-68
2
14S
htift
1G
x12
GO
ST
31
28
-70
2
02.3
0.00
.00
YC
H
Qis
uvch
i
rolik
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
15P
od
ship
nik
24
GO
ST
83
38
-75
2
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
E k
o‘rin
ish
A
E
A
A–A
B
D
B–B
D k
o‘rin
ish
www.ziyouz.com kutubxonasi
63
QISUVCHIQISUVCHIQISUVCHIQISUVCHIQISUVCHI ROLIKROLIKROLIKROLIKROLIK
Qisuvchi rolik „Minsk-32“ EHM ning tasmatortuvchi mexanizmi to‘plagichida joylashgan vatasmani magnit kallagi yonidan harakatlanishinita’minlab turadi. Tasmaning o‘ngga yoki chapgaharakatlanishini rolik 4 bajaradi. Bunda tasmanielektr dvigatelning o‘ng yoki chap yetakchivaliga siqadi. Tasmaning o‘ng yoki chap tomongaharakatlanishi, rolik 4 ni elektr dvigatelning o‘ngyoki chap yetakchi valiga bosilishi orqali amalgaoshiriladi. Rolik richag 10 ga mahkamlangan vaishga tushiruvchi elektromagnit (chizmada ko‘r-satilmagan) o‘zagiga tortqi bilan biriktirilgan.
„Ishga tushirish“ signali kelganida chulg‘amorqali tok oqadi, natijada o‘zak tortilib, richag10 ni buradi va rolikni elektr dvigatel valiga
qisadi. „To‘xtash“ signali kelishi bilan elektro-magnitga tok kelishi to‘xtaydi. Bunda prujinarolikni tasmadan oladi, ya’ni uni dastlabkivaziyatiga qaytaradi.
Rolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibiRolikni yig‘ish tartibi
Rolik 4 ning ichki yo‘nig‘iga zoldirli pod-shipnik 15 o‘tkaziladi va flaneslar 2 bosibkiritiladi. Rolikka rezina trubka 5 kiydiriladi. Keyinrolik korpus 1 vilkasiga solinadi, uning teshigiorqali o‘q 3 o‘tkaziladi va shtiftlar 14 yordamidamahkamlanadi. Keyin richag 10 ga korpus teshigiorqali vtulka 9 o‘tkaziladi. Vtulkaga o‘q 8 qo‘yilib,uchiga qalpoqcha kiydiriladi va rolikni ish hola-tiga qo‘yib, shayba 12 kiydirilgan vint 7 burabkiritiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.3. Podshipnik 15 ni almashtirish uchun demontaj ishlari qay tartibda bajarilishi kerak?4. Chizmada zoldirli podshipniklar shartli qanday tasvirlanadi?5. Chizmadagi biriktirish o‘lchamlarini ko‘rsating.6. Yig‘ish chizmasida qanday o‘lchamlar ko‘rsatiladi?7. Yig‘ish chizmasi nima uchun xizmat qiladi?8. Qaysi detallarga rezba o‘yilgan?9. Detal 1 da nechta teshik bor?
10. Detal 8 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 6, 8 va 10 ning chizmalari va korpus 1 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
64
Sta
ndar
t buy
umla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
10
2.3
1.0
1.0
0Y
BTo
rmoz
lovc
hidi
sk1
Yig
‘ma
birli
klar
2G
‘alta
k1
3K
onta
ktli
kolo
dka
02
.31
.02
.00
YB
02
.31
.03
.00
YB
1
402
.31.
00.0
4K
orpu
s1
502
.31.
00.0
5O
‘rnat
ish
tirag
i1
602
.31.
00.0
6P
rujin
a1
702
.31.
00.0
7T
irak
1
802
.31.
00.0
8Q
isuv
chi d
isk
1
902
.31.
00.0
9H
alqa
1
Po‘
lat 6
5G
Po‘
lat 4
0
Qot
ishm
a A
L2
Po‘
lat 4
5
Po‘
lat 4
0P
o‘la
t 40
Det
alla
r
1002
.31.
00.1
0Q
istir
ma
Pre
sshp
an
11B
olt
M8x
25 G
OS
T7
79
8-7
01
122
Vin
t 2
M3
x10
GO
ST
14
91
-72
134
Vin
t 2M
3x6
GO
ST
17
47
5-7
2
Vin
t 2
M4
x15
GO
ST
14
91
-72
144
Ga
yka
M8
GO
ST
59
27
-70
151
Sh
ayb
a 4
65
G G
OS
T6
40
2-7
016
4
02.3
1.00
.00
YC
H
Ele
ktro
mag
nitli
torm
oz
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq 1
Var
aqla
r 1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
Sa
na
Ba
jard
iTe
ksh
ir.
B–B
D–D
A
DD
A
A–A
B
B
www.ziyouz.com kutubxonasi
65
ELEKTROMAGNITLI TORMOZELEKTROMAGNITLI TORMOZELEKTROMAGNITLI TORMOZELEKTROMAGNITLI TORMOZELEKTROMAGNITLI TORMOZ
Elektromagnitli tormoz „Minsk-32“ EHMdagi magnit tasma to‘plagichida magnit tasmaharakati tugaganda, kasseta yuritmasini to‘xta-tishda ishlatiladi. Tormoz yig‘ma birliklari tormozdiski 1, g‘altak 2, kontakt kolodka 3 dan iborat.45 markali po‘latdan tayyorlangan tormozdiskiga plastmassa qoplama ichi teshik parchin-mix 4x10 (GOST 12639-67 bo‘yicha) bilanqotiriladi.
G‘altak 2 plastmassa karkas-sim va loklanganmato (LXM-105 GOST 2214-70) dan iborat.Kolodka 3 plastmassadan quyib ishlangan, ungaST3 markali po‘latdan tayyorlangan rezbalivtulka armaturalangan. G‘altak 2 o‘ramlaridanzanjirga tok ulanganda qisuvchi disk 8 prujinaqarshiligini bosib o‘tib, oboyma 9 ga tortiladi.
Bunda tormoz diski 1 kasseta uzatmasida joy-lashgan oraliq diskdan (chizmada ko‘rsa-tilmagan) nari ketadi. Mexanizm yuritmasibunda tormozlanmay, erkin ishlaydi. Uzatmato‘xtatilganda, g‘altak zanjiridagi tok o‘chadi.
Tormozni yig‘ish tartibiTormozni yig‘ish tartibiTormozni yig‘ish tartibiTormozni yig‘ish tartibiTormozni yig‘ish tartibi
Kolodka 3 oboyma 9 ga vint 12 yordamidamahkamlanadi. Oboyma 9 korpus 4 ga shaybalar16 kiydirilgan vintlar 13 yordamida mahkam-lanadi. Qoplama tormoz diskiga parchinlabyopishtiriladi va qisuvchi disk 8 ga vintlar 14bilan mahkamlanadi. Halqa 9 ga tirak 7, prujina6 va g‘altak 2 o‘rnatiladi. Keyin tormoz diski1 o‘rnatish tiraklari 5 orasiga joylashtiriladi.Tormoz bolt 11 yordamida rostlanadi, u, o‘znavbatida, kontrgayka 15 yordamida qotiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada berilgan qirqimlarni nomlang.2. Mahalliy qirqim deb nimaga aytiladi? Chizmada shunday qirqimlar bormi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. G‘altak chulg‘amlari chizmadagi qirqimda qanday ko‘rsatiladi?5. Armaturalangan detallarni ko‘rsating.6. Qaysi detallar taramlangan?7. Prujinaning ish chizmalarida qanday o‘lchamlar qo‘yiladi?8. Korpus 4 da nechta rezba teshigi bor?9. Bolt 11 ning vazifasini tushuntiring.
10. Detal 4 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1–3 va 5–9 ning chizmalarini, halqa 9 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
5 – Chizmachilik
www.ziyouz.com kutubxonasi
66
02.3
2.00
.00
YC
H
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
102
.32.
01.0
0YB
Kor
pus
12
02.3
2.02
.00Y
BA
yri
1
Det
alla
r3
02.3
2.00
.03
Uya
2La
tun
L63
402
.32.
00.0
4R
ozet
ka1
502
.32.
00.0
5Q
opqo
q1
Pla
stm
assa
Pla
stm
assa
Sta
ndar
t buy
umla
r
6V
int
M3x
12 G
OS
T1
74
73
-72
2
Kon
takt
uyas
i
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq 1
Var
aqla
r 1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
D k
o‘rin
ish
E k
o‘rin
ish
poz.
4
A–A
B
A
D
AB
Yum
aloq
lans
inB
–B
E
www.ziyouz.com kutubxonasi
67
KONTAKT UYASIKONTAKT UYASIKONTAKT UYASIKONTAKT UYASIKONTAKT UYASI
Uya radiotexnik apparaturada past kuch-lanishli elektr zanjirlar simlarini ulash uchunxizmat qiladi va korpus 1, vilka 2, rozetka 4 vaboshqa detallardan tashkil topgan. Korpus 1 vavilka 2 – armaturalangan plastmassa buyumlar.Armatura korpusda ikkita rezbali vtulka vavilkadagi ikkita shtepsel ko‘rinishida, ular L63markali latundan tayyorlangan. Shtepsellargaasbob simlari kavsharlanadi, biriktiruvchi
simlar rozetka darchasidan chiqarilib, uyagakavsharlanadi.
Uyani yig‘ish tartibiUyani yig‘ish tartibiUyani yig‘ish tartibiUyani yig‘ish tartibiUyani yig‘ish tartibi
Korpus 1 va vilka 2 press-qolipda tayyorla-nadi. Rozetka 4 ga uya 3 qo‘yilib, mahkamla-nadi. Korpusga rozetka qo‘yiladi. Rozetkagaqopqoq qo‘yilib, uni korpusga rozetka bilanbirga, vintlar 6 yordamida mahkamlanadi. Uyamahkamlanadigan asbobning devor paneli kor-pus bilan rozetka orasida bo‘ladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. Qanday hollarda yarim qirqim bilan yarim ko‘rinish birgalikda tasvirlanadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Buyumning asbob va kabel qismlarini nomlang.5. Qaysi detallar taramlangan? Ular ish chizmalarida qanday belgilanadi?6. Tok o‘tkazuvchi detallarni ko‘rsating.7. Chegaradagi detallar qanday tasvirlanadi?8. Qanday hollarda gorizontal, frontal va profil qirqimlardagi kesuvchi tekislik joylashishi
belgilanmaydi va qirqimning o‘zi yozuv bilan belgilanmaydi?9. Rozetkani kabelga qo‘shish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?
10. Detal 10 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Vilka va korpus hamda nostandart detallarning chizmalarini, detal 1ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
68
Sta
ndar
t buy
umla
r
12V
int
M3x
10 G
OS
T1
47
6-7
51
131
02.3
3.00
.00
YC
H
Yur
itmal
i
to‘lq
inuz
atki
ch
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r 1
Vin
t 2
M4
x10
GO
ST
17
47
3-7
2
141
Gay
ka M
3 G
OS
T 5
916-
70
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Det
alla
r
1 2 3 4 5 6 7
02.3
3.00
.01
Kor
pus
1Q
otis
hm
aD
45
02.3
3.00
.02
Vin
t M6
1P
o‘la
t St3
02.3
3.00
.03
G‘il
dira
k1
Po‘
lat 4
5
02.3
3.00
.04
Val
1P
o‘la
t 35
02.3
3.00
.05
Vtu
lka
1P
o‘la
t St3
02.3
3.00
.06
Sht
ir1
Po‘
lat S
t402
.33.
00.0
7D
isk
1Q
otis
hma
D16
M=
2;Z
=1
2
802
.33.
00.0
8Q
istir
ma
1R
ezin
a-m
ato
902
.33.
00.0
9G
ayka
M16
x1,5
1P
o‘la
t St3
1002
.33.
00.1
0S
hest
erny
a1
Po‘
lat 4
511
02.3
3.00
.11
Das
ta1
Qot
ishm
a D
16
M=
2;Z
=1
7
15G
ayka
M4
GO
ST
591
6-70
1
16G
ayk
a M
10
x1 G
OS
T11
87
1-7
31
17S
hayb
a 4
GO
ST
695
8-68
1
18S
hp
on
ka 2
x2x8
GO
ST
87
89
-68
1
O‘z
.L
ist
Hu
jjat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
4 ta
tesh
. M3
D k
o‘rin
ish
B–B
A–A
poz.
1
4 ta
tesh
. B
B
A
D
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
69
YURITMALIYURITMALIYURITMALIYURITMALIYURITMALI TO‘LQINUZATKICHTO‘LQINUZATKICHTO‘LQINUZATKICHTO‘LQINUZATKICHTO‘LQINUZATKICH
Yuritmali to‘lqinuzatkich o‘ta yuqori chas-totali (O‘YCH) elektromagnit to‘lqinlariniso‘ndirishda ishlatiladi.
To‘lqinuzatkich O‘YCH kanali flanesigaM30x1,5 rezbada mahkamlangan. Shtir 6 yuqoriuchi bilan kanalga kiritiladi. Soat strelkasibo‘ylab disk 7 aylantirilganda shtir 6 vtulka 5rezbasi bo‘ylab yuqoriga suriladi hamdaelektromagnit to‘lqini kuchlanishini o‘zgar-tiradi.
To‘lqinuzatkichda mexanik yuritma mavjud.Elektr dvigatel ulanishi bilan val 4 tishli g‘ildi-raklar 3 ni aylantiradi. Tishli g‘ildirak valgashponka 18 yordamida biriktirilgan. Tishli g‘ildi-rak 3 shesternya 10 bilan ishlangan bo‘lib, ushtir bilan bikr birikkan.
Shesternya 10 aylanganda shtir 6 aylanib,o‘qi bo‘ylab yuqoriga va pastga suriladi, natijadaelektromagnit to‘lqin kuchlanishi o‘zgaradi.
To‘lqinuzatkichni yig‘ish tartibiTo‘lqinuzatkichni yig‘ish tartibiTo‘lqinuzatkichni yig‘ish tartibiTo‘lqinuzatkichni yig‘ish tartibiTo‘lqinuzatkichni yig‘ish tartibi
Shesternya 10 ning pastki qismiga disk 7presslab kiritiladi va qistirma 8 kiydirilib, gayka9 qotiriladi. Keyin shtir 6 ning rezbali uchigayumaloq gayka 16 burab kirgiziladi. Korpus 1ning ostidan rezbali vtulka o‘rnatilib, unga shtir6 burab kiritiladi.
Dasta 11 ga tishli g‘ildirak uning vali 4 vashponkasi 18 bilan o‘rnatiladi. Valning o‘ngtomonidagi uchiga shayba 17 kiydiriladi va gayka15 burab kiritiladi.
Dasta 11 korpusga vint 2 bilan qotiriladi.Vintlar 13 va 12 yordamida tishli juftlikningilashishi rostlanadi. Rostlangandan so‘ng kontr-gayka 14 burab qotiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. B–B tasvirda qanday detallar ko‘rsatilgan?2. Bosh ko‘rinishda qanday qirqimlar bajarilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. To‘lqinuzatkichning biriktirish o‘lchamlarini ko‘rsating.5. Detal 5 dagi yo‘niqni ko‘rsating. U nima uchun kerak?6. Yig‘ish chizmasi nima uchun bajariladi?7. Detal 1 da nechta teshik bor?8. M24½2 shartli belgilanishning aniq ma’nosini tushuntiring.9. GOST 2.402-68 da tishli g‘ildiraklar uchun qanday shartliliklar qabul qilingan?
10. Detal 1 ning eskizini bajaring.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 4, 5, 7 va 11 ning chizmalarini, detal 5 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
70
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
102
.34.
00.0
11
Det
alla
rQ
otis
hma
AL9
202
.34.
00.0
2
Kro
nsht
eyn
1La
tun
L63
302
.34.
00.0
3Tu
tkic
h1
402
.34.
00.0
4T
irak
1P
o‘la
t 45
Sta
ndar
t buy
umla
r
12V
int
2M2x
8 G
OS
T1
49
1-7
21
13
6
Vin
t 2M
2x6
GO
ST
14
91
-72
155
Sh
ayb
a 2
65
G G
OS
T6
40
2-7
0
Vin
t 2M
2x5
GO
ST
17
47
5-7
2
16Z
o‘ld
ir 6,
35 G
OS
T3
72
2-6
017
6P
od
ship
nik
80
02
5G
OS
T 7
24
2-7
018
2
Das
ta
Po‘
lat 4
5
502
.34.
00.0
5P
rujin
a1
602
.34.
00.0
6T
irak
1P
o‘la
t 20
702
.34.
00.0
7P
rujin
a1
802
.34.
00.0
8F
lane
s2
Qo
tish
ma
AL
99
02.3
4.00
.09
Rol
ik
202
.34.
00.1
0
02.3
4.00
.11
10 11
Taya
nch
Kor
pus
1 1
Po‘
lat 6
5G
Po‘
lat 6
5G
Po‘
lat 1
0
Po‘
lat 1
0Q
otis
hm
aA
L9
02.3
4.00
.00
YC
H
Bla
nkal
ar
datc
higi
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
5
D=0
,4n=
8t=
3
D=
0,3
n=
4t=
2
14
Sha
yba
2G
OS
T10
450-
684
4 at
v. ∅
2
A –
A
AAM
ikro
ulab
-uzg
ich
www.ziyouz.com kutubxonasi
71
BLANKALARBLANKALARBLANKALARBLANKALARBLANKALAR DATCHIGIDATCHIGIDATCHIGIDATCHIGIDATCHIGI
Datchik „Minsk-32“ EHM ning yozishqurilmasi ishida buzuqlik bo‘lganda, signal berishuchun ishlatiladi.
Blankalar qisuvchi roliklar 9 ta’sirida o‘tadi.Markazdan qochuvchi kuchlar ta’sirida sharik-lar 17 turtkich 3 shtokidan tarqalib, prujina 5ni siqadi va dasta 2 ni bo‘shatadi. Tutkichningbunday holatida mikroulab-uzgichning kon-taktlari ochiq bo‘ladi. Blanka buzilsa, rolik 9aylanmaydi, zoldir shtokka tushadi va tirak 4konussimon bo‘lgani va prujinalar 5 va 7 ta’siritufayli tutkichlar 3, zoldirlar bilan chapga hara-katlanadi, richagni qisadi va mikroulab-uzgich-ning kontaktlarini ulaydi. Bunda old panelda
„Buzilgan“ signali beriladi. Datchik tirak 6 bilanrostlanadi. Richag 2 ning holati vint 13 yordamidakronshteyn 1 ni harakatlantirib, rostlanadi.
Datchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibiDatchikni yig‘ish tartibi
Tayanch 10 sapfasiga zoldirli podshipniklar18 o‘rnatiladi. Keyin tirak 6 prujina 7 bilanbirgalikda flanes 8 ga burab kiritiladi va u rolik 9ga o‘rnatilib, vint 14 bilan qotiriladi. Rolikningboshqa tomonidan prujina 5, turtkich 3, zoldir-lar 17 va tirak 4 qo‘yilib, vintlar 14 bilan qoti-riladi. Keyin rolik 9 ga podshipnik 18 tayanch10 bilan o‘tqaziladi va vint 13 ga shaybalar 15 va16 kiydirilib korpusga qotiriladi. Kronshteyngavint 12 bilan mahkamlangan richag 2 korpus-ning yuqori qismiga vint 13 bilan qotiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada bajarilgan qirqimlarni nomlang.2. Qaysi detallar chizmadagi ko‘ndalang qirqimlarda qirqmasdan ko‘rsatiladi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Yig‘ish chizmalarida chegaradagi detallar qanday bajariladi?5. O‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.6. Podshipniklar qanday shartli tasvirlanadi?7. Vintlarni belgilashda qanday o‘lchamlar ko‘rsatiladi?8. Datchik qanday rostlanadi?9. Prujina 5 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?
10. Detal 3 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 4, 6, 8 va 11 ning chizmalarini, kronshteyn 1 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
72
B –
B
Sta
ndar
t buy
umla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
10
2.3
5.0
1.0
0Y
BA
sos
1
Det
alla
r
8V
int
2M3x
6 G
OS
T1
49
1-7
27
02.3
5.00
.00
YC
H
202
.35.
00.0
2A
jratk
ich
302
.35.
00.0
3K
orpu
s
402
.35.
00.0
4Q
opqo
q
502
.35.
00.0
5V
tulk
a
602
.35.
00.0
6Y
on
qo
pq
oq
702
.35.
00.0
7V
int
M2,
5
1P
o‘la
t 10
kl1 1 1
Latu
n L6
3
1 1La
tun
L63
Po‘
lat 1
0 kl
Po‘
lat 1
0 kl
Po‘
lat 1
0 kl
9V
int
2M3x
6 G
OS
T1
74
75
-72
2
10S
hayb
a 3
GO
ST
104
50-6
87
To‘lq
inuz
atki
ch-
koak
sial
lio‘
tish
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq 1
Var
aqla
r 1
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
A k
o‘rin
ish
poz.
5 k
o‘rs
atilm
agan
4 ta
tesh
.
AB B
www.ziyouz.com kutubxonasi
73
TO‘LQINUZATKICH-KOAKSIALLITO‘LQINUZATKICH-KOAKSIALLITO‘LQINUZATKICH-KOAKSIALLITO‘LQINUZATKICH-KOAKSIALLITO‘LQINUZATKICH-KOAKSIALLIO‘TISHO‘TISHO‘TISHO‘TISHO‘TISH
To‘lqinuzatkich-koaksialli o‘tish O‘YCHqurilmasida elektromagnit tebranishlarninguzatish liniyasida ishlatiladi. U korpus 3,ajratkich 2, bo‘lgich 1, qopqoq 4 va boshqadetallardan iborat. Bo‘lgich 1 kavsharlanganikkita detal uya va ichki o‘tkazgichdan iborat.Ular L63 markali latundan tayyorlangan.Korpus 3 nurlatgich korpusiga to‘rtta vint bilanqotiriladi.
Ikkita shtift orqali aniq biriktiriladi. Ajratkich2 ga elektromagnit tebranishlarni boshqa blokapparatlarga uzatuvchi koaksial kabel ulanadi.
O‘tishni yig‘ish tartibiO‘tishni yig‘ish tartibiO‘tishni yig‘ish tartibiO‘tishni yig‘ish tartibiO‘tishni yig‘ish tartibiUya va ichki o‘tkazgich kumush kavshar
bilan kavsharlanadi. Shunday hosil qilinganbo‘lgich 1 korpus 3 ning yumaloq teshigigaqo‘yiladi va vint 7 bilan mahkamlanadi. Keyinkorpusga vtulka 5 o‘tqaziladi, yon qopqoq 6kiydiriladi va vintlar 9 bilan qotiriladi. Uyatomonidan korpusga ajratkich 2 qo‘yiladi vashayba kiydirilgan vintlar bilan qotiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar ko‘rsatilgan?2. Nima uchun mahalliy qirqim ishlatiladi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qurilmani korpus generatoriga mahkamlashda qanday o‘lchamlar hisobga olinishi kerak?5. A ko‘rinishda qaysi detallar ko‘rsatilgan?6. Qaysi detallar o‘zaro kavsharlangan?7. M24½1 shartli belgilanishning ma’nosini tushuntiring.8. Detal 3 ning nechta rezbali teshigi bor?9. Detal 4 da nechta ochiq teshik bor?
10. Detal 3 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 4, 6, 8 va 11 ning chizmalarini, kronshteyn 1 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
74
BB
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Det
alla
r1
02.3
6.00
.01
Ust
ki k
orpu
s1
Qo
tish
ma
AL
9
202
.36.
00.0
2Iz
olat
or1
Chi
nni
302
.36.
00.0
3U
ya1
Latu
n L6
34
02.3
6.00
.04
Gay
ka1
502
.36.
00.0
5V
tulk
a1
Po‘
lat 1
06
02.3
6.00
.06
Gay
ka M
5x1
17
02.3
6.00
.07
Ost
ki k
orpu
s
Sta
ndar
t buy
umla
r
12V
int
M3x
20 G
OS
T1
03
36
-63
3
132
02.3
6.00
.00
YC
H
Vin
t 2M
3x8
GO
ST
17
47
3-7
2
141
Ha
lqa
6 G
OS
T 2
83
3-6
5
802
.36.
00.0
8Z
ichl
agic
h1
Rez
ina
902
.36.
00.0
9V
tulk
a1
Po‘
lat 1
010
02.3
6.00
.10
Kiri
sh g
ayka
si1
1102
.36.
00.1
1Q
isqi
chch
a11
Qo
tish
ma
AL
9
Latu
n L6
3Q
otis
hm
aA
L9
Qo
tish
ma
AL
9
Qo
tish
ma
AL
9
Yuq
ori c
hast
otal
iaj
ratk
ich
roze
tkas
i
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
15 16 17 18
1 1 5 1
Hal
qa18
GO
ST
1394
0-68
Hal
qa16
GO
ST
1394
1-68
Sha
yba
3 65
G G
OS
T6
40
2-7
0S
hayb
a5
GO
ST
104
50-6
8
D k
o‘rin
ish
A –
A
AA
B
B–B
www.ziyouz.com kutubxonasi
75
YUQORI CHASTOTALI AJRATKICHYUQORI CHASTOTALI AJRATKICHYUQORI CHASTOTALI AJRATKICHYUQORI CHASTOTALI AJRATKICHYUQORI CHASTOTALI AJRATKICHROZETKASIROZETKASIROZETKASIROZETKASIROZETKASI
Rozetka asboblarni yuqori chastotali kabelgaulash uchun xizmat qiladi. Qurilma ustki 1 vaostki 7 korpus, izolator 2, uya 3, taramli gayka4, kirish gaykasi 10 va boshqa detallardan iborat.Kabel mustahkam qotiriladi va xomutcha 11,vint 13 hamda zichlagich 8 yordamida zichlanadi.Markaziy o‘tkazgich uya 3 ga kavsharlanadi.Gayka 4 rozetkani kerakli joyga ulaydi.
Rozetkani yig‘ish tartibiRozetkani yig‘ish tartibiRozetkani yig‘ish tartibiRozetkani yig‘ish tartibiRozetkani yig‘ish tartibi
Izolator 2 teshigiga uya 3 o‘rnatilib, gayka 6bilan qotiriladi, uning ostiga esa shayba 18qo‘yiladi. Uyaning ustki qismiga esa halqa 14kiydirilgan. Korpus 1 ning yuqori qismidagisilindrik teshigiga izolator 2, vtulkalar 5 pruji-nali halqa 16 bilan qotiriladi. Keyin yuqorigikorpusga tashlama gayka 4 kiydiriladi va u prujinalihalqa 15 bilan qotiriladi. Keyin yuqori va pastkikorpuslar shaybalar 17 kiydirilgan vintlar 12bilan birlashtiriladi. Yig‘ilgan korpusning kirishqismiga zichlagich 8, vtulka 9 va keyin gayka 10burab kiritiladi va unda vintlar 13 vositasidaxomut 11 mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Chizmadagi B – B tasvir qirqimni ifodalaydimi yoki kesimni?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Zichlagich qanday ishlashini tushuntiring.5. Koaksial kabel qaysi detallar bilan birikadi?6. Yig‘ish chizmasiga qanday o‘lchamlar qo‘yiladi?7. Detal 7 da nechta rezbali teshik bor?8. Rezba M30½1,5 belgisini tushuntiring.9. Rozetkaga kabelni ulash uchun qanday operatsiyalar bajariladi?
10. Detal 1 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1–3, 7 va 10 ning chizmalarini, detal 7 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
76
E –
E
D k
o‘rin
ish
poz.
3
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
102
.37.
00.0
1S
htep
sel
3
Det
alla
rLa
tun
L63
202
.37.
00.0
2Q
opqo
q1
Teks
tolit
302
.37.
00.0
3B
osm
a pl
ata
1S
his
ha
-te
ksto
lit
402
.37.
00.0
4Q
isqi
ch q
opqo
g‘i
1P
o‘la
t 20
502
.37.
00.0
5P
rujin
a3
Po‘
lat 6
5G
602
.37.
00.0
6T
irak
3F
toro
plas
t
702
.37.
00.0
7Q
isqi
ch1
Po‘
lat 2
0
d-0,
4 n-
6t-
1.5
Sta
ndar
t buy
umla
r
12V
int
2M2,
5x5
GO
ST
17
47
3-7
21
133
Vin
t 2M
2,5x
8 G
OS
T1
74
73
-72
146
02.3
7.00
.00
YC
H
Tran
zist
orni
sina
sh u
chun
kolo
dka
Lite
r.O
g‘irl
.Mas
sh.
Var
aq1
Var
aqla
r1
802
.37.
00.0
8V
int M
51
Po‘
lat 2
0
902
.37.
00.0
9B
argc
ha1
Latu
n L6
3
1002
.37.
00.1
0K
orpu
s1
Qo
tish
ma
AL
2
1102
.37.
00.1
1P
lank
a2
Po‘
lat 2
0
15 16
Vin
t 2
M3
x10
GO
ST
17
47
4-7
2V
int
2M2,
5x6
GO
ST
17
47
5-7
24
Vin
t 2
M3
x10
GO
ST
17
47
5-7
24
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
Sa
na
Ba
jard
iTe
ksh
ir.
B k
o‘rin
ish
B
A
D
AE
E
O‘tk
azuv
chi
www.ziyouz.com kutubxonasi
77
TRANZISTORNI SINASH UCHUNTRANZISTORNI SINASH UCHUNTRANZISTORNI SINASH UCHUNTRANZISTORNI SINASH UCHUNTRANZISTORNI SINASH UCHUNKOLODKAKOLODKAKOLODKAKOLODKAKOLODKA
Kolodka tranzistorlarni sinash uchun kon-taktlash qurilmasi hisoblanadi. U korpus 10,qopqoq 2, qisma 7, bosma plata 3 va boshqadetallardan iborat. Aluminiy qotishmasidantayyorlangan korpus qirrali shakldaligi ungaradiator funksiyasini bajarish imkonini beradi.Sinashda tranzistorni bosma plata bilan qismaorasiga joylashtiriladi. Tirak 6 tranzistorningchiqiqlarini bosma platasi o‘tkazgichlariga qisib,ishonchli kontakt hosil qiladi. Kolodka maxsusrozetkaga o‘rnatiladi va unga o‘lchash asboblariulanadi.
Kolodkani yig‘ish tartibiKolodkani yig‘ish tartibiKolodkani yig‘ish tartibiKolodkani yig‘ish tartibiKolodkani yig‘ish tartibi
Korpus 10 ga vintlar 12 bilan bargcha 9,vintlar 13 bilan esa bosma plata 3 biriktiriladi.Korpus ostiga vintlar 16 yordamida ikkita planka11 biriktiriladi.
Qisqich 7 ning uchta teshigiga tiraklar 6,prujinalar 5 o‘rnatiladi va qopqoq 4 kiydirilibvint 15 lar bilan qotiriladi. Shunday qilib,yig‘ilgan qisma planka 11 va korpus orasidagiariqchaga o‘rnatiladi va maxsus vint 8 bilanqotirib qo‘yiladi.
Qopqoqqa shtepsellar 1 o‘rnatiladi, qopqoq2 esa korpusga vintlar 14 yordamida mahkam-lanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadan mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.2. Chizmada kesuvchi tekisliklar vaziyati qanday chiziqlar bilan ko‘rsatiladi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. B ko‘rinishda qaysi detallar ko‘rsatilgan?5. Buyumning gabarit o‘lchamlarini ko‘rsating.6. Vint 8 ning vazifasini tushuntiring.7. Korpus 10 da nechta rezbali teshik bor?8. Tok o‘tkazuvchi detallarni ko‘rsating.9. Qaysi detal taramlangan? U detalning ish chizmasida qanday tasvirlanadi?
10. Detal 7 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 2, 4, 7 va 10 ning chizmalarini, korpus 10 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
78
AD
A–A
BE
2 ta
tesh
.∅3
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
102
.38.
00.0
1Y
akor
1D
etal
lar
Po‘
lat 3
42
202
.38.
00.0
2V
tulk
aLa
tun
L63
302
.38.
00.0
3P
rujin
a1
Po‘
lat 6
5G
402
.38.
00.0
4G
ayka
15
02.3
8.00
.05
Sha
yba
1
602
.38.
00.0
6H
alqa
1
Latu
n L6
3B
ronz
a B
r B
2
702
.38.
00.0
7S
hayb
a2
Gen
inak
s8
02.3
8.00
.08
Vtu
lka
1La
tun
L63
902
.38.
00.0
9K
orpu
s1
Po‘
lat 1
512
1
Bro
nza
Br
B2
N=
5 d=
0,5
t=2
1002
.38.
00.1
0O
‘zak
1P
o‘la
t 151
211
02.3
8.00
.11
Izol
ator
2G
enin
aks
Sta
ndar
t buy
umla
r
12V
int
M2x
4 G
OS
T1
47
6-7
34
132
Vin
t 2M
2x5
GO
ST
17
47
3-7
2
142
Sh
tift
1,8
Gx6
GO
ST
31
28
-70
Gay
kaM
5G
OS
T59
27-7
0
151
02.3
8.00
.00
YC
H
Ele
ktro
mag
nit
Lite
r.O
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq 1
Var
aqla
r 1
Mat
eria
llar
16 17
Sim
PZ
V-1
-0,0
5G
OS
T7
26
2-7
00,
9L
okl
an
ga
n m
ato
LX
SG
OS
T 2
21
4-7
0
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
D–D
E–E
B–B
AD
B
www.ziyouz.com kutubxonasi
79
ELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNIT
Elektromagnit elektron hisoblash mashina-lari tarkibiga kiruvchi magnitli barabanda axbo-rotlarni to‘plash uchun mo‘ljallangan. U korpus9, o‘zak 10, g‘altaklar (7, 8, 16, 17), yakor 1,gaykalar 4, prujinalar 3 va boshqa detallardantuzilgan. G‘altak o‘ramlaridan jadallashtiruvchi toko‘tganda yakor 1, manzil sistemasi qaydlovchisiniolib tashlab, o‘zak 10 ni tortadi. Jadallashtiruvchitokdan so‘ng elektromagnit orqali tutib turish tokio‘tadi. Agar g‘altak o‘ramlari toksizlantirilsa, yakorprujinalar ta’sirida dastlabki vaziyatiga qaytadi.
Gayka 4 yakor yurishini rostlaydi. Elektro-magnit kommutator asosiga vintlar yordamidabiriktiriladi.
Elektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibi
G‘altak korpus 9 ga o‘rnatiladi va o‘zak 10bilan berkitiladi. U korpusga vintlar 13 yor-damida biriktiriladi. Korpusning boshqatomonidan presslab halqa 6 o‘rnatiladi vashayba 5 qo‘yilib yakor 1 o‘rnatiladi. Keyinyakorga tashlama gayka 4 kiydiriladi, rezbaliqismi bilan korpusga burab kiritiladi va yakoryo‘li (1,4 ± 0,1 mm) rostlangandan so‘ngvintlar 12 bilan qotiriladi. Shundan so‘ngyakor o‘zagiga prujina 3, vtulka 2 kiydirilib,gayka va tashlama gayka 14 burab, shtift 15 esapresslab kiritiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishdagi qirqimni nomlang.2. Chizmadagi B–B tasvir qirqimmi yoki kesim?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. A–A kesuvchi tekislik qaysi detallardan o‘tadi?5. Vintli prujinalar ish chizmalarida qanday tasvirlanadi?6. O‘ramlar ko‘ndalang va bo‘ylama qirqimlarda qanday tasvirlanadi?7. O‘zakda nechta teshik bor?8. Gayka 4 nima uchun xizmat qiladi?9. Yakor yo‘lini rostlash uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?
10. Detal 9 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 4, 8, 9 va 10 ning chizmalarini, o‘zak 10 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
80
A–
AA
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
11
Det
alla
rP
o‘la
t 20
21
Rez
ina
34
Po‘
lat 2
0
44
51
61
71
Po‘
lat 1
5 x
Po‘
lat 4
0Q
otis
hmaD
1
81
Rez
ina
02.3
9.00
.00
YC
H
Kas
seta
yurit
mas
inin
gka
liti
902
.39.
00.0
9Tu
shirg
ich
1P
o‘la
t 40
02.3
9.00
.01
Aso
s
02.3
9.00
.02
Hal
qa
02.3
9.00
.03
Seg
men
t02
.39.
00.0
4Tu
tkic
h
02.3
9.00
.05
Kor
pus
02.3
9.00
.06
Das
ta
02.3
9.00
.07
Xom
ut02
.39.
00.0
8H
alqa
Qot
ishm
aD1
1002
.39.
00.1
0G
ayka
M5
1P
o‘la
t 15x
Sta
ndar
t buy
umla
r
11B
olt
M8x
30 G
OS
T7
80
5-7
02
124
Vin
t 2
M4
x28
GO
ST
14
91
-72
134
Sh
ayb
a 8
65
G G
OS
T6
40
2-7
0
Sh
ayb
a 4
65
G G
OS
T6
40
2-7
0
142
Sha
yba
6 G
OS
T 1
0450
-68
151
Sha
rik II
3 m
m P
GO
ST
37
22
-60
16
417
Sha
yba
8 G
OS
T 1
1371
-68
2
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
Lite
r.O
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq 1
Var
aqla
r 1
E–
E
poz.
9
B k
o‘rin
ish
D–
Dto
‘nta
rilga
nBA
EE
D
D
www.ziyouz.com kutubxonasi
81
KASSETA YURITMASINING KALITIKASSETA YURITMASINING KALITIKASSETA YURITMASINING KALITIKASSETA YURITMASINING KALITIKASSETA YURITMASINING KALITI
Kalit „Minsk-32“ EHM ning axborotlarnito‘plovchi magnit tasmasining yuritmasida tas-mali kassetani mahkamlashda ishlatiladi.
Kalit xomut 7 va boltlar 11 yordamida yuritmao‘qiga bikr o‘rnatiladigan asos 1 (chizmadako‘rsatilmagan), korpus 5, turtib chiqargich 9,zoldirlar 17, turtkich 4, segmentlar 3, rezinahalqa 2 va boshqa detallardan tashkil topgan.
Kasseta korpus 5 ning tashqi to‘g‘inigaqotiriladi. Kassetani olish uchun dasta 6 nio‘zingizga tortish kerak. Bunda dastaga bikrbirikkan turtib chiqargich 9 suriladi va zoldirlarni17 bo‘shatadi. Kassetani mahkamlash teskaritartibda bajariladi.
Kalitni yig‘ish tartibiKalitni yig‘ish tartibiKalitni yig‘ish tartibiKalitni yig‘ish tartibiKalitni yig‘ish tartibi
Rezbali uchiga rezina halqa 8 kiydirilgan turtibchiqargich 9, korpus 5 ning markaziy teshigigao‘rnatiladi.
Korpusning radial teshiklariga sharik 17 lar,turtkichlar va segmentlar 3 qo‘yilib rezina halqa2 bilan berkitiladi.
Korpus asos 1 ga shaybalar 13 kiydirilganvintlar 12 bilan qotiriladi.
Dasta 6 korpusga gayka 10 yordamida qoti-riladi, uning ostiga maxsus shayba 15 qo‘yiladi.Keyin asos 1 ga xomut 7 shaybalar 14 va 16kiydirilgan boltlar 11 bilan biriktiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. Chizmada kesim tasvirini ko‘rsating. Qirqim bilan kesimning farqi nimada?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Korpus 5 da nechta teshik bor?5. Yig‘ish chizmasida chegara buyumlar qanday tasvirlanadi?6. Kalitning gabarit o‘lchamlarini ko‘rsating.7. Chizmada yarim ko‘rinish va yarim qirqim orasida nima turadi?8. Nima uchun detallar 4 va 17 shtrixlanmagan?9. Rezina halqa 8 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar qilish kerak.
10. Detal 5 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 5, 6, 7 va 9 ning chizmalarini, asos 1 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
6 – Chizmachilik
www.ziyouz.com kutubxonasi
82
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
102
.40.
00.0
1K
irgiz
ma
1
Det
alla
r
Po‘
lat 1
5x
202
.40.
00.0
2K
irish
kon
takt
i1
Latu
n L6
33
02.4
0.00
.03
Vtu
lka
2P
o‘la
t 15x
402
.40.
00.0
4K
orpu
s1
Po‘
lat 1
5x5
02.4
0.00
.05
Kon
takt
1La
tun
L63
602
.40.
00.0
6Y
arim
halq
a4
Pol
istir
ol
702
.40.
00.0
7C
hiqi
sh k
onta
kti
1La
tun
L63
Sta
ndar
t buy
umla
r
11V
int
M2x
4 G
OS
T1
47
6-7
52 4
Vin
t M
3x4
GO
ST
14
67
6-6
4
134
Rez
isto
r M
lT-0
,125
-140
GO
ST
711
3-6
8
8 9 10
02.4
0.00
.08
02.4
0.00
.09
02.4
0.00
.10
Max
sus
gayk
aH
alqa
Fik
sato
r
1 1 1
Po‘
lat 1
5xs
Latu
n L6
3
Latu
n L6
3
02.4
0.00
.00
YC
H
D2-
31
Atte
nyua
tori
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq 1
Var
aqla
r 1
12
Bos
hqa
buyu
mla
r
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
D k
o‘rin
ish
E k
o‘rin
ish
poz.
5M
5:1
F k
o‘rin
ish
poz.
6
B –
B
BA
B
A
Rez
isto
r
Tash
lam
a ga
ykan
ing
erki
n ay
lani
shin
ita
’min
laga
n ho
lda
qisi
lsin
D
A–
A
FE
www.ziyouz.com kutubxonasi
83
D2-31 ATTENYUATORID2-31 ATTENYUATORID2-31 ATTENYUATORID2-31 ATTENYUATORID2-31 ATTENYUATORI
Attenyuator aloqa sistemasida signal manbayibilan iste’molchi orasida moslashtirish qurilmasisifatida ishlatilib, unda elektr kuchlanishli signalbir vaqtning o‘zida 20 dB gacha pasaytiriladi. Ukeng miqyosda EHM ning hisoblash tizimlarida,yozishni kuchaytirishda, avtomatika va axborot-larni kiritish-chiqarish tizimlarida ishlatiladi.
Qurilma to‘rtta rezistor 13, oboymalar 9,kontaktlar 2, 5, 7 vtulkalar 3, qo‘yma 1, kor-pus 4 va boshqa detallardan tuzilgan.
Attenyuatorning ishlash prinsipi amplitudasignallari o‘zgarishining registivli (ro‘yxatli)bo‘linishiga asoslangan.
Attenyuatorni yig‘ish tartibiAttenyuatorni yig‘ish tartibiAttenyuatorni yig‘ish tartibiAttenyuatorni yig‘ish tartibiAttenyuatorni yig‘ish tartibi
Korpus 4 ning chiqig‘iga tashlama gayka 8kiydiriladi va uning erkin buralishi ta’minlanganholda qisiladi. Kontaktlar 2 va 7 ning bo‘yinlarigayarim halqalar 6 kiydiriladi va ular RTM YGO.054.006 bo‘yicha PU-2 poliuretan yelimi bilanyelimlanadi. Keyin halqa 9 ning bo‘shlig‘igarezistor 13 kontakt 5 bilan birgalikda kiritiladiva to‘rtta vint 12 bilan mahkamlanadi. Kontakt5 ning sangali chiqiqlariga ikkita MLT-025-26,1rezistori o‘rnatiladi.
Keyin korpus 4 ga kontakt 7, vtulka 3,rezistorli halqa 9, ikkinchi vtulka va qistirma 1qo‘yiladi va u ikkita vint 11 bilan qotiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi hamma tasvirlarni nomlang.2. B–B qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. A–A qirqim nima maqsadda bajarilgan?5. Qaysi detallar shaffof materialdan tayyorlangan?6. Nima uchun buyum 13 shtrixlanmagan?7. Chegaradagi detallar qanday tasvirlanadi?8. Qaysi detallar yelimlab biriktirilgan?9. Rezistor 13 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajariladi?
10. Korpus 4 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 2, 4, 5 va 9 ning chizmalarini, halqa 9 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
84
Poz
. 2, 3
va
7 la
r
o‘rt
aho
latd
ako
‘rsat
ilgan
Sta
ndar
t buy
umla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
102
.41.
01.0
0YB
Kor
pus
1
Det
alla
r
302
.41.
00.0
3S
taka
n1
Ebo
nit
402
.41.
00.0
4P
rujin
a1
Po‘
lat 6
5G
502
.41.
00.0
5Li
kopc
ha1
Po‘
lat S
t0
602
.41.
00.0
6O
‘zak
1P
ress
shpa
n
702
.41.
00.0
7R
icha
g1
Po‘
lat S
t3
9V
int
2M
4x1
6 G
OS
T1
49
1-7
22
02.4
1.00
.00
YC
H
5A12
7 ik
ki h
olat
daal
mas
hlab
ulag
ichi
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
202
.41.
00.0
2R
olik
1La
tun
L68
N=
6 d=
1t=
1,5
802
.41.
00.0
8Q
opqo
q1
Po‘
lat S
t3
10S
htift
3G
x16
GO
ST
31
28
-70
1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
Sa
na
Ba
jard
iTe
ksh
ir.
AA
A–
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
85
5A127 IKKI HOLATDA ALMASHLAB-5A127 IKKI HOLATDA ALMASHLAB-5A127 IKKI HOLATDA ALMASHLAB-5A127 IKKI HOLATDA ALMASHLAB-5A127 IKKI HOLATDA ALMASHLAB-ULAGICHIULAGICHIULAGICHIULAGICHIULAGICHI
Almashlab-ulagich har xil asboblarda man-bani ikki holatda almashlab ulashda ishlatiladi.U korpus 1, qopqoq 8, harakatlanuvchi detallar2, 3, 4, 7 va boshqa detallardan tuzilgan. Plast-massa korpusga L63 markali latundan tayyor-langan ikkita kontakt mahkamlangan.
Richag 7 chapga harakatlanganda stakan 3o‘ngga og‘adi, rolik 2 esa chapga dumalaydi vaikkita chap kontaktlar tutashadi; bu vaqtda o‘ngkontaktlar ochiq bo‘ladi.
Almashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibi
Korpus 1 kontaktlarni bosim bilan plastmas-sani press-qolipga bosib tayyorlangan. Stakan 3ga prujina qo‘yiladi, ustidan likopcha o‘rnatiladi.Keyin korpusga rolik 2 tushiriladi va unga stakanqo‘yiladi.
Richag 7 ni qopqoq 8 ga kiritib, shtift 10bosib o‘rnatiladi, qistirma 6 qo‘yiladi va qopqoq8 korpusga shunday o‘rnatiladiki, unda richag-ning sharsimon sirti likopcha 5 ning chuqur-lashgan qismida joylashsin. So‘ng vintlar 9 burabkiritiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Kesim bilan qirqim orasida qanday farq bor?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.5. M16x1 rezbaning shartli belgilanishini tushuntiring.6. O‘ng kontaktlarning tutashishida tokning o‘tish yo‘lini ko‘rsating.7. Detal 7 ni qanday sirtlar hosil qiladi?8. Nima uchun kesim qo‘llanadi?9. Detal 8 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Korpus 1 ning yig‘ish chizmasini, detallar 3, 5, 7, 8 ning chizmalarini,korpus 1 ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
86
D –
D
02.4
2.00
.00
YC
H
Det
alla
r
302
.42.
00.0
3S
anga
lius
hlag
ich
1La
tun
L63
402
.42.
00.0
4K
orpu
s1
502
.42.
00.0
5Q
opqo
q1
602
.42.
00.0
6F
lane
s1
702
.42.
00.0
7F
lane
s1
202
.42.
00.0
2G
ayka
1La
tun
L63
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
102
.42.
00.0
2P
lunj
er1
Latu
n L6
3
Latu
n L6
3
Latu
n L6
3La
tun
L63
Latu
n L6
3S
tand
art b
uyum
lar
8V
int
2M
4x3
5 G
OS
T1
49
1-7
24
9V
int
2M
3x1
0 G
OS
T1
74
73
-72
4
Rez
onat
or
Lite
r.O
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
B –
B
poz.
3
4 ta
tesh
.A
– A
4 ta
tesh
.
AA
BB
DD
www.ziyouz.com kutubxonasi
87
REZONATORREZONATORREZONATORREZONATORREZONATOR
Rezonator uskunadagi O‘YCH tebranishnigeneratsiyalash va kuchaytirish ishlarida ishla-tiladi. U ichida rezonator kamera joylashgankorpus 4, qopqoq 5, sangali tutkich 3, flanes-lar 6,7, plunjer 1, gaykalar 2 va mahkamlashdetallaridan tashkil topgan.
Rezonator kamerasi hajmining o‘zgarishiplunjer 1 ni o‘q bo‘ylab harakatlantirib hosilqilinadi, natijada O‘YCH tebranish generatsiyasi(kuchlantirish) ravon o‘zgaradi. O‘rnatilgan
chastotani barqarorlashtirish plunjer 1 ni qisuv-chi gayka 2 bilan qotirish orqali amalga oshiriladi.
Rezonatorni yig‘ish tartibiRezonatorni yig‘ish tartibiRezonatorni yig‘ish tartibiRezonatorni yig‘ish tartibiRezonatorni yig‘ish tartibiKorpus 4 ga qopqoq 5 bosib kiritiladi.
Korpusning to‘g‘ri burchakli yon chiqig‘iga fla-neslar 6 va 7 o‘tqaziladi va vintlar 8 bilanmahkamlanadi. Yuqoridagi yumaloq chiqiqqasangali tutkich 3 o‘tqaziladi va vintlar 9 bilanmahkamlanadi. Keyin sangali tutqichga plunjer1 burab kiritiladi, tashqaridan esa gayka 2qotiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang. Nima uchun bosh ko‘rinishda va chapdan ko‘rinishdaustyozma qo‘yilmagan?
2. B – B qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. Qaysi detalda taramlash bor?5. Nima uchun plunjer 1 qirqimda shtrixlanmagan?6. Biriktirish o‘lchamlarini ko‘rsating.7. Gayka 2 qanday vazifani bajaradi?8. Rezba 14x1 belgilanishini tushuntiring.9. Flanes 7 da nechta teshik bor?
10. Detal 3 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 3, 4, 5 va 7 ning chizmalarini, korpus 4 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
88
BB
B–B
poz.
10
Sta
ndar
t buy
umla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
1K
orpu
s1
Det
alla
r
302
.43.
00.0
3D
iafr
agm
a1
Fto
ropl
ast
402
.43.
00.0
4Q
istir
ma
1R
ezin
a
502
.43.
00.0
5G
ayka
M52
x1,5
1P
o‘la
t 30
602
.43.
00.0
6M
ufta
1P
o‘la
t 45
702
.43.
00.0
7F
lane
s1
Po‘
lat 4
0
11V
int
M3x
6 G
OS
T1
47
4-6
41
02.4
3.00
.00
YC
H
Dia
frag
mal
iel
ektr
naso
s
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
202
.43.
00.0
2P
ona
Fto
ropl
ast
802
.43.
00.0
8Q
opqo
q1
Po‘
lat 4
5
12H
alqa
40
GO
ST
13
94
0-6
81
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
02.4
3.00
.01
1
Po‘
lat 6
5G9
02.4
3.00
.09
Pru
jina
1
Po‘
lat 4
510
02.4
3.00
.10
Reg
ulat
or1
Po‘
lat 4
5
D=
2 n=
6t=
5
131
Sht
ift 3
Gx2
0 G
OS
T3
12
80
-70
A K
o‘rin
ish
3 ta
tesh
.4
ta te
sh.
2 ta
tesh
.
A D
D
D –
D p
oz. 8
yoy
ilgan
www.ziyouz.com kutubxonasi
89
DIAFRAGMALI ELEKTR NASOSDIAFRAGMALI ELEKTR NASOSDIAFRAGMALI ELEKTR NASOSDIAFRAGMALI ELEKTR NASOSDIAFRAGMALI ELEKTR NASOS
Elektr nasos elektron apparatlardagi suyuq-liklarni haydashda ishlatiladi. Nasos elektromag-nit bilan komplektda o‘rnatiladi, undagi tortqiyordamida mufta 6 va diafragma 3 ga qaytma-ilgarilanma harakat qiladi.
Elektromagnit va tortqi chizmada ko‘rsatil-magan. Tortqi kallagi mufta yon tomonidagikesikdagi maxsus teshikka kiritiladi. Diafragma-ning dastlabki holati rostlagich 10 yordamidarostlanadi.
Diafragma tortilganda suyuqlik korpus 1 ningyon teshigidan tortiladi. Diafragma qaytayotganda
bukilib, oldin vkladish 2 ning yon teshiklariniberkitadi, keyin suyuqlikni markaziy teshikkaitaradi.
Nasosni yig‘ish tartibiNasosni yig‘ish tartibiNasosni yig‘ish tartibiNasosni yig‘ish tartibiNasosni yig‘ish tartibi
Mufta 6 diafragma 3 ga shtift 13 yordamidabiriktiriladi va vint 11 bilan qotiriladi. Qopqoq8 flanesga prujina halqa 12 bilan biriktiriladi.Korpusga vkladish 2, muftali diafragma, qistirma4, prujina 9 va flanes 7 li qopqoq 8 qo‘yiladi.Korpusdagi bu detallar gayka 5 va rostlagich 10bilan mahkamlanadi, ular qopqoqqa burabkiritiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.2. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. 24½2 rezbaning shartli belgilanishini tushuntiring.5. B – B qirqimning zarurligini asoslang.6. Detal 10 da nechta teshik bor?7. Biriktirish va gabarit o‘lchamlarni o‘qing?8. Nima uchun B – B qirqimda silindrik kesuvchi sirt ishlatilgan va yoyib ko‘rsatilgan?9. Detal 3 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 2, 6 – 8 va 10 ning chizmalarini, korpus 1 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
90
30
2.4
4.0
0.0
3Y
BP
anel
1
402
.44.
00.0
4
Det
alla
r1
5Q
istir
ma
1
Qot
ishm
a A
D1
02.4
4.00
.05
602
.44.
00.0
6Z
oldi
rqo
pqog
‘i
702
.44.
00.0
71
Po‘
lat 4
5
802
.44.
00.0
8R
otor
1
902
.44.
00.0
9P
ona
2Te
ksto
lit
Tiq
inQ
otis
hma
AD
1To
‘pla
m
She
ster
nya
o‘qi
1
10
M=
0,3
z=12
11 12
Qot
ishm
a A
L2
Qot
ishm
a D
1
02.4
4.00
.10
Qop
qoq
1Q
otis
hma
AL9
02.4
4.00
.11
Tira
k2
Teks
tolit
02.4
4.00
.12
Tiq
in1
Qot
ishm
a A
D1
1Q
otis
hma
D1
Sta
ndar
t buy
umla
r
15V
int
2M
1,2
x10
GO
ST
14
91
-72
3
162
Vin
t 2M
1x5
GO
ST
17
47
5-7
2
Tru
bka
5x0
,4 G
OS
T1
90
34
-73
17
02.4
4.00
.00
YC
H
Asi
nxro
n
dvig
atel
O‘z
.L
isB
aja
rdi
Teks
hir.
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
10
2.4
4.0
1.0
0Y
BK
orpu
s1
Yig
‘ma
birli
klar
2S
tato
r1
02
.44
.02
.00
YB
13 1402
.44.
00.1
3Z
oldi
rqo
pqog
‘i02
.44.
00.1
4Q
istir
ma
1P
last
mas
sa
Mat
eria
llar
Huj
jat
Imzo
Sa
na
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
B k
o‘rin
ish
A
Bar
gcha
yoy
ilmas
i
A
Bar
gcha
A –
A
B
www.ziyouz.com kutubxonasi
91
ASINXRON DVIGATELASINXRON DVIGATELASINXRON DVIGATELASINXRON DVIGATELASINXRON DVIGATEL
Magnitlanmagan ichi bo‘sh rotorli asinxronikki fazali boshqariluvchi elektr dvigatel ijrochidvigatel sifatida hisoblash-yechish qurilma-larining kuzatuvchi tizimlarida ishlatiladi.
Dvigateldagi statorning ikkita o‘zagi bor:ichki va tashqi, ular 1512 (ECHG) markalielektrotexnik po‘lat listdan tayyorlangan. Tashqio‘zak korpus 1 ning ichida joylashgan, ariqchasiyo‘q, statorning ichki o‘zagi ariqchalariga qo‘z-g‘atish va boshqarish chulg‘ami joylashtirilgan.Rotor 8 aluminiy qotishmasidan tayyorlanganbo‘lib, g‘ildirak bilan ilashgan maxsus barabandaturgan o‘q-shesternya 7 ga o‘tqazilgan.
Panel 3 armaturalangan plastmassa buyum.Armatura bargcha bo‘lib, L63 markali latundantayyorlangan.
Dvigatelni yig‘ish tartibiDvigatelni yig‘ish tartibiDvigatelni yig‘ish tartibiDvigatelni yig‘ish tartibiDvigatelni yig‘ish tartibi
Korpus 1 oldindan yig‘ilgan tashqi o‘zakplastinalar to‘plami bilan birga quyiladi. Panel3 press-qolipda tayyorlanadi. Korpusdagi pod-shipniklar 6 va 13 vkladishlar 9 ga yumaloqlabqotiriladi.
Podshipniklarning tiraklari 11 tiqinlar 4 va12 bilan berkitiladi, bir nechta nuqtasiga kernlaburib mahkamlanadi. Rotor o‘q-shesternya 7 gabosib kiritiladi. Korpusning podshipnigi 6korpusga bosib kiritilib, vint 16 bilan qotiriladi.Korpus podshipnigi 13 qopqoq 10 ga o‘rnatiladi.Keyin qopqoq 10 ning silindrik chiqig‘iga trubka17 joylanadi va uchi yumaloqlanadi. Shundanso‘ng korpusga o‘q rotor bilan birga qo‘yiladi,qopqoq 10 panel 3 bilan birga berkitilib, vint15 lar yordamida mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi bajarilgan qirqimlarni nomlang.2. A – A qirqimda qaysi detallar ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini toping.4. GOST 2.402-68 da tishli g‘ildiraklarni tasvirlash uchun qanday shartli belgilashlar
qabul qilingan?5. Detal 1 da nechta teshik bor?6. Yakor va statorlar elektr cho‘lg‘amlarining ko‘ndalang hamda bo‘ylama qirqimlari
chizmada qanday tasvirlanadi?7. O‘zakning magnit o‘tkazgichi ko‘ndalang kesimda qanday tasvirlanadi (o‘zakni tashkil
qilgan listlarga nisbatan)?8. Elektr mashinalar stator va rotorlarining bo‘ylama qirqimlari chizmada qanday
tasvirlanadi?9. Armaturalangan detalni ko‘rsating.
10. Detal 10 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Korpus 1 ning yig‘ish chizmasi, detallar 6, 8, 10 va 13 ning chizmalariva rotor 8 ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
92
EA
– A
E k
o‘rin
ish
poz.
6 M
Z:1
Sta
ndar
t buy
umla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
10
2.4
5.0
1.0
0Y
BK
lem
ma
1
Det
alla
r3
D k
o‘rin
ish
Turt
kich
1La
tun
L63
402
.45.
00.0
4Tu
gma
1P
last
mas
sa
502
.45.
00.0
5P
rujin
a1
Po‘
lat 6
5G
602
.45.
00.0
6Q
opqo
q1
Pla
stm
assa
702
.45.
00.0
7S
eksi
ya1
Vin
t 2
M3
x16
GO
ST
14
92
-72
2
02.4
5.00
.00
YC
H
Qis
qa m
udda
tel
ektr
sig
nali
beru
vchi
tugm
acha
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
2Tu
tash
tiruv
chi
1
d=1
n=4
t=0
,8
802
.45.
00.0
8K
orpu
s1
Pla
stm
assa
10 O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
02
.45
.02
.00
YB
902
.45.
00.0
9P
rujin
a1
Po‘
lat 6
5G
Pla
stm
assa
d=1
n=8
t=3
02.4
5.00
.03
B k
o‘rin
ish
Qop
qoq
(poz
.6)
ko‘rs
atilm
agan
AA
B
FF
B
F –
F
poz.
8
www.ziyouz.com kutubxonasi
93
QISQA MUDDAT ELEKTR SIGNALIQISQA MUDDAT ELEKTR SIGNALIQISQA MUDDAT ELEKTR SIGNALIQISQA MUDDAT ELEKTR SIGNALIQISQA MUDDAT ELEKTR SIGNALIBERUVCHI TUGMACHABERUVCHI TUGMACHABERUVCHI TUGMACHABERUVCHI TUGMACHABERUVCHI TUGMACHA
Tugmacha elektr zanjirlarda qisqa muddatelektr signali berishda ishlatiladi. U korpus 8,seksiya 7, qopqoq 6, turtki 3, tutashtirgich 2,prujinalar 5 va 9, barg shaklidagi kontaktliklemma 1, tugmachalar 4 va vintlar 10 dantuzilgan. Plastmassali tutashtirgich 2 ichida po‘lat(Ct3) plastina bo‘lib, uning chizig‘ida misdankontaktlar joylashgan. Shunday kontaktlarklemma 1 bargiga ham mahkamlangan.Kontaktlar M3 markali misdan tayyorlangan.
Tugmacha 4 bosilganda harakatlanuvchikontaktli tutashtirgich, yuqoridagi harakatlan-maydigan juft kontakt bilan tutashishni uzib,pastga harakatlanib pastki harakatlanmaydigan
juft kontakt bilan tutashadi. Tugmacha qo‘yibyuborilsa, prujinalar tutashtirgichni birinchiholatiga qaytaradi.
Tugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibi
Klemma barglari 1 va tutashtirgich plastin-kasiga kontaktlar parchinlanadi. Tutashtirgich2 plastinani plastmassa bilan press-qolipga bosibtayyorlanadi. Klemma 1 ning bukilgan qismikorpus 8 ning yon tirqishiga o‘rnatiladi va burabmahkamlanadi.
Keyin korpusga seksiya qo‘yiladi hamda turtki3 ga tutashtirgich 2, prujina 5 kiydiriladi vatugmacha 4 burab kiritiladi. Yig‘ilgan bir guruhdetallar prujina bilan korpus ichiga qo‘yiladi,qopqoq 6 qo‘yilib, vint 10 bilan qotiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Chizmada mahalliy qirqimning vazifasi nima?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Gabarit o‘lchamlarni o‘qing.5. Prujinalar 5 va 9 ning vazifasini tushuntiring.6. Armaturalangan detalni ko‘rsating.7. Vintli prujinalar ish chizmalarida qanday tasvirlanadi? Qaysi o‘lchamlari ko‘rsatilishi
kerak?8. Tok o‘tkazish sistemasidagi detallarni ko‘rsating.9. Prujina 9 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak.
10. Detal 8 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Tutashtirgichning yig‘ish chizmasi, detallar 3, 6, 7, 8 ning chiz-malari va qopqoqning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
94
E
A
D
A
F 02.4
6.00
.00
YC
H
Ele
ktro
mag
nit
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.Li
s
Sta
ndar
t buy
umla
r
12V
int
2M
2,5
x12
GO
ST
14
91
-72
2
132
Vin
t 2M
3x6
GO
ST
14
91
-72
146
Sh
ayb
a 3
GO
ST
10
45
0-6
8
Vin
t 2
M3
x10
GO
ST
14
91
-72
152
166
172
18 19 20
8
Vin
t 2M
2,5x
4 G
OS
T1
74
74
-72
Sh
ayb
a 3
65
G G
OS
T6
40
2-7
0
Sh
ayb
a 2
,5 G
OS
T1
04
50
-68
Sim
GO
ST
102
88-7
4
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
302
.46.
00.0
3O
‘zak
1
402
.46.
00.0
4Q
istir
ma
1La
tun
L63
502
.46.
00.0
5S
heka
2
Latu
n L6
36
02.4
6.00
.06
Vtu
lka
1
702
.46.
00.0
7V
tulk
a1
Teks
tolit
Bro
nza
10
Det
alla
r
102
.46.
01.0
0YB
Kol
odka
1
202
.46.
00.0
2D
asta
1P
o‘la
t A12
Po‘
lat 1
212
802
.46.
00.0
8K
orpu
s1
Latu
n L6
3
902
.46.
00.0
91
1002
.46.
00.1
0G
ayka
M33
x21
Po‘
lat 1
212
1102
.46.
00.1
1Y
akor
1P
o‘la
t 121
2
Hal
qaLa
tun
L63
Mat
eria
llar
Lokl
anga
n m
ato
LXS
-105
-221
4
5 m
Baj
ardi
Teks
hir.
Huj
jat
Imzo
San
a
D k
o‘rin
ish
F–
F to
‘nta
rilga
n
4 ta
tesh
.B
ko‘
rinis
h
A –
A
AB
E –
E
E
www.ziyouz.com kutubxonasi
95
ELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNITELEKTROMAGNIT
Qurilma „Minsk-32“ EHM dagi axborotlarto‘plovchi magnit tasmasining tasma tortuvchimexanizmida ishga tushiruvchi elektromagnitsifatida qo‘llaniladi.
Elektromagnit korpusi 8 da g‘altak (poz. 5, 6,19 va 20), o‘zak 3, yakor 4, kolodka 1 va boshqadetallar bor. Kolodka 1 armaturalangan plastmassabuyum. Armaturasi rezbali vtulka ko‘rinishidabo‘lib, L63 markali latundan tayyorlangan.
„Ishga tushirish“ signali kelganda g‘altakcho‘lg‘amlaridan tok o‘tadi va yakor 11tortiladi, o‘ngga bog‘langan richagni buradi varolik bilan magnitli tasmani (richag, rolik vatasma chizmada ko‘rsatilmagan) qisadi. Magnittasmasining siljishi ro‘y beradi. „To‘xta“signalida elektromagnit toksizlanadi va prujinaqisuvchi rolikni tasmadan oladi. Tasma to‘xtaydi.Bir guruh detallar – halqa 9, gayka 10, dasta
2 va boshqa detallar – yakorning yurishinirostlashga xizmat qiladi.
Elektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibiElektromagnitni yig‘ish tartibi
Kolodka 1 press-qolipda tayyorlanadi. Uo‘zak 3 ning tashqi sirtiga vint 12 va shayba17 lar yordamida mahkamlanadi. G‘altakyig‘iladi va o‘zakka o‘tqazilib, qistirma 4 bilanbirga korpus 8 ga o‘rnatiladi va shaybalar 16kiydirilgan holda vintlar 14 bilan mahkam-lanadi. Korpusning kichik silindrik bo‘shlig‘igayakor o‘rnatiladi, unga halqa 9 kiydiriladi vakorpusga burab kiritiladi. Keyin yakorningchiqish simiga vtulka 7 kiydiriladi va halqagatashlama gayka 10 burab kiritiladi. Tashlamagaykaga ikkita vint 15 bilan dasta 2 qotiriladi.
Yakorning yurishini rostlash uchun, vintlar14 bo‘shatiladi, dasta 2 bilan gayka 10 ni burabyakorning belgilangan yurishiga mos holatgakeltiriladi va vintlar qotiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan?2. Chizmadagi A–A tasvirlanish qirqimmi yoki kesim?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Cho‘lg‘am ko‘ndalang va bo‘ylama qirqimlarda qanday tasvirlanadi?5. Qaysi detallar taramlangan? Ular ish chizmalarida qanday belgilanadi?6. Qurilmadagi armaturalangan detalni ko‘rsating. Armaturani plastmassada
mahkamlashning mohiyati nima?7. Yakor 11 qanday rostlanadi?8. Korpus 8 da nechta teshik bor?9. Qistirma 4 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?
10. Detal 9 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 3, 8, 9, 10 va 11 ning chizmalari va korpus 8 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
96
A k
o‘rin
ish
2 ta
tesh
.
M12
chap
Sta
ndar
tbu
yum
lar
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
102
.47.
01.0
0YB
Soz
lagi
ch1
Det
alla
r
302
.47.
00.0
3Q
istir
ma
1F
tor-
plas
t
402
.47.
00.0
4H
alqa
1
502
.47.
00.0
5Q
istir
ma
2R
ezin
a
11V
int
M3x
8 G
OS
T1
47
6-7
5
1
02.4
1.00
.00
YC
H
Gaz
red
ukto
ri
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
202
.47.
00.0
2K
alla
k1
Latu
n L6
3
12V
int
M3x
10 G
OS
T1
74
75
-72
1
O‘z
.L
ist
Hu
jjat
Imzo
Sa
na
Ba
jard
iTe
ksh
ir.
Latu
n L6
3
602
.47.
00.0
6S
htut
ser
2P
o‘la
t 15
x
702
.47.
00.0
7G
ayka
1P
o‘la
t 20
802
.47.
00.0
8K
lapa
n1
Fto
r-pl
ast
902
.47.
00.0
9K
orpu
s1
Po‘
lat 1
5 x
1002
.47.
00.1
0Q
opqo
q1
Po‘
lat 1
5 x
113
Sh
po
nka
3x3
x6G
OS
T 8
78
9-6
8
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
97
GAZ REDUKTORIGAZ REDUKTORIGAZ REDUKTORIGAZ REDUKTORIGAZ REDUKTORI
Reduktor vakuum uskunalarda gaz bosiminirostlash uchun mo‘ljallangan. U korpus 9,qopqoq 10, qalpoq 2, rostlagich 1, klapan 8 vaboshqa detallardan tuzilgan. Rostlagich kavshar-langan buyum bo‘lib shtok (L63 latun) vatirakdan (15½ po‘lat) tashkil topgan bo‘lib,ular orasida silfon joylashgan. Kallak 2 soatstrelkasiga qarama-qarshi buralganda rostlagichshtoki klapanni bo‘shatadi va gaz chap shtut-serdan o‘ng shtutserga o‘ta boshlaydi. Klapanbilan korpus oralig‘ining kattaligi reduktordanchiqayotgan gaz bosimining o‘zgarishiga bog‘liq.Shtok va tirakka kavsharlangan silfon korpus bilan
harakatlanuvchi detallarning jips yopishishinita’minlaydi. Shtokning o‘q bo‘ylab harakatla-nishi sirpanuvchi shponka 13 bilan ta’minlanadi.
Reduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibi
Shtok ariqchasiga shponka 13 bosib kiritiladi.Keyin shtokka silfon va tirak kiritiladi. Silfon shtokva tarak bilan kavsharlab (kavshar POS 40GOST 21931) biriktiriladi. Keyin rostlagich 1korpusga qistirma 3 da qo‘yiladi, ustidan kallak 2burab kiritiladi, halqa 4 o‘rnatiladi, qopqoq 10burab kiritiladi va vint 11 bilan qotiriladi.Korpusning rezbali yon chiziqlariga rezinaqistirma 5 va shtutser 6 o‘rnatiladi va gayka 7bilan qisib qo‘yiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Nima sababdan chiqarish elementlari ko‘rsatilgan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.5. Yig‘ish chizmalaridagi pozitsiyalashni GOST 2. 109-73 qanday tartibda joylashtirishni
ko‘zda tutadi.6. Yig‘ish chizmalariga qanday o‘lchamlar qo‘yiladi?7. Chizmada chap rezba qanday belgilanadi?8. Zichlagich detallarni ko‘rsating.9. Chizmada kavsharlanishni shartli belgilashni ko‘rsating.
10. Klapan 8 ni almashtirish uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?11. Detal 9 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Rostlagich 1 ning yig‘ish chizmasi, detallar 2, 6, 7, 9 va 10 ningchizmalari va qopqoqning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
7 – Chizmachilik
www.ziyouz.com kutubxonasi
98
Sta
ndar
t buy
umla
r
10V
int
2M2x
6 G
OS
T1
49
1-7
26
113
Vin
t 2
M3
x28
GO
ST
14
91
-72
123
Sh
ayb
a 3
GO
ST
10
45
0-6
8
Sh
ayb
a 3
65
GG
OS
T 6
40
2-7
0
133
Trub
ka T
LB-1
GO
ST
96
14
-75
1438
02.4
8.00
.00
YC
H
Sin
xrog
ener
ator
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
102
.48.
01.0
0YC
HP
anel
1
Yig
‘ma
birli
klar
202
.48.
02.0
0YC
HG
‘alta
k19
302
.48.
00.0
3S
tato
r1
Po‘
lat 4
0XN
402
.48.
00.0
4Q
opqo
q
502
.48.
00.0
5K
ulac
hokl
iva
l
602
.48.
00.0
6M
agni
t
702
.48.
00.0
7H
alqa
Qot
ishm
aD
16
Po‘
lat 2
0
802
.48.
00.0
8Iz
olat
orP
last
mas
.
Det
alla
r
902
.48.
00.0
9R
otor
Po‘
lat 4
0XN
Qot
ishm
aY
ND
K-2
4
Qot
ishm
aD
16
Mat
eria
llar
A–
A
D k
o‘rin
ish
B –
B to
‘nta
rilga
n
3 ta
tesh
.
DB
B
AA
www.ziyouz.com kutubxonasi
99
SINXROGENERATORSINXROGENERATORSINXROGENERATORSINXROGENERATORSINXROGENERATOR
Sinxrogenerator sinxrosignallar hosil qiladi,bu signallar bo‘yicha transport va teshuvchimexanizmlarning elektromagnitlari ulanadi vao‘chiriladi hamda EHM perforatoridagi berilganperfokartalarni hisoblaydi. Sinxrogeneratordoimiy magnit 6 va rotor 9 dan tuzilgan bo‘lib,u 25 ayl/s chastotada uzluksiz aylanadigan trans-port mexanizmining kulachokli valiga mahkam-langan. Stator 3 19 ta qutbga ega bo‘lib, ulargag‘altaklar, panellar 1 va boshqa detallar mah-kamlangan. Panel 1 tekstolit plata bo‘lib, unda 19ta kontakt va 19 ta yarim bo‘sh tanali parchinmixlarbor, ularga g‘altakning simlari kavsharlanadi.
Kontaktning materiali–L63 markali latun.Panelning tashqi tomonidan xuddi shundaybargcha parchinmix bilan ulangan. Burchak
holatni rostlashda rotor 9 mahkamlash ariqcha-sida buralishi mumkin. G‘altak 2 plastmassa asosva PEB-10,2 GOST 7019-71 simdan iborat.
Rotor statorning qutbidan o‘tayotganda doi-miy magnit bilan magnit oqimi hosil qilinadiva g‘altakda EYK induktivlanadi, elektr tokihosil bo‘ladi, u boshqarish tizimiga keladi.
Sinxrogeneratorni yig‘ish tartibiSinxrogeneratorni yig‘ish tartibiSinxrogeneratorni yig‘ish tartibiSinxrogeneratorni yig‘ish tartibiSinxrogeneratorni yig‘ish tartibi
Panel 1 ning teshiklariga kontaktlar, parchin-mixlar, bargchalar qo‘yilib, teshik yumaloqlabmahkamlanadi. Stator 3 qutblariga g‘altak 2kiydiriladi. Kulachokli val 5 ga magnit 6, halqa 7va rotorlar 9 biriktiriladi. Bu detallarga shaybalar12 va 13 kiydiriladi va vint 11 bilan mahkamlanib,korpusning markaziy teshigiga qo‘yiladi. Qopqoq4 va stator 3 bayonetli birikma qilib biriktiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Chizmadagi mahalliy qirqimni ko‘rsating?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Cho‘lg‘am ko‘ndalang qirqimda qanday tasvirlanadi?5. Chizmada tasvirlangan kesimni ko‘rsating. Qirqim bilan kesimning qanday farqi bor?6. Izolatsiya materiallaridan tayyorlangan detallarni ko‘rsating.7. Detal 3 da nechta teshik bor?8. O‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.9. Rotor 9 ning burchak holati qanday rostlanadi?
10. Detal 3 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Panelning yig‘ish chizmasini va detallar 3 – 9 ning chizmalarini chizing.Detal 5 ning aksonometrik proyeksiyasini yasang.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
100
Yum
aloq
lans
in
BA
– A
2 ta
tesh
.
B –
B
01.1
4.00
.00
YC
H
Alm
ashl
ab-
ulag
ich
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
102
.49.
01.0
0YB
Das
ta1
Yig
‘ma
birli
klar
202
.49.
02.0
0YB
Kon
takt
10
302
.49.
00.0
3O
‘q1
Po‘
lat 4
54
02.4
9.00
.04
Xra
povi
k1
502
.49.
00.0
5K
orpu
sni
sozl
ovch
i1
602
.49.
00.0
61
702
.49.
00.0
7
Vtu
lka
1
Det
alla
r
Po‘
lat 4
5
Po‘
lat 2
0
Po‘
lat 2
0
O‘q
rost
lagi
chP
o‘la
t 20
802
.49.
00.0
8K
onta
ktbu
rcha
klig
i2
Po‘
lat 2
0
902
.49.
00.0
9K
orpu
s1
Pla
stm
assa
Sta
ndar
t buy
umla
r
13
10V
int
M2x
6 G
OS
T1
74
73
-72
Vin
t M
2x8
GO
ST
14
76
-75
14
Vin
t M
2x8
GO
ST
17
47
3-7
215
4
Gay
ka M
2 G
OS
T5
92
7-7
016
10
1002
.49.
00.1
0P
rujin
a1
Po‘
lat 6
5Gd=
0,6
n=10
1102
.49.
00.1
1B
arab
an1
Pla
stm
assa
1202
.49.
00.1
2G
ayka
4P
o‘la
t St3
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Imzo
San
aB
ajar
diTe
kshi
r.
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
Egi
sh c
hizi
g‘i
Poz
.8 y
oyilm
asi
A
D –
D
Ikki
tom
onla
ma
parc
hinl
ansi
n
Pru
jina
(poz
. 10)
ko‘
rsat
ilmag
an
B
4 ta
nuq
tada
kern
lans
inD D
www.ziyouz.com kutubxonasi
101
ALMASHLAB-ULAGICHALMASHLAB-ULAGICHALMASHLAB-ULAGICHALMASHLAB-ULAGICHALMASHLAB-ULAGICH
Kulachokli tipdagi almashlab-ulagich tizim-lardagi elektr zanjirda, avtomatlashtirilgan tex-nologik jarayonlarda va boshqa avtomatik tizim-larda ishlatiladi. Korpusga kommutativ tizimlar-kontaktlar 2 va kontakt signallar 8 ulanadi.Baraban 11 ning aylanishidan kulachokningchiqiqlari moc kontaktlar 2 ni siqadi. Natijadaular kontakt ignasini ham qisadi va bajaruvchiapparatlardan buyruq qabul qiladi. Har bir ikkijuft kontaktni tutashtirish maxsus qurilma-rostlagich bilan qayd qilinadi. Uning tarkibidabaraban o‘qiga bikr mahkamlangan xrapovik 4,richag 1 va prujina 10 bor. Richag 1 vilka varolikdan iborat. Bu detallar tegishlicha St 35 va40 markali po‘latdan ishlangan. Kontakt 2prujina va kontaktdan iborat. Prujina BrB2 mar-kali bronzadan, kontakt esa Sr 999 kumushidantayyorlangan.
Almashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiAlmashlab-ulagichni yig‘ish tartibiRichag 1 ning markaziy teshigiga rolik
kiydirilgan o‘q o‘rnatiladi va ikki tomonidanparchinlanadi. Richag 1 rostlagich korpusi bilanrostlagich o‘qi 7 vositasida sharnirli biriktiriladi,uchi esa parchinlanadi. Korpus 9 ichiga vtulka 6qo‘yiladi. Unga rostlagich korpus o‘rnatiladi vavtulka parchinlanadi. Keyin o‘q 3 ga xrapovik 4o‘tqaziladi va 4 ta nuqtasidan kernlab mahkam-lanadi. Shundan so‘ng o‘q vtulka 6 va baraban11 dan o‘tkazilib korpus 9 ga o‘rnatiladi. Barabano‘qqa vint 13 bilan mahkamlanadi. Richag 1 varostlagich korpusi teshiklariga prujina 10 o‘rna-tiladi. Burchakliklar 8 korpus 9 ga, korpusningmaxsus o‘yiqlariga kiritilgan kvadrat gayka 12 gavint 15 ni burab kiritib mahkamlanadi. Kon-taktning prujinalari kontakt bilan parchinlabbiriktiriladi va korpusga vintlar 14 va korpusningyuqori yonidagi chuqurchalariga qo‘yilgangaykalar 16 bilan mahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Nima uchun detal 9 plastmassadan tayyorlangan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Spetsifikatsiya nimaga xizmat qiladi?5. Gabarit o‘lchamlarni ko‘rsating.6. Detal 8 ning nechta teshigi bor?7. Tok o‘tkazuvchi detallarni ko‘rsating.8. Cho‘ziluvchi prujinalar detalning ish chizmalarida qanday tasvirlanadi? Qanday
o‘lchamlar ko‘rsatilishi kerak?9. GOST 2.109-73 bo‘yicha yig‘ish chizmasida qanday tartibda pozitsiya nomerlari qo‘yiladi?
10. Detal 4 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 3, 5, 8, 9 va 11 ning chizmalarini, korpus 9 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
102
A –
A
Sta
ndar
t buy
umla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
102
.50.
01.0
0SB
Muh
ofaz
alag
ich
1
Det
alla
r
7V
int
2M
4x1
0 G
OS
T1
49
1-7
24
02.5
0.00
.00
YC
H
Saq
lagi
ch
302
.50.
00.0
3P
last
ina
2
402
.50.
00.0
4K
lem
ma
2
Po‘
lat S
t3
502
.50.
00.0
5U
ya2
Po‘
lat 4
0
602
.50.
00.0
6U
shla
gich
202
.50.
00.0
2K
orpu
s1
Pla
stm
assa
1
Po‘
lat S
t3
Pla
stm
assa
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
B –
B
AD
A
BB
Yum
aloq
lans
in
D k
o‘rin
ish
www.ziyouz.com kutubxonasi
103
SAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICHSAQLAGICH
Saqlagich yarimavtomatikadagi integralsxemalarni tayyorlash uchun kelayotgan krem-niyli plastinalarni kuchli ta’sir etuvchi kislota(PBXO-PK) bilan tebranishli ximiyaviy ishlovberishda ishlatiladi. Saqlagich qurilmani tokkuchlanishidan himoyalash uchun mo‘ljallan-gan. U hajmli saqlagich 1, tutkich 6, uyalar 5,korpus 2, klemmalar va boshqa detallardantashkil topgan.
Tutkich tekis yuzasi bilan korpusdagi saqla-gichni berkitib turadi, halqasimon chiqig‘i esasaqlagichni tez almashtirish imkonini beradi.Saqlagich plastmassa trubka, unga kavsharlan-gan sim, ikkita shayba va ikkita kontaktli qal-
poqdan iborat. Shaybalar va qalpoqlar L63markali latundan tayyorlangan. Uchqun chiqishinatijasida saqlagich ipi kuyishining oldini olishmaqsadida saqlagichga mayda zarrachali qumsolinadi.
Saqlagichni yig‘ish tartibiSaqlagichni yig‘ish tartibiSaqlagichni yig‘ish tartibiSaqlagichni yig‘ish tartibiSaqlagichni yig‘ish tartibi
Saqlagichning korpusiga yon tomonigashayba kavsharlangan ip qo‘yiladi, qum solinadiva ipning boshqa uchiga ikkinchi shayba kav-sharlanadi. Keyin saqlagich korpusining uch-lariga qalpoqcha kiydirilib juvalanadi. Yig‘il-gan saqlagich 1 tutkich 6 ga o‘rnatiladi. Keyinkorpus 2 ga navbati bilan plastinalar 3, uyalar5, klemmalar qo‘yiladi va ular vint 7 bilan birik-tiriladi. Uya 5 ning ustidan tutkich 6 qo‘yiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi ko‘rinishlarni nomlang.2. B – B kesuvchi tekislik qaysi detallar orqali o‘tadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qaysi detallar kavsharlangan?5. Tok o‘tkazuvchi detallarni ko‘rsating.6. Qurilma blok shitiga qanday mahkamlanadi?7. Saqlagichni almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajariladi?8. Qanday hollarda yarim ko‘rinish va yarim qirqim birgalikda tasvirlanadi?9. Saqlagich qirqimida qanday materiallar tasvirlangan?
10. Detal 2 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 2 – 6 ning chizmalarini va tutkich 6 ning texnik rasminichizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
104
A –
A
02.5
1.00
.00
YC
H
Bos
im
rost
lagi
ch
Lite
rO
g‘irl
.M
ass
h.
Va
raq
1V
araq
lar
1
Imzo
Sa
na
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
102
.51.
00.0
1K
orpu
s1
Det
alla
rB
ronz
a B
r
S3
0
202
.51.
00.0
2T
iqin
1La
tun
L63
302
.51.
00.0
3H
alqa
1R
ezin
a
402
.51.
00.0
41
502
.51.
00.0
5K
lapa
n1
602
.51.
00.0
6K
onus
1
702
.51.
00.0
7H
alqa
1R
ezin
a
Po‘
lat 6
5G
Latu
n L6
3
81
902
.51.
00.0
9T
irak
1P
o‘la
t 20
02.5
1.00
.08
Pru
jina
d=0,
3 n=
1
t=2
Hal
qa
Latu
n L6
3
Bro
nza
Br
S3
0
10 11 12 13
02.5
1.00
.10
Pru
jina
1P
o‘la
t 65
G
02.5
1.00
.11
Tutk
ich
1La
tun
L63
02.5
1.00
.12
Liko
pcha
1P
o‘la
tS
t 2 k
l02
.51.
00.1
3H
alqa
1La
tun
L63
d=
1,5
n=8
t=4
141
151
161
Vin
t M
3x6
GO
ST
14
76
-75
Bol
t M
6x16
GO
ST
78
05
-70
171
Gay
ka M
6 G
OS
T5
61
6-7
0
181
Sh
ayb
a 6
GO
ST
113
71
-68
191
02.5
1.00
.14
Dia
frag
ma
Rez
ina
02.5
1.00
.16
Hal
qa02
.51.
00.1
7K
lapa
nLa
tun
L63
02.5
1.00
.18
Qis
tirm
a
02.5
1.00
.19
Pru
jina
Latu
n L6
5Gd
=0
,4
n=8
t=2,
5
02.5
1.00
.15
Sht
utse
rLa
tun
L63
Rez
ina
Rez
ina
20 21 22 23
1 1 2 1
O‘z
.L
ist
Huj
jat
Ba
jard
iTe
ksh
ir.
Pru
jina
ko‘rs
atilm
agan
Poz
.5
www.ziyouz.com kutubxonasi
105
BOSIM ROSTLAGICHBOSIM ROSTLAGICHBOSIM ROSTLAGICHBOSIM ROSTLAGICHBOSIM ROSTLAGICH
Bosim rostlagich pnevmotizimlardagi havobosimini doimiy (1,2 kgs/sm2) avtomatik holatdaushlab turish uchun ishlatiladi va membranaturidagi bir kamerali reduktor ko‘rinishiga ega.
Rostlagich korpus sig‘imiga burab mahkam-lanadi, bunda doimiy bosim ushlab turiladi.Havo shtutser 15 orqali keladi. Havo bosiminirostlash diafragma 14 ga ta’sir etuvchi (prujina-ning kuchayishi va siqilgan havo bosimi) kuch-larning tengligini ushlab turish asosida qurilgan.Sig‘imdagi bosim o‘rnatilgan me’yordan kama-yib ketsa, prujinaning kuchlanishi, qisilgan havobosimidan ortib, diafragma 14 ga ta’sir etadiva o‘ngga suriladi. Natijada turtkich 11 klapan5 ni ochadi. Bunda shtutser 15 dan kelayotgansiqilgan havo klapani 17 ni ochadi va korpusdagiyettita silindr kanallar orqali sig‘imga keladi va1,2 kgs/sm2 gacha bosim hosil qiladi. Bosimningko‘tarilishi to‘xtaydi, diafragma 14 prujinaning
kuchlanishini bosib o‘tib, turtkich 11 ni o‘nggasuradi. Bu holda klapan 5 bekiladi, ya’ni sig‘im-ga havo kelishi to‘xtaydi.
Rostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibiRostlagichni yig‘ish tartibi
Tutkich 11 ning rezbali qisimiga diafragma14, likopcha 12, shayba 23 kiydiriladi va gayka23 burab qotiriladi. Hosil qilingan birikma vahalqa 13 korpus 1 ga qo‘yiladi. Keyin halqa 8ni tirak 9 va prujina 10 bilan birgalikda korpusgaburab kiritiladi.
Shtutser 15 klapan 17, rezinali halqa 16 vaprujinalar 19 bilan birgalikda korpusga burabkiritiladi. Qistirma 18 shtutser bilan korpusningjips birikishini ta’minlaydi.
Korpusning kichik bo‘shliq qismiga klapan5, konus 6, prujina 4 qo‘yiladi va tiqin 2zichlagich halqa 3 bilan burab qotiriladi. Tiqino‘rnatish vinti 21 bilan qotirib qo‘yiladi. Asbobbolt 20 bilan rostlanadi
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Bosh ko‘rinishda qanday qirqim bajarilgan?2. Chizmadagi mahalliy qirqimlarni ko‘rsating.3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Nima uchun detallar 2, 6, 11, 20 va 22 shtrixlanmasdan ko‘rsatilgan?5. Rezba M 20½1,5 ning shartli belgilanishining aniq ma’nosini aytib bering.6. Qaysi detallarga rezbalar ochilgan?7. Asbobning jipsligini ta’minlaydigan detallarni sanab o‘ting.8. Chizmadan chiqish elementini ko‘rsating.9. Diafragmani almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?
10. Detal 8 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 1, 8, 9, 15 va 17 ning chizmalarini, detal 17 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
106
B–
BE
–E
Sta
ndar
tbu
yum
lar
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
102
.52.
01.0
0YB
Tira
k1
Det
alla
r
9V
int
2M
4x1
0 G
OS
T1
74
73
-72
2
2Tu
gma
1
10P
arch
inm
ix 2
-3x1
0G
OS
T 1
26
42
-67
02.5
2.02
.00Y
B
302
.41.
00.0
3K
orpu
s1
Pla
stm
assa
402
.41.
00.0
4Tu
tash
tirgi
chLa
tun
L63
502
.41.
00.0
5P
rujin
a1
Po‘
lat 6
5G
602
.41.
00.0
6P
rujin
a1
702
.41.
00.0
7To
k uz
atki
ch2
Latu
n L6
3
n=3
d=0,
8t=
2
802
.41.
00.0
8K
onta
ktli
pruj
ina
2P
o‘la
t St3
1
Po‘
lat 6
5Gn=
6 d=
1t=
3
02.4
1.00
.00
YC
H
To‘x
tatis
htu
gmac
hasi
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
11 12
2 2 2
Sh
ayb
a 4
65
GG
OS
T 6
40
2-7
0
Sh
ayb
a 4
GO
ST
10
45
0-6
8
BB
EE
DA
– A
AA
D k
o‘rin
ish
www.ziyouz.com kutubxonasi
107
TO‘XTATISH TUGMACHASITO‘XTATISH TUGMACHASITO‘XTATISH TUGMACHASITO‘XTATISH TUGMACHASITO‘XTATISH TUGMACHASI
To‘xtatish tugmachasi ishga tushirish usku-nasining bir qismi bo‘lib, elektr mashinalariyuritmasi zanjirini ajratish uchun xizmat qiladi.U korpus 3, tugmacha 2, tutashtirgich 4, tirak1, tok uzatgich 7, kontakt prujina 8 va boshqadetallardan tuzilgan. Tirak 1 va tugmacha 2armaturalangan plastmassa buyumlardir. Tirak-dagi armatura rezbali vtulka ko‘rinishida vatugmachadagi tutkich 20 markali po‘latdantayyorlangan. Tugmacha 2 bosilganda zanjiruziladi. Prujinalar 5 va 6 tugmachani dastlabkivaziyatiga keltiradi.
Tugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibiTugmachani yig‘ish tartibi
Tugmacha 2 va tirak 1 press-qolipdatayyorlanadi. Korpus 3 ga tok uzatuvchi 7 vakontaktli prujina 8 yarim bo‘sh parchinmix 10yordamida mahkamlanadi. Keyin tugmacha 2ga prujinalar 5 va 6 kiydirilgan holda korpus 3ning markaziy teshigiga qo‘yiladi. Korpusostidan tutashtirgich 4 va tirak 1 o‘rnatiladi,rezbali vtulkaga tugmacha 2 turtkichi burabqotiriladi.
Tok uzatkich 7 ning rezbali teshiklarigavintlar 9 burab kirgiziladi, ular elektr zanjirisimlarining uchlarini mahkamlaydi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmada qanday qirqimlar bajarilgan, gapirib bering2. Qanday hollarda yarim ko‘rinish va yarim qirqim birga tasvirlanishiga ruxsat etiladi?3. Qurilmadagi armaturalangan detallarni ko‘rsating. Bunday detallarning plastmassada
birikishining mustahkamligi nima bilan ta’minlanadi?4. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.5. Qaysi detallarda taramlash mavjud?6. Tok o‘tkazuvchi sistema detallarini ko‘rsating.7. Prujina 5 ning vazifasi nimadan iborat?8. Yig‘ish chizmasida qanday o‘lchamlar qo‘yiladi?9. Chizmada kesuvchi tekislikning joylashishi qanday chiziq bilan ko‘rsatiladi?
10. Detal 3 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Tirak 1, tugmacha 2, nostandart detallarning chizmalari va tugma-chaning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
108
Det
alla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
102
.53.
01.0
0YB
Che
rvya
kli
g‘ild
irak
1m
=0,
5
z=94
202
.53.
00.0
2K
orpu
s1
Qo
tish
ma
AL
9
302
.53.
00.0
3P
odsh
ipni
kqo
pqog
‘i1
Po‘
lat 2
0
402
.53.
00.0
41
702
.53.
00.0
7V
tulk
a2
Po‘
lat 2
0
Po‘
lat 4
5
902
.53.
00.0
9Q
opqo
q1
Qo
tish
ma
AL
9
Moy
ush
lagi
ch
10 11 12 13
02.5
3.00
.10
Pod
ship
nik
qopq
og‘i
1P
o‘la
t 20
02.5
3.00
.11
Val
-che
rvya
k1
Po‘
lat 4
5
02.5
3.00
.12
Tiq
in1
Qot
ishm
aA
L302
.53.
00.1
3Q
istir
ma
2La
tun
L63
m=
0,5
z=1
502
.53.
00.0
5H
alqa
1La
tun
L63
602
.53.
00.0
6Q
istir
ma
2P
oron
it
82
02.5
3.00
.08
Qis
tirm
aP
oron
it
1402
.53.
00.1
4V
alik
2P
o‘la
t 45
1502
.53.
00.1
5S
irpan
uvch
ipo
dshi
pnik
2B
ronz
a B
rA
J9-4
16
417 18 19
02.5
3.00
.00
YC
H
Red
ukto
r
Sh
tift
1C
x8 G
OS
T3
12
8-7
0
Ha
lqa
SG
10
-6-2
GO
ST
63
08
-71
20 21 22 23
2 1 1 2
Sta
ndar
tbu
yum
lar
Vin
t M
3x12
GO
ST
17
47
3-7
26
Vin
t M
4x22
GO
ST
17
47
3-7
2
Gay
ka M
4 G
OS
T5
91
5-7
04
Sh
ayb
a 4
GO
ST
10
45
0-6
84
Sh
tift
2x1
6 G
OS
T3
12
9-7
0
Ha
lqa
SG
12
-9-2
GO
ST
63
08
-71
242
Po
dsh
ipn
ik 2
5G
OS
T 8
33
8-7
5
Imzo
San
aO
‘z.
List
Huj
jat
Baj
ardi
Teks
hir.
Lite
rO
g‘irl
.M
ass
h.
Va
raq
1V
ara
qla
r 1
Qop
qoq
ko‘rs
atilm
agan
www.ziyouz.com kutubxonasi
109
REDUKTORREDUKTORREDUKTORREDUKTORREDUKTOR
Bir pog‘onali chervyakli reduktor sanash-hisoblash qurilmalari ish mexanizmlariningyuritmalarida ishlatiladi.
Reduktorning uzatish soni U=94. Yetakchielement bo‘lib val-chervyak 11 hisoblanadi. Uikkita zoldirli podshipnik 24 larga o‘rnatilgan.Chervyakli g‘ildirak gardishi plastmassadan vagupchagi 20 markali po‘latdan ishlangan.G‘ildirak valigi 14 ikkita sirpanuvchi podship-niklar 15 ga o‘rnatilgan. Chervyak tishlari vachervyakli g‘ildirak korpus reduktorlariga quyil-gan moy orqali moylanadi. Moy qaytargich 4,qistirma 6, namatli halqalar 22 va 23 reduktor-ning ichki bo‘shliqlariga kir va changlarningtushishidan himoyalaydi.
Reduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiChervyakli g‘ildirakning gardishi gupchagiga
3x8 parchinmix bilan GOST 10450-68 bo‘yichabiriktiriladi. Gupchak valik 14 ga o‘tqazilib shtiftlar21 bilan mahkamlanadi. Qopqoq 9 ga tiqinqo‘yilib, yumaloqlanadi. Sirpanuvchi podshipnik15 ga namat halqa 23 o‘rnatilib shtiftlar bosibkiritiladi. Korpusga vtulkalar 7 bosib kiritiladi.Val-chervyak 11 ga moy qaytargich 4, zoldirlipodshipniklar 24 o‘tkaziladi va val korpusgao‘rnatiladi. Chervyak valiga halqa 5, qistirma 6va podshipnik qopqog‘i 3 kiydiriladi va vint 16lar bilan qotiriladi. Korpusning boshqa tomoni-dan vtulka 7 ga qistirma 6 qo‘yilib, podshipnikqopqog‘i 10 vint 16 lar bilan qotiriladi. Keyinvalikka sirpanuvchi podshipniklar o‘tqaziladi vavalik korpus 2 ga o‘rnatiladi. Keyin qopqoq 2qistirma 8 bilan birgalikda korpus 2 ga vintlar 17,gaykalar 18 va shaybalar bilan biriktiriladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Mahalliy qirqim nima maqsadda tasvirlanadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Zoldirli podshipniklar qanday shartli tasvirlanadi?5. Chizmada qanday qilib silindrik chervyakli ilashmalar shartli tasvirlanadi?6. O‘rnatish o‘lchamlarini o‘qing.7. Metallmas detallarni nomlang.8. Detal 24 ni o‘rnatish va mahkamlash uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?9. Detal 3 ning nechta teshigi bor?
10. Detal 2 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 2, 3, 9, 11, chervyakli g‘ildirak 1 ning chizmalari va qopqoq-ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
110
B k
o‘rin
ish
A
B
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
102
.54.
00.0
1C
herv
yakl
i g‘il
dira
k1
Det
alla
r
O‘z
.
302
.54.
00.0
3P
lank
a1
Po‘
lat 1
0
402
.54.
00.0
4V
al-c
herv
yak
1P
o‘la
t 45
502
.54.
00.0
5Q
opqo
q1
Po‘
lat 2
0
602
.54.
00.0
6Q
istir
ma
3Q
og‘o
z7
02.5
4.00
.07
Qop
qoq
1P
o‘la
t 20
202
.54.
00.0
2K
orpu
s1
Qot
ishm
aA
L9
m=
1;z=
23
802
.54.
00.0
8F
lane
s2
Po‘
lat 2
0
Teks
tolit
02.4
1.00
.00
YC
H
„Min
sk-3
2“ E
HM
ning
redu
ktor
i
Lite
rO
g‘irl
.M
ass
h.
Va
raq
1V
araq
lar
1
Lis
tH
ujja
tIm
zoS
an
aB
aja
rdi
Teks
hir.
Sta
ndar
tbu
yum
lar
14V
int
M3x
8 G
OS
T1
74
75
-72
20
15S
hnop
ka s
egm
.G
OS
T 8
795-
681
902
.54.
00.0
9Q
opqo
q1
Po‘
lat 2
010
02.5
4.00
.10
Val
ik1
Po‘
lat 4
511
02.5
4.00
.11
Stu
pits
a1
Po‘
lat 2
0
1202
.54.
00.1
2Q
opqo
q1
Po‘
lat 4
513
02.5
4.00
.13
Qis
tirm
a1
Qog
‘oz
17P
odsh
ipni
k 16
GO
ST
833
8-75
216
4
Hal
qa S
T16
-7-2
GO
ST
288
-72
Poz
.12
A –
A
A
www.ziyouz.com kutubxonasi
111
„MINSK-32“ EHM NING„MINSK-32“ EHM NING„MINSK-32“ EHM NING„MINSK-32“ EHM NING„MINSK-32“ EHM NINGREDUKTORIREDUKTORIREDUKTORIREDUKTORIREDUKTORI
Bir pog‘onali chervyakli reduktor „Minsk-32“ EHM dagi tasma tortish mexanizmidagiyetaklovchi rolik uzatmasi vazifasini o‘taydi.
Val-chervyak 4 yetaklovchi element hisobla-nadi. Yetaklovchi valning aylanish chastotasi3000 ayl/min. Val-chervyak 4 ikkita podshipnik17 ga o‘rnatilgan. Reduktorning uzatish soniu=5,75.
Val-chervyak ikkita zoldirli podshipnik 17ga o‘rnatilgan. Chervyakli g‘ildirak 1 ikkita pod-shipnikka tayanuvchi, valik 10 li segmentlishponka 15 bilan biriktirilgan. Reduktorning ichkiqismiga kir va chang tushmasligi uchun namathalqa 16 bilan muhofazalangan. Korpusdagidarcha yordamida ilashish kontakti rostlanadi.
Chervyak tishlari moyga botish hisobigamoylanadi. Podshipniklar texnik vazilin bilanmoylanadi.
Reduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibiReduktorni yig‘ish tartibi
Gupchag 11 chervyakli g‘ildirak 1 ga presslabkiritiladi va valik 10 ga shponka 15 bilan biriktiriladi.
Korpus 2 ning qopqoq 9 va 5 lari tomonidanikkita podshipnik 17 bosib kiritiladi. Keyinqistirma 6, qopqoq 9 qo‘yiladi va vint 14 bilanmahkamlanadi.
Val-chervyak 4 chiqiqlariga yana ikkitapodshipnik 17 va valik 10 o‘rnatiladi, ularningsapfalari navbatma-navbat bosib o‘rnatiladi.Keyin qistirmalar 6 va 13 qo‘yiladi va mos vint14 lar bilan oldin qopqoqlar 7 va 12, keyinflaneslar 8 mahkamlanadi. Korpusdagi ko‘rishteshigi planka 3 bilan berkitiladi va vint 14 bilanmahkamlanadi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi qirqimlarni o‘qing.2. Chizmadagi qaysi chiziqlar kesuvchi tekisliklarni ko‘rsatadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini aniqlang.4. Chizmada silindrik chervyak ilashmasi qanday shartli tasvirlanadi?5. Yig‘ish chizmasidagi pozitsiyalarning qanday tartibi GOST 2.109-73 da nazarda tutilgan?6. Detal 7 ning nechta teshigi bor?7. Qaysi detal taramlangan?8. Reduktor ichiga kir tushmasligini qaysi detal muhofazalaydi.9. Detal 4 ni chiqarib olish uchun qanday operatsiyalar qilinishi kerak?
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 2, 7, 10, 11 va 12 ning chizmalari va korpus 2 ning texnikrasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
112
Det
alla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
102
.55.
01.0
0YB
Chi
qarm
ali p
atro
n1
n=5
d=0,
4
t=1
,2
202
.55.
00.0
2K
orpu
s1
302
.55.
00.0
3S
hayb
a1
Teks
tolit
402
.55.
00.0
41
702
.55.
00.0
7V
tulk
aP
o‘la
t St0
Sha
yba
502
.55.
00.0
5S
htok
1La
tun
L63
602
.55.
00.0
6P
astk
i chi
qarm
a1
13
114
Sta
ndar
tbu
yum
lar
Hal
qa G
OS
T2
83
3-6
51
Shi
ft 2
Gx5
GO
ST
31
28
-70
Teks
tolit
Latu
n L6
3
1
902
.55.
00.0
9Ta
qa1
Po‘
lat S
t3
10 11 12
02.5
5.00
.10
Kiy
dirm
a1
02.5
5.00
.11
Kal
lak
1
Oyn
a02
.55.
00.1
2Li
nza
1
Qot
ishm
aD
16
81
02.5
5.00
.08
Pru
jina
Po‘
lat 6
5 G
02.5
5.00
.00
YC
H
Sig
nal
lam
pasi
Imzo
San
aO
‘z.
List
Huj
jat
Baj
ardi
Teks
hir.
Lite
rO
g‘irl
.M
ass
h.
Va
raq
1V
ara
qla
r 1
Po‘
lat S
t3
D k
o‘rin
ish
Poz
. 1
D
A
B B
A
Yum
aloq
lans
in
B –
B
A –
A
Ber
k
Och
iq
www.ziyouz.com kutubxonasi
113
SIGNAL LAMPASISIGNAL LAMPASISIGNAL LAMPASISIGNAL LAMPASISIGNAL LAMPASI
Signal lampasi turli-tuman radioelektronapparatlarda yorug‘lik signali uzatish uchunishlatiladi.
Kuchlanish ustki va pastki chiqish simlarigakeltiriladi. Lampaning detal 6 bilan doimiykontakti prujina 8 va shtok 5 orqali ta’minlanadi.
Lampadan kelayotgan yorug‘lik signali 10va 11 detallardagi uchburchakli teshiklardano‘tadi. Agar kallak 11 soat strelkasiga qarama-qarshi buralsa, holat „Yopiq“ bo‘ladi (A–Aqirqimni ko‘ring), unda detallar 10 va 11 dagiuchburchak teshiklar mos kelmaydi va yorug‘likdetallar 10 va 11 ning o‘qdosh teshigidan o‘tibturadi. Prujinali halqa 13 o‘z-o‘zidan kallak 11ning bo‘shab ketmasligini ta’minlaydi.
Lampani yig‘ish tartibiLampani yig‘ish tartibiLampani yig‘ish tartibiLampani yig‘ish tartibiLampani yig‘ish tartibi
Chiqish simi 1 li patron patronga yuqorichiqish simini kavshar POC40 GOST 21931-76 bilan kavsharlab tayyorlanadi. Korpusdagiteshikka shaybalar 4, 3 kiydirilgan holda vtulka7 va chiqish simili patron qo‘yiladi. Boshqatomondan vtulkaga 7 pastki chiqish simi 6kiydiriladi va vtulka uchi to‘mtoqlanadi. Vtulka7 ga prujina 8 kiydirilgan holda shtok 5 qo‘yi-ladi. Shtokning o‘ng tomoni to‘mtoqlanadi,keyin lampa qo‘yiladi va uchlik burab kiritiladi.
Kallak 11 ga linza 12 o‘rnatiladi va kallak11 panjachasi bilan siqib qo‘yiladi. Keyin uchlik10 ariqchasi ichiga tormozlanuvchi halqa 13,uchlik 10 ga kallak 11 kiydiriladi va shtift 14bosib kiritiladi. Uchlik 9 ga uchlik 10 burabkiritiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. GOST 2.305-68 bo‘yicha tasvirlangan chizmalarni nomlang.2. Qaysi qirqim chap tomondan ko‘rinish qilib tasvirlangan?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Kesuvchi A – A tekislik qaysi detallardan o‘tadi?5. Lampaning gabarit o‘lchamlarini o‘qing.6. Qaysi detallar kavsharlangan?7. Rezba M 20½1,5 shartli belgilanishini tushuntiring.8. Lampani almashtirish uchun qanday operatsiyalar bajarilishi kerak?9. Qanday hollarda yarim ko‘rinish va yarim qirqim birga ko‘rsatiladi?
10. Detal 10 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Detallar 2, 5, 9, 10, 11 va 12 ning chizmasini, detal 2 ning aksono-metrik proyeksiyasini chizing.
?????
!!!!!
8 – Chizmachilik
www.ziyouz.com kutubxonasi
114
A –
AA
Sta
ndar
t buy
umla
r
Poz
Bel
gila
nish
iN
omla
nish
iS
oni
Mat
eria
lE
slat
ma
Yig
‘ma
birli
klar
102
.56.
01.0
0YB
Kle
mm
a2
Det
alla
r
9V
int
2M3x
8 G
OS
T1
74
73
-72
4
02.5
6.00
.00
YC
H
Che
klov
chi
uzgi
chm
exan
izm
i
2Tu
tash
tirgi
ch2
02.5
6.02
.00Y
B
302
.56.
00.0
3K
orpu
s1
Pla
stm
assa
402
.56.
00.0
4Tu
rtki
ch1
Po‘
lat 1
5X
502
.56.
00.0
5Tu
tash
tirg
ich
qopq
og‘i
1
602
.56.
00.0
6P
rujin
a1
702
.56.
00.0
7T
irak
2
d=0,
3 n=
5t=
1,8
802
.56.
00.0
8P
rujin
a1
Pla
stm
ass
Po‘
lat 6
5G
Pla
stm
assa
Po‘
lat 6
5Gd=
0,7
n=5
t=1
,8
O‘z
.Li
stH
ujja
tIm
zoS
ana
Baj
ardi
Teks
hir.
Lite
rO
g‘irl
.M
assh
.
Var
aq1
Var
aqla
r1
B k
o‘rin
ish
M1=
13
ta te
sh. ∅
5
GO
ST
158
78 –
70
– N
1 –
Km
5D
– D
D
A
B
D
Egi
sh c
hizi
g‘i
Poz
. 5 y
oyilm
asi
Pru
jina
poz.
8
ko‘rs
atilm
agan
GOST 15878 – 70 – H1 –Km4
www.ziyouz.com kutubxonasi
115
CHEKLOVCHI UZGICH MEXANIZMICHEKLOVCHI UZGICH MEXANIZMICHEKLOVCHI UZGICH MEXANIZMICHEKLOVCHI UZGICH MEXANIZMICHEKLOVCHI UZGICH MEXANIZMI
Bu mexanizm avtomatik sistema qurilmalari-ning zanjiridagi elektr kontaktlarni tutashtirishva uzishga mo‘ljallangan. U korpus 3, turtkich4, tutashtirish korpusi 5, prujinalar 6,8, tutash-tiruvchilar 2, klemmalar 1 va boshqa detallardantuzilgan.
Harakatlanayotgan mexanizmga mexanikta’sir natijasida tutashtirish korpusi 5 bilanturtkich 4 ochiq kontaktlarni yopadi yoki yopiqkontaktlarni ochadi. Turtkichga bosish to‘xta-tilgandan so‘ng ulovchi va boshqa harakat-lanuvchi detallar, prujinalar 6 va 8 ta’sirida
o‘zlarining dastlabki vaziyatiga qaytadi. Korpus3 uchta bolt yordamida cheklovchi uzgich tashqikorpusiga qotiriladi.
Mexanizmni yig‘ish tartibiMexanizmni yig‘ish tartibiMexanizmni yig‘ish tartibiMexanizmni yig‘ish tartibiMexanizmni yig‘ish tartibi
Tutashtirgichlar va klemmalarga kontaktlinuqtali payvandlash yordamida kumush kon-taktlar kavsharlab ulanadi. Klemmalar korpus3 ga o‘rnatiladi va vintlar yordamida qotiriladi.Korpus 5 ga tutashtirgichlar 2, cheklagichlar7, prujina 6 o‘rnatiladi va korpus 5 prujina 8bilan birgalikda korpus 3 ning chuqur ariqcha-siga o‘rnatiladi.
SavollarSavollarSavollarSavollarSavollar
1. Chizmadagi qirqimlarni nomlang.2. Kesuvchi tekislik B–B qaysi detallardan o‘tadi?3. M, N va K nuqtalarning yetishmayotgan proyeksiyalarini ko‘rsating.4. Qaysi detallar o‘zaro payvandlab biriktirilgan?5. Tok o‘tkazuvchi sistema detallarini ko‘rsating.6. Chizmada keltirilgan payvandlashning shartli tasvirlanishini tushuntiring.7. Chizmadagi biriktirish o‘lchamlarini o‘qing.8. Vintsimon prujina ish chizmalarida qanday tasvirlanadi? Qaysi o‘lchamlarini ko‘rsatish
lozim?9. Nima uchun detallar 4 va 9 qirqimda shtrixlanmasdan ko‘rsatilgan?
10. Detal 3 ning eskizini chizing.
TopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriqTopshiriq
Ulagichning yig‘ish chizmasini, detallar 3, 4, 5 va 7 ning chizmalarini,detal 5 ning texnik rasmini chizing.
?????
!!!!!
www.ziyouz.com kutubxonasi
116
FOYDALANILGAN ADABIYOTLARFOYDALANILGAN ADABIYOTLARFOYDALANILGAN ADABIYOTLARFOYDALANILGAN ADABIYOTLARFOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. A b d u l l a y e v a U. Chizma geometriya va chizmachilik asoslari. Oliy o‘quv yurtlariuchun darslik. T., „O‘zbekiston“, 1999.
2. Q i r q ‘i z b o y e v Y. va boshq. Mashinasozlik chizmachiligi, T., „O‘qituvchi“,1981.
3. Î ñ è ï î â Â. À., Ê î ç å ë Â. È. Àëüáîì ÷åðòåæåé ñáîðî÷íûõ åäèíèö äëÿ÷òåíèÿ è äåòàëèðîâàíèÿ. Ó÷åáíîå ïîcîáèå äëÿ ó÷àùèõñÿ ñðåäíå - ñïåöèàëüíîãîîáðàçîâàíèÿ, Ì., „Âûñøàÿ øêîëà“, 1980.
4. Á î ã ä à í î â Â. Í. è äð. „Ñïðàâî÷íîå ðóêîâîäñòâî ïî ÷åð÷åíèþ“, Ì.,„Âûñøàÿ øêîëà“, 1989.
5. T o ‘ x t a y e v A., A b r a m y a n Y. P. Injenerlik grafikasidan spravochnik. Oliytexnika o‘quv yurtlari talabalari uchun o‘quv qo‘llanma. T., „O‘qituvchi“, 1994.
www.ziyouz.com kutubxonasi
117
M U N D A R I J AM U N D A R I J AM U N D A R I J AM U N D A R I J AM U N D A R I J A
Kirish ......................................................................................................... 3Rolik .......................................................................................................... 5Saqlagich tutkichi ........................................................................................ 7Reostat ....................................................................................................... 9O‘tkazuvchi ................................................................................................ 11Kontakt ..................................................................................................... 13Sopol kondensator ...................................................................................... 15Antennaning kirish uchuni kalibrlash uchun moslama ...................................... 17Gaz klapani ............................................................................................... 19Markazdan qochma rostlagich ....................................................................... 21Havo klapani .............................................................................................. 23Yutgich ..................................................................................................... 25Uzatuvchi pichoq ........................................................................................ 27Elektromagnitli klapan ................................................................................. 29Kichik ko‘zgu ............................................................................................. 31Kontakt kolodka .......................................................................................... 33To‘lqinuzatkich seksiyasi .............................................................................. 35Qayta ishga tushiruvchi klapan ....................................................................... 37Filtr.......................................................................................................... 39Vakuum datchigi ......................................................................................... 41Fonar ....................................................................................................... 43Obyektivning ostki tubusi ............................................................................. 45Induktiv g‘altak .......................................................................................... 47Yuqori chastotali ajratkich ........................................................................... 49Qamrab tutkich .......................................................................................... 51Support sistema ........................................................................................... 53Integral sxemani sinash uchun kontakt qurilma ................................................ 55Perforator .................................................................................................. 57Ulab-uzgich ............................................................................................... 59Patron ....................................................................................................... 61Qisuvchi rolik ............................................................................................. 63Elektromagnitli tormoz ................................................................................ 65Kontakt uyasi ............................................................................................. 67Yuritmali to‘lqinuzatkich ............................................................................. 69Blankalar datchigi ....................................................................................... 71To‘lqinuzatkich-koaksialli o‘tish ................................................................... 73Yuqori chastotali ajratkich rozetkasi .............................................................. 75Tranzistorni sinash uchun kolodka ................................................................. 77Elektromagnit ............................................................................................. 79Kasseta yuritmasining kaliti ........................................................................... 81D2-31 attenyuatori ..................................................................................... 835A127 ikki holatda almashlab-ulagichi ............................................................ 85Rezonator ................................................................................................. 87
www.ziyouz.com kutubxonasi
118
Diafragmali elektr nasosi ............................................................................. 89Asinxron dvigatel ........................................................................................ 91Qisqa muddat elektr signali beruvchi tugmacha ................................................ 93Elektromagnit ............................................................................................. 95Gaz reduktori ............................................................................................. 97Sinxrogenerator .......................................................................................... 99Almashlab-ulagich .................................................................................... 101Saqlagich ................................................................................................. 103Bosim rostlagich ....................................................................................... 105To‘xtatish tugmachasi ................................................................................ 107Reduktor ................................................................................................. 109„Minsk-32“ EHM ning reduktori ................................................................ 111Signal lampasi .......................................................................................... 113Cheklovchi uzgich mexanizmi .................................................................... 115Foydalanilgan adabiyotlar........................................................................... 117
www.ziyouz.com kutubxonasi
119
MADUMAROV KOMIL XAMITOVICHNORQULOV ABDUQODIR ABDURAXMONOVICH
TEXNIK CHIZMACHILIKTEXNIK CHIZMACHILIKTEXNIK CHIZMACHILIKTEXNIK CHIZMACHILIKTEXNIK CHIZMACHILIK
YIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VA DETALLASHTIRISHYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VA DETALLASHTIRISHYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VA DETALLASHTIRISHYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VA DETALLASHTIRISHYIG‘MA BIRLIK CHIZMALARINI O‘QISH VA DETALLASHTIRISH
UCHUN CHIZMALAR ALBOMIUCHUN CHIZMALAR ALBOMIUCHUN CHIZMALAR ALBOMIUCHUN CHIZMALAR ALBOMIUCHUN CHIZMALAR ALBOMI
Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv-uslubiy qo‘llanma
Òîshkånt «O‘qituvchi» 2004
Tahririyat mudiri B.AkbarovÌuhàrrir D.AbbosîvàBàdiiy muhàrrir F.NåkqàdàmbîåvÒåõn. muhàrrir S.TursunovaÊîmpyutårdà sàhifàlîvchi Q.KuzayevaÌusàhhih D.Umarova
IB ¹ 8317
Îriginàl-màkåtdàn bîsishgà ruõsàt etildi 15 .07.2004. Bichimi 84½1081/16. Êågli 11
shponli. Òàyms gàrnituràsi. Îfsåt bîsmà usulidà bîsildi. Bosma t. 7,5. Shàrtli b.t.12,60. Nàshr. t. 11,5. 2000 nusõàdà bîsildi. Buyurtmà ¹ .
«O‘qituvchi» nàshriyoti. Òîshkånt, 129. Nàvîiy ko‘chàsi, 30. Shàrtnîmà 10–44–04.
O‘zbåkistîn Màtbuît va axborot agentligining 1-bosmaxonasida bosildi. Toshkånt,Sag‘bon ko‘chàsi, 1-berk ko‘cha, 2-uy. 2004.
www.ziyouz.com kutubxonasi
120
Madumarov K.X., Norqulov A.A.Madumarov K.X., Norqulov A.A.Madumarov K.X., Norqulov A.A.Madumarov K.X., Norqulov A.A.Madumarov K.X., Norqulov A.A.Yig‘ma birlik chizmalarini o‘qish va detallashtirish
uchun chizmalar albomi: Kasb-hunat kollejlari uchuno‘quv-uslubiy qo‘llanma. – T. „O‘qituvchi“, 2004. — 120 b.
BBK 30.11ya722
M14
www.ziyouz.com kutubxonasi
Recommended