View
3
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
ULAŞTIRMA
MÜHENDİSLİĞİ
Yrd. Doç. Dr. Sercan SERİN
8-KAPASİTE
5.11.2018 17:45
2
Karayolu Kapasite Analizi
1950 yılında Amerika “Transportation ResearchBoard” tarafından ilk defa “Highway CapacityManual” ile başlamıştır.
1965, 1985, 1994, 1997 ve 2000 yıllarında bazı bölümleri değiştirilmiştir. Her bir manual (el kitabı) 1100 sayfa civarındadır.
5.11.2018 17:45
3
Kapasite
Highway Capacity Manual(HCM) de kapasite tanımı:
“Üniform kabul edilen bir yolkesiminde hakim yol ve trafikkoşulları altında belli bir zamanperiyodunda (genellikle bir saat)geçebilecek maksimum araçveya yolcu sayısıdır”
5.11.2018 17:45
4
Trafik mühendisliğinde en önemli sorulardan iki
tanesi;
Belli bir yolda ne kadar trafiğe
hizmet verilebilir? (şerit sayısı
dikkate alınarak)
Hangi koşullarda hizmet
verilebilir?Bu sorulara cevap, kapasite analizi ile verilir.
5.11.2018 17:45
5
Çok şeritli yollar için ideal koşullar3.6 metre şerit genişliği
1.8 metre yanal açıklık (banket genişliği)
Trafik akımında sadece yolcu otomobilleri
mevcut
Bütün sürücüler yollara aşina
Bütün yol kesimleri 100 km/st serbest hız
yapmaya elverişli
5.11.2018 17:45
6
İki şeritli yollar için ideal koşullarTasarım hızı 100 km/st ve üzerinde olmalı
3.60 metre şerit genişliği
1.80 metre yol kenarında en az yanalaçıklık
Düz arazi
Her noktada sollama olanağının bulunması
%50/%50 yön dağılımı olması
Trafik akımında sadece yolcuotomobillerinin bulunması
5.11.2018 17:45
7
İdeal koşular altında temel kapasite değerleri
5.11.2018 17:45
8
Serbest Hız Kapasite (yolcu oto./saat/şerit)
113 km/st 2400
105 km/st 2350
97 km/st 2300
90 km/st 2250
Otoyollar
İdeal koşular altında temel kapasite değerleri
5.11.2018 17:45
9
Çok şeritli yollar
Serbest Hız Kapasite (yolcu oto./saat/şerit)
97 km/st 2200
90 km/st 2100
80 km/st 2000
72 km/st 1900
Sıralanan ideal koşullar altında iki şeritli-iki yönlü bir kırsal yolun iki yön
toplamı olarak kapasite 2800 oto/sa kabul edilir.
v/c (Q/C) oranı ve kullanımı
Kapasitenin kullanım oranı olarak da
düşünülebilir.
v/c= tahmin edilen trafik hacmi/kapasite
Bu oran, mevcut veya önerilen kapasitenin
yeterlik ölçüsü olarak genellikle kullanılır. Bazı
durumlarda oran 1.00‘den daha büyük olabilir.
Bunun anlamı, tahmin edilen trafik hacminin
kapasiteden fazla olması demektir. Bu durumda
uzun kuyruklar ve gecikmeler meydana gelir.
5.11.2018 17:45
10
Kapasiteyi Etkileyen FaktörlerGeometrik Faktörler
- Yatay ve düşey kurbalar (hız azalmasına neden
olur)
- Şerit genişliği ve yanal açıklık
- Eğimler (Ağır taşıtlar eğimi yüksek olan
kesimlerde oldukça hız kaybederler)
5.11.2018 17:45
11
Kapasiteyi Etkileyen FaktörlerTrafik koşulları
- Yön dağılımı (İki şeritli yollarda önemlidir; hiçbir
şey verilmezse %50/%50 dağılım kabul edilir)
- Şerit dağılımı (şerit sayısının aniden arttığı
yerlerde dikkate alınır; örn; 3 şeritten 5 şeride
çıkması gibi)
- Trafik akımındaki ağır taşıtlar (daha geniş,
rampadaki hızları oldukça düşük)
5.11.2018 17:45
12
Kapasiteyi Etkileyen FaktörlerTrafik kontrol koşulları
- Hız limitleri
- Şerit kullanım kontrolleri (sağa veya sola
dönecek şeritler için tahsis yapma)
- Trafik sinyalizasyonu
- DUR ve YOL VER işaretleri
5.11.2018 17:45
13
9-HİZMET DÜZEYİ
5.11.2018 17:45
14
Hizmet kalitesi, trafik akımı içindeki işletme
koşullarını karakterize etmek amacı ile miktar
ölçülerine ihtiyaç duyar. Hizmet seviyesi
genellikle seyahat zamanı, hız, manevra
serbestliği, trafik kesintileri, konfor ve rahatlık gibi
hizmet parametreleri açısından trafik akımı
içindeki işletme koşullarının açıklandığı bir kalite
ölçüsüdür.
5.11.2018 17:45
15
Karayolunda altı (6) hizmet düzeyi tanımlanmıştır.(A, B, C, D, E, F)
A hizmet düzeyi; serbest akımın ve hiçbirgecikmenin olmadığı durumu tanımlar.
F hizmet düzeyi; en kötü işletme koşullarını tanımlar.Talep fazla olduğundan dolayı, karayolunda uzunkuyruklar ve gecikmeler ortaya çıkar.
E hizmet düzeyi, kapasiteye eşit veya yakın işletmekoşulunu tanımlar.
Diğer B, C, D harfleri ise A ile E hizmet düzeyleriarasındaki işletme koşullarını tanımlar.
5.11.2018 17:45
16
5.11.2018 17:45
17
E
D
C
BA
F
Stabil akım
Stabil olmayan akım
Yoğunluk(taşıt/km/şerit)
Trafik akımı
(hacmi)
Taşıt/st/şerit)
5.11.2018 17:45
18
A
B
C
D
E
F
Trafik hacmi/kapasite
İşletme
hızı
1.0
HİZMET DÜZEYİ
Hizmet DüzeyleriA hizmet düzeyi: Serbest akım hızı geçerlidir.
Yoğunluk oldukça düşüktür. Şerit değiştirme,
trafiğe katılma oldukça kolay gerçekleşmektedir.
Taşıtlar arasındaki ortalama mesafe 23-26 yolcu
otomobili kadardır.
5.11.2018 17:45
19
Hizmet DüzeyleriB hizmet düzeyi: Sürücüler trafikte diğer
sürücülerinin var olduğunu hissetmeye başlar;
ancak serbest akım hızını koruyabilir. Trafiğe
katılma ve şerit değiştirme rölatif olarak hala
kolaydır. Taşıtlar arasındaki mesafe 15-20
otomobil uzunluğu kadardır.
5.11.2018 17:45
20
Hizmet DüzeyleriC hizmet düzeyi: Trafikte araç sayısı arttığından
manevra yapmak sınırlanmaya başlar. Sürücüler
manevra yapmak için, boşluk gözlemek
zorundadır. Hız hala serbest akım hızı civarındadır.
Taşıtlar arasındaki mesafe 9-11 otomobil kadardır.
5.11.2018 17:45
21
D hizmet düzeyi: Ortalama hız düşmeye başlar.Trafik miktarındaki küçük artışlar sıkışmalaraneden olabilir. Ortalama araçlar arasındakimesafe 7-9 otomobil kadardır.
E hizmet düzeyi: Kapasite değerini tanımlar.Kuyruklar oluşmaya başlar; trafik akımıiçerisinde manevra yapmak oldukça zorlaşır.Taşıtlar arasındaki mesafe 4-6 otomobilkadardır.
F hizmet düzeyi: Kuyrukların oluştuğu, katılımkesimlerinin kapasite değerini aştığı hizmetdüzeyidir. Trafik durur; belli bir süre sonra tekrarharekete geçer. Tampon tampona hareketsöz konusudur.
5.11.2018 17:45
22
5.11.2018 17:45
23
A
D
B
D
5.11.2018 17:45
24
E D
5.11.2018 17:45
25
F hizmet düzeyi
5.11.2018 17:45
26 CE,F
5.11.2018 17:45
27
F hizmet
düzeyi
5.11.2018 17:45
28
5.11.2018 17:45
29
5.11.2018 17:45
30
5.11.2018 17:45
31
5.11.2018 17:45
32
5.11.2018 17:45
33
E hizmet
düzeyi
F hizmet
düzeyi
5.11.2018 17:45
34
Şehirler
İlçeler
Köyler
Ana arterAna arter
Arter
Yerel yollar
Hizmet Düzeyi Seçimi
5.11.2018 17:45
35
Karayolu tipi Ş.arası
Düz arazi
Ş.arası
Dalgalı
arazi
Ş.arası
Dağlık arazi
Şehiriçi
ve
çevreyolu
Otoyol B B C C
Ana arter B B C C
Arter C C D D
Yerel yollar D D D D
İki Şeritli Yollarda Hizmet Düzeyi
𝑆𝐹𝑖 = 2800 ∗ 𝑄 𝐶 𝑖∗ 𝑓𝑑 ∗ 𝑓𝑤*𝑓𝐻𝑉
Burada:
𝑆𝐹𝑖 :(i) hizmet düzeyi için hizmet akım oranı, ta/st
𝑄 𝐶 𝑖:(i) hizmet düzeyi için hacim/kapasite oranı
𝑓𝑑 :Yön dağıtma faktörü
𝑓𝑤 :Yanal açıklık düzeltme faktörü
𝑓𝐻𝑉 :Ağır taşıt düzeltme faktörü
5.11.2018 17:45
36
5.11.2018 17:45
37 v/c Oranı (a)
Düz Arazi
Geçme Yasağı Bölge %'si
Hizmet Düzeyi Gecikme zaman %'si Ort. Hız kmst 0 20 40 60 80 100
A <=30 93 0,15 0,12 0,09 0,07 0,05 0,04
B <=45 89 0,27 0,24 0,21 0,19 0,17 0,16
C <=60 84 0,43 0,39 0,36 0,34 0,33 0,32
D <=75 81 0,64 0,62 0,6 0,59 0,58 0,57
E <=75 72 1 1 1 1 1 1
F <=100 72
v/c Oranı (a)
Dalgalı Arazi
Geçme Yasağı Bölge %'si
Hizmet Düzeyi Gecikme zaman yüzdesiOrtalama Hız 0 20 40 60 80 100
A <=30 92 0,15 0,1 0,07 0,05 0,04 0,03
B <=45 87 0,26 0,23 0,19 0,17 0,15 0,13
C <=60 82 0,42 0,39 0,35 0,32 0,3 0,28
D <=75 79 0,62 0,57 0,52 0,48 0,46 0,43
E <=75 64 0,97 0,94 0,92 0,91 0,9 0,9
F <=100 64
v/c Oranı (a)
Dağlık Arazi
Geçme Yasağı Bölge %'si
Hizmet Düzeyi Gecikme zaman yüzdesiOrtalama Hız 0 20 40 60 80 100
A <=30 90 0,14 0,09 0,07 0,04 0,02 0,01
B <=45 87 0,25 0,2 o,16 0,13 0,12 0,1
C <=60 79 0,39 0,33 0,28 0,23 0,2 0,16
D <=75 72 0,58 0,5 0,45 0,4 0,37 0,33
E <=75 56 0,91 0,87 0,84 0,82 0,8 0,78
F <=100 56
(a) iki yönde de ideal kapasitedeki (2800 yolcu oto/st) trafik hacmi.
İki şeritli yollarda, arazi tipine göre, v/c oranları
Geçme yasağı olan
bölgeler, geçiş görüş
uzunluğu 500
metreden küçük olan
kesimlerdir.
𝑓𝑑 Yön dağıtma katsayısı aşağıdaki tablodan okunur
5.11.2018 17:45
38
Yönlere
Dağılım100/0 90/10 80/20 70/30 60/40 50/50
Düzeltme
Faktörü (𝑓𝑑)0,71 0,75 0,83 0,89 0,94 1,00
𝑓𝑤 Yanal açıklık düzeltme katsayısı aşağıdaki tablodan
okunur
5.11.2018 17:45
39
Kullanılabilir
Banket
Genişliği (m)
Şerit 3.7 m Şerit 3.4 m Şerit 3.0 m Şerit 2.7 m
Hizmet Düzeyi
A – D E A – D E A – D E A – D E
≥ 1.8 1,00 1,00 0,93 0,94 0,84 0,87 0,70 0,76
1.2 0,92 0,97 0,85 0,92 0,77 0,85 0,65 0,74
0.6 0,81 0,93 0,75 0,88 0,68 0,81 0,57 0,7
0 0,70 0,88 0,65 0,82 0,58 0,75 0,49 0,66
Ağır taşıt düzeltme faktörü aşağıdaki gibi hesaplanır
𝑓𝐻𝑉 =1
1 + 𝑃𝑇 𝐸𝑇 − 1 + 𝑃𝐵 𝐸𝐵 − 1 + 𝑃𝑅(𝐸𝑅 − 1)
Burada 𝑃𝑇 , 𝑃𝐵 ve 𝑃𝑅 sırasıyla kamyon, otobüs ve
rekreasyon aracının toplam trafiğe oranları; 𝐸𝑇, 𝐸𝐵 ve
𝐸𝑅 ise kamyon, otobüs ve rekreasyon araçlarının birim
otomobil cinsinden düzeltme katsayılarıdır.
5.11.2018 17:45
40
5.11.2018 17:45
41
Araç
Tipi
Hizmet
Düzeyi
Arazi Tipi
Düz Dalgalı Dağlık
Kamyonlar
𝐸𝑇
A 2 4 7
B ve C 2,2 5 10
D ve E 2 5 12
Rekreasyon Araçları
𝐸𝑅
A 2,2 3,2 5
B ve C 2,5 3,9 5,2
D ve E 1,6 3,3 5,2
Otobüsler
𝐸𝐵
A 1,8 3 5,7
B ve C 2 3,4 6
D ve E 1,6 2,9 6,5
5.11.2018 17:45
42
Geçme Yasağı Bölge %'si
Eğim Rampa Yukarı
%'si Ortalama Hız (kmst) 0 20 40 60 80 100
3 88.55 0.27 0.23 0.19 0.17 0.14 0.12
84.525 0.42 0.38 0.33 0.31 0.29 0.27
80.5 0.64 0.59 0.55 0.52 0.49 0.47
72.45 1 0.95 0.91 0.88 0.86 0.84
68.425 1 0.98 0.97 0.96 0.95 0.94
64.4 1 1 1 1 1 1
4 88.55 0.25 0.21 0.18 0.16 0.13 0.11
84.525 0.4 0.36 0.31 0.29 0.27 0.25
80.5 0.61 0.56 0.52 0.49 0.47 0.45
72.45 0.97 0.92 0.88 0.85 0.83 0.81
68.425 0.99 0.96 0.95 0.94 0.93 0.92
64.4 1 1 1 1 1 1
5 88.55 0.21 0.17 0.14 0.12 0.1 0.08
84.525 0.36 0.31 0.27 0.24 0.22 0.2
80.5 0.57 0.49 0.45 0.41 0.39 0.37
72.45 0.93 0.84 0.79 0.75 0.72 0.7
68.425 0.97 0.9 0.87 0.85 0.83 0.82
64.4 0.98 0.96 0.95 0.94 0.93 0.92
56.35 1 1 1 1 1 1
6 88.55 0.12 0.1 0.08 0.06 0.05 0.04
84.525 0.27 0.22 0.18 0.16 0.14 0.13
80.5 0.48 0.4 0.35 0.31 0.28 0.26
72.45 0.79 0.76 0.68 0.63 0.59 0.55
68.425 0.93 0.84 0.78 0.74 0.7 0.67
64.4 0.97 0.91 0.87 0.83 0.81 0.78
56.35 1 0.96 0.95 0.93 0.91 0.9
48.3 1 0.99 0.99 0.98 0.98 0.98
7 88.55 0 0 0 0 0 0
84.525 0.13 0.1 0.08 0.07 0.05 0.04
80.5 0.34 0.27 0.22 0.18 0.15 0.12
72.45 0.77 0.65 0.55 0.46 0.4 0.35
68.425 0.86 0.75 0.67 0.6 0.54 0.48
64.4 0.93 0.82 0.75 0.69 0.64 0.59
56.35 1 0.91 0.87 0.82 0.79 0.76
48.3 1 0.95 0.92 0.9 0.88 0.86
İki şeritli yollarda
rampa yukarı
eğimlerde v/c
oranları
5.11.2018 17:45
43
Ortalama Rampa Yukarı Hız (kmst)
Eğim(%) Eğim Uzunluğu(km) 88,5 84,5 80,5 72,5 64 48
0 Hepsi 2 1,8 1,6 1,4 1,3 1,3
3 0,4 2,9 2,3 2 1,7 1,6 1,5
0,8 3,7 2,9 2,4 2 1,8 1,7
1,21 4,8 3,6 2,9 2,3 2 1,9
1,61 6,5 4,6 3,5 2,6 2,3 2,1
1,61-0,8 11,2 6,6 5,1 3,4 2,9 2,5
3,22 19,8 9,3 6,7 4,6 3,7 2,9
4,83 71 21 10,8 7,3 5,6 3,8
6,44 - 48 20,5 11,3 7,7 4,9
4 0,4 3,2 2,5 2,2 1,8 1,7 1,6
0,8 4,4 3,4 2,8 2,2 2 1,9
1,21 6,3 4,4 3,5 2,7 2,3 2,1
1,61 9,6 6,3 4,5 3,2 2,7 2,4
1,61-0,8 19,5 10,3 7,4 4,7 3,8 3,1
3,22 43 16,1 10,8 6,9 5,3 3,8
4,83 - 48 20 12,5 9 5,5
6,44 - - 51 22,8 13,8 7,4
5 0,4 3,6 2,8 2,3 2 1,8 1,7
0,8 5,4 3,9 3,2 2,5 2,2 2
1,21 8,3 5,7 4,3 3,1 2,7 2,4
1,61 14,1 8,4 5,9 4 3,3 2,8
1,61-0,8 34 16 10,8 6,3 4,9 3,8
3,22 91 28,3 17,4 10,2 7,5 4,8
4,83 - - 37 22 14,6 7,8
6,44 - - - 55 25 11,5
6 0,4 4 3,1 2,5 2,1 1,9 1,8
0,8 6,5 4,8 3,7 2,8 2,4 2,2
1,21 11 7,2 5,2 3,7 3,1 2,7
1,61 20 11,7 7,8 4,9 4 3,3
1,61-0,8 60 25,2 16 8,5 6,4 4,7
3,22 - 50 28,2 15,3 10,7 6,3
4,83 - - 70 38 23,9 11,3
6,44 - - - 90 45 18,1
7 0,4 4,5 3,4 2,7 2,2 2 1,9
0,8 7,9 5,7 4,2 3,2 2,7 2,4
1,21 14,5 9,1 6,3 4,3 3,6 3
1,61 31,4 16 10 6,1 4,8 3,8
1,61-0,8 - 39,5 23,5 11,5 8,4 5,8
3,22 - 88 46 22,8 15,4 8,2
4,83 - - - 66 38,5 16,1
6,44 - - - - - 28
İki şeritli yollarda
ağır taşıtların
boyuna eğim
ve uzunluklarına
göre eşdeğer
yolcu otomobili
eşdeğerlik
katsayısı
5.11.2018 17:45
44
Tablo 13 İki Şeritli Yollarda, Rekreasyon Taşıtlarında Rampa Yukarı Yolcu Otomobili Eşdeğerliği
Eğim (%) uzunluk (km) yolcu-araç eşdeğerliği, Er
RVs yüzdesi 2 4 5 6 8 10 15 20
2 Hepsi 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2
3 0-0,8 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2
>0,8 2 1.5 1.5 1.5 1.5 1.5 1.2 1.2
4 0-0,4 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2
0,4-0,8 2.5 2.5 2 2 2 2 2 1.5
>0,8 3 2.5 2.5 2 2 2 2 1.5
5 0-0,4 2.5 2 2 2 1.5 1.5 1.5 1.5
0,4-0,8 4 3 3 3 2.5 2.5 2 2
>0,8 4.5 3 3 3 3 2.5 2.5 2
6 0-0,4 4 3 2.5 2.5 2.5 2 2 2
0,4-0,8 6 4 4 3.5 3 3 2.5 2.5
>0,8 6 4.4 4 4 3.5 3 3 2.5
5.11.2018 17:45
45
yolcu otomobili eşdeğerliği
kamyon ve/veya otobüs yüzdesi
rampa aşağı eğim uzunluğu (km) 5 10 15 20
4 Hepsi 1,5 1,5 1,5 1,5
4 6,44 1,5 1,5 1,5 1,5
4 6,44 2 2 2 1,5
5 6,44 1,5 1,5 1,5 1,5
5 6,44 5,5 4 4 3
6 6,44 1,5 1,5 1,5 1,5
6 6,44 7,5 6 5,5 4,5
İki şeritli yollarda, rampa aşağı kamyon ve/veya
otobüs yolcu otomobili eşdeğerlik faktörleri
5.11.2018 17:45
46Yön dağılımı için ayarlama
1.00 dan büyük değerlerin çıkması, rampa aşağı
inerken taşıtların kapasiteyi artırdığı içindir
Otoyollarda (Çok şeritli yollarda) Kapasite Analizi
MSFi= i hizmet düzeyindeki maksimum trafik hacmi
cj= ideal koşullar altında kapasite
(v/c)i=(Q/C)i= i hizmet düzeyinde kapasite kullanımı
İdeal koşullar her zaman sağlanamayacağından, MSFideğeri, ağır taşıtlar, dar şerit ve yanal açıklık, sürücü faktörü ile azalacaktır.
5.11.2018 17:45
47
i
jic
vxcMSF
Çok Şeritli Yollarda Hizmet
Akım Oranı𝑆𝐹𝑖 = 𝐶𝑗 ∗ 𝑄 𝐶 𝑖
∗ 𝑁 ∗ 𝑓𝑝 ∗ 𝑓𝑤*𝑓𝐻𝑉
Burada;
𝐶𝑗 : İdeal şartlar altında kapasite
𝑁 : Şerit sayısı
5.11.2018 17:45
48
fw= şerit ve yanal açıklık düzeltme faktörü (tablodan
seçilir)
fHV= ağır taşıt düzeltme faktörü (tablo ve hesapla
bulunur)
fp= sürücü faktörü (sürekli aynı yolu kullananlar için 1.0,
diğer sürücüler de mevcutda 0.75-0.90)
5.11.2018 17:45
49
Tablo 1 Otoyollarda Sürekli Akımda Temel KapasiteDeğerleri
Yol Tipi Serbest Hız (km/st)Kapasite (yolcu
oto/saat/şerit)
Otoyol
113 2400
105 2350
97 2300
89 2250
Çok şeritli yollar
97 2200
89 2100
81 2000
72 1900
5.11.2018 17:45
50
5.11.2018 17:45
51
Hizmet Düzeyi Max. Yoğunluk Min. Hız Max. Trafik hacmi Max. v/c
(yolcu otomobili/km/şerit) (km/st) (yolcu oto./saat/şerit) oranı
Serbest hız = 113 km/st
A 6 113 700 0,318/0,304
B 10 113 1120 0,509/0,487
C 15 110 1644 0,747/,715
D 20 101 2015 0,916/0,876
E 23/25 97/93 2200/2300 1
F Değişken Değişken Değişken Değişken
Serbest hız = 105 km/st
A 6 105 650 0,295/0,283
B 10 105 1040 0,473/0,452
C 15 104 1548 0,704/0673
D 20 98 1952 0,887/0,849
E 24/27 90/85 2200/2300 1
F Değişken Değişken Değişken Değişken
Serbest hız= 97 km/st
A 6 97 600 0,272/0,261
B 10 97 960 0,436/0,417
C 15 97 1440 0,655/0,626
D 20 92 1824 0,829/0,793
E 26/29 85/80 2200/2300 1
F Değişken Değişken Değişken Değişken
Serbest hız= 89 km/st
A 6 89 550 0,250/0,239
B 10 89 880 0,400/0,383
C 15 89 1320 0,600/0,574
D 20 88 1760 0,800/0,765
E 27/30 80/77 2200/2300 1
F Değişken Değişken Değişken Değişken
Şerit genişliği ve yanal açıklık ayarlama
katsayıları (otoyollar için fw)
5.11.2018 17:45
52
Ağır taşıt düzeltme faktörü aşağıdaki gibi hesaplanır
𝑓𝐻𝑉 =1
1 + 𝑃𝑇 𝐸𝑇 − 1 + 𝑃𝐵 𝐸𝐵 − 1 + 𝑃𝑅(𝐸𝑅 − 1)
Burada 𝑃𝑇 , 𝑃𝐵 ve 𝑃𝑅 sırasıyla kamyon, otobüs ve
rekreasyon aracının toplam trafiğe oranları; 𝐸𝑇, 𝐸𝐵 ve
𝐸𝑅 ise kamyon, otobüs ve rekreasyon araçlarının birim
otomobil cinsinden düzeltme katsayılarıdır.
5.11.2018 17:45
53
Otoyollar için arazi tipine göre yolcu otomobili
eşdeğerlik faktörleri
5.11.2018 17:45
54
Faktör Düz Dalgalı Dağlık
Kamyon ET 1,7 4,0 8,0
Otobüs Eb 1,5 3,0 5,0
Rekreasyon aracı ER 1,6 3,0 4,0
Hizmet Düzeyi Yoğunluk (yolcu otomobili/km/şerit)
A 6
B 10
C 15
D 20
5.11.2018 17:45
55Otoyollar için hizmet düzeyi
Yoğunluklar
5.11.2018 17:45Karayolu Mühendisliği
56
Eğim (%) Uzunluk (km) Yolcu-Araç Eşdeğerliği, Et, Eb
Kamyon ve Otobüs Yüzdesi 2 4 5 6 8 10 15 20 25
<2 All 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
2 0-0,40 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
0,40-0,81 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
0,81-1,20 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
1,20-1,61 2,5 2 2 2 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
1,61-0,81 4 3 3 3 2,5 2,5 2 2 2
>2,42 4,5 3,5 3 3 2,5 2,5 2 2 2
3 0-0,40 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
0,40-0,81 3 2,5 2,5 2 2 2 2 1,5 1,5
0,81-1,20 6 4 4 3,5 3,5 3 2,5 2,5 2
1,20-1,61 7,5 5,5 5 4,5 4 4 3,5 3 3
1,61-0,81 8 6 5,5 5 4,5 4 4 3,5 3
>2,42 8,5 6 5,5 5 4,5 4,5 4 3,5 3
4 0-0,40 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
0,40-0,81 5,5 4 4 3,5 3 3 3 2,5 2,5
0,81-1,20 9,5 7 6,5 6 5,5 5 4,5 4 3,5
1,20-1,61 10,5 8 7 6,5 6 5,5 5 4,5 4
>1,61 11 8 7,5 7 6 6 5 5 4,5
5 0-0,40 2 2 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5
0,40-0,54 6 4,5 4 4 3,5 3 3 2,5 2
0,54-0,81 9 7 6 6 5,5 5 4,5 4 3,5
0,81-1,20 12,5 9 8,5 8 7 7 6 6 5
1,20-1,61 13 9,5 9 8 7,5 7 6,5 6 5,5
>1,61 13 9,5 9 8 7,5 7 6,5 6 5,5
6 0-0,40 4,5 3,5 3 3 3 2,5 2,5 2 2
0,40-0,54 9 6,5 6 6 5 5 4 3,5 3
0,54-0,81 12,5 9,5 8,5 8 7 6,5 6 6 5,5
0,81-1,20 15 11 10 9,5 9 8 8 7,5 6,5
1,20-1,61 15 11 10 9,5 9 8,5 8 7,5 6,5
>1,61 15 11 10 9,5 9 8,5 8 7,5 6,5
Otoyollarda,
boyuna eğim ve
uzunlularına göre
yolcu otomobil
eşdeğerlik
katsayıları
5.11.2018 17:45
57 Otoyollarda rekreasyon araçları için
yolcu otomobili eşdeğerlik faktörleri
5.11.2018 17:45
58 Pik saat faktörü (PHF)
15 dakikalık periyodlar dikkate alınırsa
V= saatlik trafik hacmi
V15= bir saat içindeki maksimum 15 dakikalık trafik hacmi
hacmitrafiksaatlikmaksimum
hacmitrafiksaatlikPHF
154xV
VPHF
5.11.2018 17:45
59 Örnek: Aşağıdaki trafik hacim ölçümlerine göre, pik saat faktörünü (PHF) yi hesaplayınız.
v= saat içindeki pik trafik hacmi (taşıt/st)
V= pik saatlik trafik hacmi (taşıt/st)
PHF= pik saat faktörü
Zaman aralığı Aralık için trafik hacmi (taşıt) Zaman aralığı için saatlik akım (Kolon 2/0.25)
17:00 - 17:15 1000 4000
17:15 - 17:30 1100 4400
17:30 - 17:45 1200 4800
17:45 - 18.00 900 3600
17:00 – 18.00 4200 taşıt/st
875.012004
4200
4 15
xxV
VPHF
PHF
Vv
5.11.2018 17:45
60 Örnek: Bir otoyol, her bir yönde 3.65 m şeritgenişliği, sol tarafta şerit çizgisinden 1.20metre ileride bir engel bulunmakta olup, sağtarafta herhangi bir engel bulunmamaktadır.Trafikte %15 kamyon ve otobüs, %8rekreasyon aracı bulunmaktadır. Tasarım hızı113 km/st, sürücü ayarlama faktörü 0,80 vemaksimum 15 dakikalık trafik hacmi 1760taşıt/st olduğuna göre, 1.6 km uzunluğundave %3 eğimli rampa yukarı kesimdeki hizmetdüzeyini belirleyiniz.Şerit genişliği ve yanal açıklık düzeltme faktörü: (3,65 mşerit genişliği ve 1.20 metre engel uzunluğu (tek taraf)=0,99
5.11.2018 17:45
61Çözüm:Sürücü ayarlama faktörü=fp= 0,80 (verildi)
(Hafta içi ve sürekli aynı yolu kullananlar için fp= 1.0, diğer
durumlarda 0,75-0,99 arasındadır )
Ağır taşıt düzeltme faktörü
Et = 3.5 ; Er= 1,5 (Tablodan)
Şerit sayısı= 2
71,0415,1
1
)15,1(08,0)15,3(15,01
1
hvf
phvw
i
jphvwii fxfxfxNxc
vxcfxfxfxNxMSFSF
5.11.2018 17:45
62Çözüm:
Olduğundan hizmet düzeyi B-C
arasındadır.
65,080,071,099,022400
1760
xxxxfxfxfxNxc
SF
c
v
phvwj
i
165,0
5.11.2018 17:45
63 Örnek: Proje hızı 80 km/st olan bölünmemiş ikişeritli bir karayolunda, şerit genişliği 3.4 m,yanal engellerin dış şerit çizgisine mesafesi0,6 metredir. Arazi dalgalı olup, pik saatliktrafik hacmi 700 taşıt/st dir. Trafikteki kamyonoranı %6, otobüs oranı %4, rekreasyon aracı%2 dir. Yön dağılımı 70/30, geçme yasağıolan kesim oranı %60 dır. Buna göre:
a) Karayolunun kapasitesini hesaplayınız.
b) Mevcut trafik hacmine göre, hizmetdüzeyini belirleyiniz.
5.11.2018 17:45
64
Çözüm:
a) Kapasitesi denildiği için v/c=1 = E hizmet düzeyi seçilmelidir.
fw= 0,88 tablodan (şerit ve yanal engel azaltma faktörü)
fd= 0,89 tablodan (yön dağıtma faktörü
ET= 5.0, ER= 3.3, EB= 2.9 (tablodan)
)1()1()1(1
1
BBRRTT
HVEPEPEP
f
73,0)14,2(04,0)13,3(02,0)15(06,01
1
HVf
sttasitfffc
vSF HVwdeE /1601)73,0().88,0().89,0().1(.2800...)(.2800
44,073,0*88,0*89,0*2800
700
...2800
HVwd
ifff
MSF
c
vb)
0,32<0,44<0,48
D hizmet düzeyi
Taşıt Cinsi YOGT
Otomobil 12000
Otobüs 1000
Kamyon 7000 5.11.2018 17:46Karayolu Mühendisliği
65
Örnek: Serbest akım hızı 97 km/st olan bir yönde 3 şeridesahip bir otoyolda her bir şeridin temel kapasitesi 2300taşıt/saat’dir. Otoyol düz arazi üzerinde inşa edilmiştir. Şeritgenişliği 3,5 metre, dış şerit çizgisinden engele olan mesafe0,6 metre (tek tarafta)dir. Sürücü kapasite azaltma faktörü0,9 olarak belirlenmiştir. Yapılan sayımlar sonucunda YOGTdeğerleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
Buna göre:
a) Yukarıdaki trafiğe göre hizmet düzeyini belirleyiniz.
b)Yukarıdaki trafiği dikkate alarak kapasite hesaplayınız
c)Yukarıdaki trafiğe göre B hizmet düzeyi için şerit sayısınıhesaplayınız
5.11.2018 17:48
66
Örnek: 2x2 şeritli bir otoyol kesiminde şerit genişliği 3,35 m, YOGT 15000 taşıt/gün,
boyuna eğim rampa yukarı %4 ve uzunluğu 350 m dir. Arazi dalgalı, banket
genişlikleri her iki tarafta eşit ve 1,4 m, trafikteki kamyon %15, otobüs %2 ve diğerleri
otomobildir. Sürücülerin hepsinin yola aşina olduğunu, ideal kapasitenin 2200
taşıt/saat/şerit olduğunu kabul ederek ve trafik artışını %2,5 kabul ederek, (V=105
km/st)
a) Arazinin dalgalı olması durumunda mevcut hizmet düzeyini belirleyiniz
b) Boyuna eğimi dikkate alarak mevcut hizmet düzeyini belirleyiniz
c)10 yıl sonraki olabilecek hizmet düzeyini hem arazi şekli hem de boyuna eğimi
dikkate alarak belirleyiniz
d) Banket genişliğinin bir tarafta 1 metreye, diğer tarafta 0,6 metreye
azaltıldığında mevcut hizmet düzeyini belirleyiniz. (Boyuna eğimi dikkate al)
e) A hizmet düzeyi için şerit sayısını belirleyiniz
5.11.2018 17:51
67
5.11.2018 17:52
68
5.11.2018 17:53
69
5.11.2018 17:45
70 Örnek: İki şeritli bir karayolu, 3.22 km uzunluğunda%7 boyuna eğime sahiptir. 600 taşıt/st lik pik saattrafik hacmine sahiptir. Diğer özellikler:
Platform özellikleri: 97 km/st proje hızı, 3.35 m şeritgenişliği, 1.20 m banket genişliği, %80 geçmeyasağı olan kesim mevcuttur.
Trafik özellikleri: 80/20 yön dağılımı, %4 kamyon,%10 rekreasyon araçları, %2 otobüs, %84otomobil; PHF= 0.91
Hangi hizmet düzeyinde eğim tırmanılır? Pik 15dakikalık akımda hangi tırmanma hızı elde edilir?Eğimli kesimin kapasitesi nedir? Eğer yaklaşım hızı88.55 km/st ise, rampayı tırmanan araçlardakigecikme ne olur?
Recommended