Bir araştırma metodolojisi olarak etkinlik teorisi

Bir Araştırma Metodolojisi

Olarak Etkinlik TeorisiYar. Doç. Türkan Karakuş, Atatürk Üniversitesi

Sunumu Hazırlayan: Yeliz TUNGA, EÜ BÖTE 2014

GirişEtkinlik Nedir?Etkinlik Teorisi Nedir?Etkinlik Teorisinin Temelleri?

1. Nesil Etkinlik Kuramı 2. Nesil Etkinlik Kuramı 3. Nesil Etkinlik Kuramı

Öğretim Teknolojileri Alanında Etkinlik Teorisinin Kullanımı

EtkinlikEtkinlik, birbirine bağlı, istikrarlı, eyleme göre uzun süreli olan, önceden belirlenmiş ya da doğal ancak tanımlanabilir amaç ve hedeflere yönelik tüm uğraşları ifade eder. (Rochelle,1998)

Etkinlik teorisi karmaşık öğrenme ortamlarının anlaşılması ve oluşturulmasında gerekli olan unsurların ortaya koyulmasını sağlamaktadır.

Etkinlik Kuramı

Etkinlik KuramıEtkinlik Kuramı’ nın temel uğraş alanı, birey, diğer

insanlar ve insan yapımı nesneler arasındaki

etkileşimleri anlamaya çalışmaktır.Etkinlik Kuramı’ nın gelişiminde 3 nesilden

bahsediliyor.Başka bir deyişle, Etkinlik Kuramı ortaya atıldığı

günden bu yana, değişen ihtiyaçlar ve durumlar

doğrultusunda güncellenmektedir

Etkinlik Teorisinin Temelleri

Etkinlik teorisi, Vygotsky (1978)’in bireysel eylemleri analiz unsuru olarak kabul eden «aracılı eylem» kavramı üzerine kuruludur.

Etkinlik Teorisinin Temelleri

Aracılı eylem Vygotsky ve Leontev’ in temel modelinde özne hedef ve araç bir araya geldiğinde eylem durumu sağlanmış olmakta, bu da etkinlik durumunun ilk neslini meydana getirmektedir.

Etkinlik Teorisinin Temelleri

Aracılı eylem ile Vygotsky insanın gerçekleştirdiği her eylemi ancak bazı aracı unsurlar ile gerçekleştirebildiğini savunmakta ve bilginin insan beyninin dışında yaptığı etkinlikler yoluyla oluştuğunu kabul etmektedir. (Sosyal yapısalcılığın temeli)

Birinci Nesil Etkinlik KuramıA.R. Luria ve A.N. Leont’evVygotsky’nin enstrümental eylem modelinin yeniden

formüle edilmesi ortaya çıkar.Bu modele etkinlik, özne tarafından belli bir nesneye

yönelik yapılır ve nesne etkinliği yönlendirir.Etkinliğin gerçekleşmesinde arabuluculuk yapan araçlar

vardır: Bilgisayar, kültür, dil…Fakat, bu modelde sadece bireysel eylemlerden bahsedilmiştir.

Diğer kişiler ve sosyal ilişkiler tarafından yapılan arabuluculuğa yer verilmiştir.

Etkinliğin üç seviyeli hiyerarşik modeli; Etkinlik, Eylem, İşlem

İnsan etkinliği dinamik bir sistemdir.

Nesne ve ihtiyaçlar tarafından güdülenir.

Seviye Neye Yönelimli?

Kim Tarafından ?

Etkinlik Nesne Topluluk

Eylem Amaç Birey ya da grup

İşlem KoşullarRutinleşmiş insan ya da

makine

İkinci Nesil Etkinlik Kuramı

İkinci Nesil Etkinlik Kuramı

Etkinlikler, bilinçli amaçlar tarafından yönlendirilen

motor ve zihinsel eylemler yoluyla oluşurken,

eylemlerde öznenin bulunduğu ortamdaki koşullara

bağlı olarak gerçekleşir.

Üçüncü Nesil Etkinlik Kuramı

Farklı gelenekler, farklı bakış

açıları tartışılmaya

başlandığında ise çeşitli

sorunlar ortaya çıktığı bu

nedenle kurama, kurallar,

topluluk, iş bölümü ögeleri

modele eklenmiştir.

Üçüncü Nesil Etkinlik Kuramı

Özne: ÖğretmenlerNesne: BİT ile ilgili becerileri kazanma ve

öğretim programında BİT uygulamaları

gerçekleştirmeAraçlar: Yazılım, donanım, fiziksel bağlam vs.Kurallar: MEB politikaları, standartlar, okul

kuralları vs.

Üçüncü Nesil Etkinlik Kuramı

Topluluk: Meslektaşlar, Aileler, öğrenciler vs.İş bölümü: Yönetici, öğretmen ve öğrencilerin

rol ve sorumlulukları ve aynı zamanda destekleriÇıktı: Öğrencilerin eleştirel düşünme, problem

çözme gibi üst düzey düşünme becerileri

kazanmaktadır.

Üçüncü Nesil Etkinlik Kuramı

Çelişki(ikilem):Etkinlik içindeki ögelerin kendi içindeki, ögeler arasındaki, farklı etkinlikler arasındaki ya da tek bir etkinliğin gelişim aşamaları arasındaki uyumsuzluğu açıklamada kullanılır.Örneğin, Öğrencilerin daha öğrenmesini sağlamak için BİT’ den faydalanmak isteyen bir öğretmenin, sınıftaki geleneksel rolünü değiştirmeyip öğretmen merkezli tutum sergilemesi.

Etkinlik Teorisinin Temel Aldığı Prensipler

1. Bir analiz unsuru

olarak etkinliğin baz

alınması

2. Etkinliğin çoksesliliği,

3. Etkinliğin tarihselliği,

4. Etkinlik sistemindeki

değişimin temeli

olarak ikilemlerin ele

alınması

5. Etkinliklerin

genişleyen bir döngü

olabilmesi

Analiz unsuru olarak etkinlik sistemi

Farklı etkinlik sistemlerinin ele alındığı durumlarda bir bütün olarak etkinlik sistemlerinin karşılaştırılması gerekir. Etkinlik sistemini temel alan çalışmalarda etkinlik sisteminin temel öğeleri tespit edildikten sonra, nitel olarak eylem ve işlemlerin birbirleri ile ilişkisi irdelenir.

İkilemler

Etkinlik sistemindeki dönüşümün temeli olarak ele alınır. İkilemler genellikle bir var olan bir etkinlik sistemine yeni bir unsur eklendiğinde ortaya çıkar. Örneğin, BİT’in eğitime entegrasyonu esnasında öğretmenin rolü bir ikilem yaratır.

Çokseslilik

Etkinlik sistemindeki her ögenin alt birimlerinin çeşitlilik göstermesi anlamına gelir. Özellikle toplum ve iş bölümü düşünüldüğünde topluma ait tüm bireyler farklı geçmişe, farklı bakış açılarına ve toplum içinde rollere sahiptir. Bu farklılıklar sistemin hem gelişmesine hem de gelişmeye direnilmesine neden olmaktadır.

Tarihsellik

Etkinlik sisteminin başka bir etkinlik sistemine dönüşümünü anlamaya sağlayan prensiptir. Bu prensibe göre hedefi gerçekleştirme sürecinde etkinlik sisteminin bazı öğelerinde, eylemler ve işlemlerde bazı dönüşümler meydana gelir. Etkinlik sistemindeki bu dönüşümün anlaşılması bir problem durumunun nasıl çözüme ulaştığı konusundaki analizlere yardımcı olur.

Genişleyen Döngülerin Bulunması

Etkinlik sisteminin başka bir etkinlik sistemine dönüşümünü anlamaya sağlayan prensiptir. Bu prensibe göre hedefi gerçekleştirme sürecinde etkinlik sisteminin bazı öğelerinde, eylemler ve işlemlerde bazı dönüşümler meydana gelir. Etkinlik sistemindeki bu dönüşümün anlaşılması bir problem durumunun nasıl çözüme ulaştığı konusundaki analizlere yardımcı olur.

Öğretim Teknolojileri Alanında Etkinlik Teorisinin Kullanımı

Öğretim ortamları ve teknolojilerinin tasarımında ön analizlerde,

Ortam durumunun teşhisindeOrtamların geliştirilmesi aşamasında bağlamı anlama

amaçlı kullanılmaktadır.

ÖrneklerEtkinlik Teorisi ortamı ve öğrenme araçlarının

eğitsel yapılarını temsilen bir metafor olarak kullanılmıştır. (Mwanza & Engeström, 2005)

Teknolojik yeniliklerin entegrasyonuna yönelik bir çalışmada buna engel ve destek oluşturan öğelerin tespit edilmesinde kullanılmıştır.

Teşkilat içi bilgi yönetimi ve üretimi ile ilgili çalışmalarda yine ilgli bağlamdaki teşkilat içi iletişim sorunlarını ortaya çıkarmada ve çözmede kullanılmıştır. (Engeström, 2002)

Dinlediğiniz için Teşekkürler