1

ไคเซน (Kai Zen)

สรพงศ จงถาวรรณ

ภาควชาวศวกรรมอตสาหการและการจดการ

คณะวศวกรรมศาสตรและเทคโนโลยอตสาหกรรม

มหาวทยาลยศลปากร พระราชวงสนามจนทร

E: KN19119@HOTMAIL.COM W: KN19119.HI5.COM

2

หวขอทจะบรรยายวนน

• ไคเซน (Kai-Zen)

• หลกการพนฐานในการปรบปรง

• ขนตอนการทาไคเซนแบบงายๆ

• กลมไคเซน

• การดาเนนกจกรรมไคเซน

• ตวอยางการดาเนนงานกจกรรมไคเซน

3

ไคเซน (Kai-Zen)

• หนงสอ New Shorter Oxford English Dictionary ฉบบปรบปรง

ใหม ค.ศ. 1993 ไดบรรจศพท “Kaizen” ไวโดยอธบายวา

• ไคเซน หมายถง การปรบปรงอยางตอเนอง สาหรบ

(1) การปฏบตงานตางๆ

(2) ประสทธภาพของบคคล ฯลฯ

• ซงในทางภาษาญปนไคเซน หมายถง การปรบปรงอยางตอเนองซงจะ

มความหมายแฝงถงการปรบปรงททกคนมสวนรวมเปนเจาของเรอง

ทงระดบผจดการ ตลอดจนพนกงานทกคน

4

ความสาคญในกระบวนการของ Kaizen

• การใชความรความสามารถของ

พนกงานมาคดปรบปรงงานโดย

ใชการลงทนเพยงเลกนอย

“ทกคนทาไคเซนโดยอตโนมต โดยไมตองมใครมาบงคบ”

ไค

เปลยน

ดดแปลง

แยกสวน

เซน

คดเกยวกบ

ทาใหดขน

ทาใหดกวา

ไคเซน

เปลยนแปลงใหด

ปรบปรงอยางตอเนอง

5

ความแตกตางของ “ไคเซน” กบ “นวตกรรม”

ระยะเวลา

ผลการปรบปรง

ไคเซนนวตกรรม

นวตกรรม มกจะทาใหเหนถงผล

ไดรวดเรวในระยะเวลาอนสนไคเซน จะคอยเปนคอยไป

ไมรบรอน !

6

เราเกงกวาทเราคด

(We are faster than we think …)

7

คาถาม 5 นาท

• ทบรษทของเรามกจกรรมการปรบปรงอยางตอเนองใดทดาเนนการแลว

บาง

• เราสามารถเหนอะไรทสามารถเปลยนแปลงไดเพอปรบปรงการ

ปฏบตงานของคณบาง

8

หลกการพนฐานในการปรบปรง

• โยน ความคดเดมๆ ของเราในการทาสงตางๆ ทงไป

• คดวธการใหมทาอยางไร ไมใชคดวามนจะทาไมไดเพราะอะไร

• ปฏเสธสถานะเดม

• เพยงแคมผลดขนเลกหนอยกเรมลงมอไดเลย หากแกถกจด

• ไมใชเงนกอนใหญในการปรบปรง

• “ปญหา” คอโอกาสใหเราใชสมอง

• ระดมความคดกน ความเหนของคน 10 คน ยอมดกวาคนๆ เดยว

• ทาอยางจรงจง และตอเนอง

9

กระบวนการและการปฏบตการ

กระบวนการผลต/

การปฎบตการ

พนกงาน

เครองจกร

วตถดบ

วธการ

ผลตภณฑ/บรการ

10

ความสญเปลา 7 ประการ

• การผลตมากเกนไป มากกวาทลกคาตองการ

• สนคาคงคลง การจดเกบสนคามากกวาขนตา

• การขนสง การเคลอนยายทไมจาเปน

• การลาชา/รอคอย รอคอยกระบวนการกอนหนา/ถดไป

• กระบวนการทสญเปลา การออกแบบเครองมอ/ผลตภณฑไมด

• การเคลอนไหวทไรประโยชน การเออมหยบ การเดน การคนหา

• ชนงานทมขอบกพรอง/ของเสย งานทตองกลบมาทา/แกไข/ทาลาย

11

คาถาม 5 นาท

• ไคเซน คอ อะไร• เรารบผดชอบปฏบตการใดบางในกระบวนการผลต

• เราทาอะไรทเพมคณคาบาง

12

ขนตอนการทาไคเซนแบบงายๆ

- ทางเลอก

- แลกเปลยน

- แยกออก

เลก

รวม

เปลยน

-ยกเลก

- ลดความไมตอเนอง

- ตดทง

- เอาออก

- ทาใหงายๆ

- ทาพรอมๆ กน

- ทาเปนมาตรฐาน

- การจดการ- รวมเขาดวยกน

13

เอากระจกออก

นากระจกออกไปทาใหหยบหนงสอไดงาย

เลก

14ลดจานวนหลอดไฟลง

ถอดหลอดออกไป

รวม

15นาเทปมาตดทาใหรทนวาแอรทางานหรอไม

นาเทปมาตด

เปลยน

16

กจกรรมเดม + เทคโนโลยเดม =

ผลทคาดการณได

กจกรรมใหม + เทคโนโลยใหม =

ผลทแตกตางจากเดมมาก

17

กลมไคเซน

• เรมจากจดตงทมงาน

– ผปฏบตงานหนางาน

– หวหนางาน

– ทปรกษา

– บคคลอนๆ ทเกยวของ

18

ประโยชนของไคเซน

• กาจดตนทนแฝงทเกดจากความสญเปลาทง 7

• ปรบปรงการปฏบตการทเพมคณคาในกระบวนการ

• เกดการเปลยนแปลงทละเลกละนอย แตรวดเรว

• ลดความสญเปลา และความลาชา

• แกปญหาดวยการมสวนรวมระหวางกลมไคเซน

19

คาถาม 5 นาท

• บรเวณใดทควรทาไคเซนเปนจดแรก และควรมงเนนเรองใด

20

การดาเนนงานกจกรรมไคเซน

• การเลอกพนท

• การเลอกปญหา

• การเลอกผนา

• การเลอกสมาชก

21

การเลอกพนท

• ควรเลอกพนททจะเหนผลการปรบปรง

• แตตองไมเปนบรเวณทปญหายากทจะแกไข

• เพอสอนหลายๆ สงหลายๆ อยางกอน ทาบรเวณทยากขนๆ

• เตมไปดวยงานระหวางทา (WIP)

• เปนกจกรรมทเกดทวทงโรงงาน

• เปนคอขวดอยางมนยสาคญ หรอมสงกดขวางการไหลของการผลต

• มการหยดผลตใหญๆ บอยครง

• ดรายละเอยดไดในตารางการเลอกพนททากจกรรมไคเซน

22

ตารางเลอกพนทการทากจกรรมไคเซน

23

คาถาม 5 นาท

• พนท 3 แหงในโรงงานของเราทเปนจดเรมทดในการทาไคเซนคอทใดบาง

• จากตารางการเลอกพนทการทากจกรรมไคเซนควรเรมจากพนทใดจาก

ทง 3 นกอน ทาไม

24

การเลอกปญหาเพอการปรบปรง

• เมอเลอกพนทแลว จะตองมาตดสนใจวาจะมงเนนทปญหาใด

• กาหนดพนท ปญหา ระยะเวลา เปาหมาย และทมงาน

25

5 ขนตอนหลก ในการคนพบความสญเปลา

1. มองไปยง 3 สงทเปนจรง

– โรงงาน

– ความจรง

– งานระหวางทา

2. ถามวา “อะไร”

– ถามวาการปฎบตการนเกยวกบอะไร

3. ถามวา “ทาไม”

– ถามวาทาไมการปฎบตการนจงมความสาคญ

26

5 ขนตอนหลก ในการคนพบความสญเปลา

4. ทกอยางทไมใช “งาน” คอ “ความสญเปลา”

– คนพบวาอะไรคอหนาททจาเปนตองปฏบตจรงๆ

– บงชงานทไมสงผลตอหนาท คอ “ความสญเปลา”

5. ถามวา “ทาไม” อก 5 ครง เพอหาสาเหตรากเหงา

– เพอหาความสญเปลาทแทจรง

แผนงานเพอการปรบปรง

27

คาถาม 5 นาท

• ความสญเปลา 3 ประการ ทเรารบผดชอบคออะไร• ความสญเปลา 3 ประการ ทอยในสายการผลตของเราคออะไร• เราสามารถนกถงความคดใหมๆ ในการปรบปรงสาหรบแตละความสญเปลาทไดบงชขางตนซงเราตองการหารอกบเพอนรวมงานได

ไหม

28

การทา 5ส

• เปนเครองมอทสมบรณแบบในการนาพนกงานมาทางานรวมกนเปนทม

• เปดโอกาสใหพนกงานมงเนนการปรบปรงพนทงานของตนกอน

• เปนขนตอนแรกในการสรางโรงงานทควบคมดวยสายตา (Visual Factor)

• ถาไดคะแนนจากตารางประเมน 5ส ตากวา 70 กควรเรมทา 5ส กอน

29

ตารางประเมน 5ส

30

การเลอกผนาทม

• เปนผเลอกสมาชกในทมทเหลอ

• ชวยเตรยมการทากจกรรม สราง กาหนดเครองมออปกรณ ตดตามผล

• ดแลทมใหทางานไดตามเปาหมาย

31

รายการความรบผดชอบของผนาทม

32

การเลอกสมาชก

• ควรมสมาชก 6-12 คน

• ม 2 คน มาจากภายในพนท

• ทเหลอมาจากพนทอนๆ และทางานทแตกตางกน เชน ชางซอมบารง

พนกงานผลต หวหนางาน พนกงานบคคล ผประสานงาน

• ทาใหไดแนวคดใหมๆ

• เกดการปรบปรงจากลกคาภายใน

3333

การเลอกสมาชก

จะตองประกอบดวยบคคลในลกษณะตาง ๆ ดงตอไปน

① บคคลทมจรรยาบรรณสง

จรรยาบรรณ

สงททาใหพวกเราซงเปนผผลตสงของมความสข

คอ การทลกคาซอชนงานท

พวกเราตงใจทาขนมาเอาไปใช

ความตงใจในการทางานถกถายทอด

ไปถงลกคา

3434

การเลอกสมาชก

② คนทรจกการควบคมการสงซอและควบคมการสงมอบ คอ

บคคลททางานเปน

สวนทไดสมผสกบลกคา คอ

สวนการสงมอบสนคา ไดรบคาสงซอจากลกคาคนไหน ?

วนนจะตองสงมอบอะไร ?

สงททาใหสามารถรบรโดยการมองด คอ

กระดานควบคมการสงซอ และ

กระดานควบคมการสงมอบ

ตอนเชาเมอมาถงโรงงานและมองดกระดานดงกลาว

กสามารถเปรยบเทยบกบงานของตนเองได

3535

การเลอกสมาชก

③ คนทรจก “สโตร” (Store) และ “ตเยน” (Reizouko)

ในการปฏรปการผลต สถานททผผลตสนคา

และผซอสนคาเปนผควบคมดแล เรยกวา

“สโตร” (Store)

และสถานททผใชชนงานควบคมดแลเรยกวา

“ตเยน” (Reizouko)

ในโรงงานจะไมมพนททใชวางสงของอน

ใดนอกเหนอจากพนท 2 สวนน

3636

การเลอกสมาชก

④ คนทรจกและเขาใจเรองการควบคมโดยการกาหนดเวลา

และการควบคมโดยการกาหนดปรมาณ

สาหรบการจดเตรยม จะตองคดวาจะไปเอาสนคา

ครงละปรมาณเทาไร ? ทาอยางไรจงจะทาให

งานคางในไลนลดนอยลง ? และจานวนเทยวใน

การขนสงลดนอยลง ? แลวลองปฏบตด

3737

การเลอกสมาชก

⑤ คนทสามารถนาแตละขนตอนเขามาใกลกนได

เปนการลดระยะทางระหวางกระบวนการและกระบวนการ

,พนกงานและพนกงาน ,สงของและสงของ

ใหลดลงมากทสดเพอใหสามารถใชพนทใหเปน

ประโยชนมากทสด

3838

การเลอกสมาชก

⑥ คนทไมมองขามความสญเปลา 3 ประการหลก

ในการปฏรปการผลต ความสญเปลาหลกๆ

แบงออกไดเปน 3 ประเภทดวยกน คอ

ความสญเปลาจากการหยดคาง

ความสญเปลาจากการขนสง

ความสญเปลาจากการเคลอนไหว

3939

การเลอกสมาชก

⑦ คนทมจดมงหมายทจะพฒนาตนเองเปนชางผชานาญการ

คนทพยายามใหสามารถทางานไดเบดเสรจ

ในคนคนเดยว และคนทมเวลา

และมใจเปดกวางรบสงตางๆนนแหละ

คอแบบอยางของผผลตในอตสาหกรรม

แหงอนาคต

40

วลตองหาม !

• “ทาเองซ”

• “เราไมสามารถทาใหตนทนตากวานได” (แตอยากไดเงนเดอนเพม)

• “นกดพอแลว”

• “ยงเกนไปทจะทามน”

• “ฉนทาไมได”

• “มนเปนความรบผดชอบของคณไมใชของฉน”

• “เราทาไดโดยทไมตองเปลยนแปลง”

41

การฝกอบรมทม

• รวมหลกการกจกรรมไคเซน (ทเรากาลงอบรมอยนละ)

• ภาพรวมของกจกรรมไคเซน ทาอะไรบาง

• ผลทจะไดรบกบเรา และบรษท

42

คาถาม 5 นาท

• คณสมบตใดมเราคดวาเหมาะสมทจะเปนสมาชกทม

• ผรวมงานของเรา มใครเหมาะสมทจะเปนผนาทม

43

ในประเทศญปน การเพมประสทธภาพใหกบกจกรรมไคเซน

โดยการเชอมโยงเขากบไคเซนชท (Kaizen sheet)

44

ตวอยางการดาเนนงานกจกรรมไคเซน

45

สงนคอ อะไร

นอตตวผ นอตตวเมย แหวน

46

กอนทาไคเซน

• หยบแหวนยาก เมอวางบนโตะ

47

หลงทาไคเซนแบบท 1

• ใชโตะงานทมความโคงมน มาชวยใหหยบแหวนไดงายขน

โตะงานทมความโคงมน

48

หลงทาไคเซนแบบท 2

• วางฟองนาหนา 10 ซม. ชวยทาใหหยบแหวนไดงายขน

ฟองนาหนา 10 ซม.

49

กอนทาไคเซน

• เวลาจะหาสงของกตองกมแลวอานรายชอแตละลนชก

ปวดหลงจง

50

หลงทาไคเซนแบบท 1

• ยกลนชกขนเพอใหอานไดงายขน แตกจะมปญหาอนตามมาอก

เออมไมถงอยไหน ?

51

หลงทาไคเซนแบบท 2

• เอาชออปกรณตางๆ แปะไวทบอรดบนกาแพงดวย

เจอแลว

52

กอนทาไคเซน

• เมอเชญธงจะเกดเสยงดงขน

ฝดจง

เอยด..

เสยงดง

ดวย

53

หลงทาไคเซน

• นานามนใสถงแลวดงขนไป เพอใหนามนชวยหลอลน

ถงนามน

นามน

54

กอนทาไคเซน

เมอย เมอไรจะเสรจ

ใสหลอดยาก

• เมอหลอดไฟฟาขาด การเปลยนหลอดทาไดยงยากมาก

55

หลงทาไคเซนแบบท 1

• นาเสามาชวยในการคายน แตกยงเกะกะ

อย!

56

หลงทาไคเซนแบบท 2

• ออกแบบอปกรณเพอชวยใหยดฝากลองแทน

ยดได

มมชวยยดทาดวยยางทาใหฝด

แขนจบ

57

กอนทาไคเซน

• เมอดดนาออกจากถงมกจะมนาเหลออยบางสวน

ตองเหลอนา

อยทกท

58

หลงทาไคเซน

• ตวทอตวท เขาไปทปลายหวดด ทาใหดดนาไดหมดถง

สะดวกขนเยอะเลย

59

กอนทาไคเซน

• ชางมกจะหานอตไมเจอจงตองนานอตของรถคนอนมาใส

นอตหายอกแลว

60

หลงทาไคเซน

• ทาสเดยวกนเพอใหรวานอตนนเปนของรถคนไหน

ทาสเดยวกน

61

กอนทาไคเซน

• เวลาเปลยนหลอดไส นามอเขาไปยากลาบาก

อม...

62

หลงทาไคเซน

• ชวยทอยางมาชวยในการถอดหลอดไส

ตงแตม

เครองมอ

ทางานงายขน

เครองมอ

63

การนาทอยางไปใชในการทางานอนๆ

• เมอนาทอยางไปจบหวจกลมทาใหถอดจกลมงาย และหวจกลมไมหาย

ถอดจกลมทไร

หายทกท

นาทอยางมา

ชวยจบหวจกลม

64

กอนทาไคเซน

• ในฤดหนาว คนงานจะตองใสถงมอเพอใหมออน แตจะทาใหทางาน

ยากขน

65

หลงทาไคเซนแบบท 1

• ทาการตดถงมอออกไปบางสวน เชน นวโปง นวช เพอชวยใหทางาน

งายขน

66

กอนทาไคเซน

• เธอมกจะลมใสถานไฟฉายใหครบ

แคครงเดยวเองแอบหลบ ?หามลมอกนะ

ตรวจสอบ

67

ลองมาดกนวาเกดอะไรขน

• จดถานไฟฉายชดละ 10 กอน เพอบรรจลงในกลอง

กลอง 10 กลอง ม 1 กลองทไมมถาน

เหลอถาน

ไมรวากลอง

ไหนไมมถาน

68

หลงทาไคเซนแบบท 2

• ชางนาหนกวาใสถานไฟครบหรอไม

นาหนกไมถง

50 กรมถานหายไป

แผนกตรวจสอบแผนกบรรจ

69

กอนทาไคเซน

• กอนออกจากททางาน มกจะกงวลวาลมปดเครองใชไฟฟาหรอยง

ปดเครอง ?ปดเครอง ?

คงปด

หมดแลว

70

หลงทาไคเซนแบบท 1

• ทารายการตรวจสอบกอนกลบ

รายการ

เครองถายเอกสาร

คอมพวเตอร

กาตมนา

71

หลงทาไคเซนแบบท 2

• ทารายการไวทพวงกญแจเลย

จะไดไมลม

คอมพวเตอร

กาตมนา

72

กอนทาไคเซน

• ไมรวาเปด/ปดวาลวอย

ปดเปด

73

หลงทาไคเซน

เปด/ปดกรทนท

เปด ปด

• เปลยนวาลวใหมเปนชนกานหมน

74

กอนทาไคเซน

• ตดกระดาษจากแกนกระดาษไดยาก ทงยงเสยหายบอย

75

หลงทาไคเซน

• ทาแกนใหกระดาษหมนไดอสระในอากาศในแนวนอน

76

กอนทาไคเซน

• เวลากดชนงานอาจเกดอนตราย อกทงยงเสยเวลาในการหยบวาง

ชนงาน

ชนงาน

77

หลงทาไคเซน

• โตะปอนชนงานใหมเปนทรงกลมเหมอนจานหมน

ปอนงานไดตอเนอง

และเสยเวลานอยลง

หยบ/ปอนงาน

78

กอนทาไคเซน

• ไมรวาปดกระจกหรอยง ?

79

หลงทาไคเซน

• ทาสทตวลอกกระจก

เขยว “เปด”แดง “ปด”

80

กอนทาไคเซน

• ยากทจะใสสมลงในตะขาย (ทาได 1 ลก/นาท)

ชวยดวย

81

หลงทาไคเซนแบบท 1

• ทางาน 2 คน (ทาได 5 ลก/นาท)

82

หลงทาไคเซนแบบท 2

• นาแกนกระดาษมาใส (ทาได 5 ลก/นาท)

83

คาถาม 5 นาท

• พวกเราคดวาไคเซนงายไหม

• พวกเราสงสยอะไรเกยวกบไคเซนอกบาง

84

Workshop

• ใหพวกเราจดตงทมงานไคเซน

• เลอกพนทกจกรรม

• ประเมน 5ส

• เลอกปญหา

• เลอกหวหนาทม

• เลอกสมาชกเพมเตม

• ลงมอทาไคเซนกนเลย

85

บรรณานกรม

• บญเสรม วนทนาศภมาต, ไคเซน (Kaizen for the shopfloor), อ.

ไอ. สแควร, กรงเทพมหานคร, 2550

• Seiichi FUJITA, Kaizen, Japan, 2009.