1

Student II roku studiów stacjonarnych II stopnia na kierunku bezpieczeństwo narodowe

Fabian Saulewicz

Akademia Obrony Narodowej/Wydział Bezpieczeństwa Narodowego

ANALIZA KRYTYCZNA STRATEGII BĄDŹ KONCEPCJI

BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO WYBRANYCH

PAŃSTW

Celem niniejszej pracy nie jest całkowite wyczerpanie tematu, a jedynie subiektywne

zbadanie wzajemnych powiązań oraz różnic między strategią Estonii i Bułgarii w

porównaniu do strategii Stanów Zjednoczonych. Warto jest zwrócić uwagę na motywy,

które kierowały mną przy wyborze akurat tych krajów. A więc, Estonię i Bułgarię łączy

przeszłość. Oba państwa były bezpośrednio zależne od ZSRR. Estonia to była republika

radziecka, która odzyskała niepodległość po ponad 50 latach, gdy to w wyniku agresji w 1940

roku Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich dokonał aneksji jej terytorium.1

Oczywiście społeczność międzynarodowa nie wyrażała na to zgody, lecz należy pamiętać, że

w tamtych czasach nie było żadnych dokumentów w aspekcie globalnym uznających

przyłączenie przez jedno państwo całości lub części terytorium innego państwa, za czynność

nielegalną (obecnie jest np. Akt Końcowy KBWE z 1975 roku). Jeśli chodzi o Bułgarię to

związek ze ZSRR polega na tym, że podczas II wojny światowej Armia Czerwona zajęła kraj,

a następnie ustanowiła republikę ludową. Od razu po tym wydarzeniu władzę objęła

Bułgarska Partia Komunistyczna.2 Wgłębiając się bardziej w okoliczności takiego stanu

rzeczy, można zauważyć, że historia Polski jest podobna. Zatem Bułgaria była krajem

satelickim, który pod przymusem znalazł się w strefie wpływów ówczesnego hegemona.

Identycznie jak Estonia, odzyskała niepodległość w 1991 roku, a tym samym stała się

republiką demokratyczną. Mimo wielu zmian na lepsze, a głównie wydostania się spod

jarzma ZSRR, zarówno Estonia, ale i Bułgaria do dziś zmagają się z wieloma problemami, a

w samych strategiach obu państw można znaleźć wyzwania oraz cele, które mają wartość

priorytetową, a które kraje z Bloku Zachodniego (biorąc pod uwagę wiek XX) już dawno

wprowadziły w życie lub przynajmniej rozpoczęły procesy ich realizacji. A z czego to

wynika? Przyczyn jest wiele, ale według mnie jedną z najważniejszych jest brak zgody ZSRR

na uczestnictwo tych krajów w programie odbudowy po II wojnie światowej (Plan

1 Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1994, s. 214.

2 Tamże, s. 114.

2

Marshalla). Po odzyskaniu niepodległości przez oba państwa, ZSRR rozpadł się, w jego

miejsce powstała Wspólnota Niepodległych Państw. Istotną rolę w tym pozimnowojennym,

zróżnicowanym oraz jednobiegunowym świecie odgrywały Stany Zjednoczone, którym

przypadło wielkie przywództwo, ponadto miało być nie do zastąpienia. To na ich barkach

spoczywał los budowania porządku światowego. Nowy, współczesny the balance of power in

the world został nie tylko wyzwaniem, ale również zagrożeniem. Samuel Huntington nazwał

go mianem dziwnej hybrydy, uni-multipolarnego systemu z jedną super-potęgą Stanami

Zjednoczonymi i kilkoma ważnymi potęgami.3 Z kolei były minister spraw zagranicznych

Francji Hubert Vedrine stwierdził, iż w jednobiegunowym świecie USA zostało prawdziwą

„hiper-potęgą”.4 Biorąc pod uwagę powyższe informacje można odnieść wrażenie, że Stany

Zjednoczone są aktualnie jedynym mocarstwem na świecie; natomiast Republika

Estonii i Republika Bułgarii to kraje tzw. drugiej kategorii. Jednak pomimo wielu różnic,

państwa te mają też cechy wspólne, co zresztą postaram się udowodnić w dalszej części

pracy. W związku z tym przywołam tylko najważniejsze kwestie znajdujące się w Koncepcji

Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii, Strategii Bezpieczeństwa Narodowego

Republiki Bułgarii, a następnie skonfrontuję je z informacjami zawartymi w Strategii

Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych. Dopiero po tych zabiegach dokonam

analizy krytycznej wymienionych przeze mnie dokumentów.

By temat był w pełni zrozumiały, chciałbym na samym początku wyjaśnić termin:

analiza krytyczna. Niestety dostępne źródła nie dostarczają nam satysfakcjonujących

wiadomości, więc postanowiłem przytoczyć definicję słowa: krytyka. Zatem jest to

„poddanie pod osąd rozumu jakiegoś dzieła, poglądu nauki, przez jego analizę i ocenę z

pewnego punktu widzenia (np. poprawności, przydatności, celowości) czy też ze względu na

określone wartości (np. poznawcze, estetyczne, moralne, naukowe, praktyczne); niezbędny

element myślenia”.5 Analiza natomiast kojarzy nam się z bardzo dokładnym badaniem

czegoś, np. zjawiska. Jednak na czym polega ten proces? Otóż biorąc pod uwagę dane

zjawisko, według mnie, badanie to odbywa się poprzez podział go na części, by poznać każdą

z nich dokładnie. W związku z wymienionymi przeze mnie wyjaśnieniami pojęć można dojść

do pewnego trywialnego wniosku: analiza krytyczna to nic innego jak analiza i krytyka

pojmowane holistycznie.

3 S.P. Huntington, The Lonely Superpower, „Foreign Affairs” 1999, nr 2, s. 36.

4 R. Czulda, Polityka bezpieczeństwa militarnego Stanów Zjednoczonych 2001-2009, Wydawnictwo Akademia

Obrony Narodowej, Warszawa 2010, s. 21. 5 Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 9, s. 79.

3

Po tym syntetycznym wprowadzeniu chciałbym zacząć od analizy Strategii

Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii. Przede wszystkim została ona przyjęta 25

lutego 2011 roku przez Zgromadzenie Narodowe i jest drugim co do znaczenia strategicznym

dokumentem w państwie (pierwszym jest Konstytucja uchwalona w 1991 roku).6 Podpisana

przez prezydenta Bułgarii – socjalistę Georgi Pyrwanowa, zastąpiła dotychczas obowiązującą

Strategię Bezpieczeństwa Narodowego z 1998 roku, o której mówiono, że spełniła swoją

rolę.7 Jednym z podstawowych elementów świadczącym o konieczności zmiany

dotychczasowej koncepcji, był fakt przystąpienia Bułgarii w 2004 roku do Organizacji Paktu

Północnoatlantyckiego oraz w 2007 roku w struktury Unii Europejskiej. W trakcie

przygotowania nowego dokumentu, kierowano się koniecznością skorelowania nowego z

umowami międzynarodowymi. Mając to na uwadze, najnowsza strategia zgodna jest z

dokumentami NATO i UE i w przeciwieństwie do poprzedniej strategii – podkreśla potrzebę

zintegrowania działań krajowych w celu zmniejszenia ryzyka, zagrożeń i wyzwań na

początku nowego stulecia. Analizując ówczesną sytuację geopolityczną, można także

stwierdzić, że spowodowała ona zmianę sposobu myślenia Bułgarii na obecne problemy.

Potwierdzają to słowa premiera Bułgarii – Bojko Borysowa, który podczas prezentacji nowej

strategii powiedział, że poprawa koordynacji w systemie bezpieczeństwa będzie priorytetem.8

Jest to w pełni uzasadnione zwłaszcza, kiedy znajdziemy w strategii nowe wyzwania takie

jak: aktualne wydarzenia w Afryce Północnej czy na Bliskim Wschodzie. Ponadto stwierdził,

że dokument jest wynikiem ponad półrocznej pracy z udziałem przedstawicieli instytucji i

środowisk naukowych oraz organizacji pozarządowych.9 Niestety po przeczytaniu tekstu

najważniejszego strategicznego dokumentu w państwie, zauważymy, że nie jest on do końca

spójny, a przede wszystkim według mnie, brakuje w nim wyszczególnienia

niebezpieczeństwa asymetrycznego jak np. terroryzmu jako nadrzędne zagrożenie zewnętrzne

dla kraju. Bieżąca strategia ma obowiązywać przez lata 2011 – 2020.

Opisując Strategię Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii powinno

rozpocząć się od aspektów bezpieczeństwa, które są w niej zawarte. W związku z tym nowa

strategia przedstawia szerokie pojmowanie bezpieczeństwa narodowego, a zatem obok spraw

bezpośrednio związanych z bezpieczeństwem narodowym znajdują się również kwestie

6 D. Faszcza, Strategie bezpieczeństwa narodowego i obrony Republiki Bułgarii, „Społeczeństwo i Polityka”

2011, nr 2, s. 111. 7 http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/4573871/bulgaria-historia.html (8.03.2013 r.).

8 D. Faszcza, dz. cyt., s. 111.

9 http://www.parliament.bg/bg/news/ID/2201 (9.03.2013 r.).

4

społeczne i ekonomiczne. Poza tym poruszona jest problematyka obrony, polityki

zagranicznej, wywiadu, ochrony porządku publicznego i porządku prawnego.10

Jeśli chodzi o politykę wewnętrzną to dokument ten wymienia następujące zagrożenia:

korupcja polityczna, nadużywanie informacji niejawnych, biurokracja, nierówność społeczna,

pogarszający się stan zdrowia populacji (wzrósł wskaźnik zachorowań). Do innych zagrożeń

na tym tle można zaliczyć jeszcze przestępczość zorganizowaną (w tym handel narkotykami)

oraz wzrost liczby wypadków na drogach.11

Wszystkie wymienione przeze mnie problemy

wewnętrzne związane są z funkcjonującą gospodarką kraju, której zły stan jest rezultatem

okresu komunizmu, który dotknął Bułgarię w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Łatwo

się zatem domyślić, że polityka wewnętrzna nie jest stabilna. Jednak w najnowszej strategii

nie ma o tym mowy. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że problem ten był na tyle

wstydliwy dla ówczesnych władz, że postanowiono go pominąć. A może było wręcz

przeciwnie i nie traktowano tego jako jakiegoś zagrożenia, a bardziej jako podstawowy

element polityki wewnętrznej, który był i jest w niej głęboko zakorzeniony? Z pewnością

trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, więc przejdźmy dalej.

Odnośnie zagrożeń dla bezpieczeństwa zewnętrznego dokument wymienia przede

wszystkim: terroryzm, przestępstwa cybernetyczne, ochronę środowiska naturalnego,

rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych i epidemii, bezpieczeństwo energetyczne oraz jako

zupełnie nowe zjawisko – porwania statków handlowych. Mowa jest również o walce z

piractwem morskim.12

Ochrona infrastruktury krytycznej, a przede wszystkim w miejscach

związanych z ochroną środowiska i bezpieczeństwa energetycznego zajmuje centralne

miejsce w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego (stanowi żywotne znaczenie dla kraju).

Choć polityka zewnętrzna w dokumencie została dość obszernie przedstawiona, to nie

obejmuje ona aktualnych zagrożeń dla bezpieczeństwa zewnętrznego. Mam tu na myśli np.

problemy kraju z prostytucją. Sugerując się danymi z 2010 roku Bułgaria jest trzecim w

Europie krajem pod względem przemytu ludzi w celu wykorzystywania seksualnego.

Struktury przestępcze w państwie są bardzo dobrze zorganizowane. Świadczy o tym fakt, że

w całej Europie żadne inne państwo nie może z nimi konkurować.13

Według mnie, kolejna

nieścisłość dotyczy terroryzmu, który chociaż jest wymieniony jako jedno z zagrożeń

zewnętrznych, to nie jest traktowany jako nadrzędne zagrożenie dla państwa. Być może

10

D. Faszcza, dz. cyt., s. 111. 11

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii, ust. 44 – 57. 12

Tamże, ust. 27 – 43. 13

http://www.wprost.pl/ar/215174/Bulgarii-problemy-z-prostytucja/ (8.03.2013 r.).

5

wynika to z braku ataków terrorystycznych w samej Bułgarii do czasu, gdy powstała aktualna

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego, lecz moim zdaniem, kraj ten jako sygnatariusz NATO

i UE powinien liczyć się już wtedy z ewentualnymi atakami, a przynajmniej być na takie

przygotowany. O braku prewencyjnego podejścia do problemu terroryzmu świadczy zamach

terrorystyczny na lotnisku w Burgas w lipcu 2012 roku. Zginęło w nim pięciu izraelskich

turystów i bułgarski kierowca; ponad trzydzieści osób zostało rannych.14

Atak ten, choć na

małą skalę powinien być przestrogą i ostrzeżeniem dla Republiki Bułgarii, ponieważ mimo

faktu, że żadnych aktów terroryzmu w państwie nie było od 25 lat, to jest to problem ważny, z

którym każdy kraj Unii Europejskiej i Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego musi się

liczyć. Kolejnym zagrożeniem, które nie jest przedstawione adekwatnie do obecnej sytuacji

międzynarodowej jest bezpieczeństwo energetyczne. Bułgaria podobnie do innych krajów

regionu Bałkanów jest uzależniona od rosyjskiego gazu. W aktualnej Strategii

Bezpieczeństwa Narodowego problem ten jest jedynie wymieniony. Niestety jednak nie

znajdują się tam żadne konkretne działania, która powinna podjąć Republika Bułgarii by

uniezależnić się od jednego dostawcy surowców strategicznych. Moim zdaniem, w

dokumencie brakuje przykładowych planów rozwoju w tym aspekcie. Można tutaj

wspomnieć o istotnych porozumieniach energetycznych, które Bułgaria zawarła w 2012 roku

z amerykańsko-japońskim koncernem Westinghouse w sprawie budowy elektrowni

jądrowych w kraju.15

Uważam to za korzystny ruch, gdyż posiadanie elektrowni jądrowych to

inwestycja w przyszłość, a przede wszystkim – częściowe uniezależnienie się od jednego

dostawcy energii, a zatem więcej funduszy na realizację innych celów wyznaczonych w

Strategii Bezpieczeństwa Narodowego z 2011 roku. Niestety nie wszystko przebiega zgodnie

z planem, gdyż w maju obecnego roku doszło do wielu protestów społecznych,

spowodowanych gwałtownym wzrostem cen energii. Czyżby była to reakcja Rosjan na

działania Bułgarii w kierunku znalezienia nowych dostawców gazu? Jeśli chodzi o skutki

demonstracji, to doprowadziły one w marcu do dymisji rządu (od 12 maja w Bułgarii

funkcjonuje inny rząd). Ostatnim aspektem, na który chciałbym zwrócić uwagę jest

proliferacja broni masowego rażenia. W obecnej strategii w żadnym ustępie nie ma wzmianki

o tego typu zagrożeniu. Jest to bardzo zaskakujące zwłaszcza, że w Koncepcji Strategicznej

NATO z 2010 roku oraz Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa z 2003 roku znajdują się

14

http://wiadomosci.onet.pl/swiat/bulgaria-hezbollah-odpowiedzialny-za-zamach-w-

burg,1,5413372,wiadomosc.html (9.03.2013 r.). 15

http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/best/2012-09-05/bulgaria-demonstracja-energetycznej-

wielowektorowosci (10.03.2013 r.).

6

oddzielne paragrafy, dotyczące właśnie rozprzestrzeniania się tego rodzaju broni. A przecież

tytułem przypomnienia – Bułgaria należy zarówno do NATO jak i UE.

Teoretycznie mogłoby się wydawać, że po dotychczasowej analizie strategii, jest ona

pełna różnego rodzaju braków. Jednak należy w tym momencie wspomnieć o innym ważnym

dokumencie wprowadzonym przez rząd bułgarski, a mianowicie o Narodowej Strategii

Obrony zatytułowanej: Efektywne siły, nowoczesna obrona.16

Została ona zatwierdzona 13

kwietnia 2011 roku. Mówiąc krótko jest to dokument, który łączy w sobie elementy typowej

strategii bezpieczeństwa oraz doktryny wojskowej. Poza tym m.in. określa zadania sił

zbrojnych, formy i metody ich funkcjonowania. Na potwierdzenie tego w samej strategii Rada

Konsultatywna zawarła następujące stwierdzenie: „Siły Zbrojne Republiki Bułgarii

zapewniają bezpieczeństwo militarne kraju, udział w zbiorowej obronie NATO i realizują

wspólną politykę bezpieczeństwa i obrony UE. Siły Zbrojne są w tym zakresie gwarantem

suwerenności, niezależności i integralności terytorialnej Republiki Bułgarii”.17

Ponadto w

strategii zawarto opinię, że ryzyko wybuchu konfliktu globalnego jest małe, niemniej na

poziom bezpieczeństwa na świecie wywierają wpływ regionalne ośrodki napięcia i

niestabilności. Kluczowe znaczenie dla państwa bułgarskiego ma rozwój sytuacji w

zachodniej części Bałkanów, w basenie Morza Czarnego (tzw. zamrożone konflikty), na

Bliskim Wschodzie, w Środkowej Azji (tu specjalna rola przypada Afganistanowi) oraz

nierozwiązane konflikty w Afryce.18

Biorąc pod uwagę powyższe dwa dokumenty, należy

stwierdzić, że się wzajemnie dopełniają. Natomiast, gdy będziemy oceniać system

bezpieczeństwa narodowego Republiki Bułgarii tylko pod kątem jednego z nich, to taka ocena

nie będzie wysoka.

Podsumowując, należy powiedzieć, że oba dokumenty są deklaracją intencji

bułgarskiej polityki w zakresie bezpieczeństwa i obronności, jednocześnie określając formy

narodowego wysiłku w tych dziedzinach. Są one odbiciem bieżącej polityki prowadzonej

przez Sofię z uwzględnieniem międzynarodowych uwarunkowań bezpieczeństwa państwa i

jego członkostwa w NATO i UE.

Drugim dokumentem, który chciałbym scharakteryzować, a następnie ocenić jest

Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii. W swojej pracy wykorzystam

tłumaczenie własne tego dokumentu oraz głównie informacje dotyczące historii kraju i

16

D. Faszcza, dz. cyt., s. 112. 17

Narodowa Strategia Obrony http://www.md.government.bg/bg/doc/programi/20110414_nac_otbr_

strategia.pdf. 18

Tamże, ust. 24 – 28.

7

aktualnej sytuacji geopolitycznej. Biorąc to pod uwagę, na końcu określę rolę Koncepcji w

kształtowaniu się bezpieczeństwa państwa. Zatem została ona przyjęta przez estoński

jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Państwowe (Riigikogu)19

12 maja 2010 roku.

Zastąpiła poprzednią koncepcję z 2004 roku, a sama zmiana spowodowana była sytuacją

międzynarodową, jak i przeobrażeniem wewnętrznym kraju, ale o tym później. Można nawet

przypuszczać, że wydarzenia na świecie doprowadziły do transformacji percepcji Republiki

Estonii na obecne problemy.

W całym dokumencie zawarto różne aspekty bezpieczeństwa, ale wszystko jest

bezpośrednio związane z polityką bezpieczeństwa kraju. I tak dochodzimy do jej celów i

zasad, które znajdują się na samym początku w rozdziale zatytułowanym: Podstawy polityki

bezpieczeństwa Estonii.20

Już pierwsze zdanie świadczy o tym, że najważniejszym celem jest

zapewnienie godnych warunków do dobrego samopoczucia ludzi.21

Według mnie wynika to

przede wszystkim z pejoratywnych doświadczeń historycznych. Jak wspomniałem wcześniej,

w wieku XX Estonia była krajem radzieckim, który borykał się z wieloma problemami na

wielu płaszczyznach. W momencie, gdy wszystkie państwa bałtyckie weszły w skład

Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej (2004 rok), sytuacja ta

diametralnie się poprawiła. Celami nadrzędnymi zgodnie z najnowszą koncepcją stały się:

zapewnienie podstawowych praw i wolności obywatela, funkcjonowanie zgodnie z

wartościami zawartymi w Konstytucji Estonii z 1992 roku. Zważywszy na sukces jaki Estonia

osiągnęła po wstąpieniu w struktury podanych wcześniej przeze mnie organizacji

międzynarodowych można zauważyć, że nie jest to kraj, który zadowala się tym co już

zyskał, a chce nadal się rozwijać. Chodzi mi o sukces gospodarczy, który spowodowany był

głównie rozsądną polityką budżetową. Jednak co się stało dalej? Spadek bezrobocia, wzrost

gospodarki w tempie dwucyfrowym to tylko niektóre skutki. Oprócz tego można dodać, że

estoński sukces był wynikiem trywialnej strategii, która polegała na liberalizacji i wolności

gospodarczej. Niestety wedle zasady: nic co dobre, nie trwa wiecznie, cud gospodarczy (jak

potocznie mówiono w Estonii) jaki trwał w państwie w latach 2004 – 2008, zakończył się

nadejściem globalnego kryzysu gospodarczego.22

Wydarzenie te stało się początkiem ciężkich

czasów, których efektem było powstanie nowej Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego w

19

Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 4, s. 639. 20

Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii https://www.riigiteataja.ee/aktilisa/0000/

1331/4462/13316508.pdf#, s. 2. 21

Tamże, s. 4. 22

http://www.mojeopinie.pl/estonia_lider_w_bardzo_slabym_towarzystwie,3,1260029525 (11.03.2013 r.).

8

2010 roku. Racjonalna polityka budżetowa z okresu prosperity sprawiła jednak, że Estonia –

pomimo obecnych ogromnych problemów gospodarczych jest dziś najmniej zadłużonym

krajem w Unii Europejskiej.23

Mówiąc o zasadach polityki bezpieczeństwa Republiki Estonii,

można tylko wspomnieć, że nie zmieniły się od poprzedniej Koncepcji. Zatem są oparte na

zasadach zapisanych w Karcie Narodów Zjednoczonych, włączając w to prawo i wolność

każdego kraju do wyboru własnych rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa.

Kolejnym aspektem, na który chciałbym zwrócić uwagę jest środowisko

bezpieczeństwa opisywane w następnych rozdziałach Koncepcji. Otóż, w dokumencie

czytamy, że Estonia jest częścią środowiska międzynarodowego, a jej członkostwo w NATO i

UE, zapewnia jej bezpieczeństwo.24

Moim zdaniem, to dość zaskakujące, ponieważ jak

pokazuje historia – lepiej nie opierać całego systemu obrony na złożonych obietnicach innych

państw czy organizacji międzynarodowych. Najkorzystniej i najbezpieczniej jest samemu

zadbać o rozwój i o to by w obliczu zagrożenia np. jakimś konfliktem, nie stać na straconej

pozycji, co przecież można uzyskać poprzez posiadanie zasobów i środków. Niestety do

osiągnięcia celu potrzebne są nie tylko słowa, ale też czyny, natomiast w Koncepcji

Bezpieczeństwa Narodowego Estonii nie ma nawet tych pierwszych.

Następny aspekt pojawiający się w najnowszej Koncepcji według mnie jest mocno

kontrowersyjny, a dotyczy zapewnienia, że sytuacja z regionie Morza Bałtyckiego jest

stabilna.25

Wydaje mi się, że to deklaracja na wyrost. Biorąc pod uwagę samą Estonię to jej

dług państwowy o czym zresztą wspomniałem już jest wyjątkowo niski, co wszędzie traktuje

się jako wkład w stabilizację. Jednak po dokładniejszej analizie, że wcale nie jest tak dobrze

jak się powszechnie wydaje. Na przykładzie Irlandii i Hiszpanii przekonaliśmy się przecież

bardzo wyraźnie w jak szybkim tempie dług prywatny prowadzi do długu publicznego w

czasie kryzysu. Zatem według mnie w najnowszej Koncepcji powinna być zwrócona na to

uwaga. To nie wszystko, ponieważ uważam, że powinne być podane konkretne działania jakie

należy podjąć by jak najbardziej zminimalizować ryzyko wystąpienia zwiększonego

zadłużenia. Zgodnie z logiką, trzeba obserwować oba typy długów – zarówno prywatne, jak i

publiczne. Niedawne problemy w krajach dotkniętych kryzysem powstały nie tylko na skutek

nadmiernego zadłużenia kraju, lecz przede wszystkim także na skutek zadłużenia prywatnego.

Nie można o tym zapominać.

23

http://www.studium.uw.edu.pl/?post/12957 (12.03.2013 r.). 24

Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii https://www.riigiteataja.ee/aktilisa/0000/

1331/4462/13316508.pdf#, s. 5. 25

Tamże, s. 7.

9

Mimo wielu poruszonych kwestii, w Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego

Republiki Estonii najobszerniejszy rozdział dotyczy polityki zagranicznej państwa. Jest ona

podzielona na stosunki z NATO, UE, a szczególnie podkreślona jest współpraca

transatlantycka na rzecz zapewnienia permanentnego bezpieczeństwa w regionie.26

W

rozdziale występują też inne zagadnienia, lecz nie mam do nich zastrzeżeń. Po zapoznaniu się

z jego treścią stwierdzam, że występuje tu podobieństwo ze słowami z wcześniejszego

rozdziału. Mianowicie, nie można całego systemu obrony opierać na sojuszach z innymi

krajami oraz organizacjami międzynarodowymi. Oczywiście członkostwo w NATO i UE

przyniosło i nadal przynosi korzyści, lecz moim zdaniem, są też inne organizację odgrywające

znaczącą rolę, w których znajduje się Estonia. Mam tu na myśli np. Radę Państw Morza

Bałtyckiego, która powstała w 1992 roku, tuż po zimnej wojnie. Jej nadrzędnym celem jak

łatwo się domyślić jest wzmacnianie bezpieczeństwa i stabilności w regionie poprzez

współpracę w wielu obszarach. Rozkładając to na czynniki pierwsze można wyróżnić:

ochronę środowiska, rozwój gospodarczy, edukację, kulturę, bezpieczeństwo energetyczne.27

Innym przykładem jest Rada Bałtycka, czyli przymierze polityczne Estonii, Litwy i Łotwy

zawarte w 1990 roku mające na celu kontrolę polityki zagranicznej jego sygnatariuszy,

zwłaszcza wobec Wspólnoty Niepodległych Państw na czele z Federacją Rosyjską.28

Jak

widać Estonia nie należy tylko i wyłącznie do NATO i UE, a mimo to w najnowszej

Koncepcji brakuje informacji oraz kierunków działania odnośnie jej uczestnictwa w innych

organizacjach, czy związkach.

Krótko reasumując rozważania na temat estońskiej Koncepcji Bezpieczeństwa

Narodowego stwierdzam, że jest ona mimo wszystko lepiej zbudowana niż Strategia

Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii. O solidności i jakości polityki Estonii

najlepiej świadczą słowa premiera Polski – Donalda Tuska, który był z wizytą w tym kraju na

początku 2013 roku: Gospodarne społeczeństwa, które mają dobre przywództwo, radzą sobie

dobrze niezależnie od tego, czy są w strefie euro czy mają własną walutę narodową.29

Po tej lapidarnej, choć mam nadzieję, że treściwej analizie Strategii Bezpieczeństwa

Narodowego Republiki Bułgarii i Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii

chciałbym przejść do scharakteryzowania amerykańskiej polityki bezpieczeństwa. W swoich

26

Tamże, s. 9 – 11. 27

Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 15, s. 323. 28

Tamże, s. 319. 29

http://energetyka.wnp.pl/premierzy-polski-i-estonii-rozmawiali-m-in-o-energetyce,192402_1_0_0.html

(14.03.2013 r.).

10

rozważaniach będę korzystał z aktualnej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Stanów

Zjednoczonych z maja 2010 roku30

oraz z innych publikacji. By analiza i ostatecznie –

porównanie z poprzednimi dokumentami były jak najbardziej interesujące będę odwoływał

się do historii oraz do wydarzeń z ostatnich lat. W związku z tym przejdźmy dalej.

Tak jak wspomniałem na początku pracy, Stany Zjednoczone są super-potęgą na

świecie. Było tak w wieku XX, jest tak i teraz. Po zimnej wojnie przestał istnieć Związek

Socjalistycznych Republik Radzieckich, a specjaliści twierdzili, że bezpieczeństwo

międzynarodowe ma wymiar jednobiegunowy. Wydawało się, że nic nie jest w stanie

zakłócić globalnej hegemonii USA. Nic bardziej mylnego! I to jest jeden, wielki paradoks w

naukach o bezpieczeństwie (securityologii), gdzie straszliwy cios został wymierzony nie

przez wielkie dywizje pancerne, eskadry myśliwców, czy flotę morską, a przez grupę 19 ludzi

z terrorystycznej organizacji – Al. Kaida, która posłużyła się dość prostymi, lecz sprawnymi

metodami działania. Konsekwencje ataku z zaskoczenia okazały się tak poważne, że Stany

Zjednoczone zostały zmuszone do zakończenia tzw. pauzy strategicznej. Konieczne było

również przystosowanie się do nowej rzeczywistości. Obowiązkowo trzeba powiedzieć, że

nie tkwili w niej mentalnie od 25 grudnia 1991 roku, a więc od dnia, po którym spoczęli na

laurach w myśl przekonania o końcu historii według Francisa Fukuyamy. Uważam, że

najlepiej podsumował ten obecny stan rzeczy generał a zarazem, były doradca do spraw

bezpieczeństwa narodowego Busha seniora Brent Scowcroft, iż cały czas mamy kaca po

zimnej wojnie – działamy w nowym świecie, ale posługujemy się instytucjami, które nie

zostały dla niego utworzone.31

11 września 2001 roku stanowił moment, w którym terroryzm stał się wreszcie

bardziej dostrzegalny i zdecydowanie bardziej medialny. Dziwi tym bardziej fakt, że już

wcześniej nie rozpatrywano go w ramach potencjalnego wyeliminowania. W końcu jak

narzędzie walki z przeciwnikami, czy to politycznymi czy militarnymi, jest niemal tak stary,

jak stara jest historia wojen, zaś dla USA nie jest w żadnym wypadku zjawiskiem nowym i z

całą pewnością podkreślić mogę, że nie pojawił się po 11 września. Świadczy o tym fakt, iż

otwarte wypowiedzenie wojny terroryzmowi nie może zostać przypisane ekipie George’a

Busha, ponieważ już w 1985 roku prezydent Ronald Regan ogłosił wojnę ze „złowrogą plagą

30

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych http://www.whitehouse.gov/

sites/default/files/rss_viewer/national_security_strategy.pdf. 31

Z. Brzeziński, B. Scowcroft, Ameryka i świat. Rozmowy o globalnym przebudzeniu politycznym,

Wydawnictwo Aha, Łódź 2009, s. 33.

11

terroryzmu32

– miało to miejsce po nieudolności poprzedniego prezydenta - Jimmy’ego

Cartera który nie potrafił poradzić sobie z problemem odbicia amerykańskich zakładników z

ambasady w Teheranie. Walka z terroryzmem zaliczanym do zagrożeń asymetrycznych była i

jest jednym z priorytetów wskazywanych w strategii bezpieczeństwa od roku 1997, zaś dwa

lata wcześniej uznano Al. Kaidę za istotne zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego.

Dlaczego zatem nie podjęto, odpowiednich kroków zaradczych w tej sprawie? Przecież w

1998 roku prezydent Bill Clinton, przemawiając przed kadetami U.S. Navy (marynarka

wojenna USA) ostrzegał, że Stany Zjednoczone muszą podchodzić do problemu terroryzmu z

takim samym uporem, jak do najgroźniejszych wyzwań dla służb bezpieczeństwa XX wieku.33

Jak na ironię losu to właśnie Clinton, jako pierwszy zmagał się z serią ataków

terrorystycznych – najpierw w Nowym Jorku (1993 rok), potem w Oklahomie (1995 rok), a

następnie amerykańskimi ambasadami w Kenii i Tanzanii w 1998 roku. Przypieczętowaniem

końca jego prezydentury był rok 2000, gdy terroryści udanie zaatakowali stacjonujący w

Jemenie amerykański niszczyciel USS Cole zabijając i raniąc marynarzy oraz zadając potężne

straty materialne dla okrętu.

Podsumowując te zdarzenia, można powiedzieć krótko, że z deklaracji prezydenta

Clitnona – „nici”. Dopiero fatalizm 11 września 2001 roku sprawił, że nowy prezydent

George Bush stanął przed bardzo trudnym wyzwaniem, bynajmniej poskutkowało to tym, że

terroryzm awansował na liście najważniejszych zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego.

Przed tym tragicznym zamachem społeczna świadomość wciąż lekceważyła istnienie

jakiegokolwiek problemu. Nic więc dziwnego, że przy tej okazji zabrakło odpowiednich

procedur przeciwdziałania dla wspomnianych zagrożeń.

Te dramatyczne wydarzenie, znamiennie jest nazywane drugim Pearl Harbor, gdyż

podobnie, jak wtedy uwidoczniło ono senność i słabość Ameryki. Wielki kryzys, który nastał

na skutek terroryzmu, stanowił adekwatnie i wtedy, zwiastun nowego scenariusza. Na jego

mocy, nowa „oś zła” miała spotkać się z bardzo poważnymi konsekwencjami, zgodnie z tym

starym apogeum, iż kto mieczem wojuje od miecza ginie. Na efekt nie musieliśmy długo

czekać. Globalna wojna z terroryzmem, od początku była opisywana w kategoriach walki

dobra ze złem. „Tkwimy w konflikcie pomiędzy dobrem i złem i Ameryka będzie nazywała

zło po imieniu”34

– mówił patetycznie Bush. Tak jak kiedyś Stany Zjednoczone walczyły ze

złem, którego ucieleśnieniem był nazizm i komunizm, tak teraz przyszło walczyć z kolejnym

32

R. Czulda, dz. cyt., s. 249. 33

Tamże, s. 250. 34

Tamże, s. 12.

12

złem – terroryzmem i radykalizmem. Prezydent George Bush przedstawiając w 2002 roku

orędzie o stanie państwa ogłosił: „(…) począwszy od dzisiejszego dnia, każdy kraj, który

stanowi przystań dla terroryzmu albo go wspiera, będzie uznawany przez Stany Zjednoczone

za wrogi reżim”.35

Jak już wcześniej wspominałem, wbrew optymistycznym przypuszczeniom upadek

Związku Sowieckiego 25 grudnia 1991 roku, a zatem i koniec zimnowojennej rywalizacji nie

okazał się być początkiem nowej, lepszej rzeczywistości międzynarodowej, szczególnie dla

Stanów Zjednoczonych. Pytanie, co miało nastąpić dalej? Skoro wraz z rozpadem systemu

bipolarnego, zniknęła także istniejąca do tej pory paradoksalnie - względna gwarancja zimnej

stabilności globalnej, przyszłość była trudna do przewidzenia. Myślę, że odpowiedź jest

zasadniczo prosta, otóż przyszło nam się zmagać z nową, dotychczas nieznaną sytuacją oraz

pewną pustką, o której mawiał Richard Haass. „Wyjątkowym przejawem lingwistycznej

fantazji wydaje się być użycie słowa świat postzimnowojenny - w którym używanie

przedrostka „post” oznacza po prostu brak zdolności do określenia miejsca, w którym obecnie

się znajdujemy oraz miejsca, do którego podążamy. Wiemy jedynie, z jakiego świata

przyszliśmy”.36

Mimo tego, że temat jest wyjątkowo ciekawy chciałbym przejść do analizy wybranych

przeze mnie kwestii znajdujących się w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Stanów

Zjednoczonych. Dokument ten powstał 27 maja 2010 roku i prezentuje priorytety

administracji prezydenta Baracka Obamy dotyczące zapewniania bezpieczeństwa USA w

wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym. W odróżnieniu do poprzedniej Strategii, obecna nie

posługuje się anty-islamską retoryką ukazującą muzułmanów jako wrogów USA. Z

pewnością jest to element nowego podejścia do terroryzmu, aczkolwiek wątpię, że terroryści

zaprzestaną kolejnych ataków. Mimo to w samych Stanach Zjednoczonych dochodzi do wielu

aktów przemocy czy ksenofobii odnośnie islamistów. Z jednej strony te uprzedzenia są

zrozumiałe mając na uwadze atak z 2001 roku, lecz z drugiej takie zachowania są nie tylko

sprzeczne ze Strategią Bezpieczeństwa Narodowego, ale także z Konstytucją USA.37

Możemy

zatem się zastanawiać jaki jest cel pisania o niedyskryminacji religijnej w obecnej Strategii,

skoro społeczeństwo amerykańskie nie popiera zasad tam sformułowanych? Czy wspomniany

35

S. Niewiński, Wizja polityki zagranicznej u neokonserwatystów amerykańskich, „Pro Fide Rege et Lege”

2012, nr 1, s. 47. 36

R.N. Haass, Rozważny Szeryf. Stany Zjednoczone po zimnej wojnie, Wydawnictwo Von Borowiecky,

Warszawa 2004, s. 43. 37

http://swiat-polityki.blogspot.com/2012/07/komentarz-do-strategii-bezpieczenstwa.html (15.03.2013 r.).

13

przeze mnie atak terrorystyczny z 2001 roku i długotrwałe traktowanie muzułmanów jak

wrogów przez administrację Busha nie spowodowały nieodwracalnych zmian w mentalności

Amerykanów? W związku z tym uważam, że administracja obecnego prezydenta USA

Baracka Obamy nie powinna ograniczać się do samych zapisów w Strategii, ponieważ i tak

nie są one przestrzegane. Jedyną skuteczną metodą by to trwale zmienić jest wprowadzenie

specjalnych uregulowań, które zapewnią równe traktowanie mniejszości. Myślę, że to duże

wyzwanie, lecz niezbędne by pokazać całemu światu, że choć muzułmanie na kontynencie

tworzą jedynie część populacji i są powszechnie uważani za wrogów, to też są ludźmi,

których należy szanować. Przecież bycie supermocarstwem zobowiązuje.

Pisząc o najnowszej Strategii możemy się zastanawiać nad odpowiedzią na

następujące pytanie: skoro USA jest super-potęgą, to z jakiego powodu musiał powstać nowy

dokument zastępujący poprzedni z 2006 roku? Według mnie ma to związek z poszukiwaniem

skutecznej metody walki z terroryzmem, który był i jest nadrzędnym celem USA. Przede

wszystkim w nowej Strategii za głównego wroga Stanów Zjednoczonych uznano Al. Kaidę, o

której już mówiłem. Natomiast zniknął dość ogólny zapis wojny z terroryzmem.38

Podkreślone jest, że Ameryka toczy wojnę z organizacją terrorystyczną, a nie ze wszystkimi

muzułmanami. Mimo faktu, że praca ma charakter analizy krytycznej, to muszę przyznać, że

taki zapis jest bardzo sensowny i lepiej nie można było tego ująć.

Wydaje mi się, że ciekawy jest zapis dotyczący Iranu i Korei Północnej, czyli państw

teoretycznie posiadających broń masowego rażenia i działających na szkodę USA. W

poprzedniej Strategii określone zostały mianem państw zbójeckich, natomiast w aktualnej

Strategii kraje te zostały scharakteryzowane jako antagonistyczne.39

Odnośnie tego punktu

można wyciągnąć pewien wniosek: USA zaczęło stosować bardziej ostrożną politykę, bo

choć wrogowie są ci sami od wprowadzenia poprzedniej Strategii w 2006 roku, to podejście

jest już inne. Czy to lepiej? Czas pokaże.

Ostatnim aspektem, na który chciałbym zwrócić szczególną uwagę odnośnie Strategii

z 2010 roku jest możliwość użycia siły zbrojnej. W najnowszej Strategii w przeciwieństwie

do poprzednich tego typu dokumentów Strategia określa możliwość jej użycia jako pewną

ostateczność, a nie konieczność.40

Świadczy to o tym, że Ameryka uczy się na własnych

błędach. Dość pochopne inwazje na Irak czy Afganistan spowodowały, że percepcja na temat

38

B. Wiśniewski, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego USA, „Biuletyn PISM” 2010, nr 90. 39

Tamże. 40

http://www.politykaglobalna.pl/2012/01/strategia-bezpieczenstwa-narodowego-usa-swiat-wedlug-obamy/

(20.03.2013 r.).

14

użycia sił zbrojnych diametralnie uległa modyfikacji. Przykładem to potwierdzającym jest

wojna w Libii, gdzie Stany Zjednoczone przekazały prowadzenie operacji Francji i Wielkiej

Brytanii.

Podsumowując dotychczasowe rozważania, dziś możemy z pewnym przekonaniem

powiedzieć, że paradoks amerykańskiej potęgi polega na tym, iż świat zmienia się tak, że

nawet najstarsze imperium od czasów Rzymu, nie jest w stanie osiągnąć kluczowych

interesów samemu. Toteż obserwujemy, że polityka globalna przybiera obecnie charakter

wielobiegunowy. Potwierdzają to słowa prezydenta Stanów Zjednoczonych Baracka Obamy,

który we wstępie Strategii Bezpieczeństwa Narodowego z 2010 roku napisał: „(…) Brzemię

tego młodego stulecia nie może spaść jedynie na amerykańskie ramiona (…)”.41

Znamiennie,

możemy mówić o świecie policentryczny – wydaje mi się to o wiele bardziej rozsądne, bo jak

stwierdził były minister spraw zagranicznych Pan profesor Adam Daniel Rotfeld, iż „(…)

bieguny są zawsze dwa – plus i minus (…)”42

– nie może więc być wielu biegunów, ani też

jednego bieguna. Świat jednobiegunowy nie istnieje. Jest to inna forma określenia hegemona i

mocarstwa dominującego43

. Stany Zjednoczone wciąż pełnią rolę supermocarstwa zaś

potencjalni następcy, są mocarstwami regionalnymi - aspirującymi do tego miana, bo w

końcu historia wielokrotnie pokazywała, że na gruzach upadłych imperiów zawsze

powstawały nowe.

W konkluzji możemy stwierdzić, że nowa rzeczywistość okazała się być niezwykle

zróżnicowana oraz bardziej nieprzewidywalna – świat stał się bardziej zanarchizowany i

bardziej konfliktogenny, zaś kres starego ładu doprowadził do wytworzenia się nowych

mocarstw.

Świat zanarchizowany to świat nowych, innych zagrożeń - poza

dotychczasowymi, czyli ekonomicznymi, politycznymi, militarnymi oraz naturalnymi

pojawiły się, zagrożenia asymetryczne. Widać to było po raz pierwszy podczas zamachu

terrorystycznego na WTC 11 września 2001 roku. Wydarzenie to ukazało jak złudne i

niepoprawne były przypuszczenia, że Stany Zjednoczone mają wszystko pod kontrolą a ich

terytorium oraz ludność są zupełnie niezagrożone. Ataki terrorystyczne na USA uzmysłowiły

światu, że bezpieczeństwo globalne nie jest bezpieczeństwem wolnym od tego typu zagrożeń.

41

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych National Security Strategy, Wstęp 42

A. D. Rotfeld, Polska w niepewnym świecie, Wydawnictwo Polski Instytut Spraw Międzynarodowych,

Warszawa 2006, s. 63. 43

R. Skarzyński, Od neokonserwatywnego marzenia do doktryny Busha, „Pro Fide Rege et Lege” 2012, nr 1, s.

31.

15

Asymetryczność wynika nie tyle z nierównowagi potencjałów stron, ale z odmiennej

jakości przeciwników. Są to wojny bez frontów, pól bitew i wrogich armii - wojny, w których

przeciwnik państwa nie jest podmiotem prawa międzynarodowego. Nie krępują go, więc

żadne ograniczenia a państwo nie posiada symetrycznych możliwości przeciwstawienia się

zagrożeniu, gdy stronę konfliktu stanowią niepaństwowe siły zbrojne.

Zagrożenia asymetryczne są zjawiskiem bardzo szerokim, a co za tym idzie trudno

definiowalnym, dotykają zarówno sfery militarnej, jaki i pozamilitarnej. Obejmuje takie

zjawiska jak: terroryzm, piractwo, przestępczość transnarodową, oddziaływanie ekonomiczne,

psychologiczne, prowadzenie walki informacyjnej i informatycznej oraz możliwość użycia

broni ABC, czyli masowego rażenia od skrótów: A-atomowa, B-biologiczna, C-chemiczna.44

Podsumowując, należy powiedzieć, iż realia współczesnych konfliktów

asymetrycznych, a zwłaszcza ich globalny zasięg i duża intensywność działań, wskazują

czytelnie na fakt, że zagrożeniu temu nie mogą się w sposób efektywny przeciwstawić

państwa, które będą działały w pojedynkę. Jest to lekcja dla Stanów Zjednoczonych, które

niewątpliwe wyciągnęły wnioski z kształtowania zarządzania w sytuacjach kryzysowych.

Mówiąc klasykiem, jest to oczywista, oczywistość, że tylko wspólne połączone siły państw i

społeczności międzynarodowych, posługujących się multilateralizmem, będę w stanie stawić

czoła fanatycznym niepaństwowym bojownikom.

Na samym początku analizy krytycznej napisałem, że dokonam porównania Strategii

Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii i Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego

Republiki Estonii ze Strategią Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych. Otóż

według mnie założenia i cele dwóch krajów europejskich są podobne do siebie, aczkolwiek

więcej zastrzeżeń miałem do dokumentu bułgarskiego, co zresztą wnikliwie opisałem

wcześniej. Mając świadomość, że nie każdy się ze mną zgodzi stwierdzam, że założenia i cele

znajdujące się w Strategii USA są odpowiednie do zagrożeń, sytuacji panującej na arenie

międzynarodowej, jak i wewnątrz kraju.

Kończąc, wraz z rozpadem ZSRR przyszło nam się zmagać z budowaniem nowej

równowagi międzynarodowej. Światowa hegemonia wojskowa i polityczna Stanów

Zjednoczonych, podobnie jak zakończenie konfrontacji ideologicznej, spowodowała

powstanie sytuacji kiedy to etniczne i religijne różnice między ludźmi wysunęły się na

pierwszy plan, a liczba konfliktów i starć motywowanych tymi przesłankami wzrosła

44

P. Żarkowski, Współczesny terroryzm – wybrane problemy, [w:] Współczesne bezpieczeństwo militarne, red.

M. Kubiak, A. Turek, wyd. Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego, Siedlce 2012, s. 101.

16

zauważalnie. Po 1990 roku odnotowano na świecie ponad 60 konfliktów zbrojnych w tym

m.in. na obszarze postsowieckim. Niektóre z tych procesów wymykają się spod kontroli, co

prowadzi do wybuchu niebezpiecznej epidemii międzynarodowego terroryzmu, który do dnia

dzisiejszego zdążył już przynieść wiele szkód. Bułgaria i Estonia to kraje z dawnego Bloku

Wschodniego, które po zimnej wojnie były krajami zacofanymi, dążącymi do wstąpienia do

NATO i UE, a w latach dziewięćdziesiątych funkcjonowały po stronie ZSRR, a zatem były

potencjalnymi wrogami USA. Mimo naprawdę dużej ilości różnic na wielu płaszczyznach,

analizując dokumenty strategiczne Estonii, Bułgarii i Stanów Zjednoczonych należy

stwierdzić, że łączą je nie tylko wspólne interesy, ale też wyzwania czy zagrożenia.

BIBLIOGRAFIA

Wydawnictwa zwarte (książki):

Ameryka i świat. Rozmowy o globalnym przebudzeniu politycznym, Z. Brzeziński, B.

Scowcroft, Wydawnictwo Aha, Łódź 2009.

Czulda R., Polityka bezpieczeństwa militarnego Stanów Zjednoczonych 2001-2009,

Wydawnictwo Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2010.

Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 4.

Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 9.

Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 15.

Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1994.

Haass R. N., Rozważny Szeryf. Stany Zjednoczone po zimnej wojnie, Wydawnictwo Von

Borowiecky, Warszawa 2004.

Rotfeld A. D., Polska w niepewnym świecie, Wydawnictwo Polski Instytut Spraw

Międzynarodowych, Warszawa 2006.

Artykuły w wydawnictwie zwartym (książce):

Żarkowski P., Współczesny terroryzm – wybrane problemy, [w:] Współczesne bezpieczeństwo

militarne, red. M. Kubiak, A. Turek, wyd. Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego,

Siedlce 2012.

Artykuły w wydawnictwie ciągłym (czasopiśmie):

Faszcza D., Strategie bezpieczeństwa narodowego i obrony Republiki Bułgarii,

„Społeczeństwo i Polityka” 2011, nr 2.

Huntington S. P., The Lonely Superpower, „Foreign Affairs” 1999, nr 2.

Niewiński S., Wizja polityki zagranicznej u neokonserwatystów amerykańskich, „Pro Fide

Rege et Lege” 2012, nr 1.

Skarzyński R., Od neokonserwatywnego marzenia do doktryny Busha, „Pro Fide Rege et

Lege” 2012, nr 1.

Wiśniewski B., Strategia Bezpieczeństwa Narodowego USA, „Biuletyn PISM” 2010, nr 90.

Dokumenty:

Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii Narodowa Strategia Obrony Republiki Bułgarii

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii.

17

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych

Witryny internetowe:

http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/4573871/bulgaria-historia.html (8.03.2013 r.).

http://www.parliament.bg/bg/news/ID/2201 (9.03.2013 r.).

http://www.wprost.pl/ar/215174/Bulgarii-problemy-z-prostytucja/ (8.03.2013 r.).

http://wiadomosci.onet.pl/swiat/bulgaria-hezbollah-odpowiedzialny-za-zamach-w-

burg,1,5413372,wiadomosc.html (9.03.2013 r.).

http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/best/2012-09-05/bulgaria-demonstracja-energetycznej-

wielowektorowosci (10.03.2013 r.).

https://www.riigiteataja.ee/aktilisa/0000/ 1331/4462/13316508.pdf#,

http://www.mojeopinie.pl/estonia_lider_w_bardzo_slabym_towarzystwie,3,1260029525

(11.03.2013 r.).

http://www.studium.uw.edu.pl/?post/12957 (12.03.2013 r.).

http://energetyka.wnp.pl/premierzy-polski-i-estonii-rozmawiali-m-in-o-

energetyce,192402_1_0_0.html (14.03.2013 r.).

http://swiat-polityki.blogspot.com/2012/07/komentarz-do-strategii-bezpieczenstwa.html

(15.03.2013 r.).

http://www.politykaglobalna.pl/2012/01/strategia-bezpieczenstwa-narodowego-usa-swiat-

wedlug-obamy/ (20.03.2013 r.).

Streszczenie

Strategia bądź Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego danego państwa obok

Konstytucji stanowi najważniejszy dokument strategiczny w kraju. Zawiera ona liczne

wyzwania oraz zagrożenia, które oddziaływają na kształtowanie się poziomu bezpieczeństwa.

Jednak mimo znajdujących się w nich wspólnych kwestii pojawiają się nieścisłości, mające

pejoratywny wpływ na rozumienie tegoż bezpieczeństwa.

Przede wszystkim widoczny jest brak choćby wymienionych aspektów odnośnie

terroryzmu czy proliferacji broni masowego rażenia. Widoczne jest to w Strategii

Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii, a więc państwa będącego sygnatariuszem

zarówno Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego, ale również Unii Europejskiej. W związku

z tym dziwi zgodny z rzeczywistością stan rzeczy, że mimo przynależności do wymienionych

organizacji, w najnowszej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego nie ma zgodności z

Europejską Strategią Bezpieczeństwa z 2003 roku czy Koncepcją Strategiczną NATO z 2010

roku. Jeśli natomiast chodzi o poszczególne paragrafy w Koncepcji Bezpieczeństwa

Narodowego Republiki Estonii to warto zwrócić uwagę na ich solidność. Choć przedstawione

treści są dogłębnie przeanalizowane, to w całym dokumencie próżno szukać konkretnych

rozwiązań odnośnie budowy własnego potencjału odstraszania.

Mając na uwadze omawiane akty prawne warto skonfrontować je z najnowszą

Strategią Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych by przekonać się o różnicach

dzielących te państwa.

Summary

CRITICAL ANALYSIS STRATEGY OR NATIONAL SECURITY CONCEPT OF

SELECTED COUNTRIES

The National Security Strategy or the Concept of National Security is – apart from the

Constitution – the most important strategic document in a particular country. It contains

numerous challenges and threats, which have a great impact on a level of security. However,

18

despite the common issues both the National Security Strategy and the Concept of National

Security touch upon, we can find in these documents many inaccuracies having a pejorative

influence on the understanding of the security.

For instance, they miss aspects concerning terrorism or proliferation of weapons of

mass destruction. We can see it on the example of Bulgaria, which is the member both of

North Atlantic Treaty Organization and the European Union. It is rather surprising that the

National Security Strategy of the Republic of Bulgaria – the country belonging to above

mentioned organizations – is discordant with the 2003 European Security Strategy and the

2010 Strategic Concept of NATO. However, when we look closely at the articles of the

National Security Concept of the Republic of Estonia, we should note how solid they are.

Although the postulates presented in this document are very specific, it is hard to find

solutions to some major problems with security; for example, the creation of an internal

deterrence system was not mentioned at all.

When we take into account all of the deeds analysed above, we should confront them

with the latest National Security Strategy of the United States of America in order to see the

differences between these countries.