تحلیل چالش های فراروی آموزش و پرورش در عصر جهانی شدن با استفاده از

مدل واردن

اسداهلل عباسی، ابوطالب احمدی ارکمی، الله نظری ولنی

lale_veleni@yahoo.com-09111301738مدرس مدعو دانشگاه پیام نور واحد لنگرود-کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم

دکترای مطالعات جنوب غرب آسیا واحد علوم و تحقیقات تهراندانشجوی

دکترای برنامه ریزی درسی و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب

چکیدهبر است و این خود جهانی شدن به عنوان روندی فراگیر، کلیه ابعاد زندگی فردی، و گروهی بشر را در گستره هویت، فرهنگ، سیاست، اقتصاد و ...، متأثر ساخته

و موزشآ .است داده قرار تحول و ریاثت تحت را انسان یزندگ ابعاد تمام ر،یناپذ اجتناب یندیفرابه عنوان شدنیجهانپیچیدگی و ابهامات این مساله افزوده است.

رو نیا از .است نبوده محروم یدگرگون و ریثأت نیا از ییهمگرا و یساز کپارچهی ندآیفر در که است یاثرگذار و مهم ینهادها از یکی و توسعه یبنا سنگ پرورش

ر با مقاله حاض .است رانیا پرورش و آموزش نظام جمله از و تیترب و میتعل نظام هر یاصل فیوظا از یکی ،پرورش و آموزش بر ندآیفر نیا آثار و هایژگیو ییشناسا

ری گیتحلیلی و بهره -با روش توصیفی تادر مواجهه با پدیده جهانی شدن کدامند؟ سعی نموده ایران طرح این سوال که، چالش های پیش روی آموزش و پرورش

های های پیش روی آموزش و پرورش در عصر جهانی شدن با استفاده از مدل حلقهبه تبیین چالشضمن تبیین مفهوم جهانی شدن، ای از مطالعات کتابخانه

غییر ت ،تضعیف بنیاد خانواده، بحران هویت، تغییر ماهیت علمهایی چون: تجزیه و تحلیل اطالعات در این رابطه حاکی از آن است که مؤلفه بپردازد.استراتژیك واردن

در های پیش روی آموزش و پرورش توان از مهم ترین چالشرا می ترویج مطالب ضد اخالقی تضعیف محوریت مدرسه، دین زدایی وو سبك زندگی دانش آموزان

به شمار آورد.عصر جهانی شدن

آموزش و پرورش، جهانی شدن، چالش، مدل واردن: واژگان گلیدی

مقدمه -1

های مختلف حیات اجتماعی در مقیاس خرد، میانی و کالن و نیز نقش مهم پدیده جهانی شدن در گذاری فزاینده فرایند جهانی شدن در عرصهتأثیر

اجتماعی و فرهنگی، ضرورت و اهمیت توجه به بحث جهانی شدن را تشدید حوزه های نظری علوم اجتماعی و نیز در سیاست گذاری های اقتصادی،

کرده و آن را تبدیل به یکی از حوزه های مهم فکری علوم اجتماعی نموده است. جهانی شدن فرایندی اجتماعی است که در آن قیدو بند های

و مردم به شکل فزاینده از کاهش این قید و بندها آگاه شوند. البته از رودجغرافیایی که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده است، از بین می

،بین رفتن قید و بندهای جغرافیایی به معنای ناپدید شدن مرزهای جغرافیایی و فتح کشورها به لحاظ قلمروهای فیزیکی و مرزهای سیاسی نیست

لحاظ اقتصادی فتح بازارهای جوامع بر روی یکدیگر است. به اعتقاد گیدنز، بلکه تشدید همگرایی و وابستگی متقابل جوامع نسبت به یکدیگر و از

های دور دست با تار و پود موضعی یا محلی جوامع جهانی شدن در واقع به معنای در هم گره خوردن رویدادهای اجتماعی و روابط اجتماعی سرزمین

اجتماعی، سیاسی و فرآیندهایی که از این تجدید ساختار جهانی پدیدار (جهانی شدن در همه ساختارهای911::3::دیگر است. )لطفی و نادمی،

گذارد. مساله مهم در این بین نقش مهم دانش، تعلیم و تربیت و یادگیری در کامیابی جامعه اطالعاتی جهانی است. در مورد میزان شوند، تاثیر میمی

خاطرنشان کرد، جهانی شدن در درجه اول، صرفا یك بحث تربیتی نیست و در تناسب و سنخیت میان مباحث جهانی شدن و تعلیم و تربیت باید

ها موثر بوده و که بیشتر موارد وجه اقتصادی آن مورد نظر بوده است. اما با گسترش پدیده جهانی شدن در سطح جهانی، پیامدهای آن در همه حوزه

به علت وابستگی و ارتباط متقابل این عوامل با تعلیم و تربیت، لزوماً هر اتفاقی که باشند. ها میسیاست، فرهنگ و تعلیم و تربیت از جمله این حوزه

هدف کلی آموزش و پرورش در هر جامعه ای این است که هر (:91::83:ها بیفتد بر نظام تعلیم و تربیت تاثیر خواهد گذاشت.)عطاران،در این حوزه

ای را به جامعه تحویل دهد. با های شایستهدینی، اجتماعی و سیاسی خود تربیت کند و انسان های فرهنگی،فرد را بر طبق الگوی اعتقادات و ارزش

ها و اعتقادات گوناگون ها، فرهنگتوجه به این مطلب رابطه مستقیم و هماهنگی میان جامعه و آموزش و پرورش وجود دارد. با تغییر جهان بینی

ذاشته و گرورش و نظام تعلیم و تربیت تاثیر پکرد. پدیده جهانی شدن قدر مسلم بر مقوله آموزش و انسان، اهداف آموزش و پرورش نیز تغییر خواهد

ورهای کشبا توجه به ماهیت خود که همواره سعی داشته تا ارزش ها و سبك زندگی در غرب را به عنوان فرهنگ برتر ترویج دهد، تعلیم و تربیت را در

سعی دارد به شناسایی و معرفی چالش های تعلیم و تربیت در این رابطه لش روبرو می سازد. لذا مقاله حاضر درحال توسعه و از جمله ایران با چا

بپردازد.

روش تحقیق -2های پیش روی آموزش و پرورش در روش تحقیق در این مقاله، توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای استوار است. در ارزیابی چالش

حلیل فوق ارزشیابی و ت های استراتژیك واردن بهره گرفته شده است. بدین منظور سعی شده تا با توجه به مدلپدیده جهانی شدن از روش حلقهبرابر

نظریه 2کتابی تحت عنوان نبرد هوایی را تهیه و تدوین و منتشر نمود. :میالدی سرهنگ هوایی بازنشسته، جان واردن 311:در سال صورت پذیرد.

ینشأت گرفته است، کالزویتس عقیده داشت که اولین وظیفه« استراتژی مراکز ثقل»اردن تا حد زیادی از تفکرات کارل کالزویتس، تحت عنوان و

های کالن چه این اهداف با دقت و صحیح انتخاب نگردند موجب هدر رفتن هزینهریزی جنگ، شناسایی مراکز ثقل دشمن می باشد و چناندر طرح

های استراتژیك واردن را به خوبی نشان داده گردد. جدول ذیل عناوین حلقههای حیاتی برگشت ناپذیر میی، تجهیزاتی و از دست رفتن فرصتانسان

دهد:ای تطبیقی با اندام بدن انسان ارائه میو مقایسه

های استراتژیك واردن: حلقه : جدول شماره

های عناوین حلقه حلقه

استراتژیك

مقایسه مالحظات مورد حملهاهداف

تطبیقی با

اندام بدن

انسان

الن های کگیریرهبری سیاسی، مراکز اصلی تصمیم رهبری ملی اول

ها، تأسیسات و مراکز سیاسی و نظامی )وزارتخانه

ی های عمدهی ستادی و دولتی، قرارگاهعمده

های فرماندهی، مخابرات راه دور، مراکز و قرارگاه

سازمان مرکزی صدا و سیما ی پلیس(،عمده

با انهدام اهداف یاد شده، سیستم

گیری کشور مورد تهاجم، عصبی تصمیم

و کنترل و توانایی هدایت، اداره

های مربوطه را فرماندهی زیر مجموعه

دهد.از دست می

مغز و

سیستم

عصبی

تولیدات و دوم

محصوالت کلیدی

واد تولید مهای برق، مراکز و صنایع سنگین نیروگاه

ها و مخازن سوخت، صنایع تولیدی خام، پاالیشگاه

تجهیزات نظامی)صنایع دفاع و دپوهای مهمات(،

ای و مراکز تحقیقاتی ذیربط، های هستهنیروگاه

ی مواد غذایی و دارویی، شبکه انبارهای عمده

ی مالیها و مراکز عمدهآبرسانی، بانك

با انهدام و تخریب این اهداف سایر

ها فلج گردیده و زیر ها و سازمانگانار

های اقتصادی و عملیاتی و ساخت

گردند.پشتیبانی متوقف می

سیستم

هاضمه و

گردش

خون

سیستم حمل و نقل سوم

و شبکه مواصالتی

های ها، شبکهها، پلآهن، بنادر، جادهها، راهفرودگاه

های عمده ای و محلی پایانهمخابراتی منطقه

مسافرتی

انهدام این مراکز، خطوط مواصالتی با

کشور مورد تهاجم قطع گردیده و امکان

حمل و نقل، کمك رسانی و پشتیبانی

شود.سلب می

های اندام

حرکتی

)دست و پا

و استخوان

عضالت(

1 - Col. John Warden.

جمعیت مردمی و چهارم

اراده ملی

انجام عملیات روانی بر علیه مردم و نیروهای مسلح،

مخالفت افکار عمومی جهانی در این حلقه به علت

و موانع بین المللی ، باید از بمباران مستقیم مردم

غیر نظامی احتراز نموده و به جای آن با انجان

های مخرب عملیات روانی از طریق پخش اعالمیه

های گروهی اندازی رسانهروانی، ایجاد شایعه، راه

-های رادیویی و تلویزیونی، جراید و ماهواره)ایستگاه

های طرفدار کشور مهاجم( روحیه مردم را تخریب

های رادیو و تلویزیونی کشور و ضمن انهدام ایستگاه

مورد هجوم، ارتباط نظام سیاسی را با محیط

ای(اجتماعی قطع نمود.)جنگ رسانه

وتضعیف های دینی تغییر باورها و ارزش

و و به هم زدن وحدت ملی هویت ملی

انسجام اجتماعی

روح و

روان و

اراده

انسانی

نیروهای پنجم

عملیاتی

های های اعالم خبر راداری، مواضع و سایتسیستم

های ای و موشکی پدافند هوایی، پایگاهتوپخانه

ای ههای موشکی زمین به زمین، پایگاههوایی، پایگاه

ی دریایی، شناورها، مراکز تعمیراتی و انبارهای عمده

عملیاتی مستقر در خطوط های قطعات یدکی، یگان

مقدم جبهه نبرد، مقرهای عمده نیروهای بسیج

های تاکتیکی و عملیاتیمردمی، قرارگاه

با انهدام اهداف یاد شده و کسب برتری

هوایی، هواپیماها و هلیکوپترهای

تهاجمی با آزادی و ابتکار عمل الزم

عملیات هوایی را انجام و شرایط را برای

نی و اشغال کشور مورد انجام عملیات زمی

تهاجم مهیا می کنند.

های سلول

دفاعی

بدن

(82: 931:منبع: )احمدی دهکاء وهمکاران،

مفهوم جهانی شدن -3اگر چه وارد محافل آکادمیك شد و محور بحث و گفتگو های مختلف قرار گرفت. 311:جهانی شدن به عنوان یك واژه ی مهم از اواسط دهه ی

مفهومی قدیمی است که تجربه های متفاوتی را در دوره سنت و مدرنیسم پشت سر گذاشته اما الگو های مختلفی را در عصر ظهور جهانی شدن

صنعت و ارتباطات همزمان خلق کرده است. این مفهوم در پی وقوع تغییرات مهم در فناوری های ارتباطی و سرعت گرفتن صنعت حمل و نقل شکل

فهوم جدید خود معلول صنعت جهانی ارتباطات است و به عنوان یك روند ارتباطی که موجب ارتباط همزمان و ظهور گرفت. جهانی شدن در م

محلی و جهانی ی فراتوان جهانی شدن را توسعهدر تعریف کلی می (919::28گردد.)عاملی،فضای واحد ارتباطی شده، پدیده ی نوینی محسوب می

که منجر به بازسازی تولیدات جدید در قلمرو های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شده و معنای متفاوتی های مادی و معنوی دانستمقوله

ه بر ه غلبرا در این حوزه ها ایجاد کرده است. این تغییر به طور اساسی، تحت تاثیر تغییر مفهوم زمان و مکان است. یکی از ویژگی های مهم این دور

(911::1افیا است و به این دلیل فضای جدید، به طور اساسی فرا ملی یا به تعبیری بی مکان است.)عاملی و موالیی،محدودیت های مکان و جغر

ها برداشته شده است. جهان به جهانی شدن شرایطی است که در آن معنای زمان و مکان تغییر کرده و مرزهای زمانی و مکانی بین جوامع و فرهنگ

رچگی در عین تنوع و گوناگونی پیش رفته و به نوعی ایده جهان محلی شدن دامن زده است. بر این اساس مصرف سوی یك نوع همسانی و یکپا

ر گکنندگان کاالی توزیع شده یك شرکت فرا ملیتی از حیث تمدن، منطقه، جامعه، قومیت، جنسیت و غیره از همدیگر تفکیك می شوند. به بیانی دی

(:93::113م ساختن مصرف کنندگان هرچه بیشتر تفکیك شده و ابداع انواع سنت های مصرف است.)خانیها،جهان محلی شدن تا حد زیادی مستلز

های جهانی شدن دیدگاه -4 به طور کلی سه دیدگاه در مورد جهانی شدن وجود دارد.

ه از صاحب نظران نتیجه جهانی شدن را الف: پژوهشگرانی که جهانی شدن را مخاطره ای هولناک برای آینده جامعه بشری فرض می کنند. این گرو

ا جهانی آنهغربی کردن، یکسانی فرهنگی، از بین رفتن ممیزه های فرهنگی و فتح گسترده جوامع گوناگون به وسیله یك فرهنگ خاص می دانند.

توسعه یافته، فقر در کشورهای پیرامونیرفاه و امکانات در کشورهای ایش فزشدن را موجب نشر شکاف اجتماعی دانسته و بر این باور هستند که با ا

.بیش از پیش افزایش خواهد یافت. در واقع این دیدگاه جهانی شدن را مقوم رابطه مرکز، پیرامون می دانند که مصداقی بر ظالم و مظلوم است

در سایه جهانی مداد کرده و اعتقاد دارند که عده ای از نظریه پردازان نیز توسعه پدیده جهانی شدن را زمینه سازی برای ایجاد مدینه فاضله قلب:

شدن همگرایی، بهره مندی اقتصادی، خالصی از نظام های غیر دموکراتیك و جامعه بین المللی دموکراتیك به وجود می آید.

شدن در دانش و مهارتها، این گروه سهیم جهانی شدن ضمن امکانات بخشی، آسیب هایی را نیز به همراه دارد.ج: دیدگاه سوم براین باور است که

ارتباطات و گسترش تعامالت را از مزایای جهانی شدن می بین المللی و تسهیلخلق ارزش ها، افزایش کارایی، حمایت از نیازهای محلی، رشد تفاهم

بومی و ایجاد فرهنگ های افزایش شکاف تکنولوژیکی، عدم وجود فرصت های مساوی، تخریب فرهنگل به مقوله هایی مانند ادانند اما در عین ح

(931::13:حاکم و تضعیف هویت های کشورهای ضعیف به عنوان معایب جهانی شدن اذعان دارند.)جهانیان و محجوبی،

چالش زایی جهانی شدن برای آموزش و پرورش -5

پرورش به وجود آورده است. هر چند ممکن جهانی شدن به عنوان پدیدار شدن یك نظام جهانی در مقیاس کلی و جهانی، مشکالتی را برای آموزش و

کار ناست این مشکالت بیشتر گریبان گیر آموزش و پرورش در بیرون از محیط آموزشگاهها باشد اما تاثیر آن بر روی سیستم آموزشی را نمی توان ا

تفاوت نظام آموزشی کشورها با یکدیگر، عموما چالش نمود. این پدیده با توجه به ماهیت خود انتظارات جدیدی را از نظام آموزشی دارد که با توجه به

زا و مخاطره انگیز به نظر می رسند.

تغییر ماهیت دانش و معرفت :-1

یکی از چالش های بزرگ و زیربنایی که دستگاههای متولی آموزش و علی الخصوص آموزش و پرورش در عصر جهانی شدن با آن رو به رو شده،

معرفت یا علم آموزی که همانا مراد از آن تعلیم بوده، به معنای آموختن و انتقال دانش ماهیتی و محتوایی مقوله معرفت و علم اندوزی است. رتغیی

لمادر قرآن کریم عاز معلم به متعلم است. تعلیم گام نخست در پیمودن طریق کمال است که پس از علم آموزی نوبت به عمل و سازندگی می رسد.

ریستن اندوه و گ و دانشمندان به دلیل برخورداری از علم با پنج امتیاز برجسته از سایر گروهها ممتاز شده اند که عبارتند از: ایمان، اعتقاد به توحید،

ان آمده و امام در روایات متعددی از رابطه علم و عمل سخن به می(931::82از بیم پروردگار، خشوع و انعطاف درونی، ترس و بیم از خدا.)حجتی،

تجلی می دهد. پسصادق)ع( می فرمایند: علم به فراگیری بسیار نیست، بلکه نوری است که خداوند در قلب هر کس که بخواهد او را هدایت کند،

و هر زمان خواهان چنین علمی بودی نخست حقیقت بندگی را در قلب خویش تحقق ببخش و سپس از خداوند طلب فهم و دانایی کن.)رهبر

در چنین نگرشی نسبت به علم و معرفت که ریشه در دین دارد، دانش و معرفت جویی دیگر مقدمه نیست بلکه غایت تربیت و (911::1رحیمیان،

خواسته دین و یك تکلیف الهی است. اسالم آیین علم و معرفت است و در گسترش علم و جهانشمول ساختن آن و پرورش دانشمندان بزرگ سهم

د. در دین اسالم کسب دانش همواره مورد توجه بوده و اهمیت این کار تا به میزانی است که پیامبر )ص( فرمودند که اگر اسرای غیر عظیمی دار

گی صدقمسلمان به مسلمین علم بیاموزند می توانند آزادی خود را به دست آورند و یا احادیث و روایات متعددی که در این ارتباط وجود دارد و هم

ا دن مدعا دارد. البته مراد اسالم از علم ارزشمند زمانی است که که با معنویت پیوند یافته و صاحب علم به جهان آگاهی و خداشناسی دست پیبر ای

ندانشمندادر غیر این صورت علم بی عمل و فارغ از اخالق و معنویت فاقد قدر و اعتبار است و ممکن است صاحب خود را به بیراهه بکشاند. کند.

تعلیم تممسلمان و بزرگان عرصه علم و دانش که با رفتار و اعمال خود در تاریخ درخشیده اند و نام نیکی از خود بر جای گذاشته اند، از چنین سیس

پدیده ای گسترشو تربیتی بهره برده و تعلیم و معلومات خود را با تربیت و اخالق انسجام بخشیده اند. امروزه انقالب اطالعاتی به دنبال خود سبب

برخی از صاحب نظران کوشیده اند تا با ظهور انقالب و دگرگونی اطالعاتی، از تحولی نوین در شد که از آن به عنوان جهانی شدن یاد می گردد.

ش موج جهانی شدنمفهوم و ماهیت دانش سخن به میان آورند. البته قضاوت در این رابطه یکسان نبوده و عده ای توسعه فناوری های نوین و گستر

ند. اما با ا را به فال نیك گرفته و از سوی دیگر برخی از صاحب نظران در این ارتباط دغدغه ها و نگرانی هایی را در حوزه تعلیم و تربیت بیان داشته

می توان مشاهده نمود. لیوتار یکی توجه به ماهیت دانش و اخالق و رفتار برون داد سازمان ها و نهادهای علمی و آموزشی به نوعی تغییرو تحولی را

با ورود جوامع به عصر پسا صنعتی و گسترش جهانی شدن، شاهد تغییراتی از منتقدان پدید ه جهانی شدن و آموزش و تعلیم است. او اعتقاد دارد که

عالم عجین نشده و نمی تواند بر اعمال امروزی بیشتر کمی و اطالعات سطحی است و با روح و جان در ماهیت علم هستیم. او معتقد است که دانش

تحلیلی که (919::81و رفتار او تغییر ایجاد کند. او دانش امروزی را مانند کاالیی فرض می کند که ارزش آن را با مادیات می توان سنجید.)باقری،

گرایش دانش آموزان به رشته های خاص در ایران و لیوتار نسبت به علم در عصر جهانی شدن دارد شاید با واقعیت بسیار منطبق باشد. با نگاهی به

کمی تامل و صحبت در می یابیم که ارزش گذاری به علم و رشته های علمی بیشتر با شاخص های مادی صورت می پذیرد. رشته هایی و علومی

خود سازی و معرفت جویی و کمك به همنوع مطلوب به نظر می رسند که صاحب خود را زودتر به ثروت و شهرت برسانند و در این نوع نگاه به علم

ه به جو رسیدن به کمال کمتر مورد توجه بوده و انسان های پرورش یافته در این نوع سیستم آموزشی نیز به شدت مادی گرا و حسابگر بوده و با تو

پیدا می کند. این مساله برای کشور ایران و غرق شدن آنها در زندگی ماشینی، لطافت روح و حقیقت جویی و کمال طلبی در آنها کمتر فرصت بروز

آرمانی می اندیشیم و نهاد آموزش و پرورش چالش بزرگی است. زیرا ما معتقد به پیوند تعلیم و تربیت بوده و آموزش را از پرورش جدا نمی دانیم.

ی آموزشی و ارزش های غربی در جوامع مسلمان و هدف از علم را رسیدن به کمال و کشف حقیقت معنا می کنیم. اما جهانی شدن و ترویج الگوهها

به ویژه ایران، آموزش و پرورش را با چالش جدی مواجه ساخته است.

اده تضعیف بنیاد خانو 1-2

طور و ب یخانواده به عنوان اولین و مهم ترین پایگاه تربیتی و رشد روانی و عاطفی دانش آموزان مطرح است و پایه اولیه عواطف و رفتارهای اجتماع

انان وکلی خمیرمایه شخصیت دانش آموزان در این نهاد شکل می گیرد. اهمیت نهاد خانواده به قدری زیاد است که اگر مشکالت رفتاری کورکان و نوج

آن با یکدیگر، چگونگی محیط خانواده و ارتباط اعضای به دقت بررسی شود، مشاهده خواهد شد که انحرافات و بزهکاری آنها ریشه در خانواده دارد.

نی جنیتاثیر بسیار مهمی در رشد روانی و شخصیت کودک دارد. از این رو بهداشت روانی افراد باید از دوران کودکی و حتی قبل از آن یعنی دوران

که گاهی سازگارانه و مورد توجه قرار بگیرد. الگوهای متفاوت حاکم بر رفتار والدین دانش آموز به واکنش ها و عکس العمل های مختلف فرزندان

شانند مل بپوگاهی ناسازگارانه است، می انجامد. والدین در درجه اول خودشان باید اعمال و رفتار شایسته ای داشته باشند تا به گفته های خود جامه ع

ت فرد و آموزش آموزه های دینی نقش روش و برنامه های خانواده در تربی( 93::23:تا بتوانند الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشند.)پورعلیرضا،

ردد و گاساسی دارد. اگر خانواده پایگاه امنی باشد که نوجوان بتواند با اطمینان به سوی دنیای بزرگ تر ها پیش برود، رشد هویت او تقویت می

تواند ارزش های مطلوب خانواده و جامعه را درک کند. در محیط مناسب خانواده خصلت های انسانی در فرزند شکوفا می شود. ریشه بسیاری از می

یار سدان بناهنجاری ها نیز از خانواده نشات می گیرد. اعتقادات فرد ابتدا در خانواده شکل گرفته و این مساله نقش والدین را در تربیت دینی فرزن

حساس و مهم جلوه می دهد. در این رابطه آگاهی نسبت به رشد فکری نوجوان و سطح هویت او، شناخت نیازهای نوجوانی، اطالع از نوع عالیق و

(939::81سرگرمی های وی، چگونگی انجام فعالیت های او و غیره از مواردی است که والدین باید نسبت به آن آگاهی داشته باشند.)صمدیان فر،

ر پذیخانواده یکی از عوامل تعیین کننده در زندگی اجتماعی دانش آموزان محسوب می گردد. بدون وجود سازمان خانواده تداوم جامعه بشری امکان

نیست. تضعیف کارکرد خانواده سبب شکل گیری بحران های عمیقی مانند انحرافات، آسیب ها و مشکالت اجتماعی و فرهنگی در جامعه می شود.

پیشرفت رسانه روزه رشد سریع تکنولوژی و استفاده همگانی و فراگیر از فضای مجازی خانواده ها را با سر در گمی و چالش روبرو ساخته است. ام

ارد قرهای ارتباطی مانند تلویزیون، ماهواره و موبایل تمام ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و حتی حریم خانوادگی و فردی افراد را تحت الشعاع خو

انزوداده است. استفاده گسترده نسل جوان از فضای مجازی به عنوان ابزار ارتباطی و عالقه به بازی های اینترنتی و دوستی های مجازی موجب ا

ییکی ار مشکالت دانش آموزان در استفاده از فضاگزینی کودکان و نوجوانان شده و صمیمیت بین اعضای خانواده را به شدت کاهش داده است.

دانش آموزان در استفاده نادرست از اینترنت دچار تضادهایی می گردند که انتخاب مسیر درست مجازی مبتالشدن آنها به دوگانگی فرهنگی است.

ه و هیچ استفاده از اینترنت شکاف میان اولیا و دانش آموزان را در محیط خانواده آشکار ساخت (939::28زندگی را برای آنها دشوار می سازد.)گوجان،

اولیا ادعای و کدام دیگر زبان یکدیگر را نمی فهمند. امروزه والدین و فرزندان از لحاظ فیزیکی در کنار یکدیگر بوده اما سال ها از یکدیگر دور هستند

ش یافته است. گسترش تجربه را دارند ولی دانش آموزان غرق در استفاده از فناوری های نوین هستند و همدلی میان اعضای خانواده به شدت کاه

ه قش خانواداستفاده از فضای مجازی در حوزه رابطه میان والدین و فرزندان تغییراتی ایجاد نموده که از جمله آنها می توان به مواردی مانند کاهش ن

زندان و پرخاشگری فرزندان در محیطکاهش ارتباط والدین با فرزندان، ایجاد شکاف عمیق نسلی، از بین رفتن حریم میان اولیاء و فربه عنوان مرجع،

(938::1:خانواده اشاره کرد.)امتی،

تغییر سبك زندگی دانش آموزان 1-9

طرف سبك زندگی را می توان به مجموعه ای کم و بیش جامع از عملکردها تعبیر نمود که فرد آنها را بکار می گیرد تا نیازهای جاری خود را بر

ساخته و هویت شخصی وی را در برابر دیگران منسجم می سازد. در واقع شیوه زندگی، مجموعه ای منسجم از همه رفتارها و فعالیت های یك فرد

سبك زندگی متمایز کننده افراد و گروه ها است و گزینش نوع خاصی از سبك زندگی بر سلیقه و عالقه افراد عین در جریان زندگی روزمره است. م

در فرایند تربیت، مربیان با برخورداری از شایستگی های فردی و جمعی، مسئولیت اصلی طراحی و انجام تدابیر و (938::28استوار است.)پاکیزه،

یبه، حیات طاقدامات الزم برای هدایت متربیان را برعهده دارند. با توجه به لزوم انطباق همه شئون زندگی آدمی با نظام معیار اسالمی و دسترسی به

گی دحیات طیبه وضع مطلوب زنتربیت اخالقی، اعتقادی و عبادی نسبت به سایر ساحت های تربیت، محوریت داشته و از اولویت برخوردار است.

ه ببشر در همه ابعاد و مراتب بر اساس نظام معیار ربوبی است که تحقق آن باعث دست یابی به غایت زندگی خواهد شد. در نگرش اسالمی حیات طی

انی نظری مفهومی یکپارچه و کلی اما دارای دو بعد فردی و اجتماعی بوده که هر دو اصالت دارند و نمی توان هیچ یك از آنها را نادیده گرفت.)مب

در جهان امروز رسانه ها با جهانی شدن تاثیر شگرف و انکارناپذیری بر تمامی جنبه های زندگی انسان گذاشته است. (931:،:8:تحول بنیادین،

فناوری هایانتقال اطالعات و معلومات در سطح جهانی و مبادله افکار عمومی در راه تمدن سازی و پیشرفت و گاهی یکسان سازی گام بر می دارند.

و این جدید ارتباطی و اطالعاتی با در نوردیدن مرزهای حسی و ایجاد نزدیکی میان شهروندان جهان، ایده جهانی و شهروندان جهانی را خلق نموده

اده از شبکه های رسانه ها تاثیر زیادی بر سبك زندگی فردی و اجتماعی انسان ها در جوامع مختلف گذاشته اند. امروز رسانه های خارجی با استف

یر گرایش به مصرف گرایی، مدگرایی و تغی قدرتمند ارتباطی به راه را برای گسترش روزافزون پدیده جهانی شدن هموار ساخته و با تبلیغات گسترده

فیلم، موسیقی و دیگر را رواج داده اند. مصرف گرایی فرهنگی جهان و محصوالت تولیدی غرب جوانان سراسر دنیا را از طریق رفتار ظاهری افراد

ا ش هرسانه های دیداری و شنیداری به هم پیوند داده و با از بین بردن خرده فرهنگ ها، در پی ایجاد یکسان سازی فرهنگی و جایگزین نمودن ارز

نتخای سبك زندگی و امروز رسانه ها با قدرت تبلیغی خود و شگردهای مختلف و رنگارنگ در ا (939:::1و فرهنگ غربی در جهان هستند.)قربی،

. از است تغییر رفتار مردم نقش آفرین هستند. در واقع در صد زیادی از رفتارهای مردم مانند خوراک، پوشاک و تفریح از رسانه ها الهام گرفته شده

عیف استقالل فکری و پیامدهای آشکار این رویارویی جوامع و مردمان سنتی با پدیده جهانی شدن، مصرف گرایی، الگو برداری در پوشش و تض

هواره ای به کشورهای قدرتمند کمك کرد تا برای نهادینه سازی فرهنگ خود و اعمال نفوذ در گسترش شبکه های تلویزیونی و ما فرهنگی است.

ك جنگ تمام عیار جوامع سنتی و تغییر سبك زندگی آنها قدم بر دارند. امروز قدرت رسانه ای و تعقیب نیات و استراتژی ها از طریق رسانه ها ی

زیون یاست. در این راستا صاحب نظران معتقدند که قدرت نرم آمریکا به وسیله نیروهای فرهنگی و از طریق رسانه های مورد عالقه مردم مانند تلو

نعتی اعضای خانواده بسیاری از کارشناسان معتقدند که مشکالت و دغدغه های زندگی در جهان ص (939::3::عملی می شود. )لیاقت دار و همکاران،

د ارا از یکدیگر دور ساخته و در این بین گسترش استفاده از فضای مجازی نیز مزیدی بر علت گشته و این فاصله را تشدید ساخته است. به اعتق

ل ، ایمیل و دیگر وسایکارشناسان توسعه فناوری های ارتباطی و اطالعاتی که زمینه ساز پدیده جهانی شدن هستند، مانند استفاده از پیام کوتاه

فتاری امل گارتباطی تاثیر خاصی در نزدیکی بین افراد خانواده نداشته و ارتباط فیزیکی و رو در روی آنها را نیز کاهش می دهند. زیرا حرف زدن و تع

رنامه ا در این رابطه ایجاد نموده است. بو همنشینی بیشترین تاثیر را در تحکیم خانواده ها دارد که فضای مجازی با تغییر ماهیت ارتباطتاثیر منفی ر

ای سرد ضهای متنوع تلویزیونی و ماهواره ای و لذت استفاده ارتباط الکترونیکی سبب انزوای افراد و پناه بردن به گوشه ای در اتاق شخصی شده و ف

و ارتباطاتی که از طریق ایمیل و امکانات فضای به گفته کارشناسان پیام هاو بی روحی را در بین اعضای خانواده و دوستان حاکم ساخته است.

فراد امجازی رد و بدل می شوند، نمی توانند احساس واقعی افراد را به یکدیگر منتقل نمایند و حاوی روح و حسی نیستند بنابراین از صفحه شخصی

افراد خانواده در عصر حاضر تلقی می شود. نداشتن فضای مجازی یکی از عوامل اصلی گرایش به انزوا و تنهایی (939::8)حکمت،حذف می شوند.

ن طالق هم صحبت و همراهی که در کنار انسان حضور داشته باشد، انسان را دچار انزوا ساخته و خانواده ها را به سوی روابط سرد و بی روح یا هما

ه جامعه ای پیشرفته و صنعتی عالوه بر حفظ آسیب پیشرفت روز افزون تکنولوژی و گذر جوامع سنتی در عصر جهانی شدن ب.عاطفی کشانده است

آسیب های اجتماعی جدید در عصر جهانی شدن در ارتباط با فناوری های جدید به های گذشته، دچار برخی از آسیب های اجتماعی نو شده است.

ر سبك زندگی سنتی تاثیر گذاشته و امروزه شاهد مواردی وجود آمده اند. این امکانات ارتباطی و اطالعاتی مانند تلفن، ماهواره و تلویزیون به نوعی ب

می همانند از بین فتن قبح روابط نا متعارف، مصرف مشروبات الکلی، پرخاشگری، تزلزل بنیان خانواده،شطان پرستی، مصرف گرایی و غیره هستیم ک

مجموعه این عوامل و وضعیت موجود سبب (939::8:وطالبی،توان به نوعی ناشی از بهره گیری نامناسب از شبکه های مجازی و رسانه ها است.)اب

شده تا آموزش و پرورش که بیشترین ارتباط را با دانش آموزان به عنوان نسل جوان جامعه، دارد با چالش های زیادی روبرو گردیده است.

دین زدایی و ترویج موضوعات غیر اخالقی 1-8

از بیش که است جدید ارتباطی هایرسانه گسترش و پیدایش عصر در نوظهورو سابقه کم دنیایی برای عنوانی مجازی فضای

از حاصل ی جامعه و ها رایانه ارتباط متقابل جهان را مجازی فضای توان گذرد. می نمی در جهان آن رواج از نیز دهه دو

است بخشیده وسعت دیگری زمانهر از بیش را پذیری فرهنگ و سازی فرهنگ اینترنت گستره . امروزه ها دانست ارتباط این

هر ابزار مانند طبعاً و کند می جاری جامعه ارتباطی در مجاری تصور قابل غیر شتابی با را بیشتری نتیجه اطالعات در و

امروزه هزاران تارنما در سطح گسترده (932::8:)تاجیك و کاظمینی،.گیرد قرار مورد استفاده منفی یا مثبت جهات در تواند می دیگری

های ترویج دهنده انواع هرزه نگاری ها، تصاویر و فیلم های مستهجن هستند که دسترسی به آنها به راحتی ممکن است. طبق تحقیقات صورت گرفت

حات پر کاربرد برای جستجو توسط کاربران عمده کاربران اینترنتی در ایران را جوانان تشکیل می دهند که مجرد بوده و کلمه پورنو از جمله اصطال

ی تبوده است. این موضوعات در فضای مجازی با هدف دین زدایی ترویج می گردد. از جمله مولفه هایی که در پی گسترش جهانی شدن و هجمه تبلیغا

تقاد به اعری، پایبندی به مبانی دین اسالم و غرب در فضای مجازی مورد تهدید قرار گرفته، التزام عملی به دین اسالم، احیای معنویت، نفی مادیگ

رهبر انقالب اسالمی در زمینه ی واکاوی تهاجم فرهنگی در سخنرانی خود می فرمایند: استکبار (938::83خداوند و روز جزا است.)میالنی و امینی،

های ملت مسلمان می داند. دشمن از راه اشاعه گیریهتکند. درواقع استکبار تبلیغات را میدان دار مبارزه علیه جبر روی تبلیغات خیلی حساب می

کند جوان ها را از ما بگیرد. کاری که دشمن از لحاظ فرهنگی می کند، نه فقط تهاجم فرهنگی بلکه ی فرهنگ غلط، فرهنگ فساد و فحشاء سعی می

ر انقالب اسالمی در زمینه ی تهاجم فرهنگی و یك شبیخون فرهنگی، غارت فرهنگی و حتی یك قتل و عام فرهنگی هست. در جایی دیگر، رهب

اجتماعی می فرمایند: دشمنان اسالم بیدارند و از ضربه زدن به اسالم مأیوس نشده اند. آنها به این فکر –منزوی کردن اسالم در صحنه های سیاسی

انی به این سمت پیش می رود که نشان دهد، دوران هستند تا صحنه را از اسالم و شعارهای پرجاذبه ی اسالمی خالی کنند. امروزه تبلیغات جه

حرکات مکتبی و نهضت های اسالمی تمام شده است. آنها می خواهند نشان دهند که تالش برای رسیدن به آرمان های دینی تمام شده است.

جدایی دین از سیاست در این کشورها تحقق اند و به شعار دشمنان با نقشه هایی از پیش آماده شده، دین را در کشورهای اسالمی از صحنه رانده

وبخشیده اند. راه عالج آن است که مسلمین به اسالم ناب که در آن توحید و نفی عبودیت غیر خدا است. هر چیزی درخشنده تر است، بر گردند

هستند. )سازمان فرهنگی انقالب عزت و قدرت خود را در اسالم بجویند. این چیزی است که طراحان توطئه های ضد اسالمی از آن بیمناک

فضای مجازی، محلی است که همه افراد و گروه ها با گرایش های گوناگون و پیروان ادیان و مذاهب مختلف در آن حضور فعالی (.939::81اسالمی،

زینی و تأثیرپذیری هستند، به سوی دارند و مطالب و عقاید خویش را در دسترس همگان می گذارند و در این میان، فرزندان ما را که در سن الگو گ

خویش جلب نموده و عقاید و نظرات مغایر دین و مذهب را به آنان تحمیل می کنند. آنان در ذهن فرزندان شبهه های معرفتی ایجاد می کنند و

آنان سلب کنند؛ به عنوان نمونه، طبق شخصیت ها و الگوهای دینی را در اذهان آنان مورد نقد و تشکیك قرار می دهند تا اعتماد نوجوانان ما را از

ه ب آمار منتشر شده در پایگاه تبیان، بیش از چهل هزار وب سایت وهابیت در حال تالش برای رسیدن به اهداف خود می باشند و شبانه روز مشغول

دهند. در این بین، مسیحیت، یهودیت و روز کردن وب سایت های خود هستند تا ذهن کاوشگر نوجوانان و جوانان ما را در مسیر امیال خود قرار

اژه ها ت، وادیان ساخته و پرداخته ذهن بشر نیز در حال تالش هستند تا نسل امروز را تحت تأثیر افکار و اندیشه های خویش قرار دهند. آنان با کلما

ند. طی آمار منتشر شده از سوی شبکه العربیه، بیش و جمالت زیبا و جذاب در روح و فکر فرزندان نفوذ می کنند و آنان را به سوی خود جلب می کن

فضای ی دراز ده هزار پایگاه فعال و گسترده در سطح جهان بر ضد آموزه های قرآنی و اسالمی فعالیت دارند و در مقابل، تنها دویست پایگاه اینترنت

شبهات دینی در تالش هستند. هم چنین شاهد هستیم که مجازی وجود دارد که در جهت دفاع از آموزه های قرآنی و احکام اسالمی و پاسخ به

نده ران کنمسیحیت با تبلیغ و ترفندهای متعدد در حال فراخواندن نوجوانان و جوانان ما به آموزه های خویش است و آمار موجود در این زمینه نیز نگ

نشود، ممکن است خسارت های معنوی و تربیتی وارده غیر قابل است. ازاین رو، اگر تدبیری مناسب از سوی مسئوالن و به ویژه والدین اندیشیده

ت اجبران باشد. از سویی، در فضای مجازی دیده شده است که قرآن مورد تحریف قرار گرفته و یا نیایش های مذهبی مانند نماز را دستخوش تغییر

یکی از تهدیدات حوزه ی (http://www.hawzah.net)کنند. ه میها را برای کودکان و نوجوانان در پایگاه های ویژه این سن عرضقرار داده، آن

.فضای مجازی در عصر حاضر، شیوع پورنوگرافی یا هرزه نگاری است که نتیجه ای جز اشاعه ی فحشا، بی بند وباری اخالقی و تحریك جنسی ندارد

ی مصرفی آن، یکی از مهمترین منابع اشاعه ی دسترسی آسان، ناشناس ماندن کاربران و پایین بودن هزینه در حال حاضر اینترنت به دلیل قابلیت

ترین و غیراخالقی ترین وجه ممکن به نمایش شود. برخی از پایگاه های اینترنتی صحنه های جنسی را در عریان ترین، صریحهرزه نگاری محسوب می

های هرزه نگاری می باید به مکان های ناسالم مراجعه می کردند، اما امروزه با وجود اینترنت، دسترسی به مجله می گذارند. در گذشته، افراد برای

دکان کودسترسی به چنین منابع و موادی بسیار، آسان است و هر ساله بر حجم این گونه هرزه نگاری افزوده می شود. در مورد تأثیر هرزه نگاری بر

ا دیدن مطالب و تصویرهای مستهجن، ممکن است، رفتارهای سکسی از خود بروز دهند. در مورد بزرگساالن نیز این موضوع توان گفت که آنها بمی

کند. یعنی هرزه نگاری اینترنتی بزرگساالن، می تواند به بروز رفتارهای جنسی نامعقول و یا گاهی اعتیاد جنسی منتهی شود. یافته های صدق می

م. با معالجه ی صدها 331:قعیت است که استفاده از پایگاه های اینترنتی مستهجن، در حال رشد است. دکتر کوپر در سال پژوهشی نشانگر این وا

:9م. نشان داد که 333:درصد آنان به یکی از پایگاه های مستهجن متصل بودند. پژوهشی نیز در سال 1:کاربر متصل به طور همزمان، پی برد که

در حال (932::1::ه اینترنت در یك زمان، به پایگاه هایی اتصال داشتند که به سکس اختصاص داشت. )بیدی و کارشکی،درصد کاربران متصل ب

های اینترنتی ویژه سکس، صتعتی است که به سرعت در سراسر جهان در حال گسترش است و عامل آن تا حدودی شرایط آزاد و بی حاضر پایگاه

توجه به چنین فضایی در محیط اینترنت، به تازگی شاهد شکل گیری نوعی روابط عاشقانه و جنسی از طریق اینترنت قید و شرط در اینترنت است. با

هستیم که در اصطالح از آن به سکس مجازی یاد می شود. سکس مجازی، موضوع جدیدی است که افراد می توانند همدیگر را در فضای اینترنت

عاشقانه و جنسی را تجربه کنند. بی شك شکل گیری چنین شرایطی در فضای مجازی می تواند نقطه آغازی ببینند و بدون تماس جسمانی، رابطه

ستجوی در جبرای انقالب دیگری در عرصه اخالق باشد. پدیده سکس مجازی می تواند به کابوسی تبدیل شده و افراد را وادارد تا خانه و کاشانه خود را

مجازی را عامل ترویج انحرافات اخالقی در جامعه جود چنین شواهدی است که می توان اینترنت و توسعه فضایاش رها کند. با وفرد دل باخته

بنا براین آموزش و پرورش که همزمان به دو مقوله آموزش و پرورش و ترویج آن (913::12دانست.)شجاعی،و دانش آموزان جوان نسلبرایویژهبهو

در بین هجمه وسیعی از تبلیغات و رسانه های قدرتمندی که علیه دین و فرهنگ اسالمی مشغول فعالیت هستند، در بین دانش آموزان می پردازد،

با چالش بزرگی رورو شده است که هر گونه اشتباه یا کم توجهی به موضوع ممکن است آسیب های جبران ناپذیری را متوجه نسل جوان کشور کند.

تضعیف فرهنگ و هویت 1-1

د ست. از این رو در اثر ایجاا هاهای اطالعات و ارتباطات نوین مبتنی بر آن، دگرگونی فرهنگکاستلز یکی از پیامدهای مهم گسترش فنآوریدر نظر

ه نهای متعدد اینترنتی، هزاران رساهای مختلف رادیویی و تلویزیونی، سایتهای اطالعاتی، فرهنگ نوینی در حال ظهور است. کانالو گسترش شاهراه

های متنوع، همگی نشان از تأثیرات فرهنگی جامعه ی اطالعاتی دارند. اما این های دیواری و تبلیغاتی، مجالت و کتابی جمعی و مطبوعات، آگهی

نازلخوریم، آداب معاشرت و معماری مپوشیم، سبك آرایش مو و صورت، غذاهایی که میهایی که میشود، بلکه لباستأثیرات به آنها محدود نمی

های دیگر را در خود نهفته های قبل از خود و فرهنگنیز در همین زمینه، قابل ذکر است. فرهنگ معاصر به شکلی عجیب و غریب، اطالعات و ارزش

های آوریپردازان انتقادی به ظهور فنترین نظریه(.یورگن هابرماس به عنوان یکی از مهم::-12: 919:کند )وبستر، دارد و از آنها استفاده می

ترین بعد این جهانی شدن، جهانی شدن شدن تاکید کرده است. به نظر وی، اگرچه مهمای و اطالعات دیجیتالی و تاثیر آن در فرآیند جهانیماهواره

که وی معتقد استها را به دنبال داشته است. های فرهنگی نیز گرایش به تولیدات فرهنگی خاص نوعی همسانی در فرهنگاقتصاد بوده اما در عرصه

دارترین هها را کمرنگ و ریشکند بلکه حتی در غرب نیز معنادارترین تفاوتهای دور تحمیل میفرهنگ کاالیی شده آمریکایی نه تنها خود را بر سرزمین

ا در موقعیت های متنوع، از آن جا که فضای سایبری، صحنه ای فرهنگی و اجتماعی است، که فرد خود رهای محلی را سست بنیان کرده است. سنت

نقش ها و سبك های زندگی قرار می دهد، خود زمینه ای است برای آسیب پذیری شخصیت کاربر که در نتیجه، موجب چند شخصیتی شدن کاربر

ندیشه ها و عالقه خواهد شد. در فضای سایبر بیش از آن که هویت ظاهری فرد مطرح گردد، درون مایه های افراد بروز می کند. هرکس درصدد بیان ا

مطرح .نشان از شخصیت آن کاربر است :به گفته میلر )وبالگ( مندی های خویش است. از این روست که ساختار و چینش پایگاه های شخصی

( 92: 913: )صادقی، .دگانه و رشد و استحکام آن می گردنشدن هویت شخصی و مشخصات فردی در اینترنت موجب تقویت شخصیت های چن

، منشأ ظهور فرهنگ های آنی و به دنبال آن ظهور هویت های خلق الساعه شده است قرای ارتباطات هم زمان و بی شمارجهان مجازی و امکان بر

ازی در حالی که در فضایی مج (91:: 931:ه سرعت از بین می رود. )حافظ نیا،که در دوره محدودی شکل می گیرد و با ظهور هویتهای جدید ب

و زمان نیز به واسطه ارتباطات آنی و لحظه ای از معنای قبلی از بین رفته استزمان و فضا دچار تغییر و تحول شده اند. فواصل مکانی و جغرافیایی

، سن ت، تابعیادامکان تغییر نژیك فرد می تواند خود را با هویت های متعدد و حتی ساختگی به دیگران معرفی نماید در این فضا لذاجدا شده است

جنسیت برای افراد وجود دارد. گاهی برخی از ویژگی های شخصیتی؛ مانند سن، تحصیالت، محل سکونت و حتی جنسیت در اینترنت از بین حتی و

انِ و از زب می رود؛ به عنوان نمونه، بسیاری از افرادی که در اتاق های چت مشغول گفت وگو با یکدیگر هستند با مشخصاتی غیرواقعی ظاهر شده

شخصیتی دروغین که از خود ساخته اند و آن را به مخاطب یا مخاطبان خود معرفی کرده اند، صحبت می کنند و با این حال، همین شخصیت های

رتباطات خاص یا ا اجتماعی رفتارهای نـاهنجار همچنین کسانی کـه در جـهان واقـعی امـکان بـرخی .ناشناس چه تأثیرات مختلفی بریکدیگر دارند

های اجتماعی مجازی با نرم ها در قالب هویتقرار گیرند که اعمال آن وضعیتی آورند و ممکن است دردست می به را امکان فضا این این در را ندارند،

ذکایی نیز معتقد است ماهیت غیر رو در . (913::9شد)خلقتی، ری خواهندگتدچار بحران بزر ترتیب به این د؛بـه شدت در تعارض باش واقعی زندگی

یر واقعی غ روی ارتباطات الکترونیکی اینترنتی می تواند انگیزه ی بیشتری را برای کاربران آن در بازی با هویت، رفتارهای آزمایشی و ارائه تصویری

بقه اجتماعی خود را پنهان سازد و با ویژگی های فرد در لحظه ای آنی می تواند جنس، نژاد و ط .فراهم سازد که ریسك شرمندگی در آن کمتر است

و براساس آن به تعامل با هویت های واقعی یا مجازی دیگر بپردازد. در این چار جدید کاذب جنسیتی و نژادی ؛ هویتی تازه برای خود تعریف کند

جب می گردد تا هویت مجازی در فرد نهادینه گردد و چوب، گذر زمان و قرار گرفتن فرد به دفعات متعدد در این فضا و تعامل با هویت مجازی مو

حتی بعضاً افراد در یك (92: 913:صادقی، «).فرد آن را به عنوان یکی از هویت های واقعی خود همچون هویت های خود در جهان واقعی بپندارد

باشد. مثال یك کاربر در فیسبوک در حالیکه لحظه با چندین هویت مختلف در شبکه فضای مجازی حاضر می شوند که می تواند متناقض یکدیگر

ساله استرالیایی در همان فیسبوک حضور داشته باشد. هویت سیال 21ساله ایرانی معرفی کرده در همان لحظه با عنوان یك زن 91خود را یك مرد

ازی شکل گیری شکل جدیدی از ارتباطات افراد پی آمد ترویج فضای مج به این معنا در فضای مجازی برای کاربران این فضا معنا پیدا کرده است.

ویت و به تبع آن ه« مای جمعی»جوامع مختلف است. و از آنجا که یکی از عناصر تشکیل دهنده هویت ارتباطات افراد با یکدیگر و شکل گیری یك

ساخته هویت ها را نیز به طرف هویت جمعی است ، فضای مجازی که مکان را فشرده ساخته ارتباطات مناطق جغرافیایی مختلف جهان را میسر

فضای مجازی از طرفی بوجودآورنده نوعی هویت بی ثبات و منعطف برای کاربران خود است. در این فضا ممکن است افرادی جهانی سوق می دهد.

با فرد دیگری در ما در عین حال ن باشند اما احساس قرابتی با هم نداشته باشند اهمسایه ها، هم محلی ها و همشهری ها و حتی هموطکه با هم

جهان احساس هویتی یکسان داشته باشند. دیگر سرزمین، زبان بومی و محلی، کشور، فرهنگ ملی و نژاد، هویت افراد را در اجتماعات طه دیگری ازنق

استعمار .د و هویت آنها را می سازدمجازی تعیین نمی کنند، بلك منافع مقطعی ،محدود، و در حوزه موضوعات مختلف افراد را دور هم جمع می کن

تخریب هویت فردی و ملی از طریق یکسان سازی فرهنگی و جهانی سازی فرهنگی و اقتصادی، فرانو بر مبنای سلطه گری نامرئی پایه گذاری شده و

انی شدن، به جهانی سازی هویت ها پرداخته و از ابزارهای استعمار فرا نو به شمار می رود. استعمارگران امروزه سعی دارند با استفاده ابزاری از جه

بنخستین گام در این راستا تسریع در فرایند از خود بیگانگی فرهنگی و کاستن احساس تعلق به وطن است. اکنون استراتژی استحاله فرهنگی غر

ورت میت بخشی به ارزش های زندگی غربی صبا هدف یکسان سازی از طریق تغییر جهان بینی دینی به جهان بینی اومانیستی و سکوالریستی و عمو

بر .ترین ویژگی های فضای مجازی گسترش اهمیت فرد و حیطه خصوصی در برابر جمع و حوزه عمومی است از مهم (918::88:می گیرد.)واعظی

فرد گرایی روی دیگر سکه ارتباطات اساس تحقیقات روانشناسان اگرچه ارتباطات افراد به شکل مجازی روز به روز در حال افزایش است اما انزوا و

مجازی است. هویت ملی که در ارتباط مستقیم با روحیه جمع گرایی مردم جامعه است با ترویج فردگرایی به شدت تضعیف می شود. لذا گذشته از

1 miler

اجتماعی ارتباطات مجازی که برخی فعالیتها در فضای مجازی که با تاکید بر هویت های جمعی و ملی تالش در تقویت هویت ملی دارند ماهیت

یتفرد تنها نه اینترنت های خروجی متفاوت انواع انتخاب برای موجود فردگرایی را به همراه دارد می تواند برای هویت ملی آسیب زا باشد. امکانات

اینترنت، از عمومی استفاده رشد اثر در ها تفاوت میزان افزایش با همزمان حال، عین در. شود می بیشتر تکثر موجب بلکه کند؛ می تقویت را کاربران

براز وجود کند و اشکال ااینترنت شبیه یك بازار ارتباطی است و همین به تکثر هویتی و رشد فردیت کمك می. می شود واگراتر افراد های بینی جهان

ای در سست کردنتدریج نقش فزایندهپوشی کرد که وسایل ارتباطی بهتوان از این ایراد چشمکند، اما در عین حال نمیتر میشخصی را متنوع

شده و حاصل تخیالت و تصورات و کردن جوامع انسانی دارد. همچنین اینترنت باعث رشد یك فرهنگ شخصیای انسجام اجتماعات واقعی و ذره

ید گیری منابع جدتواند به شکلشود و میهای فردی تمام میسازیهای سیاسی بر هویتپندارهای فردی است. این امر به قیمت کاهش نفوذ کلیت

به ،:2به عنوان بستر ساز جهانی شدن در قرن نوین های رسانه افزون روز گسترش با (1:: -8::: 918:علمداری، )معینی منجر شود.هویتی

ذاردهگ تاثیر شهروندان رفتار و ها نگرش در توانند می ها رسانه این. انجامد می سنتی پیوندهای تضعیف به نوسازی روند گذار، حال در جوامع در ویژه

شارز سریع ورود که است نظر این بر خاموش، انقالب مفهوم طرح با اینگلهارت. شوند اجتماعی انسجام و ملی تعلق احساس همدلی، کاهش باعث و

هک چنان هم. کند ایجاد جامعه هویتی مبانی در جدی های گسست تواند می ارتباطی و اطالعاتی نوین های تکنولوژی طریق از جدید های ایده و ها

و ها رهنگف دهی شکل و تغییر در ای کننده تعیین نقش ارتباطات، ماهیت بنیادین ساختن دگرگون با اینترنت و ماهواره است کرده بیان کاستلز

(918: 913:، )کاستلز .می کنند ایفا شهروندان ملی هویت

تضعیف محوریت مدرسه در فرایندتعلیم و تربیت 1-8

ماهواره، اینترنت و غیره که همگی به نوعی نقش آموزشی و پرورشی را در کنار خود با ظهور رسانه های پیشرفته و تکنولوژی های مدرن مانند رایانه،

، کیفیت و جهت گیری آموزش و تربیتی دانش آموزان کاهش یافته است. امروز تعلیم و تربیت میزان کنترل مدارس بر آموخته ها دارا می باشند،

( اگر در گذشته معلم طبق برنامه 912::9::قدرتمندی را پیدا کرده است.)سجادی،مختص به مدرسه نیست و آموزش و پرورش در این وادی رقبای

رفتن گدر کالس حاضر می شد و رو به روی دانش آموز می نشست و آموزش به شکل حضوری و زنده بود و دانش آموزان عالوه بر تعلیم یافتن، با الگو

دب و غیره خود را شبیه سازی می کردند، امروزه با گسترش موج جهانی شدن و استفاده از معلم در زمینه های مختلفی مانند اخالق، پوشش، منش، ا

د با رش روز افزون از تکنولوژی های ارتباطی و اطالعاتی، جایگاه سنتی معلم به عنوان یگانه مرجع علم آموزی با تهدید روبرو شده و آموزش مجازی

آموزش برای همه، نظام های آموزشی به تنهایی به عرضه آموزش و کارآموزی متناسب با برای فراهم ساختن شرایطسریعی در حال گسترش است.

ل ر شکدگرگونی های اخیر در قرن حاضر قادر نخواهند بود مگر این که نظام های آموزشی خود را با تغییرات درون سازمانی و برون سازمانی و تغیی

ش و پرورش در عصر حاضر وظیفه دارد ضمن حفظ انعطاف پذیری، تحوالت محیطی را بررسی عملیات، وظایف و ساختار وفق دهند. از این رو آموز

امروزه آموزش و پرورش باید متناسب با مراحل رشد دانش آموزان، کرده و هرگونه تحول قابل پیش بینی را در تصمیم گیری های خود لحاظ نماید.

ه شرایط به وجود آمده و بستر سازی های تکنولوژیکی، زمینه برای دسترسی به آموزش باید امروزه با توجه ب یعنی درست در زمان الزم صورت پذیرد.

راهم در همه جا مانند خانه، کالس درس، اینترنت و رسانه ها مهیا باشد. در این راستا باید نهادهای آموزشی بستر الزم را برای تسهل آموزش ف

در گذشته با شنیدن آموزش بی اختیار به یاد مدرسه، کالس، کتاب و معلم می افتادیم اما با گسترش پدیده (931::13: سازند.)جهانیان و محجوبی،

امروزه ثبات جهانی شدن و استفاده روز افزون از فناوری های اطالعاتی، فضای کهن، مشروع و جا افتاده آموزشی مورد تردید قرار گرفته است.

اد بر این اساس امکاناتی برای قواعد تعلیم و تربیت ایجعلم و کتاب به شکل سنتی مورد تردید قرار گرفته است. ساختاری فضاهای آموزشی و جایگاه م

مروزه با گشایش ا نظارت شخصی و انتخابی پذیرفته می شوند.الب تعلیم و تربیت در گذشته بوده و با شده که متنوع تر و خود انگیخته تر از جریان غ

معانی اقتدار خود را از دست داده و مورد مناقشه قرار می گیرند و از سوی دیگر متعلم در خلق معانی مشارکت داشته و آموزش به سبك مجازی،

ت در دشنونده و مقلد صرف نیست. امروزه آموزش و پرورش باید شامل باشد و تمامی زندگی انسان را در بر بگیرد. در جهانی که فناوری در آن به ش

موزش و پرورش باید به سبك وسیاق قبلی بسنده نکند و چیزی بیش از یك سری از اطالعات ارائه کند. آموزش و پرورش امروز یا حال تغییر بوده، آ

تقویت قابلیت های آدمی بپردازد و برای توسعه یادگیری متعلمان از فضای سنتی کالس خارج شده و با به عبارتی مدرسه امروز باید به شکوفایی و

است یاالعادهفوق ارزش ران،یا جامعه یسنت یآموزش نظام در مهم اصول جمله از (912::11:دهای گوناگون در تعامل باشد.)عطاران،موسسات و نها

صاحبان و آموزدرس را تر بزرگ افراد وستهیپ و شودیم ادی «تجربه» عنوان به ارزش نیا از گفتمانها، در همواره. باشدیم دارا «گذشته زمان» که

نظام در را یخاص یعمل و ینظر اصول ،یتلق نیا. ندیفزایب خود دانش بر شان،یا تجربه از استفاده با که است نیا بر یهمگان یسع و دانسته تجربه

یهاروش و یفناور عرصه در داده رخ تحوالت که است یحال در نیا .شودیم ادی آن از «لیتحص ادب» عنوان به معموالً که ساخته حاکم یآموزش

از ییباال حجم به ،یارتباط و یآموزش امکانات از استفاده با جوان كی امروزه. است ساخته تحول دستخوش را اصل نیا شدت به ،یآموزش نینو

متحول زین نیشیپ ادب جهینت در و ابدییم کاهش شدت به «شده تجربه زمان ارزش» که شودیم نیچن نیا و ابدییم دست دانش و اطالعات

شتریب مراتب به که افتهی دست ییهادانش و هایتوانمند به کندیم احساس و دهیند قبل نسل تجربه ازمندین را خود یامروز جوان که چرا شود؛یم

پس .است وقوع حال در تحول نیا ما، جامعه در یارتباطات و یآموزش دیجد امکانات رشد ندهیفزا سرعت به توجه با. است نیشیپ نسل یهادانسته از

ادب وقعت آنها از توانینم نیبنابرا و دارند گذشته زمان از یمتفاوت یتلق و تصور که هستند راه در آموزاندانش از یدیجد نسل که داشت توجه دیبا

(99: 919: ،یافتخار. )داشت را نیشیپ یلیتحص

نتیجه گیری

گروهی بشر را در گستره هویت، فرهنگ، سیاست، اقتصاد و ...متاثر ساخته است و جهانی شدن به عنوان روندی فراگیر، کلیه ابعاد زندگی فردی، و

ند یاین خود بر پیچیدگی و ابهامات این مساله افزوده است.آموزش و پرورش سنگ بنای توسعه و یکی از نهادهای مهم و اثر گذاری است که در فرا

ه است. با گسترش فرایند جهانی شدن و تحول و نوگرایی در جوامع، فرهنگ پیچیده دگرگونی محروم نبود یکپارچه سازی و همگرایی ازاین تاثیر و

وباره سازد. در نتیجه برای تولید دگیرد و انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر را دشوارتر میتر و نامتجانس تر می شود، تغییر اجتماعی سرعت می

روت پیدا می کند. در عصر جهانی شدن چشم اندازهای جدیدی در ویژگی های مرتبط ی فرهنگ یا بازآفرینی فرهنگی، آموزش و پرورش رسمی ض

به ابا آموزش و پرورش نمایان می شود. رشد و توسعه سریع انقالب الکترونیکی و دگرگونی بنیادی تکنولوژی اطالعات، بنیاد کهن فرهنگ جوامع ر

ای از قهر و خشونت، نزاع های درون گروه های قومی، نژاد ختلف، تهدیدهای تازهچالش می کشد و همزمان با نابرابری های عمیق در کشورهای م

زپرستی و. به بار می آورد. در عرصه فضای مجازی بیشتر فعالیت های مختلف از جمله فرهنگی، از سوی غرب انجام می شود و کشورهای شرقی و ا

دیگر، اینترنت همراه با همه پیام ها و پیآمدهایش که از جمله آنها ره آوردهای جمله کشور ایران بیشتر مصرف کننده این فضا هستند. به عبارت

ن آفرهنگی است، از غرب به شرق و خصوصاً ایران منتقل می شود و نباید پنداشت که این کار صرفاً به دلیل سیر طبیعی پیشرفت فناوری و صدور

به شیوه آمریکایی، از چیزهایی است که غربی ها برای آن کوشش های فراوانی کرده از سوی غرب است؛ بلکه فرهنگ سازی به شیوه غربی و خصوصاً

سال سن دارند 23کاربران اینترنت در ایران زیر 31۷و اقدامات بزرگی را به انجام رسانده اند. از طرفی بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، قریب به

ها به المللی، خطر اعتیاد به اینترنت و انحراف را در آنافزایش پهنای باند اینترنت بین کنند واده میاین کاربران عموماً از اینترنت برای تفریح استف

دهد و این وضعیت فرصت مناسبی را برای کشورهای غربی جهت جنگ نرم و شبیه سازی فرهنگی ایجاد می کند. کاربران شبکه شدت افزایش می

ین شده رفتار کنند و کسانی در این شبکه ها موفق و محبوب تر هستند که انطباق بیشتری با آن قواعد های اجتماعی مجبورند بر اساس قواعد تعی

ه تر، ناز خود نشان دهند. هرچقدر نوع جهان بینی کاربر نزدیکتر به نگاه واضعان قواعد زیست درون شبکه ای باشد، او آسان تر، سریعتر و کم هزی

دن، عملیاتی وار پالندهد و در این شبکه از محبوبیت، قدرت، و گسترده عمل بیشتری برخوردار خواهد شد. می خود را با دنیای درون شبکه انطباق

چهارم را باالتر از ارزش نظامی دانسته و با تضعیف روحیه مقاومت و اراده که به عنوان مدل تحلیل در این مقاله مورد استفاده قرار گرفته، ارزش حلقه

ی عملیات نظامی با استفاده از داند. سناریوی اول حکایت از فروپاشی از درون و سناریو دوم تکمیل کنندهبسیار حائز اهمیت می ملی دو سناریو را

پردازی صرف است. از این رو تضعیف فرهنگ و هویت ملی، رواج بی های استراتژیك دارد. اتفاقی که جنبه عملیاتی آن بیش از یك نظریهمدل حلقه

ای هخالقی، سست کردن بنیاد خانواده، رواج پرونوگرافی و شیفته ساختن دانش آموزان به فرهنگ و سبك زندگی غربی از اهداف قدرتبندباری ا

شود. زیرا امروزه جنگ ها از سخت افزاری به سوی جنگ نرم گرایش پیدا کرده و در این رابطه اگر آموزش و پرورش از اهداف بزرگ محسوب می

اسالمی غیر ممکن خواهد بود. این موضوع به تهی شدن ملت -دانش آموزان به فرهنگ غربی گرایش پیدا کنند، تحقق تمدن ایرانی خود دور شود و

وعی موضاز باورها و هویت درونی و بومی و گرایش و وابستگی به بیرون از مرز و تضعیف خودباوری و استقالل در تمامی زمینه ها منتهی خواهد شد.

ند با هزینه کمتر غرب را به اهداف خود در قبال ایران موفق سازد. بنابراین رسالت آموزش و پرورش در پاسداشت فرهنگ و هویت دانش که می توا

آموزان و حفظ هویت و استقالل جامعه از ارزش و اعتبار باالیی برخوردار است.

منابع 2یست و نهم، شماره : آسیب های نو پدید، ماهنامه تربیت، سال ب939:ابوطالبی، تقی، .:

: تحلیل چالش های پیش روی ژئوپلیتیك تشیع در خاورمیانه،مجموعه مقاالت پنجمین همایش جغرافیدانان 931:احمدی دهکاء، فریبرز و همکاران، .2

جهان اسالم، دانشگاه تبریز

.یراهبرد مطالعات پژوهشکده ،یجهان عصر در یتیترب – یآموزش نظام ریفراگ یبحرانها: شدن یجهان مقاالت مجموعه 919:: اصغر ،یافتخار .9

:: تاثیر فضای مجازی در شکاف میان والدین، ماهنامه تربیت، سال سی ام، شماره 938:امتی، نرگس، .8

2: جهانی شدن رسانه و تحقق امت واحده اسالمی، فصلنامه مطالعات رسانه و امت، سال اول، شماره 938:امینی، علی و جمیل میالنی، .1

مجموعه مقاالت شانزدهمین کنفرانس بین المللی وحدت جهان اسالم.:تنگناهای حاکم بر فرهنگ جهانی، 919:ظم، باقری، سیدکا .8

: اعتیاد به اینترنت، تهران،انتشارات آوای نور.932:بیدی، فاطمه و حسین کارشکی، .3

:شماره : عوامل موثر در شکل گیری سبك زندگی، ماهنامه تربیت، سال سی ام، 938:پاکیزه، فرشته، .1

:مجموعه مقاالت تربیتی، رشت، انتشارات دهسر:93:پورعلیرضا،علی، .3

:رابطه فضای مجازی)اینترنت( با تغییرات دینی و فرهنگی کاربران،مجله مدیریت فرهنگی، سال هفتم، 932:تاجیك،محمدرضا و نازنین کاظمینی، .1:

22شماره

.8:در عصر جهانی شدن، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ( سیاست آموزش و پرورش931:جهانیان، رمضان و ستاره محجوبی) .::

: مفهوم سازی ژئوپلتیك اینترنت و فضای مجازی، فصلنامه ژئوپلتیك،سال هفتم931:حافظ نیا، محمدرضا، .2:

: آداب تعلیم و تعلم در اسالم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسالمی931:حجتی، محمدباقر، .9:

نشریه رایانما، سال اول، شماره دوم: فضای مجازی و انزوا، 939:حکمت،سعید، .8:

مسئله قومیت گرایی در جمهوری اسالمی ایران و راهکارهای آن در عصر جهانی شدن، مجموعه مقاالت پنجمین کنگره انجمن ::93:خانیها، نسرین، .1:

ژئوپلیتیك ایران، دانشگاه آزاد اسالمی واحد رشت.

اجتماعی دانشگاه علوم مدیریت بحران،دانشکده می چت؛به راهنمایی علی ربیعی؛درسهای هـویت مـجازی در گمنا،؛بحران913:خلقتی،مرضیه، .8:

.تهران

: فرهنگ و تهاجم فرهنگی،تهران، انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقالب اسالمی.939:سازمان فرهنگی انقالب اسالمی، .3:

:شماره - 913:بهار - مجله روانشناسی و دین ، روان شناسی و آسیب شناسی اینترنت: 913:، محمدصادق شجاعی، .1:

. 211شماره ،مجله:پگاه حوزه، شخصیت و هویت در فضای مجازی: 913:،زهرا ، صادقی .3:

8: آسیب شناسی آموزش دینی در دوره نوجوانی، ماهنامه تریت، سال بیست و نهم، شماره 939:صمدیان فر، مریم، .21

2های بین فرهنگی، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران،دوره دوم،شماره : دوجهانی شدنها و حساسیت911:عاملی،سعیدرضا و حمیده موالیی، .:2

:2شدنها و جامعه جهانی اضطراب،فصلنامه علوم اجتماعی،شماره جهانیدو:919:عاملی،سعیدرضا، .22

:جهانی شدن و تأثیر آن بر اهداف تعلیم و تربیت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی پرتال جامع علوم انسانی، مجموعه 912:عطاران،محمد، .29

مقاالت اولین همایش جهانی شدن و تعلیم و تربیت.

جامعه شبکه ای و عصر اطالعات،جلد اول، ترجمه احد عقیلیان و افشین خاکباز،چاپ دوم، انتشارات طرح نو. :913:،کاستلز، مانوئل .28

2: فضای مجازی رقیب تربیتی والدین، ماهنامه تربیت، سال بیست ونهم، شماره 939:گوجان، فریده، .21

انشگاه فردوسی مشهد:جهانی شدن و ایران،مجله علوم اجتماعی د911:لطفی،نقی و داوود نادمی، .28

: بررسی فرصت ها و تهدیدات ناشی از کاربست فناوری اطالعات، فصلنامه مطالعات رسانه و امت، سال اول، 939:لیاقت دار، محمدجواد و همکاران، .23

2شماره

:931:مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسالمی ایران، .21

8فصلنامه مطالعات ملی، شماره ، هویت و مجاز: تأثیر هویت اینترنتی :918:هانگیر ،علمداری، جمعینی .23

: استعمار فرانو، جهانی سازی، قم، نشر معاونت پژوهشی موسه امام خمینی)ره(918:واعظی،حسن، .91

.، ترجمه اسماعیل قدیمی، چاپ دوم، نشر آگهیه های جامعه اطالعاتینظر :919: ،وبستر، فرانك .:9

Analyzing education issues (problems) by using Varden Model

in globalizing era

Laleh Nazari Veleni: ٫ Abotaleb Ahmadi Orkami2 ٫ Asadollah Abbasi9

Abstract

Globalizing as an universal process has influenced all aspects of individual and group life of human in the field of

personality٫ culture٫ politics٫ economy and etc. and this has increased the complexity and ambiguities of the problem.

Globalizing as an unavoidable process has effected and changed all aspects of human life. Education as development

infrastructure is one of the important and effective organizations that has not been removed from the change and effect.

Therefore recognizing traits and results of the process on education is one of the main duty of all systems of education

and also Iran system of education. What are Iran education problems in encountering globalizing? By asking the question٫

the article has attempted to recognize the concept of globalizing as well as to explain education problems in globalizing

era by analytic_ descriptive method and by making use of library studies and by using strategic Varden Model. Analyzing

and examining information about this shows that subjects such as : changing science nature٫ personality crisis٫ weakening

foundation family٫ changing students′ life style٫ weakening school٫ removing from religion and spreading moral proof

subjects are the most important education issues in globalizing era.

Key words : Education٫ Globalizing٫ Issue ( Problem ) ٫Varden Model

1. MA in geography and tourism planning, teacher of Payam-e Noor University of Langrood, lale_veleni@

yahoo.com09111301738 . 2. Undergraduate Doctor of Studies of west south of Asia at Tehran Research and Science Unit. 3. Doctor of Lesson Planning and Member of Scientific Mission of Pyame _ Noor university at south

Tehran Unit