2557

สำนกหอ

สมดกลาง

2557

สำนกหอ

สมดกลาง

USING SOCIAL SPACE OF WAT BUAKWAN, CHANGWAT NONTHABURI

By Miss Varika Norrakim

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Arts Program in Public and Private Management

Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2014

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ

สมดกลาง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร” เสนอโดย นางสาววารกา นรคม เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน ………........................................................ (รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ) คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ........... อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

รองศาสตราจารย ดร.พทกษ ศรวงศ

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .............................................................. ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.วรรณวร บญคม) ................/........................./…............... .............................................................. กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.ไพโรจน วไลนช) ................/........................./…...............

.............................................................. กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.พทกษ ศรวงศ) ................/........................./…...............

สำนกหอ

สมดกลาง

56601722: สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน คาสาคญ: พนททางสงคม / วด

วารกา นรคม: การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ: รศ.ดร.พทกษ ศรวงศ. 126 หนา.

การวจยครงน เปนการวจยเชงคณภาพ โดยมวตถประสงค 1) เพอศกษาการให

ความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด 2) เพอศกษาการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ผานบคคลกลมตางๆ ทเขามาใชพนทภายในวด และวเคราะหความสมพนธของผใชพนทวดบวขวญ มกลมผใหขอมลหลกสองกลม ไดแก กลมบคคลภายในทใชพนททางสงคมของวด คอ พระภกษทพานกอาศยอยทวดบวขวญ จานวน 5 รป และกลมบคคลภายนอกทใชพนททางสงคมของวด คอ ผทประกอบอาชพคาขายทวดและนกทองเทยวทเขามาทาบญไหวพระทวด จานวน 5 คน รวมผใหขอมลหลก จานวน 10 รป/คน และดาเนนการวจยดวยวธการเกบรวบรวมขอมลจากเอกสารทเกยวของ การสมภาษณเชงลก การสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม จากนนนาขอมลทได มาวเคราะหและสรปผล

ผลการวจยพบวา ผ ทใชพนททางสงคมของวดบวขวญประกอบดวย กลมพระภกษ (กลม ก) และกลมฆราวาส (กลม ข) ใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวดไปในทศทางเดยวกน โดยเหนวาวดเปนสถานทประกอบพธกรรม กจกรรมวนสาคญทางพระพทธศาสนาทม ความสงบทงกาย วาจา และใจ เปนศนยรวมของพทธศาสนกชน สงเสรมใหทาความด ละเวนความชว ซงมความสาคญตอพทธศาสนกชนทกยคสมย ถงแมวาสภาพสงคมจะมการเปลยนแปลงไปวดยงคงมความสาคญตอสงคมไทยตงแตอดตจนถงปจจบน และมงหวงใหบทบาทของวดมความเปนเอกภาพและไมขดตอพระธรรมวนย ในดานการใชพนททางสงคมของวดบวขวญพบวา สามารถจาแนกการใชพนททางสงคมได 6 ดาน ประกอบดวย 1) ดานการปกครอง 2) ดานการศาสนศกษา 3) ดานการเผยแผพระพทธศาสนา 4) ดานสาธารณปการ 5) ดานการศกษาสงเคราะห และ 6) ดานสาธารณสงเคราะห ในดานความสมพนธของผใชพนทพบวา ผ ทเขามาใชพนททางสงคมของวดบวขวญมเครอขาย ทางสงคมประเภทเครอขายเชงพนทมความสมพนธของผ ใช พนททางสงคมบนพนฐานของ การแลกเปลยนทงในลกษณะของเครอขายความสมพนธทมความหนาแนนสงและมความหนาแนนนอย

สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา................................................ ปการศกษา 2557 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ.............................................

ง

สำนกหอ

สมดกลาง

56601722: MAJOR: PUBLIC AND PRIVATE MANAGEMENT KEY WORD: SOCIAL SPACE / TEMPLE

VARIKA NORRAKIM: USING SOCIAL SPACE OF WAT BUAKWAN, CHANGWAT NONTHABURI. THESIS ADVISOR: ASSOC. PROF. PHITAK SIRIWONG, Ph.D. 126 pp.

This study is a qualitative research. The aims of the study were

1) to study the meaning, importance and roles of temple, and 2) to study using social space of Wat Buakwan, Changwat Nonthaburi by people who used the temple’s space and analyzed the relationship of people who used the social space of Wat Buakwan. The key informants in this study were 10 people who used the social space of the temple; consisted of 5 monks residing at the temple and 5 merchants selling goods at the temple and tourists who came to pay homage to the Buddha images. About the data, it was collected from relevant documents, in-depth interview, and participant and non-participant observation.

The finding of research was found that both groups of the users of the temple’s social space gave similar meaning, importance and roles to the temple. They acknowledged that the temple was important for conducting religious ceremonies as well as being the center of the Buddhists. Despite the recent social change, Thai people still regarded visiting temples as of importance for their life. And they also hoped Buddhist temples would have the unity and conducting activities which are not against the Buddhist disciplines. About using social space of Wat Buakwan, it could be divided into 6 types, which were 1) for administration, 2) for education, 3) for propagation of Buddhism, 4) for public assistance, 5) for education welfare, and 6) for public welfare. The area network in which social space users had a relationship on the basis of exchange, both high-density and low-density network, was found.

Program of Public and Private Management Graduate School, Silpakorn University Student’s signature................................................ Academic Year 2014 Thesis Advisor’s signature….............................................

จ

สำนกหอ

สมดกลาง

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงดวยด เนองจากผวจยไดรบความเมตตานเคราะห จากพระเดชพระคณพระราชนนทมน เจาคณะจงหวดนนทบร เจาอาวาสวดบวขวญ จงหวดนนทบร ทเมตตาใหผวจยเกบขอมลของวดบวขวญ กราบขอบพระคณพระมหาสมควร สทสสโน ผชวย เจาอาวาสวดบวขวญ ทไดเมตตาใหขอมล และคาแนะนาตางๆ ซงเปนประโยชนอยางยงสาหรบ การวจยในครงน กราบขอบพระคณพระเถรานเถระทกรปทเมตตาใหผวจยไดสมภาษณเพอเกบขอมล และขอขอบคณผ ใหขอมลหลกทง 5 คน ทกรณาสละเวลาใหขอมลซงเปนประโยชนอยางยง ในการวจย ผวจยขอกราบขอบพระคณมา ณ ทน

ขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.วรรณวร บญคม ทกรณารบเปนประธานกรรมการในการสอบวทยานพนธ ขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.ไพโรจน วไลนช กรรมการวทยานพนธ และขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.พทกษ ศรวงศ กรรมการ และอาจารยทปรกษาวทยานพนธทไดสละเวลาอนมคาเพอใหคาปรกษาแนะนาในการดาเนนการวจยทกขนตอน ขอกราบขอบพระคณคณาจารยทกทานทผวจยไดนาเอาความรจากหนงสอหรอตารา ของทานมาปรากฏในเอกสารอางอง ขอขอบพระคณคณาจารยคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร และคณาจารยภายนอกทกทานทใหความรจนผวจยสามารถนาความรมาใชในการวจย ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณผ ท ใหการชวยเหลอทกทาน ตลอดจนเพอนนกศกษาหลกสตร ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน รนท 7 (ตลงชน) มหาวทยาลยศลปากรทกคนทคอยชวยเหลอ แบงปนขอมลขาวสาร มอบมตรภาพทด และคอยเปนกาลงใจให แกกนและกนมาโดยตลอด

สดทายนขอกราบขอบพระคณมารดา ครอบครว และบคคลใกลชดของผวจยทกคน ทคอยสนบสนนและเปนกาลงใจ จนผวจยสามารถดาเนนการวจยจนสาเรจลลวงดวยด

ฉ

สำนกหอ

สมดกลาง

หนา บทคดยอภาษาไทย ....................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ .................................................................................................................. จ กตตกรรมประกาศ ........................................................................................................................ ฉ สารบญตาราง ............................................................................................................................... ฌ สารบญภาพ.................................................................................................................................. ญ บทท 1 บทนา..................................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา……………………………………………………… ...... 1 วตถประสงคของการวจย ......................................................................................... 4 ขอบเขตของการวจย ................................................................................................ 5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ....................................................................................... 5 2 วรรณกรรมทเกยวของ ........................................................................................................ 6 แนวคดเกยวกบโครงสรางทางสงคม ......................................................................... 6 ความหมายของโครงสรางทางสงคม................................................................. 6 องคประกอบของโครงสรางทางสงคม .............................................................. 7 ทฤษฎโครงสราง – หนาททางสงคม ................................................................ 15 แนวคดเกยวกบพนททางสงคม ................................................................................. 23 ความหมายของพนททางสงคม ........................................................................ 23 รปแบบของพนททางสงคม .............................................................................. 26 การปฏบตการบนพนททางสงคม ..................................................................... 29 แนวคดเกยวกบเครอขายทางสงคม .......................................................................... 30 ความหมายของเครอขายทางสงคม .................................................................. 31 องคประกอบของเครอขายทางสงคม ............................................................... 32 ประเภทและรปแบบของเครอขายทางสงคม .................................................... 36 การวเคราะหเครอขายทางสงคม...................................................................... 40 แนวคดเกยวกบวดในพระพทธศาสนา ...................................................................... 42 ความสาคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย.................................................. 42 ความสมพนธทางระบบความเชอและพฤตกรรมดานศาสนาของสงคมไทย ...... 44 ความหมายของวด ........................................................................................... 45 บทบาทของวดในสงคมไทย ............................................................................. 46

ช

สำนกหอ

สมดกลาง

บทท หนา งานวจยทเกยวของ .................................................................................................. 52 3 วธดาเนนการวจย ............................................................................................................... 59 กลมผใหขอมลหลก .................................................................................................. 59 วธการวจย ............................................................................................................... 59 ขอบเขตในการวจย .................................................................................................. 60 การเกบรวบรวมขอมล ............................................................................................. 60 เครองมอทใชในการวจย ........................................................................................... 61 การวเคราะหขอมล .................................................................................................. 61 4 ผลการวเคราะหขอมล ........................................................................................................ 63 ตอนท 1 ขอมลของผใหขอมลหลก ........................................................................... 63 ตอนท 2 การใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด .................................. 64 ตอนท 3 การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ .......................................................... 70 ตอนท 4 ความสมพนธของผใชพนททางสงคมของวดบวขวญ .................................. 87

5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ ............................................................................... 92 สรปผล ..................................................................................................................... 92 อภปรายผล .............................................................................................................. 97 ขอเสนอแนะ ............................................................................................................ 100

รายการอางอง………………………………………………………………………………………………………………. 101 ภาคผนวก................... .............................................................................................................. 106 ภาคผนวก ก ประวตความเปนมาของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ............................. 106 ภาคผนวก ข ทาเนยบผบรหารวดบวขวญ จงหวดนนทบร ........................................ 111 ภาคผนวก ค แผนผงวดบวขวญ จงหวดนนทบร ....................................................... 113 ภาคผนวก ง ภาพถายวดบวขวญ จงหวดนนทบร ..................................................... 115 ภาคผนวก จ แบบสมภาษณเพอการวจย .................................................................. 121 ประวตผวจย…………………………………………………………………………………………………………………. 126

ซ

สำนกหอ

สมดกลาง

ตารางท หนา 1 ตารางเปรยบเทยบกลมคน หรอกลมสงคมแบบปฐมภมและทตยภม ..................................... 9 2 สรปแนวทางการศกษาและผลทไดรบจากการศกษาแนวคด ทฤษฏและงานวจยทเกยวของ .............................................................................. 56 3 แสดงขอมลผใหขอมล กลม ก ......................................................................................... 63 4 แสดงขอมลผใหขอมล กลม ข .......................................................................................... 64 5 การใหความหมายของคาวา “วด” ทางพระพทธศาสนา .................................................... 65 6 บทบาทและสถานภาพของวด .......................................................................................... 66 7 ความสาคญของวดทมตอคนและสงคมไทย ....................................................................... 67 8 ทศทางของบทบาทและสถานภาพของวด ......................................................................... 67 9 ความสาคญของวดตอพระพทธศาสนา ............................................................................ 68 10 ขอมลเกยวกบวดทเลอมใสศรทธา ................................................................................... 69 11 แสดงขอมลระยะเวลาทรจกวดบวขวญ ........................................................................... 71 12 แสดงขอมลวธการทไดรจกวดบวขวญ ............................................................................. 71 13 แสดงความคดเหนเกยวกบความมชอเสยงของวดบวขวญ ............................................... 72 14 แสดงความคดเหนเกยวกบจดเดนของวดบวขวญ ............................................................ 73 15 แสดงขอมลเกยวกบการพานก/เขาวดบวขวญ ................................................................. 74 16 การประกอบกจกรรมหรอใชพนทภายในวดบวขวญ ........................................................ 74 17 การตดสนใจเขามาประกอบกจกรรมหรอใชพนทภายในวดบวขวญ ................................. 75 18 ความสาคญของวดบวขวญทมตอผใหขอมล .................................................................... 76 19 ปจจยทสนบสนนใหเขามาใชพนททางสงคมภายในวดบวขวญ ........................................ 77 20 ความสาคญของวดบวขวญทมตอชมชนโดยรอบ ............................................................. 78 21 ผลกระทบของวดบวขวญทมตอกลมคน/ชมชน ............................................................... 79 22 ความคดเหนทมตอภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวดบวขวญ ..................................... 80 23 ขอดและขอควรปรบปรงของวดบวขวญ .......................................................................... 86 24 แสดงขอมลบคคล/หนวยงานทเขามาใชพนทภายในวดบวขวญ ....................................... 88 25 ความคดเหนเกยวกบผทเขามาใชพนทภายในวดบวขวญ ................................................. 88 26 การตดตอสอสารกบบคคลภายในวดบวขวญของผใหขอมล ............................................ 89 27 บคคลหรอกลมคนตางๆ ทมอทธพลและสงผลตอการตดสนใจเขาวดบวขวญ ..................... 90 28 ความคดเหนของผใหขอมลเกยวกบผทมความสาคญตอการบรหารจดการวดบวขวญ ..... 90 29 ความคดเหนของผใหขอมลเกยวกบผทควรมสวนรวมในการบรหารจดการวดบวขวญ ..... 91

ฌ

สำนกหอ

สมดกลาง

ภาพท หนา 1 องคประกอบของโครงสรางทางสงคม ...................................................................................... 8 2 โครงสรางทางสงคมของ Karl Marx ......................................................................................... 15 3 หนาทพนฐาน 4 ประการของระบบสงคมตามทฤษฎของ Parson .......................................... 17 4 ระบบปฏบตการกบหนาทพนฐาน 4 ประการของ Parson ................................................... 19 5 จดเชอมโยงของความหมายพนทของ Lefebvre ............................................................. 24 6 ลกษณะเครอขายทางสงคมทมความหนาแนนนอยและมความหนาแนนสง ..................... 38 7 การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ...................................................... 94

ญ

สำนกหอ

สมดกลาง

1

สงคมไทยถอเปนสงคมทมลกษณะเปนเอกสงคม มคนเชอชาตไทยและสญชาตไทย อาศยอย ในสงคมเปนสวนใหญ ซงภายในสงคมไทยมทงบคคล กลมบคคล ชนชนทางสงคม สถาบนตางๆ ทมการควบคมทางสงคมมการกาหนดพฤตกรรมของบคคลในสงคมให เปนไป ตามบทบาทและวฒนธรรม (รชนกร เศรษโฐ, 2532: 195) โดยสงคมไทยเรามไดแตเพยงคนเชอชาตไทยเทานน แตรวมถงชนกลมนอยอนๆ ทอาจมเชอชาต ศาสนา และวฒนธรรมบางอยางแตกตางกน แตทกกลมตางยดถอวฒนธรรมไทยเปนพนฐานในการดารงชวตรวมกน ดงนน สงคมไทยจงประกอบ ไปดวยสถาบนทางสงคมหลายสถาบนทมแบบแผนพฤตกรรม หรอรปแบบการคดกระทาในเรองตาง ๆ ทสาคญ โดยแตละสงคมอาจจะมสถาบนสงคมทแตกตางกน ทงนขนอยกบระดบของเทคโนโลย หรอความเจรญกาวหนาในสงคมนนๆ กลาวคอ ในอดตสงคมไทยใชชวตดวยความเรยบงาย ผคนทามาหากนอยางพอเพยง สถาบนทางสงคมจงไมมความซบซอนแตอยางไร อาจมเพยงแตสถาบนครอบครว สถาบนเครอญาตกเพยงพอ แตเมอสงคมไทยมความเจรญกาวหนาและเขาสยคโลกาภวตน สถาบนสงคมทสาคญตอการดาเนนชวตจงเพมมากขน ซงโดยทวไปสงคมตางๆ จะมสถาบนพนฐาน ทสาคญ ไดแก สถาบนครอบครว สถาบนการเมองการปกครอง สถาบนเศรษฐกจ สถาบนการศกษา และสถาบนศาสนา (นเทศ ตนนะกล, 2551: 108-109)

เมอสงคมมววฒนาการและมความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยขนตามลาดบ สงคมไทยจงเกดการเปลยนแปลงขนอยางรวดเรวซงสงผลกระทบตอชวตของสงคมดวย โดยปจจยทมผลตอ การเปลยนแปลงของสงคมประกอบดวย ปจจยภายในสงคมและปจจยภายนอกสงคม สาหรบปจจยภายในสงคม เปนปจจยทเกดจากการคดคนทางเทคโนโลยทเขามาชวยอานวยความสะดวกสบายใหแกการใชชวตของผคนในสงคม เกดจากแนวความคด ความเชอ คานยม ทเปนวฒนธรรมใหม เกดจากความขดแยงขนภายในสงคม และเกดจากอตราการเพม – ลด ของจานวนประชากร ในประเทศ ซงปจจยภายในขางตนนถอเปนความเปลยนแปลงทคนในสงคมสามารถควบคมได ในระดบหนง สวนปจจยภายนอกทเกดจากการแพรกระจายทางความคด ความเชอ คานยม นวตกรรม ตลอดจนวฒนธรรมจากสงคมหนงไปสอกสงคมหนงผานสอกลางตางๆ หรอสภาพแวดลอมทางธรรมชาตนน ถอเปนปจจยทอย เหนอการควบคม (ยทธพงศ จนทรวรนทร, 2550: 39-43) การเปลยนแปลงทางสงคมดงกลาว จงสงผลใหเกดความซบซอนขนภายในสงคม ปญหาทางสงคม เรมเกดขนตามลาดบเมอผคนในสงคมตองดนรนตอสทามาหากนเพอความอยรอด ไมวาจะเปนปญหาเรองคาครองชพ ปญหาครอบครว ปญหาอาชญากรรม ปญหายาเสพตด และอนๆ ความยงเหยง ในการชวตกเพมมากขนดวยเชนกน การรกษาความสงบทงภายในและภายนอกสงคมจงเปน เรองสาคญประการหนงทสงคมตองจดการเพอใหเกดความมงคงในสงคม ดงนน สถาบนทางสงคม

1

สำนกหอ

สมดกลาง

2

สถาบนหนงทมความสาคญและยดเหนยวใหจตใจของคนในสงคมเกดความมนคงและมทพงทางใจได คอ สถาบนศาสนา

นเทศ ตนนะกล (2551) ไดใหความหมายของ คาวา สถาบนศาสนา หมายถง แบบแผนของการคดและการกระทาในเรองทเกยวกบจตใจ ความเชอทางสงคมทางศาสนา เชน การปฏบต ของฆราวาสตอพระภกษ พธกรรมตางๆ ความเชอเกยวกบไสยศาสตร และเกยวกบชวตโลกหนา เปนตน ศาสนาจงกลายเปนสถาบนสงคมทมหนาทในสงคมไทย เนองจากศาสนาสรางความ เปนปกแผนในสงคม มการควบคมสงคม เปนทพงทใหความหมายชวตแกคนในสงคม ลดความไม เท าเทยมและความขดแยงของผคนในสงคมลงได (ยทธพงศ จนทรวรนทร , 2550: 82-83) สถาบนศาสนาจงเปนสถาบนทอยคกบคนไทยมาตงแตอดต โดยเฉพาะสถาบนพระพทธศาสนา สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดลเผยแพรขอมลประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2547 ตามขอมลประชากรคาดประมาณ ณ กลางป 2557 (1 กรกฎาคม) พบวา ปจจบนสงคมไทยมประชากรทงประเทศ รวมทงสน 64,871,000 คน (สารประชากร มหาวทยาลยมหดล, 2557) ประกอบกบขอมลการสารวจสภาวะทางสงคมและวฒนธรรมดานศาสนาโดยสานกงานสถตแหงชาต พบวา รอยละ 94.6 ของประชากรไทยอาย 13 ปขนไป นบถอพระพทธศาสนา (สานกงานสถตแหงชาต, 2555: 1) จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวา ปจจบนมผนบถอพระพทธศาสนา เปนสวนใหญ จนอาจกลาวไดวาพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจาชาตไทยทมความสาคญอยางยง ตอการดาเนนชวตของคนในสงคม ทงน เนองจากพระพทธศาสนามความเกยวพนกบวถชวตของ คนในชาตและยงแสดงถงสญลกษณแหงความเปนอนหนงอนเดยวกนของชาต เปนทมาของวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม จารตประเพณ และการขดเกลาทางสงคม ถาพจารณาองคประกอบของพระพทธศาสนานน ไดแก พระพทธเจา พระธรรมคาสงสอน มพระสงฆเปนผเผยแผพระธรรม ใหแกอบาสกอบาสกา หรอประชาชน ดงนน การพจารณาความสมพนธระหวางพระพทธศาสนา โดยมวดเปนองคกรทางศาสนาทเปนพนฐานของสงคม และพระภกษสงฆ กบวถชวตความเปนอยของคนในสงคมแลวจะเหนไดวาไมสามารถแยกออกจากกนได วดเปนศนยกลางแหงการรวมนาใจของบรรดาพทธศาสนกชน ทาหนาทในการวางรากฐานความเจรญใหแกสงคม สงเสรมความเปนปกแผนความมนคงใหแกสงคม ชวยลดปญหาสงคม สงเสรมประสทธภาพการควบคมทางสงคม หรอกลาววา วดเปนศนยกลางของศาสนา และวฒนธรรม ทผคนใชเปนบรรทดฐานในการดาเนนชวตและ เปนเอกลกษณของสงคม ซงจะพบไดจากการแสดงออกทาง ศลปะ วรรณคด คตธรรมขนบธรรมเนยม จารต ประเพณ เปนตน (พระครพศาลถรธรรม, 2553: 1)

วดถอเปนองคประกอบหนงของศาสนาทมความสาคญตอพระพทธศาสนาในฐานะทเปนพทธศาสนสถาน จากการศกษาพบวา การสรางวดมมาแตโบราณกาล เมอประชาชนมจตศรทธา ในพระพทธศาสนาและไดอพยพไปตงถนฐานอย ณ ทใด กมกจะสรางวดขนแลวนมนตพระสงฆ ไปพานกเพอบาเพญบญกศลประกอบศาสนกจตามประเพณทสบตอกนมา ในอดตวดเปนสถานท ทพทธศาสนกชนทวไปไดใชเปนสถานศกษาอบรม ใหมความรในดานวชาชพ ตาราแพทยแผนไทย และศลปกรรมแขนงตาง ๆ เปนสถานททาบญบาเพญกศล เปนศนยกลางการบรหารและการปกครอง รวมทงเปนทพงทางจตใจของประชาชน จงถอไดวาวดเปนศนยกลางของชมชนไทยทงอดต และปจจบน ปจจบนการสรางวดตงวดจะตองดาเนนการใหถกตองตามขนตอนของทางราชการ

สำนกหอ

สมดกลาง

3

เมอการสรางวดตงวดไดเสรจสน ไดรบพระราชทานวสงคามสมาเปนวดทถกตองและสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตไดขนทะเบยนไวในทะเบยนวดของสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตแลว จงถอวาวดนนเปนวดโดยสมบรณ โดยเจาอาวาสมหนาททานบารงรกษาวด จดกจการและ ศาสนสมบตของวดให เปนไปดวยด ในการนตองดแลบรหารกจการภายในวดอยางตอเนอง ทงดานการปกครอง การศกษา การปฏบต และอน ๆ ใหมความกาวหนา ถกตอง เปนระเบยบ เพอใหวดเปนศนยกลางการจดกจกรรมตางๆ ของพทธศาสนกชนทวไป (กองพทธศาสนาสถาน สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, 2554) ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 แกไขเพมเตม โดยพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 มาตรา 31 ระบวา วดมสองอยาง ไดแก (1) วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา และ (2) สานกสงฆ โดยใหวดมฐานะเปนนตบคคล และในมาตรา 37 ระบหนาทของเจาอาวาสไว โดยเจาอาวาสมหนาทในการบารงรกษาวด จดกจการและศาสนสมบตของวดใหเปนไปดวยด ปกครองและสอดสองใหบรรพชต และคฤหสถทมอยหรอพานกอาศยอยในวดนน ปฏบตตามพระธรรมวนย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ หรอคาสงของมหาเถรสมาคม เปนธระในการศกษาอบรม สงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชตและคฤหสถ และใหความสะดวก ตามสมควรในการบาเพญกศล

อยางไรกด ไมวาจะมการกาหนดสถานภาพและบทบาทของวดหรอเจาอาวาสไวอยางไร ความสาคญและบทบาทของวดยงคงมความสาคญอยตงแตอดตจนกระทงในปจจบน แตบทบาท ของวดอาจเปลยนแปลง หรอถกปรบใหสอดรบกบสถานการณหรอปรากฏการณทางสงคม กลาวคอการใหความหมายและการกาหนดพนททางสงคมของวดจงอาจเปนไปในรปแบบทแตกตางจากเดม การใชพนททางสงคมของวดอาจมมลเหตและความจาเปนมากเสยยงกวาแตกอนหรออาจเปนเพยงสถานทธรรมดา การเขาวดและการใชพนทในดานตางๆอาจถกลดบทบาทลงกเปนได จากการศกษาแนวคดเรองพนททางสงคม (social space) พบวา H. Lefebvre (1991) นกวชาการดานสงคม ชาวฝรงเศสไดเสนอแนวคดเกยวกบพนททางสงคมไววา พนททางสงคมเปนอาณาบรเวณทรวมเอา สงทถกสรางและความสมพนธของสงตางๆ มาไวดวยกน เปนพนททเกดปฏสมพนธระหวางการผลตทางสงคม (social production) และการสบทอดทางสงคม (social reproduction) ซงกระบวนการสรางพนททางสงคมอาจมการสนบสนนเสรมรบกนหรอขดแยงกนกเปนได 3 กระบวนการ ประกอบดวย กระบวนการสรางขอบเขตของสถานท มการกาหนดขอบเขตของอาณาเขตของพนทไว กระบวนการสรางความหมายหรอรหสของพนท ทถกสรางขนเพอกาหนดรปแบบของการใชพนท และปฏบตการเชงพนท เพอปฏบตการทสรางและสบทอดความเปนอนหนงอนเดยวกน ซงการสรางและใชพนททางสงคมของวดในปจจบนจงมความหลากหมายและเปลยนแปลงไปตามปรากฎการณของสงคม

การใชพนททางสงคมของวดจงมรปแบบและลกษณะทหลายหลายและแตกตางกนตามแตละพนท ยงยทธ บรณเจรญกจ (2545) ไดศกษากระบวนการสราง ตอรองความหมายของ วดในฐานะทเปนพนททางสงคมไว เชน การใชพนทวดเปนทพกพระภกษ สามเณร และศษยวด การใชพนทในเชงเศรษฐกจ การใชพนทดานการศกษา หรอการใชพนทของคนโดยรอบวดและผคนภายนอกเพอทากจกรรมภายในวด ขณะเดยวกนสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต (2554) ไดระบภารกจของพระภกษในการจดการวด โดยกาหนดพนททางสงคมของวดไวเปน 6 ดาน ประกอบดวย ดานการปกครอง ดานการศาสนศกษา ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ดานสาธารณปการ ดานศกษา

สำนกหอ

สมดกลาง

4

สงเคราะห และดานสาธารณสงเคราะห นอกจากนผวจยพบวา ศรพร บวพนธชน (2549) ยงไดศกษาการความหมายและการใชพนททเปลยนแปลงไปตามบรบททางสงคมของวดพระแกว ซงแตเดม เปนเพยงพนทของพระมหากษตรย แต เมอมการพฒนาเปลยนแปลงทางสงคมวดพระแกว จงถกกาหนดพนททางสงคมเพมขน กลายมาเปนพนทเชงเศรษฐกจการทองเทยว นอกจากน สรศกด ศลาวรรณา (2550) ศกษาการทองเทยวและการเผยแพรพระพทธศาสนา: บทบาทของวดใน เขตกรงเทพมหานคร กรณศกษา วดบวรนเวศวหารและวดเบญจมบพตรดสตวนาราม พบวา นกทองเทยวสวนใหญ ท เขามาทองเทยวและเยยมชมวด เพราะมงชนชมความสวยงามของโบราณสถาน พระพทธรปทประดษฐานอยภายในวด และตองการมสวนรวมในการทากจกรรมตางๆ ภายในวด ไมวาจะเปนการทาบญตกบาตร การบรจาคทาน หรอกจกรรมอนๆ ททางวดจดขน จากการศกษางานวจยขางตนจงเปนปจจยสนบสนนวา การใชพนททางสงคมของวดจงมความหลากหลายมากขนกวาในอดต จากเดมเปนสถานทพงพงของคนในสงคมแตปจจบนกลบเพมบทบาทและความสาคญในเชงพาณชย ในขณะเดยวกนวดบางแหงการทองเทยวกลบเปนจดเดนและเหตผล ทสาคญของการเขามาใชพนทภายในวด วดจงถกปรบสถานภาพและบทบาทให เปนไปตามสภาพการณของสงคมไทยในปจจบน

ดวยเหตน ผวจยไดศกษาการใช พนททางสงคมของวด ซงเปนสงทนาสนใจและ มความสาคญอยางยงในสงคมทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวในปจจบน กลาวคอ หากความเจรญทางสงคมมความกาวไกลและเพมมากขน การกาหนดการใชพนททางสงคมยอมเปลยนแปลงไป จากเดม การใหความหมาย ความสาคญของวด อนเปนศาสนสถานทสาคญทางพระพทธศาสนา อาจมความบดเบอน และเปลยนไปจากเดมโดยสนเชง สถานการณดงกลาวจงเปนภาวะทนาวตก เปนอยางยง สาหรบการศกษาครงน ผวจยไดเลอกศกษาการใชพนททางสงคมของวดทตงอยในพนทสงคมเมองหรอเขตปรมณฑล คอ วดบวขวญ ตาบลบางกระสอ อาเภอเมองนนทบร จงหวดนนทบรเนองจากสถานททตงอยในบรเวณสงคมทเรยกไดวาเปนสงคมเมอง ยอมเปนพนททไดรบการพฒนาและความเจรญก าวหน าเปน พน ท ประกอบ กบการใชช วตของผ คนในส งคมเมองยอม ม การเปลยนแปลงไปตามสภาพสงคม ดงนน วดบวขวญซงทตงอยในพนทดงกลาวจงเปนวดทไดรบผลกระทบมากกวาวดทอยในเขตเมองโดยแทหรอตงอยในเขตตางจงหวด เนองจากมการผสมผสานความสมยใหมของสงคมเมองและความเรยบงายของตางจงหวดเขาไวดวยกน นอกจากน ในปจจบนวดบวขวญยงเปนวดทไดรบความนยมเปนอยางมาก พทธศาสนกชนใหความสนใจและเขาไปกราบไหวขอพรเปนจานวนมาก การศกษาครงน จงมมงศกษาถงการใหความหมาย ความสาคญและบทบาทของวดโดยทวไป การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ และความสมพนธของผใชพนททางสงคมวา มความสมพนธกนอยางไร ตลอดจนวดบวขวญมความสาคญมากนอยเพยงใดตอพทธศาสนกชนทเขามาใช พนททางสงคมของวด เพอวเคราะหและอภปรายผลทไดจากการศกษา และสามารถ นาผลการวจยทไดไปเปนสวนหนงในการพฒนาวดสบตอไป

ในการวจยผวจยไดกาหนดวตถประสงคของการวจย ดงตอไปน 1. เพอศกษาการใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด

สำนกหอ

สมดกลาง

5

2. เพอศกษาการใช พน ททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ผานบคคล กลมตางๆ ทเขามาใชพนทภายในวด และวเคราะหความสมพนธของผใชพนทวดบวขวญ

ผวจยศกษาการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร โดยกาหนดขอบเขตของการวจยไว ดงตอไปน

1. การ ศกษาคร งน เป น การ ศกษ าว จ ย เช ง คณ ภ าพ (Qualitative Research)

โดยมงศกษาถงการใหความหมาย รปแบบของการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ และวเคราะหความสมพนธทางสงคมของผใชพนทวดบวขวญ โดยอาศยขอมลประกอบการศกษา ไดแก หนงสอ ตารา วารสาร บทความวชาการ งานวจยทเกยวของ เอกสารประชมสมมนา การสมภาษณและ การสงเกตการณกลมบคคลทเขามาใชพนททางสงคมของวดบวขวญ

2. การศกษาครงน ผวจยกาหนดขอบเขตการวจยดานประชากร โดยเลอกผใหขอมล

แบบเจาะจงและไมเจาะจง ซงเปนกลมคนทเขามาใชพนทวดบวขวญ จานวน 10 รป/คน ไดแก 1. กลมคนทพานกอยภายในวดบวขวญ ไดแก พระภกษ จานวน 5 รป 2. กลมคนภายนอกทเขามาใชพนทวดบวขวญ ไดแก พอคาแมคาทคาขายในพนทวด

คนทมาทาบญไหวพระ นกทองเทยว จานวน 5 คน 3. การศกษาครงน กาหนดพนทในการศกษา คอ วดบวขวญ ตาบลบางกระสอ

อาเภอเมองนนทบร จงหวดนนทบร

จากการศกษาการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ทาใหทราบถง

การใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวดของคนในสงคมปจจบน ทราบถงรปแบบหรอลกษณะการใช พนททางสงคมของวดบวขวญทเกดขน ตลอดจนทาใหทราบถงความสมพนธ ของผใชพนททางสงคมของวดบวขวญ วาผทเขามาใชพนทภายในวดมความสมพนธกนหรอไมอยางไรและมความสมพนธกนในลกษณะใด ซงสามารถนาผลการศกษาทไดมาวเคราะหและอภปรายผล เพอนาไปใชในการพฒนาวดไดตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

6

2

การศกษา การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ผวจยไดศกษาคนควา

รวบรวมแนวคด ทฤษฎ และทบทวนวรรณกรรมจากงานวจยตางๆ ทเกยวของ ดงน 1. แนวคดเกยวกบโครงสรางทางสงคม 2. แนวคดเกยวกบพนททางสงคม 3. แนวคดเกยวกบเครอขายทางสงคม 4. แนวคดเกยวกบวดในพระพทธศาสนา 5. งานวจยทเกยวของ

1. มนษยเปนสงคมหนงทไมสามารถอาศยอยเพยงลาพงได จาเปนตองอาศยสงอนหรอ

ปจจยแวดลอมตางๆ เพอชวยในการดาเนนชวต โดยในสงคมๆ หนง จะประกอบไปดวยกลมคนทอยรวมกนทกเพศทกวย มความสมพนธทางสงคม พงพาอาศยซงกนและกน ตลอดจนมวฒนธรรมเปนของตนเอง ดงนน ในสงคมทกสงคมจงมโครงสรางทางสงคม หรอโครงสรางของสงคมทเปรยบเสมอนเปนกลไลในการเชอมโยงบคคลกลมตางๆ ในสงคมเขาไวดวยกน สาหรบการศกษาแนวคดเกยวกบโครงสรางทางสงคม ผวจยไดทาคนควาในเรองของความหมาย องคประกอบ และทฤษฎทเกยวของเพอเปนแนวคดในการวเคราะหการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ตอไป

1.1 Broom, SelZnick และ Darroch (1981) กลาววา โครงสรางทางสงคม หมายถง

การศกษาแบบแผนหรอลกษณะของความสมพนธทางสงคมทสมาชกในสงคมมตอกน ซงแบบแผนของความสมพนธทางสงคมเหลานนจะตองมการจดระเบยบแบบแผนทแนนอน และมความตอเนอง โดยเปนเรองของกลไกทมนษยกาหนดขน เพอเปนเกณฑในการอยรวมกนอยางมระเบยบในชวต และเปนเงอนไขสาคญทางวฒนธรรมของแตละสงคม

Baldwin (1985) กลาววา โครงสรางทางสงคม หมายถง โครงสรางพฤตกรรมใน กลมหรอสงคม ทพรรณนาถงการคานยม (Value) ความเชอ (Belief) และเจตคต (Attitude) รวมทง บรรทดฐานถกจดใหเปนรปแบบทกอใหเกดความสมพนธอยางมากมายในการดารงชวตในสงคม โดยอาจจะมขอจากดตางๆ ในการเลอก หรอมความขดแยงทไมสามารถหลกเลยงได นอกจากน ยงเปนการพรรณาถงความสมพนธในเครอขายทยงยากซบซอน ทจะชวยใหชวตทางสงคมเปนสงทสามารถพยากรณได ภายใตแนวคดทวาสวนรวมยอมเหนอกวาแตละสวนยอยทรวมกนเปนสวนรวม

6

สำนกหอ

สมดกลาง

7

สภาพร ลสดา (โครงสรางทางสงคม , เขาถงเมอ 12 ธนวาคม 2557, เขาถงไดจากhttp://www.seal2thai.org/sara/sara094.htm) โครงสรางทางส งคม หมายถง ระบบความสมพนธอยางเปนระเบยบของกลมคนทมารวมกนเปนกลมสงคม โดยการมมาตรฐานความประพฤตทเปนอนจะทาใหสงคมเกดความคงทนและมนคง

นภาภรณ หะวานนท (2540) ไดให คาจากดความของโครงสรางทางสงคมไววาโครงสรางทางสงคมเปนการศกษาระเบยบของสงคม หรอการศกษาแบบแผนของความสมพนธ ทางสงคมทสมาชกในสงคมมตอกน โดยทางสงคมวทยาถอวาสงคมมการจดระเบยบในสองเรองใหญไดแก การจดระเบยบบรรทดฐาน และการจดระเบยบความแตกตาง (ฐาศกร จนประเสรฐ, 2553: 20–25)

1. การจดระเบยบบรรทดฐาน หมายถง ความเขาใจรวมกนในเรองเกยวกบกฎเกณฑและแนวทางปฏบตตางๆ ทบคคลถอเปนหลกในการดาเนนชวตและการใชตดตอสมพนธกบคนอน กลาวคอ คาวา บรรทดฐาน (Norms) หมายถง กฎเกณฑ ระเบยบ กฎหมาย แนวทางปฏบตตางๆ ทสงคมกาหนดไวใหบคคลถอเปนหลกในสถานการณตางๆ ในการดาเนนชวต และเปนแนวทางในการตดตอ มความสมพนธกบบคคลอน และเมอมนษยอาศยอยรวมกนจงจาเปนตองมกฎเกณฑทเปน ทยอมรบและถอปฏบตรวมกน มการถายทอดบรรทดฐานเหลานนไปยงสมาชกในสงคม

2. การจดระเบยบความแตกตาง หมายถง การจดแยกบคคลและกลมบคคลทเขามา มความสมพนธกนออกเปนกลมเปนพวก แตละบคคลหรอแตละกลมเหลาน กจะมลกษณะและ แบบแผนความสมพนธทแตกตางกน

ดงนน โครงสรางทางสงคม หมายถง การศกษาความสมพนธระหวางบคคลกลมหนง ซงมแบบแผนในการปฏบตรวมกน เพอใหบรรลเปาหมายเดยวกน โครงสรางของสงคมเปนระบบ ของความสมพนธระหวางบคคลทเชอมโยงใหเกดกลมสงคมทมรปแบบตางกนตามระบบความสมพนธระหวางบคคลทจะทาใหสงคมเปนระเบยบ ซงประกอบไปดวยกลมคน การจดระเบยบทางสงคม และสถาบนทางสงคม

1.2 สงคมมนษยแมวาจะมขนาดของสงคมหรอลกษณะเฉพาะของสงคมแตกตางกน

แตเมอกลาวถงโครงสรางทางสงคมโดยทวไปหรอโครงสรางพนฐานทางสงคมเบองตนแลว ทกสงคมตางมองคประกอบของโครงสรางทางส งคม ซงประกอบไปด วย กล มคนหรอกล มส งคม การจดระเบยบ ทางสงคม และสถาบนสงคม โดยแสดงใหเหนดงภาพท 1

สำนกหอ

สมดกลาง

8

ภาพท 1 องคประกอบของโครงสรางทางสงคม ทมา : สจรรยา จนทรศร, , เขาถงเมอ 12 ธนวาคม 2557, เขาถงไดจาก http://elearning2.utcc.ac.th/officialtcu/econtent/HG010/lesson1.pdf

จากภาพท 1 ไดแสดงใหเหนถงองคประกอบของโครงสรางทางสงคม ซงสามารถอธบายรายละเอยดได ดงน

1.2.1 กลมคน หรอกลมสงคม หมายถง กลมคนตงแต 2 คนขนไปมความรสก เปนสมาชกรวมกน มการกระทาระหวางกนทางสงคม เพอตอบสนองความตองการของสมาชกในกลมสงคมนน ตามบทบาทและหนาทของตนเอง โดยมความรสกเปนพวกเดยวกน มความเชอใน ดานคณคารวมกนหรอคลายคลงกน ตวอยางเชน ครอบครว กลมเพอน กลมคนอาชพเดยวกน กลมคนเชอชาตเดยวกน เปนตน (ศรพนธ ถาวรทววงษ, 2543: 98)

ลกษณะทสาคญของกลมสงคม 1. มการกระทาระหวางกนทางสงคมหรอมความสมพนธระหวางกน (Social

interaction) หรอ มการปฏบตตอกน 2. สมาชกในกลมตางมตาแหนงและบทบาทหนาทแตกตางกนและประสาน

บทบาทระหวางกนมแบบแผนพฤตกรรมตามบรรทดฐานของกลม หรอทเรยกวา วฒนธรรมยอย มวฒนธรรมของกลม

3. มความรสกเปนสมาชกรวมกน ทาใหมความผกพนในฐานะทเปนสมาชกของกลมสงคมเดยวกน หรอสนทสนมรกใครกนตามระดบกลม

4. มวตถประสงครวมกนทสาคญ คอ เพอสนองความตองการของสมาชก แตละคนและความตองการของสมาชกของกลมเปนสวนรวม มภารกจถาวรหรอเฉพาะกจ

ศรพนธ ถาวรทววงษ (2543) ไดจาแนกกลมคนหรอกลมสงคมออกเปน กลมปฐมภมและกลมทตยภม ซงมลกษณะตามตารางท 1

สำนกหอ

สมดกลาง

9

ตารางท 1 ตารางเปรยบเทยบกลมคน หรอกลมสงคมแบบปฐมภมและทตยภม

(Primary Group)

(Secondary Group)

- มความใกลชดในแงของรางกาย - สมาชกมจานวนนอย - ความสมพนธภายในกลมม ความยนยาว - มจดมงหมายรวมกน - มบรรทดฐานและความเชอใน เรองของคณคาแบบเดยวกน

- สมาชกมจานวนมาก - ความสมพนธไมยนยาว ตดตอกน ในระยะเวลาสน - มเปาหมายและขอบเขตทจากด - มบรรทดฐานและความเชอในเรอง ของคณคารวมกนในบางสวน - ไมจาเปนตองอยใกลชดกน

- มความสมพนธกนในทกๆ ดาน

โดยเปนไปตามธรรมชาต - การควบคมทางสงคมเปนไป แบบไมเปนทางการ - พฤตกรรมทแสดงออกตอกน เปนไปอยางเปดเผย มการ แสดงออกถงอารมณและ ความรสก

- มความสมพนธกนเฉพาะสวน - ตดตอสอสารกนแบบทางการ - การควบคมทางสงคมเปนไป แบบเปนทางการ - พฤตกรรมทแสดงออกเปนไป เปาหมายทตงไว

สาม – ภรรยา, พอแม – ลก, เพอนสนท, กลมเพอนรวมงานทใกลชด

คร – นกเรยน, หวหนา – ลกนอง, ผอยเหนอกวา, ผอยใตปกครอง

ครอบครว, เพอนเลน, กลมผรวมงาน

โรงเรยน, กองทพ, บรษท, สมาคมนกเรยนเกา

ทมา : ศรพนธ ถาวรทววงษ. “กลมสงคม,” ใน (กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2543), 101.

จากตารางท 1 สามารถสรปไดวา กลมปฐมภม เปนกลมทมความหมาย

ทเปนไปในทางความสมพนธมากกวาหนาท เนนในเรองของสวนตวมากกวากลมทตยภมทมลกษณะ และความหมายไปในทางการหนาท การตดตอสมพนธมการใหประโยชนเกอกลกนมากกวา ซงในสงคมปจจบนพบวาแนวโนมกลมสงคมแบบทตยภมจะมมากขนเรอยๆ แตถงกระนนภายใตกลม

สำนกหอ

สมดกลาง

10

สงคมแบบทตยภมกยงแฝงไปดวยกลมสงคมแบบปฐมภม เนองจากมนษยยงคงตองการความใกลชดสนทสนม ความดแลเอาใจใส และความเขาใจ เชน ในบรษทหรอองคการตางๆ นน จะมกลมเพอนรวมงานทมความสนทสนมแบบปฐมภมอยภายใตกลมแบบทตยภม

นอกจากน พบวา วระสย และเผชญ ศรสวรรณ (2520) ไดจาแนกกลมคนหรอกลมสงคมเพมขนอกหนงกลม ไดแก กลมอางอง (Reference Group) ซงหมายถง กลมคนทเปนแบบแผนของพฤตกรรม เปนแบบอยางหรอแนวทางทคนยดถอเปนหลกในการตดสนใจ หรอเปนแนวทางในการแสดงออกถงพฤตกรรม เชน กลมนกรอง ดารา หรอนกแสดง ทเปนกลมอางองใหแกเดกวยรน เดกวยรนมพฤตกรรมลอกเลยนแบบหรอยดกลมนกรอง ดารา หรอนกแสดงทชนชอบ ทงน กลมอางองยงหมายรวมถงสภาษต คาสอน บรรพชน วรบรษ หรอละคร ภาพยนตรตางๆ

1.2.2 การจดระเบยบทางสงคม จดใหมกฎเกณฑขอบงคบตางๆ หลายอยาง ซงเปน การจดระเบยบบรรทดฐานเพอใหสมาชกของสงคมยดถอเปนแนวทางในการปฏบตตอกน คอ บรรทดฐานทางสงคม (Social Norm) และกฎเกณฑอนๆ ทสงคมสรางขนมาเพอสนบสนนบรรทดฐาน เชน ระบบคานยม ความเชอทางสงคม อดมการณ ระบบสญลกษณ และสถาบนทางสงคม ในขณะเดยวกนกมการจดระเบยบความแตกตางทางสงคม ทมความผกพนอย กบสถานภาพ และสถานภาพนจะเกยวของกบบทบาทอยางใกลชด

Broom, SelZnick และ Darroch (1981) กล าวว า ระด บ ของการจ ดระเบยบทางสงคมสามารถจาแนกได 3 ระดบ ไดแก

1.ระดบบคคล (Interpersonal) เปนระดบขนพนฐานทสดของความสมพนธ ทางสงคม ซงจะเกดขนเมอบคคลสองคนมความสมพนธบางประการตอกน อาจจะเปนความสมพนธไดทงแบบเปนทางการ และไมเปนทางการ

2.ระดบกลม (Group) เปนความสมพนธของสมาชกตางๆ ทรวมกนเปนกลม สงผลใหเกดความมนคงหรอการเปลยนแปลงขนกบกลมนนๆ

3.ระดบสงคม (Social order) เปนการจดระเบยบความสมพนธของสงคมทงหมด มกจะมการจดระเบยบทางสงคมทชดเจน และมความเกยวของซงกนและกน

จากการศกษาพบวา การจดระเบยบทางสงคมมองคประกอบทเปนพนฐานของการจดระเบยบทางสงคม ไดแก บรรทดฐานทางสงคม สถานภาพทางสงคม บทบาททางสงคม การจดลาดบชนทางสงคม คานยมทางสงคม อดมการณทางสงคม การบงคบใชทางสงคม การควบคมทางสงคม และการขดเกลาทางสงคม

1.2.2.1 บรรทดฐานทางสงคม จะเกด ขนจากการท สมาชกในสงคมม ความคดเหนวา การแสดงพฤตกรรมอยางใดทเหมาะสมกบสถานการณนน กจะยอมรบและปฏบตกน แตถาสมาชกมความคดเหนวา การแสดงพฤตกรรมไมเหมาะสมกบสถานการณนน กจะไมยอมรบนามาปฏบต และอาจเกดการโตแยงคดคานกบพฤตกรรมนนๆ โดยสญญา สญญาววฒน (2538: 83) กลาววา บรรทดฐาน ไดแก กฎเกณฑของสงคมทแสดงวาพฤตกรรมใดเหมาะควรและไมเหมาะไมควร ทงน เปนไปเพอการอย รอดของสงคมและความเปนระเบยบเรยบรอยในสงคมเปนสาคญ

สำนกหอ

สมดกลาง

11

โดยบรรทดฐานทางสงคม ประกอบดวย วถชาวบาน (Folkways) จารต (Mores) และกฎหมาย (Laws) (นเทศ ตนนะกล, 2551: 112)

1.2.2.2 สถานภาพทางสงคม หมายถง สทธและหนาททบคคลมสวนเกยวของกบผอน และสงคมสวนรวม โดยในบางครงสถานภาพทางสงคมจะเปนการเปรยบเทยบความสงตา หรอระดบชนชนของคนในสงคม กลาวคอ บคคลมสทธทจะเรยกรองใหผอนเคารพแคไหน สถานภาพกาหนดวาบคคลนนมหนาทจะตองปฏบตตอบคคลอนอยางไร ซงสถานภาพเปนสงเฉพาะบคคลททาใหบคคลนนแตกตางจากผอน ทงน สถานภาพของแตละบคคลยอมขนอยกบตาแหนงตางๆ (ประเสรฐ แยมกลนฟง, 2544) นอกจากน พบวา ไพบลย ชางเรยน (2516) ไดสรปความหมายของสถานภาพ ทางสงคมไววา สถานภาพมอยในทกสงคมและมอยกอนทบคคลจะเขาไปครอง ซงวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณทมอยในสงคม เปนปจจยสาคญปจจยหนงในการกาหนดสถานภาพทางสงคม โดยทวไปจะพบวา สถานภาพแบงได 2 ประเภท ไดแก สถานภาพโดยกาเนดหรอสถานภาพทไดรบการกาหนดให กลาวคอ บคคลไมได ใชความสามารถของตนเองเปนตวกาหนดสถานภาพ แตสถานภาพประเภทนเปนสถานภาพทตดตวเรามา เชน เพศ อาย ความสมพนธทางครอบครว เชอชาต เปนตน และสถานภาพทถกกาหนดโดยการกระทาหรอความสามารถ เปนสถานภาพทบคคลไดมาภายหลง ซงเกดจากความสาเรจในชวตหรอความสาเรจการกระทาของตนเอง เชน การสมรส การศกษา อาชพ เปนตน

1.2.2.3 บทบาททางสงคม โดยปกตแลวในสงคมมนษย แตละคนจะมบทบาทหลายบทบาทซงเปลยนแปลงไปตามสถานภาพตางๆ ทมอย แตละบทบาทจะมความสมบรณหรอสมดลกน เชน มนายจางกมลกจาง มพอแมกตองมลก มแพทยพยาบาลกมคนปวย มครกตอง มนกเรยน เปนตน ยงสงคมมความซบซอนมากเทาใด บทบาททางสงคมของแตละคนกจะมความซบซอนขนเทานน (ไพบลย ชางเรยน , 2516: 30 – 31) ทงน บทบาทสามารถมประจาไดอย ทกสถานภาพของสงคม วฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณในสงคมเปนสงหนงในการกาหนดบทบาทเชนเดยวกบสถานภาพ

1.2.2.4 การจดลาดบชนทางสงคม เปนสงทแสดงใหเหนถงความแตกตาง ของบคคล หรอกลมชนทอยในสงคม เนองจากบคคลทมฐานะทางสงคมคนละระดบชน จะไมมความเทาเทยมกนในสทธหนาท ความรบผดชอบ อานาจ อทธพล แบบแผนของชวตสงคม ตลอดจนความสะดวกสบาย และการนบหนาถอตาในสงคม (อทย หรญโต, 2522 : 79) ดงนน การทบคคลในสงคมไดถกจดลาดบชนทางสงคม มการแบงออกเปนชนๆ (Grade) ทแสดงใหเหนวา คนทอยในตาแหนงหรอสถานภาพนนๆ มเกยรตหรอไดรบการยกยองอยในอนดบสงกวา เทากน หรอตากวาบคคลหรอกลมชนทอยในฐานะอนๆ ในสงคมเดยวกน นกสงคมวทยาไดอาศยหลกเกณฑดงตอไปนเปนเครองจดชนของบคคล คอ (1) ทรพยสมบตและรายได (2) วงศตระกล (3) อาชพ (4) การศกษา (5) ภมลาเนา และ (6) ศาสนา หลกเกณฑดงกลาวนมไดเลอกเกณฑใดเกณฑหนงโดยเฉพาะ และเกณฑตางๆ ไมจาเปนทจะตองไปดวยกนเสมอไป (อทย หรญโต, 2522 : 82)

1.2.2.5 คานยมทางสงคม หมายถง สงทตนตองการ (Needs) สนใจ มความปรารถนาในสงใดสงหนงหรอมทศนคต (Attitude) ตอสงใดสงหนง ซงความปรารถนาความตองการหรอเจตนคตเหลาน กลบสงผลสะทอนใหคนจาตองกระทาสงนนและเมอไดกระทาสงนนแลว เมอ

สำนกหอ

สมดกลาง

12

กลาวถงคานยมแลว คนบางคนอาจมความสขและรสกวาเปนสงทสงคมนยมยกยองบชาหรอถอวาถกตอง แตในทางตรงกนขาม ถาคนไมทาในสงนนสงคมอาจจะมองในแงผดทานองคลองธรรม ดงนน คานยมทางสงคมจงเปนวธการจดรปพฤตกรรมของมนษย (Human Behavior) ทฝงแนนอยในตวคน และเปนสงทคนเรายดถอปฏบตตอกนมา แตอยางไรกตาม การศกษาเรองคานยมของสงคมคอนขางจะเปนเรองปรชญาอยมาก โดยเฉพาะอยางยงความพยายามทจะกาหนดคานยมของสงคมใดสงคมหนงใหถกตองแนนอน โดยเฉพาะในแงของความจรงและความถกตองในการสรปผลการศกษา (ไพบลย ชางเรยน, 2516 : 13)

1.2.2.6 อดมการณทางสงคม หมายถง การคดโดยยดหลกเหตผลเกยวกบการเมอง เศรษฐกจ และสงคมทพงปรารถนา มการอางขอเทจจรง และวเคราะหถงความสมพนธระหวางปจจยตางๆ ทเกยวของและยาอดมคตหรอจดหมายทสงคมจะตองบรรลถงอดมการณจะชใหเหนถงหลกการและแนวทางในการจดระเบยบทางสงคม เศรษฐกจ และการเมอง ทงจะชวยวเคราะหปญหา ตลอดจนแนวทางในการปองกน และแกไขปญหาของสงคม กลาวคอ ระบบความเชอทจะเปนอดมการณตองมลกษณะดงตอไปน ระบบความเชอนนไดรบการยอมรบรวมกนในกลมชน เปนสงทมความสาคญตอกลมชนนนๆ เปนสงทคนศรทธา ยอมรบในการปฏบตตวอยางสมาเสมอดวยความเตมใจ และชวยใหสมาชกแตละคนในกลมชนนนๆ ทราบถงบทบาทของตนทจะตองกระทา เพอลลวงถงอดมการณนนๆ โดยระบบความเชอนนเปนสงทยดเหนยวสมาชกของกลมเขาดวยกน หรอเปนสงทชวยสนบสนน หรอใหคนนามาใชเปนขออางในการกระทากจกรรมตางๆ

1.2.2.7 การบงคบใชทางสงคม การบงคบใช หมายถง วธการทจะทาใหบคคลปฏบตตามบรรทดฐานทางสงคม การบงคบใชจะใชวธการ 2 ประการ (ปฬาณ ฐตวฒนา, 2523: 64) ไดแก การบงคบใชเชงบวก (Positive sanctions) เปนการใหรางวลตอบแทนเมอบคคลปฏบตตามบรรทดฐาน เชน การยกยองชมเชย การประกาศเกยรตคณ การใหเหรยญตรา ใหมความดความชอบ การยอมรบ การไดรบสถานภาพทสงขน เปนการจงใจใหบคคลปฏบตตวอยในกรอบของบรรทดฐาน และการบงคบใชเชงลบ (Negative sanctions) เปนการลงโทษแกผละเวนการปฏบตตามบรรทดฐาน ซงในสถานการณนนตองการใหบคคลปฏบตความรนแรงของการลงโทษ ขนอยกบวาบรรทดฐานของสงคมนนๆ มความสาคญมากนอยเพยงใด

1.2.2.8 การควบคมทางสงคม หมายถง กระบวนการตางๆ ทใชในการอบรมสงสอน ชกจง ควบคม หรอบงคบใหบคคลมพฤตกรรมหรอความประพฤตอนเหมาะสม ถกตอง ดงาม โดยเปนไปเพอความเปนระเบยบเรยบรอย เพอความผาสกของสมาชกทกคนในสงคม และเพอความเจรญมนคงของสงคมนน (ยนต ชมจต, 2528: 92)

1.2.2.9 การขดเกลาทางสงคม เปนกระบวนการทางสงคมกบทางจตวทยา ซงมผลทาใหบคคลมบคลกภาพตามแนวทางทสงคมตองการ คนทเกดมาจะตองไดรบการอบรม สงสอนใหเปนสมาชกทสมบรณของสงคม สามารถอยรวมและมความสมพนธกบคนอนไดอยางราบรน นอกจากน การขดเกลาทางสงคมทาใหมนษยเปลยนแปลงสภาพตามธรรมชาต เปนมนษยทมวฒนธรรม มสภาพแตกตางจากสตวรวมโลกชนดอน การขดเกลาทางสงคม จงเปนสงทมนษยจะตองประสบตลอดชวต เพราะมนษยจาเปนตอการอยรอด เชน การดารงชวต การมความสมพนธกบผอน

สำนกหอ

สมดกลาง

13

ดวยเหตนมนษยจงจาตองผานกระบวนการขดเกลาทางสงคม เพอความเปนมนษยอยางแทจรง นอกจากน จานงค อดวฒนสทธ (2540) กลาววา การขดเกลาทางสงคม มความหมาย 2 นย คอ

1. การขดเกลาทางสงคม หมายถง การถายทอดวฒนธรรม โดยเนนทมนษยทกคนไมมความรเรองวฒนธรรมตดตวมาตงแตกาเนด เชน การใชภาษาพด การอานเขยนหนงสอ มารยาททางสงคมหรอระเบยบประเพณตางๆ การขดเกลาทางสงคมจงเปนการถายทอดวฒนธรรม ทาใหมนษยไดเรยนรวฒนธรรมดงกลาว และสามารถปฏบตตวใหเขากบสงคมไดถกตอง เชน การไดรบการแนะนาสงสอนเรองภาษา ทาใหมนษยสามารถพดภาษาตดตอกนได การเรยนรมารยาทในการรบประทานอาหารไดถกตอง เชน ควรนงลงรบประทานอาหารใหเรยบรอยหรอไมเดนขณะรบประทานอาหาร

2. การขดเกลาทางสงคม หมายถง การพฒนาบคลกภาพ สงคมแตละแหงมวฒนธรรมไมเหมอนกน มนษยในแตละสงคมจงมบคลกภาพแตกตางกน เชน คนไทยมบคลกภาพยมงาย ออนโยน และเคารพออนนอมตอผใหญ สวนชาวตะวนตกมบคลกแขงกระดาง ไมออนโยนและนยมการแสดงออกตามอารมณของตนไมวาจะอยตอหนาผสงอายหรอวยเดยวกน กตาม กระบวนการขดเกลาทางสงคมมอทธพลตอการพฒนาบคลกภาพมากกวาสภาพทางธรรมชาต ยกตวอยางเชน เดกไทยโดยทวไปจะมลกษณะรปรางหนาตาคลายกน แตการแสดงออกไมเหมอนกนทกคน เดกทมาจากครอบครวทมผใหญเอาใจใสอบรมสงสอนอยเสมอจะมกรยามารยาทเรยบรอย และพดจาไพเราะกวาเดกทถกปลอยละเลยไมมใครเอาใจใสดแล เปนตน

1.2.3 สถาบนสงคม หมายถง รปแบบพฤตกรรมของสมาชกในสงคมเพอสนองความตองการรวมกนในดานตาง ๆ และเพอการคงอยของสงคมโดยรวม แบบแผนพฤตกรรมตาง ๆ เปนไปตามบรรทดฐานทางสงคมทมความชดเจนแนนอน และเปนไปตามวฒนธรรมของสงคม เปนแบบแผนพฤตกรรมทเปนมาตรฐานของสงคม เพอแกไขปญหาพนฐานของสงคมและมหนาททาใหสงคม ดารงอยได (นเทศ ตนนะกล, 2551: 105)

ลกษณะสาคญของสถาบน 1. สถาบนสงคมเปนนามธรรม สถาบนสงคมไมใชตวบคคลหรอกลมคน

ไมใชสงของ แตเปนแบบแผนพฤตกรรมซงกาหนดขนเพอเปนแบบแผนในการปฏบตรวมกนของสมาชกทกคน

2. สถาบนสงคมเกดจากการเชอมโยงบรรทดฐานตาง ๆ ทางสงคม ซงไดแก วถชาวบาน จารต และกฎหมาย โดยเปนสวนของวฒนธรรมในสงคม

3. สถาบนสงคมเกดขนเพอสนองความตองการในดานตาง ๆ รวมกนของสมาชกในสงคม และเพอการคงอยของสงคม

4. สถาบนสงคมเกดจากการยอมรบรวมกนของสมาชกในสงคม สถาบนสงคมจงเปนระเบยบแบบแผน พฤตกรรมทชดเจนและเปลยนแปลงไดยากเนองจากเกดขนโดยการยอมรบรวมกนของสมาชกในสงคม

สำนกหอ

สมดกลาง

14

นอกจากน ผวจยพบวา นเทศ ตนนะกล (2551) กลาววา สงคมแตละสงคมจะมจานวนสถาบนแตกตางกน ทงนอาจขนอยกบระดบเทคโนโลยหรอความเจรญกาวหนาของสงคมนนๆ แตโดยทวไปจะมสถาบนพนฐานทสาคญ 5 สถาบน ไดแก

1. สถาบนครอบครว เปนแบบแผนทคนตดตอเกยวของกนในเรองเกยวกบครอบครวและเครอญาต หมายถง คนทเปนพนองกนโดยสายเลอด เปนพอแมพนองกนโดยการแตงงาน หรอการรบเปนญาต

2. สถาบนการเมองการปกครอง เปนแบบแผนหรอแบบอยางของการคดการกระทาเกยวกบการรกษาความสงบ การบรรลเปาหมายของสงคมรวมกน และการตดสนใจตางๆ รวมกน ตลอดจนการเขามามสวนรวมของประชาชนในดานการเมองการปกครอง

3. สถาบนเศรษฐกจ เปนแบบแผนทเกยวของกบการคา การผลตสนคา อาหาร และบรการตางๆ ใหแกสมาชกในสงคม

4. สถาบนการศกษา เปนแบบแผนในการคดและกระทาเกยวกบการใหความร การอบรมใหแกสมาชกในสงคม ตลอดจนการถายทอดวฒนธรรมจากสมาชกในสงคมรนสรน

5. สถาบนศาสนา เปนแบบแผนของการคดและการกระทาทเกยวของกบเรองทางจตใจ ความเชอทางศาสนา เชน การปฏบตของฆราวาสตอพระภกษ พธกรรมตางๆ ทเกยวของกบสมาชกในสงคมตงแตเกดจนตาย หรอเปนความเชอทางไสยศาสตรตางๆ

กลาวโดยสรป สงท ทาให เกดโครงสรางทางสงคมหรอองคประกอบททาให เกด เปนโครงสรางทางสงคมในการศกษาครงน พบวา โครงสรางทางสงคมประกอบดวย 3 องคประกอบ คอ (1) กลมคนหรอกลมสงคม ซงมคนตงแต 2 คนขนไป ตดตอกนทางสงคมและอยรวมกนในสถานทใดสถานทหนงในระยะทยาวนานพอควร โดยมจดมงหมายรวมกน มการกระทาทางสงคมรวมกน ซงมทงกลมแบบปฐมภม ทตยภม และกลมอางอง (2) การจดระเบยบทางสงคม ถอเปนสงทสรางขนมาเพอใหสมาชกของสงคมยดถอเปนแนวทางในการปฏบตตอกน ซงเรยกวา บรรทดฐานทางสงคม ตลอดจนกฎเกณฑตางๆ ทสงคมสรางขนมา เพอใหสงคมเปนไปในทศทางเดยวกน (3) สถาบนทางสงคม เปนแนวทาง ปฏบต สงใดสงหนงอยางมระเบยบแบบแผน ไดรบการยดถอปฏบตจากสมาชกของสงคม อยางมนคงเปนเวลานานพอสมควร สถาบนไมสามารถจะเปลยนแปลงไดงาย ๆ เชน สถาบนการศกษา คอ แบบแผนในการคด การกระทาเกยวกบการถายทอด ความรใหแกสมาชกในสงคม มหลกสตรการวดผลและระเบยบปฏบตอน ๆ อยางเปนแบบแผน สถาบนการศกษาจงมไดหมายถง โรงเรยน หรอมหาวทยาลย เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

15

1.3 – ทฤษฎทใชในการวเคราะหโครงสรางทางสงคม และความสมพนธระหวางสถาบน

สงคมอนเปนสวนประกอบสาคญของโครงสรางทางสงคมนน ผวจยพบวามนกสงคมวทยาหลายทานไดกลาวถงเรองของการทฤษฎโครงสราง – หนาททางสงคมได สามารถสรปได (สมศกด ศรสนตสข, 2536) ดงน

August Comte (1865) เสนอวา สงคมประกอบดวยโครงสรางตางๆ หลายสวน เชนเดยวกบรางกายของมนษยทประกอบดวยอวยวะตางๆ โครงสรางแตละสวนเหลานจะทาหนาทแตกตางกนออกไปอยางชดเจนและแตละสวนมการประสานสมพนธกนอยางเปนระบบ สงคมจง จะดารงอยไดอยางสงบสขหรอมดลยภาพ (Equilibrium)

Karl Marx (1883) มองเหนวาเศรษฐกจเปนสงสาคญทสดในการเปลยนแปลง หรอกาหนดโครงสรางของสงคม (Economic Determinism) การจดระเบยบทางเศรษฐกจ จะกาหนดการจดระเบยบทางสงคม โครงสรางชนชน การจดระเบยบของสถาบนตางๆ คานยม ความเชอ ศาสนา และระบบความคดตางๆ เปนพลงทกอใหเกดการปฏวตหรอขดแยงทางชนชน ในสงคมขน ดงนน โครงสรางทางสงคมตามแนวความคดของ Marx จงแบงออกเปน 2 สวน ดงภาพท 2

ภาพท 2 โครงสรางทางสงคมของ Karl Marx ทมา : สมศกด ศรสนตสข, , พมพครงท 2 (ขอนแกน: สานกพมพมหาวทยาลยขอนแกน, 2536), 58.

จากภาพท 2 แสดงใหเหนถงโครงสรางทางสงคมตามแนวคดของ Marx ซงไดแบง

โครงสรางออกเปน 2 สวน ดงน 1. โครงสรางสวนบน (Superstructure) ไดแก สถาบนทางสงคมตางๆ เชน

กฎหมาย ศาสนา ปรชญา ความเชอ อดมการณ คานยม ศลปะ เปนตน มหนาท 2 ประการ คอ

สำนกหอ

สมดกลาง

16

1.1 สรางความชอบธรรมในกฎหมาย จรยธรรม ซงพวกชนชนผปกครองไดบญญตไวเพอผลประโยชนในกลมของตน

1.2 เปนเครองมอของชนชนผปกครอง เพอรกษาสถานภาพและบทบาทท เหนอกวาไว

2. โครงสรางสวนลาง (Substructure) เปนรากฐานทางเศรษฐกจ ไดแก พลงการผลต ทรพยากร เทคโนโลย เปนตน โครงสรางสวนลางนจะเปนตวกาหนดโครงสรางสวนบนอกทหนง และถอวาเปนรปแบบของการผลต (Mode of Production) ซงม 2 สวน คอ

2.1 พลงการผลต (Productive Forces) ไดแก ทรพยากร วตถดบ เทคโนโลย ทนามาใชในการผลต เปนตน

2.2 ความสมพนธของการผลต (Productive Relation) คอ การทบคคลหรอกลมคนมความสมพนธกนในเรองพลงการผลต ซงจะทาใหเกดชนชนในสงคมขน 2 ชนชน คอ

2.2.1 เจาของปจจยการผลต ซงมเพยงจานวนนอย แตไดประโยชนมาก 2.2.2 ผ ไม ได เปนเจาของปจจยในการผลต ซงมเปนจานวนมากแตไดรบ

ประโยชนจากการผลตนอย Emile Durkheim (1896) ไดเสนอเรองการมดลยภาพของสงคมวา เกดจากการ

ยดเหนยวทางสงคม (Social Solidarity) โดยในสงคมขนาดเลกทมโครงสรางงายๆ จะมการยดเหนยวทางสงคมโดยยดถอคานยม จารต ประเพณ ความคด ความเชอ เจตคตแบบเดยวกน (Mechanical Solidarity) สวนสงคมขนาดใหญ ทมโครงสรางซบซอน การยดเหนยวทางสงคมจะเปนไปตามสถานภ าพและบทบาทท บ คคลด ารงอย (Organic Solidarity) การย ด เห น ย วทางส งคม จะเปลยนแปลงจากแบบแรกไปเปนแบบทสอง ตามการเปลยนแปลงทางสงคมทเปลยนแปลง จากสงคมทมโครงสรางงายๆ ไปสสงคมทโครงสรางซบซอนเสมอ และเปนสงทชวยใหสงคมสามารถดารงอยได

Herbert Spencer (1903) ไดว เคราะหส งคมและกลาววา โครงสรางสงคมประกอบดวย สถาบนสงคม 6 สถาบน ซงมหนาทแตกตางกนออกไป ดงน

1. สถาบนครอบครว ทาหนาทผลตและเลยงดสมาชกใหม 2. สถาบนพธกรรม ทาหนาทควบคมพฤตกรรมมนษย 3. สถาบนการเมอง ทาหนาททเกยวของกบสงคม เชน ประชาธปไตย อนาธปไตย เปนตน 4. สถาบนศาสนา ทาหนาทเปนทพงพงของมนษย มหลกคาสอนทใหมนษย ยดถอและปฏบตตาม 5. สถาบนอาชพ ทาใหเกดการแบงงานเปนสวนๆ ในสงคม 6. สถาบนเศรษฐกจ ทาใหมการแบงระบบตางๆ เกดขนในสงคม เชน มการแบง เปนระบบทาส ระบบศกดนา ระบบแรงงานเสร เปนตน โดยสถาบนสงคมตางๆ ขางตนนเกดจากความจาเปนของสถานการณทางหนาท

และโครงสรางสงคม ซงสวนตางๆ ภายในสงคม Spencer มองวามความรวมมอกนเกดขนทเรยกวา ความสมพนธทางสงคม เปนแรงผกพนทางกายภาพ ทสมพนธกนโดยภาษา เมอพดถงภาษา

สำนกหอ

สมดกลาง

17

อาจหมายความไดถง ทาทาง การพด สหนา และภาษาเขยน ทมการกระจายกนไปทกสวน และ มกฏของสงคมเกดขนตามมา เปนกฎของการอยรอดของผทแขงแกรงมากทสด โดยแนวคดของ Spencer เปนแนวคดแบบลทธดารวน (Darwinism) ทเชอในกระบวนการคดสรรตามธรรมชาต และผทแขงแกรงจะเปนผอยรอดในสงคม และยงมองวาสวนตางๆ ของสงคมจะทาหนาทของตนเองและสงคมสามารถดาเนนไปไดเชนเดยวกบอวยวะตางๆ ททาหนาทของมน เรยกวา ระบบอนทรย ทางสงคม เปนการหนาทนยม (Functionalism) ซงกคอการเปลยนแปลงในหนาทและการเพมขนาดของหนวยตางๆ ในสงคม (สภางค จนทวานช, 2557: 139-142)

Talcott Parson (1979) ไดกลาวถง ระบบสงคมและหนาท หมายถง สงคมม ความเปนระบบและในระบบสงคมมหนาทอยภายใน คอ มการกระทากจกรรมรวมกน เปนกจกรรม ทกระทารวมกนเปนกลมเพอสนองความตองการของระบบสงคม เชน ระบบสงคมมความตองการ ใหใครมาเลยงดเดก จงมกลมกจกรรมหนงทเกดขนมาเพอมาเลยงดเดก เชน สถานดแลเดกเลก หรอโรงเรยน ซงเราเรยกสงนวา หนาท หากระบบสงคมตองการการดแลเรองสขภาพ กจะเกดกลมกจกรรมขนมาทเรยกวาคลนค หรอโรงพยาบาลททาหนาทเขามาดแลเรองสขภาพ

Parson ไดใหแบบจาลองของทฤษฎโครงสราง – หนาท ทมสวนประกอบของ การหนาท 4 ประการ สาหรบระบบการกระทาทกระบบหรอในระบบสงคมทงหมด ทเรยกวา AGIL โดยเนนชดของกจกรรมทมงไปสการบรรลเปาหมาย หรอความตองการของระบบสงคมและ การหนาทสประการทจาเปนของระบบสงคม ถาหากวาสงคมตองการความอยรอดหรอการคงอย อยางยงยน จาเปนจะตองเกยวของกบชดของกจกรรมทมงตอบสนองความตองการของระบบสงคม ประกอบดวย การปรบตว (Adaptation) การบรรลเปาหมาย (Goal Attainment) การบรณาการ (Integration) และการรกษาแบบแผน (Latency) ซงปรากฎดงภาพท 3

ภาพท 3 หนาทพนฐาน 4 ประการของระบบสงคมตามทฤษฎของ Talcott Parson (1979) ทมา : ณรงค ศรสวสด, , (กรงเทพฯ: ม.ป.ท., 2555), 39-42.

สำนกหอ

สมดกลาง

18

จากภาพท 3 คอ หนาทพนฐานสประการของระบบสงคมตามทฤษฎของ Parson เชอวาทกสงคมจะตองมความเกยวของกบหนาท หรอกจกรรมทงสประการขางตน ซงสามารถอธบายรายละเอยดไดดงตอไปน (ณรงค ศรสวสด, 2555: 39–42)

A – Adaptation Adaptation คอ การปรบตว หมายถง การทสงคมจดใหมการปรบตวใหเขากบ

ทกสถานการณและสงแวดลอมและความตองการของระบบ หากสงตางๆ ทมอยในสงคมไมตรง กบความตองการของระบบกจะตองมการปรบตว เพอใหระบบสามารถอยรอดไดภายใตสงแวดลอม ทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ตวอยางเชน เกษตรกรทงชาวนาและชาวเขาทอยในแหลงพนท ทดนไมเหมาะแกการปลกขาว พชผกและไมผลตางๆ จงตองมการปรบตวใหเขากบสงแวดลอม และแหลงทอยอาศยดวยการไปลาสตว ดกสตวปา จบปลาในลาธารเพอเปนการหาเลยงชพหรอ มการปรบปรงดน หาทเพาะปลกใหม เปนตน หรอในกรณทสงคมตองการใหมการจดการศกษาใหแกสมาชกในสงคม โรงเรยนจงทาหนาทใหความรและทกษะในการดารงชวตแกผเรยน แตไมไดใหสงทเปนการขดเกลาทางสงคม (Socialization) ไมไดสอนใหผเรยนตระหนกรวาเตบโตมาควรจะเปน คนแบบไหนมคานยมแบบใด สงผลใหหนาทพนฐานของระบบตองเกดการปรบตว (Adaptation) ซงอาจปรบตวออกมาเปนการปฏรปการศกษากเปนได การปรบตวจงเปนหนาทพนฐานทชวยใหระบบสงคมทไมสอดคลองหรอเปนไปตามสภาพแวดลอม สามารถดาเนนตอไปได

G – Goal Attainment Goal Attainment คอ การบรรลเปาหมาย หมายถง ระบบสงคมมการกาหนด

เปาหมายและระบบตางๆ กทาหนาทพยายามขบเคลอนใหเพอใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคของการอยรอดอยางมนคง เจรญกาวหนา และพฒนาอยางยงยนตอไป ตวอยางเชน สงคมอเมรการะบวาเปนสงคมประชาธปไตยเปนเปาหมายหลก ระบบตางๆ กจะทาหนาทเพอไปสเปาหมายหลกน คอ การเปนสงคมประชาธไตย (สภางค จนทวานช, 2557: 166)

I – Integration Integration คอ การบรณาการ หมายถงการทระบบสงคมทาใหสวนประกอบตางๆ

ของระบบมความเกยวของสมพนธกนเชงบรณาการ หรอสามารถดาเนนไปรวมกนได เนองจากระบบสงคมประกอบดวยระบบยอยทมความแตกตางกน และมกลมกจกรรมเฉพาะของตน จงจาเปนตองมการดแลใหเกดการประสานสอดคลองระหวางสวนตางๆ ตวอยางเชน ประชาชนมการยายถนฐานจากชนบทเขาสเมอง กจะตองจดการเรองการทางานและการหาแหลงทอยอาศยใหสอดคลองกน เปนตน

L – Latency Latency คอ การรกษาแบบแผน หมายถง ศกยภาพของระบบในสงคมในการ

จดการใหมและรกษาสงจงใจใหแกบคคลในการขบเคลอนไปขางดวยรวมกน ทงรกษาแบบอยางทางสงคมและวฒนธรรมของระบบสงคม และดวยเหตทมการจดชวงชนทางสงคมอยในโครงสรางสงคม บคคลมโอกาสในการเคลอนยายตามแนวยนเพอจะไดครอบครองตาแหนงตางๆ ในระดบสงขนไป ระบบสงคมจงตองจดและรกษาสงจงใจใหแกบคคลเพอจะไดเคลอนยายทางสงคม หากมสมาชกในสงคมเกดความทอแทหรอเหนตางจนไมอาจขบเคลอนไปขางหนารวมกนไดแลว หนาทของระบบสงคมจะตองฟนฟสมาชกเหลานนขนมาดวยการจดใหมและรกษาสงจงใจตามทไดกลาวไวแลวขางตน

สำนกหอ

สมดกลาง

19

โดยทแบบแผนของสงคมจะตองยงคงดารงอยดวย คอ ลกษณะของสงคมทไมเปลยนแปลงไปอยางถอนรากถอนโคนหรอเปนแบบแผนแบบอนรกษนยม

นอกจากหนาท พนฐานสประการขางตนน Parson ได เสนอวา สงคมตองมระบบปฏบตการสระบบทมการเกยวของกน ไดแก ระบบรางการและสภาพแวดลอมทางกายภาพ ระบบบคลกภาพ ระบบสงคม และระบบวฒนธรรม ซงเปนระบบททาหนาทควบคไปกบหนาทพนฐานสประการดงกลาว ตามภาพท 4

ภาพท 4 ระบบปฏบตการกบหนาทพนฐาน 4 ประการของ Talcott Parson (1979) ทมา : สภางค จนทวานช, , พมพครงท 6 (กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2557), 168.

ระบบรางกายและสภาพแวดลอมทางกายภาพ (Physical) เปนระบบปฏบตการแรก

ทเกยวของกบหนาทพนฐานในเรองของการปรบตว กลาวคอ เพอเปนการรองรบการปรบตวทเกดขน เนองจากสงคมจะมระบบปฏบตการยอยทเปนระบบวาดวยเรองของรางกายและสภาพแวดลอมทางกายภาพ โดยหมายรวมถงเรองของการผลตเชงเศรษฐกจดวย

ระบบบคลกภาพ เปนระบบปฏบตการทสองททาหนาทควบคกบหนาทพนฐาน การบรรลเปาหมาย โดยระบบปฏบตดงกลาวนจะเนนในเรองของบคลกภาพ คนทเปนสมาชกของสงคมจะตองถกหลอหลอมขดเกลาใหมบคลกภาพทคดไปในลกษณะเดยวกน มองเปาหมายเดยวกน และเชอถอในอดมการณแบบเดยวกน จงจะทาใหเกดการบรรลเปาหมายได

ระบบสงคม เปนระบบปฏบตการทสามททาหนาทเกยวของกบหนาทพนฐาน ดานการบรณาการ โดยสงทเขามาจะทาใหเกดการบรณาการ กลาวคอ ตวสงคม ระบบสงคมจะเปนระบบทหลอหลอมองคประกอบตางๆ ของระบบยอยเขาดวยกน

ระบบวฒนธรรม เปนระบบปฏบตการทสททาหนาทเกยวของกบหนาทพนฐาน ในการธารงแบบแผนของสงคม เพราะการทสงคมจะสามารถธารงแบบแผนของสงคมเอาไวไดหรอการฟนฟจตใจและแรงจงใจใดๆ ของสมาชกไดนน จะตองมสงทเชอมโยงแบบแผนของสงคมเขา ไวดวยกน นนคอ วฒนธรรม

ดงนน จงสามารถสรปแนวคดเกยวกบโครงสรางหนาทของ Parson (1979) ไดดงน

สำนกหอ

สมดกลาง

20

1. แนวความคดเกยวกบองคการทางสงคม มนษยเขาไปอยในสงคมและรวมกน เปนองคการดวยความสมครใจ การตดสนใจกระทาทางสงคมของบคคลจะขนอยกบความสมพนธระหวางผกระทา (Actor) เปาหมาย (Goals) วธการทเลอกใช (Means) สถานการณทผกระทา ตองเลอกวธใดวธหนง (Situational Conditions) และตวกาหนดเชงบรรทดฐาน คอ บรรทดฐาน ทางสงคม คานยม และความคดตางๆ ทผกระทานามาใชเพอเลอกวธการทจะใหบรรลเปาหมาย

2. แนวความคดเรองระบบการกระทา ระบบการกระทาเกดขนจากการทผกระทาแสดงบทบาทตามสถานภาพทดารงอย สถานภาพและบทบาทเหลาน จะประสานสมพนธกนในรปแบบของระบบตางๆ อนเปนระบบการกระทาระหวางกน (System of Interaction) ประกอบดวยผกระทาจานวนมาก ซงมสถานภาพและบทบาททรวมกน เรยกวา ระบบสงคม แตการตดสนใจในการกระทาทางสงคมของบคคลกยงคงเปนเชนเดม คอ เกยวของกบการตดสนใจเลอกวธการไปสเปาหมาย ภายใตกฎระเบยบหรอบรรทดฐานทางสงคม คานยม ความเชอ ความคดตางๆ และจะตองนาสภาพการณตางๆ เขามาพจารณาดวย ทสาคญคอระบบยอยของสงคม ความตองการจาเปนเชงหนาท แบบแผนตางๆ ของตวแปร กระบวนการทางสงคม และลกษณะทสาคญของระบบสงคม

3. แนวความคดเรองความจาเปนพนฐานของระบบสงคม ระบบการกระทาทางสงคมมความตองการจาเปนพนฐาน 4 ประการ คอ การบรรลเปาหมาย (Goal Attainment) การปรบตว (Adaptation) การบรณาการหรอผสมผสานสวนตางๆ เขาดวยกน (Integration) และการจดการกบความตงเครยดโดยใชกฎระเบยบตางๆ (Latency)

4. แนวความคดเรองลาดบขนของขาวสารในการควบคมระบบสงคม เนองจากระบบยอยของสงคมมความเกยวของสมพนธกน จงตองมลาดบขนของการควบคมขาวสาร เพอใหความสมพนธประสานกลมกลนกน โดยระบบวฒนธรรมจะควบคมขาวสารของระบบสงคม ระบบสงคมจะควบคมระบบขาวสารของระบบบคลกภาพ ระบบบคลกภาพจะควบคมขาวสารของระบบอนทรย ตามลาดบ

5. แนวความคดเรองสอกลางการแลกเปลยน (Generalized Symbolic Media of Exchange) ระบบยอยของระบบสงคมจะมความสมพนธทงภายในระบบและระหวางระบบโดยมขาวสารเปนสอสญลกษณกลางในการแลกเปลยน ซงกระทาไดหลายแนวทาง เชน

5.1 การแลกเปลยนระหวางระบบโดยใชสอเปนสญลกษณ เชน อานาจ อทธพล และความผกพน

5.2 การแลกเปลยนภายในระบบใดระบบหน ง มลกษณะเชน เดยวกบ การแลกเปลยนระหวางระบบ

5.3 การแลกเปลยนหนาทเฉพาะของแตละระบบ เชน การปรบตว การบรรลเปาหมาย จะเปนตวกาหนดสอกลางทจะใชในระบบหรอระหวางระบบ

6. แนวความคดเรองการเปลยนแปลงทางสงคม การเปลยนแปลงทางสงคมเกดจากกระบวนการความสมพนธเกยวกบขาวสาร พลงงานภายในระบบ และพลงงานระหวางระบบตางๆ ถาหากมขาวสารและพลงงานมากเกนไป จะทาใหมขาวสารหรอพลงงานเปนผลออกของระบบมากเกนไป ทาใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมขน เชน ถาคนในสงคมมเหตจงใจมากจะทางานหรอ แสดงบทบาทมาก และอาจทาใหตนเองเกดการจดระเบยบ บทบาท บรรทดฐาน และระบบคานยม

สำนกหอ

สมดกลาง

21

ของสงคมใหม แตถาหากมขาวสารหรอพลงงานนอยเกนไป เชน ถาคนในสงคมมคานยมขดแยงกน จะทาใหเกดการขดแยงทางบรรทดฐานหรอเกดการเสยระเบยบขน กจะสงผลตอระบบบคลกภาพ และระบบอนทรย ดงนน การควบคมขาวสาร จงเปนทงแหลงทจะทาให เกดดลยภาพและ เกดการเปลยนแปลงในสงคมขนได การเปลยนแปลงทางสงคมควรเปนแบบววฒนาการ เพราะเหตผลทสาคญ คอ

6.1 ทาใหเกดการจาแนกความแตกตางระหวางระบบยอยของสงคม 6.2 ทาใหเกดการจาแนกความแตกตางในแตละระบบยอยของสงคม 6.3 ทาใหเกดการเรงในเรองบรณาการของสงคม เกดโครงสรางดานบรณาการใหมๆ 6.4 ทาใหระบบยอยของสงคมสามารถดารงอยได

Claude Levi-Strauss (1990) เสนอวา สงคมประกอบดวยระบบยอยๆ ทมการเชอมโยงเขาไวดวยกน ระบบแตละระบบมความแตกตางกนแตกมความสมพนธซงกนและกน โดยศกษาปรากฏการณทางสงคม และพบวาปรากฎการณทางสงคมแบงออกเปน 2 ระดบ คอ ระดบทเปน โครงสรางพนผว (Surface structure) และระดบทเปนโครงสรางลก (Deep structure) ซงหากจะวเคราะหโครงสรางทางสงคม จะตองทาความเขาใจโครงสรางลกเสยกอน เพราะโครงสรางลกของมนษยจะแสดงความคดทขดแยงกน มลกษณะของสองขวทตรงขามกน (Binary opposition) สงผลให Levi-Strauss เชอวา “โครงสรางของสงคมทกสงคมตองมโครงสรางลกซอนอยและ มความหมายในเชงสญลกษณซอนอยในโครงสรางนน” (สภางค จนทวานช, 2557: 152) ดงนน โครงสรางลกจงเปนตวกาหนดแบบแผนการจดระเบยบทางสงคม มนษยจดระเบยบแผบบแผนตางๆ ทางสงคม โดยอาศยโครงสรางลกทซอนอยภายในความคดของมนษย ซงไมไดเปนเพยงความคดของคนเพยงคนเดยวแตเปนความคดหรอมรดกรวมกนของสงคม

ทฤษฎโครงสราง-หนาททางสงคมของ Levi-Strauss เนนในเรองของการวเคราะหโครงสรางสงคมในระบบความหมายทคนในสงคมนนกาหนดมากกวาเกณฑความหมายทเปนสากล โดยวธการศกษาโครงสรางสงคมสามารถทาแบบชวงเวลาเดยวกนมากกวาแบบขามชวงเวลา ซงเปนการศกษาแบบตดขวางหลายสงคมในชวงเวลาเดยวกน ดโครงสรางของสงคมทงหลายได โดยไมสนชวงสมย ในขณะทการวเคราะหแบบขามชวงเวลาจะมความตอเนองและมเรองของยคสมยเขามาเกยวของ ตวอยางเชน Levi-Strauss เสนอวา การทาความเขาใจวฒนธรรมอาจศกษาได จากภาษา เพราะวฒนธรรมและภาษาเปนสงทมความคลายคลงกน หากตองการทาความเขาใจวฒนธรรมกควรทาความเขาใจบรบทของภาษาดวย และหากตองการทาความเขาใจภาษากควรเขาใจบรบทของวฒนธรรมดวยเชนกน เพราะเราไมสามารถเขาใจความหมายของวฒนธรรมไดเมออยเพยงลาพง นอกจากน ตองมการถอดรหส (Decode) จงจะสามารถเขาใจพฤตกรรมทางสงคมทสาคญของชวตทเรยกวา จตใจ อนไดแก ระบบความเชอ ความคด หรอแผนทความคด (Cognitive map) ดงนน ในบางครง การเปลยนทเกดขนในสงคมจงเปนการเปลยนแปลงแบบคอยเปนคอยไป (Transformation) เปนการเปลยนจากสภาพหน งไปอกสภาพหน งตามสถานการณ ท เกดขน (สภางค จนทวานช, 2557: 154-155)

สำนกหอ

สมดกลาง

22

Robert Merton (2003) ไดศกษาเรองโครงสราง-หนาท โดยเนนในเรองของระบบวฒนธรรม กลาวคอ การวเคราะหสงคมจะตองเนนในเรองของหนาทเปนสงสาคญ ซงการวเคราะห หนาทของ Merton มดวยกน 3 ประการ ประกอบดวย (สเทพ สนทรเภสช, 2540: 109-113)

1. ความเปนเอกภาพของหนาท (Functional Unity) คอ การกระทาทางสงคมและวฒนธรรมรวมตวกนและเปนการบรณาการทมเอกภาพของระบบสงคม

2. ระบบสงคมลกษณะสากลของทฤษฎหนาทนยม (Universal Functionalism) คอ โครงสรางทางสงคมและวฒนธรรมทเปนมาตรฐานจะตองมหนาทในทางบวกเสมอ หากมความขดแยงในระบบสงคมเกดขนหนาทในทางลบจะหมดไปหรอลดความสาคญลงไปในทสด โดยหนาททางสงคมอาจแบงไดเปน 4 ประเภท ไดแก มหนาทชดแจง มหนาทแฝง ไมมหนาทชดเจน และ ไมมหนาทอยางแอบแฝงตอบคคล กลมบคคล สงคมและวฒนธรรม

3. เรองของความจาเปนทขาดไมไดของโครงสรางและหนาท (Indispensability) คอ หากโครงสรางและหนาททดาเนนอยเกดปญหาขน กจะมโครงสรางและหนาทอนเขามาทาหนาทแทน หรอทดแทนสงเดมทขาดหายไป

นอกจากน Merton กลาววาในบางครงววฒนาการทมการปรบตวอาจไมเปนไปตามทตงใจหรอเกดการขลกขลกบาง กลายเปนการกระตกของสงคม คอ สงคมเกดสภาพทระบบไมทางานหรอทางานในทางลบ (Dysfunction) ซงกนาไปสการเปลยนแปลงได ทงน Merton ไดพดถง การหนาทไว (สภางค จนทวานช, 2557: 174) ดงน

1.หนาททางลบ (Dysfunction) คอ การทโครงสรางของสถาบนกอใหเกดผลใน ทางลบตอองคประกอบของสงคม

2.หมดหนาท (Non-Function) คอ ผลตางๆ ทเกดขนไมมความสาคญตอระบบทงท ในอดตอาจเคยมความสาคญ

3.หนาทชดแจง (Manifested Function) คอ หนาททเกดจากความจงใจ 4.หนาทแอบแผง (Latent Function) คอ หนาททเกดจากความไมจงใจ

จากการศกษาแนวคดเกยวกบโครงสราง-หนาททางสงคมสามารถสรปไดวา สงคมประกอบดวยสวนตางๆ หลายสวนประกอบกนขนมาอยางเปนระบบ โดยระบบแตละระบบในสงคมตางมหนาทของตวเองและมความสมพนธกนในแตละระบบ เชน Spencer (1903) กลาววาสงคมประกอบขนจากสถาบนตางๆ สถาบนครอบครวทาหนาทผลตและใหกาเนดสมาชกใหม ทาหนาทดแลเลยงดสมาชกใหเตบโต โดยมสถาบนศาสนาทาหนาทเปนทพงพงของสมาขก มหลกคาสอนทใหสมาขกยดถอและปฏบตตาม และเมอสมาชกมความพรอมในการทาหมาหากน สถาบนอาชพกจะเปนสถาบนในการประกอบอาชพใหสมาชกมรายไดในการดารงชพเลยงครอบครวและอยในสงคมไดตอไป ดงนนสงคมทงหมดเปนระบบหนงทแตละสวนจะมความสมพนธระหวางกน และสนบสนนซงกนและกนอยางเปนเหตเปนผล ในขณะท Parson (1979) ไดใหแนวคดวาสงคมเกดจากการกระทากจกรรมรวมกน เปนกจกรรมทกระทารวมกนเปนกลมเพอสนองความตองการ ซงแสดงใหเหนจากแบบจาลองของทฤษฎโครงสราง – หนาท ทเนนหนาท 4 ประการ การกระทาในระบบสงคมทงหมด ทเรยกวา โดยเนนของกจกรรมทมงไปสการบรรลเปาหมายหรอความตองการของระบบสงคม ไดแก การปรบตว (Adaptation) การบรรลเปาหมาย (Goal Attainment) การบรณาการ (Integration) และการรกษา

สำนกหอ

สมดกลาง

23

แบบแผน (Latency) เชนเดยวกบ Merton (2003) ทกลาววาการวเคราะหสงคมจะตองเนนในเรองของหนาทเปนสงสาคญ ถงจะมการเชอมโยงเขาสงคมเขาไวดวยกน ระบบแตละระบบมความแตกตางกนแตกมความสมพนธซงกนและกน ดงนน แนวคดเกยวกบโครงสราง-หนาท จงเปนเรองทวาดวยระบบตางๆ ภายในสงคมทมความสมพนธกนอยางเปนระบบ แตละระบบมการทาหนาททแตกตางกนออกไป แตมเปาหมายเดยวกน คอ การบรรลเปาหมายหรอความตองการของสงคม ซงผวจย นาแนวคดเกยวกบโครงสรางทางสงคมมาใชสนบสนนทมาและความสาคญของปญหาการวจย เพอทาความเขาใจโครงสรางสงคมและนามาใชในการวเคราะหสรปผล ซงไดสรปไวในตารางท 2 หนา 56

2.

สงคมท เกด ขนจากอดตถงปจจบนไดแสดงให เหนวา ส งคมนนมหลายรปแบบ บางกเปนสงคมเรยบงายผคนอาศยอยตามปาเขา อาศยธรรมชาตเปนแหลงอาหาร ดาเนนชวต กนอยางพออยพอกน ในขณะทบางสงคมกลบเปนสงคมทมความซบซอน ผคนมความเคยชน กบความสะดวกสบายจากเทคโนโลยตางๆ ทพฒนาและเจรญกาวหนาอยางตอเนอง ท งน การทสงคมนนๆ มความแตกตางกนทางสงคม สบเนองมาจากการใหความหมาย หรอการกาหนดพนทๆ นนใหแตกตางกนออกไป ซงเราอาจเรยกพนทดงกลาวนนวา พนททางสงคม (Social Space) ดวยเหตน ผวจยจงศกษาแนวคดเกยวกบพนททางสงคม โดยมผกลาวถงและใหแนวคดเกยวกบพนททางสงคมไว ดงน

2.1 ลลลทพย รงเรอง (2554) ใหความหมายของคาวาพนท ไววา พนท (Space)

หมายถง ปรมาตร รปทรง พนท ระนาบ ซงอาจเปนสองมต หรอสามมต โดยถกจากดอยทการมองวา มองในลกษณะของรปทรง (form) โครงสราง (structure) หรอใหความหมายของพน ท ใน การเปนสงทสามารถจบตองไดทางกายภาพ ทงน การใหความหมายทางดานสถาปตยกรรม และผงเมอง พนทเปนสงสาคญทมความเกยวของกบการออกแบบในทกระดบ ซงมการจดประเภท ของการใชสอยพนทในรปแบบตางๆ เชน พนท สาธารณะ (public space) พนทเชงพาณชยกรรม (commercial space) พนทอยอาศย (residential space) พนทเกษตรกรรม (agricultural space) เปนตน

จากการใหความหมายดงกลาว แสดงใหเหนวา พนททเกดขนนน เปนพนททเกด ตามสภาพความเปนจรง กลาวคอ พนทไมไดแบงประเภทตามความเหมาะสมของการจดวางองคประกอบดานพนทแตเพยงอยางเดยว แตพนทเหลานนเปนพนททถกกระทาจากผใชประโยชนทมความหลากหลายและแตกตางกนออกไปตามแตสงคมนนๆ

Henri Lefebvre (1991) ไดใหความหมายของพนท โดยแบงพนทออกเปน 3 ระดบ ไดแก

1. พนททางกายภาพ (Physical space) หมายถง พนททเปนกายภาพ เชน จกรวาล

สำนกหอ

สมดกลาง

24

2. พนทในจตใจ (Mental space) หมายถง เปนพนทตามทศนะของนกปราชญและนกคณตศาสตร ซงหมายถงการรบร พนทในจตใจ เชน ความรสกทผกพนกบพนท ความรสกสะดวกสบาย เปนตน

3.พนททางสงคมและปฏบตการทางสงคม (Social space & Social practice) หมายถง พนททถกประกอบสรางขนดวยกจกรรม ปฏบตการ โครงการตางๆ การใชสญลกษณ การสรางสงคมอดมคต (Utopia) รวมทงการทาใหเปนปรมณฑล (sphere) ซงในความสดทายน จะครอบคลมขอบเขตอยางกวางขวางนบตงแต การใชพนทในเมองททาใหเขตบางเขตกลายเปนเขตธรกจ เชน บรเวณถนนสลม ทาให ทดน มมลคามหาศาล ไปจนกระทงถงอาณาบรเวณทม การไหลเวยนของขาวสารขอมล เชน ในจอโทรทศน ทมพนททางกายภาพไมกนว แตวาในแงสงคมโทรทศนกนอาณาบรเวณกวางขวาง นบตงแตพนทของอวยวะภายในรางกายของคน ไปจนกระทง ถงจกรวาล

ภาพท 5 จดเชอมโยงของความหมายพนทของ Lefebvre ทมา : ณฐวฒ อศวโกวทวงศ,

Lefebvrian , เขาถงเมอ 17 ธนวาคม 2557, เขาถงไดจากhttp://www.spu.ac.th/architecture/files/2012/07/Representation-Meanings-and-the-Political_Nattawut-140555.pdf

จากภาพขางตนแสดงใหเหนวา ณฐวฒ อศวโกวทวงศ ไดศกษาเรองพนทและ

ใหความหมายทใหไกลออกไปจากความหมายทางกายภาพบนฐานความคดทวาสภาพแวดลอมทางกายภาพในฐานะสงทปรากฏนนเปนผลตผลของความสมพนธทางสงคม หาใชสงทเกดขนโดยตวมนเองไม (Massey, 1998) การขยายขอบเขตของชดความหมายดงกลาว ทาใหเกดความเปลยนแปลงตอความเขาใจพนท ในฐานะปฏบตการนอกเหนอไปจากพนทเชงกายภาพทมลกษณะเปนพลวตมากขนไปกวาเพยงแคมตพนทในฐานะสงทปรากฏ หากแตมความสมพนธกบพนททางจนตภาพอนๆ ไดแก พนททางสงคม พนททางการเมอง พนทตอรอง ฯลฯ กรอบมโนทศนของ พนทเหลานเปนการขยายชดความหมายของกายภาพในฐานะตวกระทา และผลลพธตอการกระทา ดวยเหตน พนทจงเปนพนฐานของชวตทางสงคมทกรปแบบของกรอบแนวคด

สำนกหอ

สมดกลาง

25

ธนภณ วฒนกล (2550) กลาววา พนททางสงคม (social space) เปนเรองของพนทความร และอานาจทไมสามารถแยกออกจากกนได และเปนเรองทตองตอกยาและผลตซาออกมาอยตลอดเวลา พนทความร และอานาจ จงเปนสารตถะของสงทเรยกวา การเมองของพนท และพนทของการเมอง เพราะฉะนน การเปลยนแปลงในทางรปแบบและหนาทของพนททหนง จงยอมมผลโดยตรงตอการไปลบลางความทรงจาในอดตทเคยเกดขนเหนอพนทนนๆ การเมองเรองพนท จงเปนการเมองทมความหมายทางประวตศาสตร เพราะประวตศาสตรทเปนอน นนมนเปนรากฐานของปจจบนท เปนอน

ไขศร ภกดสขเจรญ (2551) กลาวถงเรองพนททางสงคม โดยเปรยบเทยบการใชพนททางสงคมของประเทศตะวนตกและประเทศไทยไววา ประเทศตะวนตกนยมใชพนทโลงเปนพนททางสงคมทสาคญ เนองจากผคนมความตองการแสงแดดเพอสรางความอบอน ตลอดจนทากจกรรมอนๆ ซงทงคนในและ นอกพนท ทมความคนเคยกบพนทในระดบทแตกตางกน ตางเลอกพนทในลกษณะเดยวกน คอ การมองหาพนทโลง หรอพนททมสนามทศนทกวางไกลในการกาหนดเสนทางหรอจดทากจกรรมของตนเอง ในขณะทประเทศไทยซงเปนเมองรอนนน ชมชนในเมองทมความแออดหนาแนน มกมปญหาจราจรตลอดจนมสภาพแวดลอมของการใชยานพาหนะเปนหลกนน ไมนยมการใชพนทโลงเปนพนททางสงคมของชมชน โดยเฉพาะพนทขนาดใหญ หรอพนททางเทารมถนนสายหลกขนาดใหญทมการจราจรคบคงหนาแนน ซงลวนมสนามทศนทด มแตคนนอกทไมมความคนเคยกบพนทเทานน เชน นกทองเทยว ทยงตองพงพาสนามทศนในการสญจรและทากจกรรม เนองจากสามารถสรางความเขาใจในพนทไดงายกวา จากการมองเหนทอนๆ ทตอเนองรอบทศทางจากจด ทยนอย แตหากมความคนเคยพนทเปนอยางดแลว เชน คนในชมชนเอง กลบมแนวโนมทจะเลอกใชทางลดทมลกษณะเปนตรอกหรอซอยเลกๆ ในชมชนทลดเชอมตอเปนโครงขายภายในทรกนเฉพาะกลมเทานน ในการทากจกรรมทงสญจรและเปนพนททางสงคม พนทเหลาน มกมสณฐานทคบแคบ หรออกนยหนง มสนามทศนทจากดแตมรมเงาตอเนอง เกดเปนลกษณะของการใชพนทเลกๆ เปนกระเปาะของกจกรรมตางๆ เกาะตวเชอมกนเปนแนวยาวตามถนนซอยภายใน เปนพนทปะทะสงสรรคของผคนในชมชนอยางไมมพธรตรอง

วฒนนท แทนนล (2551) กลาววา การสรางพนททางสงคม ภายใตเงอนไขและ การจดการกบปญหาตางๆ ทเกดขน เปนการแกปญหาใหสอดคลองกบทงแนวคดและแนวทางปฏบตจงเปนภารกจสาคญในทางวชาการ คาถามแรกทจะตองตอบ คอ ทาอยางไรจงจะไดความชอบธรรมอนเปนทยอมรบจากทกฝายในพนททางสงคม ในเมอพนททางสงคมดงกลาวไดกลายเปนสนามของการแขงขนการแยงชงอานาจในเชงสญลกษณในลกษณะทแกงแยง แขงขน สงคมมความขดแยงตอกนในเรองของอตลกษณ อยในสภาวะเหมอนกบสนามแหงอานาจภายในพนททางสงคม สนามดงกลาวประกอบไปดวยกลมชาตพนธทหลากหลาย โครงสรางการเมองกรปกครอง ประเพณวฒนธรรม รวมทงการจดการโครงสรางอานาจจะตองสอดคลองกบการตอสทางสญลกษณ และกลายเปนสวนหนงในการผลตซา และสรางใหมของการตอสเชงสญลกษณ ดงนน จงนาแนวคดพนททางสงคม (Social Space) เปนกรอบในการอธบายปรากฎการณทเกดขน โดยในทางมานษยวทยามการศกษาเรองความสมพนธ ระหวางวฒนธรรมกบพนทอยางกวางขวาง งานศกษาวฒนธรรมในยคแรก มแนวโนมทมองวฒนธรรมในลกษณะแกนสารนยม (Essentialism) โดยมองวาผคนในแตละชมชนไม

สำนกหอ

สมดกลาง

26

คอยมการเคลอนยาย ผคนมความผกพนมรากเหงาทางวฒนธรรมทผกตดกบพนทอาณาเขตทแนนอน (Malki.1999 อางถงใน วาสนา ละอองปลว 2546: 6) ซงเปนการกกขงวฒนธรรมไวกบอาณาเขตหรอดนแดน จากมมมองนทาใหอตลกษณของบคคลเปนสงทไดรบออกมาจากโครงสรางทางการเมอง ศาสนาของสงคมดงกลาว และทาหนาทในการนยามบทบาททางสงคมของคน อตลกษณ (Identity) ของคนคนหนงจงมลกษณะทแนนอนตายตว หยดนงและไมเปลยนแปลง (Kellner 1986: Sorenson 1997: Lavie and Swedenburg 1996: Gilroy 1997, อางถงใน วาสนา ละอองปลว 2546: 4) แตในสงคมยคสมยใหมมมมองเชนนไดถกทาทายโดยการเพมขนของการไหลของประชากร สนคา ขอมลขาวสาร และความคดทงภายใน และขามพรมแดนการปรากฏตวของการอพยพมวลชนทวโลก ในงานของ Gupta and Ferguson (Gupta and Ferguson 1999a. 199b. อางถงใน วาสนา ละอองปลว 2546: 5) ไดนาเสนอมมมองเกยวกบความสมพนธ ระหวางวฒนธรรมกบดนแดน (Place) ซงไดทะลายมมมองทวฒนธรรมผกตดตายตวกบดนแดน (Deterritorialized culture) และนาเสนอ ถงความไมตอเนอง (Disjuncture) ของดนแดนและวฒนธรรม การมองวฒนธรรมจงไมสามารถยดตดกบขอบเขตของรฐชาตได ซงปรากฏใหเหนเดนชดในกรณของผคนทมชวตขามพรหมแดนของชาต (Border crossings) ซง Gupta and Ferguson เสนอวาคนทเคลอนยายเหลานจะมจนตนาการเรองดนแดน (Imagined community) ซงดนแดนในจนตนาการของคนเหลานเกดจากการใชความทรงจาของดนแดนมา สรางโลกทางจนตนาการใหมในทอยใหม

อวกา หาญพานช (2555) กลาววา พนททางสงคม หมายถง พนทหรอสภาพแวดลอม ทมนษยกลมหนงกลมใดมาใชชวตอยรวมกน ภายใตแบบแผนหรอวธการและกฎเกณฑเดยวกน และเกดสภาวะทางสงคมขนในกาละและเทศะรวมกน เพอการดาเนนชวตและการปฏสมพนธกนภายในสงคม

กลาวโดยสรป ความหมายของพนททางสงคม จงหมายถง พนททเกดขนตามสภาพความเปนจรงของโครงสรางของพนท โดยพนททางสงคมตางมความหมายแตกตางกนตามแตผทเขาไปใชพนท ซง Lefebvre (1991) ไดแบงพนทออกเปน 3 ประเภท คอ พนททางกายภาพ พนท ทางจตใจ และพนททางสงคมและปฏบตการทางสงคม จนมการสรางพนททางสงคมเกดขน เพอรองรบการใชพนทในกลมสงคมของตน

2.2 รปแบบของพนททางสงคม คอ การเผชญหนา การประสาน และการเกดขนใน

ชวงเวลาเดยวกน กลาวคอ สงตางๆ ทเกดขนในรปแบบของพนททางสงคมอาจไมไดเปนสงทเกดขนตามธรรมชาตหรอสงคมเพยงอยางเดยว แตเกดขนจากการประสานรวมมอ ความขดแยง หรอการแสวงหาผลประโยชน สงตอบแทนตางๆ เพอตอบสนองความตองการของสงคม ซงสงผลใหเกดรปแบบของพนททางสงคม ดงน (ภรทต ไชยเศรษฐ, 2547: 14-20)

2.2.1 กจกรรมทางสงคมทมความแตกตางกน สงผลใหเกดพนททมความเหมอนกน

ในสวนของตนเอง แตแตกตางจากสวนอนๆ เกดเปนขอบเขตของสวนของพนท เชน การสรางความเปนยานตางๆ ไมวาจะเปนยานโรงงานอตสาหกรรม ยานธรกจ ยานทพกอาศย และยานอนๆ เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

27

(ภรทต ไชยเศรษฐ, 2547: 16) ซงแสดงใหเหนวากจกรรมทแตกตางกนของคนในสงคม สรางความขดแยงของการใชพนท รปแบบของพนททางสงคมดงกลาวจงเปนรปแบบพนทแหงความขดแยง ทงน ลกษณะของความขดแยงโดยทวไปจะเกดลกษณะของกลม (Lefebvre, 1991 อางในภรทต ไชยเศรษฐ, 2547: 17-18) ดงน

1. กล ม ท มปฏ ก รยา เป นกล ม ท มลกษณะตรงข าม กบ โครงการใด โครงการหนง กลาวคอ เกดขนเพอปองกนพนทของตนเองทมสทธอย เชน บาน สวนสาธารณะ ธรรมชาต เปนตน

2. กลมเสรนยม/สดขว เปนกลมทมลกษณะตรงขามกบกลมโครงการ กลาวคอ เกดขนเพอแสดงการยดครองพนทโดยการกระทาใหร ใหเหนทนนยมหรอผลประโยชนทางธรกจ หรอเปนสงทเกดจากนกพฒนา

นอกจากน แนวคดเรองพนทแหงความขดแยงของ Lefebvre (1991) ยงสอดคลองกบแนวคดของ Rosaly Deutsche (สธารน คณผล, 2541) ทเสนอวา ตราบใดทพนททางสงคมยงเปดโอกาสใหกบการนยามใหมอยตลอดเวลา พนทนนจะดารงความเปนพนททางสงคมทมการผลตการสรางทางสงคมทแทจรงอยได ดงนน ความขดแยง การแบงแยก และความไมรจกพอจงไมไดเปนสงททาลายพนททางสงคม แตเปนเงอนไขของการดารงอยของพนททางสงคม

2.2.2 Lefebvre (1991) ไดกลาวถงผลประโยชนในลกษณะ (Term) ของ Marx

ทกลาวถงผลผลตทเปนสนคาและผลประโยชนทดารงอยในพนท กลาวคอ สนคาหรอผลประโยชนเปนสงทอยในพนทและครอบครองตาแหนงพนทนนๆ (ภรทต ไชยเศรษฐ, 2547: 18) ซงเครอขายของการแลกเปลยนสนคาทถกสรางขนและมความหมายชดเจน ไดแก เครอขายการเดนทาง เครอขายการซอขาย ทศทางการไหลของเงน การเคลอนยายทน และการเชอมโยงระหวางสนคาหรอผลประโยชนเขาดวยกนกอใหเกดการปฏบตการทกาวขามพนท ดวยเหตน พนทแหงผลประโยชน จงอาจนยามไดวาเปนสงทถกสรางขนมาอยางเฉพาะเจาะจง ลกษณะของความสาคญของคตรงขามระหวางการแลกเปลยนและการใชประโยชน ระหวางเครอขายระดบโลก และการกาหนดการตดสนใจในระดบทองถนในการผลตสงของบรโภค ในเชงกระบวนการนนคตรงขามเหลานไดเปลยนไปเปนการจดการพนทในดานผลประโยชน เปนพนททไมไดดารงอยเพอตวเอง แตเปนพนทของสนคาผลประโยชน ทมผลของกจกรรมการผลต สนคาทกอยางเปนผลผลต ดงนน การผลตสรางความหมายใหกบพนท จงเปนการสรางผลผลตเพอใหเกดการแยงชงผลประโยชนในพนทนนๆ ดวยเชนกน

สำนกหอ

สมดกลาง

28

2.2.3 Michel Foucault (1967) กลาววา พนทเปนความหมายหลากหลายของ

กจกรรมและความหมายหลายของอาณาเขต โดยเสนอแนวคดเกยวกบพนทของความเปนอน (Heterotopia, Different spaces, Other spaces) พนทเปนสงทไมสามารถแยกออกจากกนได แตจะเปนพนททมความซอนทบกนกบพนทเดม หมายถง เมอเวลาผานไปจะมการสรางพนทใหมขนมาแทนพนทเดม โดยทพนทเหลานนไมไดถกลดความหมายแตจะมโครงสรางของการจดการพนทนนอยเสมอ เปนชดของความสมพนธทถกกาหนดแลว และเรยกวา ปฏบตการทางวาทกรรม (Discourse practice) โดย Foucault ได เสนอ เกณฑ การพ จารณ าพน ท ของความ เป น อน (Heterotopia) ไว 6 เกณฑ ดงน

เกณฑ ท 1 พนทของความขดแยง (Crisis heterotopia) เปนพนทพเศษสาหรบบคคลทอยในชวงวกฤตของชวต โดยสงคมแตละสงคมจะมการสรางสถานทในลกษณะทเปนพนทเฉพาะ เปนพนทศกดสทธ หรอตองหาม เพอใหปจเจกชน หรอตวบคคลแตละคนทอยในชวงวกฤตสามารถพกอาศยอยในพนทนนได โดยไมไดอาศยหรอฝงตวอยในพนทนนเพยงพนทเดยว เชน พนทของความเบยงเบน (Deviation heterotopia) เปนพนทพเศษอกพนทหนง ซงเปนพนทพเศษสาหรบกลมคน หรอบคคลทเบยงเบนจากมาตรฐาน บรรทดฐานบางอยางของสงคม สงผลใหเขาเหลานนถกจากดบรเวณ โดยพนทและทอยอาศย เชน โรงพยาบาลจตเวช เปนตน

เกณฑท 2 Heterotopia ไดสรางพนทขนมาโดยกาหนดไวซงหนาท (Precise and Determined function) ทมความแตกตางกนไป และมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เชน สสานในอารายธรรมตะวนตก เปนตน

เกณฑท 3 Heterotopia สามารถสรางพนทตางๆ ทมลกษณะแตกตางกน หรออาจกลาวได วาพน ทด งกลาวมความขดแยงกน โดยนาพน ทนนมาจด เรยงวางเคยงค (juxtaposing) จนกลายเปนพนทในสถานท เดยวกน เชน โรงภาพยนตร สวนแบบตะวนออก สวนเปอรเซย เปนตน

เกณฑท 4 Heterotopia สามารถเชอมโยงชวงเวลาตางๆ ทงเวลาแบบใหมและเวลาแบบดงเดม ผานการผสมผสานเวลา ไมวาจะเปนรปแบบพนทของการเพมพนสะสมเวลา (accumulating time) เชน หองสมด พพธภณฑ เปนตน นอกจากน ยงมพนทในอกลกษณะหนงซงมลกษณะตรงกนขาม กลาวคอ เวลาไหลลน ไมแนนอน หรอชวคราว เชน เทศกาล งานวด เปนตน

เกณฑท 5 Heterotopia ในรปแบบทเกดขน อาจประกอบไปดวยรปแบบทลกษณะเปดและปดในตวเอง กลาวคอ บางครงเปนพนททแยกออกไปอยอยางโดดเดยว แตในขณะเดยวกนกสามารถเขาไปไดดวยเชนกน ซงพนทพเศษนจะมลกษณะแตกตางจากพนทอนๆโดยทวไป ไมสามารถเขาไปไดอยางอสระเหมอนพนททวไป เนองจากพนทเหลานจะมการควบคม ผานกฎระเบยบ จารต ประเพณ หรอวฒนธรรมตางๆ เชน วด โบสถ มสยด เรอนจา คายทหาร โรงแรมมานรด เปนตน

เกณฑ ท 6 Heterotopia ทาหนาทในความสมพนธกบพนท อนๆ ซงอย ขางนอก โดยเปนพนททมการกาหนดวฒนธรรมและแสดงตวเองในฐานะเปนจลจกรวาลทสะทอนรปแบบทางวฒนธรรม หรอระเบยบทางสงคมของสถานทจรงนนๆ กลาวคอ การสรางพนทแหงภาพ

สำนกหอ

สมดกลาง

29

ลวงตา (Illusion) กบพนทการทดแทนหรอชดเชย (Compensation) โดยพนทแรกเปนการแสดงใหเหนถงพนทในชวตประจาวนของมนษยทไมสามารถแสดงออกได ถกกดกนหรอตาหน และไมไดรบ การยอมรบทางสงคม เชน ซองโสเภณ ขณะทพนทในสวนทสองจะเปนพนทของความเปนอน โดยอาจจะเปนพนททมความสมบรณ หรอตรงขามกนอยางสนเชง ซงเปนการคงไวซงความสมพนธทางสงคมและความคนเคยทางวฒนธรรม และสรางความแตกตางไมใหถกกลนไปกบสภาพแวดลอม

จากการเสนอแนวคดของ Foucault เกยวกบพนทของความเปนอน แสดงใหเหนถงการใหความหมายของพนททางสงคมทแตกตางออกไป จากเดมทการใหความหมายดานพนท จะมงเนนในรปแบบของการใชประโยชนจากพนทนนๆ กลายเปนเรองของการทาความเขาใจ และตงขอสงเกตในการศกษาเหตการณหรอปรากฏการณทเกดขนในพนทนน ซงอาจเปนการใหความหมายของพนทในบรบททกวางขน

จากการศกษารปแบบของพนททางสงคมนน ผวจยสามารถปสรปไดออกเปน 3 รปแบบ ไดแก พนทแหงความขดแยงและพนทแหงผลประโยชนตามแนวคดของ Lefebvre (1991) ซงรปแบบพนทแหงความขดแยงเปนรปแบบพนททเกดจากกลม 2 กลม ทมแนวคดและมมมอง ทแตกตางกน เปนความพยายามในการใชพนทตามรปแบบหรอแนวคดของกลมตนเอง ขณะทพนทแหงผลประโยชน เปนรปแบบพนททเกยวของการกจกรรมการผลต ผใชพนทมการตดตอประสานงาน มการแลกเปลยนสนคาตางๆ ทงน เพราะตางฝายตางกมผลประโยชนรวมกน และรปแบบพนทแบบ ทสามทผวจยหยบยกมา เปนพนทแหงความเปน อนตามแนวคดของ Foucault (1967) เปนความหมายหลากหลายของกจกรรมกลายเปนเรองของการทาความเขาใจและตงขอสงเกต ในการศกษาเหตการณหรอปรากฏการณทเกดขนในพนทนน ซงอาจเปนการใหความหมายของพนทในบรบททกวางขน เชน พนททมทงการเปดและปดตนเอง อยางโบสถ วด หรอมสยด

2.3 การปฏบตการทางสงคมเปนระบบ ระเบยบ แบบแผนทางสงคมทสะทอนใหเหน

และรบรไดจากวธปฏบต กจกรรมตางๆ ทเกดขนอยางมแบบแผน กอใหเกดการตดตอสมพนธกนของคนในพนท จนกลายเปนรปแบบทางวฒนธรรมหรอรปแบบของวถชวตประจาวนของคนในสงคมขน ทงน จะมความหลากหลายและความแตกตางกนตามแตบรบทของพนท โดยอาจคงรปแบบทางสงคมรปแบบเดมหรอสรางรปแบบใหม ซงเปนการผลตแบบแผนการปฏบตทางสงคมชดใหมขนมาภายใตการผลตซาแผนเดมทสงคมรบร (สมชาย ศรสนต, 2554)

จากการศกษางานเขยนของ Lefebvre เรอง Everyday life in modern world (อางในลลลทพย รงเรอง, 2554: 15) ไดแบงรปแบบความสมพนธของปฏบตการทางสงคมทเกดขนในพนทไว 3 ประเภท คอ

1. พนทปฏบตการ (Spiritual practice) หมายถง ปฏบตการทางสงคมตางๆ ทถกกาหนดใหอยในพนททางกายภาพ เปนพนทแหงการรบร (Perceived space) อนเกดจากการปฏบตการ มรปแบบกจกรรมทเกดขนในชวตประจาวน ตวอยางเชน พนทของการทางานกบพนทของเวลาวาง ซงอาจแตกตางกนไปตามลกษณะทางสงคมของบคคล (กาญจนา แกวเทพ, 2544: 574)

สำนกหอ

สมดกลาง

30

2. การสรางภาพแทนความจรงของพนท (Representations of space) หมายถง พนททมอยในความคดของผคน เปนพนททเกดขนจากการปฏบตการ รปแบบกจกรรมทถกกาหนดขน จากรฐสวนกลาง หรอรปแบบการพฒนาพนทสมยใหม เพอเขามาใชประโยชนพนทจากการคดพนทขนมา (Conceived space) เชน สถาปนกจะใชความรความเขาใจสาหรบการจดการใชประโยชน ในแงมมตางๆ ของพนท โดยพจารณาจากสวนประกอบของพนท (เพงอาง: 574)

3. พนทแทนภาพความจรง (Representational of space) หมายถง สญญะหรอรหสตางๆ ทเกยวของกบพนท (ศรพร บวพนธชน, 2549: 145) ซงการสรางความหมายของพนทน จะมการตอสและเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เปนพนททเกดขนจากปฏบตการ รปแบบกจกรรม ทมการสรางสญลกษณขนเพอเขามาใชประโยชนจากพนทนนๆ (Lived space)

กลาวโดยสรป รปแบบความสมพนธตามแนวคดของ Lefebvre ดงกลาวขางตนน จะไมสามารถแยกออกจากกนได โดยจะมความเกยวเนองและสมพนธกนบนพนท ซงแสดงใหเหนวาการปฏบตการบนพนททางสงคมทาให เกดการสรางกจกรรมทสะทอนใหเหนรปแบบของวถชวตประจาวน และวถชวตของสงคมโดยรวม ทมทงในดานของความเชอ การกระทา และการสรางพนททางสงคมขนมา

ดงนน จากการนาเสนอแนวคดเกยวกบพนททางสงคมดงกลาว อาจสรปไดวา ทกหนทกแหงในสงคม สามารถประกอบสรางขนเปนพนททางสงคม (Social space) ไดทงสน นนเพราะพนททางสงคม คอ พนทหรอสภาพแวดลอมทมกลมสมาชกใชชวตอยรวมกน ภายใตแบบแผนหรอวธการและกฎเกณฑเดยวกน มการกระทากจกรรมรวมในสงคมเกดเปนพนททางสงคม มรปแบบของพนทแตกตางกนตามแตการปฏบตการบนพนทของสงคมดงกลาว หากวามปฏบตการทางสงคมตางๆ เกดขนในบรเวณใดจะถอพนทนนมการใชพนททางสงคมเกดขน จากแนวคด ทางการศกษาและนยามตางทเกยวของกบพนททางสงคม แสดงใหเหนวาเราสามารถทเขาถงความหมายและทาความเขาใจเกยวกบพนททางสงคมไดหลากหลายระดบและความหมายขนอยกบบรบทหรอมตทจะกลาวถง ทงความหมายทเปนรปธรรม และความหมายทเปนธรรม ซงผวจยนาแนวคดเกยวกบพนททางสงคมมาใชในการสนบสนนทมาและความสาคญของปญหา วตถประสงค การวจย กาหนดแนวคาถามเพอการสมภาษณ และการวเคราะหขอมลตามตารางท 2 หนา 56

3.

แนวคดเกยวกบเครอขายทางสงคมเปนแนวคดทไดรบการพฒนามาจากนกสงคมวทยาเพอใชเปนอกทางเลอกหนงในการศกษาสงคม โดยเครอขายทางสงคมจะประกอบไปดวยบคลล ท มความสมพนธ ซ งกนและกนตามบทบาทหรอหนาท ทแตละคนหรอคความสมพนธมอย ทงน แตละบคคลอาจไมไดมบทบาทเพยงบทบาทเดยว หากแตมบทบาทหลายบทบาททตองดาเนนไป ความสมพนธของบคคลจงขนอยกบพนฐานการรบรและการตดสนใจในการแลกเปลยนซงกนและกนระหวางคความสมพนธทงทางดานวตถและจตใจ (ภทรกร พลพนาธรรม และคณะ, 2553: 11) ดงนน สาหรบแนวคดเกยวกบเครอขายทางสงคมผวจยจงไดศกษาคนควา โดยมรายละเอยดดงตอไปน

สำนกหอ

สมดกลาง

31

3.1 Jeremy Boissevain (1974) ให ค าน ยามของคาวา เครอข ายทางส งคมไวว า

เครอขายทางสงคม หมายถง ความสมพนธทางสงคมของบคคล ทมการตดตอสอสารและแลกเปลยนผลประโยชนซงกนและกน (ภทรภร พลพนาธรรม และคณะ, 2553: 12)

Popenoe (1986) เครอขายสงคมอาจเปรยบไดกบภาพของจดตางๆ ทมการเชอมโยงกนดวยเสนตรงหลายๆ เสน จดคอบคคล และเสนตรงคอสายสมพนธ บคคลแตละคนจงเปนเสมอนจดศนยกลางทมสายสมพนธกบจดหรอบคคลอนทมสายสมพนธกบจดหรอบคคลอนๆ ตอไปทบคคลตรงจดศนยกลางไมรจก (ศรพงษ บญถก, 2544: 9)

Bancs (1986) เสนอแนวคดในการศกษาเครอขายทางสงคมวา ความสมพนธทางสงคมกอใหเกดเครอขายรวมและเครอขายยอย ซงเครอขายยอยกคอ ความสมพนธสวนหนงในหลายๆ สวน ของเครอขายรวม โดยทเครอขายนนตองตงอยบนพนฐานหลกเกณฑเดยวกบเครอขายรวม หลกเกณฑนอาจตงอยบนพนฐานความสมพนธทางดานเศรษฐกจ เครอขายญาต การเมอง หรอระบบยอยอนๆ ของสงคม เครอขายรวมเปรยบเสมอนระบบสงคมใหญและเครอขายยอยเปรยบเสมอนระบบสงคมยอย ในการศกษาเครอขายเราอาจศกษาเครอขายยอยได นอกจากนน Bancs ยงไดเสนอเกยวกบเครอขายตรงและเครอขายออม โดยใหความหมายเครอขายตรงวา หมายถงการตดตอโดยตรงของบคคลทมกบผ อน ไดแกครอบครว ญาตพนอง เพอนบาน และผรวมงาน ซงบคคลเหลานมกมการตดตอกนสมาเสมอ สวนเครอขายออมนน Bancs ใหความหมายเพมเตมวา เปนการเกยวของตดตอของบคคลทมตอผอนทางออม โดยทบคคลทเปนจดศนยกลางอาจไมรจกบคคลนนโดยตรงแตสามารถตดตอผานสมาชกทอยในเครอขายของตนได แนวคดของ Bancs ชวยใหเหนเสนโยงใยความสมพนธระหวางบคคลไดชดเจนวา มการตดตออยางไร ผานใครบาง แตจะไมเหนความแนนแฟนของความสมพนธดงกลาว เพราะคนทตอตอกนโดยตรงอาจจะไมใชคนทอยใกลชดสนทสนม (พมพวลย ปรดาสวสด และวาทน บญชะลกษ, 2533: 349-351)

Alter และ Hage (1993) กลาววา เครอขาย คอ รปแบบทางสงคมทเปดโอกาสใหเกดปฏสมพนธระหวางองคกร เพอแลกเปลยน มการสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนและการรวมกนทางาน (นฤมล นราทร, 2543: 6)

ชาตชาย ณ เชยงใหม (2533: 209-214) ไดอธบายความหมายของเครอขายทางสงคมไววา เครอขายทางสงคม หมายถง ความสมพนธทงหมดของคนในสงคมทกลมบคคลมตอกน โดยคณลกษณะของความสมพนธทเกดขนสามารถอธบายพฤตกรรมของบคคลเหลาน ซงประกอบ ขนดวยความสมพนธทางสงคมทงหมด การเรยนรของบคคล หรอกลมหนวยงาน องคกรใดกตาม ทมความสมพนธเกยวของกบเครอขายทางสงคมกนในรปแบบตางๆ เชน ความสมพนธทางเครอญาต เพอน และความสมพนธในฐานะของบคคลหรอองคกรทมปญหา มกจกรรมทปฏบตทางสงคมรวมกนทจะทาใหชมชนสามารถดารงได

นฤมล นราทร (2543: 6) อธบายวา เครอขาย หมายถงกลมของจดตางๆ ทเชอมโยง ตอกนดวยเสน ซงจดตางๆ ทกลาวถงนน คอ บคคลหรอกลมคน และเสนทเชอมตอกน คอ ความสมพนธทบคคลหรอกลมคนตางๆ มตอกน

สำนกหอ

สมดกลาง

32

ศรพงษ บญถก (2544: 9-10) อธบายวาเครอขายทางสงคม หมายถง กลมของความสมพนธทบคคลกลมหนงมตอกนและกน ลกษณะของความสมพนธทเกดขนสามารถนาไปใชอธบายพฤตกรรมของบคคลเหลานได Mitchell (1969) หรออกความหมายหนงคอ ชดของการเชอมโยงซงกนและกนระหวางบคคลทกอใหเกดสายใยผกพนในครอบครว เพอนและคนรจกในชวงชวตของคน เปนความสมพนธทางสงคมระหวางกนและกนของบคคลตางๆ ทอยในเครอขายสงคมนนเปนความสมพนธในทกดานทบคคลทงหมดในเครอขายสงคมมตอกน ทงระบบเศรษฐกจ การแตงงาน เครอญาต การเมอง และอนๆ สวนพฤตกรรมทกอใหเกดความสมพนธทางสงคมขน ไดแก การไป มาหาส การเยยมเยยน การปรกษาหารอ การชวยเหลอซงกนละกน เครอขายสงคมของบคคลหนงๆ จงเปรยบเสมอนสวนหนงของสงแวดลอมทางสงคมของบคคลอนๆ ในเครอขายสงคม ซงสามารถสงผลกระทบตอพฤตกรรมของผอนดวยเชนกน ความสมพนธทางสงคมทบคคลมตอกนและกนภายในเครอขาย เมอเรมจากบคคลทเปนจดศนยกลางกจะขยายวงกวางออกไปไดหลายปรมณฑลตามขนตอนของวงจรชวต สถานภาพและบทบาทของบคคลนน จนเกดปญหาขนวาเมอจะทาการศกษาเครอขายสงคม จะมวธการใดบางทจะชวยระบขอบเขตของเครอขายสงคมนนได

พระมหาสทตย อาภากโร (2547: 6) ใหคานยามของเครอขายทางสงคมวา หมายถง ความสมพนธในสงคมมนษย ทงในระดบปจเจกบคคล ปจเจกบคคลกบกลม กลมกบกลม และกลมเครอขาย โดยเปนการอธบายพฤตกรรมและความสมพนธทเกยวของกบสงตางๆ เชน กจกรรม การสอสาร ความรวมมอ การพงพาอาศย การแลกเปลยนเรยนร ซงเปนความสมพนธทมโครงสรางและมความหมายหลาย

อาภรณ ภวทยาพนธ (2550: 7) กลาวถงเครอขายวาเปนการเชอมโยงของกลมคน หรอองคการทสมครใจจะแลกเปลยนขาวสารหรอกจกรรมรวมกน มการจดระเบยบโครงสรางของ คนในขายดวยความเปนอสระเทาเทยมกนภายใตพนฐานของความเคารพสทธเชอถอ เอออาทรซง กนและกน ตลอดจนมการจดระบบใหกลมบคคลหรอองคกรทเปนสมาชกดาเนนกจกรรมบางอยางรวมกน เพอนาใหบรรลเปาหมายเดยวกน

จากความหมายของเครอขายทางสงคมขางตนนนสามารถสรปไดวา เครอขาย ทางสงคม หมายถง รปแบบความสมพนธทางสงคมของบคคล กลมคน กลมสงคม องคกร หรอหนวยงานตางๆ ทมการกระทากจกรรมรวมกน มความสมพนธทางสงคมระหวางกนและกนในรปแบบตางๆ ไมวาจะเปนการตดตอสอสาร การใหความรวมมอ การมสวนรวม การพงพาอาศยซงกนและกน การแลกเปลยน ตลอดจนการเรยนร โดยมเปาหมายหรอลดมงหมายรวมกน

3.2 รงโรจน เพชระบรณน (2546: 22) องคประกอบของเครอขายม 4 องคประกอบ ดงน 1. สมาชก เพราะเครอขายทางสงคมจะตองเรมตนจากสมาชก และเมอเครอขายใด

มสมาชกเปนจานวนมาก จะมการจดแบงหนาทเปนคณะกรรมการเพอทาหนาทในการจดการและประสานงานตางๆ

สำนกหอ

สมดกลาง

33

2. กรรมการ คอ ผประสานงาน เพอใหเกดการนาเครอขายทางสงคม จงจาเปนตองมผประสานงานเพอใหเกดการจดการทดตอกระบวนการททาใหสมาชกสามารถนาพาเครอขายใหขบเคลอนตอไปได

3. เปาหมาย คอ วตถประสงค เปนสงทมความสาคญเชนกน เนองจากการเขารวมและคงอยเปนเครอขายทางสงคมของสมาชกจะตองมเปาหมายและวตถประสงคอยางชดเจน และสามารถตอบสนองความตองการหรอภารกจของตนเองหรอองคกรได

4. กจกรรมเครอขาย เปนสงทจะตองมอยางตอเนองและเนนการมสวนรวมของสมาชก

พระมหาสทตย อาภากโร (2548: 6) และเสถยร จรรงสมนต (2549) กลาววาองคประกอบทสาคญของความเปนเครอขายมดวยกน 5 องคประกอบดงตอไปน

1. หนวยชวตหรอสมาชก ถอเปนองคประกอบหลกและเปนพนฐานสาคญของความเปนเครอขาย เนองจากหนวยชวตหรอสมาชกแตละปจเจกบคคลนจะสรางระบบปฏสมพนธ มการดาเนนการสานตอความสมพนธเพอหาแนวรวมในการสรางสรรคสงตางๆ ใหเกดการดารงอยรวมกนตามหลกธรรมชาต มการพงพาอาศย ตลอดจนสรางกระบวนการทมตอเนอง

2. จดมงหมาย เปนองคประกอบทสาคญอกประการหนง เพราะหากวาบคคล กลม องคกร มารวมกนเพยงเพอทากจกรรมอยางใดอยางหนงโดยไรความมงมนหรอจดมงหมายรวมกน ความสมพนธดงกลาวมอาจกลาวไดวาเปนเครอขาย เพราะความเปนเครอขายจะตองมความหมายถง “การรวมกนอยางมจดหมาย” เพอทากจกรรมอยางใดอยางหนง โดยมวตถประสงคและกระบวนการเพอใหบรรลจดมงหมายนน

3. การทาหนาทอยางมจตสานก การทแตละหนวยชวตหรอการทแตละบคคลจะมารวมกนนน สงทจะยดสงตางๆ เขาดวยกน มการทาหนาทตอกนอยางมจตสานก เพราะหากขาดจตสานกตอสวนรวมแลว กระบวนการนนจะเปนเพยงการจดตงและเรยกรองหาผลประโยชนตอบแทนเทานน กลาวคอ เมอพบปญหาหรอตองการทจะพฒนาและเปลยนแปลงสงใดสงหนง จตใจทมงมนซงเปนปจจยภายในของแตละบคคล ยอมเปนแรงขบเคลอนทนาไปสการคดวเคราะหและการคนหาวธ เพอแกไขปญหานนๆ มการแสวงหาแนวรวมอดมการณ สรางพลงอานาจในการตอรองหรอการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน จนกลายเปนองคกรเครอขายททกฝายตางกมความไววางใจตอกน ทงน เพราะความเปนเครอขายนน สามารถทจะตอบสนองกระบวนการแกไขปญหาไดมากกวา

4. การมสวนรวมและการแลกเปลยน ในองคประกอบของความเปนเครอขาย เนองจากสงสาคญทขาดมไดของเครอขายทางสงคม คอ การมสวนรวม การพงพาอาศยและ การแลกเปลยนเรยนร การมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของสมาชกจะเปนปจจยทหนนเสรมใหเครอขายนนมพลงการมสวนรวมจะทาใหสมาชกรสกวา ตนเองเปนสวนหนงของเครอขาย ชวยให ทกฝายหนหนาเขาหากนและพงพากนมากขน นอกจากนยงจะนาไปสการใหและการรบ รวมถงการระดมทรพยากรเพอใหภารกจทเครอขายดาเนนการรวมกนนนบรรลถงเปาหมาย การแลกเปลยนเรยนรจงเปนทงแนวคด กระบวนการและวธการของการจดการเครอขาย เปนกระบวนการสรางขอมลทตอเนอง เพราะถาไมมกระบวนการแลกเปลยนเรยนรรวมกนทมาจากการมสวนรวมแลว พฒนาการของเครอขายจะเปนไปอยางชาๆ และอาจถดถอยลงกเปนได

สำนกหอ

สมดกลาง

34

5. ระบบความสมพนธและการสอสาร กลาวคอ ขอมลและการสอสารระหวางกน โดยกระบวนการสอสารนนจะชวยใหสมาชกในเครอขายเกดการรบร เกดการยอมรบในกระบวนการทางาน และชวยรกษาสมพนธภาพทดตอกน ความสมพนธทเกดจากการตดตอสอสารทตอเนองเชนนเปนองคประกอบทสาคญของเครอขาย ถาระบบความสมพนธมไดรบการตอบสนองหรอขาดการตดตอแลว ความเปนเครอขายกอยในภาวะทเสอมถอย ดงนน การพฒนาระบบเครอขายจะตองยดหลกการของความสมพนธและการสอสารระหวางกน

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2543: 36-43) กลาววา องคประกอบของเครอขายมองคประกอบทสาคญ 7 องคประกอบ ดงน

1. การรบรมมมองรวมกน กลาวคอ สมาชกทเขามาอยในเครอขายทางสงคมรวมกนจะตองมความรสกนกคดและการรบรรวมกนถงเหตผลการเขารวมเปนเครอขาย เชน มความเขาใจ ในปญหาและมสานกในการแกไขปญหารวมกน มประสบการณในปญหารวมกน มความตองการ ความชวยเหลอในลกษณะทคลายคลงกน เปนตน ซงจะสงผลใหสมาชกของเครอขายเกดความรสกผกพนในการดาเนนกจกรรมรวมกน การรบรรวมกนจงถอเปนหวใจสาคญของเครอขายทางสงคม ททาใหเครอขายมความตอเนอง เพราะหากสมาชกไมมความเขาใจในการเขารวมเปนเครอขาย จะทาใหการประสานงาน และการขอความรวมมอในการดาเนนการเปนไปอยางยากลาบาก แตมไดความหมายวาสมาชกของเครอขายไมสามารถจะมความคดเหนแตกตางกน เพราะมมมอง ทแตกตางยอมมประโยชนชวยใหเกดการสรางสรรคในการทางาน แตความคดทแตกตางนสมาชกเครอขายตองยอมรบซงกนและกน

2. การมวสยทศนรวมกน เปนการมองเหนภาพของจดมงหมายในอนาคตรวมกนระหวางสมาชกในกลม การรบรเขาใจถงทศทางเดยวกนและการมเปาหมายทจะไปดวยกนจะ ชวยทาใหขบวนการเคลอนไหวมพลง เกดเอกภาพและชวยบรรเทาความขดแยงอนเกดจากมมมองความคดทแตกตางลงไปไดในทางตรงขาม เมอใดทวสยทศนหรอเปาหมายสวนตวขดแยงกบวสยทศนหรอเปาหมายของเครอขายพฤตกรรมการปฎบตของสมาชกกจะเรมแตกตางจากสงทสมาชกเครอขายกระทารวมกน

3. การเกดผลประโยชนและความสนใจรวมกน กลาวคอ เครอขายเกดจากสมาชก ซงสมาชกแตละคนยอมมความตองการของตนเอง แตความตองการเหลานนจะไมสามารถบรรล ผลสาเรจไดหากสมาชกตางคนตางอย การรวมเปนเครอขายจงตองตงอยบนฐานของผลประโยชน ท มรวมกน ซงผลประโยชน ในทนครอบคลม ทง ผลประโยชน ท เปนตวเงนและไม ใชตวเงน เชน เกยรตยศ ชอเสยง การยอมรบโอกาสในความกาวหนา ความสขความพงพอใจ เปนตน เพราะฉะนนแลวการดงใครเขามามสวนรวมในขบวนการเครอขายจาเปนทจะตองคานงถงผลประโยชนทจะไดรบจากการเขารวม แมผลประโยชนทแตละคนไดรบอาจมากนอยแตกตางกน แตทกคนไดรบผลประโยชน แตเมอใดกตามทสมาขกเสยผลประโยชนมากกวาได สมาชกดงกลาวกจะเรมถอยตวเองออกจากเครอขายไป ขณะเดยวกนเมอสมาชกไดรบการสนองตอบตอความตองการ ทมอยางสมบรณแลว เขากจะออกไปจากเครอขายในทสด

4. การมสวนรวมของสมาชกเครอขายอยางกวางขวาง กลาวคอ การมสวนรวมของสมาชกในเครอขายนบเปนกระบวนการทสาคญมากในการพฒนาความเขมแขงของเครอขาย

สำนกหอ

สมดกลาง

35

เพราะกระบวนการมสวนรวมทกฝายในเครอขายยอมเปน เงอนไขททาใหเกดการรวมรบรรวมคด รวมตดสนใจและรวมลงมอกระทาอยางเขมแขง สถานะของสมาชกในเครอขายจงควรเปนไปในลกษณะของความเทาเทยมกน (Equal status) ในฐานะของหนสวน (Partner) ของเครอขาย ซงเปนความสมพนธในแนวราบ (Horizontal relationship) ทเทาเทยมกนแทนความสมพนธในแนวดง(Vertical relationship) หมายความวา หากการรวมตวเปนเครอขายเกดขนระหวางรฐกบชมชน ทองถนหนวยงานภาครฐ กตองวางสถานะของตนเองเทยบเทากบประชาชนในฐานะของสมาชก เครอขายมใชการวางตวเปนเจานายเหนอประชาชน อยางไรกตามแมจะยากในทาง ปฎบตในหลายๆ กรณ เพราะตองอาศยการเปลยนกรอบความคดของสมาชกในเครอขายและการสรางบรบทแวดลอมอนๆ เขามาประกอบดวย แตกยงเปนสงทจาเปนตองกระทาหากตองการสรางเครอขายทแขมแขง

5. การเสรมสรางซงกนและกน เปนองคประกอบทจะทาใหเครอขายทางสงคมดาเนนไปอยางตอเนอง กลาวคอ การทสมาชกของเครอขายตางกตองเสรมสรางซงกนและกน โดยทจดแขงของฝายหนงไปชวยเสรมจดออนของอกฝายหนง ซงจะทาใหผลประโยชนทเกดขนจากการรวมตวเปนเครอขายมากกวาการไมสรางเครอขายแตตางคนตางอย ตวอยางเชน นกวชาการทเขาใจสภาพทองถนเขาไปทาการวนจฉยรวมกบประชาชนในทองถน กจะชวยใหเกดการสะสมองคความร ของทองถนอยางเปนระบบอนเปนประโยชนตอชมชน ในขณะทประชาชนในทองถนกใหขอมลและความรวมมอในการศกษาวจย หรอการทมลนธขององคกรธรกจชวยสนบสนนดานเงนแกองคกรประชาชน ขณะเดยวกนความสาเรจขององคกรประชาชนกสรางชอเสยงแกองคกรธรกจนนดวย

6. การพงพงรวมกน เปนการเตมเตมในสวนทขาดของแตละฝาย เนองจากสมาชกทกฝายตางกมขอจากดในขบวนการทางานและมความรประสบการณทแตกตางกน ดงนน การจะเปนเครอขายทางสงคมได จะตองมการพงพาอาศยซงกนและกน

7. การปฎสมพนธเชงแลกเปลยน หมายถง การทสมาชกในเครอขายทากจกรรมรวมกนเพอใหเกดการปฎสมพนธระหวางสมาชกดวยกน เชน มการตดตอกนผานทางการเขยนหรอ การพบปะพดคย การแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน หรอมกจกรรมประชมสมมนารวมกน เปนตนซงผลของการปฎสมพนธดงกลาวน ตองกอใหเกดการเปลยนแปลงในเครอขายตามมาดวย ปฎสมพนธดงกลาวจะเปนลกษณะความสมพนธเชงแลกเปลยนระหวางกน (Reciprocal exchange) มใชปฎสมพนธฝายเดยว (Unilateral exchange) ยงสมาชกมการปฎสมพนธกนมากเทาใดก จะยงเกดความผกพนภายในระหวางกนมากขนเทานน ซงจะชวยใหเกดการเชอมโยงในระดบ ทแนนแฟนมากยงขน (Highly integrated) และชวยใหเกดการเรยนรระหวางกน ซงจะชวยใหเครอขายมความเขมแขงยงขน

สำนกหอ

สมดกลาง

36

กลาวโดยสรป องคประกอบของเครอขายทางสงคม มองคประกอบทแตกตางกนตามแตผทจะใหความหมายและคานยามตามบรบทแวดลอม ทงน สงสาคญทเปนองคประกอบและทาใหเกดเครอขายทางสงคมนน คอ การทสมาชก หรอกลมคน มการกระทากจกรรมรวมกน โดยมเปาหมายและจดมงหมายรวมกน แตการจะทาใหเครอขายทางสงคมสามารถคงความเปนเครอขายตอไปไดนน องคประกอบทสาคญตามมาคอ ภายในเครอขายสมาชกจะตองมสวนรวมและมปฏสมพนธรวมกนไมวาจะทางใดกตาม เมอใดกตามทเกดปญหาหรออปสรรคในการทากจกรรมรวมกน ตางฝายตางกระดมสมองและรวมกนแกไขเสรมสรางขอบกพรองเหลาน และรวมกนกระทากจกรรมเพอใหบรรลเปาหมายทตงไวรวมกน ดงนน องคประกอบขางตนเหลาน จงเปนสงททาใหเครอขายทางสงคมเกดขนในทสด

3.3 3.3.1 สภสตรา เกาประดษฐ (2535: 19) อธบายวา เครอขายทางสงคมสามารถ

จาแนกได 3 ประเภท ดงน 1. เครอขายหลก (Intimate network) ไดแก ครอบครว ญาตพนอง เพอน

ซงมความใกลชดมากทสด 2. เครอขายรอง (Effective network) ประกอบดวยบคคลตางๆ ทเปน

ศนยกลาง มความรจกและคนเคยกนนอยกวาบคคลในกลมแรก ซงเครองขายทางสงคมประเภทนจะถกคาดหวงไดนอยกวาเครอขายหลก เชน ญาตพนองทหางๆ เพอนทไมสนทสนม หรอคนรจกคนคนเคยอนๆ

3. เครอขายขยาย (Ego’s extended network) ไดแก กลมคนทบคคลผเปนศนยกลางไมเปนทรจกกนโดยตรง แตสามารถตดตอสอสารกนไดผานเครอขายทใกลชดอกทอดหนง

นฤมล นราธร (2543) กลาววา การจาแนกประเภทของเครอขายวาเครอขายทางสงคมสามารถกระทาได 4 มต ดงน

1. มตตามพนทดาเนนงาน เชน เครอขายระดบหมบาน ตาบล จงหวด ภาค และระดบประเทศ

2. มตตามประเภทกจกรรมหรอประเดนปญหา เชน เครอขายททางานดานเดกสตร สาธารณสข เศรษฐกจ พฒนาชมชน สทธมนษยชน สงแวดลอม ฯลฯ

3. มตตามอาชพ หรอสถานภาพทางสงคม เชน เครอขายแรงงาน เครอขายกลมเครอขายครพทกษสทธเดก เครอขายสารวตรนกเรยน ฯลฯ

4. มตตามรปแบบโครงสรางหรอความสมพนธ การจาแนกโดยใชเกณฑนทาใหเกดเครอขาย ลกษณะ คอ เครอขายตามแนวตง และเครอขายตามแนวนอน

4.1 เครอขายตามแนวตง หมายถง เครอขายทโครงสรางมลกษณะเปนชวงชนความสมพนธระหวางองคกรภายในเครอขายไมเทากน มองคกรทมสถานภาพสงกวาและอยในฐานะ ผใหความชวยเหลอแกองคกรทเปนลกขาย เครอขายตามแนวตง พบมากในองคกรธรกจ

สำนกหอ

สมดกลาง

37

เชน เครอขายแฟรนไชสตางๆ ซงลกขายตองพงพาบรษทแมในเรองเครองหมายการคาขณะทลกขายตองเสยคาใชจายสาหรบประโยชนทจะไดจากแมขาย

4.2 เครอขายตามแนวนอน หมายถง เครอขายทความสมพนธระหวางองคกรตางๆ ภายในเครอขายมความเทาเทยมกน ลกษณะการแลกเปลยนเปนไปโดยชวยเหลอ เกอกลกน การตดตอภายในเครอขาย เปนการตดตอระหวางบคคลหรอองคกรหรออาจจะมองคกร ทาหนาทประสานงานระหวางเครอขาย เชน จดประชม กระจายขาวสารขอมล หรอเปนแกนกลาง เมอตองการมการปฏบตการรวมกน องคกรประสานงานนมสถานภาพเทาเทยมกบองคกรอนๆ ภายในเครอขาย เครอขายในงานพฒนาสวนใหญเปนเครอขายตามแนวนอน

พระมหาสทตย อาภากโร (2547: 84) แบงประเภทของเครอขายทางสงคมออกเปน 3 ประเภท ไดแก

1. เครอขายเชงพนท เปนเครอขายทางสงคมทเกดจากการรวมตวของกลมหรอองคเครอขายทอาศยกจกรรมทเกดขนในพนททเปนเปาหมายนาทางและเปนการพฒนาแบบบรณาการทไมแยกสวนตางออกจากกน ยดพนทเปนทตงในการทางานของทกฝาย โดยลกษณะและโครงสรางของเครอขายเชงพนทนน สามารถจดลกษณะโครงสรางความสมพนธไดหลายระดบตามพนทและกจกรรมทเกดขน อาท การแบงเครอขายตามระบบการปกครองของภาครฐ เชน เครอขายระดบหมบาน ตาบล หรออาเภอ เปนตน

2. เครอขายเชงประเดนกจกรรม เปนเครอขายทางสงคมทใชเรองของกจกรรมหรอสถานการณทเกดขนเปนปจจยหลกในการรวมองคกร โดยมองขามมตเชงพนทและมงเนนไปทการจดการประเดนกจกรรมนนๆ เพอพฒนาใหเกดความรวมมอกบภาคอนๆ ทเกยวของ นอกจากน ลกษณะและโครงสรางของเครอขายเชงประเดนกจกรรมสามารถแบงลกษณะและโครงสรางของเครอขายไดเปนจานวนมากตามประเดนกจกรรมและความสนใจทเกดขน เชน เครอขายปาชมชน เครอขายภมปญญาหมบาน เครอขายผสงอาย เครอขายตอตานยาเสพตด เปนตน ซงเครอขายประเภทนจะเกดขนโดยมจดมงหมายเพอแกไขปญหาตางๆ ทเกดขน เปนการพฒนากจกรรมภายใตวธการทหลากหลาย และมลกษณะการทางานในแนวราบเพราะเกดจากความสนใจในประเดนปญหาเดยวกนของปจเจกบคคล กลมองคกร โดยมองคกรแมขายหรอหนวยงานหลกคอยใหการสนบสนน

3. เครอขายแบงตามโครงสรางหนาท เปนเครอขายทางสงคมทเกดขนโดยอาศยภารกจและการกอตวของกลมผลประโยชนในสงคมเปนแนวทางในการแบงเครอขาย ซงอาจแบงไดเปน เครอขายภาครฐ ภาคประชาชน ภาคเอกชน หรอภาคองคกรพฒนาเอกชน และเครอขายเหลานจะมงเนนการทางานภายใตกรอบแนวคด หลกการ วตถประสงค และเปาหมายของหนวยงาน มกระบวนการพฒนาเครอขายใหสอดคลองกบภารกจ กจกรรม และเปาหมาย

Specht (1988) (อางในอรสา บพโกสม, 2550: 18-19) ไดจาแนกประเภทของเครอขายทางสงคมโดยการวเคราะหความหนาแนนของเครอขายทางสงคม และสามารถจาแนกได 2 ประเภท ดงน

1. เครอขายทมความหนาแนนนอย ไดแก เครอขายทมความสมพนธกนคอนขางนอย สมาชกในเครอขายมความผกพนกนนอย การตดตอสอสารระหวางกนและกนอยใน

สำนกหอ

สมดกลาง

38

อตราความถตา จงสงผลใหสมาชกในเครอขายมความคดเหนและการกระทาทแตกตางกน ตลอดจนมอทธพลตอกนและกนคอนขางนอย

2. เครอขายท มความหนาแนนสง ไดแก ลกษณะของเครอขายท มความสมพนธกนอยางแนนแฟนและมความใกลชด มการแลกเปลยนขอมลขาวสาร หรอกจกรรมอยในอตราความถสง สงผลใหมลกษณะความคลายคลงกนคอนขางมาก ตลอดจนมอทธพลตอกนคอนขางมากดวยเชนกน

การจาแนกประเภทของเครอขายทางสงคมโดยใชวธการวเคราะหความหนาแนนของเครอขายทางสงคมสามารถอธบายใหเหนภาพประกอบได ตามภาพท 6

ภาพท 6 ลกษณะเครอขายทางสงคมทมความหนาแนนนอยและมความหนาแนนสง ทมา : อรสา บพโกสม, “ประเภทเครอขายทางสงคมและการสนบสนนทางสงคมในการพฒนาศกยภาพของผพการทางสายตา กรณศกษา ณ มลนธคอลฟลด เพอคนตาบอด” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะสงคมสงเคราะหศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2550), 18.

จากภาพท 6 แสดงใหเหนถงลกษณะเครอขายทางสงคมทมความหนาแนน

นอยและมความหนาแนนสง ซงสามารถอธบายไดวา ภาพเครอขาย ก. และ ข. มจานวนบคคลทเขามาเกยวของไมเทากน เมอพจารณาจากภาพดงกลาวแลว พบวาภาพเครอขาย ก. มเครอขายทางสงคมทหนาแนนนอยกวาภาพเครอขาย ข.

นอกจากน เครอขายทางสงคมยงสามารถจาแนกไดตามระดบของการศกษาวเคราะหเครอขาย โดย Martin Kilduff และ Wenpin Tsai (2003) แบงเครอขายทางสงคมออกเปน 4 ประเภท ไดแก (ภทรภร พลพนาธรรม และคณะ, 2553: 13) เครอขายระดบปจเจกบคคล เครอขายระดบองคกร เครอขายระดบหนวยธรกจ และเครอขายระดบอนๆ

สำนกหอ

สมดกลาง

39

3.3.2 ขนฏฐา กาญจนรงษนนท (2542: 15-16) จาแนกรปแบบเครอขายทางสงคมไว ดงน 1. คณลกษณะของสมาชก เครอขายอาจจาแนกตามประเภทของสมาชก เชน

ชาวนา นกวจย หรอวศวกร บางคนรวมคนททางานในระดบเดยวกนเปนประเภทเดยวกนหรอเนนเครอขายแนวราบ เชน เครอขายชาวนา (ประกอบดวยคนทเปนชาวนาเทานน) บางคนกรวมคนททางานสาขาเดยวกนแตตางระดบกนเขาดวยกนหรอเนนเครอขายแนวตง เชน ชาวนา นกวจยดานการเกษตร หนวยงานกาหนดนโยบายการเกษตร และหนวยงานระหวางประเทศททางานเกยวของกบการเกษตร เปนตน บางเครอขายมสมาชกแบบบคคล แตบางแหงกมสมาชกเปนองคกรหรอสถาบน และบางแหงมสมาชกแบบบคคลและองคกรรวมกน

2. พนททางภมศาสตร เปนการจาแนกเครอขายทดาเนนงานในพนทหนง บางแหงเปนเครอขายระดบประเทศ เครอขายระดบภมภาค เครอขายระดบชมชนลมนา เชน เครอขายเกษตรกรภาคเหนอ เปนตน หรออาจแบงตามเขตทมระบบนเวศทางการเกษตรเหมอนกน เชน เครอขายขอมลขาวสารในพนทแหงแลง (Arid Lands Information Network)

3. วตถประสงคของเครอขาย เครอขายจานวนมากตงขน เพอการแลกเปลยนขอมล ขาวสารระหวางสมาชกและการแบงปนขอมลขาวสารเปนวตถประสงคหลกของเครอขายบางเครอขายตงขน เพอความรวมมอในการวจยศกษา ฝกอบรมหรอตลาด บางเครอขายมงเพอการแลกเปลยน เครองมอในการประกอบอาชพ บางเครอขายมงเปนกลมพลงกระตนความตระหนกของสงคม และเขาไปมอทธพลตอการกาหนดนโยบายของรฐเพอพทกษผลประโยชนของสมาชก เครอขายหลายแหง มวตถประสงคหลายดานทงแลกเปลยนขอมลขาวสาร ทงรวมมอกนในการจดการฝกอบรมและวจยรวมทงผลกดนนโยบาย

ประพจน ชวงภศร (อางในรงโรจน เพชระบรณน, 2546: 19-21) กลาววา รปแบบของเครอขายทางสงคมทพจารณาจากลกษณะความสมพนธของสมาชกและแกนกลางประสานเครอขายม 3 รปแบบ ดงน

1. รปแบบรวมศนย เปนเครอขายองคกรหรอกลมบคคลทเปนสมาชก มความรวมมอประสานงานและมความสมพนธกบกลมแกนกลางสง ความเปนเครอขายระหวางสมาชกมนอยมากหรอไมม

2. รปแบบกระจาย เปนเครอขายองคกรแกนหรอกลมแกนกลางประสาน ตลอดจนสมาชกมการตดตอสอสาร ประสานงานรวมมอซงกนและกน กระจายการประสานงานเชอมโยงระหวางสมาชกดวยกนกบกลมแกน โดยกลมแกนจะทาหนาทอานวยความสะดวกใหแกสมาชก

3. รปแบบกระจายเชงซอน เปนเครอขายกระจายทสมาชกเครอขาย สามารถตดตอประสานงานความรวมมอ และขยายการตดตอไปยงกลมหรอองคกรอนๆ ซงกลมหรอองคกรเหลานนตางเปนเครอขายซงกนและกน จงมลกษณะเปนเครอขายเชงซอน โดยกลมแกนหรอองคกรแกนจะมผประสานงานทาหนาทเลขานการ

กลาวโดยสรป รปแบบและประเภทของเครอขายทางสงคมจะมความแตกตางกนไปตามนยามและกจกรรมทกลมแตละกลม หรอผกระทากจกรรมเครอขายนนๆ กาหนดขนมา

สำนกหอ

สมดกลาง

40

ตวอยางเชน กลมคนทมงเนนเรองพนททอาศยเปนเปาหมายหลกนน กจะเปนเครองขายทางสงคมในเชงพนท แตหากกลมคนทกระทากจกรรมรวมกนมงเนนในเรองของกจกรรมเปนประเดนสาคญ จะเรยกกลมเครอขายทางสงคมดงกลาววา เครอขายเชงประเดนกจกรรม ซงรปแบบของเครอขายทางสงคมกจะแตกตางกน โดยขนอยกบความตองการของเครอขายวาตองการใหเครอขายทางสงคมเปนไปในลกษณะหรอรปแบบใดเชนกน

3.4 การวเคราะห เครอขายสงคมไมเพยงแตจะศกษาถงการดารงของสายใยของ

ความสมพนธทางสงคมระหวางบคคลเทานน แตยงจะเนนทความสมพนธทางสงคมระหวางบคคลทดารงอยในเครอขายสงคมวาจะสงผลตอพฤตกรรมซงกนและกนอยางไร ซงตองอาศยปจจยเรองรปแบบมาอธบายพฤตกรรมดวย ไดแก ลกษณะทางดานเนอหาและปรมาณของความสมพนธทางสงคมของบคคลภายในเครอขายนนเอง

Popenoe (1986) (อางในศรพงษ บญถก , 2544: 12-13) ไดเสนอลกษณะของความสมพนธทสามารถนามาเปนกรอบในวเคราะหเครอขายสงคมไว 3 ลกษณะ ดงน

1. ความเกยวพนกนในเครอขาย หมายถง ความเกยวของบคคลในเครอขายซงม ตงแตความเกยวพนกนอยางหลวมๆ ไปจนถงความเกยวพนอยางเหนยวแนน Wellman (1983) ศกษาถงความเกยวพนกนภายในเครอขายโดยใหระบถงบคคลทเขารสกสนทสนมทสด วาเปนใคร อยทไหน เกยวดองกนอยางไรตดตอกนดวยวธใด รวมทงคาถามอนๆ เกยวกบความสมพนธทางสงคม พบวาคนทมปรมณฑลของเครอขายมากกวาหนงปรมณฑลจะมความเกยวพนกนในเครอขายนอยกวาคนทมปรมณฑลของเครอขายเพยงหนงปรมณฑล

2. ความสมพนธเชงซอน หมายถง จานวนของบทบาททบคคลมในการตดตอกน ปกตบคคลจะมหลายบทบาททตองกระทาในชวตประจาวน ในการมแตละบทบาทเขาไดพบปะ รจกกบบคคลอนทมบทบาทอยางหนง และบางครงเขากไดพบกบบคคลเดมในบทบาทอนๆ อก การทบคคลสองคนมความสมพนธเพยงบทบาทเดยว เรยกวา ความสมพนธเชงเดยว และการทบคคลสองคนมความสมพนธกนหลายบทบาท เรยกวา ความสมพนธเชงซอน ซง Fischer (1982) พบวา คนยงมเครอขายสงคมกวางใหญเทาไหร กยงมความสมพนธเชงซอนมากขนเทานน

3. ความเขมแขงหรอออนแอของความเกยวพน หมายถง ความเกยวพนทเขมแขง กลาวคอ ความผกพนทตองทมเทเวลาให กบความสมพนธ มความตงใจทเกดจากความรสก มความไววางใจกนและกน และมการชวยเหลอซงกนและกน ความเกยวพนทออนแอ คอความผกพนทบคคลทมเทตวเองใหกบความสมพนธนนนอย เชนคนทเปนเพยงคนรสก นกสงคมวทยาสวนใหญสนใจความเกยวพนทเขมแขง ซง Granovetter เสนอวาไมควรประเมนความเกยวพนทออนแอ ตาเกนไป เพราะความเกยวพนทออนแอดงกลาว จะทาใหคนยงคงถกโยงไวกบสงคมใหญได หากไมมความเกยวพนทออนแอน บางคนอาจโดดเดยว หรอถกกนออกไปจากเครอขายสงคม โดยในงานวจยของ Granovetter พบวา คนทเปลยนงานไดทราบขาวงานใหมจากการตดตอ ทางสงคม และในหลายกรณเปนการตดตอในบรเวณขอบเขตของเครอขายสงคมเทานน

สำนกหอ

สมดกลาง

41

Jeremy Boissevain (1974) (อางในภทรภร พลพนาธรรม และคณะ, 2553: 14-15) ไดอธบายลกษณะความสมพนธทางสงคมทสามารถนามาเปนกรอบในการวเคราะหเครอขายทางสงคมไว 3 ลกษณะ ดงน

1. ความสมพนธทางสงคมทตงอยบนพนฐานของการแลกเปลยน (Transactional Content) กลาวคอ สงทนามาแรกเปลยนในความสมพนธทางสงคมคอ สงของและนาใจทม การแลกเปลยนกนระหวางคนสองคนในการแสดงบทบาทแตละบทบาท หากยงขนอยกบวาบคคลแสดงบทบาทนนจะตดสนใจมพฤตกรรมอยางไรดวย เพราะถงแมวาในแตละบทบาทจะมบรรทดฐานและความคาดหวงกาหนดวาควรจะแลกเปลยนสงใดกนบาง แตในทางปฏบตแลวมไดเปนเชนนน เสมอไป ดงนน จงจาเปนทจะตองแสดงใหเหนวาในความสมพนธกนตามบทบาทหนง คสมพนธ มการแลกเปลยนสงใดบาง สงแลกเปลยนทแสดงใหเหนถงเนอหา ไดแก การทกทาย การสนทนา การเยยมเยยน การชวยเหลอการงาน การใหผบรการสวนบคคล และการชวยเหลอทางการเงน สงเหลานไมเพยงแตชวยใหเขาใจวาบคคลหนงใหความสาคญแกความสมพนธทมตอบคคลอกบคคลหนงมากนอยเพยงใด แตยงชวยใหเหนวาเขาไดรบผลประโยชนอะไรตอบแทนจากความสมพนธดงกลาว

2. ความสม พนธทางส งคมในลกษณะท เท าเทยมกนและไม เท า เท ยมกน (Directional flow) กลาวคอ การแลกเปลยนผลประโยชนระหวางบคคลสองคน อาจมลกษณะการแลกเปลยน การใหและการรบทสมดลกนหรอใหมากกวารบ หรอรบมากกวาให ลกษณะการใหและการรบเปนเครองชทแสดงใหเหนวา บคคลแตละคนใหความสาคญแกความสมพนธทมตออกบคคลหนงอยางไรกตาม หากมการใหและรบในปรมาณทเทาเทยมกนกแสดงวาบคคลทมความสมพนธนน มอานาจ เกยรตภมในระดบเทาเทยมกน แตหากความสมพนธทมการใหและการรบไมเทาเทยมกน ผทใหมากกวายอมมอานาจและเกยรตภมสงกวาผรบ เชน ในระบบอปถมภ ลกษณะของการให และการรบกเปนเครองชอยางหนงของคณภาพของความสมพนธนน

3. ความถและระยะเวลาของความสมพนธ (Frequency and duration of relationship) กลาวคอ ความถของความสมพนธถอเปนปจจยทนาไปสคณภาพของความสมพนธในลกษณะของการเกดความสมพนธเชงซอน หมายถง จานวนครงทพบปะหรอไปมาหาส กน และระยะเวลาทรจกกนการไดพบปะกนบอยครง การรจกกนเปนเวลานานจะชวยใหคนรสกผกพน กนมาก ระยะเวลาจงเปนเครองชถงคณภาพทดอกตวหนง เพราะจะชวยใหรวาคนไดทมเทเวลา ใหกบความสมพนธนอยเพยงใด

กลาวโดยสรป ความหมายเครอขายทางสงคม จากความหมายและคาจากดความขางตนผวจยสรปความหมายของเครอขายทางสงคมได คอ คนจานวนหนงทมใชมลกษณะบางอยางรวมกนมการกระทาโตตอบซงกนและกน มความรสกเปนพวกเดยวกน มความเชอในคณคารวมกน เชน ครอบครว องคกร เพอนบาน เปนกลมคนทมใชความใกลชดทางรางกายเทานน เครอขายทางสงคมเปรยบไดกบภาพของจดเลกๆ หลายจดทมการเชอมโยงกนจากศนยกลางออกไปยงเครอขายยอยๆ ภายนอก ในการวจยครงน ผ ศกษาไดนาแนวความคดเครอขายทางสงคมมาวเคราะหความสมพนธทางสงคมของผใชพนทวดบวขวญ จงหวดนนทบร เพอศกษาวาผทเขามาใชพนททางสงคมมความสมพนธเชองโยงกนหรอไม อยางไร ลกษณะการตดตอสมพนธระหวางกนเปนเครอขาย

สำนกหอ

สมดกลาง

42

แบบตรงหรอแบบออม ถาเปนแบบออม การตดตอตองดาเนนผานใคร บคคลทเปนคนกลาง อยปรมณฑลใดในเครอขาย ความสมพนธทางสงคมของบคคลทอยในเครอขายดงกลาวสงผลตอพฤตกรรมซงกนและกนอยางไร ซงไดสรปไวในตารางท 2 หนา 56

4.

4.1 พระพทธศาสนาเปนศาสนาทมความสาคญตอสงคมไทยเปนอยางมาก สบเนองจาก

วถชวตของผคนในอดต ซงเราไมสามารถแยกวถชวตประจาวนออกจากสถาบนศาสนาได จนอาจกลาวไดวา สงคมไทยมความเกยวของกบพระพทธศาสนา หรอพธกรรมทางศาสนาตงแตเกดจนตาย ดงนน จงสามารถสรปความสาคญของพระพทธศาสนาทมตอสงคมไทยได (สภาพร มากแจง, 2546) ดงน

1. พระพทธศาสนาเปนศาสนาทชาวไทยสวนใหญนบถอ ประชากรสวนใหญของประเทศรอยละ 95 นบถอพระพทธศาสนาสบตอมาจากบรรพบรษไทย นบตงแตไทยมประวตศาสตรชดเจนชาวไทยกนบถอพระพทธศาสนาอยแลว หลกฐานโบราณ ไดแก โบราณสถานทเปนศาสนสถาน โบราณวตถ เชน พระธรรมจกร ใบเสมา พระพทธรป ศลาจารก เปนตน แสดงวาผคนในดนแดนไทยรบนบถอพระพทธศาสนา (ทงนกายเถรวาทและมหายาน) มาตงแตพทธศตวรรษท 12 กลาวไดวาพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจาชาตไทยมาชานานแลว

2. พระพทธศาสนาเปนรากฐานสาคญของวฒนธรรมไทย เนองจากชาวไทยนบถอพระพทธศาสนามาชานาน จนหลกธรรมทางพระพทธศาสนาไดหลอหลอมซมซบลงในวถไทย กลายเปนรากฐานวถชวตของคนไทยในทกดาน ทงดานวถชวตความเปนอย ภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณและศลธรรม ดงน

2.1 วถชวตของคนไทย คนไทยมวถการดาเนนชวตทเปนเอกลกษณ ไดแก การแสดงความเคารพ การมนาใจเออเฟอเผอแผ ความกตญกตเวท การไมอาฆาตหรอมงรายตอผอน ความอดทนและการเปนผมอารมณแจมใส รนเรง เปนตน ลวนเปนอทธพลจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนาทงสน ซงไดหลอหลอมใหคนไทยมลกษณะเฉพาะตว เปนเอกลกษณของคนไทยทนานาชาตยกยองชนชม

2.2 ภาษาและวรรณกรรมไทย ภาษาทางพระพทธศาสนา เชน ภาษาบาลมอยในภาษาไทยจานวนมาก วรรณกรรมไทยหลายเรองมทมาจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนา เชน ไตรภมกถา ในสมยสโขทย กาพยมหาชาต นนโทปนนทสตรคาหลวง พระมาลยคาหลวง ปณโณวาทคาฉนท ในสมยอยธยา เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

43

2.3 ขนบธรรมเนยมประเพณไทย ประเพณไทยทมาจากความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนามอยมากมาย เชน การอปสมบท ประเพณทอดกฐน ประเพณแหเทยนพรรษา ประเพณชกพระ เปนตน กลาวไดวาขนบธรรมเนยมประเพณทเกยวของกบพระพทธศาสนามความผกพนกบคนไทยตงแตเกดจนตาย

2.4 ศลปกรรมไทย พระพทธศาสนาเปนบอเกดของศลปะแขนงตางๆ วดเปนแหลงรวมศลปกรรมไทย ทางดานสถาปตยกรรม เชน รปแบบการเสรางเจดย พระปรางค วหาร ทงดงามมาก เชน วดพระศรรตนศาสดาราม (วดพระแกว) กรงเทพมหานคร ประตมากรรม ไดแก งานปนและหลอพระพทธรป เชน พระพทธลลาในสมยสโขทย พระพทธชนราช วดพระศรมหาธาต จงหวดพษณโลก จตรกรรม ไดแก ภาพวาดฝาผนงและเพดานวดตางๆ เชน จตรกรรมฝาผนง วดเบญจมบพตร กรงเทพมหานคร

3. พระพทธศาสนาเปนศนยรวมจตใจของสงคมไทย พระสงฆเปนผนาทางจตใจของประชาชน เปนศนยกลางของความเคารพศรทธาของพทธศาสนกชน ใหคนไทยประพฤตปฏบตตนอยในศลธรรมอนดงามนอกจากนวดยงเปนศนยกลางของชมชน เปนสถานทประกอบกจกรรมของชมชน สรางความสามคคในชมชน

4. พระพทธศาสนาเปนหลกในการพฒนาในการพฒนาชาตไทย หลกธรรมทางพระพทธศาสนามงเนนการพฒนาคนใหเปนบคคลทมคณภาพทงดานสขภาพกาย สขภาพจต ใชคณธรรมและสตปญญาในการดาเนนชวตเพอพฒนาตนเองและรวมมอรวมใจกนพฒนาชมชน พฒนาสงคม และพฒนาชาตบานเมองใหเจรญรงเรอง นอกจากนพระภกษหลายทานยงมบทบาทสาคญในการเปนผนาชมชนพฒนาในดานตางๆ เชน การอนรกษทรพยากรธรรมชาต การอนรกษภมปญญาและวฒนธรรมทองถน วดเปนแหลงการเรยนรของสงคมไทยตงแตอดตจนถงปจจบน ชาวไทยไดบวชเรยนในพระพทธศาสนา ไดฝกฝนอบรมตนใหเปนคนด เปนกาลงสาคญในการพฒนาชาตไทย

5. พระพทธศาสนาเปนหนงในสามสถาบนหลกของชาตไทย สถาบนหลกของชาตไทยทคนไทยทกคนใหความเคารพนบถอ ประกอบดวยชาต ศาสนา และพระมหากษตรย รฐธรรมนญไทยไดกาหนดใหพระมหากษตรยทรงเปนพทธมามกะ หมายถง พระประมขของชาตไทยททรงนบถอพระพทธศาสนาเชนเดยวกบประชาชนสวนใหญของประเทศและยงเปนอครศาสนปถมภก คอ ทรงใหความอปถมภศาสนาทกศาสนาในประเทศไทย

นอกจากน พระพทธศาสนายงมความสาคญในฐานะเปนสถาบนหลกของสงคมไทยสบเนองจากสถาบนพระพทธศาสนาเปนสถาบนหลกสถาบนหนงของสงคมไทย คนไทยตางใหการยอมรบนบถอมาตงแตโบราณกาล และมการสบทอดมาจนถงทกวนน โดยมพระมหากษตรยทรงเปนองคอครศาสนปถมภกเมอพระพทธศาสนาไดเขามาประดษฐานมนคงในสงคมไทย วดและพระสงฆมบทบาทเกยวของกบการดาเนนชวตของคนไทย วดจงไดกลายเปนสวนหนงของสงคม วดเปนศนยกลางของการอบรมสงสอนจรยธรรม เปนสถาบนสาคญทงในดานการศกษา สงคม และเปนบอเกดของศลปะสาขาตาง ๆ สวนพระสงฆผทาหนาทสบทอดพระพทธศาสนากไดรบการยกยองในสงคม ในฐานะเปนผทรงคณธรรมควรแกการเคารพและเชอฟงซงสรปได ดงน

1. ดานการศกษา วดเปนสถานศกษาเลาเรยน โดยพระภกษสงฆทาหนาทเปนผอบรมสงสอนใหความร แมในปจจบน พระสงฆกยงคงทาหนาทสอนพระพทธศาสนาในโรงเรยน

สำนกหอ

สมดกลาง

44

2. ดานสงคม วดเปนศนยกลางของชมชน เปนทชมนม เพอทาบญฟงพระธรรมเทศนา ตลอดจนการพบปะสงสรรค พระสงฆเปนตวแทนของสถาบนพระพทธศาสนาทมบทบาทสาคญในการเปนผนาทางจตใจของประชาชน

3. ดานศลปกรรม วดเปนทรวมแหงศลปกรรมประเภทตาง ๆ เชน ประตมากรรม ปนปน ศลปกรรมแกะสลกไม จตรกรรมฝาผนง ตลอดถงถาวรวตถตาง ๆ ทศลปนไทยไดถายทอดไวทโบสถ วหาร เจดย องคพระพทธรป ซงสะทอนใหเหนถงศรทธาทมตอพระพทธศาสนา

4.2 รชนกร เศรษโฐ (2528: 242-244) ประชากรสวน ใหญ ในส งคมไทยนบ ถอ

พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจาชาต โดยแกนแทแลวพระพทธศาสนาจะปฏเสธความเชอ ในเรองพระเจาและจะเนนหนกความเชอเรองบาปบญคณโทษซงเปนกฎแหงกรรม แตโดยทวไปแลวในสงคมไทยปจจบนไมวาจะเปนสงคมเมองหรอสงคมชนบท พบวา มระบบความเชอ 3 ระบบ ดงน

1. ระบบความเชอทางพระพทธศาสนา ซงเกยวของกบศลธรรม รวมทงความเชอเกยวกบกฎแหงกรรม

2. ระบบความเชอทางโหราศาสตรซงเกยวของกบการทานายอนาคตและไมสมพนธกบหลกศลธรรม หรอการพยายามประกอบพธกรรมเพอผลประโยชนในภายภาคหนา

3. ระบบความเชอไสยศาสตรหรอมายาศาสตรซงไมเกยวของกบศลธรรมโดยตรง กลาวคอ พยายามประกอบพธทางไสยศาสตร เพอประโยชนสวนบคคลและเพอความตองการทางโลก เชน ประกอบพธกรรมขอฝน ทาเสนหแฝด หรอขอใหพชผลเกบเกยวไดด

ทงน ทววฒน ปณฑรกววฒน (2544: 13-16) อธบายเพมเตมวา ไสยศาสตรจะถกวพากษวจารณวาเปนสงทไมมเหตผลและงมงาย เพราะใหความสาคญกบความเชอเรองผ หรอสงทนอกเหนอจากธรรมชาต (Animism) ทาใหหลกธรรมของพทธศาสนาถกบนทอนลง ซงทาใหเกด กลมพระสงฆฝายปฏรปในยคสมยตงแตรชกาลท 4 เปนตนมาออกมาตอตานหลกคดเรองวญญาณและอทธปาฏหารยของไสยศาสตร แตกมพระสงฆอกกลมหนงคอ พระสงฆในชนชนปกครอง ออกมาไกล เกลย กบแนวคดดงกลาว โดยเหนวา ถาเอาแนวคดเรองไสยศาสตรใหออกไป จากพระพทธศาสนาอาจจะกระทบกระเทอนความเชอเรองกรรม อดตชาต ภพภมตางๆ และ นรก – สวรรค พระพทธศาสนาจงจาเปนตองยอมรบไสยศาสตรไวดวยสวนหนง โดยเฉพาะอยางยงเรองของวญญาณทอยตามภพภมตางๆ ซงไสยศาสตรในสงคมไทยจะแบงออกได 2 ระดบ ดวยกน คอ

1. ไสยศาสตรแหงอภปรชญา (ระดบสง) เปนไสยศาสตรทมแนวคดเชอมโยงกบหลกของศาสนาตางๆและมอทธพลตอความเชอตอสงคมไทยและพทธศาสนกชนกระแสหลกเปนจานวนมาก ตวอยางเชน ความเชอเรองกรรมเกา และแนวคดเรองวนสนโลก เปนตน

2. ไสยศาสตรแหงการทรงเจาเขาผและคณไสย (ระดบตา) เปนไสยศาสตรทเกยวของกบการตดตออานาจลกลบหรอการใชอานาจลกลบในการควบคมบคคลอน ปรากฏออกมาในหลายรปแบบ เชน ลทธทรงเจาเขาผ ลทธทตสวรรค (เปนความเชอเรองศาสดาองคใหมเขามาแทนทศาสดาเดม เชน ลทธศรอารย เปนตน) ลทธไสยดา เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

45

ดงนน สามารถกลาวโดยสรปไดวา พระพทธศาสนาจงไมไดมความผกพนหรอสมพนธกบการดาเนนชวตของคนในสงคมไทยแตเพยงอยางเดยว จากการศกษาความสมพนธทางระบบความเชอและพฤตกรรมดานศาสนาของสงคมไทย พบวา ความเชอทางศาสนาไดฝงรากอยในความคด ความเชอของผคนในสงคมทมการเชอมโยงเรองทางไสยศาสตร คตธรรม หลกคาสอนทางพระพทธศาสนา ความด-เลว เขาไวดวยกนจนไมอาจตดสงใดสงหนงออกไปได และมการถายทอดหรอแสดงออกมาทางพฤตกรรม

4.3 สนทร มณสวสด (2531: 6-7) อธบายคาวา วด ไววา วดคอคาเรยก สถานทสาหรบ

ประกอบกจกรรมทางศาสนาของผทนบถอพระพทธศาสนา ในประเทศไทย กมพชา และลาว ภายในวดจะม กฏ ซงใชเปนเปนทอาศยของนกบวชในศาสนาพทธซงกคอ พระสงฆ อกทงยงมเจดย พระอโบสถ ศาลาการเปรยญ เมร ซงใชสาหรบประกอบศาสนพธตางๆ เชน การเวยนเทยน การสวดมนต การทาสมาธ เปนตน วดโดยสวนใหญนยมแบงเขตภายในวดออกเปนสองสวนคอ พทธาวาส และสงฆาวาส โดยสวนพทธาวาสจะเปนทตงของสถปเจดย อโบสถ สถานทประกอบกจกรรม ทางพระพทธศาสนา และสวนสงฆาวาส จะเปนสวนกฎสงฆสาหรบพระภกษสามเณรจาพรรษา และในปจจบนแทบทกวดจะเพมสวนฌาปนสถานเขาไปดวย เพอประโยชนในดานการประกอบพธทางศาสนาของชมชน เชน การฌาปนกจศพ ในอดตสวนนจะเปนปาชา ซงอยตดหรอใกลวด ตามธรรมเนยมของแตละทองถน ซงสวนใหญกลมฌาปนสถานในวดพทธศาสนาในประเทศไทยจะตงอยบนพนท ๆ เปนปาชาเดม และในปจจบน วดไทยในชนบทยงคงเปนศนยรวมของคนในชมชน ซงตางจากในเมองใหญทวดกลายเปนเพยงสถานทจาพรรษาของพระสงฆและเพอประกอบพธ ทางศาสนาเทานน

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (2546: 1059) ใหความหมายของคาวาวด ไววา วดเปนคานาม หมายถง สถานททางศาสนา โดยปรกตมโบสถ วหาร และทอยของสงฆ หรอนกบวช เปนตน และอธบายเพมเตมวา วดราษฎร หมายถง วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา แตมไดเขาบญชเปนพระอารามหลวง สวนวดหลวง หมายถง พระอารามหลวง หรอวดทพระเจาแผนดนทรงสรางหรอทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเขาจานวนในบญชเปนพระอารามหลวง

พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช ป.ธ. 9, ราชบณฑต) (2548: 869) อธบายวา วด เปนคาใชเรยกสถานททางพระพทธศาสนามาแตโบราณ เปนคาทเรยกรวมทดนและอาคาร เชน อโบสถ วหาร ศาลา กฏ ทตงอยบนดนนนดวย โดยวดทถกตองสมบรณ คอ วดทไดรบอนญาตใหตงวดถกตองตามกฎหมาย และเปนนตบคคล สวนสถานททมพระสงฆอาศยอยแตกฎหมายยงมไดรบรองใหเปนวด เรยกวา ทพกสงฆ เพราะยงไมจดเปนวดตามความหมายดงกลาว

พระราชบญญตลกษณะการปกครองคณะสงฆ ร.ศ. 121 (สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, 2554: 4) หมวดท 3 วาดวยวด มาตรา 5 วด กาหนดตามพระราชบญญตนมความหมาย เปน 3 อยาง คอ

1. พระอารามหลวง คอ วดทพระเจาแผนดนทรงสราง หรอทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเขาจานวนในบญชนบวาเปนพระอารามหลวง

สำนกหอ

สมดกลาง

46

2. อารามราษฎร (วดราษฎร) คอ วดซงไดรบพระราชทานวสงคามสมา แตมไดเขาบญชนบวาเปนวดหลวง

3. ทสานกสงฆ คอ วดทยงไมไดรบพระราชทานวสงคามสมา ซงในปจจบน เมอกลาวถงวดในประเทศไทย พบวาโดยทวไปแบงไดเปนพระอาราม

หลวง หรอ วดหลวง และวดราษฎร ตามพระราชบญญตขางตน นอกจากน การจดลาดบชนของพระอารามหลวง สามารถจดลาดบไดดงน พระอารามหลวงชนเอก ม 3 ชนด ไดแก ราชวรมหาวหาร ราชวรวหาร และวรมหาวหาร พระอารามหลวงชนโท ม 4 ชนด ไดแก ราชวรมหาวหาร ราชวรวหาร วรมหาวหาร และวรวหาร พระอารามหลวงชนตร ม 3 ชนด ไดแก ราชวรวหาร วรวหาร และสามญ (ไมมสรอยตอทาย)

นอกจากน ตามพระราชบญ ญตคณะสงฆ พ .ศ . 2505 แก ไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 (สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, 2554: 21) หมวด 5 วด มาตรา 31 อธบายวา วดมสองอยาง คอ (1) วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา (2) สานกสงฆ โดยใหวดมฐานะเปนนตบคคล มเจาอาวาสเปนผแทนของวดในกจการทวไป

จากการศกษาความหมายของ วด ดงกลาวขางตน จงสามารถสรปไดวาวดหมายถงสถานททางศาสนา ทมเสนาสนะองคประกอบตางๆ ภายในวด อนไดแก อโบสถ วหาร เจดย กฏสงฆ เปนตน โดยเปนสถานททใชสาหรบประกอบพธกรรมทางศาสนา ซงในปจจบนประเทศไทยมทง วดพระอารามหลวง และวดราษฎร

4.4 พระธรรมปฎก (อางในพระไพศาล วสาโล, 2544: 10) กลาววา จดมงหมายของ

พระพทธศาสนาตอสงคม คอ การจดโครงสรางวางระบบแบบแผนของชมชนหรอสงคมเพอใหหมมนษยมาอยรวมกน โดยมความเปนอยและความสมพนธทดงาม ทจะใหไดรบประโยชนจากธรรม ซงจดมงหมายทแทจรงคอใหมนษยไดประโยชนจากธรรม ดงนน บทบาทของวดในสงคมไทยทสาคญจงหมายถงการเผยแผพระธรรมคาสอนทางพระพทธศาสนาใหเขาถงจตใจของคนในสงคม

ยงยทธ บรณเจรญกจ (2545: 2-9) ไดอธบายบทบาทของวดในสงคมไทยตงแตอดตจนถงปจจบนไว 5 บทบาท ดงน

1. วดในสงคมในอดตสามารถใชเปนเครองชวดถงความเจรญรงเรองของสงคม

หลกฐานทปรากฎในอารยะธรรมยคตางๆ มความเกยวของกบอทธพลของพระพทธศาสนาอยเปนจานวนมาก ครนเมอมการสถาปนากรงเทพฯ เปนราชธานความคดเรองวดในฐานะเปนเครองช ถงความเจรญรงเรองของเมองมอทธพลอยางสงในฐานะเมองทมพทธศานาเจรญรงเรอง จงมการบรณะและสรางวดใหใหญโต วจตร งดงาม ดงนน ชวงตนกรงรตนโกสนทรจงมการบรณะและสรางวดในเขตเมองชนในททาโดย พระมหากษตรย ขนนางและประชาชนกนอยางมาก การสรางวดไดอทธพลมาจากสมยอยธยาทงในดานสถาปตยกรรม ชอวด และความเชอเกยวกบวด (อทศ จงนพนธสกล, 2525: 14-15)

สำนกหอ

สมดกลาง

47

จากการศกษาวดในฐานะเครองชวดความรงเรองและความสขของสงคมดงกลาว ยงยทธ บรณเจรญกจ (2545) ไดยกตวอยางเหตการณในรชสมยตางๆ เพออธบายบทบาทของวด ด งเชน ในสมยรชกาล ท 1 ท มการสราง สถาปนา หรอบ รณปฏส งขรณ พระอารามหลวง ในเขตกรงเทพฯ ทงสน 26 วด ตอมาในสมยรชกาลท 2 มการสรางและบรณะพระอารามหลวง 4 วด (เนตรนภส นาควชระ, 2525: 17-25) ในสมยรชกาลท 3 เปนชวงบานเมองปกตสขและการคาเจรญรงเรอง มการสรางและบรณะวดมากทสดในบรรดาพระมหากษตรยแหงกรงรตนโกสนทร พระองคทรงใสพระทยกบกจการสรางและปฏสงขรณวดมาก ทงทรงทาดวยพระองคเองและสนบสนนใหผอนทา จากสถตบญชการใชจายตางๆ ในแตละปจะระบรายจายททรงใชในการซอมแซมสราง ศาสนวตถแตละวดมากบางนอยบาง (อจฉรา กาญจโนมย, 2523: 38, 64) ตอมาในสมยรชกาลท 4 มการสรางและบรณะพระอารามหลวงทงสน 14 วด และเมอสมยรชกาลท 5 พระอารามหลวงทม การสรางและบรณะมเพยง 4 วด พอมาถงสมยรชกาลท 6 ทรงดารวา วดตางๆ ทสรางไวมจานวนมากจนยากทจะดแลใหทวถงได พระองคจงไมไดโปรดใหสรางพระอารามหลวงเพม แตทรงสรางโรงเรยนขนแทนวด (เนตรนภส นาควชระ, 2525: 32-38)

2. ในสมยรชกาลท 4 ทรงผนวชเปนวชรญาณภกข ทานทรงเรมวางรากฐานเพอ

ดาเนนการสถาปนาธรรมยตกนกาย อยางเปนระบบนบตงแตป พ.ศ.2368 ทวชรญาณภกขพบกบพระสเมธมน (ซาย) ณ วดบวรมงคล เปนพระสงฆรามญวงศทวชรญาณภกขทรงยกยอง และถอเอารามญสมณวงศเปนตนแบบของคตธรรมยตกนกายในเวลาตอมาวชรญาณภกขไดผนวชใหมตามแบบรามญนกาย และจากสานกวดบนหรอวดบวรนเวศวหาร ในสมยรชกาลท 3 มาเปนคณะพเศษ เรยกวา บวรนเวศาทคณะ อนเปนกงหนงของคณะกลางในสมยรชกาลท 4 และธรรมยตกนกายมฐานะสงขนจนกระทงเปน “คณะ” หรอ “นกาย” หนงใน 4 ของคณะสงฆไทยในสมยรชกาลท 5 เมอมการประกาศใชพระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ ร.ศ. 121 (พ.ศ. 2455) (ศรสพร ชวงสกล, 2530: 13, 65-68) คณะธรรมยตไดรบการสนบสนนอยางมากจากพระมหากษตรย ทาให ม การขยายตวทาในเขตกรงเทพฯ และหวเมอง มวดธรรมยตนกายสรางใหม เชน วดราชประดษฐ สถตมหาสมาราม วดปทมวนาราม วดมกฎกษตรย เปนตน และมการปฏสงขรณวด รวมทงอยรวมกบมหานกาย เชน วดบรมนวาส วดเครอวลย วดบวรมงคล วดเพชรฉลก จงหวดนครศรธรรมราช เปนตน

3. การปฏรปและอทธพลทางความคดแบบตะวนตกเขามามอทธพลและสงผลตอ

การเปลยนแปลงทเปนรปธรรมตอวดและพระพทธศาสนาเปนอยางมากในสมยรชกาลท 5 เมอมการปฏรปทางสงคมอยางขนานใหญ มการเลกทาส และหนมาพฒนาประเทศในดานการศกษาและการปกครอง การสรางและการบรณะวดจงกลายเปนเรองทลดบทบาทและความสาคญลง และควรนารายไดของประเทศทไดไปใชในเรองอน สงผลใหวดจานวนมากตกอยภาวะลาบากและทรดโทรมลง ไปเปนอยางมาก และเพอลดภาระในการอปถมภวด รฐจงสงเสรมใหวดหารายไดจากทดนทมอย เศรษฐกจของวดเรมขยายตว มการกอสรางอาคารใหม ซอมแซมอาคารสถานททมอยเดม มการนารายไดทหาไดจากทดนและการคาขายสวนหนงไปใชในการพฒนาพระภกษและสามเณร ดงนน วดกลายมาเปนหนวยทางเศรษฐกจทมความสาคญ เศรษฐกจของวดในชวงนจงสงผลตอเศรษฐกจใน

สำนกหอ

สมดกลาง

48

ภาพรวมของสงคม ทมาของรายไดวดมาจากหลายชองทาง เชน การนาทดนวดมาหาประโยชน หารายไดจากเทศกาลตางๆ การเรยไรเงนบรจาค รายไดจาการฌาปนกจศพ หรอการชกชวน ใหราษฎรซอทดนถวายวด เปนตน (อทศ จงนพนธสกล, 2525: 202-214)

4. ในสมยรชการท 5 พบวา มการตราพระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ

ร.ศ.121 เพอใหการปกครองคณะสงฆสอดคลองกบการปกครองบานเมอง โดยรวมศนยการปกครองไวทมหาเถรสมาคม โดยรฐไดนาพระพทธศาสนาเขามาเปนสถาบนหนงของรฐ และจดการบรหารแบบลาดบชน (Hierarchy) โดยมการใหสมณศกดและตาแหนงเปนเครองมอในการปกครอง เพอดง คณะสงฆเขามาสสวนกลาง การบรหารปกครองคณะสงฆนนรฐไดถวายอานาจใหสมเดจพระสงฆราชในสมยรชกาลท 6 ดงนน การปกครองคณะสงฆในชวงนจงอยภายใตการปกครองของสมเดจพระมหาสมณเจากรมวชรญาณวโรรส และทานทรงเปนผทมบทบาทอยางสงในการจดการศกษาคณะสงฆรวมถงการจดการศกษาใหแกประชาชนในระยะแรกดวย (ศรสพร ชวงสกล, 2530: 38)

5. สงคมไทยมการเปลยนแปลงเกดขนเปนอยางมาก ทงดานสภาพเศรษฐกจ สงคม

การขยายตวของชมชนเมอง และความเจรญกาวหนาตางๆ สงผลใหวดถกลดทอนบทบาทลง เชน การศกษาทเคยอยในวดกถกรฐนาไปบรหารจดการ คงอยแคเพยงการศกษาทจดใหเฉพาะพระภกษะสามเณรเทานน เมอวดมงเนนการจดการศกษาใหแกพระภกษสามเณรสงผลใหวดบางแหงมการปรบเปลยนพนทเพอรองรบพระภกษสามเณรทเขามาเรยน ความเปนอยของพระภกษสามเณรทเขามาพานกอาศยจงมลกษณะคลายกบหอพก ทงน การศกษาทคณะสงฆจดเปนการศกษาพระปรยตธรรม ทงแผนกธรรมและแผนกบาล ไมไดรบความสนใจจากพระภกษสามเณรไดเทากบการศกษาในแบบของฆราวาส อยางไรกตาม ยงคงมการจดการศกษาทวดจดใหกบเยาวชนในปจจบนทเปนเพยงสวนเสรม ไดแก โรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย โรงเรยนเดกกอนวยเรยน เปนตน

สาหรบบทบาทของวดในสงคมไทยในปจจบน สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต (2554) ไดบรณาการการบรหารจดการวด เพอใหสอดคลองกบภารกจของคณะสงฆ สงคม เศรษฐกจ การปกครอง และสงแวดลอมปจจบน ดงน

1. กลาวคอ บทบาทดานการบรหารปกครอง หมายถง การดแล คมครอง บรหาร

การปกครองของคณะสงฆไทย เปนการปกครองในระบอบประชาธปไตย โดยมสมเดจพระสงฆราชสกลมหาสงฆปรณายก ทรงเปนประธาน มการบงคบบญชากนไปตามลาดบชนนบตงแตระดบ มหาเถรสมาคมลงไปจนถงเจาอาวาส พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 แกไขปรบปรง พ.ศ. 2535 ไดลาดบชนการปกครองคณะสงฆ

สำนกหอ

สมดกลาง

49

2. กลาวคอ บทบาทดานการศาสนศกษา หมายถง การเลาเรยน ฝกฝน และอบรม

เปนการศกษาทางพระพทธศาสนา โดยเปนการศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมทงแผนกธรรม และบาล นอกจากจะเปนการศกษาหลกธรรมคาสงสอนแลว ยงไดชอวาเปนการสบตออายพระพทธศาสนาไวอกดวย โดยเฉพาะการศกษาภาษาบาล เพราะถาไมรภาษาบาลแลว กจะไมมผใดสามารถรและเขาใจพระพทธวจนะในพระไตรปฎก ถาขาดความร เรองพระไตรปฎกแลว พระพทธศาสนากจะเสอมสญไปดวย ดวยเหตน พระมหากษตรยผเปนศาสนปถมภกตงแตโบราณมา จงทรงทานบารงสนบสนนการเลาเรยนพระปรยตธรรม และทรงยกยอง พระภกษ สามเณร ทเรยนรพระพทธวจนะใหมฐานนดร พระราชทานราชปการตางๆ มนตยภต เปนตน หลกการศาสนศกษา เปนภารกจดานการจดการศกษาพระปรยตธรรมของ คณะสงฆทงแผนกธรรม – บาล แผนกสามญศษา การอดมศกษาในมหาวทยาลยสงฆทงสองแหง ภารกจ ดานนครอบคลมถงการทพระภกษทาหนาทเปนครสอน เปนกรรมการตรวจขอสอบธรรมบาลสนามหลวง เปนเลขานการสอบธรรม – บาลสนามหลวง เปนผอานวยการหรอเปนประธานจดสอบธรรม – บาลสนามหลวง และเปนเจาสานกเรยน ในฐานะทเปนเจาอาวาส นอกจากน ยงรวมถงการสงเสรมการศกษาพระปรยตธรรมทก ๆ วธ ทไมขดตอพระธรรมวนย เชน มอบทนการศกษา แกพระภกษสามเณรทสอบไลได จดตงกองทน เพอการศกษาพระปรยตธรรม เปนตน

3. กลาวคอ บทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนา หมายถง ทาใหขยายออกไป

ทาใหขยาย กวางขวางออกไป เปนหลกการเผยแผพระพทธศาสนา เปนภารกจดานการดาเนนการประกาศพระพทธศาสนาใหประชาชนไดรบทราบในทกๆ วธ ทไมขดตอพระธรรมวนย โดยมงเนน ใหประชาชนไดมความรความเขาใจ ในหลกธรรมแลวนอมนาไปปฏบตในชวตประจาวน ไดแก การเทศนา การปาฐกถาในโอกาสและสถานทตางๆ ทงในวด และนอกวด การบรรยายธรรม ทงทางวทยและโทรทศน การเผยแผธรรมดวยสอตางๆ เชน หนงสอ หนงสอพมพหรอวดทศน ภารกจดานนครอบคลมถงการทวดหรอพระภกษจดกจกรรมตางๆ ขนในวด โดยมวตถประสงคเพอ การเผยแผธรรมหรอตองการใหประชาชนเขาวดปฏบตธรรม หรอมงเนนสบสานวฒนธรรมไทยท ไดรบอทธพลมาจากหลกพระพทธศาสนา เชน การจดงานเทศนมหาชาต การจดงานในวนสาคญ ทางพระพทธศาสนาการจดงานในวนทกาหนดเปนวนสาคญของไทย (วนขนปใหม วนสงกรานต เปนตน) การจดโครงการบรรพชาสามเณรภาคฤดรอน การจดโครงการ บวชเนกขมมจารณ (ชพราหมณ) การจดอปสมบทหมหรอจดใหมการปฏบตธรรมเฉลมพระเกยรตเนองในวนเฉลม พระชนมพรรษาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ การจดพธแสดงตนเปน พทธมามกะ การจดใหมการแสดงธรรมในวนธมมสวนะ (วนพระ) การจดสงพระภกษไปสอนศลธรรมแกนกเรยนตามโรงเรยนตาง ๆ นอกจากน ยงมการเผยแผธรรมทคณะสงฆรวมกบสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตจดใหดาเนนการในรปแบบ หนวยอบรมประชาชนประจาตาบล (อ.ป.ต.) การอบรมจรยธรรมนกเรยน ขาราชการ และประชาชน การอบรมครจรยศกษา การสงเสรมหนวยเผยแพรศลธรรม การสงเสรมหนวยสงเคราะหพทธมามกะผเยาว เชน โครงการ

สำนกหอ

สมดกลาง

50

อทยานการศกษาในวด โครงการสวนสมนไพรในวด โครงการลานวด ลานใจ ลานกฬา โครงการวดพฒนาตวอยาง เปนตน

4. กลาวคอ บทบาทดานการสาธารณปการ หมายถง การกอสรางและการบรณ-

ปฏสงขรณศาสนสถานภายในวด เนองจากการสาธารณปการโดยรวม หมายถง การพฒนาวด ในดานวตถทกอยางไมเฉพาะแตศาสนสถานเทานน หากรวมไปถงการทาวดใหสะอาด รมรน สะดวก สบาย การทาถนน ทางเดนในวด และการตกแตงวดใหดสวยงามใหสบายตาแกผพบเหน นอกจากน การสาธารณปการ เปนงานประจาของเจาอาวาสอยางหนงซงถอวาเปนหนาททจะตองทา ทงน เพอสรางสงทจาเปน รกษา สงทมอยแลวไว และซอมแซมสงทชารดทรดโทรมใหคงสภาพไว เพอประโยชนแกชมชนและพระสงฆ ภายในวด ในการน ใหรวมถงการดและรกษาศาสนสมบต ของพระพทธศาสนาทเปนสมบตสวนรวมของสงฆ มใชสมบตสวนตวของผใดผหนงโดยเฉพาะ มพระพทธานญาตใหสงฆชวยกนดแลรกษา เชน ใหตงพระภกษทาหนาทดแลรกษาวสดสงของ ของสงฆ ซงเรยกวา ภณฑาคารก โดยเฉพาะศาสนสมบต แบงเปน 2 อยาง คอ

1. ศาสนสมบตวด คอ ทรพยสนของวดใดวดหนง เปนหนาทของสงฆในวดนน ซงมเจาอาวาส เปนตน ชวยกนดแล รกษา ใหเปนไปตามพระธรรมวนย

2. ศาสนสมบตกลาง คอ ทรพยสนอนมใชเปนศาสนสมบตวด แตเปนของสงฆสวนกลางเชน ทดน และผลประโยชนวดราง ทรพยสนทมผยกใหสงฆสวนกลาง ศาสนสมบตกลาง เปนหนาทของผปกครองสงฆระดบสงดแล รกษา

ทงน การจดการศาสนสมบตภายในวด จะตองยดหลกใหถกตองตามกฎหมาย พระธรรมวนย มตมหาเถรสมาคมและจะตองไมกอใหเกดความเดอดรอน แกประชาชนโดยทวไป หากไมจาเปนหลกการดาเนนการสาธารณปการ เปนภารกจทวดหรอพระภกษดาเนนการเกยวกบ การพฒนาวด ดานอาคารสถาน ทและส งแวดลอม การบ รณปฏส งขรณ ในเขตพทธาวาส และเขตสงฆาวาส หรอกลาวงาย ๆ กคอ ภารกจดานการกอสราง การซอมแซม การจดใหมการบารงดแลรกษาถาวรวตถหรอสาธารณสมบตของวด เชน การสรางอโบสถ วหาร อาคารเรยน ศาลาการเปรยญ หอธรรม กฏเมร การจดการศาสนสมบตใหเปนไปดวยด การจดทาบญชเสนาสนะและศาสนสมบตของวด เปนตน

5. กลาวคอ บทบาทดานการศาสนสงเคราะห หมายถง การใหการสงเคราะหดาน

การฝกฝน อบรมแกประชาชน เปนการจดการศกษาทวด คณะสงฆดาเนนการขนเพอสนองตอนโยบายของภาครฐ ในอนทจะสงเสรมใหประชาชน เยาวชน ไดรบการศกษาหลกการศกษาสงเคราะห เปนภารกจดานการดาเนนการจดการศกษาทเนนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมแกเดกและเยาวชน ใหมความรความเขาใจหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเพอสามารถดารงตนและดาเนนชวตในสงคมไดอยางมความสขและเปนพลเมองทมความรคคณธรรมของประเทศ โดยมความมงหมาย 4 ลกษณะ คอ

สำนกหอ

สมดกลาง

51

5.1 การจดการศกษาเปนโรงเรยนตามแผนการศกษาแหงชาต โดยมงให พระภกษสามเณร นกเรยน ไดศกษาเพอชวตและสงคม ไดแก โรงเรยนราษฎรการกศลของวด ศนยการเรยนรศลธรรมในวด (ศนยศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตยเดม หรอวนหยดอน ๆ ศนยอบรมเดกกอนเกณฑในวด วทยาลยและมหาวทยาลยสงฆ

5.2 การสงเคราะหใหเดกและประชาชนไดรบการศกษาในสถานศกษาของรฐหรอเอกชนตามแผนการศกษาแหงชาต เชน การเปนผนาในการตงโรงเรยนในชนบททตงวด การใหสรางสถานศกษาในบรเวณวด การใหใชหรอใหเชาทดนวด หรอทธรณสงฆในการสรางสถานศกษาของรฐ หรอทองถน การเปนผอปการะโรงเรยนตางๆ การใหความอปถมภแกเดกวด

5.3 การสอนศลธรรมแกนกเรยน นกศกษาในระบบโรงเรยนตามแผนการศกษาชาต เชนการสอนธรรมศกษา การสอนศลธรรม หนวยงานพระธรรมทต และหนวยอบรมประชาชนประจาตาบล ในการเผยแพรศลธรรมในโรงเรยน และสถานศกษาตางๆ

5.4 การสงเคราะหเกอกลแกการศกษา สถาบนการศกษา หรอบคลากรทางการศกษา เชน มอบทนการศกษา มอบอปกรณการศกษา เปนตน ภารกจดานน ครอบคลมถงการทพระภกษผเปนเจาอาวาสได บรจาคทนทรพยสวนตว เพอการศกษาแกเดกในระบบโรงเรยนของรฐหรอของเอกชน หรอสรางหรอซอมแซมอาคารสถานศกษา หรอการดาเนนการใด ๆ ของพระภกษทมความสามารถโดยไมขดตอพระธรรมวนยทเปนไป เพอการสงเสรมการศกษาแกเดกและเยาวชนทอยในวยเรยน จดวาเปนภารกจดานการศกษาสงเคราะหทงสน

6. กลาวคอ บทบาทดานการสาธารณสงเคราะห หมายถง การชวยเหลอเพอ

ประชาชนทวไป นอกจากเปนการใหความชวยเหลอประชาชน ผยากไรและประสบภยแลว ยงหมายรวมถงการเผยแพรขอมล ขาวสารทางราชการ เปนศนยกลางการเรยนร การฝกอาชพแกประชาชน การใหใชสถานทวดสาหรบดาเนนกจกรรมเพอประโยชนสวนรวมหลกการสาธารณสงเคราะห เปนภารกจทวด หรอพระภกษสงฆดาเนนการชวยเหลอสงคมในรปแบบตาง ๆ ทไมขดตอพระธรรมวนย ทงน โดยมงเนนเพอประโยชนและความสข แกประชาชนเปนสาคญไดแก การสงเคราะหพระภกษสามเณร และวดทประสบภยและขาดแคลน การใหวดเปนสถานทประกอบการกศลเกยวกบเรองเกด แก เจบ ตาย เชน การสวดศพ การเผาศพ การทาบญอทศ การถวายสงฆทาน เปนตน การใหวดเปนสถานทจดฝกอบรมประชาชนดานอาชพตาง ๆ การสงเคราะหผปวยโรครายหรอผปวยยากไร การจดใหมโรงทาน การบรจาคทรพยสวนตว หรอชกชวนญาตโยมบรจาคทรพยจดสรางโรงพยาบาล การใหความรขาวสารแกชมชนดานตาง ๆเชน การศกษา การสาธารณสขมลฐาน การปกครอง การชวยเหลอผประสบอทกภยหรอการบาเพญสาธารณประโยชนตาง ๆ เปนตน

กลาวโดยสรป วด เปนสถานทสาคญทางพระพทธศาสนาทมบทบาทเปนอยางมากตอสงคมไทยตงแตอดตจนถงปจจบน จากการศกษาเรองบทบาทของวด พบวา วดไมไดเปนเพยงสถานททใชประกอบพธกรรมทางศาสนาแต เพยงอยางเดยว แตวดยงเปนเครองชวดความรงเรอง และความสขของสงคม เปนเครองกาหนดพนทของโลกทางศาสนา เปนหนวยทางเศรษฐกจ และมความสาคญตอสงคมจนรฐบาลในขณะนน ไดยกใหวดเปนองคประกอบของรฐทอยภายใต

สำนกหอ

สมดกลาง

52

การกากบของรฐ ตลอดจนวดยงมฐานะเปนสถาบนทางการศกษา ซงจะเหนไดวาบทบาทของวดครอบคลมแทบจะทกดานของวถชวต นอกจากน สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ยงไดกาหนดบทบาทและภารกจของเจาวาสกบวดใหมบทบาททง 6 ดาน ไดแก ดานการปกครอง ดานการ ศาสนศกษา ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ดานการสาธารณปการ ดานการศกษาสงเคราะห ดานการสาธารณสงเคราะห ซงผวจยไดนาบทบาทภารกจ 6 ดานของวด มาเปนสวนหนงของ การวจยเรองการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร โดยวเคราะหการเขามาใชพนท ทางสงคมของบคคลกลมตางๆ ซงแบงการใช พนทออกเปน 6 ดานตามภารกจทสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตไดระบไว 5.

ดารงศกด มสนทร (2556) ศกษา ความสมพนธระหวางวดกบชมชน กรณศกษา วดนามสมมตกบชมชนนามสมมต จงหวดกาญจนบร พบวา วดกบชมชนมความสมพนธทดตอกน ชมชนนามสมมตเปนชมชนขนาดเลกทยงไมมความเปนชมชนเมอง รปแบบการดาเนนชวตจงเปนแบบพงพาอาศยกนในลกษณะเครอญาต ทงในเรองของระบบความเชอ นสยของคนในชมชน บทบาทของพระภกษ วด และโรงเรยน จงมการหลอหลอมชมชนเปนหนงเดยว ซงผลการวจยแสดงใหเหนวาความสมพนธอนดระหวางวดกบชมชนอาจเกดปญหาขนได เนองจากวถชวตของชมชนทเปลยนไป สงผลใหวดกบชมชนมความหางเหนกน วดจงจาเปนตองนาหลกธรรมาภบาลมาใชในการบรหารจดการวด เพอเสรมสรางความเขมแขงและภาพลกษณทดใหแกวด

พระมหาสระพงษ สรวโส (2555) ศกษา ภาวะผน าของพระสงฆในการบรหาร การพฒนาชมชน : กรณศกษา พระครโพธวรคณ พบวา พระครโพธวรคณ เจาวาสวดโพธการาม อาเภอปทมรตต จงหวดรอยเอด เปนผมภาวะผนาจนชาวบานและลกคาไววางใจ เนนประสทธภาพและประสทธผลในการทางาน และเปนคนไมถอตวทาใหผใตบงคบบญชารกใครกนมาก เวลามงานใดจงเกดการเขามามสวนรวมของชาวบานไดงาย และยงทานมบทบาทตอสงคมใน 6 มต ไดแก (1) ดานสงคม มการนาแหลงเรยนรตางๆ มาไวในวดชมชนไดใชประโยชน โดยใชลานวดเปนลานกฬา (2) ดานเศรษฐกจ มการสงเสรมเศรษฐกจชมชนอยางเดนชด เชน การมสถาบนการเงนชมชนกลมเลยงผง กลมทาตกตา เปนตน (3) ดานการเมอง มการสนบสนนใหคนในชมชนแสดงความคดเหนไดโดยเสรเปดโอกาสใหชาวบานมสวนรวมในการพฒนาชมชนของตน (4) ดานวฒนธรรม มการสงเสรมสนบสนนกจกรรมสมาเสมอจนเปนศนยกลางการตดตอประสานงานทางศลปวฒนธรรมของจงหวดรอยเอด (5) ดานสาธารณปโภคและระบบนเวศ มการสนบสนนใหสรางอาคารเพอเปนศนยสาธารณสขและประสานงานกบภาครฐใหมเจาหนาทมาดแล และ (6) ดานสงแวดลอม มการสงเสรมกจกรรมพฒนาชมชนจดสงแวดลอมใหรมรน

อมรรตน อภนนทมหกล (2555) ศกษา สงคมไทยกบการบรจาคและการประกอบกจกรรมทางศาสนา พบวา พระพทธศาสนาอทธพลตอทศนคต ความเชอ ความประพฤต และการดาเนนชวตของคนไทยสวนใหญ ซงความเขาใจเรองการบรจาคสงตางๆ ใหแกวดและสาธารณะกศลอนทไมเกยวของกบศาสนา จะชวยใหเขาใจบทบาทของวดตอการพฒนาชมชนและพฒนาสงคมไทยไดดขน โดยแสดงใหเหนวาทนทางสงคมของบคคล หรอเครอขายทางสงคม ทงทเปนทางการและไม

สำนกหอ

สมดกลาง

53

เปนทางการ และเครอขายทางศาสนามผลทเปนบวกตอการตดสนใจบรจาคมากกวาเครอขายดานอนๆ นอกจากน การตดตามขาวสารบานเมองอยประจา เปนการสนบสนนสงเสรมใหบคคลทมการตดตามขาวสารหนมาทางานจตอาสาใหแกวดและองคกรสาธารณะกศลทไมเกยวของกบศาสนามากกวาผทไมไดตดตามขาวสาร

เสาวภา ไพทยวฒน (2554) ศกษา ปรากฏการณทางสงคมของชมชนปอมมหากาฬ มตใหมในเสนทางการเปนสมยใหมของไทย พบวา ชมชนปอมมหากาฬเปนชมชนทมความขดแยงทางกฎหมายกบกรงเทพมหานครในประเดนของการรอถอนมารวม 20 ป ซงชมชนไดรวมตวและใชมตทางสงคมและวฒนธรรมเปนการตอรอง เพอใหคนในชมชนสามารถดารงอยในชมชนปอมมหากาฬ ในฐานะของผสบทอดประวตศาสตร วฒนธรรมและภมอปญญาดงเดม โดยรวมเปนสวนหนงใน การพฒนาชมชนตามนโยบายของบานเมองในการใชพนทแหงนเปนแหลงการทองเทยวเชงอนรกษตามแผนพฒนาเกาะรตนโกสนทร ทงนปญหาทเกดขนเกดจากหากประชาชนคนพนทแหงนใหแกภาครฐ จะนาไปสการสรางประโยชนทางกายภาพแกกรงเทพมหานคร และสงผลกระทบตอชวต ความเปนอยของประชาชนทอาศยอยในชมชน จงนาไปสปญหาความขดแยงดานพนททางสงคมขน ดวยเหตนทางออกของการนาสนตวธนการนามตใหมในเสนทางการเปนพลงความเขมแขงจะเปนแนวทางหนงในการพฒนาประเทศเพอใหชมชนทองถนไดปรบเปลยนตนภายใตกรอบอานาจทางกฎหมายของรฐโดยไมเสยความเปนทองถนตามกระแสโลกาภวตน

ลลลทพย รงเรอง (2554) ศกษา ทวาง ทสรางใหเกดความยงยนทางสงคม : กรณศกษาความสมพนธของพนทวาง และการปฏบตการทางสงคมของพนทเมองเกาลาพน ตาบลในเมอง จงหวดลาพน พบวา กจกรรมของพนทวางสาธารณะของเมองลาพน ในชวงเวลาปกตจะมกจกรรมกระจายอยทวไป มอตราการสญจรหรอความนยมในการใชพนทสงสดทบรเวณพนทวางกลางเมอง กจกรรมทเกดขนมรปแบบหลากหลาย กลมผใชประโยชนในพนทวางสวนใหญเปนคนระดบชมชน ทงน การใชงานพนทวางสาธารณะของเมองเกาลาพนในชวงปกตตองการลกษณะของพนททสามารถตอบสนองตอกจกรรมทมความยดหยน มความหลากหลาย และมความกลมกลนอยในพนทยอยระดบชมชนไดเปนอยางด โดยศกยภาพในการเขาถงพนทวาง หรอเสนทางการเดนทางสญจรถอเปนปจจยสาคญในการใชประโยชน พนทสาธารณะของเมอง และเปนปจจยหนงทจะเขาใจรปแบบของพฤตกรรมทเกดขนในพนทวางของเมองจากการใชชวตประจาวนทสะทอนรปแบบทางวฒนธรรมทเกดขนผานการใชพนทวางและการปฏบตการในพนทของเมองลาพนอยางแทจรง

พระครปลดพทธวฒน โพธกรพนศร (2553) ศกษา การบรหารจดการวดราษฎรและพระอารามหลวงในเขตปกครองคณะสงฆ ภาค 15 พบวา การบรหารจดการของวดราษฎรและวดพระอารามหลวงในเขตปกครองคณะสงฆ ภาค 15 ในพนท 4 จงหวด คอ จงหวดประจวบครขนธ จงหวดเพชรบร จงหวดสมทรสงคราม และจงหวดราชบร ทงทงสน 36 วด ประกอบดวย วดราษฎร จานวน 18 วด และวดพระอารามหลวง จานวน 18 วด โดยวดราษฎรและวดพระอารามหลวงมผลการปฏบตงานดานการศกษาทแตกตางกนทกดาน ไดแก ดานการเผยแผศาสนธรรม ดานการศาสนศกษา และดานการศกษาสงเคราะห โดยคาเฉลยของวดราษฎรตากวาคาเฉลยของวดพระอารามหลวง เนองจากวดพระอารามหลวงมปจจยและนโยบายในการจดการทชดเจนมากกวา พรอมนยงมปจจยสนบสนนการบรหารจดการภายในวดทมากกวาวดราษฎร อยางไรกตาม ทงวดราษฎรและวด

สำนกหอ

สมดกลาง

54

พระอารามหลวงตางมงพฒนาวดใหเปนทพงของพทธศาสนกชนในทกๆ ดาน เชน การจดอาคารสถานทเพอบรการพระภกษ สามเณร และประชาชน ไมวาจะเปนหองสมด ศาลาพก การจดกจกรรมตางๆ การแสดงธรรมเทศนา การจดตงศนยพระพทธศาสนาวนอาทตย เปนตน

พระครพศาลถรธรรม (2553) ศกษา ประสทธภาพการบรหารจดการวดของเจาอาวาสในเขตธนบร พบวา ประสทธภาพในการบรหารจดการวดของเจาอาวาสในเขตธนบร กรงเทพมหานคร จานวน 24 วด อยในระดบมาก และเมอจาแนกเปนรายดานนน ดานการปกครอง ดานการศกษาสงเคราะห และดานการสาธารณปการ มประสทธภาพ อยในระดบมากเชนกน สาหรบดานการศาสนศกษา การเผยแผ และการสาธารณสงเคราะหมประสทธภาพอยในระดบปานกลาง โดยผลการวจยยงพบวาการบรหารจดการวดเปนสงทมความสาคญตอการบรหารจดการภายในวดทจะพฒนาวดใหเปนระบบ สงเสรมพระภกษ สามเณร ใหเปนผมความรความสามารถ ปฏบตดปฏบตชอบตามกรอบ พระธรรมวนย และเปนแบบอยางทดตอการพฒนาชมชน ซงการบรหารจดการวดในปจจบนมการเปลยนแปลงรปแบบ ระบบ วธการ กลาวคอ มการสรางระบบใหเหมาะสมกบผอยอาศยภายในวด และสงคมบรเวณรอบวด

วนวสาข ลาตระกล (2552) ศกษา กลยทธการสอสารเพอการพฒนาวดไผลอม จงหวดนครปฐม พบวา เจาวาสวดไผลอมสองรป ไดแก พระครมงคลสทธการ (หลวงพอพล) และพระครปลดสทธวฒน (พระนาฝน) มกลยทธในการพฒนาวดไผลอมทแตกตางกน โดยหลวงพอพลเนนการใชตนเองเปนสอบคคลในการสอสาร โดยเนนการสอสารทางอวจนะ และเปนการรบการสอสารจากภายนอกมากกวา ซงหลวงพอพลเปนพระภกษทมความโดดเดนในรองของวตถมงคลจงมการสอสารกนแบบปากตอปาก ขณะทพระนาฝนจะเนนการสอสารเชงวจนะ มการสอสารทตรงไปตรงมา และเนนการสอสารผานสอประเภทตางๆ ทงหนงสอพมพ วทย โทรทศน และสออนเตอรเนต นอกจากนผลการศกษาพบวา กลมตวอยางเหนดวยกบการทาหนาทวดของวดไผลอม ทงในเรองของการทาหนาทสอบคคลทมตอการพฒนาชมชน การทาหนาทของสถาบนศาสนา ประกอบดวย การสรางอาชพ และการใหความรการศกษาแกคนในชมชน ซงการทาหนาทสถานททองเทยวเชงวถพทธของวดไผลอม ไมไดสงผลตอการดาเนนชวตประจาวนของคนในชมชน แตวดไผลอมสามารถทาหนาทของวดไดอยางถกตองในเรองของการพฒนา อนไดแก การพฒนาทงทางดานวตถและดานจตใจ ทงน ผลการวจยพบวา วดควรมการพฒนาตอชมชนบรเวณรอบวดเพมเตม คอ การสรางสาธารณประโยชนควบคกบการพฒนาจตใจของผคนโดยรอบวด ซงเปนหนาทหลกของวดและพระสงฆ

วฒนนท แทนนล (2551) ศกษา การสรางพนททางสงคมเพอหลกหนความเปนชายขอบของคนพลดถนชมชนกะเหรยงพลดถน ตาบลบานคา กงอาเภอบานคา จงหวดราชบร พบวา ชาวกะเหรยงบานคามการสรางพนททางสงคมใหกบตนเอง โดยการนาเสนอภาพลกษณของชาวกะเหรยงในรปแบบของความเปนชมชนด งเดม มรปแบบวถชวต ประเพณ วฒนธรรมอน เปนเอกลกษณ เพอใหสามารถอาศยอยในพนทนนๆ ดวยความชอบธรรม ซงเปนการสรางพนททางสงคมดวยวธการนาเสนอตวตนทแทจรงใหสงคมและชมชนอนๆดรบทราบและยอมรบ ชาวกะเหรยงบานคาทมวถชวต ประเพณวฒนธรรมทไมหยดนง แตปรบเปลยนตามสถานการณทเกดขนโดยม ความผกพนกบพนททางสงคมนน

สำนกหอ

สมดกลาง

55

กมลวรรณ นธนนท (2551) ศกษา การใชพนทวดสระเกศราชวรมหาวหาร และบรเวณโดยรอบ ตงแตสมยอยธยาถงรชกาลท 8 พบวา พฒนาการของการใชพนทและความตอเนองของพนทวดสระเกศราชวรมหาวหารและชมชนในพนทใกลเคยง ตงแตสมยอยธยาถงสมยรชกาลท 8 มการเปลยนแปลง 3 ชวงใหญ กลาวคอ ในชวงรชกาลท 1 – 3 มอทธพลของชาวตะวนตกเขามาม การบรณปฏสงขรณวดและเปลยนชอวด บรเวณโดยรอบวดและรมคลองของวดมชาวจนและชาวเขมรพานกอาศย ในชวงรชกาลท 4 – 6 ภายในวดสระเกศมการแบงเขตพทธาวาสและเขตสงฆาวาสอยางชดเจน ประชาชนอาศยอยบรเวณรมคลองมหานาค เนองจากมการกอสรางสะพานในการอานวยความสะดวกแกประชาชน และในชวงรชกาลท 7 – 8 การตดถนน และความเจรญทางดานการคมนาคมเพมขน สงผลใหประชาชนทอาศยอยบรเวณรอบวดมการเปลยนแปลงลกษณะทอยอาศย จากการอาศยบานเรอนแพรมนาไดยายขนมาอยบนบกแทน มการกนเขตสาธารณประโยชน ทตงอาคาร และตกแถวตางๆ ดงนน ผลการวจยจงแสดงใหเหนวาความเปลยนแปลง ความเจรญกาวหนา ในแตละยคสมย เปนปจจยสาคญในการดงดดใหประชาชนเขามาทามาหากนและเขามาอยอาศย ในบรเวณวดสระเกศราชวรมหาวหารมากขน

สรศกด ศลาวรรณา (2550) ศกษา การทองเทยวและการเผยแพรพระพทธศาสนา : บทบาทของวดในเขตกรงเทพมหานคร กรณศกษา วดบวรนเวศวหารและวดเบญจมบพตรดสต วนาราม พบวา วดมความสาคญตอสงคมไทยมาตงแตอดตจนถงปจจบน แมบทบาทหนาทของวดจะเปลยนแปลงไปตามยคสมย แตวดยงคงเปนศนยรวมจตใจของชาวไทยพทธ และชาวตางชาตทสนใจมาเยยมชมวด โดยนกทองเทยวสวนใหญทเขามาเยยมชมวด เพราะตองการชมความสวยงามของโบราณสถาน พระพทธรปทประดษฐานภายในวด และมสวนรวมในการทากจกรรมตางๆ ภายในวด เชน การทาบญตกบาตร การบรจาคทาน เปนตน อยางไรกตาม การพฒนาวดใหเปนสถานททองเทยวนน มอทธพลทงในแงบวกและแงลบตอสงคมไทย เพราะนอกเหนอจากการสรางรายไดอยางมากใหกบวดแลว วดควรตองคานงถงอดมคตทควรจะเปน กลาวคอ วดควรเปนสถานทแหงการเรยนรในหลกธรรมคาสอนตางๆ ของพระพทธศาสนา รวมไปถงเปนสถานทรวบรวมศลปกรรม พทธศลปตางๆ ทมคณคา อกทงวดยงเปนศนยรวมจตใจของพทธศาสนกชนชาวไทย

ศรพร บวพนธชน (2549) ศกษา ความหมายและการใชพนททเปลยนแปลงไปตามบรบททางสงคม กรณศกษา: วดพระแกว พบวา บทบาทหนาทของวดพระแกวทมตอสงคมไทยในแตละยคสมยมความเปลยนแปลงไป ตงแตสมยรชกาลท 1 จนกระทงรชกาลปจจบน โดยเฉพาะความหมายของการใชพนทวด ทในปจจบนมมตการใชพนทวดเพมขนอก กลาวคอ การใหพนท วดพระแกวเปนพนทกงสาธารณะเชงทองเทยว พนทวดพระแกวจงมความเปนพนทศกดสทธและ พน ทสามญ ทเปลยนแปลงไปตามบรบทของสงคม ซงผลการศกษายงพบวา ปจจยหลกใน การเปลยนแปลงนน เกดจากการเปลยนแปลงสงคมไปสความทนสมย ซงเหนไดชดในสมยรชกาลท 4 และ 5 ท มการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ทาใหวดพระแกวถกลดบทบาทลงจาก ทมความสาคญตอประชาชน เหลอเพยงบทบาทและความสาคญทมตอพระมหากษตรยเทานน และเมอเขาสในสมยรชกาลท 7 มการเปลยนแปลงทางการปกครองเกดขนในสงคมไทย วดพระแกว จงกลายเปนพนททแสดงถงอานาจของพระมหากษตรยสการเปนพนททธารงไวซงความเปนกษตรย

สำนกหอ

สมดกลาง

56

ดงนน ปจจบนวดพระแกวจงถกทบซอนดวยบทบาทหลายมต มทงความเปนพนทศกดสทธและ ความเปนสามญ มพนทแหงความศกดสทธ พนทแหงศาสนา และพนททองเทยวควบคกนไป

จากการศกษางานวจยทเกยวของ ผวจยไดทราบผลการศกษาจากงานวจยตางๆ เพอนาขอมล แนวคด และผลการวจยมาวเคราะหเชอมโยงกบการวจยเรองการใชพนททางสงคม ของวดบวขวญ จงหวดนนทบร โดยจากงานวจยทเกยวของขางตนทาใหทราบถงความสมพนธและปจจยทมผลตออทธพลความเชอ ทศนคตของพทธศาสนกชนทมตอวด ทมตอพระพทธศาสนา การเขามามสวนรวมของพทธศาสนกชน ตลอดจนการบรหารจดการวดของเจาอาวาสทใชใน การบรหารจดการวดใหมประสทธภาพ นอกจากน ยงทาใหทราบถงการใชพนททางสงคมและ การสรางพนททางสงคมของกลมคนตางๆ เพอนามาเชอมโยงกบการใชพนททางสงคมของกลมคน ทเขามาใชพนทภายในวด อกทง จากงานวจยขางตนไดแสดงใหการใชพนททางสงคมของวดทตง อยในเขตกรงเทพมหานคร โดยเปนการใชพนทภายในวดทมมาตงแตอดตจนถงปจจบน ซงขอมล และผลการวจยทไดศกษาขางตนนถอเปนสวนหนงในการนาไปคดวเคราะหแนวคด แนวคาถาม เพอใชในการดาเนนการวจย การวเคราะหผลการวจย และสรปผลการวจยในบทตอไป

ดงนน ผวจย จงไดสรปแนวทางการศกษาและผลทไดรบจากการศกษาแนวคด ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ ทไดจากบทท 2 โดยสามารถสรปไดตามตารางท 2 ตารางท 2 สรปแนวทางการศกษาและผลทไดรบจากการศกษาแนวคด ทฤษฏและงานวจยทเกยวของ

1. แนวคดเกยวกบโครงสรางทางสงคม 1.1 ความหมายของโครงสรางทางสงคม 1.2 องคประกอบของโครงสรางทางสงคม 1.3 ทฤษฎโครงสราง – หนาททางสงคม

2. แนวคดเกยวกบพนททางสงคม 2.1 ความหมายของพนททางสงคม 2.2 รปแบบของพนททางสงคม 2.3 การปฏบตการบนพนททางสงคม

สำนกหอ

สมดกลาง

57

ตารางท 2 สรปแนวทางการศกษาและผลทไดรบจากการศกษาแนวคด ทฤษฏและงานวจยทเกยวของ (ตอ)

3. แนวคดเกยวกบเครอขายทางสงคม 3.1 ความหมายของเครอขายทางสงคม 3.2 องคประกอบของเครอขายทางสงคม 3.3 ประเภทและรปแบบของเครอขาย ทางสงคม 3.4 การวเคราะหเครอขายทางสงคม

4. แนวคดเกยวกบวดในพระพทธศาสนา 4.1 ความสาคญของพระพทธศาสนา ตอสงคมไทย 4.2 ความสมพนธทางระบบความเชอ และพฤตกรรมดานศาสนาของสงคมไทย 4.3 ความหมายของวด 4.4 บทบาทของวดในสงคมไทย

5. งานวจยทเกยวของ

จากตารางท 2 ไดสรปแนวทางการศกษาและผลทไดรบจากการศกษาแนวคด ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ เพอนามาใชในการศกษาการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ซงสามารถอธบายได ดงน

1. แนวคดเกยวกบโครงสรางทางสงคม โดยศกษาความหมายของโครงสรางทางสงคม องคประกอบของโครงสรางทางสงคม และทฤษฎโครงสราง – หนาททางสงคม เพอนามาใชสนบสนนความสาคญและปญหาของการวจย เปนแนวคดในการทาความเขาใจโครงสรางทางสงคม เขาใจถงกระบวนการเกดกลมคน สงคม หรอสถาบนตางๆ ขน ตลอดจนแนวคดทฤษฎการวเคราะหสงคมของนกสงคมวทยาในเรองทเกยวของกบโครงสราง – หนาท เพอนามาใชในสนบสนนการวเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณ และนาไปสการอภปรายผลการวจย

สำนกหอ

สมดกลาง

58

2. แนวคดเกยวกบพนททางสงคม โดยศกษาความหมาย รปแบบของพนททางสงคม และการปฏบตการบนพนททางสงคม เพอใหทราบถงความหมาย รปแบบ การปฏบตการหรอการใชพนททางสงคมอยางแทจรง การศกษาแนวคดเกยวกบพนททางสงคมถอเปนแนวคดสาคญของ การศกษาวจยครงน ซงผวจยไดนามาใชสนบสนนทมาและความสาคญของปญหา ใชเปนแนวคาถามในแบบสมภาษณสาหรบการเกบขอมล การวเคราะหขอมล ตลอดจนการอภปราบและสรปผลการวจย

3. แนวคดเกยวกบเครอขายทางสงคม โดยศกษาความหมาย องคประกอบ ประเภทและรปแบบของเครอขายทางสงคม ตลอดจนการวเคราะหเครอขายทางสงคมของนกทฤษฎตางๆ เพอนาแนวคดทไดด งกลาวมา ใช เปนแนวคดของแบบสมภาษณ ในการวจย การว เคราะหขอมล ซงแนวคดเกยวกบเครอขายทางสงคมจะใชในการวเคราะหขอมลเพอตอบวตถประสงคของการวจย ในประเดนทเกยวของกบความสมพนธของผใชพนทวดบวขวญ อกทงยงสามารถนาแนวคดดงกลาว มาใชสาหรบการอภปรายผลการวจย

4. แนวคดเกยวกบวดในพระพทธศาสนา โดยศกษาความสาคญของพระพทธศาสนา ท มตอสงคมไทย ความสมพนธทางระบบความเชอและพฤตกรรมดานศาสนาของสงคมไทย ความหมายของวด และบทบาทของวดในสงคมไทย เพอใชสนบสนนความเปนมาและความสาคญ ของการวจยเปนแนวคดแบบสมภาษณในการวจย การวเคราะหขอมล และการอภปรายผลการวจย โดยการการศกษาแนวคดเกยวกบวดในพระพทธศาสนาถอเปนความคดพนฐานทสาคญ ในการวเคราะหขอมลทไดจากการวจย

5. งานวจยทเกยวของ โดยศกษางานวจยทเกยวของ ตงแตในเรองของการบรหารจดการวด แนวคดทศนคต ความเชอของพทธศาสนกชนทมตอวดและพระพทธศาสนา การมสวนรวมของพทธศาสนกชนทเขามาใช พนทภายในวด ตลอดจนการใช พนททางสงคมของวดในเขตกรงเทพมหานครตงแตอดตถงปจจบน และศกษางานวจยทเกยวของเกยวกบการใชพนททางสงคม การสรางพนททางสงคมในสงคมทแตกตางออกไป เพอนามาใชสนบสนนความเปนมาและความสาคญของการวจยเปนแนวคดแบบสมภาษณในการวจย การวเคราะหขอมล และการอภปรายผลการวจย

สำนกหอ

สมดกลาง

3

การวจยเรอง การใช พนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร เปนการวจย เช งคณภาพ (Qualitative Research) ซ งผ วจ ย ม งศกษาถงการใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด ตลอดจนการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร โดยใชวธการศกษาเฉพาะกรณ หรอการวจยเชงกรณศกษา (Case Study Research) เปนการศกษาเพอทาความเขาใจเกยวกบปรากฎการณทเกดขนในปจจบน (จรประภา อครบวร, 2544: 16) ตามสภาพแวดลอมท ไมมการควบคมตวแปรใดๆ ซงผวจยมงศกษาเชงลก (In-depth Study) เพออธบายถงเหตและผล ของปรากฏการณ ทเกดขน และนาผลการศกษามาอภปรายผลเชอมโยงกบทฤษฎทเกยวของ โดยมวธดาเนนการวจยตามรายละเอยด ดงน

1. กลมผใหขอมลหลก 2. วธการวจย 3. ขอบเขตในการวจย 4. การเกบรวบรวมขอมล 5. เครองมอทใชในการวจย 6. การวเคราะหขอมล

1. การวจยครงน ผวจยกาหนดกลมผใหขอมลหลก (Key Informant) ไดแก บคคล หรอ

กลมบคคลทเขามาใชพนทของวดบวขวญ จงหวดนนทบร รวมทงสน 10 รป/คน ดงน 1.1 กลมคนทพานกอยภายในวด ไดแก พระภกษ จานวน 5 รป 1.2 กลมคนภายนอกทเขามาใช พนทวด ไดแก พอคาแมคาทคาขายในพนทวด

คนทมาทาบญไหวพระ นกทองเทยว จานวน 5 คน 2.

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยวธการศกษาขอมลจากเอกสาร และการสมภาษณขอมลเชงลกจากกลมผใหขอมลหลก โดยมวธการวจย ดงน

2.1 การศกษาขอมลเอกสาร (Documentary Research) โดยการรวบรวมขอมล จากหนงสอ ตาราวชาการ บทความ วารสาร และงานวจยทเกยวของ ตลอดจนการสบคนขอมล ทางอนเตอรเนต และสอออนไลนตางๆ เพอนามาเปนแนวความคดพนฐานในการวจย

2.2 การสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview) โดยสมภาษณบคคลทเขามา ใชพนทของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ประกอบดวย กลมคนภายในทใชพนทวด ไดแก พระภกษ

59

สำนกหอ

สมดกลาง

60

ทพานกอยทวดและเขามาเรยนในวด และกลมคนภายนอกทเขามาใชพนทวด ไดแก นกทองเทยว ทมาทาบญไหวพระ พอคาแมคา หรอคนในชมชน

2.3 การส ง เกต (Observation) โด ยก ารส ง เกต แบบ มส ว น ร วม (Participant Observation) และไมมสวนรวม (Non-participant Observation) ในการสงเกตแบบมสวนรวมผวจยใชวธการสงเกตแบบมโครงสราง คอมการกาหนดวตถประสงคในการสงเกตไวลวงหนา ซงในขณะทสงเกตผวจยไดจดบนทกสนาม เพอศกษาการใชพนททางสงคมของวดในรปแบบตางๆ นอกจากนผวจยยงใชการสงเกตแบบไมมสวนรวม ในการสงเกตพฤตกรรมทางสงคม เชน การทาบญไหวพระ การประกอบพธกรรมทางศาสนา การประกอบอาชพของคนในชมชนภายในพนทวด เปนตน

2.4 การวเคราะหเกยวกบการใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร และความสมพนธทางสงคมของผใชพนทวดบวขวญ

3.

การวจยคร งน ได ศกษาถงการใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด การใชพนททางสงคมของวด ตลอดจนวเคราะหความสมพนธทางสงคมของผใชพนทวด โดยเปนการศกษาวจย เช งคณภาพ (Qualitative Research) ด วยการวจย เช งกรณ ศกษา (Case Study Research) ซงผวจยดาเนนการรวบรวมขอมลในรปแบบของกรณศกษาเดยว (Single-case Study) กลาวคอ เกบขอมลเชงลกในเรองเกยวกบการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร เพยงแหงเดยว เนองจากวดบวขวญเปนวดทเปนทรจกในปจจบนและมผเขามาใชพนทภายในวดหลายรปแบบ จงมความซบซอนและหลากหลายในรปแบบของการใชพนท และเพอใหไดขอมลทม ความสอดคลองกบวตถประสงคการวจย ผวจยใชวธการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงและไมเจาะจงเปนผใหขอมลผานการสมภาษณแบบเจาะลก เพอใหไดขอมล ทศนคต และขอเทจจรงเกยวกบการใชพนทวดบวขวญ นอกจากน ผวจยเกบรวบรวมขอมลเพมเตมโดยการสงเกตเกยวกบการใชพนท ทางสงคมของกลมผใหขอมลและผใชพนทคนอนๆ ทงแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม เพอใหทราบรปแบบการใชพนทของวดบวขวญทแทจรง

4.

การวจยครงนผวจยใชวธเกบรวบรวมเพอใหไดขอมลตรงตามวตถประสงคทกาหนดไว ผวจยจาแนกแหลงการเกบรวบรวมขอมลออกเปน 2 ประเภท ดงน

4.1 แหลงขอมลปฐมภม (Primary Data) การเกบขอมลปฐมภมเปนขอมลทไดจากการเกบรวบรวมจากกลมผใหขอมล

ในรปแบบของการสมภาษณแบบเจาะลก (In-Depth Interview) โดยสมภาษณบคคล หรอกลมบคคลทเขามาใช พนทของวดบวขวญ การสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) โดยผวจยจะเขาไปมสวนรวมในการพดคยพระภกษสามเณรภายในวด คนงานภายในวด พอคาแมคาทเขามาประกอบการคาภายในวด เพอใหทราบขอมลเชงลก ตลอดจนการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participant Observation) เปนการสงเกตโดยผวจยไมเขาไปมสวนรวมในกจกรรม หรอการใช

สำนกหอ

สมดกลาง

61

พนทภายในวด เปนการสงเกตพฤตกรรมของบคคลทเขามาใชพนทภายในวด เชน การทาบญไหวพระ การประกอบกจกรรมทางพระพทธศาสนา การนงพกผอนของนกทองเทยว เปนตน

4.2 แหลงขอมลทตยภม (Secondary Data) การเกบขอมลทตยภมเปนการสารวจเอกสาร (Documentary Research) ซงผวจย

ดาเนนการเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร ตารา หนงสอ แนวคดและทฤษฎตางๆ งานวจยทเกยวของ ตลอดจนบทความ ขาว สงพมพ เวบไซต ปายประชาสมพนธ เพอนาไปสการสรางทฤษฎจากขอมล รวมทงนาไปวเคราะหผลการศกษารวมกบขอมลทไดจากการสมภาษณจากกลมผใหขอมลในครงน 5.

ผวจยกาหนดเครองมอทใชในการวจยครงน ดงน 5.1 ตวผวจย ซงเปนผเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง 5.2 การจดบนทก สาหรบจดบนทกขอมลตางๆ หรอประเดนทมความนาสนใจเพมเตม 5.3 เครองบนทกเสยง สาหรบบนทกขอมลขณะสมภาษณ เพอใหไดใจความทละเอยด

ครบถวน และสะดวกแกการนามาถอดบทสมภาษณเพอใชในการศกษา ควบคกบการจดบนทก 5.4 กลองถายภาพ สาหรบบนทกภาพกจกรรมการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ

ในรปแบบตางๆ 5.5 แนวคาถามการวจยทใชในการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview)

โดยเปนแนวคาถามแบบมโครงสราง (Structured interview) คอ สรางคาถามทมเนอหาเกยวกบ การใหความหมาย ความสาคญ บทบาทของวด การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ตลอดจนความสมพนธของผใชพนทวดบวขวญ และอาจมคาถามในการสมภาษณเพมเตมภายหลงจากแบบคาถามทเตรยมไว เพอใหไดขอมลจากการสมภาษณทมใจความครบถวนและเปนประโยชนตอการวเคราะหขอมล โดยแนวคาถามทใชในการสมภาษณแบงออกเปน 5 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลพนฐานทวไปของผใหขอมล สวนท 2 การใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด สวนท 3 การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ สวนท 4 ความสมพนธของผใชพนททางสงคมของวดบวขวญ

6.

ในการวจย รปแบบการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ไดใชการวเคราะหเชงคณภาพแบบสวนประกอบ (Component Analysis) เปนการวเคราะหสวนประกอบของขอมลหรอขอคาถามทใช ในการสมภาษณ แลวน าคณสมบตของสวนประกอบของขอมล มาเปรยบเทยบเพอหาลกษณะรวมทเหมอนกนและแตกตางกนหลง จากนนจงทาการสรปบรรยายใหเหนถงความหมายของขอมลเหลานน (สภางค จนทวนช, 2540 : 100) ซงเปนขอมลทมความละเอยดและไดจากการเกบรวบรวมดวยการวเคราะหทเจาะลก หรอเนนจดสนใจ ทงนเพราะวาขอมลดงกลาวสามารถนามาแยกสวนประกอบไดหลายสวน โดยมขนตอนในการวเคราะหขอมล 4 ขนตอน ดงน

สำนกหอ

สมดกลาง

62

ขนตอนท 1 จดกลมของขอมลทไดจากการสมภาษณโดยแบงตามกลมผใหขอมลหลก ขนตอนท 2 วเคราะหแยกสวนประกอบขอมลแตชด โดยพจารณาวาจะแยกสวนประกอบ

ของขอมลตามขอคาถามทใชในการสมภาษณทแบงออกเปน 4 สวน ไดแก (1) ขอมลพนฐานทวไปของผใหขอมล (2) ความรความเขาใจเกยวกบวดทางพระพทธศาสนา (3) การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ และ (4) ความสมพนธของผใชพนททางสงคมของวดบวขวญ

ขนตอนท 3 จดทาตารางเปรยบเทยบผลทไดจากการสมภาษณเปนขอมลในแตละชดแยกตามสวนประกอบ โดยใสคณสมบตของขอมลแตละชดแยกตามสวนประกอบลงในตาราง ถาคณสมบตของขอมลและสวนประกอบใดขาดหายไปอาจตองเกบขอมลเพมเตม

ขนตอนท 4 เปรยบเทยบคณสมบตของขอมลทงหมดตามสวนประกอบ โดยพจารณาความเหมอนและความแตกตางและสรางขอสรปทไดจากการเปรยบเทยบ

จากนน นาขอมลทไดมาวเคราะหและสรปผลการวจย โดยสรางขอสรปจากสงท เปนรปธรรมหรอปรากฏการณทมองเหนทเกบรวบรวมมาได และวเคราะหความสมพนธของกลมผใหขอมล ไดแก ผ ทใช พนทวดบวขวญ จงหวดนนทบร โดยเชอมโยงกบการวเคราะหขอมลทาง ดานเอกสาร แนวคด และทฤษฎทเกยวของ

สำนกหอ

สมดกลาง

4

การวจยครงน เปนการวจยการใช พนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร

โดยวตถประสงคเพอศกษาการใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ผานบคคลกลมตางๆ ทเขามาใชพนทภายในวด และวเคราะหความสมพนธของผใชพนทวดบวขวญ การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพดวยวธการศกษาเฉพาะกรณ หรอการวจยเชงกรณศกษา ซงผวจยไดดาเนนการเกบขอมลโดยการสมภาษณเชงลกและนาขอมล ทไดจากการสมภาษณมาวเคราะหตามวตถประสงคของการวจย โดยใชวธการวเคราะหสวนประกอบของขอมล (Component analysis) ซงสามารถจาแนกขอมลได 4 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลของผใหขอมลหลก ตอนท 2 การใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด ตอนท 3 การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ ตอนท 4 ความสมพนธของผใชพนททางสงคมของวดบวขวญ

1 การเกบรวบรวมขอมลสาหรบการวจยครงน ผวจยไดเกบขอมลโดยการสมภาษณเชงลก

กบกลมผใหขอมลหลก (Key Informant) จานวน 10 รป/คน ซงสามารถจาแนกกลมผใหขอมลหลกไดเปน 2 กลม ตามตารางท 3 และตารางท 4 ตารางท 3 แสดงขอมลผใหขอมล กลม ก

1. พระเสนห สเนหยตโต 50 3 ประถมศกษาปท 4 นกธรรมเอก, เปรยญ

ธรรม 3 ประโยค 2. พระสตน ฐตสวโร 28 2 มธยมศกษาปท 3 นกธรรมเอก, เปรยญ

ธรรม 3 ประโยค 3. พระมหาจฑาวฒน วรยญาโณ 27 4 ปรญญาตร นกธรรมเอก, เปรยญ

ธรรม 4 ประโยค 4. พระทพย ญาณวโร 38 17 ปรญญาตร นกธรรมเอก,

ประโยค 1-2 5. พระผดง วรปโญ 66 6 ปรญญาตร นกธรรมเอก,

ประโยค 1-2

63

สำนกหอ

สมดกลาง

64

ตารางท 4 แสดงขอมลผใหขอมล กลม ข

1. คณลงโจ 64 สมรส ไมระบ คาขาย 2. คณหมวย 27 โสด ปรญญาตร คาขาย 3. คณกฟ 18 โสด มธยมศกษาตอนปลาย นกเรยน/คาขาย 4. คณแจค 30 สมรส ปรญญาตร พนกงาน

บรษทเอกชน 5. คณพลอย 38 สมรส ปรญญาตร ธรกจสวนตว

จากตารางท 3 และตารางท 4 พบวา กลมผใหขอมลหลกมจานวนทงสน 10 รป/คน

สามารถจดกลมผใหขอมลหลกดงกลาวไดโดยแบงออกเปน 2 กลม ไดแก กลมพระภกษ และกลมฆราวาส โดยผวจยกาหนดผใหขอมลกลมแรกซงประกอบดวยพระภกษทพานกอาศยอยทวดบวขวญ จงหวดนนทบร เปน กลม ก และผใหขอมลกลมทสองประกอบดวยบคคลทประกอบอาชพคาขายบรเวณวด และนกทองเทยวทเขามาทาบญไหวพระทวดบวขวญเปนกลม ข ดงน

ประกอบดวย พระภกษทพานกอาศยอยทวดบวขวญ จานวน 5 รป ซงพระภกษทใหขอมลทง 5 รป มคณสมบตทแตกตางกนทงในเรองอาย พรรษา และการศกษาวฒการศกษาทางโลก และการศกษาพระปรยตธรรม แผนกบาล ทงน ในดานของการศกษา แผนกธรรม ผใหขอมลทกรปไดสาเรจการสอบนกธรรมชนเอกดวยกนทงสน และเปนกลมคนภายใน ทใชพนททางสงคมของวดบวขวญ

ประกอบดวย บคคลทประกอบอาชพคาขายบรเวณหนาวด และนกทองเทยวทเขามาทาบญไหวพระทวดบวขวญ จานวน 5 คน โดยไมมการเปดเผยชอจรงของผใหขอมลกลม ข ชอดงกลาวจงเปนนามสมมตทผวจยกาหนดให ซงแตละคนมคณสมบตทแตกตางกนทงในเรองของอาย วฒการศกษา และอาชพ แตบคคลทง 5 คน เปนบคคลภายนอกทเขามาใชพนททางสงคมของวดบวขวญ

จากการสมภาษณเชงลกผใหขอมลหลกทง 10 รป/คน ในประเดนความรความเขาใจเกยวกบวดทางพระพทธศาสนา เปนการเกบขอมลเพอศกษาถงการใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวดของผเขามาใชพนทวดบวขวญ ซงผลการวเคราะหขอมลแสดงใหเหนตามตาราง ท 5 – 10 ดงน

สำนกหอ

สมดกลาง

65

ตารางท 5 การใหความหมายของคาวา “วด” ทางพระพทธศาสนา

1. การใหความหมายของคาวา “วด” ทางพระพทธศาสนา

1 “สถานทสงเสรมใหคนทาความด ละเวนความชว และทาจตใจใหสะอาด..”

1 “สถานทประกอบกจของสงฆ และเผยแผพระพทธศาสนาของ ชาวพทธ…”

2 “สถานทสงบทงกาย วาจา และใจ…”

2 “สถานททเขาไปทาบญ ไหวพระ”

3 “ศาสนสถานทใชประกอบพธกรรมทางศาสนา”

3 “คอ ทปฏบตตามหลกศาสนา… มการจดงานหรอวนสาคญตางๆ…”

4 “ศนยรวมของประชาชนทวไป…”

4 “วด เปนศาสนสถานของชาวพทธทใชทากจกรรมตางๆ ทางศาสนา…”

5 “สถานทสงเสรมใหคน ทาความด ละความชว…”

5 “สถานททพระสงฆ อยอาศย และเปดใหพทธศาสนกชนไดเขามาเรยนรหลกธรรม…”

จากตารางท 5 พบวา ผใหขอมลทงกลม ก และกลม ข ใหความหมายของคาวาวด

ทางพระพทธศาสนาไปในทศทางเดยวกน คอ วดเปนสถานทประกอบพธกรรม กจกรรมวนสาคญ ทางพระพทธศาสนา ทมความสงบทงกาย วาจา และใจ เปนศนยรวมของพทธศาสนกชน สงเสรม ใหประชาชนกระทาความด ละเวนความชว จากการวเคราะหขอมลดงกลาว แสดงใหเหนในดาน ของการใชพนทวา กลมผใหขอมลกลม ก ซงเปนพระภกษจะใหความหมายของวดโดยเนนในเรอง ทางดานจตใจ กลาวคอ เปนความหมายในแงของความสงบสข ความด ความชว มากกวากลม ผใหขอมลกลม ข ทใหความหมายของวดในแงของของการปฏบต การเผยแผพระพทธศาสนา และการเขาไปมสวนรวมในการทากจกรรมตางๆ

สำนกหอ

สมดกลาง

66

ตารางท 6 บทบาทและสถานภาพของวด

2. บทบาทและสถานภาพของวด 1 “เปนทพงของคนทกระดบ

ไมแบงชนชนวรรณะ และเกอกลประโยชนของสงคม…”

1 “เปนศนยรวมของ ชาวพทธ…”

2 “ไมวาจะคนรวย หรอจน สง ตา หรอดา วดพรอมทจะรองรบเสมอ และยงคงเปนอยางนจนปจจบน…”

2 “…เปนททคนไปของเกยว ไมวาจะงานบวช งานศพ ทาบญบาน คนกมาวด และปจจบนกยงเปนเชนนน”

3 “เปนศนยรวมจตใจของพทธศาสนกชน และเปนสถานศกษาทางธรรม…”

3 “วดทกวดยงมบทบาทเชนเดม เพราะอยางนอยกยงมพระผปฏบตตามหลกธรรม…”

4 “มบทบาทหลายดาน และตองพฒนาใหทนโลก…”

4 “เปนทพงของชาวพทธตงแตอดตจนปจจบน…”

5 “ทกคนมความเทาเทยมกนหมด…”

5 “เดมเปนทพงในทกดานของการดาเนนชวต แตปจจบนคนเขาวดเพราะหวงผล…”

จากตารางท 6 พบวา ความรความเขาใจเกยวกบวดทางพระพทธศาสนาในเรอง

ของบทบาทและสถานภาพของวดนน ผใหขอมลหลกสวนใหญมองวาบทบาททสาคญของวด คอ วดเปนศนยรวมจตใจทเปนทพงของพทธศาสนกชนในทกๆ เรอง โดยมความเกยวของกบวถชวต ของพทธศาสนกชนตงแตเกดจนตาย เชน การทาบญขนบานใหม การทาบญเพอความสบายใจ การประกอบพธฌาปนกจ เปนตน หรอแมกระทงเมอประชาชนเกดปญหาวดปรบเปลยนบทบาท และสถานภาพทางศาสนากลายเปนทพงพงของประชาชนในยามยาก ซงกลมผใหขอมลกลม ก ตางมองวาคนทกคนมความเทาเทยมกน ไมวาจะอยในชนชนวรรณะใด วดกพรอมทจะชวยเหลอเกอกลประโยชนใหแกประชาชนและสงคม ซงบทบาทและสถานภาพของวดดงกลาวน กลมผให ขอมลทงสองกลมมองวาวดยงคงสถานภาพดงกลาวตงแตอดตจนถงปจจบน

สำนกหอ

สมดกลาง

67

ตารางท 7 ความสาคญของวดทมตอคนและสงคมไทย

3. ความสาคญของวดทมตอ คนและสงคมไทย

1 “มความสาคญมาตงแตไหนแตไร แตคนในสงคม (บางกลม) มองขาม…”

1 “สาคญกบชาวพทธ เพราะเราพงวด เหมอนนาพงเรอเสอพงปา…”

2 “ทาใหคนและชมชนเกดความสามคค…”

2 “เปนทยดเหนยวจตใจ ทาใหคนสบายใจ…”

3 “เปนศนยรวมจตใจ และทยดเหนยวของคนในสงคม…”

3 “เปนทยดเหนยวของคนในสงคม เปนทพกผอนจตใจเมอเกดปญหา…”

4 “อบรมบมนสย และชทางถก – ผด ใหแกคนในสงคม…”

4 “กเปนทพงทงทางกายและทางใจของคนในสงคม…”

5 “มความสาคญตงแตสมยป ยา ตา ยาย จะเกด แก เจบ หรอตาย กพงพาอาศยวด…”

5 “เมอคนในสงคมเกดปญหา หาทางออกไมได วดกจะเปนทพงทางหนงของคนในสงคมไทย…”

จากตารางท 7 พบวา กลมผใหขอมลทงสองกลมมองวาวดมความสาคญตอคนในสงคม

และสงคมไทยมาตงแตอดต กลาวคอ เพราะวดเปนสถานททเปนทพงใหกบประชาชนโดยกลมผใหขอมลไมไดระบวาเฉพาะพทธศาสนกชน แตกลาววาเมอใดทประชาชนหรอสงคมเกดปญหา วดจะเปนสถานททเปนทพงทงทางกายและทางใจ โดยเฉพาะในเรองของจตใจนน อาจกลาวไดวาวดเปนศนยรวมจตใจทคอยชแนะและสงสอนใหประชาชนประพฤตปฏบตตนไปในทางทถกทควร สงเสรมใหประชาชนคนในสงคมเกดความสามคคซงกนและกน ดงนน ผลการวเคราะหขอมลทไดจากกลมผใหขอมลกลม ก และกลม ข จงแสดงออกใหเหนวา วดมความสาคญตอคนและสงคมไทย

ตารางท 8 ทศทางของบทบาทและสถานภาพของวด

4. ทศทางของบทบาท และสถานภาพวดทควรเปน

1 “มความเปนเอกภาพมากทสด…”

1 “เปนไปตามเดมทเปนอย…”

2 “เปนไปตามพระธรรมวนย…”

2 “มความโปรงใส ไมเนนแตหาผลประโยชนเขาวด…”

สำนกหอ

สมดกลาง

68

ตารางท 8 ทศทางของบทบาทและสถานภาพของวด (ตอ)

4. ทศทางของบทบาท และสถานภาพวดทควรเปน

3 “เปนศาสนสถานทรวมกาลงศรทธา และใหชาวพทธมสวนรวมทางพระพทธศาสนา…”

3 “เปนไปตามหลกของศาสนา…”

4 “เปนสถานทเผยแผคาสอนของพระพทธเจา..”

4 “เปนทพงใหแกชาวพทธตอไป…”

5 “เปนเอกภาพในทศทางเดยวกนใหมากเทาทจะมากได”

5 “ควรรกษาสถานภาพอนดงามเอาไว ไมใหใครมาลบหลได…”

จากตารางท 8 พบวา กลมผใหขอมลกลม ก ซงพระภกษเปนผใหขอมลมองทศทาง

ของวดไปในแนวเดยวกน กลาวคอ วดทกแหงควรจะมความเปนเอกภาพและเปนไปในทศทางเดยวกนใหไดมากทสด เปนสถานททเผยแผหลกธรรมคาสอนทางพระพทธศาสนาและดาเนนไปตามหลก ของพระธรรมวนย ซงนาจะเปนทศทางของบทบาทและสถานภาพของวดทมความเหมาะสม ในขณะทกลมผ ใหขอมลกลม ข ซงเปนฆราวาสทวไปอาจไมไดรจกพระธรรมวนยแตอยางใด ตางกเสนอมมมองทศทางของบทบาทและสถานภาพวดไมตางจากกลมผใหขอมลกลม ก กลาวคอ ทศทางของวดควรเปนไปตามแบบของวด คงสถานภาพของความเปนวดเฉกเชนในอดตทเปนมา เปนทพงพงใหแกพทธศาสนกชนไดเชนเดม ทงน ผใหขอมลกลม ข ไดเพมเตมทศทางของวด ทนาสนใจอกหนงประเดนนนคอ ในเรองของการแสวงหาผลประโยชนและลาภยศตางๆ

“

…” (คณหมวย ประกอบอาชพคาขายและเปนคนในชมชน, 2558)

ตารางท 9 ความสาคญของวดตอพระพทธศาสนา

5. ความสาคญของวดตอ พระพทธศาสนา

1 “หากไมมวดพระพทธศาสนาจะไมสามารถดารงอยได...”

1 “ถาไมมวด คนจะหนไปนบถอศาสนาอนแทน…”

สำนกหอ

สมดกลาง

69

ตารางท 9 ความสาคญของวดทมตอพระพทธศาสนา (ตอ)

5. ความสาคญของวดตอ พระพทธศาสนา

2 “หากไมมวด พระพทธศาสนาไมสามารถดารงอยไดอยางแนนอน… “

2 “ถาไมมวด พระพทธศาสนาคงอยไมได เพราะคนตดอยกบคาวา วด…”

3 “หากไมมวด พระพทธศาสนาอาจขาดความมนคงได…”

3 “ไมมวดพระพทธศาสนากยงอยได แตจะไมมสถานทใหคนเขามาปฏบต…”

4 “ทาใหเกดปญหาในคณะสงฆ และพระพทธศาสนาไมมความมนคง…”

4 “มความสาคญเปนอยางมาก”

5 “ไมมวดไมได เพราะเปน ทพงพงของพระ เณร และพทธศาสนกชน ทกหมเหลา…”

5 “ถาไมมวด พระพทธศาสนาจะขาดสถานทในการเผยแผ คาสอน ไมมคนรจกศาสนา ผคนไมมทพงพงยามยาก…”

จากตารางท 9 พบวา วดเปนสถานททมความสาคญตอพระพทธศาสนาเปนอยางมาก

โดยกลมผใหขอมลทงสองกลมสวนใหญตางมองวา พระพทธศาสนาไมอาจขาดซงวด เพราะวด เปนสถานทสาคญในการเผยแผหลกธรรมทางพระพทธศาสนา เปนสถานทพานกอาศยของพระภกษสามเณร เปนทพงของพทธศาสนกชน หากไมมวดพระพทธศาสนาจะไมมความมนคง ปญหาตางๆ อาจเกด ขนตามมา และผลกระทบทไดรบ คอประชาชนจะหนไปนบ ถอศาสนาอนๆ แทน เพราะประชาชนยงมความยดตดกบวด เมอใดทเกดปญหากจะหนหนาเขาวด ดงนน จากการวเคราะหขอมลตามตารางขางตนน วดจงมความสาคญตอพระพทธศาสนาและทาใหพระพทธศาสนา เกดความมนคงและดารงอยได ตารางท 10 ขอมลเกยวกบวดทเลอมใสศรทธา

6. วดทเลอมใสศรทธา 1 “ไมม…” 1 “กวดบวขวญนแหละ ให

ททากนมาตลอด…”

สำนกหอ

สมดกลาง

70

ตารางท 10 แสดงขอมลเกยวกบวดทเลอมใสศรทธา (ตอ)

6. วดทเลอมใสศรทธา 2 “วดทกแหงลวนแลวแตนา

เลอมใสศรทธาทงสน…” 2 “วดบวขวญ เพราะเปนวดใกลบาน”

3 “วดทกแหง…” 3 “เลอมใสทกวด ไมเจาะจง”

4 “วดธารนาไหล (สวนโมกข) เปนสถานทแหงการปฏบตธรรม”

4 “ไมม”

5 “ไมม เพราะเนนในเรองหลกธรรมมากกวา…”

5 “เฉยๆ นะ”

ตารางท 6 ผวจยไดสอบถามกลมผใหขอมลทใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวด

นนทบร เพมเตมวาแตละคนมวดทเลอมใสศรทธาหรอไม ซงจากตารางท 6 พบวา ผใหขอมลสวนใหญไมมวดทเลอมใสศรทธาเปนพเศษ โดยกลมผใหขอมลกลม ก เพมเตมวา เหตผลทไมมวดใดทเลอมใสศรทธาเปนพเศษนน เพราะวดทกแหงท เขาไปจะมพระพทธรปองคประธานทเปนตวแทน ของพระพทธเจาซงสรางความศรทธาอยแลว ประกอบกบกลมผใหขอมลกลม ก จะเนนในเรอง ของหลกธรรมมากกวา จงไมศรทธาในเรองของสถานทเปนหลก ทงน ผใหขอมลกลมกลมทานหนง ใหขอมลวา วดทเลอมใสศรทธา คอ วดธารนาไหล (สวนโมกข) ซงเหตผลทศรทธากคอ

“

…” (พระทพย ญาณวโร, 2558) จะเหนไดวาจากการใหขอมลเกยวกบวดทเลอมใสศรทธา กลมผ ใหขอมลกลม ก

จะมองในเรองของการศกษาหลกธรรมคาสอนของพระพทธศาสนาเปนหลกสาคญ ไมไดมองในเรองของความสวยงามหรอความมชอเสยงภายนอกของวด ในขณะทกลมผใหขอมลกลม ข ซงเปนฆราวาส สวนใหญไมไดใหขอมลวดทเลอมใสศรทธาเปนพเศษ แตหากใหระบชอวด กลมผใหขอมลกลม ข กลาววา วดทเลอมใสกคอวดบวขวญ จงหวดนนทบร เพราะเปนวดใกลบานและใหทประกอบอาชพ

การวเคราะหขอมลในตอนท 3 เปนการวเคราะหผลการวจยทไดจากการสมภาษณ

กลมผใหขอมลทงสองกลม เพอศกษาการใชพนททางสงคมของวดบวขวญผานกลมผใหขอมลหลก ซงผลการวเคราะหขอมลแสดงใหเหนตามตารางท 11 – 23 ดงน

สำนกหอ

สมดกลาง

71

ตารางท 11 แสดงขอมลระยะเวลาทรจกวดบวขวญ

1. รจกวดบวขวญ ตงแตเมอไร

1 “นานมาแลว” 1 “ตงแตถนนหนาวดยงเปนลกรง 20 – 30 ปได…”

2 “ประมาณ 7 – 8 ปแลว” 2 “10 กวาปได ตงแตยายมาอยบานหลงน…”

3 “ตงแตสมยประถม” 3 “ตงแตเดกๆ” 4 “จาไมไดแลว” 4 “ประมาณ 4 – 5 ปได” 5 “นานแลว” 5 “สกระยะหนงแลว”

จากตารางท 11 แสดงขอมลระยะเวลาทกลมผใหขอมลทงสองกลมรจกวดบวขวญ

จงหวดนนทบร โดยผลการวจยพบวา กลมผใหขอมลกลม ก รจกกบวดบวขวญมาเปนเวลานาน โดยมทงผทจาระยะเวลาไดและจาไมได สาหรบกลมผใหขอมลกลม ข ในสวนของผใหขอมลคนท 1 – 3 ซงเปนผประกอบอาชพคาขายภายในวดและบรเวณหนาวดนนรจกวดบวขวญมาเปนระยะเวลานาน ตงแต 10 ปขนไป สวนผใหขอมลกลม ข ซงเปนผทเขามาทาบญไหวพระทวดเพงรจกวดบวขวญในชวงระยะเวลาไมนานมาน ดงนน ระยะเวลาของกลมผใหขอมลทรจกกบวดบวขวญจงมระยะเวลาแตกตางกนออกไป ตารางท 12 แสดงขอมลวธการทไดรจกวดบวขวญ

2. รจกวดบวขวญไดอยางไร 1 “รจกจากคนใกลชด” 1 “เปนคนในชมชน” 2 “หลงจากบวช กมความประสงคทจะเรยนบาล รวาทนสอนบาล จงเขามาสมครเรยนทวดน”

2 “บานอยหนาวด”

3 “เพราะเปนคนในชมชน” 3 “พอทางานในวด” 4 “ทราบจากคาบอกเลา คนบอกใหรจก”

4 “ไดยนคนพดถง”

5 “รจกการคนใกลชด” 5 “เหนรายการโทรทศนพดถงอยบอยๆ…”

สำนกหอ

สมดกลาง

72

จากตารางท 12 พบวา วธการทกลมผใหขอมลไดรจกวดบวขวญ มดวยกนทงสน 4 วธ ไดแก รจกเพราะเปนคนในชมชน จานวน 3 รป/คน รจกจากคนใกลชด จานวน 3 รป รจกเพราะ ไดยนคนพดถง จานวน 3 รป/คน และรจกเพราะรายการโทรทศน จานวน 1 คน ตามลาดบ

ดงนน ตารางท 11 และ 12 จงมความสมพนธกน โดยผใหขอมลทรจกวดบวขวญ เปนเวลานาน สวนมากจะเปนคนทอยในชมชนหรอพานกอาศยอยในบรเวณใกลเคยง ในขณะทผใหขอมลทเปนผมาทาบญไหวพระและรจกวดบวขวญมาเปนเวลาไมนานนนเพราะรจกวดบวขวญ จากการไดยนคนพดถงและสอโทรทศน จงอาจจะไมไดมความคนเคยกบวดบวขวญเชนคนในชมชน ตารางท 13 แสดงความคดเหนเกยวกบความมชอเสยงของวดบวขวญ

3. เหตใดปจจบนวดบวขวญ จงกลายเปนวดทมชอเสยง

1 “เพราะไมแบงฝกแบงฝาย ตอนรบทกคน…”

1 “หลวงพอเปนนกพฒนา และวดมพนทกวางขวางใหญโต มทจอดรถพรอม…”

2 “มการปรบปรงและแกไขสงตางๆ ใหดอยเสมอ…”

2 “อาจเปนเพราะอาจารยลกษณ เลขานเทศ พดถงวดอยบอยๆ…”

3 “เพราะมการพฒนาศกยภาพ เปนแหลงเลาเรยนศกษาพระปรยตธรรม และเปนศนยรวมศรทธาของชมชน…”

3 “เพราะเปนศนยกลางจงหวด อยใกลหาง โรงเรยน สะดวกกบเดกและครอบครว…”

4 “มผลการเรยนบาลในอนดบตนๆ และมกจกรรมทงายตอการมาทาบญ…”

4 “มคนพดถงแบบปากตอปาก ชอคนห…”

5 “ยนดตอนรบทกคนทเขามาทาบญ…”

5 “ถกพดถงผานรายการโทรทศน คนจงเรมใหความสนใจและเขามาทาบญมากชน…”

จากตารางท 13 เปนการแสดงความคดเหนเกยวกบความมชอเสยงของวดบวขวญ

เมอมการสอบถามถงประเดนทวา เหตใดวดบวขวญจงกลายเปนวดทมชอเสยงในปจจบน พบวา ผลการวจยทไดรบมผลการวจยทเหมอนและแตกตางกนออกไป ในสวนของเหตผลทเหมอนกน พบวา วดบวขวญเปนวดทมชอเสยงในเรองของการศกษาพระปรยตธรรม แผนกบาล กลมผใหขอมล ทเปนพระภกษจะรจกและใหเหตผลในดานนมากกวากลมผใหขอมลทเปนฆราวาส นอกจากนผให

สำนกหอ

สมดกลาง

73

ขอมลยงแสดงเหตผลอนๆ ตามลาดบ ดงน วดบวขวญกลายเปนวดทมชอเสยง เพราะเจาอาวาสม การพฒนาปรบปรงวดใหมความเพยบพรอมอยเสมอ เพอเปดรบพทธศาสนกชนทกคนใหเขามาทาบญไหวพระโดยไมมการแบงพรรคแบงพวก อกทงวดบวขวญเปนวดทตงอยในเขตปรมณฑล อยในตาแหนงบรเวณทใกลกบบานเรอน โรงเรยน และหางสรรพสนคา สงผลใหผคนรจกและเขามารวมกจกรรมกบทางวด นอกจากน การมชอเสยงของวดบวขวญยงไมไดอยทการศกษาของสงฆหรอวดเองอยางเดยว เนองจากผลการวจยพบวา การทผมชอเสยงและการถกนาเสนอผานรายการโทรทศนของวดบวขวญยงเปนเหตผลอกประการหนงททาใหวดบวขวญกลายเปนวดทมชอเสยง ตารางท 14 แสดงความคดเหนเกยวกบจดเดนของวดบวขวญ

4. เมอกลาวถงวดบวขวญ นกถงสงใดเปนอนดบแรก (จดเดน)

1 “พระบาล เพราะวาตงใจทจะมาศกษาบาล”

1 “หลวงพอพระพทธเมตตาทจาลองมาจากประเทศอนเดย”

2 “นกถงบญคณตางๆ ทวดมอบให ทาใหทศทางของชวตเปนไปในทางทดขน”

2 “ไมมอะไรโดดเดน”

3 “สานกเรยนพระปรยตธรรม”

3 “พระพทธเมตตา องคพระประธาน”

4 “การเรยนบาล…” 4 “พระอโบสถหลงใหญ” 5 “พระบาล เพราะตงใจมาเรยนบาล”

5 “วตถมงคล”

จากตารางท 14 พบวา จดเดนของวดบวขวญสามารถแบงออกเปน 2 ประการ คอ

ในดานของการศกษาพระปรยตธรรม แผนกบาล และในดานของอาคารวตถ เมอกลาวถงวดบวขวญ ผใหขอมลกลม ก สวนใหญจะนกถงการเรยนบาลเปนอนดบแรก ดวยเหตผลทวาผใหขอมลมความประสงคทจะเขามาเรยนบาลและทราบวาวดบวขวญมชอเสยงในเรองของการเรยนการสอนบาล ในขณะทจดเดนประการทสอง คอ ดานของอาคารวตถ เปนผลการวจยทไดรบจากผใหขอมลกลม ข โดยผใหขอมลกลม ข มองวาจดเดนของวดบวขวญ ไดแก พระพทธเมตตา (พระประธานใน พระอโบสถ) พระอโบสถหลงใหญทมการสรางขนมาใหมแทนพระอโบสถหลงเดม และวตถมงคล ทมขายภายในวด

สำนกหอ

สมดกลาง

74

ตารางท 15 แสดงขอมลเกยวกบการพานก/เขาวดบวขวญ

5. พานกอยทวดเปนระยะ เวลาเทาใด/เขาวดบอยหรอไม

1 “อยมา 3 พรรษา” 1 “มาวดทกวน” 2 “2 ป” 2 “อยางนอยอาทตยละ

2 – 3 วน” 3 “อยมา 4 พรรษาแลว” 3 “ถาไมตดอะไร กมาวด

ทกวน…” 4 “อยมา 2 ป” 4 “เดอนสองเดอนครงนะ” 5 “อยมานานหลายสบปแลว”

5 “ไมบอย ถารสกอยากมา มเวลาวางกมา…”

จากตารางท 16 พบวา ผใหขอมลกลม ก ซงเปนพระภกษพานกอย ทวดบวขวญ

อยในชวง 2 – 4 ป/พรรษา จานวน 4 รป และพานกอยวดบวขวญมาเกนกวา 10 ป จานวน 1 รป ขณะทกลมผใหขอมลกลม ข ผ ทประกอบอาชพคาขายภายในวด คนท 1 และ 3 จะเขามาท วดบวขวญทกวน สวนผใหขอมลทคาขายบรเวณหนาวดจะเขาวดอยางนอยอาทตยละ 2 – 3 วน สวนผ ทเขามาทาบญไหวพระ ผลการวจยพบวา ไมไดเขาวดบวขวญบอย เมอมโอกาสจงเขามาประกอบกจกรรมหรอใชพนทภายในวด ไมสามารถกาหนดชวงทจะเขาวดได ตารางท 16 การประกอบกจกรรมหรอใชพนทภายในวดบวขวญ

6. ประกอบกจกรรมอะไรในวด 1 “ทกอยางตามหนาทของสงฆ เชน ทาวตรเชา-เยน ศกษาพระธรรมคาสอนชวย ดแลวด…”

1 “เขามาขายของ แลวกชวยดแลพนทในวดไปดวย…”

2 “ทาวตรสวดมนต ศกษาเลาเรยน ชวยงานวดตามสมควร…”

2 “ถาทเขาไปในวดบอยๆ กคอ จะเขาไปสงของในวด ทศาลาบาง เวนแตถาวนไหนไมสบายใจ กม เขาไปไหวพระทาบญ ถวายสงฆทานบาง…”

สำนกหอ

สมดกลาง

75

ตารางท 16 การประกอบกจกรรมหรอใชพนทภายในวดบวขวญ (ตอ)

6. ประกอบกจกรรมอะไรในวด 3 “ทาวตรสวดมนต ศกษาพระปรยตธรรม และรวมกจกรรมทางศาสนาในโอกาสตางๆ”

3 “ชวยพอขายของ เฝารานแทนพอบาง แลวแตวน…”

4 “เรยนพระบาล” 4 “ไหวพระ ทาบญ ขอพร ใหอาหารโค –กระบอดวย ทวดนกมนะ มครบเลย…”

5 “ทาทกอยางตามกจของสงฆ แลวกชวยเหลองานตางๆ ภายในวด…”

5 “ทาบญไหวพระ ถวายสงฆทาน บชาวตถมงคล…”

จากตารางท 16 พบวา การประกอบกจกรรมหรอใชพนททางสงคมของวดบวขวญ

ของกลมผใหขอมลทงสองกลมมความแตกตางกนอยางสนเชง ทงน เนองจาก กลมผใหขอมลกลม ก เปนพระภกษ และกลมผใหขอมลกลม ข เปนฆราวาส โดยกลม ก จะใชพนททางสงคมตามลกษณะหนาทของพระภกษ ทมการประกอบกจกรรมในศาสนสถาน เชน การทาวตรสวดมนตเชา – เยน การศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรม การชวยดแลวดชวยจดงานสาคญตางๆ ททางวดจดขน เปนตน สวนผใหขอมลกลม ข กลมแรกทประกอบอาชพคาขาย กจกรรมทกระทาในวดเปนหลกคอการคาขายตามอาชพ บางคนมการชวยดแลในบรเวณคาขายเพอเปนการตอบแทนทวดใหทคาขาย บางคนม การทาบญไหวพระ ถวายสงฆทานทวดดวยเมอเกดความไมสบายใจ ขณะทกลม ข กลมทสองทเปนคนภายนอกจะเขามาใชพนทประกอบกจกรรมภายในวดบวขวญเชนเดยวกบการเขาวดทวๆ ไป มการทาบญ ไหวพระ ถวายสงฆทาน ตลอดจนทากจกรรมตางๆ ททางวดจดเตรยมไว เชน การใหอาหารสตว รวมไถชวตโค – กระบอ บชาวตถมงคล เปนตน ตารางท 17 การตดสนใจเขามาประกอบกจกรรมหรอใชพนทภายในวดบวขวญ

7. เหตใดจงเลอกทากจกรรม ภายในวดแหงน

1 “เพราะพกอยทวดน” 1 “เพราะเปนวดทอยใกลบาน แลวหลวงพอทานกใจดมเมตตา ทานอนญาตใหเขามาขายของเรากมา”

สำนกหอ

สมดกลาง

76

ตารางท 17 การตดสนใจเขามาประกอบกจกรรมหรอใชพนทภายในวดบวขวญ (ตอ)

7. เหตใดจงเลอกทากจกรรม ภายในวดแหงน

2 “เปนหนาทและตอบแทนวดทใหทอยอาศย”

2 “เพราะเปนวดใกลบาน”

3 “เพราะจาพรรษาภายในวดแหงน”

3 “ตามพอเขามา แลวกเปนวดใหญตองการพนกงานมาก”

4 “มความเชอมนในการสอนพระบาล และการอยรวมกนในสงคม”

4 “ครงแรกกลองเขามาตามทไดยน พอเหนวาโอเคด ถามเวลากเขามาไหวพระใหม…”

5 “อยแลวสบายใจ พระสงฆ เณร ตางกปฏบตตามกฎระเบยบรวมกน…”

5 “เหนวามชอเสยง ออกโทรทศน…”

จากตารางท 17 แสดงการตดสนใจเขามาประกอบกจกรรมหรอใช พนทภายใน

วดบวขวญ ซงผลการวจยพบวา การตดสนใจของผใหขอมลสองกลมแตกตางกนตามสถานภาพ โดยกลม ก เลอกประกอบกจกรรมหรอใชพนทภายในวดบวขวญเพราะพานกอาศยอยทวดแหงน การกระทากจกรรมตางๆ จงเปนการทาตามบทบาทและหนาทของตน ประกอบกบวดบวขวญเปนสถานททอยแลวเกดความสบายใจ สวนกลมผใหขอมลกลม ข ตดสนใจเขามาประกอบกจกรรมและ ใชพนทในวดบวขวญเพราะเปนวดใกลบาน เพราะคนในครอบครวเขามาตนเลยเขามาดวย และเขามาตามคาบอกเลาจากบคคลและสอโทรทศนตามลาดบ ตารางท 18 ความสาคญของวดบวขวญทมตอผใหขอมล

8. วดบวขวญมความสาคญ ตอทานมากนอยเพยงใด

1 “เปรยบเปนบานอกหลงหนงกวาได… “

1 “สาคญ ใหททามาหากน ใหทประกอบอาชพ…”

2 “สาคญมาก เพราะวดใหความร”

2 “มความสาคญในระดบหนง เพราะคนมาเขาวดมากกมคนมาซอของมาก รายไดเรากมากขน หรอเวลาจะไปทาบญ กตองเดนทางไกลมากขน…”

สำนกหอ

สมดกลาง

77

ตารางท 18 ความสาคญของวดบวขวญทมตอผใหขอมล (ตอ)

8. วดบวขวญมความสาคญ ตอทานมากนอยเพยงใด

3 “มความสาคญมาก เพราะเปนหนาทของพระสงฆทตองใชพนท

3 “มาก เพราะถาไมมวด คงไมมททามาหากน คงไมรวาตองทาอยางไร”

4 “มความสาคญ เพราะไดเรยนรพระบาลมากขน และนาไปสงสอนผอนได”

4 “เปนวดอกวดทนาเขามาทาบญ”

5 “สาคญ เพราะวดบวขวญ กคอ บาน…”

5 “เหมอนวดทวๆ ไป…”

จากตารางท 18 พบวา ความสาคญของวดบวขวญทมตอผใหขอมลแตละรป/คนม

ความสาคญแตกตางกนออกไป กลมผใหขอมลกลม ก ทกรปกลาววา วดบวขวญมความสาคญเปนอยางมากเพราะเปนทพกอาศยและใหความรเรยบเสมอนบาน สวนกลมผใหขอมลกลม ข บคคลทประกอบอาชพคาขายกลาววา วดมความสาคญเพราะเปนสถานทใหทประกอบอาชพและสรางรายไดใหเกดขน และกลมทเขามาทาบญไหวพระมองวา วดบวขวญกคอวดๆ หนงทนาเขามาทาบญไหวพระ เชนเดยวกบวดอนๆ ทวไป ตารางท 19 ปจจยทสนบสนนใหเขามาใชพนททางสงคมภายในวดบวขวญ

9. มปจจยทสนบสนนใหเขามา ใชพนททางสงคมหรอไม

1 “ม เพราะวดบวขวญมสถานทสะดวกในการจดกจกรรม…”

1 “มมากมาย พนทกวางขวาง ทจอดรถกพรอม บางทมคนจากตางจงหวดนงรถทวรเขามาเปนคนรถ…”

2 “สนบสนนมาก เพราะมสถานท อปกรณททนสมย มความปลอดภย…”

2 “เหนคนขางนอกเคากเขามาทาบญไหวพระ กนนะ นาจะมความพรอมใหคนเขามาอยแลว…”

3 “วดบวขวญเปนสถานททสงคมมสวนรวมตอกนได”

3 “ม บางทกมการอบรม เพราะวดเปนสถานทใหญโต”

สำนกหอ

สมดกลาง

78

ตารางท 19 ปจจยทสนบสนนใหเขามาใชพนททางสงคมภายในวดบวขวญ (ตอ)

9. มปจจยทสนบสนนใหเขามา ใชพนททางสงคมหรอไม

4 “สนบสนนและมประโยชนตอผอนมาก”

4 “กนาจะสนบสนนอยนะ เพราะเขามาแลวกรสกอยากเขามาอก…”

5 “คดวาทวดนกไดปรบปรงสงตางๆ เพอรองรบให ชาวพทธหนหนาเขาวด กนมากขน…”

5 “จากทมาวด เหนวาวดจดสวนตางๆ ไวเปนอยางด …ขนาดทาง ขนโบสถยงมบนไดเลอนใหใชเลย”

จากตารางท 19 พบวา วดบ วขวญ เป นสถาน ท ท สนบสนน ใหประชาชนหรอ

พทธศาสนกชนใหเขามาประกอบกจกรรมหรอใชพนททางสงคมภายในวด เนองจากผลการวจยจากกลมผ ใหขอมลหลกทง 10 รป/คน กลาววา วดบวขวญเปนวดทมพนทกวางขวาง มอปกรณ การจดแบงพนทตางๆ ไวเปนอยางด ซงปจจยดงกลาวลวนสนบสนนใหพทธศาสนกชนเขามาประกอบกจกรรมทางศาสนาหรอใชพนททางสงคมภายในวดบวขวญ ตารางท 20 ความสาคญของวดบวขวญทมตอชมชนโดยรอบ

10. วดบวขวญมความสาคญ ตอชมชนโดยรอบหรอไม

1 “ม เพราะมความเมตตาตอมนษยเหมอนกนหมด ไมวาจะอยใกลหรอไกล…”

1 “ม อยางผมมทคาขายกเพราะวดบวขวญ พอคาแมคาหนาวดนนกดวย…”

2 “มความสาคญมาก ชวยเหลอบคคลมทกขใหมททากน”

2 “ม เวลาขายของเรากจะเหนคนเถาคนแกเดนเขาวดทาบญ วนสาคญคนแถวนเคากเขาไปบวชชกน..."

3 “สาคญ เพราะเปนศนยรวมศรทธาของชาวชมชนมาชานาน”

3 “ม เพราะเปนศนยรวมของชมชน”

สำนกหอ

สมดกลาง

79

ตารางท 20 ความสาคญของวดบวขวญทมตอชมชนโดยรอบ (ตอ)

10. วดบวขวญมความสาคญ ตอชมชนโดยรอบหรอไม

4 “สาคญ เพราะเปนศนยกลางของชมชน เหมาะสมทจะจดกจกรรมตางๆ”

4 “นาจะมนะ เพราะเปนวดใหญทตงอยในชมชน”

5 “มความสาคญ เพราะตงแตอยมากเหนวา เวลาชาวบานแถวนเดอดรอน วดชวยไดวดกชวยอยเสมอ…”

5 “คดวาม เพราะวดใหญโต เจาหนาทในวดกเยอะ คนขายของแถววดกเยอะ ถาไมมวดน คนแถวนอาจจะไมมรายไดกได…”

จากตารางท 20 พบวา กลมผใหขอมลทงสองกลมตางเลงเหนวาวดบวขวญเปนวดทม

ความสาคญตอชมชนรอบวด โดยเฉพาะในเรองของการเปนทประกอบอาชพคาขายตางๆ ของกลมคนทงภายในวด หนาวด และนอกวด เปนศนยกลางในการจดกจกรรมตางๆ ของชมชน และเปนทพงทางจตใจใหแกชาวบานโดยรอบ

“” (คณลงโจ ประกอบอาชพ

คาขายในวดและเปนคนในชมชน, 2558) “…

”(คณหมวย ประกอบอาชพคาขายและเปนคนในชมชน, 2558)

ตารางท 21 ผลกระทบของวดบวขวญทมตอกลมคน/ชมชน

11. หากวดบวขวญ ไมสามารถ บรหารจดการวดใหคงตอไป ได ทานคดวาจะสงผล กระทบตอบคคลกลมใดบาง อยางไร

1 “สงผลตอบคคลทตองการทาบญ และพระภกษสามเณรทตองการศกษาพระบาล และกลมของขาราชการทงหลาย…”

1 “…ไมมทางทจะเปนแบบนนได”

สำนกหอ

สมดกลาง

80

ตารางท 21 ผลกระทบของวดบวขวญทมตอกลมคน/ชมชน (ตอ)

11. หากวดบวขวญ ไมสามารถ บรหารจดการวดใหคงตอไป ได ทานคดวาจะสงผล กระทบตอบคคลกลมใดบาง อยางไร

2 “เกดผลกระทบมากแนนอน ไมวาจะเปนการศกษาของพระสงฆสามเณร การปฏบตธรรมของอบาสก อบาสกา และทฌาปนสถาน…”

2 “ถาไมมวดบวขวญอยตรงน คนแถวนกตองเดนทางไปวดไกลขน เราเองกคงจะขายของไมคอยได มนสงผลนะ”

3 “กระทบตอพระภกษสามเณร”

3 “เจาหนาทในวด และประชาชนทจะมาวด”

4 “จะกระทบตอชมชนและความเขมแขงในหมคณะ”

4 “คนชมชน”

5 “แนนอนวา ตองสงผลตออาตมา พระ เณร และชาวบาน”

5 “นาจะกระทบกบพระในวด และคนในชมชนแถวนมากทสด”

จากตารางท 21 พบวา หากวดบวขวญไมสามารถบรหารจดการวดใหคงตอไปไดจะ

สงผลกระทบตอบคคลกลมตางๆ ไดแก พระภกษสามเณรภายในวด พอคาแมคาทคาขายภายในวดและโดยรอบวด คนในชมชน และพทธศาสนกชนทจะเขามาประกอบกจกรรมทางพระพทธศาสนาภายในวด ทงน มผใหขอมลทมความคดแตกตาง กลาวคอ “

” (คณลงโจ ประกอบอาชพคาขายในวด, 2558)

ตารางท 22 ความคดเหนทมตอภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวดบวขวญ

(12. ภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวด)

12.1 ดานการปกครอง 1 “ถอวาพระเดชพระคณหลวงพอเปนผมศลและ มความเมตตา ยดกตกาของวดและคณะสงฆ…”

1

“มการปกครองทด หลวงพอเจาอาวาสมวสยทศน การปกครองสงฆมความสามคค”

2 “วดบวขวญจดการทกสงทกอยางไปตามพระธรรมวนย อยในกตกาเพอใหอยในระเบยบของสงคม…”

2 “เปนเรองของสงฆ เราไมไดสนใจอะไร ขายของไปตามระเบยบของวด…”

สำนกหอ

สมดกลาง

81

ตารางท 22 ความคดเหนทมตอภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวดบวขวญ (ตอ)

(12. ภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวด)

12.1 ดานการปกครอง 3 “เปนภาระทสาคญของวดมากๆ ทานเจาอาวาสเองสามารถบรหารจดการวดไดอยางเรยบรอย…”

3 “มงานมาก เพราะตองปกครองวดอนๆ ดวย เวลาขายของเรากปฏบตไปตามระเบยบทวดม ”

4 “การบรหารตองเปนไปตามพระธรรมวนยและกฎหมายตางๆ ถาเปนไปตามน กมความเหมาะสมด อยรวมกนตามกฎ ระเบยบของวด…”

4 “ไมทราบ แตเหนมปายตดไววาเปนสานกงานเจาคณะจงหวดนนทบร เรามาไหวพระ กจะไหวไปตามจด เวลาไหวกไหวตามปายวด”

5 “พระเดชพระคณหลวงพอมภารกจงานคอนขางมาก วดเองกมการจดกจกรรมมากขนดวยเชนกน…”

5 “ไมรจก แตเหนวาพระเยอะ การดแลนาจะตองเขมงวดถงจะปกครองวดได พเปนแคนกทองเทยวกไมไดอะไรมาก”

12.2 ดานการศาสนศกษา 1 “ดานการศาสนศกษา ใหการสนบสนนพระเณรใหมความรเปนอยางด…”

1 “ทนมทเรยนบาลนะ เหนวาดงพอสมควร เคยเหนเคามงานฉลองสอบผานกน เวลาทาอาหารถวายเพล เรากเคยไปชวยอยนะ…”

2 “มทงทางบาลและธรรม ตงใจมาศกษาบาล…”

2 “รวา ถามาอยวดนตองเรยนหนงสอนะ…”

3 “วดมระบบระเบยบและการดาเนนการดานการศกษาเปนอยางด ทเรยนอยกมความเขาใจบาลทเรยนมากขน”

3 “รจก เพราะทนควบคมเรองการศกษาไดด มนกเรยนสอบไดทกป”

4 “ทราบด… แตคดวาควรเนนในเรองของคณภาพมากกวาปรมาณ ซงขณะนกาลงไปไดดวยด”

4 “ไมมขอมลเรองน มแคทาบญใสตบรจาค สนบสนนการศกษาสงฆ…”

สำนกหอ

สมดกลาง

82

ตารางท 22 ความคดเหนทมตอภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวดบวขวญ (ตอ)

(8. ภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวด)

12.2 ดานการศาสนศกษา 5 “วดบวขวญมชอเสยงในเรองของการศกษาบาลอยแลว”

5 “ไมรเหมอนกน แตคดวาวดควรสนบสนนใหพระไดเรยนทงทางโลกและทางธรรม”

12.3 ดานการเผยแผ พระพทธศาสนา

1 “ดานการเผยแผฯ คดวากจกรรมทวดจดนาจะเพยงพอแลว…

1 “ทกวนกเหนคนมาทาบญไหวพระ ญาตโยมมาประกอบกจกรรมวนสาคญ รอบโบสถมเทศนใหฟง…”

2 “ทกกจกรรมวดทาด อยแลว”

2 “เหนปายประชาสมพนธหนาวด เชญรวมงานวนสาคญทางพระพทธศาสนา บางทกไดยนเสยงเทศนเสยงสวดมนตมากจากวด…”

3 “วดบวขวญ มงสงเสรม สงสอนคฤหสถและบรรพชตใหมความรทางพระพทธศาสนาอยางยง”

3 “กจกรรมทจดเพยงพอแลว เพราะเวลาจดงานกจะมพระคอยใหถาม มบอรดนทรรศการ…”

4 “การเผยแผเปนไปดวยด” 4 “เหนมปายโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย นาจะเปนทเผยแผหลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหแกเดกๆ ได สวนเรามาไหวพระทาบญตามจดตางๆ กไดอานขอความทตดไว กเปนประโยชน…”

สำนกหอ

สมดกลาง

83

ตารางท 22 ความคดเหนทมตอภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวดบวขวญ (ตอ)

(12. ภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวด)

12.3 ดานการเผยแผ พระพทธศาสนา

5 “การจดกจกรรมวนสาคญ การเทศนาธรรม ปจจบนกมการสาธยายพระไตรปฎกทกวนเยนอาทตย ถอเปนการเผยแผทด”

5 “ถาเรองทาบญไหวพระ คาสอนใจ วดนกดนะ”

12.4 ดานสาธารณปการ 1 “ทมพรอมทกอยาง” 1 “มสงอานวยความสะดวกพรอม ทจอดรถกวางขวาง คนมาปฏบตธรรมกไดมสปปายะพรอม”

2 “สะดวกทกอยางมากๆ”

2 “กเหนมพรอมทกอยาง”

3 “วดมศกยภาพและคณภาพเปนอยางด…”

3 “วดบวขวญสามารถใหคนเขามาใชพนททาสงตางๆ ได และกมสงอานวยความสะดวกเพยงพอ”

4 “วดมการจดหา จดเตรยมสถานทและสาธารณปโภคตางๆ ไวเปนอยางด”

4 “เพยบพรอมด มบนไดเลอนขนโบสถดวย…”

5 “วดไดบรณะซอมแซมอาคาร สถานทตางๆ เพอใหมความพรอมและอานวยความสะดวกใหแกพทธศาสนกชน”

5 “โบสถสวย หองนาเยอะ มทนงพกผอน”

สำนกหอ

สมดกลาง

84

ตารางท 22 ความคดเหนทมตอภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวดบวขวญ (ตอ)

(12. ภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวด)

12.5 ดานศกษาสงเคราะห 1 “มการปลกฝงศลธรรมคณธรรมใหกบเยาวชน ใหเดกไดเขาใกลพระพทธศาสนา…”

1 “โรงเรยนวดบวขวญ กอยตดกบวด มเขามาทากจกรรม ชวยเหลอ ซงกนและกน”

2 “การศกษาด ทนการศกษากด ทางวดจดใหมเปนอยางด…”

2 “กด มโรงเรยนตดวดเวลาทากจกรรมกสะดวก”

3 “เปนประโยชนอยางยงตอสงคม ททางวดไดดาเนนการ…”

3 “เหนดวยนะ ถาวดใหการสนบสนนโรงเรยนดวย”

4 “นาจะมการสนบสนนสงเสรมยงๆ ขนไป…”

4 “การสนบสนนการศกษาดอยแลว ถอเปนการเผยแผหลกธรรมคาสอนดวย”

5 “กเหนวามการสนบสนนทนการศกษาอยบาง…”

5 “ไมทราบ”

12.6 ดานสาธารณสงเคราะห 1 “กด” 1 “ไมทราบมากอน” 2 “วดบวขวญใหความรวมมอกบสงคมทดมาก”

2 “ไมมขอมล”

3 “วดเขาไปชวยเหลอ บาเพญประโยชนตอสงคม ชวยเหลอซงกนและกน”

3 “เหนวดมเอาของไปบรจาคใหทอนอยเหมอนกน”

4 “ทสนบสนนอยดแลว ควรสนบสนนยงขนอก”

4 “ไมรจก”

5 “วดเราไดของบณฑบาต เปนขาวสารอาหารแหงมากเวลามงาน ทางวดกมจดสรรไปชวยเวลาเกดภยพบตตางๆ…”

5 “ไมร”

สำนกหอ

สมดกลาง

85

จากตารางท 22 แสดงความคดเหนทมตอภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวดบวขวญ ผวจยไดจดแบงการใชพนททางสงคมของวดบวขวญตามบทบาทของวดในสงคมไทยในปจจบน ซงเปนการจาแนกออกเปน 6 ดาน ดงน

1. ดานการปกครอง พบวา กลมผใหขอมลกลม ก เปนพระภกษซงพานกอยทวดบวขวญ จงมความเขาใน

เรองของการปกครองมากกวากลมผใหขอมลกลม ข โดยพบวา วดบวขวญมภาระงานในดาน การปกครองทเพมขน จากทบรหารจดการแคเพยงวดเดยว การทเจาอาวาสทานไดเลอนเปนเจาคณะจงหวดนนทบร วดบวขวญกเปนสานกงานเจาคณะจงหวดนนทบรดวยวดจงมภารกจงานเพมมากขน ในขณะทกลมผใหขอมลกลม ข จะมองเรองการปกครองเพยงแคการบรหารจดการวดเพราะไมไดมความเขาใจในเรองการปกครองของคณะสงฆ ทงน กลมผใหขอมลทงสองกลมตางใหขอมลวา เมอเขามาใชพนทหรอทากจกรรมภายในวด ยอมตองปฏบตตามกฎระเบยบททางวดกาหนดขน

2. ดานการศาสนศกษา พบวา กลมผใหขอมลสวนใหญรจกและไดยนเรองการศาสนศกษาของวดบวขวญ

โดยอาจจะมมมมองทแตกตางออกไป ซงกลมผใหขอมลกลม ก เปนกลมทศกษาหาความรอย ท วดบวขวญเปนปกต มการใชพนทในดานการศาสนศกษา จงรวาวดบวขวญเปนวดทเนนในเรองของการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล และเขามาเพอศกษาบาลเปนสาคญ สวนกลมผใหขอมลกลม ข ทมความเกยวของคาขายทวดกทราบดวดบวขวญใหการสนบสนนการศกษาสงฆ ผใหขอมลบางทานไดชวยจดเตรยมอาหารสาหรบถวายเพลพระภกษทศกษาพระปรยตธรรม แผนกบาลทวดบวขวญ ในขณะทผใหขอมลทเขามาทาบญไหวพระไมรจกดานการศาสนศกษาของวดบวขวญ แตมการทาบญบรจาคตดานการสนบสนนการศกษาสงฆ

3. ดานการเผยแผพระพทธศาสนา พบวา กลมผใหขอมลทงสองกลม แมจะมความรความเขาใจในเรองของหลกธรรมคา

สอนทางพระพทธศาสนาแตกตางกน แตใหขอมลการวจยทตรงกนวา วดบวขวญมการเผยแผพระพทธศาสนาผานการจดกจกรรมตางๆ เชน การทาบญไหวพระ การจดปฏบตธรรม การเนกขมบวชชพราหมณ การสาธยายพระไตรปฎก จดบอรดนทรรศการงานทวดจดขน เปนตน ซงมการเผยแผพระพทธศาสนาทเพยงพอกบปจจบน

4. ดานสาธารณปการ พบวา วดบวขวญเปนวดทมความพรอมในดานสาธารณปการ การพฒนาอาคาร

สถานท และสงอานวยความสะดวกตางๆ ของวด มเพยงพอและสามารถรองรบพทธศาสนกชน ทเขามาประกอบกจกรรมหรอใชพนทภายในวด เชน พนทจอดรถ โตะมาหนนงพกผอน บนไดเลอนขนพระอโบสถ ตจาหนายเครองดมอตโนมต ตจาหนายอาหารปลาอตโนมต หองนาสะอาด เปนตน

5. ดานศกษาสงเคราะห พบวา ผใหขอมลสวนใหญเหนวาวดบวขวญมการจดการเรยนการสอนปลกฝง

คณธรรมจรยธรรมใหแกเดกและเยาวชนเปนเรองทด ตลอดจนการจดทนการศกษาใหแกเดกนกเรยน ซงโรงเรยนททราบวาวดบวขวญมการสนบสนนดานการศกษาสงเคราะห คอ โรงเรยนบวขวญทตงอยตดกบวด ซงวดบวขวญควรมการพฒนาสนบสนนในดานดงกลาวนใหมากยงขน

สำนกหอ

สมดกลาง

86

6. ดานสาธารณสงเคราะห พบวา กลมผใหขอมลสองกลมมความรความเขาใจในการใชพนททางสงคมของ

วดบวขวญในดานนแตกตางกน โดยกลมผใหขอมลกลม ก กลาววาทางวดมการสนบสนนเรองดงกลาว จดหาสงของทไดรบจากการบณฑบาตรไปชวยเหลอกรณทชมชน หรอสงคมทเกดปญหา ในขณะทกลมผใหขอมลกลม ข สวนใหญไมมขอมลการจดกจกรรมหรอใชพนททางสงคมของวดบวขวญในดานดงกลาวน ตารางท 23 ขอดและขอควรปรบปรงของวดบวขวญ

13. วดบวขวญ มขอดและ ขอควรปรบปรงอยางไร

1 “วดบวขวญมเสนาสนะตางๆ ครบถวน การเผยแผมหลายดาน คนในวดกแบงหนาทกนชดเจน…”

1 “ตอนนยงตอบไมได เพราะวดบวขวญอยในระหวางการบรณะพฒนา …”

2 “ทกสถานท ทกอยางตงไวดแลว…”

2 “ทกอยางกโอเคด สถานทพรอม มการเทศน การบวชชพราหมณอยเสมอ…”

3 “ขอด มพทธศลปงดงาม มการแสดงธรรมเทศนา การเผยแผ การเลาเรยน บคลากรมคณภาพทงทางพระปรยตและปฏบต…” “ขอควรปรบปรง อยในระหวางการกอสรางหลายแหง การเผยแผยงขาดเชงรกใหเขาถงญาตโยม…”

3 “พนทบรเวณไหนททรดโทรมควรซอมแซม เจาหนาทวดไมมการบงบอก ควรมปายชอ มเสอรปแบบเดยวกน…”

4 “ขอด มสถานทกวางขวางใหญโต สะอาด พระเณร มความรดานบาลเปนอยางด…” “ขอควรปรบปรง คอ ควรมสอธรรมทเปนรปธรรมใหเยาวชนไดเรยนรเพมเตม…”

4 “พนททาบญมการแบงเปนสดสวนด งายตอการทาบญไหวพระ และมพนทกวางขวาง…”

สำนกหอ

สมดกลาง

87

ตารางท 23 ขอดและขอควรปรบปรงของวดบวขวญ (ตอ)

13. วดบวขวญ มขอดและ ขอควรปรบปรงอยางไร

5 “ทกอยางลงตว มระบบระเบยบเปนอยางด…”

5 “บางบรเวณมกลนอบไมปลอดโปรง แตการจดสรรพนทตางๆ ภายในวดเปนไปอยางด มปายบอกชดเจน…”

จากตารางท 23 แสดงใหเหนขอดและขอควรปรบปรงของวดบวขวญทกลมผใหขอมลได

ใหขอมลไว โดยผลการวจย พบวา ในดานของทตงอาคารสถานทนน วดบวขวญเปนวดทมพนทกวางขวางสวยงาม มการจดอาคารสถานทหรอเสนาสนะตางๆ ไวอยางลงตว มทจอดรถพรอมสาหรบการอานวยความสะดวกใหแกผเขามาทองเทยวหรอมาประกอบกจกรรมตางๆ ภายในวด แตทงน ในบางบรเวณอาจไมไดรบการดแลอยางทวถง สงผลใหเกดกลนอบชนไมปลอดโปรง อยางไรกด ขณะดาเนนการเกบขอมลภายในวดบวขวญผวจยพบวา วดบวขวญกาลงกอสรางอาคารเอนกประสงคหลงใหม ปรบปรงพนทจอดรถ และอกหลายบรเวณภายในวด ซงสอดคลองกบผลการวจยทไดรบ กลาวคอ ผใหขอมลเหนวาเนองจากวดกาลงอยในระหวางการพฒนาจงไมสามารถบอกขอดหรอ ขอควรปรบปรงในดานดงกลาวได สาหรบในดานของการเผยแผหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ผลการวจยพบวา วดบวขวญมกจกรรมการเผยแผพระพทธศาสนา เชน แสดงธรรมเทศนา การบวชชพราหมณ เปนตน ซงเปนกจกรรมทด แตควรมการปรบปรงเพมเตมในดานของสอเผยแผธรรมะ ในรปธรรมและใหเนนการเผยแผหลกธรรมในเชงรก สวนดานบคลากรและเจาหนาทภายในวด ผลการวจยพบวา วดบวขวญมการจดสรรบคคลากรและเจาหนาทไวดแลว แตควรเพมในเรองของปายแขวนชอ หรอเสอฟอรมเพอใหผเขามาใชพนทวดทราบวาบคคลใดเปนบคลากรหรอเจาหนาทของวด

4 การวเคราะหขอมลในตอนท 4 เปนการวเคราะหความสมพนธของผใชพนททางสงคม

ของวดบวขวญ เพอใหเปนไปตามวตถประสงคของการวจย โดยผลการวจยสามารถแสดงใหเหนไดจากตารางท 24 – 29 ดงน

สำนกหอ

สมดกลาง

88

ตารางท 24 แสดงขอมลบคคล/หนวยงานทเขามาใชพนทภายในวดบวขวญ

1. บคคล/หนวยงานใดบางท เขามาใชพนทภายในวด

1 “พระสงฆ สามเณร ประขาชนทวไป”

1 “คนทมาบวช ชาวพทธ หนวยงานทงภาครฐและเอกชน”

2 “พระสงฆ และพทธศาสนกชน”

2 “คนในพนท”

3 “ประชาชน พทธศาสนกชน นกเรยน สถานศกษา หนวยงานราชการ”

3 “คนในวด และคนทมาทาบญ”

4 “ชาวพทธทวไป” 4 “พทธศาสนกชน” 5 “คนในชมชน โรงเรยน หนวยงานราชการ”

5 “นกทองเทยว ชาวพทธทวไป”

จากตารางท 24 พบวา ผ ทเขามาใชพนททางสงคมของวดบวขวญในการประกอบ

กจกรรมตางๆ ไดแก พระภกษสามเณร พทธศาสนกชนทงทเปนคนในชมชนและนกทองเทยวจากภายนอก หนวยงานราชการ และหนวยงานเอกชน ตามลาดบ ตารางท 25 ความคดเหนเกยวกบผทเขามาใชพนทภายในวดบวขวญ

2. ผทเขามาใชพนทภายในวดม ผลตอการบรหารจดการวด หรอไม

1 “ไมม” 1 “ไมเกยวกน” 2 “ไมนาจะมผลอะไร” 2 “ไมมผล” 3 “ไมมผล” 3 “มผล เพราะถามคนเขา

วดบวขวญเปนจานวนมาก วดจะตองจดหาสงตางๆ มารองรบใหเพยงพอ”

4 “ไมม” 4 “ไมนาจะมผล เพราะมาทาบญแลวกกลบ”

5 “ไม” 5 “ไมมผล เพราะการบรหารจดการวดเปนเรองของเจาอาวาสวด”

สำนกหอ

สมดกลาง

89

จากตารางท 25 ไดสอบถามความคดเหนของกลมผใหขอมลเกยวกบกรณทมบคคลหรอ

หนวยงานเขามาใชพนทภายในวดมผลตอกรบรหารจดการวดหรอไมนน ผลการวจยพบวา ไมมผลตอการบรหารจดการวด ทงน มผใหขอมลกลม ข จานวน 1 คน กลาววา ผทเขามาใชพนทมผลตอ การบรหารจดการวดเพราะทาใหวดตองจดหาสงอานวยความสะดวกตางๆ มาใหเพยงพอตอจานวน ผทเขาใชพนทภายในวด ตารางท 26 การตดตอสอสารกบบคคลภายในวดบวขวญของผใหขอมล

3. ทานตดตอสอสารกบบคคล หรอกลมคนใดภายใน วดหรอไม

1 “เพอนพระดวยกน ” 1 “พระสงฆทวด เจาหนาทวด และลกคาทมาไหวพระ”

2 “พระสงฆ สามเณร เจาหนาท ลกศษยวด ทกเรองทเกยวกบวด”

2 “พระเณร เจาหนาทวด เจาหนาทประจาศาลา ตดตอสอสารกนเวลามาสงของใหวด”

3 “พระภกษสามเณรเจาหนาทในวด ตดตอกนเรองทวไป”

3 “ตดตอกบพระภกษสามเณร เรองการซอของทขายอยทวด”

4 “ผชวยเจาอาวาส และเพอนสหธรรมก”

4 “ตดตอพระเวลาสอบถามขอมลในวด และตดตอเจาหนาทเวลาทาบญตามจดตางๆ”

5 “พระ เณร คนงานในวด” 5 “ตอดตอเจาหนาทวด เชน เวลาบชาวตถมงคล”

จากตารางท 26 พบวา เมอกลมผใหขอมลทงสองกลมมการใชพนททางสงคมภายในวด

บวขวญ จาเปนจะตองมการตดตอสอสารกบบคคลภายในวดไมบคคลใดกบคคลหนง โดยกลมผใหขอมลกลม ก ซงเปนพระภกษพานกอยทวดอยแลวโดยมากจะตดตอสอสารกบพระภกษและสาเณรดวยกนเองเนองจากพกอยดวยกน ตดตอกบเจาหนาทหรอคนงานภายในวดในเรองการกบการจดการดแลหรอชวยเหลองานวด และงานอนๆ ทเกยวของกบวด ในขณะทกลมผใหขอมลกลม ข เมอเขามาใชพนททางสงคมทวดบวขวญ กจะตดตอสอสารกบบคคลทอยภายในวดเพอขอความรวมมอ ความชวยเหลอ หรอการคาขาย เชน ผทประกอบอาชพคาขายกจะตดตอกบลกคาทเปนนกทองเทยวแลวเขามาทาบญไหวพระทวด ตดตอกบเจาหนาททวด ตดตอกบพระภกษสามเณรทมาซอของ

สำนกหอ

สมดกลาง

90

สวนผใหขอมลทเปนผมาทาบญไหวพระกจะตดตอกบพระภกษ เจาหนาท หรอบคคลกรของวดบางเพอตดตอสอบถามเรองภายในวด เชน การทาบญบรจาคเงน การบชาวตถมงคล เปนตน ตารางท 27 บคคลหรอกลมคนตางๆ ทมอทธพลและสงผลตอการตดสนใจเขาวดบวขวญ

4. บคคลหรอกลมคนตางๆ มอทธพลและสงผลตอ การตดสนใจเขามาภายในวด แหงนหรอไม

1 “ไมม” 1 “ไมม” 2 “คณะสงฆในวด” 2 “ไมม อยทเราเอง” 3 “ไมม” 3 “พระภกษสามเณร” 4 “เจาอาวาส ผบรหารวด” 4 “เพอนทมาดวยกน” 5 “ไมม” 5 “สอโทรทศน”

จากตารางท 27 พบวา บคคลหรอกลมคนทมอทธพลตอการตดสนใจเขาวดบวขวญของ

กลมผใหขอมลกลม ก สวนใหญไมมผล ในกลมทมผลกคอเจาอาวาสวดและคณะสงฆทอยในวดเนองจากการตดสนใจเขาวดบวขวญของกลมผใหขอมลกลม ก คอ การตดสนใจเขามาพานกหรอจาพรรษาอยทวดแหงน ซงมระยะเวลานานกวากลมผใหขอมลกลม ข ทเขาวดบวขวญเพยงไมกชวโมง ดงนน ผลการวจยในสวนของกลมผใหขอมลกลม ข ผทมผลตอการตดสนใจเขาวดจงแตกตางกน โดยจากการสมภาษณพบวา ผใหขอมลบางรป/คนไมมผใดทมอทธพลตอการตดสนใจ ผใหขอมล บางคนกลาววาเพราะเพอน เนองจากการเขาวดนนจะอาศยคนทมาเปนเพอน ตลอดจนสอโทรทศน มผลตอการตดสนใจ ซงผใหขอมลกลาววา “

…” (คณพลอย พทธศาสนกชน, 2558)

ตารางท 28 ความคดเหนของผใหขอมลเกยวกบผทมความสาคญตอการบรหารจดการวดบวขวญ

5. บคคลกลมใดทมความสาคญ ตอการบรหารจดการวด

1 “เจาอาวาส พระในวด” 1 “ลกศษยวด ประชาชนทวไป”

2 “เจาอาวาส” 2 “พระในวดนนแหละ” 3 “คณะสงฆภายในวด” 3 “พระภกษ สามเณร” 4 “ภกษ อบาสก อบาสกา ประชาชน”

4 “นาจะเปนเจาอาวาส”

5 “ทกคนทอยทวดบวขวญ” 5 “เจาอาวาส พระสงฆในวด เจาหนาทวด”

สำนกหอ

สมดกลาง

91

จากตารางท 28 พบวาบคคลทมความสาคญตอการบรหารจดการวดมากทสด ไดแก เจาอาวาส พระภกษสามเณรทพานกอยในวด และพทธศาสนกชนทวไป ตามลาดบ

ตารางท 29 ความคดเหนของผใหขอมลเกยวกบผทควรมสวนรวมในการบรหารจดการวดบวขวญ

6. บคคลกลมใด หรอหนวยงาน ใดควรเขามามสวนรวมใน การบรหารจดการ และพฒนาการใชพนท ทางสงคมของวดหรอไม

1 “ถงไมม วดกตองพฒนา” 1 “หนวยงานตางๆ”

2 “คนในชมชน โรงเรยน หนวยงานราชการ”

2 “ใครกตามทชวยใหวดพฒนาได มากกวาใหเปนในเชงธรกจ หนวยงานราชการ สานกงานพระพทธศาสนาฯ กได”

3 “ทกฝายควรรวมมอกน” 3 “ควรม”

4 “ประชาชนทวไป” 4 “ชาวพทธดวยกนเอง ชวยกนสนบสนนวดตามกาลงศรทธา”

5 “คณะสงฆและพทธศาสนกชนตองเขามามสวนรวมชวยกนพฒนาวด”

5 “หนวยงานราชการจงหวด”

จากตารางท 29 พบวา การบรหารจดการและพฒนาการใช พนททางสงคมของ

วดบวขวญถงแมทางวดเองจะมการพฒนาอยางตอเนอง ผลการวจยยนยนวา วดบวขวญควรมผท เขามามสวนรวมในการบรหารจดการและพฒนา ไดแก คณะสงฆ พทธศาสนกชน ประชาชนทวไป หนวยงานทงภาครฐและภาคเอกชน ตามลาดบ

สำนกหอ

สมดกลาง

93

5

การวจยเรองการใช พนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร เปนการวจย

เชงคณภาพ ดวยวธวจยเชงกรณศกษา (Case Study Research) ในรปแบบของกรณศกษาเดยว (Single-case Study) กลาวคอ ผวจยมงเกบขอมลเชงลกในเรองเกยวกบการใชพนททางสงคมของ วดบวขวญ จงหวดนนทบรเพยงแหงเดยว โดยมวตถประสงคเพอศกษาถงการใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด ศกษาการใช พนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ผานบคคลกลมตางๆ ทเขามาใชพนทภายในวด และวเคราะหความสมพนธของผใชพนทวดบวขวญ โดยการวจยครงนใชวธการศกษาขอมลจากเอกสาร และการสมภาษณขอมลเชงลกจากกลมผให ขอมลหลก (Key Informant) ไดแก บคคล หรอกลมบคคลทเขามาใชพนทของวดบวขวญ และเกบขอมลภาคสนามดวยวธการสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม เพอสงเกตพฤตกรรมทางสงคม เชน การทาบญไหวพระ การปฏบตพธกรรมทางศาสนา การประกอบอาชพของคนในชมชนภายในพนทวด เปนตน และนาขอมลทไดมาวเคราะหเกยวกบการใหความหมาย ความสาคญ บทบาทของวด การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ และความสมพนธของผใชพนททางสงคมของวดบวขวญ

ผลการวเคราะหขอมลวจยการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร

สามารถสรปผลการวจยในประเดนตางๆ ไดดงน

จากการเกบขอมลจากผใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ในประเดน

การใหความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวดตามวตถประสงคการวจยครงน ผวจยพบวา กลมผใหขอมลหลกทงกลม ก ไดแก กลมพระภกษทพานกอยภายในวดบวขวญ และกลม ข ไดแก ผขายของทวดบวขวญและนกทองเทยว ใหความหมายของคาวาวดไปในทศทางเดยวกนวา วด หมายถง สถานทประกอบพธกรรม กจกรรมวนสาคญทางพระพทธศาสนา ทมความสงบทงกาย วาจา และใจ เปนศนยรวมของพทธศาสนกชน สงเสรมใหประชาชนกระทาความด ละเวนความชว

ดานความสาคญของวด ผลการวจยพบวา วดเปนสถาบนทมความสาคญตอคนในสงคมและสงคมไทยมาตงแตอดตจนถงปจจบน เนองจากเปนสถานททเปนทพกพงของคนทกระดบ ทกชนชนวรรณะไมใชเพยงแตพทธศาสนกชนเทานน กลาวคอ เมอใดกตามทสงคมเกดปญหา วดถอเปนสถานทแหงหนงทใหความชวยเหลอแกทกคนอยางเทาเทยมกน นอกจากน ยงมความสาคญ ในดานของเปนสถานทอบรมบมนสยทชแนะและสงสอนใหประชาชนประพฤตปฏบตตนไปในทางท ถกทควร สงเสรมใหประชาชนคนในสงคมเกดความสามคคซงกนและกน สาหรบความสาคญของวด ทมตอพระพทธศาสนานน ผลการวจบพบวาวดมความสาคญตอพระพทธศาสนาเปนอยางมาก

92

สำนกหอ

สมดกลาง

93

เพราะวดเปนสถานทสาคญในการเผยแผหลกธรรมทางพระพทธศาสนา เปนสถานทพานกอาศยของพระภกษสามเณร เปนทพงของพทธศาสนกชน หากไมมวดสงผลใหพระพทธศาสนาไมมความมนคง เกดปญหาตางๆ ขน และประชาชนหนไปนบถอศาสนาอน เนองจากประชาชนยงม ความยดตดกบคาวาวด วดจงมความสาคญตอพระพทธศาสนาและมสวนชวยใหพระพทธศาสนา เกดความมนคงและดารงอยได

ดานบทบาทของวด ผลการวจยพบวา วดเปนสถานททมบทบาทกบวถชวตของพทธศาสนกชนตงแตเกดจนตาย เชน การทาบญขนบานใหม การทาบญเพอความสบายใจ การประกอบพธฌาปนกจ เปนตน หรอแมกระทงเมอประชาชนเกดปญหาวดสามารถปรบเปลยนบทบาทและสถานภาพทางศาสนากลายเปนทพงพงของประชาชนในยามยาก ซงถงแมสงคม ในปจจบนจะเปลยนแปลง มเทคโนโลยตางๆ เขามาเปนสวนหนงในชวตของคนไทย วดยงคงบทบาทและสถานภาพดงกลาวตงแตอดตจนถงปจจบน นอกจากน ผลการวจยยงพบวา พทธศาสนกชนคาดหวงใหวดทกแหงมความเปนเอกภาพและเปนไปในทศทางเดยวกนใหไดมากทสด โดยสงสาคญ คอ การคงบทบาทของวดไวใหมากทสด โดยเฉพาะในเรองของการเผยแผหลกธรรมคาสอน ทางพระพทธศาสนา และดาเนนไปตามหลกของพระธรรมวนย โดยไมมงแสวงหาผลประโยชน และลาภยศตางๆ เปนสาคญ

2. จากการเกบขอมลภาคสนามเกยวกบการใช พน ททางสงคมของวดบวขวญ

โดยการสมภาษณเชงลกจากกลมผใหขอมลหลกทง 10 รป/คน พบวา กลมผใหขอมลทงสองกลม รจกวดบวขวญในระยะเวลาทแตกตางกน กลาวคอ ผใหขอมลกลม ก และกลม ข ทประกอบอาชพคาขายรจกและคนเคยกบวดบวขวญมากกวากลม ข ทเปนนกทองเทยว และรจกกบวดบวขวญ ดวยวธการทแตกตางกนตามลาดบ ดงน รจกเพราะเปนคนในชมชน รจกจากคนใกลชด รจกเพราะ มคนพดถง และรจกเพราะรายการโทรทศน นอกจากน จากการสงเกตการใชพนททางสงคมของ ผทเขามาใชพนทภายในวดบวขวญแบบมสวนรวมและไมมสวนรวมเพมเตมจากการสมภาษณเชงลก พบวา ผใชพนททางสงคมของวดบวขวญไดเขามาใชพนทหลากหลายรปแบบ ซงสามารถสรปการใชพนทของวดบวขวญจากการประกอบกจกรรมตางๆ ได 6 ดาน ตามภาพท 7

92

สำนกหอ

สมดกลาง

94

ภาพท 7 การใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร

จากภาพท 7 แสดงใหเหนการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร

ทสามารถจาแนกได 6 ดาน ประกอบดวย ดานการปกครอง ดานการศาสนศกษา ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ดานสาธารณปการ ดานการศกษาสงเคราะห และดานสาธารณสงเคราะห ซงสามารถสรปผลการวจยได ดงน

2.1 ดานการปกครอง เปนการดแล คมครอง บรหาร และการปกครองของคณะสงฆ

ภายในวดบวขวญ ซงผลการวจยพบวา วดบวขวญมการจดลาดบการปกครองคณะสงฆภายในวด โดยมเจาอาวาสเปนผบรหารจดการวด ซงเปรยบเสมอนเปนผบ งคบบญชาภายในองคการ มผชวยเจาอาวาสและเลขานการเจาอาวาสตามลาดบ พระภกษสามเณรแตละรปในวดมบทบาท และหนาทภายในวด ตลอดจนเจาหนาทวด ซงผใหขอมลกลม ก ใชพนททางสงคมในดานการปกครอง คอ การเคารพในกฎระเบยบ กตกาของการอยรวมกนภายในวดบวขวญ เชนเดยวกบผใหขอมลกลม ข ทเขามาประกอบอาชพคาขายทวด เขามาใชพนทในดานการปกครอง โดยเมอตดตอคาขาย กบวดบวขวญไดปฏบตตามกฎระเบยบของวดดวยเชนกน เชน การตงพนทขายของในบรเวณทวดกาหนด การตงราคาสนคาในราคาทไมสงเกนไป ตลอดจนกลมผใหขอมล กลม ข ทเปนนกทองเทยวไดปฏบตตามระเบยบของวดเชนกน นอกจากน ผวจยพบวา วดบวขวญจงหวดนนทบรเปนทตงของสานกงานเจาคณะจงหวดนนทบรเนองจาก พระราชนนทมน เจาอาวาสวดบวขวญ ดารงตาแหนง

สำนกหอ

สมดกลาง

95

เจาคณะจงหวดนนทบร สงผลใหวดบวขวญมการจดงานกจกรรมทเปนงานจงหวดบอยครงและ กลมพระภกษผใหขอมลไดเขาไปชวยในการจดกจกรรมตางๆ

2.2 ดานการศาสนศกษา เปนการศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมของคณะสงฆทง

แผนกธรรมและแผนกบาล ซงผลจากการวจยพบวา วดบวขวญเปนวดทใหสนบสนนดานการศาสนศกษา หรอการศกษาพระปรยตธรรมของคณะสงฆเปนอยางมาก โดยไดรบการแตงตงใหเปนโรงเรยน พระปรยตธรรม แผนกบาล ประจาจงหวดนนทบร (แหงท 1) ซงในปจจบนวดบวขวญถอเปนวด แหงเดยวในจงหวดนนทบรทไดรบแตงตงใหเปนโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกบาลประจาจงหวด ซงกลมผใหขอมล กลม ก ทง 5 รป ทเขามาพานกทวดบวขวญตางมวตถประสงคหลก คอ มาเพอศกษาพระปรยตธรรม แผนกบาล เปนสาคญ จงมการใชพนททางสงคมในดานการศาสนศกษา อยางชดเจน ในขณะทกลมผใหขอมลกลม ข ซงเปนฆราวาส ไมไดใชพนททางสงคมในดานดงกลาวโดยตรง กลาวคอ ผใหขอมลทเปนผขายของทวดสวนหนงไดมสวนรวมในการจดเตรยมอาหารถวายพระภกษในวดบวขวญทเลาเรยนพระบาล ในสวนของผทเปนนกทองเทยวจะใชพนทดานนเพยงแคทาบญในตรบบรจาคเกยวกบการศกษาของคณะสงฆเทานน

2.3 ดานการเผยแผพระพทธศาสนา เปนการเผยแผพระพทธศาสนาใหประชาชน

ไดรบทราบในทกๆ วธ ทไมขดตอพระธรรมวนย ซงผลการวจยพบวา วดบวขวญมการเผยแผพระพทธศาสนาผานการประกอบกจกรรมตางๆ หลากหลายวธ ไดแก 1) ดานเปดพนทการทาบญไหวพระ เชน การจดแบงพนทสาหรบการทาบญ ไหวพระ การทาบญตางๆ การไถชวตโค – กระบอ การเคารพสกการะองคพระอวโลกเตศวร 2) ดานการปฏบตตามคาสอนทางพระพทธศาสนา เชน การจดปฏบตธรรมวนสาคญทางพระพทธศาสนา การบวชชพราหมณ การแสดงพระธรรมเทศนาในโอกาสสาคญ การสาธยายพระไตรปฎกทกวนอาทตย 3) ดานการเรยนการสอน เชน การเปดโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย การจดตงโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกบาล ซงกลมผใหขอมลทงสองกลมไดใชพนททางสงคมในดานการเผยแผพระพทธศาสนาแตมบทบาททแตกตางกน โดยกลมผใหขอมล กลม ก เปนทาหนาทเปนผเผยแผพระพทธศาสนา มการกาหนดหนาทและจดเวรอยางเปนระบบ ไมวาจะเปนการเทศนา การรบถวายสงฆทาน การสอนพระพทธศาสนาใหแกพทธศาสนกชน ในขณะทกลมผใหขอมลกลม ข นอกจากเขามาประกอบการคาทวดบวขวญแลว ยงไดประกอบกจกรรมตามพนทบรเวณตางๆ ทวดบวขวญกาหนดไว เชน สกการะองคพระประธานในพระอโบสถ ไหวพระทาบญ ถวายสงฆทาน ฟงสาธยายพระไตรปฏ เปนตน

2.4 ดานสาธารณปการ เปนการกอสรางและการบรณปฏสงขรณศาสนสถาน

ภายในวดรวมไปถงการทาวดใหสะอาด รมรน สะดวก สบาย การทาถนน และทางเดนในวด โดยขณะเกบขอมลผวจยพบวาวดบวขวญอยในระหวางการปรบปรงและพฒนาพนทหลายจด แตการสาธารณปการของวดบวขวญไมบกพรอง ซงผลการวจยพบวา วดบวขวญเปนวดทมพนทบรเวณกวางขวางและไดจดสรรพนทในดานของการสาธารณปการไวเปนอยางด เชน ทจอดรถกวา 500 คนโดยประมาณ โตะมาหนสาหรบนงพกผอน ตจาหนายเครองดมอตโนมต เครองจาหนายอาหารปลา

สำนกหอ

สมดกลาง

96

อตโนมต มหองนาสะอาดในจานวนทเพยงพอตอผเขามาใชพนททวด ศาลาอเนกประสงค บนไดเลอนขนพระอโบสถ หองเรยนพระปรยตธรรม หองสานกงานเจาคณะจงหวดนนทบร โรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย พรอมอปกรณเครองเขยนและอปกรณการเรยนการสอน ไมวาจะเปนกระดานไวทบอรด โปรเจตเตอร เครองคอมพวเตอร เครองถายเอกสาร เปนตน ซงกลมผใหขอมลทงสองกลมไดใชพนทในสวนของการสาธารณปการโดยใหความเหนสอดคลองกนวา วดบวขวญเปนวดทมการจดแบงพนท จดเตรยมสงอานวยความสะดวกไวเปนอยางด และมความพรอมในการรองรบพทธศาสนกชน

2.5 ดานการศกษาสงเคราะห เปนการฝกฝน อบรมแกประชาชน ตลอดจนการจด

การศกษาทวด ซงผลการวจยพบวา วดบวขวญมพนทสาหรบจดกจกรรมดานการศกษาสงเคราะห ไดแก การใหใชพนทวดเปนโรงเรยนราษฎร (โรงเรยนวดบวขวญ) การจดตงโรงเรยนพระพทธศาสนาวดอาทตย การจดหาทนการศกษาใหแกเดกนกเรยน ซงกลมผใหขอมลกลม ก รบทราบเกยวกบกจกรรมดงกลาวทวดบวขวญจดขน แตผใหขอมลหลกกลม ก ทง 5 รปใชพนทดานการศกษาสงเคราะหไมครบทกรป โดยรปทใช พนทดานดงกลาวจะเปนการเขาไปชวยสอนในโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย ในขณะทกลมผใหขอมล กลม ข รบทราบขอมลเกยวกบดานการศกษาสงเคราะหเพยงแคพบเจอปายทตดภายในวด ไมไดเขามาใชพนทในดานดงกลาว แตมความคดเหนวาเปนสงทดควรใหการสนบสนน

2.6 ดานสาธารณสงเคราะห เปนการชวยเหลอประชาชนทวไป โดยหมายรวมถง

การเผยแพรขอมล ขาวสารทางราชการ เปนศนยกลางการเรยนร การฝกอาชพแกประชาชน ซงผลการวจยพบวา กลมผใหขอมล กลม ก ใชพนทดานสาธารณสงเคราะห โดยรวมเปนสวนหนง ในการจดเตรยมสงของไปบรจาค ขณะทกลมผใหขอมล กลม ข ไมทราบถงการใชพนทในดานดงกลาวทงน จากการวจยภาคสนามโดยการสงเกตการณและเกบขอมลจากพระภกษภายในวด พบวา วดบวขวญเปนวดของเจาคณะจงหวดนนทบรซงเปรยบเปนศนยกลางในการจดกจกรรมสาคญ ทางพระพทธศาสนาของจงหวดนนทบร ซงมหนวยงานราชการหลายหนวยงานเขามาจดกจกรรม เชน การจดงานเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร การจดงานสวดมนตขามป เปนตน ดงนน จงมกลมคนอนๆ ทนอกเหนอจากกลมผใหขอมลหลก เชน หนวยงานราชการ โรงเรยน องคกรเอกชน เขามาใชพนทในดานสาธารณสงเคราะห

3. จากการว เค ราะห ค ว ามส ม พ น ธ ขอ งผ ใช พ น ท ท างส งคมของว ดบ วขวญ

ตามวตถประสงคของการวจย ผลการวจยพบวา ผทใชพนททางสงคมของวดบวขวญเปนกลมบคคลทมเครอขายทางสงคมประเภทเครอขายเชงพนท กลาวคอ กลมผใหขอมลหลกทงสองกลมเขามา ใชพนทในพนทเดยวกน คอ วดบวขวญ จงหวดนนทบร จงเปนการรวมกลมบคคลเครอขายทอาศยกจกรรมทเกดขนในพนทเปนจดประสงคหลก โดยมความสมพนธทางสงคมทตงอยบนพนฐาน ของการแลกเปลยน ซงเปนการแสดงบทบาทแตละบทบาท เชน กลมฆราวาสทเปนนกทองเทยวถวาย

สำนกหอ

สมดกลาง

97

สงฆทานใหแกพระภกษ หรอกลมฆราวาสทประกอบอาชพคาขายในวดพดคยกบพระภกษในวด ซงความสมพนธดงกลาวไมเพยงแตชวยใหเขาใจความสมพนธทบคคลมตออกบคคลหนง แตเปน การแสดงใหเหนถงผลประโยชนทไดรบจากความสมพนธทเกดขน นอกจากน ผใชพนททางสงคม ของวดบวขวญมการตดตอสอสารซงกนและกนไมทางใดกทางหนง ดงนน จงมความสมพนธกน ซงเมอว เคราะหความหนาแนนของเครอขายความสมพนธ พบวา กลมผ ใหขอมลกลม ก มความสมพนธกนในลกษณะทเรยกวาเครอขายหนาแนนสง มการตดตอประสานงานกนอยเสมอ สวนกลมผใหขอมล ข มความสมพนธกนในลกษณะทเรยกวาเครอขายหนาแนนนอย มการตดตอกนบาง โดยวตถประสงคของความสมพนธเปนแบบชวคราวตดตอกนเพอใหตนบรรลตามวตถประสงคตามทตองการ เชน นกทองเทยวอยากรวาหองนาไปทางไหน เมอหาทางไปหองนาไมเจอจงถามเจาหนาทภายในวด ซงเทากบผใชพนททางสงคมมการตดตอและมความสมพนธกนแบบชวคราว

จากผลการวเคราะหขอมล ผวจยไดแบงประเดนการอภปรายผลการใชพนททางสงคม

ของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ตามวตถประสงคของการวจย โดยมรายละเอยด ดงน

1. จากการศกษาการใช พนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ในดาน

ความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวด ผลการวจยพบวา กลมผใหขอมลใหความหมายวา วด หมายถง สถานทประกอบกจกรรมทางศาสนาของผทนบถอพระพทธศาสนา (ธรรมรตน แววศร, 2551) สงเสรมให ทาความด ละเวนความชว ซ งมความสาคญตอพทธศาสนกชนทกยคสมย ซงสอดคลองกบการใหความหมายของสนทร มณสวสด (2531) ทใหความหมายวา วดคอคาเรยก สถานทสาหรบประกอบกจกรรมทางศาสนาของผทนบถอพระพทธศาสนา เชน การเวยนเทยน การสวดมนต การทาสมาธ เปนตน ซงใหความหมายแตกตางจากการใหความหมายของพระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช ป.ธ. 9, ราชบณฑต) (2548: 869) อธบายวา วดเปนคาใชเรยกสถานททางพระพทธศาสนามาแตโบราณ เรยกรวมทดนและอาคาร เชน อโบสถ วหาร ศาลา กฏ ทตงอยบน ทดนนนดวย โดยวดทถกตองสมบรณ คอ วดทไดรบอนญาตใหตงวดถกตองตามกฎหมาย และเปน นตบคคล สวนสถานททมพระสงฆอาศยอยแตกฎหมายยงมไดรบรองใหเปนวด เรยกวา ทพกสงฆ เพราะยงไมจดเปนวดตามความหมายดงกลาว ซงจากการศกษาขอมลดานเอกสารพบวา การใหความหมายของคาวาวดสวนใหญ จะใหความหมายในแงของสถานทเปนสาคญเชนเดยวกบ พระธรรมกตตวงศ กลาวคอ เปนสถานททางศาสนา ทมโบสถ วหาร และทอยของสงฆ หรอนกบวช เปนตน และอธบายเพมเตมวา วดราษฎร หมายถง วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา แตมไดเขาบญชเปนพระอารามหลวง สวนวดหลวง หมายถง พระอารามหลวง หรอวดทพระเจาแผนดน ทรงสรางหรอทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเขาจานวนในบญชเปนพระอารามหลวง (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542, 2546: 1059) ซงเปนการใหความหมายตามรปศพท ขณะทขอมลทไดจากการสมภาษณจะเปนความหมายในเชงปฏบต กลาวคอ ผใหขอมลเขาไปสมผสความเปนวด และใหความหมายตามสงทผใหขอมลรจก

สำนกหอ

สมดกลาง

98

ผลการวจยในดานของความสาคญทพบวา วดมความสาคญตอวถชวตของคนในสงคมและสงคมตงแตอดตจนถงปจจบน สอดคลองกบงานวจยทศกษาสงคมไทยกบการบรจาคและการประกอบกจกรรมทางศาสนา (อมรรตน อภนนทมหกล, 2555) พบวา พระพทธศาสนามอทธพลตอทศนคต ความเชอ ความประพฤต และการดาเนนชวตของคนไทยสวนใหญ เชนเดยวกบการศกษาความสมพนธระหวางวดกบชมชน กรณศกษา วดนามสมมตกบชมชนนามสมมต จงหวดกาญจนบร (ดารงศกด มสนทร: 2556) พบวา วดกบชมชนมความสมพนธทดตอกน พงพาอาศยกนในลกษณะเครอญาต มอทธพลทงในเรองของความเชอ นสยของคนในชมชน โดยบทบาทของวดไดหลอหลอมชมชนใหเปนหนงเดยว ซงผลการวจยในดานบทบาทของวดครงนสอดคลองกบงานวจยขางตน โดยผลการวจยพบวา วดเปนศนยรวมจตใจของพทธศาสนกชน เปนสถานทอบรมบมนสยและชนาไปในทางทด มงใหคนทาความด ละเวนความชว และวดในปจจบนยงคงบทบาทเชนเดยวกบวดในอดต ดงนน ผลการวจยจงสอดคลองกบงานวจยทศกษาการทองเทยวและการเผยแพรพระพทธศาสนา: บทบาทของวดในเขตกรงเทพมหานคร กรณศกษา วดบวรนเวศวหารและวดเบญจมบพตรดสต วนาราม (สรศกด ศลาวรรณา, 2550) พบวา วดทางพระพทธศาสนาในสงคมไทยไมวาจะในอดตหรอปจจบน แมวาจะมการเปลยนแปลงไปบางตามยคสมย แตวดยงเปนศาสนสถานทมความสาคญตอพทธศาสนกชนและสงคมไทยเสมอมา

ดงนน ผลการวจยในดานการใหความหมายจงมทงสอดคลองและไมสอดคลองกบการวจยเชงเอกสาร ขณะทการใหความสาคญและบทบาทของวดมความสอดคลองกบแนวคดและงานวจยทเกยวของ

2. จากการศกษาวจยขอมลในสวนของเอกสารและการวจยภาคสนาม พบวา

วดบวขวญเปนสถาบนศาสนา และสถาบนพธกรรมซงถอเปนสถาบนทเปนโครงสรางทางสงคมตาม ท Spencer (1903) ไดกลาวไว โดยวดบวขวญมความเกยวของกบความคดและการกระทาททาง ดานจตใจ ความเชอทางศาสนา เชน การปฏบตของฆราวาสตอพระภกษ พธกรรมตางๆ ทเกยวของกบสมาชกในสงคมตงแตเกดจนตาย (นเทศ ตนนะกล, 2551: 106) โดยเฉพาะตอพระภกษทพานก อยทวดและคนในชมชนซงเปนกลมคนทประกอบกจกรรมและใชพนททางสงคมของวดบวขวญ ซงผลการวจย สามารถจาแนกการใชพนททางสงคมของวดบวขวญได 6 ดาน ไดแก ดานการปกครอง ดานการศาสนศกษา ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ดานสาธารณปการ ดานการศกษาสงเคราะห และดานสาธารณสงเคราะห ซงสอดคลองกบสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต (2554) ทไดบรณาการการบรหารจดการวดบทบาทของวดในสงคมไทยในปจจบนไว

วดบวขวญถอเปนวดทมการจดสรรพนทและมผมาใชพนททางสงคมเปนจานวนมาก ซงผลการวจยแสดงใหเหนถงศกยภาพและประสทธภาพในการบรหารจดการวดบวขวญ อยางไรกดการใชพนททางสงคมครบถวนขางตนน ยงไมบรรลผลเพราะจากการเกบขอมลโดยการสมภาษณ เชงลกจากกลมผใหขอมลหลกทง 10 รป/คน พบวา ผ เขามาใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จานวนหนงยงไมรจกและเขาใจพนททางสงคมดงกลาว โดยเฉพาะในดานของการศกษาสงเคราะห และดานสาธารณสงเคราะหทผใหขอมลไมไดเขามาใชพนท สาหรบในดานของการศาสนศกษานน

สำนกหอ

สมดกลาง

99

ถงแมวาจะเปนการศกษาพระปรยตธรรมของพระภกษสามเณร แตการประชาสมพนธใหพทธศาสนกชนทวไปไดตระหนกรและเขาใจยอมเปนการด เพราะพทธศาสนกชนหรอผทเขามาใชพนทในวดอาจเปนกลมบคคลทชวยในการสนบสนนสงเสรมการศกษาของคณะสงฆ เชน เปนผถวายภตตาหาร นาปานะในวนทมการเรยนการสอน หรอจดหาวสดอปกรณการเรยนการสอนใหแกพระภกษสามเณร เปนตน นอกจากน พนททางสงคมทสาคญทสดทวดบวขวญทควรมการพฒนาอยางตอเนอง คอ ในดานของการเผยแผพระพทธศาสนา เพราะในปจจบนผ ท เขามาใช พน ทวด เขามาประกอบกจกรรมตางๆ เชน ทาบญไหวพระ ขอพรจากเทพเจาเทวรป การถวายสงฆทาน การบรจาคทาน ฯลฯ เปนเพยงการปฏบตเพยงแคเพอความสบายใจของผปฏบตเทานน หรอทาไปเพอใหคนเคารพนบถอ ยงขาดความรความเขาใจในเรองของหลกธรรมคาสอนทางพระพทธศาสนา การชกจงใหพทธศาสนกชนหนมาเขาวดแทนการไปมวสมถอเปนเรองดแลว แตจะเปนการดยงขน หากสามารถนอมนาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหเขาสจตใจและความนกคดของพทธศาสนกชน

สบเนองจากวดบวขวญไดมการพฒนาวดและเปลยนแปลงพนททางสงคมของวด ไปตามบรบทของสงคมไทยทเปลยนแปลงไป จากเดมทเปนเพยงวดในชมชน ไดปรบปรงจนกลาย เปนสถานททองเทยวแหงหนง โดยการพยายามจดสรางอาคารสถานทใหเปนทดงดดนกทองเทยว เชน พระอโบสถหลงใหม หรอศาลาแปดเหลยมกลางสระนา เปนตน ซงสอดคลองกบงานวจยทศกษาการใหความหมายของวดความหมายและการใช พนทท เปลยนแปลงไปตามบรบททางสงคม กรณศกษา: วดพระแกว (ศรพร บวพนธชน, 2549) พบวาการใชพนทของวดมการเปลยนแปลงไปตามบรบททางสงคมจากวดของพระมหากษตรยกถกปรบใหเปนพนทกงสาธารณะเชงทองเทยว เชนเดยวกบการศกษาการใชพนทวดสระเกศราชวรมหาวหารและบรเวณโดยรอบ ตงแตสมยอยธยา ถงรชกาลท 8 พบวา การใชพนทและความตอเนองของพนทวดสระเกศราชวรมหาวหารและชมชน ในพนทใกลเคยงมพฒนาการและมการเปลยนแปลงตงแตสมยอยธยาถงสมยรชกาลท 8 ตามความเจรญกาวหนาในแตละยคสมย ซงเปนปจจยสาคญในการดงดดใหประชาชนเขามาทามาหากนและ เขามาอยอาศย ซงผลการวจยครงนไดสอดคลองกบงานวจยขางตน โดยกลมผใหขอมลหลกสวนหนงเปนผทเขามาประกอบอาชพภายในวดบวขวญ

นอกจากน ผลการวเคราะหความสมพนธของผใชพนททางสงคมของวดบวขวญ พบวา ผใชพนททางสงคมไดประกอบกจกรรมทางพระพทธศาสนาหรอใชพนทในดานตางๆ ภายในวดรวมกน โดยอาศยวดเปนสถานทในการพงพาอาศย ซงสอดคลองการศกษาความสมพนธระหวาง วดกบชมชน กรณศกษา วดนามสมมตกบชมชนนามสมมต จงหวดกาญจนบร (ดารงศกด มสนทร: 2556) พบวา วด กบชมชนมความสมพนธ ทดตอกน พ งพาอาศยกนในลกษณะเครอญาต เปนการเตมเตมในสวนทขาดของแตละฝาย (เกรยงศกด เจรญวงศศกด, 2543: 36-43) จงเปน กลมบคคลทมเครอขายทางสงคมประเภทเครอขายเชงพนทซงมความสมพนธทางสงคมทตงอยบนพนฐานของการแลกเปลยน โดยเปนความสมพนธเชงเครอขาย ซงผใชพนททางสงคมของวดบวขวญสวนใหญเปนเครอขายเชงพนท เพราะแตละบคคลเขามาใชพนทวดบวขวญเปนหลกสาคญ แตในบางกรณทเปนเครอขายเชงกจกรรม เชนในกรณทวดจดงานวนสาคญผเขามาใชพนททางสงคมตางมวตถประสงคในการประกอบกจกรรมรวมกน เชน การจดอบรมเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมใหแกเดกนกเรยนในสถานศกษา อยางไรกด กลมผใหขอมลถกจาแนกออกเปน 2 กลม การรวเคราะหความ

สำนกหอ

สมดกลาง

100

หนาแนนของเครอขายทงสองกลมจงมความแตกตางกนออกไป โดยกลมผใหขอมลกลม ก เปนกลมเครอขายทมความหนาแนนสง เนองจากพานกอาศยอยรวมกนภายในวดจงมการแลกเปลยนขอมลขาวสารและตดตอสอสารกนถกวากลมผใหขอมลกลม ข ทมเครอขายทมความหนาแนนนอยเพราะเขามาใชพนททางสงคมเพยงชวคราว เมอทากจกรรมหรอใชพนทของวดเรยบรอยตางกแยกยายกนออกไป สงผลใหบางกลมอาจไมมความสมพนธเกดขน

การวจยครงนเปนการวจยเพอศกษาถงการใหความหมาย บทบาท และสถานภาพ

ตลอดจนการใชการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ซงผลการวจยพบวา ยงมรปแบบกจกรรมการใชพนททางสงคมทผเขามาใชพนทไมมขอมลและไมรวาวดบวขวญมกจกรรมในลกษณะดงกลาว เชน ดานการศกษาสงเคราะห ดานการสาธารณสงเคราะห เปนตน ผวจยจงใหขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใชโดยจาแนกตามกลมบคคล ดงน

1.1 สาหรบเจาอาวาส หรอผดแลวดบวขวญ สามารถนาผลการวจยทไดไปศกษาตอเพอพฒนาวดใหมความเจรญในธรรมเขาถงพทธศาสนกชนตามบทบาทหนาทของวดทง 6 ดานทไดนาเสนอในการวจยครงน อกทง ผลการวเคราะหความสมพนธของผใชพนททางสงคมของวดบวขวญถอเปนอกเรองหนงทจะชวยใหผบรหารวดสามารถบรหารจดการวดดวยความเขาใจและตระหนกรความตองการของผทเขามาใชพนทมากยงขน

1.2 สาหรบบคคลทวไป สามารถนาผลการวจยครงน ไปใชหรอศกษาเพอสราง ความตระหนกรและเขาใจถงความหมาย ความสาคญ และบทบาทของวดในปจจบน และมขอมลการใชพนททางสงคมของวด ไดรบทราบกจกรรมตางๆ ทวดกาหนดใหมขน ตลอดจนเขาใจการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร นอกจากน ยงสามารถนาขอมลของวดบวขวญมาเปนขอมลพนฐานในการเรยนรพนททางสงคมของวดแหงอนๆ ได

การวจยครงนเปนการวจยเพอศกษาถงการใหความหมาย บทบาทของวด ตลอดจน

การใชการใชพนททางสงคมของวดบวขวญ จงหวดนนทบร ขอเสนอแนะเพอการวจยในครงตอไป ผทสนใจสามารถศกษาขอมลดานอนๆ ของวดบวขวญ หรอวดแหงอนทมความนาสนใจ โดยสามารถนาผลการวจยทไดมาเปนขอมลพนฐานในการศกษาเพอพฒนาวดใหเจรญรเทาทนกระแสโลก และไมขดตอพระธรรมวนย เชน ในเรองของการเผยแผหลกธรรมพระพทธศาสนาเชงรก หรอการเขาไปมสวนรวมของวดกบชมชน เปนตน นอกจากน ผทสนใจสามารถศกษาในประเดนเดยวกนกบ การวจยครงน โดยศกษาวดแหงอนทมความนาสนใจ เพอนาผลการวจยทไดมาเปรยบเทยบและศกษาเพมเตมตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

101

กมลวรรณ นธนนท. (2551). “การใชพนทวดสระเกศราชวรมหาวหาร และบรเวณโดยรอบ ตงแตสมย

อยธยาถงรชกาลท 8.” การศกษาเฉพาะบคคลหลกสตรศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

กาญจนา แกวเทพ, กตต กนภย และปารชาต สถาปตานนท สโรบล. (2543). . กรงเทพฯ: เอดสน เพรส โพรดกส.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2543). . กรงเทพฯ: ซคเซส มเดย.

ขนฎฐา กาญจนรงษนนท. (2542). . กรงเทพฯ: กลมงานวจย และพฒนากรมการพฒนาชมชน.

จรประภา อครบวร. (2544). “การวจยเชงกรณศกษาเพอการพฒนาทรพยากรมนษย และองคการ.” โครงการบณฑตศกษาการพฒนาทรพยากรมนษย สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ชาตชาย ณ เชยงใหม. (2533). กรงเทพฯ: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ฐาศกร จนประเสรฐ. (2553) “โครงสรางทางสงคมทเกยวของกบความรนแรงทเดกและเยาวชน ถกกระทาในโรงเรยน : กรณศกษา โรงเรยนแหงหนงในเขตภาคกลาง.” ปรญญานพนธดษฎบณฑต สาขาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ.

ณรงค ศรสวสด. (2555). . กรงเทพฯ: ม.ป.ท. ณฐวฒ อศวโกวทวงศ. (ม.ป.ป.).

Lefebvrian . เขาถงเมอ 17 ธนวาคม. เขาถงไดจากhttp://www.spu.ac.th/architecture/files/2012/07/Representation-Meanings-and-the-Political_Nattawut-140555.pdf

ดารงศกด มสนทร. (2556). “ความสมพนธระหวางวดกบชมชน กรณศกษา วดนามสมมตกบชมชน นามสมมต จงหวดกาญจนบร.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ทววฒน ปณฑรกววฒน. (2544). . กรงเทพฯ: มลนธวถทรรศน.

ธรรมรตน แววศร. (2555). . เขาถงเมอ 17 ธนวาคม. เขาถงไดจาก http://thammarat5263.blogspot.com/

ธตมา กลางกาจด. (2551). “สนามทศนและรปแบบการใชพนทวางสาธารณะของชมชนชานเมอง:กรณศกษา ชมชนทาทราย นนทบร.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. ภาควชา การวางแผนภาคและเมอง คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นภาภรณ หะวานนท. (2540). . สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

สำนกหอ

สมดกลาง

102

นฤมล นราทร. (2543). . กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

นเทศ ตนนะกล. (2551). “สถาบนสงคม.” ใน 313-183. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เนตรนภส นาควชระ. (2525). 200 2325-2525). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บรรพต วระสย และเผชญ ศรสวรรณ. (2520). . กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามคาแหง.

ประกายทพย วงศหอม. (2543). “เครอขายองคกรพฒนาเอกชนในการจดการศกษานอกโรงเรยน.” วทยานพนธมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ประเสรฐ แยมกลนฟง. (2544). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปราณระฟา พรหมประวต. (2551). “สนามทศนและรปแบบการใชพนทวางสาธารณะของชมชน

ในเมอง: กรณศกษา ชมชนยานเสาชงชา กรงเทพมหานคร.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. ภาควชาการวางแผนภาคและเมอง คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปฬาณ ฐตวฒนา. (2523). . กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. 2542. (2546). กรงเทพฯ: บรษท นานมบคส

พบลเคชนส จากด พระครปลดพทธวฒน โพธกรพนศร. (2553). “การบรหารจดการวดราษฎรและพระอารามหลวง

ในเขตการปกครองคณะสงฆ ภาค 15.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

พระครพศาลถรธรรม. (2553). “ประสทธภาพการบรหารจดการวดของเจาอาวาสในเขตธนบร กรงเทพมหานคร.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเดโช). (2548). . กรงเทพฯ: โรงพมพเลยงเชยง. พระไพศาล วสาโล. (2544). “พทธศาสนากบประชาสงคม.” ใน

. 2-60. สนตสข โสภณสร, บรรณาธการ. กรงเทพฯ: เรอนแกวการพมพ. พระมหาสระพงษ สรวโส (สหมอก). (2555). “ภาวะผนาของพระสงฆในการบรหารการพฒนาชมชน:

กรณ ศกษา พระครโพธวรคณ วด โพธการาม ต าบลโพนส ง อาเภอปทมรตต จงหวดรอยเอด.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ไพบลย ชางเรยน. (2516). . กรงเทพฯ: แพรวทยา. ภทรภร พลพนาธรรม และคณะ. (2553). “เครอขายทางสงคมเพอสงเสรมการทองเทยวตลาดนาบางนอย

อาเภอบางคนท จงหวดสมทรสงคราม.” มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา. ภรทต ไชยเศรษฐ. (2547). “ชมชนปอมมหากาฬ: การสรางและตอรองความหมายในพนททางสงคม.”

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สำนกหอ

สมดกลาง

103

ยงยทธ บรณเจรญกจ. (2545). “กระบวนการสราง ตอรองความหมายของวดในฐานะทเปนพนท ทางสงคม: กรณศกษาวดปทมคงคาและวดไตรมตรวทยาราม.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ยนต ชมจต. (2528). . กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ยรรยง ศรเจรญวงศ. (2533). “เครอขายทางสงคมและการสนบสนนทางสงคมในการสงเคราะหผประสบภย.”

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ยทธพงศ จนทรวรนทร. (2550). . กรงเทพฯ: สานกพมพ

โอเดยนสโตร รชนกร เศรษโฐ. (2528). . กรงเทพฯ: สานกพมพไทยวฒนาพานช. รงโรจน เพชระบรณน. (2546). “เครอขายภาคประชาสงคมในการปองกนและแกไขปญหาการทจรต

คอรปชน.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ลลลทพย รงเรอง. (2554). “ทวาง ทสรางใหเกดความยงยนทางสงคม: กรณศกษาความสมพนธของ

พนทวาง และการปฏบตการทางสงคมของพนท เมองเกาลาพน ตาบลในเมอง จงหวดลาพน.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาสถาปตยกรรมพนถน มหาวทยาลยศลปากร.

วนวสาข ลาตระกล. (2552). “กลยทธการสอสารเพอการพฒนาวดไผลอม จงหวดนครปฐม.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาสอสารมวลชน คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วฒนนท แทนนล. (2551). “การสรางพนททางสงคมเพอหลกหนความเปนชายขอบของคนพลดถน ชมชนกะเหรยงพลดถน ตาบลบานคา อาเภอบานคา จงหวดราชบร.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ศรสพร ชวงสกล. (2530). “ความเปลยนแปลงของคณะสงฆ: ศกษากรณธรรมยตกนกาย (พ.ศ. 2368-2464).” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศรพงษ บญถก. (2544). “การศกษาเครอขายทางสงคมในกจกรรมการทอดผาปาของสงคมอสาน.” วทยานพนธมหาบณฑต. มหาวทยาลยรามคาแหง

ศรพร บวพนธชน. (2549). “ความหมายและการใชพนททเปลยนแปลงไปตามบรบททางสงคม กรณศกษา: วดพระแกว.” รายงานการศกษาเฉพาะบคคล คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ศรพนธ ถาวรทววงษ. (2543). “กลมสงคม.” ใน , 97-106. กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหง.

(2552). . นนทบร: โรงพมพจาปาทอง พรนตง จากด สมศกด ศรสนตสข. (2536). .

ขอนแกน: สานกพมพมหาวทยาลยขอนแกน.

สำนกหอ

สมดกลาง

104

สญญา สญญาววฒน. (2551). กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต กองพทธศาสนสถาน. (ม.ป.ป.). 2. กรงเทพฯ: โรงพมพสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต.

สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต สานกงานเลขาธการมหาเถรสมาคม. (2554). . กรงเทพฯ: โรงพมพสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต.

สานกงานสถตแหงชาต . (2555). . กรงเทพฯ: สานกพมพคณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา.

สจรรยา จนทรศร. (2557). . เขาถงเมอ 12 ธนวาคม, เขาถงไดจาก http://elearning2.utcc.ac.th/officialtcu/econtent/HG010/lesson1.pdf

สเทพ สนทรเภสช. (2540). เชยงใหม: โกลบอลวชน.

สนทร มณสวสด. (2531). “สถานะทางกฎหมายของวดไทย.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะนตศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สภางค จนทวานช. (2557). . กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. สภาพร ลสดา. (ม.ป.ป.). . เขาถงเมอ 12 ธนวาคม. เขาถงได

จาก http://www.seal2thai.org/sara/sara094.htm สรศกด ศลาวรรณา. (2550). “การทองเทยวและการเผยแพรพระพทธศาสนาบทบาทของวดใน

เขตกรงเทพมหานคร กรณศกษา วดบวรนเวศวหารและวดเบญจมบพตรดสตวนาราม.” สารนพนธศลปศาสตรบณฑต มหาวทยาลยมหดล.

เสาวภา ไพทยวฒน. (2554). “รายงานวจย เรอง ปรากฏการณทางสงคมของชมชนปอมมหากาฬ มตใหมในเสนทางการเปนสมยใหมของไทย.” ทนอดหนนจากมหาวทยาลยราชภฏ สวนสนนทา.

อมรรตน อภนนทมหกล. (2555). “สงคมไทยกบการบรจาคและการประกอบกจกรรมทางศาสนา.” โครงการวจยคณะพฒนาการเศรษฐกจ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

อรสา บพโกสม. (2550). “ประเภทเครอขายทางสงคมและการสนบสนนทางสงคมในการพฒนาศกยภาพของผพการทางสายตา กรณศกษา ณ มลนธคอลฟลด เพอคนตาบอด.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะสงคมสงเคราะหศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อวกา หาญพานช . (2555). “การผสานกนระหวางพน ทส วนตวกบ พน ทสาธารณะในงานสถาปตยกรรม.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาสถาปตยกรรม ภาควชาสถาปตยกรรม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

อจฉรา กาญจโนมย. (2523). “การฟนฟพระพทธศาสนาในสมยรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2325-2394).” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อทย หรญโต. (2522). . กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

สำนกหอ

สมดกลาง

105

อทศ จงนพนธสกล. (2523). “เศรษฐกจวดในกรงเทพมหานคร (พ.ศ. 2325-2453).” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Broom, L., Selznick, P., & Darroch, D. B. (1981). Sociology: A text with adapted readings. 7th edition. New York: Harper & Row.

Crang, M., & Thrift, N. (Eds.). (1997). Thinking space. London: Routledge. Lefebvre, H. (1991). The production of space (D. Nicholson-Smith, Trans.). Oxford:

Blackwell. Massey, D. (2000). Space-time and the politics of location. In A. Read (Ed.),

Architecturally speaking: Practice of art, architecture and the everyday. London: Routledge.

Pierre Bourdieu. (1995). Physical Space, Social Space and Habitus. University of Oslo.

สำนกหอ

สมดกลาง

สำนกหอ

สมดกลาง

107

วดบวขวญ จงหวดนนทบร เปนวดสงกดคณะสงฆมหานกาย ตงอยเลขท 1 หมท 9 ตาบลบางกระสอ อาเภอเมองนนทบร จงหวดนนทบร ใกลคลองประปาตดตอกบกรงเทพมหานคร ถอเปนวดทมชอเสยงแหงหนงในปจจบน เนองดวยพทธศาสนกชนจานวนมากตางใหความสนใจ และเดนทางมาไหวพระ สวดมนต ตลอดจนการประกอบกจกรรมทางพระพทธศาสนาตางๆ อยางตอเนอง (คณะผจดทาสมโภชพระอารามหลวง วดบวขวญ, 2552: 14-28)

ความเปนมาของวดบวขวญ เปนทรบรและยอมรบมาจากคาบอกเลาสบตอกนตงแต

ในอดตวาเปนวดทมประวตยาวนานมาตงแตสมยรชกาลท 5 ซงในสมยนน ยงไมรเรมทจะเปนวด เปนเพยงแคทพกสงฆกลางทองนา ตอมาเมอมพระสงฆเรมอยจาพรรษาขนเรอยๆ จากทพกสงฆ กลางทองนาจงเรมพฒนาเปนวดขน โดยทราบความวาเมอเรมแรกพระครปรชาเฉลม (หลวงปแฉง) วดเฉลมพระเกยรตวรวหาร ได เปนผ ร เรมสรางวด ขน ซงเปนวด ท เกดจากจตศรทธาของพทธศาสนกชนทรวมกนบรจาคทดนและทนทรพย

จนกระทงไดรบอนญาตใหจดสรางวดขน เมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2435 พรอมกนนนไดบารมของหลวงพอฉา (ไมทราบชอเตม) มาดารงตาแหนงเปนเจาอาวาสปกครองวด แตหลงจากหลวงป ฉามรณภาพลง ไมมพระภกษปกครองดแลวดสงผลใหพระภกษมจานวนลดนอยลงและ สรางความวตกกงวลใหแกชาวบานในระแวกใกลเคยง ทเกรงวาหากไมมพระภกษพานกอยภายในวด วดจะกลายเปนวดรางได และจากความศรทธาและมงคงในพระพทธศาสนา ชาวบานจงไดนมนต พระอธการพยง จตตมโล พระภกษจากวดกาแพง (จงหวดนนทบร) มาเปนเจาอาวาส ในปพทธศกราช 2491 ซงทานไดบรณปฏสงขรณถาวรวตถตางๆ และพฒนาวดใหเจรญสบตอไป

จากนน นายบว ฉนเฉยว พทธศาสนกชนผมจตศรทธาไดบรจาคทดนเพอใหสราง วด เพม จ งได มการเปลยนแปลงชอวด ขน จากเดมช อวา “วดสะแก” และได เปลยน เปน ชอ “วดบวขวญ” เพอใหเปนเกยรตแก นายบว ฉนเฉยว จนในทสดแลววดบวขวญไดรบพระราชทานวสงคามสมาเมอวนท 24 มกราคม พ.ศ. 2506 โดยมเขตวสงคามสมา กวาง 20 เมตร ยาว 60 เมตร ภายใตการบรหารปกครองวดของพระอธการพยง จตตมโล (ดารงตาแหนงเจาอาวาส ตงแต พ.ศ 2491 – 2520) ลาดบถดมา พระอธการบญชวย ปญคตโต ไดดารงตาแหนงเจาอาวาสตอ จากพระอธการพยง จตตมโล จนถงปพทธศกราช 2530 (ดารงตาแหนงเจาอาวาส ตงแต พ.ศ 2520 – 2535 จนกระทงในปพทธศกราช 2537 พระมหาไสว สขวโร (ป.ธ.๔) ผชวยเจาอาวาสวดบางแพรกเหนอ ไดมาดารงตาแหนงเจาอาวาสจนถงปจจบน พระมหาไสว ไดประพฤตปฏบตครองสมณเพศดวย ความนาเลอมใสศรทธามาโดยตลอด จนเมอวนท 5 ธนวาคม 2557 พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานสถาปนาเลอนสมณศกดแตงตงเปน พระราชาคณะชนราช ในราชทนนาม ท พระราชนนทมน (ไสว สขวโร)

สำนกหอ

สมดกลาง

108

ตลอดระยะเวลาการบรหารปกครองวดบวขวญของพระราชนนทมน เจาอาวาส

ไดพฒนาวดทงในดานถาวรวตถ ดานศาสนศกษา และดานการเผยแผศาสนธรรม จนวดบวขวญ ไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหยกวดราษฎรขนเปนพระอารามหลวง ชนตร ชนดสามญ เมอวนท 29 ม ถนายน พ.ศ. 2551 และเจรญร ง เรองเรอยมาจนถงป จจบน ท งน ผ วจ ยได ศกษาขอมล ทมความเกยวของกบวดบวขวญตงแตอดตจนถงปจจบนพบวา ระยะเวลาเพยงไมนาน วดบวขวญ ไดรบการพฒนาจนนาไปสความเปลยนแปลงทเกดขน ดงน

1. ในปพทธศกราช 2537 วดบวขวญมทดนตงวด เนอทรวม 9 ไร 2 งาน 61 ตารางวา

โดยพนทตงวดเปนทราบมถนนโดยแยกจากถนนงามวงศวาน มอาคารเสนาสนะตางๆ ดงน 1. อโบสถ เปนอาคารคอนกรต กวาง 7 เมตร ยาว 21 เมตร 2. วหาร กวาง 4.30 เมตร ยาว 11.30 เมตร เปนอาคารคอนกรตเชนเดยวกบอโบสถ 3. ศาลาการเปรยญสรางดวยคอนกรตเสรมเหลกและไม เปนอาคาร 2 ชน กวาง 12 เมตร

ยาว 21 เมตร 4. กฏสงฆทรงไทย 2 ชน มจานวน 6 หลง ชนลางกอสรางดวยคอนกรตเสรมเหลก

ชนบนเปนไมทงหมด 5. กฏสงฆ 4 ชน จานวน 2 หลง สรางดวยคอนกรตเสรมเหลก ประกอบดวยหองพก

สงฆกวา 170 หอง 6. หอระฆง ฌาปนสถาน และเมรเผาศพปลอดมลพษ 2 หวเตาเผา 7. พนทโดยรอบวดมกาแพงรวรอบขอบชด ประตเปด – ปด เปนเวลา

ปพทธศกราช 2552 วดบวขวญไดพฒนาและบรณปฏสงขรณถาวรวตถทสาคญตางๆ เพมเตม เพอใชสาหรบเปนสถานททากจวตรของพระภกษ สถานศกษา สถานทกราบไหวบชา ตลอดจนสถานทบาเพญบญกศลของพทธศาสนกชน ดงน

1. พระอโบสถ เดมมสภาพเกาแกและทรดโทรม จงไดจดสรางพระอโบสถจตรมขเฉลมพระเกยรต

2. วหารหลวงพอโตทประดษฐานพระสงกจจายนะ หลวงพอโต และพระพทธรป ปางตางๆ

3. โรงเรยนพระปรยตธรรมดศกด - ฤทยทพย ศรสวรรณ เปนสถานทศกษา พระปรยต-ธรรมแผนกบาล – แผนกธรรม พระพทธศาสนาวนอาทตย เปนศนยการศกษา นอกโรงเรยน และเปนทตงของสถานวทย “ธรรมะวดบวขวญ” FM 100.25 MHz

4. สรางสานกงานสานกเรยน – ประชาสมพนธ เปนสถานทจดทาดานเอกสาร การศกษา และขาวประชาสมพนธของทางวด

5. สรางกฏสงฆทรงไทย 3 หลง เปนสถานทพานกของเจาอาวาสวดบวขวญ 6. ปรบปรงกฏสงฆ มจานวน 5 หลง แบงออกเปน ตก 4 ชน 2 หลง กฏ 2 ชน

ทรงไทย 2 หลง และกฏชนเดยว สาหรบภกษผบวชจาพรรษาเทานน จานวน 1 หลง

สำนกหอ

สมดกลาง

109

7. ปรบปรงศาลาบาเพญกศล มจานวน 7 หลง ใหเหมาะสมแกความเปนสถานทบาเพญบญกศลในงานพธตางๆ

8. จดสรางเกงจนเจาแมกวนอม ศาลาเกงจนเจาแมกวนอม เพอเปนการเสรมศรทธาแกพทธศาสนกชนเชอสายจน ซงเปนทนบถอทางหนงของชาวจนทเขามาทาบญภายในวดบวขวญ

9. สรางซมประตทางเขาวด จานวน 3 ประต เพอใหทราบขอบเขตของวด

2. ดานศาสนศกษา หรอการศกษาของพระภกษสามเณร ในปพทธศกราช 2541

วดบวขวญไดสรางสานกศาสนศกษา มการเรยนการสอนพระปรยตธรรม ทงแผนกธรรมและ แผนกบาล มบคลากรทงนกเรยนและครสอนกวา 100 รป ซงในแตละปผลการสอบพระปรยตธรรม ทงแผนกธรรมและแผนกบาล ของสานกเรยนวดบวขวญมนกเรยนสอบไดไมตากวา 60 รป ถอวาเปนสานกเรยนทใหญ ทสดในจงหวดนนทบร และตอมาในปพทธศกราช 2546 สานกศาสนศกษา วดบวขวญ ไดรบการแตงตงเปนโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกบาลประจาจงหวดนนทบร แหงท 1

อยางไรกตาม ในปจจบนวดบวขวญ ไดเปดการเรยนการสอน ทงแผนกธรรมและบาล โดยมระบบการเรยนการสอนดงน

1. ชนเรยน แผนกธรรม เปดสอนตงแตนกธรรมชนตร – นกธรรมชนเอก และธรรมศกษาชนตร – ธรรมศกษาชนเอก

2. ชนเรยน แผนกบาล เปดสอนตงแตชนไวยากรณ – ชนเปรยญธรรมประโยค 6 และจดกจกรรมโครงการพเศษเพอสงเสรมการเรยนการสอนพระปรยตธรรม

เชน กจกรรมทดสอบในสนามวด เปนการสอบวดผลความรความสามารถของนกเรยน กจกรรมอบรมนกธรรมกอนสอบสนามหลวง หรอกจกรรมอบรมบาลกอนสอบสนามหลวง เพอเปนการทบทวนเนอหาความร บทเรยนตางๆ กอนการสอบสนามหลวงในแตละป

นอกจากน วดบวขวญยงไดสนบสนนการศกษาใหกบเดกและเยาวชน โดยมอบทดน ใหสรางโรงเรยน ซงปจจบน คอ โรงเรยนวดบวขวญ (มทบราษฎรบารง) เปดการเรยนการสอน ในระดบประถมศกษา

3. สาหรบดานการเผยแผศาสนธรรม วดบวขวญไดกาหนดจดกจกรรมตางๆ ภายในวด

เพอเปนการเผยแผศาสนธรรม หรอการเผยแผพระพทธศาสนาใหแกพทธศาสนกชน โดยสวนใหญ จะเปนการทาบญในชวงเทศกาลวนสาคญตางๆ หรองานบญประเพณทไดปฏบตสบตอกนมา ดงน

1. การทาบญตกบาตร ถวายภตตาหารเชาแดพระภกษ สามเณร และฟงพระธรรมเทศนา ในทกวนพระ ตงแตเวลา 06.00 น. – 09.00 น. โดยประมาณ

2. การทาบญถวายสงฆทาน ทาบญโรงศพเพอผยากไร ตงแตเวลา 06.00 น. – 16.00 น. ของทกๆ วน ตลอดทงป

3. การทาบญไถชวตโค – กระบอ ตงแตเวลา 06.00 น. – 16.00 น. ของทกๆ วน ตลอดทงป เพอถวายเปนพระราชกศลและมอบใหกบเกษตรผยากไร

สำนกหอ

สมดกลาง

110

4. การสวดมนตขามปและทาบญในเทศกาลปใหม มการสวดมนตเพอเสรมสรางความเปนสรมงคลในคนวนท 31 ธนวาคม ของทกป (เรมตงแตป พ.ศ. 2545 เปนตนมา) และในวนท 1 มกราคม ของทกป จะมการทาบญตกยาตร ถวายภตตาหารเชา แกพระภกษ สามเณร และฟง พระธรรมเทศนา ตงแตเวลา 06.00 น. – 09.00 น. โดยประมาณ

5. การทาบญในวนสาคญทางพระพทธศาสนาตางๆ ไดแก วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอาสาฬหบชา มกจกรรมทาบญตกบาตร ถวายภตตาหารเชา แดพระภกษ สามเณร และฟง พระธรรมเทศนาตงแตเวลา 06.00 น. -09.00 น. และมกจกรรมเวยนเทยนรอบพระอโบสถ ในชวงเวลา 20.00 น. เพอถวายเปนพทธบชา ธรรมบชา และสงฆบชา

6. การทาบญในเทศกาลวนสาคญตางๆ เชน วนสงกรานต วนสารทไทย วนเฉลม พระชนมพรรษา (วนแมแหงชาต, วนพอแหงชาต) เปนตน

7. การทาบญกาลทาน คอ กฐนพระราชทาน ในชวงหลงจากวนออกพรรษาไป 1 เดอน โดยทางสานกพระราชวงจะเปนผกาหนด

จากกจกรรมดานการเผยแผศาสนธรรมหรอดานการเผยแผพระพทธศาสนาขางตน เปนปฏทนกจกรรมประจาปของวดบวขวญ (พระอารามหลวง) นอกจากนทางวดยงไดมการประสานกบหนวยงานภาครฐในการจดกจกรรมดานการเผยแผพระพทธศาสนาตางๆ เพมเตม เชน การบรรยายพเศษ การเทศนาภายในองคการ การจดกจกรรรมอบรมปฏบตธรรม เปนตน สาหรบการอบรมปฏบตธรรม วดบวขวญ (พระอารามหลวง) ไดใหความสาคญกบกจกรรมดงกลาว กระทง เมอวนท 30 มถนายน 2549 มหาเถรสมาคมไดมมตท 296/2549 ใหเปนสานกปฏบตธรรมประจาจงหวดนนทบร แหงท 4 โดยมวตถประสงค ดงน

1. เพอเปนการเผยแผหลกธรรมขององคพระสมมาสมพทธเจา โดยมงเนนการศกษาธรรมในภาคปฏบต

2. เพอให อบาสก อบาสกา และประชาชนท วไป ได รจกหลกธรรมคาสอน ทางพระพทธศาสนา

3. เพ อ ให อบาสก อบาสกา และประชาชนท ว ไป ไดน าหลกธรรมคาสอน ทางพระพทธศาสนาไปปฏบต เพอใหเกดประโยชนสงสด

4. เพอปฏบตธรรมถวายเปนพระราชกศล แดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ และพระบรมวงศานวงศ

5. เพอดารงไวซงพระพทธศาสนา ใหมความเจรญรงเรองคกบประเทศชาตสบไป ทงน สานกปฏบตธรรมประจาจงหวดนนทบร แหงท 4 วดบวขวญ จะมการอบรม

ปฏบตธรรมในทกวนพระ 8 คา, 14 คา และ 15 คา ตลอดจนวนสาคญและเทศกาลพเศษตางๆ ตามความเหมาะสม ซงรปแบบการปฏบตธรรม จะเปนแบบวปสสนาภาวนาแนวสตปฏฐาน 4 การเดนจงกลม 6 ระยะ และการนงกาหนดภาวนา

นอกจากน ในป 2550 วดบวขวญ ยงไดจดตงโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย ซงปจจบนได เรยกใหมวา ศนยศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตย (ศพอ.) โดยสงเสรมให เดก และเยาวชนไดรบการอบรม ปลกฝงคณธรรมจรยธรรมตงแตวยการศกษา และไดใชเวลาวาง จากวนหยดการศกษา ไดศกษาหลกธรรมทางพระพทธศาสนา

สำนกหอ

สมดกลาง

สำนกหอ

สมดกลาง

112

สำนกหอ

สมดกลาง

สำนกหอ

สมดกลาง

114

สำนกหอ

สมดกลาง

สำนกหอ

สมดกลาง

116

พระอโบสถจตรมข วดบวขวญ

บรเวณดานหนาพระอโบสถ

สำนกหอ

สมดกลาง

117

พระพทธเมตตา พระประธานประดษฐานภายในพระอโบสถ

ภายในพระอโบสถ

สำนกหอ

สมดกลาง

118

ภายในพระอโบสถ

ภาพพทธศาสนกชนถวายสงฆทาน ภายในพระอโบสถ

สำนกหอ

สมดกลาง

119

บนไดเลอน บรเวณทางขน – ลง พระอโบสถ

มมพกผอนภายบรเวณโดยรอบวด

สำนกหอ

สมดกลาง

120

บรเวณจดไหวพระ – ทาบญภายในวด

บรเวณจดไหวพระ – ทาบญภายในวด

สำนกหอ

สมดกลาง

สำนกหอ

สมดกลาง

122

1.

1.1 ชอ……………………………………………………. สกล……………………………………………………….. 1.2 อาย………………………………….………….ป พรรษา (พระภกษ)……………………………………… 1.3 สถานภาพ (พระภกษ หรอ ฆราวาส)..……………………………………………………………………. 1.4 การศกษา…………………………………………………………………………………………………………… 1.5 อาชพ (เฉพาะฆราวาส)………………………………………………………………………………..……….

2. : ( )

2.1 ตามความรความเขาใจของทาน ทานคดวา วด ทางพระพทธศาสนา คอ อะไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

2.2 ทานคดวา วด มบทบาทและสถานภาพอยางไร และในปจจบนวดยงคงบทบาทและสถานภาพดงกลาวนนหรอไม อยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

2.3 ทานคดวา วด มความสาคญตอคนในสงคม และสงคมไทยในปจจบนอยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

2.4 ทานคดวาบทบาทและสถานภาพของวด ควรเปนไปในทศทางใด (มลกษณะอยางไร) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

2.5 ทานคดวา หากไมมวด พระพทธศาสนาจะสามารถดารงอยไดหรอไม เพราะเหตใด ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

2.6 ทานมวดทเลอมใสศรทธาหรอไม เพราะเหตใด (ถาม โปรดระบชอวด พรอมเหตผล) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... 3.

3.1 ทานรจกวดบวขวญ จงหวดนนทบร ตงแตเมอไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

สำนกหอ

สมดกลาง

123

3.2 ทานรจกวดบวขวญไดอยางไร (เชน เปนวดในชมชน, รจกจากสอ, รจกจากคนใกลชด เปนตน) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

3.3 ท าน คดวา เพราะเหต ใดป จจบนวดบ วขวญ จงกลายเปนวด ท มช อ เสยงและ มพทธศาสนกชนเขามาทาบญและประกอบกจกรรมตางๆ เปนจานวนมาก ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

3.4 เมอกลาวถงวดบวขวญ จงหวดนนทบร ทานจะนกถงสงใดเปนอนดบแรก เพราะเหตใด ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... 3.5 ทานเขาวดบวขวญบอยหรอไม (ประมาณกครงตอเดอน) / ทานพานกอยทวดบวขวญเปนระยะเวลาเทาใด (กรณพระภกษ/สามเณร) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

3.6 ทานเขามาประกอบกจกรรมอะไรบางภายในวดบวขวญ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

3.7 เหตใดทานจงเลอกเขามาประกอบกจกรรมดงกลาวภายในวดแหงน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

3.8 การททานเขามาใชพนทภายในวดเพอประกอบกจกรรมตางๆ นน ทานคดวาวด บวขวญมความสาคญตอทานมากนอยเพยงใด อยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

3.9 ทานคดวาวดบวขวญ มปจจยทเออตอการเขามาใชพนททางสงคมในรปแบบตางๆ หรอไม อยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

3.10 ทานคดวาวดบวขวญมความสาคญตอชมชนโดยรอบหรอไม อยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

3.11 หากวดบวขวญ ไมสามารถบรหารจดการวดใหคงตอไปได ทานคดวาจะสงผลกระทบตอบคคลกลมใดบางอยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

สำนกหอ

สมดกลาง

124

3.12 ทานทราบหรอไมวาวดบวขวญ มภารกจและกจกรรมตางๆ ภายในวด ซงสามารถแบงออกเปนดานตางๆ ได 6 ดาน

1. ดานการปกครอง: วดบวขวญ จงหวดนนทบร เปนสานกงานเจาคณะจงหวดนนทบร ซงถอเปนตาแหนงทางการปกครองสงฆ สาหรบปกครองคณะสงฆทงหมดในจงหวดนนทบร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

2. ด านการศาสน ศกษา : ใน เร อ งของการส ง เสรมการ ศกษาของคณ ะสงฆ -

……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

3. ดานการเผยแผพระพทธศาสนา: การมงเนนใหประชาชนมความรความเขาใจในหลกธรรมและนอมนาไปปฏบต

……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

4. ดานสาธารณปการ: การพฒนาดานอาคาร สถานท และสงอานวยความสะดวกตางๆของวด ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

5. ดานศกษาสงเคราะห: การสนบสนนสงเสรมดานการศกษาใหแกประชาชนและชมชน เชน การใหใชพนทวดเปนโรงเรยนราษฎร (โรงเรยนวดบวขวญ) การจดตงโรงเรยนพระพทธศาสนาวดอาทตยภายในวด การจดหาทนการศกษาใหแกเดกนกเรยน เปนตน

……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

6. ดานสาธารณสงเคราะห: การชวยเหลอสงคมในรปแบบตางๆ ทไมขดตอพระธรรมวนย ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

สำนกหอ

สมดกลาง

125

3.13 ทานคดวาวดบวขวญ มขอดและขอควรปรบปรงอยางไร - ดานทตง อาคาร และสถานท (เชน พระอโบสถ อาคารปฏบตธรรม ศาลา เปนตน) - ดานการเผยแผพระพทธศาสนา (เชน การเทศนา การบรรยายธรรม เปนตน) - ดานบคลากร ประกอบดวย พระภกษ/สามเณรภายในวด และเจาหนาทวด - ดานอนๆ (ถาม)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... 4.

4.1 ทานคดวามบคคล/หนวยงานใดบางทเขามาใชพนท หรอประกอบกจกรรมภายในวดบวขวญ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

4.2 ทานคดวาผทเขามาใชพนท หรอประกอบกจกรรมตางๆ ภายในวดบวขวญมผลตอการบรหารจดการวดบวขวญหรอไม อยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

4.3 เมอทานเขามาใชพนทภายในวดบวขวญ ทานตดตอสอสารกบบคคล หรอกลมคนใดภายในวดหรอไม (ถาม) บคคลหรอกลมคนดงกลาวคอใคร และตดตอดวยเรองใด ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

4.4 สาหรบตวทานเอง ทานคดวาบคคลหรอกลมคนตางๆ มอทธพลและสงผลตอการตดสนใจเขามาประกอบกจกรรมภายในวดแหงนหรอไม (ถาม) บคคลหรอกลมคนดงกลาวคอใคร เพราะเหตใด ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

4.5 ทานคดวาบคคลกลมใดทมความสาคญตอการบรหารจดการวดบวขวญ และมสวนชวยใหวดบวขวญคงอยตอไปได ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

4.6 ทานคดวาควรมบคคลกลมใด หรอหนวยงานใดเขามามสวนรวมในการบรหารจดการและพฒนาการใชพนททางสงคมของวดบวขวญหรอไม อยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

สำนกหอ

สมดกลาง

126

ชอ – สกล นางสาววารกา นรคม

ทอยปจจบน 21/265 หมท 10 ตาบลบางแมนาง อาเภอบางใหญ จงหวดนนทบร

ททางาน สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

ประวตการศกษา

พ.ศ. 2553 สาเรจการศกษาศลปศาสตรบณฑต

สาขาศาสนศกษา มหาวทยาลยมหดล

พ.ศ. 2557 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต

สาขาการจดการภาครฐและภาคเอกชน มหาวทยาลยศลปากร

ประวตการทางาน

พ.ศ. 2553 – 2554 เลขานการ ฝายโลจสตกส

บรษท เซนทรลเทรดดง จากด (บรษทในกลมเซนทรลมารเกตตงกรป)

พ.ศ. 2554 – 2555 เจาหนาทตรวจสอบ แผนกตรวจสอบ ฝายบญชและการเงน

บรษท เซนทรลเทรดดง จากด (บรษทในกลมเซนทรลมารเกตตงกรป)

พ.ศ. 2555 – 2557 นกวชาการศาสนาปฏบตการ สานกงานพระพทธศาสนาจงหวดนนทบร

พ.ศ. 2557 – ปจจบน นกวชาการศาสนาปฏบตการ สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

สำนกหอ

สมดกลาง