BÀI GIẢNG VẼ CƠ KHÍ BÀI GIẢNG VẼ CƠ KHÍ TIÊU CHUẨN TIÊU CHUẨN GHI KÍCH THƯỚC VÀ DUNG SAI GHI KÍCH THƯỚC VÀ DUNG SAI

BÀI GIẢNG VẼ CƠ KHÍBÀI GIẢNG VẼ CƠ KHÍ

BÀI 1:BÀI 1:BÀI 1:BÀI 1:

TIÊU CHUẨN TIÊU CHUẨN

GHI KÍCH THƯỚC VÀ DUNG SAIGHI KÍCH THƯỚC VÀ DUNG SAIThs. Nguyễn Việt Anh

Bài 1Tiêu chuẩn ghi kích thước và dung sai

1.1. Ghi kích thước

1.1.1 Mục đích của việc ghi kích thước

- Kích thước độ lớn: thể hiện độ lớn của chi tiết như chiều cao, chiều sâu,chiều rộng, góc, bán kính cong, đường kính của lỗ…

- Kích thước định vị: xác định tương quan vị trí các chi tiết.


1.1. Ghi kích thước1.1.2. Các yếu tố thông dụng trong việc ghi kích thước


1.1. Ghi kích thước1.1.3. Quy ước vẽ mũi tên và ghi chữ số


1.1. Ghi kích thước1.1.4. Quy ước về bố trí và trình bày các đường kích thước

- Các đường kích thước vẽ bên ngoài đường bao vật thể

- Không nên sử dụng nhiều hơn 3 đường kích thước về một phíacủa vật thể


- Khoảng cách giữa các đường kích thước


(1,5mm)


Khi trong bản vẽ bắtbuộc phải dùng nhiềuđường kích thước songsong:- Bố trí các đường kíchthước lớn dần từ trong


thước lớn dần từ trongra ngoài- Các chữ số ghi kíchthước viết so le nhau đểđảm bảo khoảng cáchgiữa các đường kíchthước



Cung tròn nhỏ hơn hoặc bằng 1800 thì ghi kích thước bán kính - ký hiệu R đặt trước giá trị số

Đường dẫn dùng để ghi kích thước đường kính lỗ phải hướng tâm

Sử dụng đường rút ngắn đối với các cung tròn lớn có tâm nằm ngoài phạm vi bản vẽ



Khi định vị tâm đường tròn thì các đường dóng kích thước định vị phải đi qua tâm của nó

Khi định vị một điểm bằng các đường dóng giao nhau thì đường dóng kích thước cũng phải đi qua điểm đó


1.1. Ghi kích thước1.1.5. Các phương pháp ghi kích thước

Ph��ng pháp ghi kích th��c theo đ��ng baoKhi ghi kích thước, nên lựa chọn các vị trí ghi kích thước thể hiện

rõ nhất đặc tính hình học của vật thể



Ghi kích th��c theo kh�i hình h�cPhương pháp ghi kích thước theo các khối hình học dựa trên việc

phân chia vật thể thành những khối hình học cơ bản



Ghi kích th��c theo t�a đ� m�cPhương pháp này có tác dụng tránh được các sai số do

cộng dồn kích thước



Ghi kích th��c theo b�ng t�a đ�Phương pháp này giảm khối lượng vẽ các đường kích thước, sử dụng khi bản vẽ có nhiều điểm cần định vị


1.1. Ghi kích thước1.1.6. Ký hiệu quy ước khi ghi kích thước một số chi tiết đặc biệt

Ghi kích th��c m�t s� d�ng l! - Nên ghi kích thước trên hình chiếu nào miêu tả rõ nhất hình dạng của lỗ. - Đường dẫn kích thước phải hướng tâmtâm- Ký hiệu đường kính phải đặt trước giá trị số. - Các lỗ khoét trụ, lỗ khoét côn và lỗ khoét bề mặt đều có ký hiệu riêng, những ký hiệu này phải đặt trước ký hiệu đường kính- Ký hiệu chiều sâu đặt trước chữ số kích thước cho biết chiều sâu của lỗ. Khi lỗ xuyên suốt thì không cần ký hiệu chiều sâu.



Ghi kích th��c cho l! không xuyên su�t

Ghi kích th��c mép vát: ghi góc vát và một kích thước giới hạn hoặc ghi hai kích thước giới hạn



Ghi kích th��c cho rãnh then tr,c và rãnh then l! : không ghi kích thước chiều sâu của rãnh then (vì không có điểm mốc để xác định) mà ghi kích

thước từ đáy rãnh tới đỉnh đối diện của đường kính trục hay lỗ


Ghi kích th��c cho ren: - Ren sử dụng ký hiệu riêng theo các hệ thống tiêu chuẩn quy ước- Đối với ren trong (ren lỗ) thì ký hiệu nên đặt ở hình chiếu


ký hiệu nên đặt ở hình chiếu thể hiện vòng tròn ren. - Đối với ren ngoài (ren trục)thì kích thước nên đặt trên hình chiếu thể hiện ren theo chiều dọc



Ghi kích th��c cho rãnh: có thể ghi các thông tin chiều rộng và chiều sâu hoặc đường kính.



Ghi kích th��c cho chi ti.t l/p l�i: Cách ghi theo trình tự như sau: số lần lặp lại, ký hiệu x,

khoảng cách rồi đến chữ số kích thước


1.2. Dung sai kích thước1.2.1. Các khái niệm cơ bản :

- Kích th��c danh nghĩa: là kích thước miêu tả độ lớn tổng thể theo yêu cầu,thường được biểu diễn bằng phân số.

-Dung sai kích th��c: là sai lệch cho phép về độ lớn hoặc vị trí của các bộphận hoặc chi tiết, dung sai kích thước thường được ghi trực tiếp trên cácđường kích thước.

- Kích th��c c� b�n: là kích thước lý thuyết dùng để xác định kích thướcgiới hạn và dung sai.

- Kích th��c th4c t.: là kích thước đo được của chi tiết đã hoàn thiện sau khichế tạo

- Kích th��c gi�i h�n: là giới hạn lớn nhất và nhỏ nhất của kích thước đượctính theo dung sai. Giá trị lớn nhất của kích thước là giới hạn trên, giá trị nhỏnhất là giới hạn dưới.


- Dung sai thành ph5n: là hiệu số giữa giới hạn trên và giới hạn dưới củamột kích thước thành phần.

- Dung sai h6 th�ng: là tổng của các dung sai thành phần.

1.2. Dung sai kích thước1.2.1. Các khái niệm cơ bản:

- Gi�i h�n cho phép: là độ hở nhỏ nhất hay độ dôi lớn nhất giữa hai chi tiết lắpghép, hoặc độ lắp chặt nhất giữa hai chi tiết.

- Dung sai h6 th�ng: là tổng của các dung sai thành phần.

- Đi8u ki6n v9t li6u t�i đa - MMC (Maximum Material Condition): là điều kiệnmà chi tiết được chế tạo với nhiều vật liệu nhất.

- Đi8u ki6n v9t li6u t�i thi<u - LMC (Least Material Condition): là điều kiệnmà chi tiết được chế tạo với ít vật liệu nhất.


VD minh họa:

- Kích thước danh nghĩa (chiềurộng) của rãnh và thanh =1/2

- Kích thước cơ bản = 0.5

- Kích thước giới hạn (hình vẽ)

1.2. Dung sai kích thước1.2.1. Các khái niệm cơ bản:

- Kích thước giới hạn (hình vẽ)

- Kích thước thực tế (hình vẽ)

- Dung sai :

+ Rãnh : 0.497 - 0.495 = 0.002

+ Thanh: 0.502 – 0.498 = 0.004

- Độ hở:

+ Lớn nhất: 0.502 - 0.495 = 0.007

+ Nhỏ nhất: 0.498 – 0.497= 0.001

+ Trung bình: (0.001+0.007)/2 = 0.004


1.2.2. Các phương pháp ghi dung sai kích thước:

- Bi<u di?n tr4c ti.p : ghi rõ giới hạn trên và dưới hoặc ghi dung sai trựctiếp cho kích thước

1.2. Dung sai kích thước


- Bi<u di?n b@ng các ghi chú : các ghi chú có thể được ghi trực tiếp trongbản vẽ, trong từng hình vẽ hoặc trong khung tên.

VD ghi chú dung sai:

- Tất cả kích thước hệ inch đều có dung sai ± .002”

- Tất cả các kích thước hệ mét đều có dung sai ± 0.05

1.2.2. Các phương pháp ghi dung sai kích thước :

1.2. Dung sai kích thước

- Tất cả các kích thước hệ mét đều có dung sai ± 0.05

- Tất cả các kích thước phân số có dung sai ± 1/16”, trừ những kích thước đượcquy định riêng.

- Tất cả các góc có dung sai ± 1 0.

- Trừ những kích thước được quy định riêng, các kích thước còn lại có dung saibiểu diễn như sau: x = ± .020 ; xx = ± .010; xxx = ± .005 (trong đó ký hiệu “x”là biểu thị cho số chữ số thập phân của kích thước)

- Bi<u di?n b@ng ký hi6u quy ��c : áp dụng với các chi tiết theo quy chuẩnvà phải sử dụng các bảng tra để xác định dung sai.


-Ký hiệu dung sai và độ lắp hệ mét:

1.2. Dung sai kích thước1.2.3. Quy ước biểu diễn dung sai kích thước khi lắp ghép trục và lỗ


1.3. Dung sai hình học

1.3.1. Khái niệm chung:

- Đối với các chi tiết đòi hỏi độ chính xác cao, dung sai kích thước thì khôngđủ để thể hiện được các yêu cầu về hình dạng. Phương pháp ghi chú vàkiểm tra dung sai hình học GDT (Geometric Dimensioning Toleraning) đã rađời và phát triển trên 40 năm qua là công cụ mô tả các đặc điểm hình họccủa các chi tiết một cách hiệu quả

- Dung sai hình học cho biết độ sai lệch cho phép về hình dạng hình họchoặc vị trí tương đối của các bộ phận hoặc chi tiết.

- Dung sai hình học được ghi trong khung kiểm tra đặc tính kèm theo các kýhiệu quy ước.



1.3.2. Các ký hiệu thông dụng để ghi dung sai hình học:



1.3.3. Cách ghi thông tin trong khung kiểm tra đặc tính

Thông tin trong khung kiểm trađặc tính gồm 2 hai hay nhiều ô

- Ô 1: Kiểu dạng sai lệch hìnhhọc hoặc vị trí (ô đầu tiên)

-Ô 2: giá trị dung sai, có thể kèmtheo các điều kiện vật liệu tốiđa(M), tối thiểu(L) hoặc khôngquan tâm đến vật liệu (S),thường sử dụng 1 đến 2 ô tiêptheo

- Ô 3: Mốc tham chiếu, có thể ghi nhiều mốc khác nhau tùy theo dạng dungsai hình học, các mốc được viết hoa và đặt trong các ô liên tiếp



1.3.4. Một số ví dụ ghi dung sai hình học




1. Dung sai độ thẳng

















1.4. Độ nhám bề mặt

1.4.1. Khái niệm:

Nhám bề mặt là tập hợp những mấp mô có bước tương đối nhỏtrên bề mặt thực của chi tiết được xét trong phạm vi chiều dài chuẩn.

Nhám bề mặt được đánh giá theo một trong hai chỉ tiêu sau :- Sai lệch số học trung bình của prôfin (Ra) : là trị số số học trung bình

của các giá trị tuyệt đối của sai lệch prôfin trong khoảng chiều dài chuẩn - Chiều cao mấp mô của prôfin theo 10 điểm (Rz) : là trị số trung bình

của các giá trị tuyệt đối của chiều cao năm đỉnh cao nhất và chiều sâu năm đáy thấp nhất của prôfin trong khoảng chiều dài chuẩn



1.4.2. Ký hiệu độ nhám:

Bề mặt không chỉ rõ

phương pháp gia công

Bề mặt được mài, cắt gọt

một phần lớp vật liệu

Bề mặt giữ nguyên lớp

vật liệu không gia công



1.4.3. Một số ví dụ ký hiệu độ nhám bề mặt

Ký hiệu độ nhám cho từng bề mặt

của chi tiết

Ký hiệu độ nhám chung cho toàn bộ các

bề mặt của chi tiết



1.4.3. Một số ví dụ ký hiệu độ nhám bề mặt

Ký hiệu cả độ nhám chung và độ nhám riêng


1.5. Thực hành ghi kích thước và dung sai với AutoCad1.5.1. Các thiết lập cơ bản

Lệnh vẽ/thao tác vẽ Lệnh đủ Lệnh tắt Lựa chọn thông số

Lưu bản vẽ QSAVE Ctrl + S Tên file: N-Stt-TênSV-Tên BV

Lưu sang bản vẽ khác SAVEASCtrl +

Shirt + S Tên file : N-Stt-TênSV-Tên BVLưu sang bản vẽ khác SAVEAS

Shirt + S Tên file : N-Stt-TênSV-Tên BV

Định dạng bản vẽ MVSETUP mvs No - Met - TL1:1 - A4

Định dạng nét vẽ LINETYPE lt load thêm nét CENTER2 và DASHED2

Định dạng tỷ lệ nét vẽ LTSCALE lts Đặt lts=10

Tạo các lớp quản lý bản vẽ

LAYER laTên Layer: N-Stt-Tên Layer ( thấy,

khuất, mảnh, trục, text, dim, hatch…)Đặt màu sắc, loại nét tương ứng


1.5. Thực hành ghi kích thước và dung sai với AutoCad1.5.1. Các thiết lập cơ bản

Lệnh vẽ/thao tác vẽ Lệnh đủ Lệnh tắt Lựa chọn thông số

Định dạng kiểu chữ STYLE StTên TextStyle: N-Stt-Kiểu chữ (thường,

đậm, nghiêng…)Nên đặt kiểu font = Arial

Tên DimStyle: N-Stt-KiểuDim (TL1-1)

Định dạng kiểu ghi kích thước DIMSTYLE D

Tên DimStyle: N-Stt-KiểuDim (TL1-1)Lines: Color ByLayer, Extend 1, Offset 5Sym&Arr: ArrowSize 3, CenterMark 1.5Text:Color Yellow, TextHight 2.5,

Vertical Above, Offset 1, ISOPrimary Unit: Precision 0.0

In bản vẽ ra file JPG PRINT Ctrl + PPrinter: Web JPGPaper Size1648x1165Đặt nét màu đen, bề dày 0.2 - 0.5 - 0.8


1.5. Thực hành ghi kích thước và dung sai với AutoCad

Lệnh vẽ/thao tác vẽ Lệnh đủ Lệnh tắt

Thu phóng màn hình ZOOM z

Đẩy bản vẽ PAN p

1.5.2.Thao tác cơ bản

Đẩy bản vẽ PAN p

Chế độ truy bắt điểm SNAP os

Chế độ vẽ theo hệ trục ORTHO F8

Lựa chọn đối tượng LeftMouse

Xác nhận lệnh RightMouse

Hủy lệnh Esc




Ghi kích thước ngang/đứng DIMLINEAR dli

Ghi kích thước đoạn nghiêng DIMALIGNED dal

Ghi kích thước góc DIMANGULAR dan

1.5.3. Lệnh ghi kích thước cơ bản

Các kiểu ghi kích thước khác lấy từ menu Dimension

1.5.4. Ghi dung sai kích thước

Dùng lệnh PROPERTIES (lệnh tắt: mo) với đường kích thước vàđiều chỉnh thông số trong mục Tolerances

1.5.5. Ghi dung sai hình học

Dùng lệnh Tolerance từ menu Dimension




Vẽ đoạn thẳng LINE l

Vẽ hình chữ nhật RECTANGLE rec

Xóa đối tượng vẽ ERASE e

1.5.6. Một số lệnh vẽ cơ bản

Xóa đối tượng vẽ ERASE e

Nhân bản đối tượng COPY cp

Di chuyển đối tượng MOVE m

Viết chữ TEXT t

Sửa nội dung chữ viết DDEDIT ed

Ghi kích thước đoạn thẳng DIMLINEAR dli


Bài tập trên lớp (BT-1A):-Thiết lập file bản vẽ chuẩn, lưu file với tên theo mẫu N-Stt-TênSV-BVC (VD: N1-20-Nam-BVC)

- Tạo file bài tập (N-Stt-TênSV-BT1a) từ file Bản vẽ chuẩn (lệnh SAVEAS).

-Copy hình vẽ từ file K52M-2012-BT1b, ghi kích thước, dung sai kích thước, dungsai hình học, độ nhám theo bảng sau:

Đặc điểm kỹ thuật Giá trị VD STT = 15

Dung sai kích thước chiều dài +STT/100 -STT/100 +0.15 -0.15

Dung sai kích thước bán kính +STT/200 -STT/200 +0.075 -0.075

Dung sai độ phẳng STT/100 0.15

Dung sai độ trụ STT/200 0.075

Dung sai độ song song so với mốc A STT/1000 0.015

Dung sai độ vuông góc so với mốc A STT/2000 0.0075

Độ nhám các mặt phẳng 2 + STT/100 2.15

Độ nhám các mặt trụ và mặt vát góc 1+STT/100 1.15


Bài tập về nhà (BT-1B):-Tạo file bài tập (N-Stt-TênSV-BT1b) từ file Bản vẽ chuẩn (lệnh SAVEAS).

-Vẽ bản vẽ theo hình dưới đây với các thông số như ở BT-1A

Documents

BÀI GIẢNG VẼ CƠ KHÍ BÀI GIẢNG VẼ CƠ KHÍ TIÊU CHUẨN TIÊU CHUẨN GHI KÍCH THƯỚC VÀ DUNG SAI GHI KÍCH THƯỚC VÀ DUNG SAI