ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝΣπουδές στις Γλώσσες & τον Πολιτισμό των Χωρών

της Ν.Α. Ευρώπης

ΜΑΘΗΜΑ: « Σύγχρονα Πολιτικά Ζητήματα στα

Βαλκάνια »

ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Γεώργιος Χρηστίδης Επικ. Καθηγητής

ΕΡΓΑΣΙΑ: " Η σχέση της Ελλάδας με την ΠΓΔΜ

από την ανεξαρτησία της έως σήμερα ".

Φοιτητής : Συμεών Παναγόπουλος

Α.Ε.Μ: 5097

e- mail :pansim1968@gmail.com

6974819353 / 6975637169 (wats’up)1

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΈΤΟΣ: 2012-2013

Φλώρινα, Φεβρουάριος 2013ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ……………………………………………………………………… 3

1. ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ

1.

1

1.

2

1.

3

1.

4

1.

5

Σύντομη ιστορική αναδρομή…………….…………………………………

Εθνικότητες και Πληθυσμός………………………………………………..

Εθνοτική κρίση και εκλογές…………………………………………………

Κοινωνικές επιπτώσεις της

μετάβασης……………………………………..

Οικονομική Κατάσταση της χώρας …………………………………………

4

7

8

11

12

2. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΓΔΜ

2.

1

Βασική Άξονες της Εξωτερικής

Πολιτικής…………………………………

14

14

2

2.

2

2.

3

2.

4

2.

5

Διμερείς Σχέσεις με Βουλγαρία…………………………………………….

Διμερείς Σχέσεις με Αλβανία………………………………………………

Διμερείς Σχέσεις με Σερβία…………………………………………………

Διμερείς Σχέσεις με Τουρκία……………………………………………….

15

15

15

3. ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΠΓΔΜ

3.

1

3.

2

3.

3

3.

4

3.

5

Το Πολιτικό Αδιέξοδο……………………………………………………..

Εμπορικές σχέσεις Ελλάδας ΠΓΔΜ…………………………………………

Ο Ρόλος των Πολιτών στην Ανάπτυξη των 2

Σχέσεων…………………….

Διασυνοριακή συνεργασία………………………………………………….

Στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας – ΠΓΔΜ……………………………….

17

19

22

23

24

4. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ…………………………………….... 26

5. ΕΠΙΛΟΓΟΣ ……………………………………………………………………… 29

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………………………………………….............. 30

3

Εισαγωγή

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η ανάλυση των

σχέσεων της Ελλάδος και της πρώην Γιουγκοσλαβικής

Δημοκρατίας της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ), αμέσως μετά την

ανεξαρτησία της το 1991. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρων

λογω της γειτνίασης, αλλά και για μια σειρά γεγονότων που

παρουσιάστηκαν αμέσως μετά την γένεση του κράτους των

Σκοπίων. Η ρευστότητα που παρουσιάζεται στην περιοχή, μέσω

των πληθυσμιακών σχέσεων των 2 λαών, είναι η κύρια αιτία που

καθιστά την ανάλυση των σχέσεων μια ιδιαίτερα πολύπλοκη

υπόθεση, αλλά και ενδιαφέρουσα και εργασία.

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η ανάπτυξη των

σχέσεων των 2 λαών. Η έρευνα θα επικεντρωθεί σε

συγκεκριμένους τομείς της κοινωνίας, όπως είναι η οικονομία,

το εμπόριο, οι διασυνοριακές και στρατιωτικές σχέσεις, και

οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ).

Η δομή της εργασίας περιλαμβάνει τέσσερις θεματικές

ενότητες:

Στην πρώτη ενότητα επιχειρείται μια ιστορική αναδρομή,

από την δημιουργία του κράτους της ΠΓΔΜ, μέχρι τα πρώτα

χρόνια της μετάβασης. Γίνεται μια ανάλυση των κυριότερων

προβλημάτων που αντιμετώπισε το νεοϊδρυθέν κρατίδιο τα

χρόνια της μετάβασης, τόσο στην οικονομία, όσο και στις

απρόσμενες εθνοτικές κρίσης.

4

Στην δεύτερη ενότητα αναπτύσσονται οι σχέσεις του με τα

όμορα κράτη και την Τουρκία. Δεν παραλείπεται μια σύντομη

αναφορά στην συμμετοχή του στους Διεθνείς Οργανισμούς και

επιχειρήσεις υποστήριξης ειρήνης.

Η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει την ανάλυση των κυριότερων

σχέσεων που αναπτύσσονται ανάμεσα ΠΓΔΜ και Ελλάδος.

Στην τέταρτη ενότητα γίνεται μια προσπάθεια να

αποτυπωθούν οι κυριότερες διαπιστώσεις και κάποια χρήσιμα

συμπεράσματα που προέκυψαν από τις σχέσεις των δύο χωρών.

Τελειώνοντας την παρούσα μελέτη, φιλοδοξούμε να

αναδείξουμε εκείνα τα σημεία που μπορούν οι 2 λαοί να

συνυπάρξουν, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη οικονομική περίοδο της

ιστορίας της χώρας μας, με τρόπο αμερόληπτο και

αντικειμενικό.

Αμύνταιο

Φεβ. 2013

Συμεών Παναγόπουλος

1. ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ1.1 Σύντομη Ιστορική Αναδρομή

Η ιστορία της ΠΓΔΜ μας παραπέμπει μόνο στο πρόσφατο

παρελθόν, αφού πρόκειται για μια οντότητα, που οφείλει την

γέννηση της στη δημιουργία της Ομόσπονδης Λαϊκής Δημοκρατίας

της Μακεδονίας, από τον Στρατάρχη Τίτο, μετά το τέλος του

Β΄Π.Π (1944). Η ιστορικό αναδρομή του νέου κράτους αποτελεί

μια ιδιαίτερη παράμετρο ανάδειξης στοιχείων, προκειμένου να

γίνει κατανοητό, η γέννηση και ύπαρξη του νέου κράτους.

5

Υπό ιστορικούς όρους το ελληνικό όνομα «Μακεδονία»,

αναφέρεται στο κράτος και τον πολιτισμό των αρχαίων

Μακεδόνων που αδιαμφισβήτητα, αποτελεί μέρος της εθνικής και

ιστορικής κληρονομιάς της Ελλάδας και ουδεμία σχέση έχει με

τους κατοίκους της πρώην ΠΓΔΜ, οι οποίοι είναι απόγονοι των

Σλάβων που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Ο όρος «Μακεδονία»

απλώνεται στα όρια της αρχαίας Ελληνικής Μακεδονίας, το

μεγαλύτερο μέρος του οποίου βρίσκεται εντός ελληνικής

επικράτειας (55% σε Ελλάδα, 35% σε ΠΓΔΜ, 9% σε Βουλγαρία και

1% σε Αλβανία). Στο ελληνικό τμήμα της Μακεδονίας ζουν

σήμερα 2.5 εκατομμύρια Έλληνες πολίτες, οι οποίοι αποκαλούν

και θεωρούν εαυτούς Μακεδόνες προ αμνημονεύτων χρόνων.

Σημαντικό γεγονός της περιόδου μετα το 1870, είναι η

δημιουργία του « Μακεδονικού ζητήματος ». Η ίδρυση της

βουλγαρικής Εξαρχίας1, και της Εσωτερικής Μακεδονικής

Επαναστατικής Οργάνωσης (Ε.Μ.Ε.Ο) σηματοδοτεί τη δημιουργία

της βουλγαρικής προπαγάνδας στην Μακεδονία. Η βουλγαρική

επιθετικότητα εναντίων των Ελλήνων αρχίζει μετά τον ατυχή

πόλεμο του 1897 με σκοπό το εκβουλγαρισμο της Μακεδονίας2.

Την περίοδο του μεσοπολέμου με απόφαση της

Κομμουνιστικής Διεθνούς (Κομιντέρν) το Κομμουνιστικό Κόμμα

της Γ/Β και της Βουλγαρίας (ΚΚΓ και ΚΚΒ αντίστοιχα ),

αποδέχτηκαν το σύνθημα για μια ενιαία και ανεξάρτητη

Μακεδονία, στο πλαίσιο μιας Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Στην

1 Μιας εκκλησίας ανεξάρτητης από το πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως που απέβλεπε στην απόκτηση των δυο τρίτων του πληθυσμού των χωριών με σκοπό την απομάκρυνση τους από τον ορθόδοξο ελληνισμό.2 Σαράντος Ι. Καργάκος «Από το Μακεδονικό στην Εμπλοκή των Σκοπίων», Gutenberg, Αθήνα 1992 σ.64

6

ίδια γραμμή υποχρεώθηκε να συνταχθεί και το Κομουνιστικό

Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ)3.

Μετά την ναζιστική εισβολή το 1941 και την Βουλγαρική

κατοχή, οι κατοικοι της σημερινής ΠΓΔΜ (τότε Vardar Banovina

), δέχτηκαν με ενθουσιασμό και χαρά τα Βουλγαρικά

στρατεύματα. Μάλιστα προτιμούσαν να ενταχτούν στο «αδελφό»

κόμμα της Βουλγαρίας (ΒΕΚ), παρά στο ΚΚΓ. Έτσι εξηγείται το

αφιλόξενο έδαφος στους παρτιζάνους του Τίτο4. Το πρόβλημα

του ονόματος εντοπίζονται στην περίοδο μετά το τέλος του Β’

Παγκοσμίου πολέμου. Ο Τίτο κατέστησε τη γνωστή ως τότε

περιοχή Vardar Banovina (ΠΓΔΜ) ομόσπονδη

Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, υπό την

ονομασία «Σοσιαλιστική Λαϊκή Δημοκρατία της

Μακεδονίας», εγκαινιάζοντας, παράλληλα, το

δόγμα του «Μακεδονικού έθνους». Προφανής3 Θάνος Βερέμης «Βαλκάνια από τον 19ο ως τον 21ο αιώνα – Δόμηση και αποδόμηση κρατών»σ. 864 Ο Γιόσιπ Μπροζ Τίτο, γεννήθηκε το 1892 στην περιοχή Ζαγκόριετης Κροατίας, από πατέρα αγρότη, είχε τέσσερις αδελφούς και δύο αδελφές.Υπηρξε ο ιδρυτής του μεταπολεμικού Γιουγκοσλαβικού κράτους και ηγέτηςτης κομμουνιστικής αντίστασης κατά τη διάρκεια του Β΄ ΠαγκοσμίουΠολέμου. Το 1934 προσελήφθη στο Πολιτικό Γραφείο του Κ.Κ. Γιουγκοσλαβίαςκαι το 1935 πήγε με απόφαση του ΚΚΓ στη Μόσχα, για να δουλέψει στηΒαλκανική Γραμματεία της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Το 1941 οργάνωσε τοαντάρτικο κίνημα στην Γιουγκοσλαβία (κομματικό στρατό), ώστε ναεγκαθιδρύσει σοβιετικού τύπου καθεστώς στην χώρα μετά τον πόλεμο. Το1943 ο Τίτο ανακήρυξε τη Γιουγκοσλαβία "Λαϊκή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία".Το 1947 υπήρξε ο μεγάλος διωγμός των Ελλήνων απ΄ την Γιουγκοσλαβία, ενώόλες οι ακίνητες περιουσίες τους εθνικοποιήθηκαν και όλα τα ελληνικάιδρύματα σχολεία έκλεισαν. Το 1948  ήρθε σε ρήξη με τον Στάλιν και η"Κομινφόρμ", έδιωξε τη Γιουγκοσλαβία από μέλος της κατηγορώντας τηνγιουγκοσλαβική ηγεσία για απόκλιση από τις αρχές του Μαρξισμού-Λενινισμού. Το Μάιο του 1949 ο Τίτο σε μία κίνηση φιλίας προς τον Δυτικόκόσμο έκλεισε τα σύνορα στους Έλληνες κομμουνιστές αντάρτες, στερώνταςέτσι τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας από ανεφοδιασμό και επιταχύνονταςτην ήττα του. Το 1963 με το Σύνταγμα που καθιερώθηκε στη χώρα, ο Τίτοανακηρύχθηκε ισόβιος πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας. Πέθανε στις 4 Μαΐουτου 1980, σε ηλικία 88 ετών.

7

λόγος ήταν η επιδίωξή του να αποκτήσει διέξοδο στο Αιγαίο

Πέλαγος, καλλιεργώντας την ιδέα της επανένωσης όλων των

εδαφών της Μακεδονίας .

Η 10ετια 1940 – 50 υπήρξε καθοριστική για την

διαμόρφωση του μακεδονικού εθνικισμού των Σκοπίων. Με την

προσέγγιση του ΚΚΕ και την εκμετάλλευση του σλαβόφωνου

στοιχείου αναβίωσε το σύνθημα για μια ενιαία Μακεδονία, που

θα περιελάμβανε και τα τρία τμήματα, Γ/Β, Βουλγαρίας και

Ελλάδος. Με την λήξη του Β’ ΠΠ η πολιτική του Τίτο προώθησε

το ζήτημα της εξέλιξης της Μακεδονικής εθνότητας

δημιουργώντας την δική της ομοσπονδιακή δημοκρατία, δική της

αυτοκέφαλη εκκλησία, και μια τεχνητή γλώσσα με πολλά

χαρακτηριστικά της Σερβικής και Βουλγαρικής γλώσσας.

Ο Τίτο οικοδομούσε την παμβαλκανική ηγετική παρουσία

του στην προσάρτηση της Βουλγαρίας και την έξοδο του στο

Αιγαίο κατασκευάζοντας την μακεδονική εθνότητα. Στα πλαίσια

της Γιουγκοσλαβίας, η προσπάθεια να εδραιωθεί μια νέα εθνική

ταυτότητα (Μακεδονική) με σκοπό την αποδυνάμωση των

βουλγαρικών διεκδικήσεων για την περιοχή, οδήγησε στην

μετάλλαξη του ντόπιου σλαβικού στοιχείου σε Μακεδονικό

έθνος».

Η Ελλάδα, μετά από έναν παγκόσμιο πόλεμο, μια 3πλη

κατοχή και ένα εμφύλιο αλληλοσπαραγμό, δεν αντέδρασε όπως

όφειλε για ευνόητους λόγους, με αποτέλεσμα για μισό σχεδόν

αιώνα να «παγιωθεί» διεθνώς η αντίληψη της υπάρξεως αυτής

της εθνότητας. Με τις τεράστιες πολιτικές και οικονομικές

αλλαγές που σημειωθήκαν στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη

μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, επέλεξε την απόσχιση από8

την Ομόσπονδη Δημοκρατία της Γ/Β, και την ανακήρυξη της

ανεξαρτησίας της το Σεπτέμβριο του 1991. Επιτυχείς χειρισμοί

της ηγεσίας της ΠΓΔΜ, οδήγησαν στη σημερινή στασιμότητα του

ονόματος και την αναγνώριση από πολλά κράτη με το όνομα

«Μακεδονία». Από τότε ξεκινά και ο αλυτρωτικός αγώνας,

επιδιώκοντας μέσω σχολικών συγγραμμάτων και προπαγάνδας να

γαλουχήσει τους πολίτες της χώρας με την ιδέα, ότι είναι

απόγονοι των αρχαίων Μακεδόνων καλλιεργώντας το δόγμα της

«Μεγάλης Μακεδονίας».

Από τον Ιανουάριο του 1992 εγκαινιάστηκε μια αέναη

αντιδικία με τη γείτονα Ελλάδα για την ονομασία της χώρας.

Αποτέλεσμα υπήρξε η αναγνώριση των μελών της κοινότητος της

χώρας ως ΠΓΔΜ. στα τέλη του 1992 , η ευρωπαϊκή ένωση παρέχει

σημαντική οικονομική βοήθεια στη χώρα, ενώ παρατηρητές

στάλισαν από τον ΟΗΕ. Στις 9 Ιανουαρίου 1993 τα Σκόπια

υποβάλλουν αίτηση για να γίνουν μέλος των Ηνωμένων Εθνών με

τη συνταγματική τους ονομασία. Τότε υπ. Εξωτερικών Μιχάλης

Παπακωνσταντίνου στις 7 Απριλίου, με επιστολή προς το

Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ανήγγειλε ότι η Ελληνική

κυβέρνηση αποδέχεται την πρόταση με την οποία τα Ηνωμένα

Έθνη θα αναγνωρίσουν το νέο κράτος με την ονομασία «Πρώην

Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» (FYROM).

Την ίδια μέρα η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών

ψήφισε την αναγνώριση του, χωρίς δικαίωμα ανάρτησης σημαίας

στον περίβολο του ΟΗΕ.Η πρώην ΠΓΔΜ έγινε δεκτή υπό προσωρινή

ονομασία, καθώς το Συμβούλιο Ασφαλείας (Απόφαση 817)

διαπίστωσε την απειλή για την ειρήνη και ασφάλεια της

ευρύτερης περιοχής. Κάλεσε Ελλάδα και ΠΓΔΜ (Απόφαση 845) να

9

προβούν σε διαπραγματεύσεις που αποτυπώθηκαν στην Ενδιάμεση

Συμφωνία που υπεγράφη το 1995.

Έτσι, γεννήθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία, μια χώρα

με την ονομασία «Μακεδονία» που δεν ήταν Ελληνική, με την

ψήφο της Ελληνικής Κυβέρνησης! Η Ελληνική Μακεδονία θα ήταν

πια απλώς μια διοικητική περιφέρεια, η οποία στο μέλλον θα

διεκδικείται από το νεοσύστατο κράτος. Το ζήτημα του

ονόματος, δεν είναι απλώς μία διαφορά περί ιστορικών

γεγονότων και συμβόλων. Είναι ένα πρόβλημα με διεθνή

διάσταση, καθώς ασκεί πολιτική αλυτρωτισμού και εδαφικών

διεκδικήσεων, με όχημα την παραχάραξη της ιστορίας και τον

σφετερισμό της εθνικής και ιστορικής κληρονομιάς της

Ελλάδας. Έκτοτε η Ελλάδα καταβάλλει κάθε προσπάθεια προς

εξεύρεση κοινά αποδεκτής λύσης, χωρίς να υπάρξει πρόοδος,

καθώς η άλλη πλευρά, με απόλυτη αδιαλλαξία και προκλητική

συμπεριφορά, εμμένει στη θέση της να αρνείται κάθε αλλαγή

του ονόματος.

Η κακή τροπή των σχέσεων με την Ελλάδα ώθησε τη

νεοσύστατη χώρα να προσεγγισει τη Βουλγαρία και την Τουρκία,

στην προσπάθεια της να αποφύγει την πολιτική της απομόνωση.

1.2 Εθνικότητες

και

Πληθυσμός

της ΠΓΔΜ

Σύμφωνα με την

τελευταία επίσημη

απογραφή (2002), ο

συνολικός πληθυσμός10

της ΠΓΔΜ ανερχεται σε 2.022.547 κατοίκους. ( κατά τον

Γκλιγκόροφ οι Έλληνες φτάνουν τις 100.0005).

Όσον αφορά την θρησκεία το 64,7% του πληθυσμού είναι

Χριστιανοί Ορθόδοξοι, το 33,3% Μουσουλμάνοι και το υπόλοιπο

2% ασπάζεται άλλα χριστιανικά και λοιπά δόγματα. Επίσημη

γλώσσα: Σλαβομακεδονικά 66,5%, Αλβανικά 25,1%, Σερβοκροατικά

1,2%, άλλες 7,2%. Ο πληθυσμός της ΠΓΔΜ, ήταν εθνικά

ανάμεικτος και σε κάποιο βαθμό χωρίς εθνική ταυτότητα.

Σύμφωνα με το προοίμιο του συντάγματος « είναι εθνικό κράτος του

μακεδονικού λαού … που διασφαλίζει πλήρη ισότητα σε όλες τις εθνότητες που

ζουν εκεί».

Η απογραφή του 1994 (απογραφή σε 6 γλώσσες), υπό την

αιγίδα και την κάλυψη της Ε.Ε εξελίχτηκε σε πολιτικό

πρόβλημα των μειονοτήτων. Μια εθνολογική πανσπερμία και ένας

πολυεθνισμος που είναι αδύνατο να απογραφεί(Πίνακας 1). Αυτό

σίγουρα αποτελεί την πρώτη απειλή της υπαρξιακής της

υπόστασης που βασίζεται στην έλλειψη ταυτότητας, στον

πολυεθνισμο και στην γαιοπολιτικη της ασφυξία. Δεν πρεπει να

παραβλέψουμε και την σημαντική αλλοίωση του πληθυσμού που

παρουσιάστηκε από την εισροή μουσουλμάνων προσφύγων από το

Κόσσοβο, αποτελώντας άλλον έναν παράγοντα αποσταθεροποίησης.

Μια άλλη κοινωνική ομάδα είναι οι Ρομα (αθίγγανοι), στην

πλειοψηφία φτωχοί και ανειδίκευτοι υποφέροντας την διάκριση

και την εγκατάλειψη από το κράτος.

Πίνακας 1. Εθνολογική και Θρησκευτική Σύνθεση

Εθνολογία (Απογραφή 2002)5 Τάσος Ηλιαδάκης « Από το Μακεδονικό στη νέα τάξη και στο Σκοπιανό» εκδόσεις Παπαζήση σ. 326

11

΄΄Σλαβομακεδόνες΄΄ 64%Αλβανοί 25 - 30%Τούρκοι 4%

Σέρβο- Βόσνιοι-Κροάτες κ.α

4%

Ρομα 3%Θρησκεία

Ορθόδοξοι 67%Μουσουλμάνοι 30%

Άλλο θρήσκευμα 3%Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της ΠΓΔΜ6

1.3 Εθνοτική Κρίση και Εκλογές

Τον Φεβρουάριο του 2001 ξέσπασε κρίση στη χώρα με

συμπλοκές Αλβανών αυτονομιστών και του κρατικού στρατού στα

δυτικά της ΠΓΔΜ όπου διαμένουν κυρίως Αλβανοί και

μουσουλμάνοι (Τέτοβο 70%, Γκόστιβαρ 66%, Κίτσεβο 30%,

Στρούγκα 56% και Κουμάνοβο 25%, Σκόπια 20%). Οι εχθροπραξίες

έλαβαν τέλος με την Συμφωνία της Αχρίδας στις 13 Αυγούστου.

Η συμφωνία προέβλεπε σειρά μέτρων συνδιαλλαγής, καθεστώς

επίσημης γλώσσης του κράτους τα αλβανικά, ίση αντιπροσώπευση

των Αλβανών στην δημόσια διοίκηση και αφοπλισμό των

αντιμαχομένων πλευρών.

Πίνακας 2. Τα κυριότερα πολιτικά κόμματα της ΠΓΔΜ

Δημοκρατική Συμμαχία- Κόμμα «Μακεδόνωναγροτών»

Αριστερό

6 Γραφείο Συνδέσμου Σκόπια (Γραφείο Οικονομικών Και Εμπορικών Υποθέσεων) Ετήσια Έκθεση 2011, σ.5

12

Δημοκρατικό ΚόμμαΔημοκρατικό Κόμμα «Μακεδονικής »

Εθνικής ΕνότηταςΕσωτερική «Μακεδονική» Επαναστατική

Οργάνωση VMROΕθνικιστές

Δημοκρατικό Κόμμα Σέρβων ΜειονοτικόΔημοκρατικό Κόμμα Τούρκων Μειονοτικό

Δημοκρατικό λαϊκό Κόμμα (Αλβανικό) ΜειονοτικόΚίνημα Καθολικής «Μακεδονικής» Δράσης Φιλελεύθερο

Κόμμα Γιουγκοσλάβων Ενωτικό της ΠρώηνΓ/Β

Κόμμα Δημοκρατικής Ευημερίας ΑλβανικόΜειονοτικό

Κόμμα Χειραφέτησης των Τσιγγάνων ΜειονοτικόΣυμμαχία Δημοκρατικών Δυνάμεων

«Μακεδονίας»Πρώην Κομουνιστές

«Μακεδονικό» λαϊκό κόμμα ΕθνικόΣοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Σοσιαλδημοκρατικό

Σοσιαλιστικό Κόμμα ΑριστερόΦιλελεύθερο Κόμμα Φιλελεύθερο -

ΚεντρώοΠηγή: Παντελής Σκλιας « Διεθνής Πολιτική Οικονομία»

Την ανησυχία του για την κατάσταση στο εσωτερικό της

ΠΓΔΜ εξέφρασε και ο επίτροπος για θέματα μειονότητας του

ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην

Ευρώπη) Κνουτ Βόλεμπεκ7. Ο κ. Βόλεμπεκ σημείωσε ότι τα

επεισόδια σε μεγάλο βαθμό είχαν διεθνοτικό υπόβαθρο

καταδεικνύοντας ότι, οι σχέσεις μεταξύ των εθνοτήτων ολοένα

και επιδεινώνονται. Κάλεσε την κυβέρνηση της ΠΓΔΜ να

εργαστεί προς την κατεύθυνση της βελτίωσης των διεθνοτικών

σχέσεων επισημαίνοντας ότι, πρέπει να δημιουργηθούν στη χώρα

προϋποθέσεις για να μπορούν οι διαφορετικές εθνότητες να7 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ (ΙΣΤΑΜΕ) «Παρατηρητήριο Βαλκανίων FYROM» Αθήνα Φεβ. 2000

13

συμβιώνουν αρμονικά. Η εθνοτική κρίση κόντεψε να καταστρέψει

το εποικοδόμημα της ΠΓΔΜ.

Δεν παραλείπουμε ν’ αναφέρουμε, το πνεύμα των

βουλευτικών εκλογών που διεξήχθησαν την 1η Ιουνίου του 2008.

Δυστυχώς στιγματίστηκαν από βίαια επεισόδια, κυρίως μεταξύ

οπαδών αλβανικών κομμάτων. Ένα άτομο σκοτώθηκε, ενώ

αναφέρθηκαν και παρατυπίες σε 187 εκογικά τμήματα, όπου

αποφασίστηκε να διεξαχθούν επαναληπτικές εκλογές. Τα

αποτελέσματα των εκλογών έως τώρα εν συντομία

χαρακτηρίζονται από χαλαρότητα συνοχής του κυβερνητικού

συνασπισμού καθώς επίσης και των ευκαιριακό χαρακτήρα των

συμμαχιών που διαμορφώνονται ειδικότερα σε ένα οικονομικό,

πολιτικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αστάθεια. Τον

τελευταίο χρόνο είχαμε μια σειρά ανησυχητικών περιστατικών

στην γειτονική χώρα όπως:

τον εμπρησμό ενός χριστιανικού ναού και μιας μονής,

πιθανότατα από ισλαμιστές εξτρεμιστές Αλβανόφωνους ή

τουρκόφωνους,

την δολοφονία δύο Αλβανών από αστυνομικό στο Γκόστιβαρ

επιθέσεις Αλβανών σε φορτηγό το οποίο οδηγούσε Σλάβος

κάτοικος της χώρας

σειρά επεισοδίων κυρίως μεταξύ μαθητών των δύο

εθνοτήτων μέσα σε αστικά λεωφορεία των Σκοπίων με ξύλα και

λοστούς, διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία

Ομάδα νεαρών στο κέντρο της αλβανικής πόλης  Μπούρελ

διαμαρτυρήθηκε για τις επιθέσεις κατά των Αλβανών κατοίκων

των Σκοπίων, ποδοπατώντας και καίγοντας τη σημαία της ΠΓΔΜ.

14

Και μια ομάδα που είναι γνωστή ως «Χριστιανική

Οργάνωση» και έχει εκφράσει δημόσια τη ρατσιστική τάση της,

δημοσίευσε ένα βίντεο με το κάψιμο της αλβανικής σημαίας και

εκκλήσεις. υπέρ της ενότητας των Χριστιανών εναντίον των

Αλβανών,  ζητώντας την εξαφάνισή  τους.

Η αστυνομία μέσα σε μία μόνο εβδομάδα  κατέγραψε πάνω

από 20 επεισόδια μεταξύ νεαρών από τις δύο μεγαλύτερες

εθνοτικές κοινότητες στη χώρα, τα οποία, σύμφωνα με τις

αναφορές των ΜΜΕ των Σκοπίων, σε μεγάλο βαθμό έχουν

διεθνοτικό υπόβαθρο. Υπό το φόβο

μάλιστα να μεταφερθούν στους

αγωνιστικούς χώρους τα επεισόδια

μεταξύ Σλαβομακεδόνων και

αλβανόφωνων νεαρών που σημειώθηκαν

τις προηγούμενες ημέρες η ποδοσφαιρική ομοσπονδία της ΠΓΔΜ

ανέβαλε το ντέρμπι μεταξύ των ομάδων Σκέντιγια από το Τέτοβο

και Βαρντάρ Σκοπίων, ο οποίος επρόκειτο να διεξαχθεί

την περασμένη Πέμπτη, στο γήπεδο της πρώτης. Το αλβανικό

κόμμα DPA  κατάγγειλε το κυβερνών κόμμα  του Γκρούεφσκι για

ενθάρρυνση των γεγονότων αυτών, ενώ το VMRO-DPMNE

ανταπάντησε ότι  οι Αλβανοί βουλευτές είναι γεμάτοι  από

μίσος.

Μετά τις συμφωνίες της Αχρίδας και την παρουσία της

πολυεθνικής δυνάμεως, η χώρα εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα

ασταθής Η στάση της αλβανικής ισχυρής μειοψηφίας η οποία ήδη

προσπάθησε κατά το παρελθόν να αποσταθεροποιήσει τη χώρα, θα

επηρεάζει τις σχέσεις τους επηρεαζόμενη από την καχυποψία

που εξακολουθεί να παραμένει μεταξύ τους.

15

1.4 Κοινωνικές Επιπτώσεις της Μετάβασης

Στην περίπτωση της ΠΓΔΜ δεν σημειώθηκε καμιά

επανάσταση, διαδήλωση ή τουλάχιστον μια σοβαρή διαμαρτυρία!

Το πολιτικό σύστημα της χώρας λειτουργεί σχεδόν πάνω στις

παλιές δομές εξουσίας, με την παλιά νοοτροπία. Πολλά

διαθρωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα είναι

ουσιαστικά συνέχεια της προηγούμενης περιόδου. Υψηλή

ανεργία, μετανάστευση προς το εξωτερικό, διαφορά οικονομικών

επιπέδων μεταξύ των επαρχιών της, κοινωνικές ανισότητες,

εθνική γλωσσολογική - πολιτιστική ανομοιογένεια και η

πολυπλοκότητα των σχέσεων με τις γειτονικές χώρες όλα αυτά

συνδέονται άμεσα με το ιστορικό υπόβαθρο και παρελθόν του

νέου κράτους. Σε σχέση με τις άλλες γιουγκοσλαβικές

ομόσπονδες δημοκρατίες ήταν η φτωχότερη.

Οι οικονομικές κοινωνικές και πολιτικές ρυθμίσεις του

1991 οδήγησαν στη σύσταση πλειάδας ΜΚΟ με διαφορετικά

ενδιαφέροντα και θεματολογία, όπως η προστασία των

ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η προστασία των μειονοτήτων, ο

εκδημοκρατισμός κ.α. . Είναι σαφές ότι δραστηριοποιούνται σε

ένα δύσκολο περιβάλλον. Το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον σε

συνδυασμό με την εθνική πολυμορφία δε διευκολύνουν το έργο

τους. Η συνεργασία με ξένες ΜΚΟ, συνιστά απαραίτητη

προϋπόθεση για την επιβίωση τους και την περαιτέρω ύπαρξη

τους. Ωστόσο συνέβαλλαν στην καταπολέμηση της φτώχειας και

στην κρίση του Κοσσόβου με αξιόλογο έργο.

Η ανεξαρτησία της χώρας οδήγησε στο σχηματισμό

πολιτικών δυνάμεων που αντικατοπτρίζουν τόσο τις ιδεολογικές

όσο και τις εθνολογικές ιδιαιτερότητες της χώρας. Η δε16

επιβίωση της κρατικής οντότητας εξαρτάται άμεσα από το

διεθνή περίγυρο και τις επιλογές της. Ενδεικτικό της έντασης

και της αστάθειας που επικρατεί στη χώρα φαίνεται όταν το

1995, ο πρώτος πρόεδρος της χώρας Γκλιγκόροφ, δέχεται

επίθεση. Η κοινωνική ανασυγκρότηση της χώρας είναι ένα

δύσκολο έργο δεδομένου ότι παρουσιάζει κοινωνικές

αντιθέσεις, οι οποίες, συχνά οδηγούν σε εντάσεις με κυρίαρχο

αποδέκτη το αλβανικό στοιχείο.

Τέλος ο κυρίαρχος φόβος τις ΠΔΔΜ, είναι η εμφάνιση

διασπαστικών τάσεων, προερχόμενες από την ισχυρή αλβανική

μειονότητα. Η μεγάλη άφιξη αλβανόφωνων από το Κοσσυφοπέδιο

στην ΠΓΔΜ δημιουργεί μια διπλή πρόκληση : αφ΄ ενός μεν

ποσοτικά αυξάνεται ο αριθμός της μειονότητας και αλλοιώνεται

η πληθυσμιακή σύνθεση της κοινωνίας και αφ’ ετέρου δε,

ιδεολογικά θεμελιώνεται και επεκτείνεται η άποψη ότι μόνο με

την ένοπλη σύγκρουση θα μπορέσουν οι καταπιεσμένες

μειονότητες αποκτήσουν την ελευθερία τους!

1.5 Οικονομική Κατάσταση της χώρας

Κατά την ανεξαρτητοποίηση της το 1991, η ΠΓΔΜ ήταν η

λιγότερο ανεπτυγμένη από τις άλλες ομόσπονδες δημοκρατίες

της πρώην Γ\Β, με σημαντικές ελλείψεις υποδομής. Στα πρώτα

χρόνια της μετάβασης η χώρα περνά ιδιαίτερες δυσκολίες

(αποκοπή της χώρας από τις παραδοσιακές αγορές της πρώην

Γ/Β, απώλεια της χρηματοδότησης από τον ομοσπονδιακό

προϋπολογισμό, οικονομικές κυρώσεις των Ηνωμένων Εθνών,

απαγόρευση μεταφοράς πετρελαίου τον Αύγουστο του 1992 και

εμπορικού εμπάργκου, που επέβαλλε η Ελλάδα την περίοδο 1994-

1995, στο πλαίσιο της διαμάχης αναφορικά με το όνομα της17

χώρας, πόλεμος στο γειτονικό Κόσσοβο). Η αβεβαιότητα του

πολέμου σε συνδυασμό με τις εσωτερικές συγκρούσεις

πληθυσμιακών ομάδων και μειονοτήτων οδηγούν τη χώρα σε

πολιτική κρίση. Η οικονομία της έχει εξάρτηση από εξωγενείς

πηγές για πετρέλαιο, φυσικό αέριο και μηχανές. Η πορεία των

ιδιωτικοποιήσεων δεν μπορεί να κριθεί ικανοποιητική.

Διαφέρει από τα άλλα κράτη (η απόλυτα κρατική μεταβλήθηκε σε

πολυμετοχική με κύριο μέτοχο το κράτος). Οι δεσμεύσεις της

ηγεσίας για εκσυγχρονισμό της οικονομίας, ανεστάλησαν και

δεν ολοκληρώθηκαν, λόγω της εξέγερσης της αλβανικής

μειονότητας το 2001.

Το 2004 ενεργοποιείται η συμφωνία σταθεροποίησης και

σύνδεσης με την ΕΕ, η οποία προβλέπει έναρξη πολιτικού

διαλόγου και διμερών σχέσεων που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη

της οικονομικής συνεργασίας και του ελεύθερου εμπορίου καθώς

και στην εναρμόνιση της νομοθεσίας της ΠΓΔΜ με αυτής της

κοινότητας.12 Ένας παράγοντας που μετριάζει κάπως την κακή

οικονομική κατάσταση είναι τα εμβάσματα των πολιτών της ΠΓΔΜ

που εργάζονται στο εξωτερικό και η ξένη οικονομική βοήθεια.

Η χώρα παρουσιάζει μια μακροοικονομική σταθερότητα με

χαμηλό πληθωρισμό, αλλά δεν έχει κατορθώσει να είναι

ελκυστική στις ξένες επενδύσεις και η ανάπτυξη εργασίας

είναι αναιμική. Σοβαρό μειονέκτημα της χώρας είναι η μαύρη

αγορά και παραοικονομία. Ωστόσο μπορεί να συντελεί στην

μείωση της ανεργίας, αλλά αποτελεί ταυτόχρονα σοβαρό εμπόδιο

στην αναδιοργάνωση του παραγωγικού τομέα, του τραπεζικού

συστήματος και της εισόδου κεφαλαίων από το εξωτερικό8. Τα8 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ (ΙΣΤΑΜΕ)«Παρατηρητήριο Βαλκανίων FYROM σ.26.

18

τελευταία χρόνια η κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Γκρουέφσκι9

προχωρά σε συνεχείς μεταρρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για

την χώρα. Στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμα του το 2011εξέφρασε την

ικανοποίηση του για τα αποτελέσματα της ετήσιας έκθεσης

προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ΠΓΔΜ. Η έκθεση

περιλαμβάνει τα όσα έχουν πραγματοποιηθεί την περασμένη

περίοδο προς την ενσωμάτωση της χώρας προς τους ευρωπαϊκούς

θεσμούς. Υπογράμμισε δε ότι η χώρα είναι διατιθεμένη να

καταβάλει επιπλέον προσπάθειες για την αντιμετώπιση των

αδυναμιών και δυσκολιών που εμφανίζονται στην χώρα του και

επισημαίνονται στην έκθεσή του.

Πίνακας 3. Βασικά Οικονομικά Μεγέθη Έτους 2011

Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (σε ευρώ) 3.563Πληθωρισμός 3,9%

Ποσοστό ανεργίας 31,8%Δημόσιο χρέος (σε εκατ. ευρώ) 2.060,1

7Ρυθμός Ανάπτυξης 4%

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της ΠΓΔΜ10

9

10 Γραφείο Συνδέσμου Σκόπια (Γραφείο Οικονομικών Και Εμπορικών Υποθέσεων)Ετήσια Έκθεση 2010

19

2. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΓΔΜ

2.1 Βασικοί Άξονες της Εξωτερικής

Πολιτικής

Η εξωτερική πολιτική της χώρας

στηρίζεται σε τρεις άξονες.

Την προσπάθεια για ένταξη στην ΕΕ Στις καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ Προσπάθειες για την προώθηση καλών σχέσεων με τα

όμορα κράτη.Στόχος της είναι η ένταξη της σε όλα τα δυτικά συστήματα,

οικονομικά και πολιτικά.

Η ΠΓΔΜ είναι μέλος του συμβουλίου της Ευρώπης, του ΟΑΣΕ,

συμμετέχει στις αποστολές του ΝΑΤΟ για ειρήνη. Από το 1991,

η ΠΓΔΜ είναι ένας αξιόπιστος σύμμαχος των Η.Π.Α. Κατά τη

διάρκεια της σύγκρουσης στο Κοσσυφοπέδιο το 1999, παραχώρησε

εδάφη στις νατοϊκές δυνάμεις και παράλληλα δέχτηκε 360.000

Αλβανούς πρόσφυγες. Σύμφωνα με την απόφαση 817 του

Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε και της Ενδιάμεσης Συμφωνίας

της 13 Σεπτεμβρίου 1995, η Ελλάδα και η ΠΓΔΜ,

διαπραγματεύονται, υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του

Ο.Η.Ε, σε μια από κοινού και αμοιβαία αποδεκτή λύση του

ονόματος. Η ΠΓΔΜ έλαβε καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη στην

ΕΕ χώρας το 2005, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απηύθυνε πρώτη

20

φορά σύσταση για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την

ΠΓΔΜ στην έκθεσή της το 2009. Η ίδια σύσταση επαναλήφθηκε

και στις εκθέσεις του 2010,του 2011 και του 2012. Ωστόσο, το

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν είχε υιοθετήσει τις προηγούμενες

συστάσεις της Επιτροπής, κυρίως λόγω της έλλειψης προόδου

στο ζήτημα της ονομασίας.

Ωστόσο, ακόμη και η συμφωνία σε μια κοινά αποδεκτή λύση στην

ονομασία δεν μπορεί να αποτελέσει εγγύηση πως η ΠΓΔΜ έχει

ολοκληρώσει όλες τις υποχρεώσεις της, ώστε να γίνει άμεσα

μέλος τόσο της Ε.Ε όσο και του ΝΑΤΟ. Στην Ε.Ε οι υπεύθυνοι

της επιτροπής εξωτερικών σχέσεων όρισαν ότι η ΠΓΔΜ, δεν

πληρεί τις προϋποθέσεις να μπουν στην Ένωση επειδή υπάρχει

διαφθορά, κρατικός αυταρχισμός στους πολίτες και κυρίως

επειδή η γειτονική χώρα, ασκεί αλυτρωτισμό στην Ελλάδα11. Η

διεθνή κοινότητα προτιμάει χώρες που σέβονται τους γείτονες

τους.

2.2 Διμερείς Σχέσεις με Βουλγαρία

Η Βουλγαρία ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ΠΓΔΜ

ως ανεξάρτητο κράτος με τη συνταγματική της ονομασία, δεν

αναγνωρίζει όμως την ύπαρξη μακεδονικού έθνους θεωρώντας ότι

αποτελεί βουλγάρικο φύλο. Το 1997 επαναδιατύπωσε τις

προαναφερθέντες απόψεις της και ζήτησε από την διεθνή

κοινότητα να λύσει το «γλωσσικό θέμα». Το 1999 οι σχέσεις

τους αναπτύχτηκαν περισσότερο με την υπογραφή κοινής

διακήρυξης, για αμοιβαίο σεβασμό και κατανόηση. Ταυτόχρονα,

11 Ευάγγελος Κωφός παρατηρήσεις άρθρου σε Γιάννη Βαληνάκη – Σωτήρη Νταλη« Το ζήτημα των Σκοπίων» Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και εξωτερικής πολιτικής, ΈκδοσηΑθηνά 1996 σ.48

21

υπέγραψαν επτά συμφωνίες, με σκοπό την ενδυνάμωση των

διμερών σχέσεων τους.

2.3 Διμερείς Σχέσεις με Αλβανία

Η Αλβανία αναγνώρισε την ΠΓΔΜ το 1991. Οι διαφωνίες που

προέκυψαν μεταξύ των και αφορούν τις απαιτήσεις της

αλβανικής μειονότητας, έχουν δημιουργήσει σημαντικό ρήγμα

στις σχέσεις τους. Τα προβλήματα της Αλβανίας (παρατράπεζες,

παράνομο συνάλλαγμα οργανωμένο έγκλημα κ.α), δεν της

επιτρέπουν να ασχολείται με την μειονότητα στην ΠΓΔΜ. Σε

εξέλιξη βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις για εμπορικές

ανταλλαγές.

2.4 Διμερείς Σχέσεις με Σερβία

Η Σερβία, στην αρχή κράτησε την στάση που είχε και η

Ελλάδα. Μέχρι το 1995 αναγνώριζε τα σύνορα ως διοικητική

πράξη και όχι ως διεθνή σύνορα. Οι συζητήσεις μεταξύ των

αξιωματούχων (Ελλάδος – Σερβίας), ήταν αν θα μπορούσε το

μικρό αυτό κρατίδιο να επιβιώσει μόνο του ή να αναγνωριστεί

ως Νότια Σερβία. Ο φόβος της συρρίκνωσης της αλβανικής

μειονότητας και οι αντιδράσεις των Σλαβομακεδόνων, τελικά

τους οδήγησαν στην ανεξαρτητοποίηση της. Η συνεργασία τους

χαρακτηρίζεται από αστάθεια στις συναλλαγές, απαγορεύσεις

και παραβάσεις των συμφωνηθέντων, ύπαρξη άλυτων περιουσιακών

σχέσεων, ενώ από ολες τις γειτονικές χώρες, παραμενει ο

μεγαλύτερος οικονομικος εταίρος.

2.5 Διμερείς Σχέσεις με Τουρκία12

12 Ινστιτούτο Στρατηγικών και Αναπτυξιακών Μελετών (ΙΣΤΑΜΕ)22

Σύμφωνα με το δόγμα Νταβούτογλου, η Τουρκία οφείλει να

επιστρέψει στα εδάφη που έχασε και λογω της τουρκικής

εθνικής μειονότητας (4% Τούρκοι ζουν στην ΠΓΔΜ, και ακόμα

περισσότεροι υπήκοοι έχουν μετοικίσει στην Τουρκία). Οι δύο

χώρες ανέπτυξαν στενές σχέσεις τα τελευταία χρόνια. Έχουν

συνάψει διμερείς συνθήκες σε περιφερειακά, στρατιωτικά και

διεθνή θέματα. Επίσης έχουν προχωρήσει σε οικονομικές επαφές

με σκοπό την ανάπτυξη της οικονομίας της ΠΓΔΜ και ταυτόχρονα

να διατηρήσει η Τουρκία την επιρροή της στα Βαλκάνια,.

Από το 1998 μέχρι και σήμερα, αξιωματικοί του Στρατού

της ΠΓΔΜ εκπαιδεύτηκαν στις στρατιωτικές Σχολές της Τουρκίας

ενώ παράλληλα δόθηκε και στρατιωτικό υλικό και τεχνογνωσία.

Το συνολικό ποσό των δωρεών από την Τουρκία, με σκοπό τη

στήριξη του Στρατού της ΠΓΔΜ, υπερβαίνει τα 16 εκατ.

δολάρια. Ο Τούρκος πρέσβης στα Σκόπια, κ. Gjurol Sokmensuer,

τόνισε ότι οι σχέσεις Τουρκίας-ΠΓΔΜ είναι οι πιο στενές στην

περιοχή. Μέχρι τώρα έχουν υπογραφεί 22 στρατιωτικές

συμβάσεις μεταξύ των δύο χωρών. Βέβαια, μπορεί να μην

αποτελεί κίνδυνο ο σκοπιανός στρατός, σημασία όμως έχει η

διείσδυση της Τουρκίας σε χώρες, με τις οποίες δεν έχουμε

και τις καλύτερες σχέσεις.

Ο ίδιος πρέσβης κατά τη διάρκεια παρουσίασης των

απόψεων εκπροσώπων τουρκικών εταιρειών που επένδυσαν στην

ΠΓΔΜ στο Πανεπιστήμιο FON των Σκοπίων, δήλωσε σχετικά με τις

επενδύσεις στη χώρα: «Η κυβέρνηση δεν είναι ειλικρινής με τους ξένους

επενδυτές. Το ενιαίο ποσοστό φορολόγησης δεν είναι όσο ενιαίο φαίνεται με την

πρώτη ματιά και επίσης προκύπτουν και άλλοι κρυφοί φόροι. Είναι δύσκολο να

λάβουν άδεια. Το δικαστικό σύστημα δεν μπορεί να τις προστατεύσει. Η εικόνα

23

που παρουσιάζεται από την κυβέρνηση αναφορικά με τις επενδύσεις είναι

διαφορετική από την πραγματική.13

Παρ΄όλα αυτά η Τουρκία θα συνεχίσει να υποστηρίζει τις

προσπάθειες της ΠΓΔΜ για εθνική συμφιλίωση και για την

Ευρωπαϊκή και Ευρωατλαντική ενσωμάτωσή της. Ωστόσο ο δρόμος

της ένταξης εμποδίστηκε από τη διαφωνία της με τη γειτονική

Ελλάδα σχετικά με την ονομασία της χώρας.

3. ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΠΓΔΜ

3.1 Το Πολιτικό Αδιέξοδο

Μετά την διάσπαση της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας το

1991, η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας

(ΠΓΔΜ), γίνεται ανεξάρτητο κράτος και ξεκινά μια πολιτική

και διπλωματική διαμάχη για την χρήση του ονόματος

«Μακεδονία» ή παράγωγά του. Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η

13 Γραφείο Συνδέσμου (Οικονομικών Και Εμπορικών Υποθέσεων) στα Σκόπια, Ετήσια Έκθεση 2011 για την Οικονομία της ΠΓΔΜ και τις Διμερείς Οικονομικές Σχέσεις της με την Ελλάδα Ιούνιος 2012

24

ονομασία Μακεδονία είναι αναμφίβολα ιστορική κληρονομιά. και

δεν δύναται να παραχωρηθεί σε τρίτους.

Κατά την διετία 1991 – 1993, η Ελλάδα με αφορμή τις

αντιρρήσεις για το όνομα, ασκεί κάθε είδους πίεση εναντίων

του νέου κράτους με αποκορύφωμα το πρώτο εμπάργκο πετρελαίου

(Αύγουστος 1992). Τον Απρίλιο του 1992 με απόφαση του

Συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της

Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή, αποφασίστηκε να μην γίνει

αποδεκτό κανένα όνομα που θα αναφέρεται στον όρο «Μακεδονία»

ή παράγωγά του.

Στις 27 Ιουνίου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κορυφής της

Λισσαβόνας, αποδεχτηκε τις Ελληνικές θέσεις. Οι Ελληνικοί

όροι για την αναγνώριση του νέου κράτους ήταν14:

α. Αλλαγή της ονομασίας «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

β. Να παραιτηθεί των εδαφικών διεκδικήσεων εις βάρος της

Ελλάδος.

γ. Να παραιτηθεί του ισχυρισμού ότι υπάρχει μακεδονική

εθνική μειονότητα στην Ελλάδα.

Την 8 Απριλίου 1993, αναγνωρίστηκε στα Ηνωμένα Εθνη (με

την απόφαση 817/1993) του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με

την προσωρινη ονομασία πρωην Γιουγκοσλαβικη Δημοκρατία της

Μακεδονίας χωρίς το δικαίωμα ανάρτησης σημαίας.

Οι δ΄υο χώρες ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του

ΟΗΕ για την λύση του ονόματος.

Οι διαμεσολαβητές του ΟΗΕ ( Cyrus Vance και λόρδος

Owen), κατέθεσαν σχέδιο συμφωνίας και οικοδόμησης

εμπιστοσύνης, το οποίο περιελάμβανε και το σεβασμό των

συνόρων. Πρότειναν την ονομασία «Nova Makedonija», η οποία14 Θάνος Βερέμης «Βαλκάνια από τον 19ο ως τον 21ο αιώνα – Δόμηση και αποδόμηση κρατών » σ. 147

25

απορρίφθηκε από την Αθήνα και αντιπρότεινε το

«Σλαβομακεδονία». Η ΠΓΔΜ το απέρριψε με την πρόφαση πως αυτή

η ονομασία θα ερέθιζε την πολυπληθή αλβανική μειονότητα. Η

παραπάνω συμφωνία αναδείχτηκε ως η βάση ανάπτυξης ομαλών

σχέσεων μεταξύ των 2 χωρών.

Τον Ιανουάριο του 1994 διάφορα κράτη αναγνωρίζουν την

ΠΓΔΜ ως «Μακεδονία». Πρωταγωνιστές και συντονιστές σε αυτήν

την διεθνή ανθελληνική κινητικότητα15 αναδείχθηκαν ο Ούγγρο-

Εβραίος πολυεκατομμυριούχος George Soros, ο οποίος

χρηματοδοτεί ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) και τα

κυριότερα μέσα ενημέρωσης των Σκοπίων και ο Εβραιο-

αμερικανός Lawrence Eagleburger με το διεθνές του κύρος ως

πρώην αναπληρωτής υπ. Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Η Ελλάδα, θέλοντας να αντιδράσει περισσότερο δυναμικά,

έκλεισε τα σύνορα με τη γειτονική χώρα και προχώρησε

επισήμως στην επιβολή εμπορικού εμπάργκο στην ΠΓΔΜ (17 Φεβ.

94). Αρκετοί επικρότησαν την πράξη αυτή του Α. Παπανδρέου ως

μία κίνηση που κατέδειξε έντονα στη διεθνή κοινότητα το

μέγεθος της σημασίας του ζητήματος της ονομασίας για την

Ελλάδα.

Τον Σεπτεμβριο του 1995 στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών,

την Νέα Υόρκη υπογράφηκε η «ενδιάμεση» συμφωνία καλής

γειτονίας και Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης μεταξύ Ελλάδας

– ΠΓΔΜ και προβλέπει: Τον σεβασμό των υπαρχόντων συνόρων.

Την υποχρέωση από την Ελλάδα να αναγνωρίσει τα Σκόπια

με την προσωρινή ονομασία «πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία

της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ)». Η ΠΓΔΜ θα πρέπει να προχωρήσει σε15 Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών « Μακεδονισμός ο ιμπεριαλισμός των Σκοπίων 1944 – 2006 » εκδόσεις ΕΦΕΣΟΣ 2007 σ.

26

άμεση αλλαγή του συμβόλου ( τον Ήλιο της Βεργίνας) που

υπάρχει στη σημαία της, να σταματήσει την έκδοση

χαρτονομίσματος, με την απεικόνιση του Λευκού Πύργου της

Θεσσαλονίκης.

Η ΠΓΔΜ θα πρέπει να διακηρύξει, ότι η ερμηνεία των

επίμαχων άρθρων στο Σύνταγμά της, δεν ερμηνεύονται ως

διεκδίκηση ελληνικού εδάφους, αλλά ούτε και ως ανάμιξη στις

εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας. Το ελληνικό εμπάργκο

επέφερε ζημιά 1,5 δις. δολαρίων στην οικονομία της ΠΓΔΜ . Τα

διυλιστήρια και τα χαλυβουργεία διέκοψαν τη λειτουργία τους,

επειδή δεν μπορούσαν να ανεφοδιαστούν από το λιμάνι της

Θεσσαλονίκης. Από τότε μέχρι σήμερα όλοι οι κάτοικοι της

ΠΓΔΜ συμφωνούν, ότι δεν μπορεί να αναπνεύσει οικονομικά,

χωρίς την Ελλάδα.

Παράλληλα, η ΠΓΔΜ παραβιάζει συστηματικά το μεγαλύτερο

μέρος των προβλέψεων της Ενδιάμεσης Συμφωνίας, επιδιώκοντας,

αντί της ειλικρινούς διαπραγμάτευσης, να επιβάλει το

συνταγματικό της όνομα και προβαίνοντας σε σειρά αλυτρωτικών

και προκλητικών ενεργειών και δηλώσεων σε βάρος της Ελλάδας.

Η πολιτική συμπεριφορά της ΠΓΔΜ τραυματίζει τις σχέσεις

καλής γειτονίας και αποτελεί αποσταθεροποιητικό παράγοντα

για την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, καθώς η ηγεσία της

χώρας επιλέγει τον δρόμο του ακραίου εθνικισμού.

Τον Μάιο του 1999, η Ελλάδα κατόπιν επίσκεψης του

υπουργού Ανάπτυξης της ΠΓΔΜ προχώρησε σε συζητήσεις

κατάργησης της βίζας με την ΠΓΔΜ, γεγονός που χαιρετίστηκε

με ιδιαίτερη ικανοποίηση από την γειτονική χώρα.

Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα βάση του άρθρου 11, να

αντιταχθεί στην ένταξη της γείτονας χώρας σε διεθνείς

27

οργανισμούς, με ονομασία διαφορετική από της ΠΓΔΜ. Κατά τη

Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, στο Βουκουρέστι (Απρίλιος 2008), τα

κ-μ της Συμμαχίας συμφώνησαν με την θέση της Ελλάδος για

ανάγκη πλήρωσης των όρων καλής γειτονίας και ομόφωνα

αποφάσισαν ότι αναγκαία προϋπόθεση για ένταξή της στο ΝΑΤΟ

αποτελεί η επίτευξη συμφωνίας επί ονοματολογικού.

Τον Μάρτιο του 2011 η ΠΓΔΜ επικαλείται παραβίαση από

την Ελλάδα της Ενδιάμεσης Συμφωνίας (άρθρο 11). Περισσότερες

από 120 χώρες έχουν αναγνωρίσει την ΠΓΔΜ με το συνταγματικό

της όνομα (απόφαση του συμβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ

811/1992).

Για την Ελλάδα, η οριστική διευθέτηση του ζητήματος και

η εξεύρεση αμοιβαίας αποδεκτής λύσης παραμένει μοναδικός

στόχος. Απόδειξη του εποικοδομητικού πνεύματος και της καλής

πίστης, αποτελεί η μετακίνησή της από την αρχική

διαπραγματευτική της θέση, με την αποδοχή σύνθετης ονομασίας

3.2 Εμπορικές Σχέσεις Ελλάδος ΠΓΔΜ

Οι εμπορικές σχέσεις των 2 χωρών το 1990, δέχτηκαν

σημαντικές αναταράξεις που οφείλονταν στην πολιτική και

οικονομική αστάθεια των βορειοδυτικών γειτόνων (Νέα

Γιουγκοσλαβία, Βοσνία - Ερζεγοβίνη, Αλβανία) της ΠΓΔΜ, του

εμπάργκο των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Γιουγκοσλαβία, και του

ελληνικού εμπάργκο στα Σκόπια (1994-95).

Από το 1996 και μετά, οι ελληνικές εξαγωγές και εφόσον

ξεπεράστηκαν σε κάποιο βαθμό τα προβλήματα που προέκυψαν

λόγω των εθνικοπολιτικών διαφορών, παρουσιάζουν μία

ιδιαίτερη δυναμική καταγράφοντας εξαγωγικό όγκο 273,5 εκατ.

ECU.

28

Η αναμενόμενη αύξηση του βιοτικού επιπέδου της ΠΓΔΜ,

αναμένεται να διαδραματίσει ενισχυτικό ρόλο στην αύξηση των

εξαγωγών καταναλωτικών ειδών από την Ελλάδα. Τα περιθώρια

ανάπτυξης της ελληνικής επενδυτικής δραστηριότητας είναι

μεγάλα. Το επενδυτικό κλίμα είναι πολύ θετικό, και οι

προσδοκίες των Ελλήνων επιχειρηματιών είναι μεγάλες.

Θεωρούνται πλεονεκτήματα το φθηνό εργατικό δυναμικό, οι

συμφέρουσες τιμές σε πρώτες ύλες και το φθηνό κόστος

παραγωγής. Με δεδομένο ότι η χώρα εισέρχεται σε στάδιο

οικονομικής ανάκαμψης, αλλά και επιτάχυνσης των

ιδιωτικοποιήσεων και μεταρρυθμίσεων, αναμένεται να σημειωθεί

αύξηση της ζήτησης για εισαγωγές. Η πόλη της Θεσσαλονίκης

αποτελεί το βασικό πόλο των εμπορικών και οικονομικών

σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες. Σημαντικό μειονέκτημα

αποτελεί η γραφειοκρατία και το προβληματικό πολλές φορές

εισαγωγικό καθεστώς της γειτονικής χώρας, το οποίο

χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να

λησμονούμε ότι η αγορά της ΠΓΔΜ είναι μικρή με περιορισμένη

αγοραστική δύναμη και ότι παρά τις θετικές προοπτικές, το

ευαίσθητο πολιτικό ζήτημα της ονομασίας, μπορεί ανά πάσα

στιγμή να επηρεάσει αρνητικά τις εμπορικές σχέσεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας16 της

ΠΓΔΜ, η Ελλάδα είναι ο τρίτος εμπορικός εταίρος της, ο

δεύτερος προμηθευτής της, ενώ αποτελεί το πέμπτο πελάτη της

ΠΓΔΜ, προς τον οποίο κατευθύνονται οι εξαγωγές της. Πολλές

ελληνικές επιχειρήσεις τη δραστηριοποίουνται στην αγορά της

ΠΓΔΜ, επωφελούμενες από τη γειτνίαση με την Ελλάδα, το

ευνοϊκό φορολογικό σύστημα και το φθηνό εργατικό δυναμικό.

16 Διμερείς Οικονομικές Σχέσεις της με την Ελλάδα.29

Σήμερα στην ΠΓΔΜ δραστηριοποιούνται περί της 250

επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων, εκ των οποίων έχουν

επενδύσει € 800 εκατ. Σε μια χώρα με υψηλά ποσοστά ανεργίας,

παρέχει απασχόληση σε 20.000 περίπου εργαζόμενους, ενώ

δημιουργούνται δευτερογενώς πολλές θέσεις εργασίας17. Οι

κύριοι τομείς δραστηριότητας, που επικεντρώνονται οι

ελληνικές επενδύσεις είναι οι τράπεζες, η ενέργεια, τα

πετρελαιοειδή, ο τομέας της μεταποίησης, η εξόρυξη, τα

λατομεία, το εμπόριο τροφίμων - ποτών κ.α. Οι ελληνικές

εταιρείες συγκαταλέγονται μεταξύ των 200 μεγαλύτερων

εταιρειών της χώρας (PIVARA SKOPJE AD, VEROPOULOS DOOEL,

ZITO LUKS AD, SARANTIS- SKOPJE DOO, MAKKAR κ.α). Θα πρέπει

να σημειωθεί ότι, το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών αυτών,

αφορά κυρίως προϊόντα τελειοποίησης επιχειρήσεων ελληνικών

συμφερόντων στην ΠΓΔΜ, τα οποία εξάγονται στην Ελλάδα, για

να ολοκληρωθούν και να επανεξαχθούν στις αγορές του

εξωτερικού. Σημαντική είναι η συνδρομή της Ελλάδος στην

αναπτυξιακή πορεία της χώρας και στον κρατικό προϋπολογισμό,

εφ΄ όσον καταβάλουν τους φόρους που τους αντιστοιχούν.

Οικονομική βοήθεια έχει προσφερθεί από την ελληνική

πλευρά και στο πλαίσιο του ελληνικού Σχεδίου για την

οικονομική Ανασυγκρότηση των Βαλκανίων – ΕΣΟΑΒ (Hellenic

Plan for the Economic Reconstruction of the Balkans -

HiPERB). Οι ελληνικών κεφαλαίων επιχειρήσεις που

δραστηριοποιούνται στην ΠΓΔΜ, πραγματοποιούν στο πλαίσιο της

εταιρικής ευθύνης, δωρεές και κοινωφελή έργα, κυρίως στις

κοινότητες εντός οποίων δραστηριοποιούνται.

17 Γραφείο Συνδέσμου στα Σκόπια, Ετήσια Έκθεση 2011 για την Οικονομία τηςΠΓΔΜ και τις

30

Τα τελευταία 3 χρόνια οι εμπορικές συναλλαγές υπέστησαν

πλήγμα από 2 κρίσεις. Πρώτα σε πολιτικό επίπεδο τον Μάιο του

2008, η οποία επέδρασε αρνητικά στις πωλήσεις ελληνικών

προϊόντων στην αγορά της ΠΓΔΜ, και εν συνεχεία η διεθνής

οικονομική κρίση που συνεχίσθηκε και το 2010. Με βάση τα

στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΛ.ΣΤΑΤ.), οι

εισαγωγές της χώρας μας το 2010 μειώθηκαν έναντι του 2009.

Αυξητικές τάσεις παρουσιάζει η τουριστική κίνηση μεταξύ

των 2 χωρών. Συγκεκριμένα το 2008, ο αριθμός των Ελλήνων

τουριστών που επισκέφθηκαν την ΠΓΔΜ ανήλθε σε 21.060 άτομα,

το 2009 στα 22.253 άτομα (αύξηση 5,66%) και το 2010 στα

26.843(αύξηση 20,62%). Οι Έλληνες επισκέπτονται την ΠΓΔΜ

κυρίως για την πραγματοποίηση φθηνών αγορών και υπηρεσιών,

καθώς και λόγω των καζίνο της χώρας. Όσον αφορά το

τουριστικό ρεύμα από την ΠΓΔΜ προς την Ελλάδα, δεν υπάρχουν

πρόσφατα στατιστικά δεδομένα από την ΕΛΛ.ΣΤΑΤ. Συνήθως,

επισκέπτονται την χώρα μας τα Σαββατοκύριακα ή τα εορταστικά

τριήμερα και για παραθέριση τους καλοκαιρινούς μήνες.

Σημαντικά είναι και τα μονοήμερα ταξίδια για ψώνια, κυρίως

στην Βόρεια Ελλάδα, που αποτελούν έμμεσες εξαγωγές για την

χώρα μας και οπωσδήποτε τόνωση της εγχώριας οικονομίας.

Πίνακας επενδύσεων ανά έτος

Έτος Σύνολο ΑΞΕ(σε εκατ.ευρω)

Ελληνικέςεπενδύσεις(σε εκατ.ευρω)

Ποσοστό %ελληνικών

επενδύσεων επί τουσυνόλου

2011 303,50 1,842010 159,06 14,642009 144,97 -76,882008 586,95 6,722007 699,09 61,16

31

2006 344,76 40,672005 96,99 21,802004 323,02 49,732003 100,41 8,76Σύνολο:

2.758,77 128,44 4,65%

Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της ΠΓΔΜ18

Παρά το δυσμενές πολιτικό κλίμα, και τη μικρού μεγέθους

αγορά, με εμφανείς διαρθρωτικές αδυναμίες (πολιτικό πρόβλημα

του ονόματος, αδυναμίες φορολογικού συστήματος, τελωνειακή

δικαστική και διοικητική μεταχείριση), οδηγεί η οικονομική

κρίση στη χώρα μας, πολλές ελληνικές επιχειρήσεις, στην

αναζήτηση διεξόδων εξετάζοντας και την ΠΓΔΜ. Η χώρα

παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα για τους έλληνες

επιχειρηματίες και ευκαιρίες προς δραστηριοποίηση, ώστε να

επεκτείνουν τις επενδύσεις ή να αυξήσουν το κεφάλαιο τους.

3.3 Ο Ρόλος των Πολιτών στην Ανάπτυξη των Διμερών

Σχέσεων 19

Η παρουσία μιας ισχυρής κοινωνίας πολιτών, συμβάλλει

στην ενίσχυση της δημοκρατίας ως μηχανισμού πιέσεων των

κρατικών θεσμών και οργάνων. Ο ρόλος τους γίνεται πιο

ουσιαστικός στο οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.

Το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχτηκε η συνεργασία των

πολιτών της κοινωνίας Ελλάδας – ΠΓΔΜ, επηρεάζεται από τις

διμερείς σχέσεις. Οι διεθνείς χρηματοδοτήσεις παραμένουν η18 Γραφείο Συνδέσμου (Οικονομικών Και Εμπορικών Υποθέσεων) στα Σκόπια,Ετήσια Έκθεση 2011 για την Οικονομία της ΠΓΔΜ και τις ΔιμερείςΟικονομικές Σχέσεις της με την Ελλάδα Ιούνιος 2012, σ.5719ΙΔΡΥΜΑ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ «Αθήνα Σκόπια η επτάχρονη συμβίωση»εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2003.

32

κύρια πηγή εσόδων με τεχνικές άγνωστες και ακατανόητες.

Επίσημα κυβερνητικά στοιχεία ανεβάζουν την ανεργία σε 36%.

Κύριοι παράμετροι της ανάπτυξης είναι η σταθεροποίηση του

πολιτικού κλίματος, η οικονομική ανάπτυξη και η ενίσχυση της

κοινωνικής συνοχής. Ωστόσο υπάρχουν ενέργειες που προωθούν

τις σχέσεις των 2 λαών όπως:

- Η πόλη των Σκοπίων αποτελεί το κέντρο πολλών ελληνικών

δραστηριοτήτων όπως : οι Γιατροί του Κόσμου (προερχόμενοι

από Ελλάδα), η Ευρωπαϊκή προοπτική, το ΙΔΙΚΥ, ενώ ΜΚΟ

διεκπεραιώνουν αναπτυξιακά προγράμματα με χρηματοδότηση της

Ε.Ε και υπογράφουν συμφωνίες με τα Υπουργεία της γειτονικής

χώρας.

- Στη Θεσσαλονίκη το 1998 δημιουργήθηκε το Κέντρο για την

Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Στόχο έχει την εμπεριστατωμένη, ουσιαστική και αντικειμενική

έρευνα και διδασκαλία της ιστορίας. Ίσως είναι η μοναδική

ΜΚΟ, όπου εκπαιδευτικοί και ιστορικοί από Ελλάδα και ΠΓΔΜ,

βρήκαν ένα forum ανοικτής επικοινωνίας σε ένα ευαίσθητο

ζήτημα που απασχολούν τους 2 λαούς.

- Στη συνάντηση των δημάρχων Γευγελής, Αριδαίας και

Μοναστηρίου και του Υπουργού Μακεδονίας – Θράκης, που

πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της διασυνοριακής συνεργασίας

το 2000, είχε στόχο την υλοποίηση των σχέσεων καλής

γειτονίας ( θέματα διαχείρισης της λίμνης Δοϊράνης).

- Η Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΥΔΑΣ), έχει

χρηματοδοτήσει δυο προγράμματα, ένα εκπαιδευτικό

Ανθρωπιστικής Άμυνας, με έδρα την Θεσσαλονίκη και ένα

33

ιατρικό της Αιματολογικής κλινικής του Νοσοκομείου

Παπανικολάου Θεσσαλονίκης.

- Οργανώθηκαν σεμινάρια σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα,

ζητήματα συμφιλιώσεις και ανάπτυξης. Διοργανώθηκαν μαθήματα

ελληνικής γλώσσας μετά από αίτημα καθώς στην περιοχή

επενδύουν ελληνικές επιχειρήσεις.

- Σημαντική ήταν και η ίδρυση της Οικονομικής Επιτροπής

Πρέσπας. Σκοπό είχε να προωθήσει την οικονομική ανάπτυξη της

ευρύτερης περιοχής.

Η Ελλάδα, ηγείται προσπαθειών για την προώθηση

συνεργασιών και όχι ατελέσφορων συγκρούσεων. Οι Ελληνικές

βλέψεις είναι εμπορικές παρά στρατηγικές. Για την ΠΓΔΜ είναι

επιτακτική ανάγκη εξεύρεσης και άλλων συνεργάσιμων δομών

ανάπτυξης.

3.4 Διασυνοριακή Συνεργασία20

Ο ρόλος των υπερεθνικών διεθνών οργανισμών και κυρίως

της Ευρωπαϊκής Ενώσεως είναι αρκετά σημαντικός για την

ανάπτυξη της διασυνοριακής συνεργασίας των 2 κρατών μέσω του

προγράμματος Ιnterreg. Σχεδιάστηκε από την Ευρωπαϊκή

Επιτροπή ώστε να βοηθάει τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές

συνοριακές περιοχές της Ε.Ε να ξεπεράσουν τα ειδικά

αναπτυξιακά προβλήματα που απορρέουν από την σχετική τους

απομόνωση. Αποστολή τους είναι η ανάπτυξη του πνεύματος

συνεργασίας κατά μήκος των κρατικών συνόρων. Επιδοτεί

προγράμματα που έχουν αναληφθεί από τις τοπικές αρχές και

άλλες οργανώσεις παρέχοντας μια σημαντική ώθηση συνεργασίας.

20 Γεώργιος Χρηστίδης ΄΄ Άρθρο ΄΄ σε Ιωάννη Κολιόπουλου – Κων/νου Χαντζηκωνσταντίνου – Βασίλη Γούναρη « Η Διασυνοριακή Συνεργασία Ελλάδος– ΠΓΔΜ ως ζητούμενο» εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσ/νικη 2008. σ.387

34

Το πρόγραμμα ξεκίνησε την εφαρμογή του την περίοδο 1990

– 1994, συνεχίστηκε ως Interreg II την περίοδο 1995 – 1999,

και ως Interreg III τη ν περίοδο 2000-2006. Μετά την διάλυση

της Γ/Β το πρόγραμμα Interreg II, περιορίστηκε σε μικρές

δράσεις του τουρισμού, της υγείας, της κατάρτησης και της

επιχειρηματικότητας.

Το πρόγραμμα Interreg III (συνολικοί πόροι 103.333.333€), με

επιλέξιμες περιοχές για την Ελλάδα οι Νομοί Θεσσνικης,

Κιλκίς, Πέλλας και Φλώρινας και για την ΠΓΔΜ 25 συνολικά

δήμοι. Ως γενικός στόχος καθορίζεται η ανάδειξη της περιοχής

σε πυρήνα και κομβικό σημείο της ειρήνης και της αειφόρου

ανάπτυξης. Ενώ ο επιχειρησιακός στόχος είναι η ενίσχυση της

περιοχής στους κοινωνικό – οικονομικούς τομείς κοινού

ενδιαφέροντος προκειμένου να γίνει ανταγωνιστικός στο νέο

περιβάλλον που διαμορφώνεται. Οι ειδικοί στόχοι αφορούν

βελτίωση της ασφάλειας των συνόρων, οικονομική ανάπτυξη,

προώθηση της απασχόλησης, αναβάθμιση της περιοχής κ.α.

Το συμπέρασμα της συνεργασίας πρέπει να θεωρείται θετικό με

προοπτική ανάπτυξης στο μέλλον. Βέβαια υπαρχουν και

προβλήματα οικονομικής φύσεως που εμποδίζουν την δραστήρια

συμμετοχή φορέων όπως του Δήμου Μοναστηρίου.

Τέλος η εκκρεμότητα της συνταγματικής ονομασίας της ΠΓΔΜ θα

επικρέμεται ως μόνιμη απειλή για την ουσιαστικότερη προώθηση

της διασυνοριακής συνεργασίας.

3.5 Στρατιωτική Συνεργασία Ελλάδας – ΠΓΔΜ

Η στρατιωτική ιστορία της ΠΓΔΜ, αρχίζει από την αρχή

του Β΄ Π.Π, μέχρι τις πρόσφατες συγκρούσεις με τους Αλβανούς

μαχητές. Ο εκσυγχρονισμός του στρατού, βρίσκεται σε εξέλιξη,

35

ενός δυναμικού σχεδίου, που έχει προγραμματιστεί να

υλοποιηθεί έως το 2015.

Οι ένοπλες δυνάμεις αποτελούνται από τον στρατό εδάφους

(Армија), την αεροπορία (Воздухопловство) και μια

επαγγελματική στρατιωτική μονάδα, τις Ειδικές Δυνάμεις.

Κύριος στόχος είναι η ανάπτυξη και η συντήρηση ενός

αξιόπιστου στρατού, έτοιμου να

υπερασπιστεί τα ζωτικά συμφέροντα του. Η

υποχρεωτική στρατιωτική θητεία

καταργήθηκε από τον Οκτώβριο του 2006. Ο

στρατός της είναι ο πρώτος στην περιοχή που αποτελείται

πλήρως από επαγγελματίες στρατιώτες. Ο πρόεδρος της

Δημοκρατίας και ο Υπουργός Άμυνας φέρουν την ευθύνη για τις

ρυθμίσεις στο στρατό, ενώ για θέματα διοικήσεως και

προσωπικού είναι ευθύνη του Γενικού Επιτελείου. Στόχος της

εθνικής αμυντικής πολιτικής είναι η διασφάλιση και διατήρηση

:

Της Εθνικής Ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας και

Προστασίας του Σύνταγματος της χώρας. Κύρια δύναμη των

Ενόπλων Δυνάμεων είναι ο στρατός της. ο οποίος χωρίζεται σε:

-Δυνάμεις ταχείας αντίδρασης: αντιπροσωπεύουν την κύρια

δραστική ικανότητα μάχης του στρατού και αποτελείται από την

1η - 2η Ταξιαρχία και το τάγμα τεθωρακισμένων.

-Στρατηγικές εφεδρικές δυνάμεις: ταξιαρχίες που μπορεί να

κληθούν σε περιόδους έκτακτης ανάγκης.

-Δυνάμεις υποστήριξης: περιλαμβάνουν ένα αριθμό μονάδων,

έτοιμες να υποστηρίξουν την ταχεία αντίδραση και τις

εφεδρικές δυνάμεις που θα είναι σε λειτουργία.

36

Η Πολεμική Αεροπορία (Π.Α), έχει έναν σημαντικό ρόλο

στην ασφάλεια πτήσεων του εθνικού εναέριου χώρου Η εξέγερση

στο Τετοβο το 2001 ήταν ο καταλύτης για ανάληψη πολεμικών

επιχειρήσεων. Το ΥΠΕΘΑ προβλέπει πρόγραμμα ύψους 43εκ. ευρώ,

που περιλαμβάνει εκπαίδευση, εγκαταστάσεις και μηχανολογικό

εξοπλισμό. Διαθέτει μια μοίρα μάχης με Mi-24 επιθετικά

ελικόπτερα, μια μοίρα μεταφορών και ένα τάγμα εναέριας

άμυνας.

Η Διοίκηση Ειδικών Δυνάμεων ελέγχει τις λειτουργίες του

τάγματος Ranger, καθώς και των Ειδικών Δυνάμεων (Τάγματα

Γουλβς)21.

Αν και υπήρξε δικαιολογημένη καθυστέρηση, υπεγράφη το 1999

Συμφωνία Στρατιωτικής Συνεργασίας, η οποία επεκτάθηκε

θεσμικά μέσω συμφωνιών και μνημονίων. Στελέχη των Ε.Δ

συμμετέχουν στο πολυεθνικό κέντρο Επιχειρήσεων Υποστήριξης

Ειρήνης στο Κιλκίς. Η συνεργασία προωθείται στον τομέα της

Στρατιωτικής Εκπαίδευσης με την παροχή υποτροφιών για

φοίτηση στελεχών σε στρατιωτικές σχολές στην Ελλάδα, καθώς

και μέσω παροχής οικονομικής βοήθειας του ΥΠΕΘΑ για

ανακαίνιση οικιών.

21 Volci στα σλαβικά). επιπέδου Τάγματος, δυνάμεως 400-500 ανδρών.Μαζί με το Ειδικό Τάγμα Καταδρομών,και τον 501ος Λόχος Αλεξιπτωτιστών,στα πρότυπα των Αμερικανών  Rangers, αποτελούν τις Ειδικές Δυνάμεις τηςχώρας, υπό ενιαία διοίκηση επιπέδου Ταξιαρχίας. Η εκπαίδευσή τους έχειγίνει κυρίως από Αμερικάνους Green Berrets, Άγγλους κομάντος, αλλά καιΚινέζους αξιωματικούς των Ειδικών Δυνάμεων. Έχουν διεξαγάγει κοινέςασκήσεις με Ρώσους Αλεξιπτωτιστές και με χώρες της Βαλκανικής,(Βουλγαρία, Σερβία, Ρουμανία). Υπάρχει στενή συνεργασία με τις τουρκικέςΕιδικές Δυνάμεις. Οι "Λύκοι", απέκτησαν πολεμική εμπειρία στις συμπλοκέςτους με Αλβανούς παρακρατικούς το 2001 και με την συμμετοχη υπό την 4η

Μεραρχία Πεζικού των ΗΠΑ στις πολεμικές επιχειρήσεις στο Ιράκ, τονΙούνιο του 2003. Οι αποστολές που τους ανατέθηκαν ήταν στα πλαίσιαεπιχειρήσεων Υποστήριξης της Ειρήνης σύμφωνα με το δόγμα του ΝΑΤΟ,ευελπιστώντας στην σύντομη ένταξή τους στη συμμαχία.

37

4. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η ΠΓΔΜ διανύει μια περίοδο σχετικής σταθερότητας μετά

τις εθνοτικές ένοπλες συγκρούσεις του 2001 (εφαρμογή της

συμφωνίας της Αχρίδας), χωρίς ωστόσο να λείπουν κατά

περιόδους διαμάχες με την αλβανική μειονότητα. Η χώρα

ελπίζει σε ένταξη στο ΝΑΤΟ, ενώ οραματίζεται και την είσοδο

της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ορισμένα ασφαλή συμπεράσματα από

τις σχέσεις των 2 χωρών έχουν ως εξής22:

Η δημιουργία ανεξάρτητου κράτους με το όνομα Μακεδονία

θεωρήθηκε από την Ελλάδα απειλή23 κατά της εδαφικής

ακεραιότητας, της εθνικής ταυτότητας και πολιτιστικής

22 Σωτήρης Βαλντεν «Μακεδονικό και Βαλκάνια 1991 - 1994» εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ1994 σ.14923 Γιάννης Βαληνάκης – Σωτήρης Νταλης « Το ζήτημα των Σκοπίων», ΕλληνικόΊδρυμα Ευρωπαϊκής και εξωτερικής πολιτικής, Έκδοση, Αθηνά 1996 σ.108

38

κληρονομιάς. Η οικειοποίηση ιστορίας, μνημείων, συμβόλων,

προσωπικοτήτων του ελληνισμού δυσχεραίνει τις σχέσεις των 2

λαών. Εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί η χρήση των συμβόλων και

θα συμβάλει σταδιακά στην νομιμοποίηση αυτής της υφαρπαγής.

Στην συνέχεια θα διεκδικήσουν αρχαιότητες που βρίσκονται

στην Μακεδονία και παράλληλα θα απαγορεύσουν προϊόντα που

έχουν προέλευση ελληνική (μακεδονικό κρασί , τυρί…).

Η ΕΕΠ στερείται στρατηγικής. δεν δρούσε, αντιδρούσε στο

σκοπιανό. Μια πολιτική που κυριαρχείται από κριτήρια

κατανάλωσης και δημαγωγίας, μια πολιτική ηγεσία ατελέσφορη

και ανίκανη και ένας λαός απληροφόρητος και

παραπληροφορημένος. Το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης

οφείλεται στους αδέξιους πολιτικούς ελιγμούς αλλά και στην

απαξίωση του πνευματικού μας κόσμου. Όπως υπογραμμίζει ο

καθηγητής Βερέμης «αν η πτώση της κυβέρνησης αξίζει οποιοδήποτε τίμημα

ή η διατήρηση της εξουσίας οποιοδήποτε κόστος, τότε το σύνολο του πολικού

κόσμου, επέλεξε ήδη, η γειτονική χώρα να ονομαστεί Μακεδονία24».

Χρειάζεται επαναπροσδιορισμός της εξωτερικής μας πολιτικής

αλλά πάνω απ’ όλα προσδιορισμό πολιτικής.

Η Ελλάδα με την δημιουργία της ΠΓΔΜ απέκτησε ένα ζωτικό

χώρο για μια επιχειρηματική προσέγγιση. Το εμπάργκο ανέκοψε

τις οικονομικές σχέσεις των 2 χωρών, προκάλεσε μεγάλο κόστος

στην ΠΓΔΜ, αλλά και στην Ελλάδα ( μείωση τουρισμού, στο

εμπόριο, απώλεια θέσεων εργασίας στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης

και σε ορισμένες πόλεις της βορείου Ελλάδος). Προκειμένου ν΄

αποφύγει την πολιτική της απομόνωση αναγκάστηκε να στραφεί

προς άλλους εταίρους(Βουλγαρία, Τουρκία ). Οι ελληνικές

24 Θάνος Βερέμης «Βαλκάνια από τον 19ο ως τον 21ο αιώνα – Δόμηση και αποδόμησηκρατών », εκδόσεις Πατάκη, τρίτη έκδοση 2005 σ.148.

39

επιχειρήσεις, αναπτύσσονται και διευρύνονται συνεχώς 25. Ο

εκσυγχρονισμός της ΠΓΔΜ θα επιφέρει μια απειλή (οι εισαγωγές

προς την Ελλάδα θ’ αυξηθούν δεδομένου το χαμηλό κόστος

εργασίας), αλλά εκτιμάται ότι θα είναι μικρή. Είναι λάθος να

νομίζουμε ότι στην Ελλάδα στέρησαν θέσεις εργασίας, απλά δεν

ήταν βιώσιμες. Συνεπώς η οικονομική συνεργασία μεταξύ των 2

χωρών θα ήταν μια σοβαρή συνιστώσα για ένα όραμα δέσμευσης

κοινών στόχων προκειμένου να οδηγηθεί στην ευρωπαϊκή της

ολοκλήρωση.

Η αδράνεια της Ευρωπαϊκής Ενώσεως για απονομή βιώσιμων

λύσεων συντηρούν ένα κλίμα απαισιοδοξίας. Οι κυβερνήσεις και

οι λαοί δεν κατανόησαν τα ελληνικά επιχειρήματα είτε λογω

έλλειψης γνώσεων ιστορίας, είτε εξυπηρετώντας δικά τους

συμφέροντα και γεωστρατηγικες επιδιώξεις

στην περιοχή. Τα επιχειρήματα μπορεί να

είναι σαθρά αλλά τα δέχονται δεκάδες κράτη.

Τέλος η έλλειψη εμπιστοσύνης ανάμεσα στις 2

πλευρές δεν επιτρέπει τη σύγκληση.

Ο αλυτρωτισμός τους στηρίζεται στο

όνομα Μακεδονία. Συμφέρων τους είναι να διατηρούν μια

ανθελληνική προπαγάνδα ώστε να δικαιολογούν την κρατική τους

υπόσταση Δεν έχει σημασία το πόσο το πιστεύουν οι σκοπιανοί.

Αν το απαρνηθούν τότε πρεπει να δεχτούν ότι αποτελούν

περιοχή Αλβανών και Βουλγάρων. Την ύπαρξη του επισημαίνει

προς πάσα κατεύθυνση ο Γκλιγκόροφ26 : καταρρέουμε αν μας

25 ΙΔΡΥΜΑ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ «Αθήνα Σκόπια η επτάχρονη συμβίωση»εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2003.26 Ο Κίρο Γκλιγκόροφ (1917 – 2012). Υπήρξε ο ιδρυτής του κράτουςτης «Δημοκρατίας της Μακεδονίας», όπως κατοχυρώθηκε συνταγματικά ή της ΠρώηνΓιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (FYROM), ονομασία με την

40

αφαιρέσετε το όνομα αυτό. Θα μας καταπιούν οι σέρβοι, θα μας διαμελίσουν οι

βούλγαροι και οι αλβανοί. Αν σας συμφέρει η ύπαρξή μας βοηθήστε μας. Σε

τελική ανάλυση οι σχέσεις των 2 κρατών είναι μια δύσκολη

υπόθεση και μια ιδιαίτερα πολύπλοκη διαδικασία. Το κράτος

των Σκοπίων μπορεί να είναι μικρό αλλά μπορεί να αποδειχτεί

καταστροφικό. Τέλος η λύση του προβλήματος πρεπει να είναι

δίκαιη και έντιμη να μην έχει νικητές και ηττημένους, με

μόνη επιδίωξη την ειρήνη και την παραγωγική συνεργασία.

Η πολυπολιτισμικοτητα έχει δημιουργήσει μια εύθραυστη

πολιτική, οικονομική και κοινωνικη ισορροπία. Η εμφάνιση

διασπαστικών τάσεων από την αλβανική μειονότητα είναι ο

κύριος φόβος των Σκοπίων. Η εθνοτική κρίση που επικρατεί

στην ΠΓΔΜ αποσφραγίζει κάθε προσπάθεια συζήτησης επί

οικονομικών θεμάτων και αποτελεί κυρίαρχο θέμα συζητήσεως

των πολιτικών αναλυτών.

Από τα παραπάνω μπορουμε εύκολα να συμπεράνουμε ότι η

ανάλυση των κοινωνικών οικονομικών και πολιτικών σχέσεων των

δύο κρατών που αναπτύχθηκαν είναι μια ιδιαίτερη πολύπλοκη

διαδικασία. Από την μια πλευρά υπάρχει η τάση για συνεργασία

σε οικονομικό επίπεδο με συνεχείς αυξανόμενους ρυθμούς.

Γνωρίζουν δε, ότι μόνο η Ελλάδα συνδράμει αποφασιστικά στην

οικονομική ανάπτυξη, στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό, στη

συνοχή της πολυεθνικής κοινωνίας του από τα υπόλοιπα

βαλκανικά κράτη27.

οποία έγινε μέλος του Ο.Η.Ε. Εξελέγη πρώτη φορά πρόεδρος της χώρας τονΙανουάριο του 1991 από τη Βουλή και επανεξελέγη το 1994 σε εκλογές πουείχαν διεξαχθεί το ίδιο έτος. Παρέμεινε στο αξίωμα του Προέδρου μέχρι το1999, έχοντας ολοκληρώσει δύο θητείες. Αποχώρησε από το προεδρικό αξίωματης ΠΓΔΜ σε ηλικία 82 ετών.27 Στην έκτακτη επίσκεψη του Ελληνα Υπουργού Εξωτερικών κ. Γ. Παπανδρέουστα Σκόπια στις 6/3/2001επέδωσε γραπτο μηνυμα του Ελληνα πρωθυπουργού κ.Σημίτη στον ομόλογό του της ΠΓΔΜ κ. Γκεοργιεφσκι στο οποίο αναφέρει ότι

41

Από την άλλη υπάρχει η ένταση σχετικά με το όνομα και τις

αλυτρωτικες βλέψεις της. η πολιτική που ακολουθούν, σαφώς

και δεν ανταποκρίνεται στους κανόνες καλής γειτονίας και

παράλληλα, δε βοηθούν στην εξεύρεση οριστικών και

εποικοδομητικών λύσεων στα προβλήματα που ενυπάρχουν μεταξύ

των.

5. Επίλογος

Οι 2 χώρες πρέπει και οφείλουν να συγκλίνουν προς μια

κατεύθυνση κοινής θέλησης για ειρήνη, σταθερότητα και

βιώσιμη ανάπτυξη. Να ορίσουν μια πολιτική και οικονομική

συνεργασία που θα οδηγήσει σε μια αρμονική συνύπαρξη εντος

των ευρωπαϊκών δομών, και σαφως με ευρωπαϊκό προσανατολισμόη Ελλάδα καταδικάζει τις πράξεις βίας που στοχύουν στην αποσταθεροποίησητης περιοχής. (Παντελής Σκλιας « Διεθνής Πολιτική Οικονομία »σ.115)

42

που φυσικά θα αποτρέπει την επιστροφή εθνικιστικών τάσεων

ενώ θα θεμελιώνεται με την οικονομική και πολιτική τους

ταυτοποίηση. Τα προβλήματα της περιοχής μπορούν ν΄

αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά αρκεί η συνεργασία και η

συνετή πολιτική φιλειρηνικών δυνάμεων ν΄ απομακρύνουν κάθε

θύελλα αντίδρασης.

Η μετάβαση της χώρας στο καθεστώς της δημοκρατίας, της

οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας, βασίζεται στον

σχεδιασμό αυτης της πολιτικής. Έχει έρθει η ώρα όπως άλλαξε

το όνομα της η Σοβιετική Ένωση για να ξεφύγει από το

παρελθόν της έτσι και η ΠΓΔΜ να εγκαταλείψει τη σύνδεση με

τον κομμουνιστικό επεκτατισμό αν θέλουμε να τα ονομάζουμε

ανεξάρτητο κράτος . πρέπει και οφείλει ν΄ αντιληφθεί ότι :

κανένας λαός δεν είναι ελεύθερος όταν καταπιέζει κάποιον άλλο λαό. Και

δυστυχώς στον τομέα αυτό έχουν να γίνουν ακόμα πάρα πολλά

βήματα στην ΠΓΔΜ. Ωστόσο αν και αντιμετωπίζει δυσκολίες, το

μέλλον τούς ανήκει.

Ο στρατηγικός στόχος της Ελλάδος στην ΠΓΔΜ, παραμενει η

δημιουργία των προϋποθέσεων για σταθερότητα, συνεργασία,

ανάπτυξη και εκπλήρωση των σχετικών πολιτικών κριτηρίων ώστε

να καταστεί δυνατή η ένταξη τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι μεγάλες δυνάμεις έχουν πολλές δεκαετίες πείρα στο

πώς να χωρίζουν λαούς και έθνη, στο πώς να φροντίζουν να

μπει το αίμα ανάμεσα στους λαούς έτσι που να μοιάζει αδύνατη

κάθε συμβίωση. Το μόνο ασταθές στα βαλκάνια είναι η

σταθερότητα και το μόνο σταθερό η αστάθεια28.

Όμως όλα αυτά συντελέστηκαν και σε ένα κενό. Στο κενό

αντίδρασης σε αυτή την πολιτική. Στηρίχθηκαν και στην28 Τάσος Ηλιαδάκης « Από το Μακεδονικό στη νέα τάξη και στο Σκοπιανό» εκδόσεις Παπαζήση σ.222

43

αδυναμία πολιτικών δυνάμεων κάθε χώρας να προβάλουν ένα

διαφορετικό δρόμο. Να βάλουν φρένο στο μίσος και τα

εθνικιστικά κηρύγματα. Να εξηγήσουν πως δεν μπορεί να

υπάρξει συμφιλίωση, όταν προσέχουμε πιο πολύ τις διαφορές

και λιγότερο τα στοιχεία που μας ενώνουν.

Ευχή των απλών ανθρώπων είναι οι επόμενες σελίδες της

ιστορίας να καλυφτούν με έργα ειρήνης, συνεργασίας και

αμοιβαίας φιλίας. Αρκετό αίμα χύθηκε σε τούτον εδώ τον τόπο.

Φτάνει πια!

Βιβλιογραφία

Σαράντος Ι. Καργάκος «Από το Μακεδονικό στην Εμπλοκή των Σκοπίων»,

Gutenberg, Αθήνα 1992.

Παντελής Σκλιας « Διεθνής Πολιτική Οικονομία » εκδόσεις Παπαζήση,

Αθήνα 2001

Τάσος Ηλιαδάκης « Από το Μακεδονικό στη νέα τάξη και στο Σκοπιανό»

εκδόσεις Παπαζήση.

Ιωάννης Κολιοπουλος – Κων/νος Χαντζηκωνσταντίνου – Βασίλης

Γούναρης « Η Διασυνοριακή Συνεργασία Ελλάδος – ΠΓΔΜ ως ζητούμενο»

εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσ/νικη 2008.

Σωτήρης Βαλντεν «Μακεδονικό και Βαλκάνια 1991 - 1994» εκδόσεις

ΘΕΜΕΛΙΟ 1994.

Θάνος Βερέμης «Βαλκάνια από τον 19ο ως τον 21ο αιώνα – Δόμηση και

αποδόμηση κρατών », εκδόσεις Πατάκη, τρίτη έκδοση 2005.

Γιάννης Βαληνάκης – Σωτήρης Νταλης « Το ζήτημα των Σκοπίων»,

Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και εξωτερικής πολιτικής, Έκδοση,

Αθηνά 1996.

ΓΕΣ/Τμήμα Ενημέρωσης Τύπου « Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις στην

Υπηρεσία της Ειρήνης », Ιούνιος 2009.

ΕΠΥΕΘΑ «Ευρωπαϊκοί ασφάλεια – Διεθνείς Οργανισμοί», Αθήνα 1999.

44

ΓΕΣ/ΔΙΣ «Η Γεωστρατηγική της Ανατολικής Μεσογείου κατά τον 20ο αιώνα»,

Αθήνα 2001.

Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών « Μακεδονισμός ο ιμπεριαλισμός των

Σκοπίων 1944 – 2006 » εκδόσεις ΕΦΕΣΟΣ 2007

ΙΔΡΥΜΑ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ «Αθήνα Σκόπια η επτάχρονη

συμβίωση» εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2003

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ (ΙΣΤΑΜΕ)

«Παρατηρητήριο Βαλκανίων FYROM» Αθήνα Φεβ. 2000.

Γραφείο Συνδέσμου (Οικονομικών Και Εμπορικών Υποθέσεων) στα

Σκόπια, Ετήσια Έκθεση 2011 για την Οικονομία της ΠΓΔΜ και

τις Διμερείς Οικονομικές Σχέσεις της με την Ελλάδα Ιούνιος

2012.

ΝΑΤΟ Handbook (2006), Published by NATO Public Diplomacy

Division σελ 153.

http://www.macedonians.com.au/forum/showthread.php/11609-

The-Superior-Skopjan-Army Skopje requests NATO .

http://www.coe.int/t/e/legal_affairs/legal_cooperation/

police_and_internal_security/OHRID%20Agreement

%2013august2001.asp

45