İş Dünyasında İnovasyon Çağı

8 EKONOMİK FORUM l Kasım 2012

Günümüz koşullarında inovasyon rekabetin en önemli öğelerinden biri haline geldi. Bir ülkenin küreselleşmedeki hızlı değişime ayak uydurabilmesi

sürdürülebilir bir ekonomik büyüme ve bunun gerçekleştirilebilmesi için ise rekabet edebilirlik önem kazanıyor. Rekabet edebilirlik de günümüz

koşullarında Ar-Ge ve inovasyondaki gelişime bağımlı.

İş dünyasında inovasyon çağı

İ novasyon uygarlık tarihiyle yaşıt, eski bir kavram.

Para, matbaa, otomobil, uçak, antibiyotikler, te-

lefon, televizyon, bilgisayar, cep telefonu,

internet, e-mail gibi hayatımızın ol-

mazsa olmazı haline gelen inovasyonlar gö-

rüyoruz. Ancak inovasyon hiçbir dönemde

günümüzdeki kadar gündemde olmamıştı.

Günümüzde inovasyon sürdürülebilir ve

kârlı büyümenin tek yolu olarak değerlendirili-

yor. IBM’in dünya çapında yürüttüğü araştırmaya

göre, CEO’lar açısından inovasyon en önemli ko-

nuların başında geliyor. Global McKinsey araştırması-

na katılan 3 bin 470 üst düzey yönetici de bugünün iş dünyasında değişime etki eden

en önemli faktörün inovasyon olduğu görüşünde.

PricewaterhouseCooper’ın yaptığı “Trendsetter” araştırması sonuçlarına göre de

Amerika’nın en hızlı büyüyen özel şirketlerinin üçte ikisinin CEO’ları inovasyonun şirket

çapında en öncelikli iş bulunduğunu ve iş sonuçları üzerinde önemli etkisinin olduğunu

belirtiyor. Peki, inovasyon neden günümüzde bu kadar önem kazandı?

İnovasyon, “Yeni fikirleri kullanarak

veya mevcut bilgileri çok farklı yollar-

la uygulayarak ticari bir yarara dönü-

şen önemli değişiklik sağlamak” diye

tanımlanıyor. Bir firma, yıkandığında

buruşmayan bir kumaş geliştirirse

inovasyon yapmış oluyor. Bol ürün

veren, hastalıklara karşı dayanıklı, daha

iri ürün veren yetiştirilmesi için patates to-

humlarının geliştirilmesi de inovasyon kabul

ediliyor.

Bir şirket için inovasyon, artan satışlarla ve pa-

zar payıyla, geliştirilmiş ve iyileştirilmiş dayanıklı

performansıyla, portföyündeki yeni ürünlerin sayı-

sıyla kazancın artması; yeni ürünlerin pazara çıkma

sürelerindeki kısalma, artan üretkenlik, dağıtım sü-

resinin azalması, kaynakların ve zamanın daha iyi

kullanılmasıyla maliyetlerin azalması anlamına gelir.

KAPAK

Kasım 2012 k EKONOMİK FORUM 9

şirketin tüm fonksiyonlarının geliştirilmesini

sağlamak anlamında kullanılıyor.

Geçmişte inovasyon bir dâhinin bir şey icat

etmesi olarak görülürken aynı zamanda parlak

zekâlı birine, biraz tesadüflere, biraz da şansa bağ-

lıydı. Bugünün iş dünyasında inovasyon bir kerelik

değil, tekrarlanabilir, sistemleştirilebilir ve

şirketin yapısında yerleştirilebilir bir

süreç. Bu nedenle şirketler tarafın-

dan öğrenilebiliyor ve şirketler bu

öğrenme sürecine önem veriyor.

Yine günümüzde politika yapıcılar ülkelerinin gelişmişlik düzeyini sürdürülebilir kılma

ve geleceğe taşıma adına inovasyona önem verme gerekliliği duyuyor. Politika belirleyici-

lere, ülkelerinin inovasyon düzeyini artırmaya yönelik stratejiler saptamada bir yol haritası

oluşturulmada yardımcı olma amacıyla, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi’nden Yrd.

Doç. Dr. Esma Nur Çinicioğlu, Doğuş Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mü-

hendisliği Bölümü’nden Doç. Dr. Şule Önsel Ekinci ile Prof. Dr. Füsun Ülengin ve Sabancı

Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi’nden Prof. Dr. Gündüz Ulusoy’un, “Ül-

kelerin İnovasyon Ortamının Geliştirilmesine Yönelik Yol Haritası Önerileri: Türkiye Örneği”

başlıklı ortak çalışmalarını TOBB Ekonomik Forum Dergisi’nde yayımlıyoruz.

Kümeleme ve Bayes ağlarına dayalı bir bütünleşik karar destek sistemiyle 148 ülke-

nin inovasyon performans düzeyleri açısından ayrıntılı bir irdeleme gerçekleştirilmesi

amacıyla yapılan araştırmanın birinci aşamasında, Dünya

Ekonomik Forumu tarafından her yıl yayımlanan Küresel

Rekabetçilik Endeksi’nin 12 bileşenine göre, 148 ülkenin

son üç yılda aldıkları değerlerin ortalamasının saptanıp

kümeleme analizi gerçekleştirilerek söz konusu ülkelerin

rekabetçilik açısından hangi kümeye girdiği belirleniyor.

İkinci aşamada ise WinMine paket programıyla bir Bayes

ağı oluşturulup, sonuçlar Netica paket programına aktarı-

larak çeşitli senaryo analizleri ve bunların neticesinde poli-

tika önerileri gerçekleştiriliyor.

İNOVASYONDA KÜRESELLEŞMENİN ETKİSİ

İnovasyonun bu kadar önem kazan-

masının temel nedeni küreselleşme.

Günümüzde gelişen teknolojiler me-

safeyi anlamsız hale getirdi. Bilgiye

ulaşım kolaylaştı, kullanımı serbest-

leşti. Küreselleşme, yeni pazarlar

ve yeni üretim merkezleri yarattı.

Başta Çin ve Hindistan olmak

üzere, Asya ülkeleri üretim ve hizmet

merkezleri olarak ortaya çıktı. Bu ülkeler giderek ken-

dileri için uygun görülen düşük katma değerli işler

tanımının dışına çıkmaya ve kendi markalarını yarat-

maya başladı. Yani, artık dünyanın herhangi bir ye-

rindeki herhangi bir insan, istediği ürün ve hizmete

istediği zaman ulaşabiliyor. Üstelik hepsinin kalitesi

de belirli bir standardın üzerinde. Maliyet ekseninde

rekabet, yani daha düşük fiyatta üretim yarışı ise if-

lastan başka bir şey getirmez oldu. Çin ve Hindistan

bile günümüzde bu rekabetin sürdürülebilir olma-

dığını kavradı.

Herkesin aynı ürünler, aynı hiz-

metle ve giderek azalan kârlılıkla kı-

yasıya rekabet ettiği bir piyasadan

çıkışın tek yolu sürekli fark yaratma

yeteneğine kavuşabilmek. Şirketler

ya hiç yapılmamış olanı yapacak ya

da yok olacak. Firmadan firmaya

farklılık göstermekle birlikte ino-

vasyon sürecinin karakteristiklerini

göstermesi açısından inovasyon

seviyelerini şöyle özetleyebiliriz.

TEKNOLOJİK İNOVASYON: Tekno-

lojik ürün ve süreç inovasyonunu

kapsar. Burada ürün, hem fiziksel

ürün hem de hizmeti ifade ediyor.

SUNUMSAL İNOVASYON: Yeni tasarım ve pazarlama

yöntemlerinin geliştirilmesi veya uyarlanmasıyla re-

kabet gücünün artırılması.

ORGANİZASYONEL İNOVASYON: Yeni çalışma ve iş

yapış yöntemlerinin geliştirilmesi veya uyarlanarak

kullanılmasıyla bir firmanın rekabet gücünün yük-

selmesini ifade eder.

FİNANSAL VE EKONOMİK İNOVASYON: Finansal ve di-

ğer pazarlarda yatırım fırsatı yakalamak ve kredilere

erişim fırsatı elde ederek kârlılığı artıracak ve mali-

yetleri düşürecek yeni metotlar bulmak.

YÖNETİM SEVİYESİNDE İNOVASYON: Rasyonalizasyo-

nu ve optimizasyonu sağlayacak kararları almak ve

Prof. Dr. Füsun ÜLENGİNDoğuş Üni. Müh. Fak., Endüstri Müh. Doç Dr. Şule ÖNSEL EKİNCİDoğuş Üni. Müh. Fak., Endüstri Müh.

Prof. Dr. Gündüz ULUSOYSabancı Üni. Müh. ve Doğa Bil. Fak. Yrd. Doç. Dr. Esma Nur ÇİNİCİOĞLUİstanbul Üni. İşletme Fak.

A vrupa Birliği’nin (AB) üye ülkeler arasındaki bölgesel gelişmişlik farklarını

azaltmak için uyguladığı 2007-2013 uyum politikasında özellikle Ar-Ge ve

inovasyona önem veriliyor. Dünyada 2008’den bu yana süren ekonomik kriz

sonrasında AB “Avrupa 2020” strateji belgesi hazırlandı. Söz konusu belgede

bilgi ve yeniliğe dayalı “Akıllı Büyüme”, kaynakların daha verimli kullanılmasını içeren “Sür-

dürülebilir Büyüme” ile ekonomik ve sosyal anlamda bütünleşmeyi sağlayacak “Katılımcı

Büyüme” olmak üzere üç temel öncelik belirlendi (Şen, 2012).

Türkiye’de ise “Rekabet Edebilirlik” kavramı 2007-2013 dönemini kapsayan Dokuzun-

cu Kalkınma Planı’nın temel unsurlarından biri oldu

ve rekabetçiliği sağlamadaki temel kriterlerden

birinin Ar-Ge ve yenilikçiliğin geliştirilmesi olduğu

vurgulandı. Türkiye’de 2007’de “Bölgesel Rekabet

Edebilirlik“ operasyonel programı uygulanmaya

başlandı. Operasyonel program geçtiğimiz yıllarda

AB’nin 2020 Stratejisi’ni daha iyi yansıtacak şekilde

gözden geçirildi (Bonilla, 2012). Özellikle AB’ye üye-


KAPAK

yol haritası

İnovasyonu geliştirmeye yönelik

Karmaşık, çok boyutlu ve çok aktörlü bir süreç olan inovasyona doğrusal bakış günümüzde yerini tüm aktörler arasındaki karşılıklı ilişkilere dayalı dinamik bir yaklaşıma bıraktı. Bilim, teknoloji, iş gücü, makroekonomi, eğitim gibi bir ülkenin rekabet düzeyini belirleyen faktörler arasındaki çok boyutlu

etkileşimin inovasyon sürecini nasıl etkilediğinin irdelenmesi inovasyona yönelik iyileştirme çalışmalarında yol gösterici oluyor.

çekleştirilen çeşitli duyarlılık analizle-

riyle sonuçlar yorumlanıyor. Böylece,

farklı ülke gruplarında inovasyon se-

viyelerini artırmak için yol haritaları

sağlanıyor. Son olarak, çıkarımlar ve

önerilere yer veriliyor.

ÜLKELERIN KÜRESEL REKABETÇİLİĞİ

Ulusal rekabetçiliğin ölçülebil-

mesi için WEF ve Yönetim Geliştirme

Enstitüsü (Institute for Management

Development/IMD) gibi kuruluşlar

büyük çaba gösteriyor. Söz konusu

iki kuruluş, yüzlerce nesnel ve öznel

göstergeyi, dünya ülkelerinin yarattı-

ğı refahı ölçmek için uygulamakta ve sonuçta ulusal rekabetçilik sıralamalarını yayınla-

maktadır. IMD Dünya Rekabetçilik yıllığı 59 ülkeyi, 329 kriteri temel alarak 1989 yılından

beri değerlendiriyor (IMD, 2012). WEF, 2005 yılından beri, yüzden fazla ülke için yüzden

fazla kriter kullanarak KRE hazırlıyor. Bu sıralamalar politika yapıcı ve diğer ilgilenen ku-

ruluşların ülkelerinin rekabetçilik başarılarını küresel bir içerikte değerlendirebilmeleri

için bir ölçek sunuyor (Sala-i Martin vd., 2012). Daha geniş bir ülke yelpazesini içinde

barındırması açısından KRE birçok ülke tarafından, rekabetçiliği tanımlamak ve ülkelerin

rekabetçilik gücünün ölçülmesi için kabul edilebilir bir yöntem olarak görülüyor. Bu en-

deks temel alınarak her yıl düzenli olarak yayımlanan Küresel Rekabetçilik Endeksi ile WEF,

ülkelerin rekabetçiliğini hesaplıyor, kamu ve özel kuruluşları da içeren tüm paydaşlara

veri kaynağı sağlıyor. Böylece bahsi geçen bu paydaşlar, rekabetçilik seviyesinin daha

yukarıya taşınması için gerekli politikaları geliştirebiliyor (WEF, 2012). Bu nedenle, bu ça-

lışmada, ülkelerin rekabetçilik seviyesinin analiz edilmesinde KRE kullanıldı. KRE oldukça

kapsamlı, ülkelerin rekabetçiliği konusunda birçok bileşeni analiz eden bir yapıya sahip.

Her bir bileşen, rekabetçilik olarak anılan karmaşık kavramın bir boyutunu yansıtıyor. Bile-

şenler rekabetçiliğin dayandığı 12 adet bileşenin (pillar) neler olduğunu ve bu bağlamda

özelliklerini tanımlıyor. WEF, ülkelerin kalkınmışlık düzeylerini, Temel Gereklilikler; Verimli-

lik sürecinde olması ve 2020 yılında

dünyanın ilk 10 ekonomisi arasında

yer almayı hedeflemesi nedeniyle

Türkiye’nin Ar-Ge ve inovasyona bü-

yük ölçüde önem vermesi gerekiyor

(Şen, 2012).

AB üye ülkeleri 25 gösterge içeri-

sindeki inovasyon performanslarına

dayanan dört ülke grubuna ayrılı-

yor. Danimarka, Finlandiya, Almanya

ve İsveç üye ülke ortalamasının çok

üzerinde olan inovasyon perfor-

manslarıyla inovasyon lider ülkeler.

Avusturya, Belçika, Kıbrıs Rum Kesi-

mi, Estonya, Fransa, İrlanda, Lüksem-

burg, Hollanda, Slovenya ve İngiltere

üye ülke ortalamasına yakın performanslarıyla, ino-

vasyon takipçisi ülkeler. Çek Cumhuriyeti, Yuna-

nistan, Macaristan, İtalya, Malta, Polonya, Portekiz,

Slovakya ve İspanya ise üye ülke ortalamasının al-

tındaki performanslarıyla iddiasız yenilikçi ülkeler.

Bu çalışma kapsamında gerçekleştirilen yayın

taraması, şu ana kadar yapılmış olan araştırmaların

daha çok, incelenen herhangi bir ülkenin güncel

durumunu sorgulamakta ve inovasyon perfor-

mansını etkileyen faktörleri ön plana çıkarmakta

olduğunu gösteriyor. Daha önce yapılan diğer ça-

lışmalar, bir ülkenin rekabetçiliğiyle inovasyon per-

formansı arasında önemli ilişki olduğunu kabul

ediyordu. Bu nedenle, bu tür çalışmaların devamı,

ülkelerin inovasyon performansı ile rekabetçiliğin

hangi aşamasında olduğu ilişkisini açıklayacak,

ülkelerin odaklanması gereken temel itici güçleri

belirleyecek, bu sayede politika yapıcılara ülkelerin

inovasyon performanslarını artırmak için farklı re-

kabetçilik göstergelerinden hangilerinde gelişme

gerçekleştirmeleri gerektiğine ilişkin bir yol haritası

çizecek nitelikte olmalı. Dolayısıyla bu çalışmada,

ülkelerin inovasyon performansını etkileyen temel

rekabetçilik etkenlerinin anlaşılması hedeflendi.

İkinci bölümde, ülkelerin göreceli rekabet düzey-

lerini belirlemek için kullanılan, Dünya Ekonomik

Forumu’nun (World Economic Forum/WEF) (2005-

2012) Küresel Rekabetçilik Endeksi (KRE) ve çalışma

için bu endeksin seçilme nedenlerine ilişkin bilgi

veriliyor. Üçüncü bölümde kümeleme analizi ve

Bayes ağlarına dayanan yöntemin çatısı sunuluyor.

Dördüncü bölümde ise belirli bir kümeye dâhil

olan bir ülkenin inovasyon yeteneğini geliştirmek

için farklı politikaların etkisini görmek amacıyla ger-


KAPAK

ŞEKİL I: WEF Rekabetçilik Modeli (WEF Küresel Rekabetçilik Raporu, 2012-2013)

TEMEL GEREKLİLİKLER◆ Kurumsal Yapı◆ Altyapı◆ Makroekonomik İstikrar◆ Sağlık ve İlköğretim

Üretim Faktörleri Grubu

VERİMLİLİK ARTIRICILAR◆ Yükseköğretim ve İşbaşında Eğitim◆ Ürün Piyasalarının Etkinliği◆ Emek Piyasalarının Etkinliği◆ Finansal Piyasaların Gelişmişliği◆ Teknolojik Altyapı◆ Pazar Büyüklüğü

Verimlilik Grubu

İNOVASYON VE ÇEŞİTLİLİK FAKTÖRLERİ◆ İş Dünyasının Gelişmişlik Düzeyi◆ İnovasyon ve Çeşitlilik Faktörleri

İnovasyon Grubu

ÜFG

m

VG

İnG

lik Artırıcılar; İnovasyon ve Çeşitlilik Faktörleri olarak üç kategoriye ayırıyor. Bu kategoriler

ve rekabet gücüne dair bileşenler arasındaki ilişki, şekil I’de görülüyor.

Her ne kadar rekabetçiliğin 12 bileşeni ayrı ayrı analiz edilmiş olsa da, birbirlerinden

bağımsız olmayıp birbirlerini destekler niteliktedir (Sala-i Martin vd., 2011). Bir alandaki

zayıflık, diğer alanlara da olumsuz etki edebilir. Örneğin, güçlü bir inovasyon kapasitesi

(12. bileşen) ancak sağlıklı, iyi eğitilmiş ve hazırlanmış iş gücüyle sağlanabilir (4. ve 5.

bileşenler).

KRE oluşturulurken, kategorilerin ağırlıkları ülkelerin gelişmişlik seviyelerine göre

belirlenir (Sala-i Martin vd., 2008). Gelişmişliğin üç aşaması ve bu üç aşama arasında

iki geçiş aşaması olmak üzere ülkeler beş gruba ayrılıyor. Bu aşamalar kişi başına GSYİH

miktarlarına dayanıyor. Kişi başına GSYİH değeri 2000 dolardan az olan ülkeler üretim

faktörleri odaklı 1. aşama ülkeler; 2000-3000 dolar arasındakiler 1. aşamadan 2. aşama-

ya geçiş ülkeleri; 3000-9000 dolar arasındakiler verimlilik odaklı 2. aşama ülkeleri; 9000-

17000 dolar arasındakiler 2. aşamadan 3. aşamaya geçiş ülkeleri ve son olarak 17 bin

dolardan daha yüksek gelire sahip olanlar inovasyon odaklı ülkeler olarak tanımlanıyor

(WEF Küresel Rekabetçilik Raporu, 2012-2013). Oysa bu şekilde salt kişi başına düşen

milli gelir seviyesine göre bir ayrıştırmaya gitmek, özellikle inovasyon açısından geliş-

tirilmesi gereken ana etmenleri belirlemede yetersiz kalabiliyor. WEF’in bu yaklaşımına

göre en yüksek kalkınmışlık aşamasında olduğu kabul edilen ülkeler arasında, salt pet-

rol vb yer altı zenginlikleri nedeniyle bu gruba girmiş ülkeler olduğu da unutulmamalı.

Bu nedenle bu çalışmada, ayrıntıları (Çinicioğlu vd., 2013) verildiği şekilde, kişi başına

GSYİH yerine, WEF endeksinin hesabında kullanılan 22 bileşen/alt bileşen kullanılarak

kümeleme analizine gidildi.

KULLANILAN YÖNTEMİnovasyon, karmaşık, çok boyutlu ve çok aktörlü

bir süreçtir. İnovasyona doğrusal bakış günümüzde

yerini tüm aktörler arasındaki karşılıklı ilişkilere da-

yalı dinamik bir yaklaşıma bıraktı. Bilim, teknoloji,

iş gücü, makroekonomi, eğitim gibi bir ülkenin

rekabet düzeyini belirleyen faktörler arasındaki

çok boyutlu etkileşimin inovasyona sürecini nasıl

etkilediğinin irdelenmesi inovasyona yönelik iyi-

leştirme çalışmalarında önemli ölçüde yol gösterici

olacaktır. Dolayısıyla bu çalışmada, inovasyon düze-

yini belirlemede bir ülkenin rekabet düzeyini belir-

leyen faktörlerden hangilerinin, ne ölçüde önemli

olduğunun saptanması ve bir yol haritası çizilmesi

amacıyla Bayes ağları temelli bir karar destek siste-

mi geliştirildi.

Çalışmada WEF’in son üç yılına ait ülke verileri

kullanıldı. Her yıl bir iki ufak ekleme/çıkarma olsa da

ülkelerin büyük çoğunluğu aynı kalıyor. 2010 yılın-

da 139 olan ülke sayısı, 2011’de 142’ye, 2012’de ise

144’e çıktı ve son üç yılda toplamda 148 ülke ince-

lendi.

Söz konusu bu 148 ülke, çalışmanın ilk aşama-


KAPAK

TABLO I: WEF 2012-2013’te Kullanılan Bileşen ve Alt

Bileşenler (Sala-i Martin vd., 2012)

1A. Kamu Kurumları

1B. Özel Sektör Kuruluşları

2A Ulaştırma Altyapısı

2B Enerji ve Telefon Altyapısı

3 Makroekonomik Ortam

4A Sağlık

4B İlköğretim

5A Eğitime Dair Niceliksel Performans

5B Eğitime Dair Niteliksel Performans

5C İşbaşında Eğitim

6A Rekabet

6B Talep Koşullarının Niteliği

7A İşgücü Pazarının Esnekliği

7B İşgücünün Kapasitesinin Etkin Biçimde Kullanımı

8A Finansal Pazarın Verimliliği

8B Güvenilirlik ve İtimat

9A Teknolojiyi Benimseyebilme

9B Bilişim Teknolojilerinin Kullanımı

10A İç Pazarın Büyüklüğü

10B Dış Pazarın Büyüklüğü

11 İş Dünyasının Gelişmişlik Düzeyi

12 İnovasyon

sında, WEF’in KRE’yi hesaplayabilmek için kullandığı

22 bileşen/altbileşen (Tablo I) temel alınarak, top-

lam beş grup altında kümelendirildi.

Tablo II’de sonuçları verilen kümeleme çalış-

masına göre, 1. gruptaki ülkeler rekabet düzeyi açı-

sından en düşük, 5. gruptaki ülkeler ise en yüksek

performansı sergileyen ülke gruplarıdır. 3. grup ül-

keleri rekabet performansı açısından orta düzey bir

performans sergilerken, 2. ve 4. grup ülkeleri geçiş

ülkeleri olarak tanımlanabilir. Ülkelerin kendi grup-

ları içerisindeki dizilimi alfabetik olarak verildi.

Yapılan kümeleme analizi sonucunda

Türkiye’nin içinde bulunduğu ülke grubu daha

yakından incelendi. Tablo II’de görüldüğü gibi bu

grupta (Yükselenler) BRIC ülkelerinin yanı sıra, En-

donezya ve Meksika gibi güçlü rakipler bulunuyor.

Şekil II’de görüldüğü gibi, Türkiye ile aynı grup-

ta olan Çin ve Endonezya gibi ülkeler sanayilerini

değer zincirinin üst düzeylerine çıkarmak ama-

cıyla araştırma ve teknolojiye büyük yatırım yapı-

yor. 2006’da her iki ülkenin de inovasyon düzeyi

Türkiye’nin üzerinde olmasına karşın, 2006-2012

döneminde inovasyon düzeylerini geliştirme bakı-


KAPAK

TABLO II: Küresel Rekabetçilik Endeksi Bileşenlerine Göre Ülke Kümeleri

ARDILLAR GELİŞENLER YÜKSELENLER TAKİPÇİLER LİDERLER

Angola Arnavutluk Azerbaycan Arjantin ABDBangladeş Cezayir Brezilya Bahreyn AlmanyaBenin Ermenistan Brunei Sultanlığı Barbados AvustralyaBotsvana Belize Çin BAE AvusturyaBurkina Faso Bolivya El Salvador Çek Cumhuriyeti BelçikaBurundi Bosna-Hersek Endonezya Estonya DanimarkaÇad Bulgaristan Fas GKRC FransaEtiyopya Cape Verde Filipinler Güney Kore FinlandiyaFildişi Sahili Dominik Cum. Guatemala Şili HollandaGabon Ekvador Güney Afrika Hırvatistan Hong KongGambiya Gürcistan Kolombiya İzlanda İsveçGine Guyana Kosta Rika İrlanda İsviçreGuinea Jamaika Mısır İsrail İngiltereHaiti Kırgızistan Honduras İtalya JaponyaKamboçya Lübnan Hindistan Karadağ KanadaKamerun Libya İran İslam Cum. Letonya LüksemburgLesotho Makedonya Ürdün Litvanya NorveçLiberya Moldova Kazakistan Macaristan SingapurMadagaskar Moğolistan Kuveyt Malezya TayvanMalavi Nikaragua Mauritius Malta Yeni ZelandaMali Paraguay Meksika PolonyaMoritanya Romanya Panama PortekizMozambik Sırbistan Peru Porto RikoNamibya Surinam Sri Lanka KatarNepal Suriye Tayland Rusya FederasyonuNijerya Tacikistan Trinidad ve Tobago SlovakyaPakistan Venezuela Tunus SlovenyaRuanda Türkiye SeyşellerSenegal Vietnam Suudi ArabistanSierra Leone UmmanSvaziland UkraynaTanzanya UruguayDoğu Timor YunanistanUgandaYemenZambiyaZimbabve

Güney Afrika

Hindistan

Tayland

Brezilya Endonezya Çin

Türkiye

Vietnam Meksika

PanamaMısır

El Salvador Guatemala

4,1

0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 1,05 1,10 1,15 1,20

3,9

3,7

3,5

3,3

2006

İNO

VASY

ON

DEĞ

ERI

İNOVASYON DÜZEYİNDEKİ GELİŞİM 2006 2012

3,1

2,9

2,7

2,5

ŞEKİL II: Yükselen ülkelerin 2006-2012 döneminde inovasyon alanındaki gelişimleri

mından Türkiye’den çok daha fazla ilerleme

kaydettikleri görülüyor. Öte yandan, Meksika

ve Panama’nın 2006’da inovasyon değerleri

Türkiye’nin altında kalmakla birlikte 2006-

2012 döneminde inovasyon düzeyinde

Türkiye’den daha büyük atılımlar yaptıkları

gözleniyor. Tüm bu bulgulardan hareketle,

Türkiye’nin içinde yer aldığı grubun inovas-

yon konusunda, BRIC ülkeleri dâhil, oldukça

önemli rakipleri barındırdığı açık. Dolayısıyla

Türkiye’nin bu grupta sıçrama yapması için

Ar-Ge ve inovasyonda daha yoğun bir çaba

içine girmesi ve daha çok kaynak ayırması

gerekiyor.

Ülkelerin gruplanmasından sonra çalış-

manın ikinci aşamasında, 148 ülkenin verilerinin 21 bileşen/alt bileşen açısından birbirleri

ile olan koşullu olasılık ilişkileri analiz edilerek bir ağ yapısı (Bayes ağı) ortaya kondu (Şekil

III). Bu yapıyı kurmaktaki amaç, karar vericilere ülkelerinin inovasyon düzeylerini artırmak

için neler yapılabileceğine dair bir yol haritası çıkarmaktı. Her ülkeyi içinde bulunduğu

ülke grubu temelinde değerlendirebilmek için 22. değişken olarak da ülke grubu değiş-

keni eklendi.

Çalışmanın üçüncü aşamasında ise

karmaşık bir ilişkiler bütününe sahip olan

Bayes ağ yapısını incelemek için çeşitli

duyarlılık analizleri yapıldı.

ÜLKELERİN İNOVASYONUNUN GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK YOL HARİTASININ ANA UNSURLARI İÇİN ÖNERİLER

Araştırmanın sonuçlarına göre, “İş

Dünyasının Gelişmişlik Düzeyi”, “İşbaşın-

da Eğitim”, “Talep Koşullarının Niteliği”, “İş-

gücü Kapasitesinin Etkin Kullanımı”, “Tek-

nolojiyi Benimseyebilme” ve “Ulaştırma

Altyapısı” içinde bulundukları kümeden

bağımsız olarak her ülkenin inovasyon düzeyini be-

lirlemede temel etkenler olmakla birlikte Tablo III’te

de görüldüğü gibi, ülkelerin rekabetçilikte içinde

bulundukları kümeye bağlı olarak, belirli ana unsur-

lara verecekleri göreli önem de değişiyor.

Türkiye’nin de içinde olduğu ilk üç ülke gru-


KAPAK

ŞEKİL III: Bayes Ağ Yapısı

İş Başında Eğitim üçüncü sırayı alıyor. Okul eğitimine ilişkin hiçbir göstergenin ilk 10

etken içinde yer almamasına rağmen İşbaşında Eğitim’in üçüncü sırada yer alması eği-

timin bu modalitesinin önemini vurguluyor. Bilgi türetiminde yükselen artış hızı, türe-

tilen bilgi miktarının azalan aralıklarla kendini katladığı bir ortamda insanların okul eği-

timleriyle güncel kalabilmeleri olanaksızdır. Dolayısıyla teknolojinin desteği de alınarak

giderek geliştirilen sürekli eğitim yaygınlaşıyor. Firmaların ve kamunun çalışanlarını

güncel bilgiyle donatabilmeleri işbaşı eğitim programlarıyla mümkün. Temel eğitim-

de eksikleri olan ülkelerin işçi düzeyindeki açıklarını işbaşı eğitimiyle kapatabildikleri

görülüyor (Lewis, 2004).

TALEP KOŞULLARININ NİTELİĞİ: İnovasyonu pazar ve müşteriyle irtibatlandırır. Ticari-

leşme sürecini de içeren inovasyon, pazarla iç içeliği dolayısıyla da müşteriyle iç içeliği

öngörür. Müşteriyle sağlıklı ilişki kurabilmek talebi artırabilmek için gerekli olduğu gibi,

bilinçli bir müşteri kitlesine sahip olup iletişim içinde olmak firmanın yenilikçiliğini olum-

lu yönde geliştirecek geri beslemeleri sağlayabilir.

TEKNOLOJİYİ BENİMSEYEBİLME: Beşinci etken liderler ve takipçiler ülke gruplarında yer

alıyor. En güncel teknolojilerin kullanımı, firmada teknolojinin özümsenmesindeki yet-

kinlik ve nihayet doğrudan yabancı yatırımların önemli bir yeni teknoloji kaynağı olması

bu etkenin boyutlarını oluşturuyor. Sayılan bu boyutların inovasyon üzerindeki etkisi açık.

buna bakıldığında, inovasyon değişkeni üzerine

en çok etkiyi yapan ilk dört etkenin üç grupta da

aynı olduğu görülüyor. Bunlar İş Dünyasının Ge-

lişmişlik Düzeyi, İşgücü Yeteneğinin Etkin Biçim-

de Kullanımı, İşbaşında Eğitim, Talep Koşullarının

Niteliği.

İŞ DÜNYASININ GELİŞMİŞLİK DÜZEYİ: Sadece ilk üç

ülke grubunda değil tüm ülke gruplarında birinci et-

ken olması inovasyon ile olan yakın ilişkisine bağla-

nabilir. Nitekim İş Dünyasının Gelişmişlik Düzeyi’nin

altbileşenlerine baktığımızda pazarlamanın yaygın-

lığı ve gelişmişliği, üretim süreçlerinin gelişmişliği,

rekabet üstünlüğünün doğası gibi inovasyonun

ticarileşmesi aşamasının ve pazardaki başarısının

boyutlarını içerdiği görülüyor. İnovasyon getirile-

rinin ülkenin gelirini ve refahını artırma sürecinde,

iş dünyasının oynaması gereken rolün önemini bir

kere daha vurgulanmış oluyor. Günümüzde geçerli

ekonomik düzende ülke rekabetçiliğinin, büyük

oranda firma rekabetçiliklerinin bütünü olduğu

anımsanırsa bu ilişkinin büyüme ve sürdürülebilirlik

açısından önemi daha iyi anlaşılıyor.

İŞGÜCÜ YETENEĞİNİN ETKİN BİÇİMDE KULLANIMI: İnovasyonun kaynağı insan olduğuna göre ülke-

deki insan kaynağının en etkin biçimde kullanımı-

nın öne çıkması da doğal. Nitekim çalışmada ikinci

önemli etken İşgücü Yeteneğinin Etkin Biçimde

Kullanımı olarak belirlendi. Bu çerçevede üret-

kenliğe dayalı ücret sistemi, yükselmenin anah-

tarının yetkinlik olduğu bir profesyonel yönetim

tarzı, yetenekli kişilerin yurt dışına gitmeye gerek

kalmadan kendi ülkelerinde ilerleme olanağı bula-

bilmeleri ve kadınların iş gücüne yüksek oranlarda

katılabilmelerinin sağlanması ülkenin kendi insa-

nının yeteneklerini en iyi biçimde değerlendirme-

sinin anahtarı oluyor.

İŞBAŞINDA EĞİTİM: İnsana dayalı diğer bir etken


KAPAK

TABLO III: Ülkelerin İnovasyon Düzeyini Belirlemedeki Temel Etkenler

LİDERLER TAKİPÇİLER YÜKSELENLER GELİŞENLER ARDILLAR

İş Dünyasının Gelişmişlik Düzeyi





İşgücü Kapasitesinin Etkin Biçimde Kullanımı



Talep Koşullarının Niteliği


İşbaşında Eğitim İşbaşında Eğitim İşbaşında Eğitim İşbaşında EğitimFinansal Pazarın Verimliliği




Finansal Pazarın Verimliliği

İş Başında Eğitim

Teknolojiyi Benimseyebilme


Ulaştırma Altyapısı Teknolojiyi Benimseyebilme



Ulaştırma AltyapısıTeknolojiyi Benimseyebilme



Ulaştırma AltyapısıFinansal Pazarın Verimliliği


Ulaştırma Altyapısı Ulaştırma Altyapısı

Özel Sektör Kuruluşları





Kamu Kurumları Kamu Kurumları Kamu Kurumları Kamu Kurumları Kamu Kurumları

Rekabet Rekabet Rekabet RekabetGüvenilirlik ve İtimat


KAPAK

FİNANSAL PAZARIN VERİMLİLİĞİ: Üç

ülke grubunda da yer alan Finansal

Pazar Verimliliği’nin boyutları ülkede

finansal hizmetlerin çeşitliliği ve makul

ücretlerle bu hizmetlerin alınabilmesi,

ülkede kredi ve risk sermayesine ula-

şabilmedeki kolaylık ve borsa kanalıyla

firmaların finansal kaynak yaratabil-

meleridir. Kısaca, bu etken inovasyona

finansal kaynak sağlama hizmetlerinin

çeşitliliği ve ulaşılabilirliğini yansıtıyor.

Liderlerde altıncı sırada olan bu etken

takipçilerde ve yükselenlerde yedinci

sırada yer alıyor.

ULAŞTIRMA ALTYAPISI: Liderlerde ye-

dinci sıradaki bu etken; kara, hava ve

deniz taşımacılığı altyapısının (kara yolları, havaalanları ve limanlar) kalitesini sorgulayan

bu etkende hava yoluyla yapılan yolculukların yoğunluğunu da içeriyor. Ulaştırma altya-

pısı insanların hareketliliğini artırıyor, mal ve hizmetlerin pazara güvenli ve zamanında

ulaşımını sağlıyor. Pazarın bütünleşmesi ve büyümesine büyük katkı sağlayan ulaştırma

altyapısı, ayrıca istihdama da katkı sağlıyor. Ulaştırma altyapısı takipçilerde altıncı, yükse-

lenlerde ise beşinci sırada bulunuyor.

ÖZEL SEKTÖR KURULUŞLARI, KAMU KURUMLARI, REKABET: İlk üç ülke grubu için son üç

etken sıralamalarıyla birlikte aynı olduğu gözleniyor. Özel sektör kuruluşlarının iş yapma

biçimlerindeki etik düzeyin ve yöneticilerinin kendi kurullarına, ortaklara ve kamuya karşı

şeffaflık ve hesap verebilirlik düzeylerinin inovasyon ortamı üzerinde önemli bir etken ol-

duğu görülüyor. Benzer şekilde kamu kurumları başlığı altında bürokrasinin hızlı ve etkin

işlemesi, şeffaf ve hesap verebilir olmaları, yargı, güvenlik ve politik sistemin etkin ve güve-

nilir olması, yargının bağımsızlığı gibi hususlar öne çıkıyor. Rekabet, ülke içinde yerel reka-

betin yoğunluğu, tekelleşme olmaması, paza-

rın dış rekabete açıklığı, doğrudan yabancı

yatırımın teşviki gibi hususları

içeriyor. Görüldüğü

gibi bu üç

etken inovasyonun bastırılmadığı, sınır-

lanmadığı, teşvik edildiği, değer yara-

tabilmek ve sürdürülebilirlik açısından

vazgeçilmez kılındığı bir ortamı tanım-

lıyor. İlginç olan bir husus bu üç etkenin

gelişenler ve ardıllar için de aynı önem

derecesi ve sıralamayla geçerli olması.

Tek değişiklik ardıllarda rekabetin yeri-

ni güvenilirlik ve itimadın almış olması.

Ancak rekabet de hemen arkasından

11. etken olarak takip ediyor.

Gelişenler ve ardıllar ülke grupla-

rında inovasyon seviyesinin etkenleri-

nin sıralanması önceki üç gruba göre

farklılıklar göstermekle birlikte, kendi

aralarında önemli sıralama farklılıkla-

rı bulunmuyor. Önceki üç grup ülkede, dördüncü

sırada yer alan talep koşullarının niteliği değişkeni,

gelişen ülkeler için ikinci sıraya çıkıyor. Bu neden-

le, gelişen ülkelerde inovasyon seviyesinin gelişimi

için müşteri odaklılık büyük önem taşıyor. Kültürel

ve tarihsel farklılıklar nedeniyle, bazı ülkelerde tüke-

tici diğer ülkelere nazaran daha talepkâr olabiliyor.

Bu durum özellikle ilk üç grupta yer alan ülkeler için

söz konusu ve bu ülkelerin inovasyona daha çok

önem vermeleri için bir kamçı etkisi yaratıyor.

Bütün bu sonuçlar göstermektedir ki, gelişen

ülkelerde piyasalarda etkinliğin sağlanabilmesi için

müşteri odaklılıkta bir artışa ihtiyaç duyuluyor. Ben-

zer şekilde, finansal pazarın verimliliği değişkeninin

öneminin dördüncü sıraya yükseldiği görülüyor. Bu

durum etkin mali piyasalara olan ihtiyacı gösteri-

yor. Söz konusu ülkelerde, özel sektör yatırımları-

na sermaye sağlayabilecek mali piyasaların ve risk

sermayesi gibi enstrümanların oluşabilmesi için

ekonomide gelişmelere ihtiyaç duyuluyor. Burada

ihtiyaç duyulan saydam ve güvenilir bir finans

sektörüdür.

TÜRKİYE İÇİN İNOVASYON YOL HARİTASININ ANA

UNSURLARI Bu çalışmanın sonuçla-

rından hareketle, üçüncü

ülke grubunda yer alan

Türkiye için inovasyo-

nun geliştirilmesine

yönelik bir yol hari-

tasının ana unsurları

üç başlık halinde

Kaynaklar:● Bonilla, J.M. (2012), “AB Perspektifinden Türkiye’nin Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı”, Anahtar Dergisi, Aralık 2012, s. 7-10.

● Çinicioğlu E.N., Önsel Ş., Ülengin F. (2012) “Competitiveness Analysis of Automotive Industry in Turkey Using Bayesian Networks”, Expert Systems with Applications, 39/12 s.10923-10932 .

● Çinicioğlu E.N., Önsel, Ş., Ülengin, F., Ulusoy, G. (2013) “Providing a Road Map to Improve Innovation Performance of the Countries through Bayesian Nets” taslak makale

● Fagerberg, J. (2004) “What do we know about innovation? Lessons from the TEARI project”, Centre for Technology, Innovation and Culture, University of Oslo, TEARI project. Report No. 1.

● Günday, G., Ulusoy, G., Kılıç, K., Alpkan, L. (2011), Effects of innovation types on firm performance, International Journal of Production Economics, 133, s.662-676.

● Hagedoorn, J. ve Cloodt,M. (2003), “Measuring Innovative Performance: Is there an advantage using Multiple Indicators?, Research Policy, 32/8, Eylül, s.1365-1379.

● Han, L., Ding, F. (2009), “Identification for multivariate multi-input systems using multi-innovation identification theory”, Computers and Mathematics with Applications, Volume 57, Issue 9, Mayıs, s. 1438-1449.

● Heckerman, D., Chickering, D. M., Meek, C. (2000) Rounthwaite, R., Kadie, C., Dependency networks for inference, collaborative filtering, and data visualization, Journal of Machine Learning Research, 1, s.49-75.

● Jensen F.V. (2001) Bayesian Networks and Decision Graphs. Springer-Verlag, New York.

● Innovation Union Scoreboard (IUS) (2011), The Enterprise & Industry online magazine, ISBN 978-92-79-23174-2, Belgium.

● Institute for Management Development (IMD) (2012) IMD World Competitiveness Yearbook http://www.imd.org/research/publications/wcy/index.cfm, 23.11.2012

● Jensen F.V. (2001) Bayesian Networks and Decision Graphs. Springer-Verlag, New York.

● Lauría, E. J. M., Duchessi, Duchess, P.J. (2007), A methodology for developing BN : An application to information technology (IT) implementation, European Journal of Operational Research 179/ 1,s. 234-252.

● Lewis, W.W. (2004), The Power of Productivity, The University of Chicago Press, Chicago..

● http://www.norsys.com/dl/Netica_Win.exe

● http://www.mathworks.com

● Sala-i-Martin, X., Bilbao-Osorio, B., Blanke, J., Drezeniek M, Hanous, M.D., Geiger, T. , Geiger T., Mia I. Paua F (2008) The Global Competitiveness Index: 3 prioritizing the economy policy agenda.

● Sala-i Martin, X., Bilbao-Osorio B., Blanke,J., Hanouz, M.D., Geiger, T. (2011),The Global Competitiveness Index 2011–2012: Setting the Foundations for Strong Productivity.

● Sala-i Martin, X., Bilbao-Osorio B., Blanke J., Crotti R., Hanouz M.D., Geiger T., Ko C. (2012) “The Global Competitiveness Index 2012–2013: Strengthening Recovery by Raising Productivity”

● Şen, E. (2012), “Rekabet Edebilirlik Çerçevesinde Avrupa Birliği ve Türkiye’nin AR-GE Politikalarının Karşılaştırılması”, Anahtar Dergisi, T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Aralık 2012, s. 30-32.

● World Economic Forum (WEF) (2012), The Global Competitiveness Report 2012–2013, Switzerland.

derlenebilir: Devlet ile siyasi erk, iş dünyası (firma-

lar) ve üniversiteler.

Türkiye’nin içinde bulunduğu ülke grubunda,

inovasyon olarak önde olan rakipleriyle arası daha da

açılmakta olması buna karşın gerisende olan ülkele-

rin de hızla arayı kapatıyor olması dikkat çekiyor. Bu

rekabet mücadelesinin yaşamsal önemi tüm bu un-

surlar tarafından anlaşılmalı ve dışımızdaki dünyadaki

gelişmelerle yarıştığımızın bilincinde olarak işbirliği

içinde ve hızlı hareket edilmeli.

DEVLET VE SİYASİ ERK: ◆ Etkin, şeffaf ve hesap verebilir bir bürokrasi-

nin geliştirilmesi.◆ Hızlı, güvenilir ve bağımsız bir yargı sistemi-

nin oluşturulması.◆ Bürokraside insan kaynaklarının sürekli ge-

lişimine ve liyakata dayalı terfi sisteminin yerleşti-

rilmesi.◆ Eğitim sisteminin merak eden, sorgulayan, ir-

deleyen, analiz edebilen, sonuç çıkarabilen özgüve-

ni yüksek bilinçli bir neslin yetiştirilmesine yönelik

olması.◆ Rekabetin önünü açılması ve üretken olma-

yan firmaların (diğer bir deyişle, küresel inovasyon

savaşının dışında kalan firmaların) sistem dışı kal-

masını sağlayacak rekabet ortamının hazırlanması.

İŞ DÜNYASI-FİRMALAR: ◆ Firmalarda etik değerleri öne çıkaran, şeffaf,

hesap verebilir bir yönetişim modelinin oluşturul-

ması.◆ Firmalarda sürekli eğitimin, işbaşı eğitiminin

yaygınlaştırılması.◆ Firmaların katma değerlerini artırma yönün-

de inovasyonu bir kaldıraç olarak kullanıp üretkenli-

ğini artırmayı bir ana strateji olarak benimsemeleri.◆ Firmaların kısa ve orta vadeli inovasyon stra-

tejisi oluşturması. Bunu bir dönüşüm süreci olarak

ele alıp bütçelendirerek takip etmeleri. Firmaların

büyüklük ve kaynak sorunlarını aşabilmeleri için iş-

birliklerine gitmeleri.

ÜNİVERSİTELER: ◆ Ar-Ge ve yenilikçiliğin geliştirilmesi amacıyla

ekonominin tüm sektörleri ve merkezi, yerel yöne-

timlerle yakın ilişki içinde olmaları.◆ Yükseköğretim programlarının tümünde giri-

şimcilik ve yenilikçilik konularının yer alması.◆ Kamu ve özel sektörün sürekli eğitim ihtiyaç-

larına yönelik olarak bu tür programların nitelik ve

nicelik açısından geliştirilmesi. Modern teknolojinin

bu amaçla kullanılması.


KAPAK

Documents

İş Dünyasında İnovasyon Çağı