Πλιiτωγ ΠετqiδηE

ΠAPATHPHΣEΙΣ ΣTΙΣ ΠoΛEΙΣ KAΙ TΙΣ AΣTΙKEΣ oΙKΙEΣTHΣ YΣTEPHΣ APXΑΙOTHTAΣ ΣToN EΛΛΑΔIKO xΩPox

Λ.fLπ6 τη μελ6τη τηg 1ωqoταξιxtig oqγιivωοηg τηg Pω_

μα'dxr]g Aυτoxqατoqiαg πqoxυπτει η γενιxτ] παqατ{-ρηoη 6τι oε επαq1iεg τoυ αγατολιxod τμτ]ματog (Parsorientis), 6πω9 αυτ6g τηg Θqdxηg, τηg Mαxεδovlαg xαιτηgAαiαg, iα1υαν για αιιilνεg oι [διoι_λiγo πoλd_τq6πoιεxμετιiλλευoηg τoυ εδαφoυζ χαι oqγ<iνωαηg τoυ 1ιb-goυ, ανεξdqτητα απ6 τιg ιδιαιτεq6τητεg τoυ τoπioυ1. oιαaτιxot πυqτ]vεg, μητqoπ6λειg ι| μιxq6τεqηg ι6πταoηgπ6λειg, 6που xατoιπoιjααγ μεγαλoΙδιoπτητεg γηg, xαιτα 1ωqιιi,6πoυ διαβιoriοαv oι αγq6τεg μιπqoΙδιoxτ{τεg,μovoπωλoυοαγ τηγ εxμετdλλευαη τωγ αγQoτιχιbγ εrtτα_σεωγ στιE πεqιο16g αυτ69, με ελιi1ιοτεE εξαιρ6αει92, 1ω-q[E τη μεooλdβηoη d,λλωγ, ανεξαqτητωv μovιiδων. A-ντiθετα, οε περιo169 τoυ β6qειoυ χαι τoυ δυτιxoιi τμη-

ματoζ τηζ αυτoχQατoQiαg, oι αγρoτιx6E επαιlλειE (villaerusticate) παqiμεvαv 6να9 πoλιi oημαντιπ6g παqιlγo-vταg δια1εiqισηζ τηζ 6γγεια9 ιδιoxτηolαg, τoυλιi1ιατoν6ω9 τoν πqo1ωρημ6νo 5o ακbγα3.

Xωqoταξιxri ogγιivωoη τωγ π6λεωγ

Av, απ6 oλ6πληqεg γεωγqαφιx6g πεqιφdqειεg, πεqd,-σoυμε οτoν τρ6πo 1ωqoταξιxτ]E oqγιiνωoηg τωv π6λε-ωv4, Θα διαπιατιiloουμε 6τι, αvεξιiqτητα απ6 περιo169,τα oιxιατιxιi μοvτ6λα παq6μεναv α1εδ6v αγαλλoiωτα6ωg τα τ6λη τoυ 5oυ αιιbγα με xυqι6τεqα χαQαχτηQιστι_xα(xαν xατd τo δυγατ6γ παγoγιrι6 xαvαβo με decumanixαι cardines πoυ τ6μνoνται xιiΘετα xαι ααφη μ6qιμvα

* Eυ1αριαrιil τoυg xαΘημτ6g Jean_Pierre Sodini παι Nixo Γιιoλ6γιατι6 πoλtτιμεg παρατηqt]oεξ τoυζ στo χειQ6γqαφo.1 J._P. Sodini, "Ηabitat de 1'antiquit6 tardive (2),,Topoi7 (|997),579-520 (oτo εξηg: <Habitab>).2'oπωg oι .επαriλεq,, oτην Aργoλiδα (F. J. Frost, <Phourkari. ΑVilla CompΙexin theΑτgolid (Greece)>,ΙΙNΑ 6 (\917),233-238) η 6ξωαπ6 την K6qινΘo (R. M. Rothaus, .,ΙJrban Space, Agricultural Spaceand Villas in Late Roman Coτintb oτo P' N. Doukellis - L. G. Mendoni(επιψ.),Structures rurαles et socidteε αntiques, Ρaris 1994, 391-396.T' E.Gregory <Αn Early Byzantine Complex at Akra Sophia near Corinth>,Hesperiα 54 (1985)'411428). Διioxoλα εqμηνευεται η 1qτ]η τηg τε-λευταiαg (xατoιxiα, viΙla rustica r] εγιατd,oταη πoυ αυνδ6εται μεΘαλ<iooια δραoτηqι6ητα;). Bλ. o1ετιxd Sodini, <H abitat>, 467 .

3 Sodi.'i, <Habitat>,519. Bλ. επloηg C. Morrisson - J'-P. Sodini <TheSixth_Century Economy> oτo A. E. Laiou (επιμ.), The Εconomic Hb-tory of Βyzαntium. From the Seνenth through the Fifteenth century,Washington, D. c' 2002' t7 t-220 xαι ειδιx6τερ α 177 xαι2l9.Δ^' Ιi,α τη μελiτη των πoλεων xατα την tjoτερη αq1αιοητα η βιβλιo-γQαφια ε[ναι πλoυoια.'Eνα οημαιlτιι6 μ6ρoE τηE υπ<iq1ει oτo L.Ι-avan, <The Late Αntique City: a Bibliographic Essap oτo L. Ι-avan(επιψ.), Recent Reseαrch in Lαte-Αntique Urbαnism, JRΑ Suppl. 42,Portsmouth (RΙ)'2001'9 -26.nα τoγ ελλαδιι6 1ιilρo η βιβλιoγqαφiαπoυ παqατiΘεται αφogα τη Nιx6πoλη, τη Θεooαλονixη, τoυg Δελ-φotg,ηνAΘτ]να xirιτην K6ρινΘo. Σε αυττi πqoοτiΘεvταιτα παgα_xιiτω: J.-P. Sodini, <La ville de Thasos δ 1'6poque protobyzantine : leslacuπes de la topographie>, Congrδs inιemαtionαl sur la Mαc4dainebymntine, Thessαlonique 1992, Θεoaαχoν'ιxη t995' 2i79-294. M. Sδve,

<Philippes : une ville romaine en Grδce,,, L'espαce grec : 150 οns de

foutlles de l'Ecole frangαise dAthanes,ΓΙαρiπι !996, 88-94. Γ. Bελθηg,<Πoλεoδoμιxα ΘεooαλovixηE>>, AΕMΘ 10B (1996), 491-501. M.Kαζαν<ixη_Λdππα, <}ΙΑΘ{να απ6 την toτεqη αq1αι6τητα ωg τηντoυρxιι{ xατdxτηaη>,Aθrjναι- Aπ6 την xλαoιxrj επoγj tωE oriμε-qα (5og αι π.Χ. - 2000 μ'X.), AΘr]να 20Φ, L94-219 xαι ειδιπ6τεραt94-20L' N. Γxιoλ6E, ΙlΑΘfiνα oτoυg πριiτoυg yριoτιανι'οtoι3E αιcb-νεE' Πoλεoδoμιxτj εξtλιξη, Aθηνα 2005. o. Karagiorgou, .Deme-trias and Thebes: the Fortunes and Mislortunes of two Thessalian PortCities in Late Αntiquity>, στo Lavan (επιμ.) 6.π., 183_215. S. Provost _

M. Boyd, "To πoλεoδoμιx6 o1dδιo των Φιλlππων. Tα πqιbτα απo_τελ6oματα rιαι oι πqooπτιι€g ερευνtbν'',AΕMΘ 16 (2002)'95-t06.Π. Γ. Θ€μεληE - B. K6vτη (επιψ.), Πρωτoβυξαντwιj Mεoorjνη xαιoλυμπ[α. Aoτιx6g xαι αyρoτιx6g ycbρog oτη δυτιxrj Πελoπ6ννη-oo. Πραxτιxd. τoυ Διεθνoιjg Συμioonυ, Αθτjνα, 29-j0 Mαtoυ198' 1ιΘt1να 2002. A- oikοnomou-Laniado, Αιgos pαΙλochrβtiιnne :

contribution d r6tudι du Piloponnbse bγαntin, 0ξφ6ρδη 2003. Π. Γ.Θ6μεληE, <Eleutherna. The Ρrotobyzantine City>, Mdlοnges Jeαn-Pierre Sodini,'ΓM 15, Παρioι 2οO5,343-356. Π. Πετqiδη5, *Aπ6 τηνΠυΘiα ατηνΑθαγαoiα: oι Δελφoi τηg rioτεqηg αφqαι6τηταg υπ6 τoφωζ τα)γ νθων αναoxαφιι6ν δεδoμ6vων>>, Aqyαιoλoy ιx6'Ερy oΘ εooαλtαg xαι Στ εqεd'g Ελλdδ αg. Πqαxτ ιxα επιoτη μoν ιxrj E oυν ιi-yτησηζ, Β6λo9 27.2-2.j.2003,Β6}ιoE20o6, 1ο93-11o3. Ιiα την π6λητoυ 6oυ απbνα ειδιx6τεqα, εντ6g ιιαι ειιτ69 ελλαδιιot 1ιbqoυ, βλ.H. G' Saradi, 7h e Βyzαntine City in the Siπh Century. Literαry Ιmαges αndΙΙbtoicαl ReaΙity, AΘτ]να 2006.

Ii

I

L

247

ΠΛATΩN ΠEΤPΙΔHΣ

'.:j; '4ξ},

Ειx. 1. To forum των Φλiππωy στα μ6σα τoυ 2oυ αι- μ.X.

για αυοτηρ{ διευθ6τηαη χαι πεQιχαQαxωoη, τ6οο τωγ1ιbqωv .,πoιν{g ωφελεiα9r, 6oo xαι τωγ ατομιxιbι, εrrδι-αιτημd,τωv. Στον πεvτqιx6 αoτιx6 πυqτ]vα, χυQιαQχoρ6λo, τουλdχισ[oγ 6ω9 την εμφιiνιαη χαι τoγ πολλα-πλαoιαoμ6 τωγ χQιστιαγιxιilγ οιxοδομημd,τωv, xqατori-ααν δημ6οιoι 1ιbqoι xαι xτηqια,6πω9 τα fora, oι xεvτρι-π6E εμπoqιx6g αγoq6E5, τα γυμναoια-παλαiοτqεg, oι 1ιil-qoι υγιεινηE (λoυτqα xαι βεοπαoιαν6g) xαι αναιpυ1ηg(θ6ατqα, ωδεiα, αq6νεg). Tα λατqευτιπd xττ]qια _xυqlωgτωγ <<παλαιιbνr, Θqηoxειιilγ χαιτηE αυτoχQατoQικr]E λα-

τqεiαg_ βqiαπoνταν, χαι αυτd,, oε xεvτqιxα oημεiα, dλ_λoτε εντεταγμθνα oτα fora xαι dλλoτε αε γειτvlαoη με

'αυτα. Tαυτ6χQoγα, oι ιδιωτιx6g xcrπoιxLεg,6αο πλoυοιεgltαι ημαγτιχ69 xαι αv ηταv, μεταxwo6νταγ στηγ πεq[με-τQo τoυ xιivτqoυ, oυvηθωg οqγαvωμ6vεg αε νηoiδεg6.'Hδη πqιν απ6 τo ξεx[νημα τoυ 6oυ αιιilγα τα δεδoμ6ναοτην οqγανωση τoυ αστι?.Loυ 1ιbqoυ dλλαξαν xαθιbgαπoδυvαμιi-lθηxαv oι τoπιx€E xoυqiεg πoυ φq6vτιξαvτoυg 1ιbqουg xoΦg ωφελεiαg7 xαι παqdλληλα αυξηθη-xε qαγδαi,α η δυvαμη τηg Exπληoiαζ8.FΙ τελευταiα πα-

5 Δεγ απoxλεtεται β6βαια η tπαqξη παταατηματων τ] εργαoτη-qiων l.ι'cι oε λιγ6τερo ιεντqιxd oημεiα τηg π6ληg (βλ. για παριi-δειγμα: Γ. Γoriναρηg - Γ. Bελ6νη9, <Πανεπιoτημιαxη αναoιαφηΦiliππων t988-L996>>, AΕ MΘ L0Β (1996),720-733 xαιειδιπ6τεqα730 q6δ.11).6To ο1τ]μα αυτ6 δεν εφαρμ6ξεται αxqιβιi-lg oτην Κωvoταvτινotπo-λη 6πoυ η πoλυπλoι6ητα τoυ ο1εδιαoμot τη5 xαι τo μθγεΘ69 τηgεππρ6πoυν την εναλλαγτ] ιδιωτιπιbγ oιxιιilν με δημ6oιoυE 1ιbqoυgαι6μη παι oτq πoλιi "ιεντριxθg" πεqιo16g. Και εδ6 6μωg, τα πεqια-ο6τερα τoυ εν69 .<x6ντqα, τηg π6λη9, τα fora, αυνδ6οιται μεταξtτoυE με η M6η oδ6 xαι τα αημαντιx6τεqα δημ6oια xηqια (διoι-

24ε

xητιxd, λατqευτιxα τ] ανα$υμig) βρioxovται γriρω απ6 τα fora.7 Oι Morrisson xαι Sodini (6.π. (υπoημ. 3),219) θεωqotν δεδoμ6-νη τη βαΘμιαiα αγτιxαταoταση των xoυριιbν απ6 τoυg επιoπ6-πoυζ συγεπι}ioυρoriμεvoυg απ6 μεγαλoΙδιoxτητεg γηg, τραπεζiτεgπαι εxπρoαιbπoυg τηg xεντqιxι]g εξoυoiαg. H <iπoιpη αυτη δεν τυγ_1<iνει xαθoλιι{g απoδo1τ]g. Mια xαλη βιβλιoγραφιxr] ενημ6qωoηγriqω απ6 τo θιiμα παρ61εται oτο Lavan,6.π. (υπooημ. 4),t6-1's.Πα την χQιη τηE αoτιιιi1g dg1oυoαg τdξηg βλ. παι Saradi, 6.π.(υπoημ.4),168.8 Για τoγ <εχχQισ[ιανψμ6, τoυ αoτιιoti τoπioυ xατα την πQωτo_βυξαντιη περioδo βλ. G. Dagron, <Le christianisme dans la ville

ι

ΙIAΡAπ{ΡHΣEΕ ΣTIΣ πoΛEΙΣ ΚΑΙ TΙΣ ΑΣTΙKEΣ oΙKΙEΣ THΣ YΣTEΡrΙΣ AΡxΑΙoTΗTAΣ

Eιιι. 2. To κ6'ντQo των Φιλiππων oτα μioα τoυ 6oυ αι. μ.X.

Qεγ6βαιγε πλ6ov δυvαμιχd στη διαμ6ρφωοη τoυ αστι-xοt] τoπioυ: oι χQιστιαγιχoi γαoi μεγαλων διαατιioεωγxτiξοvταν αυ1vα 1ωgig να λαμβιlvoυν υπ6ψη πqoij-πιiq1ovτα xττ]qια f δg6μoυ9 χαι στα α(,Θqιd τoυE η γri-qω απ6 τιg ειo6δoυg τoυg μεταφθqΘηxε πλ6oν o σφυγ-

μ6g τηs π6λη9. Συγ1q6νωg, με τη βαΘμιαiα μεiωoη τηEαυμμετo1{E τωγ πoλιτιilγ οτιE πoλιτιπ69 δqαο'τηqι6τη-τεg υπoβαΘμLoτηxε η oημαα[α πoυ εi1αv τα fοra.Απ6 τιg μ61qι οημεqα αvαoπαμμ6νεg π6λειg τηg toτεqηgαq1αι6τηταg oτoγ ελλαδιπ6 1ιbqο, oι Φλωιπoι, π6λη 1ω-qiE oιxιατιιη ουv61εια μετα τov 7o αι. μ.X., ειχoγoγQα-

φoriv με τo γλαφυq6τερo τg6πo τιg αλλαγ6g πoυ συγτε-λoυγται oτoγ πολεοδoμιx6 ιοτ6, αλλαγ6g πoυ xαΘqεφτi-

ξoυν βαθriτεqεg τoμ69 oτη φυαιoμωμ[α xαι τιg δoμ6g των

ιι ]' 'ι';

πoλεωγ. Η oυγxqιη αναμεοα oτην xατιlιoτααη τoυ x6-ycQoυ τηE π6λη9 xατd τo2o αι. μ.X' xαι αυτη τoυ 6oυ αι.

μ.X.9 εiναι δηλωτιxτ] 6λωγ αυτιbγ τωγ μετασχηματιoμιbνατo τoπio xαιτωγ πQoτεQαιoΦτωγ xι1ιΘε επo1ι]E.To 2o αι. μ.X. (Eιx. 1) τo forum oργανιilνεται εx βαθqωvωg 6vα xλειoτ6 μvημειαx6 αtγoλo με εv6τητα ωζ πQoζτηγ αQχιτε}iτovιπτ] oυλληι}η xαιηv αιαθητιπτ] τωγ πQo-o6ψεωv αλλα xαι oαφ{ διαiρεση τωγ μεqιbv τoυ. Σε αυ-τ6 τογ πατεξo1ιjv δημ6oιo 1ιbgo,6πoυ oυγxεντqιbvο-γται oι xd,τoιxoι πυqiωg για τηγ αοxηοη τωγ πoλπιxιbγτoυg δqαoτηqιoτ(των, oι 1ιilρoι λατqεiαg βqiαxoνταιoτo ανιbτεqo ιiνδηqo, εvιb oι εμποqιx6g δqαοτηqι6τητεgεxτoπlξovται oτην εξωτεqιxη πεq[μετQo τoυ forum παινoτι6τεqα απ6 αυτ6.

/'/_

ξzaιtine>' DoP 3t (lyΙ7)'3-25.Β7". επio'ηg Γ. Λdββα5, <H πoλεo-'δoμiα oτo Bυξdγτιo, oτo Δ. Παπαγιι6λα-Mπαxιρτζ{ (επιμ.),Kα-θη μερ ινi1 ξωιj oτo Βυ ξdντ ιo, xαταLoγog 6ιΘεηg, AΘτ]ν α 2002, 30-37. Πα τιg μετααxευ6g τ] αγτιxαταοτιiοειg των αq1αiων γαιbγ απ6

1ριoτιαvιxoυg βλ. J.-M. Spieser, <La christianisation des sanctuaiτes

paiens en Grδcer, οτo U. Jantzen (επιψ.), Neue Forschιιngen in grie-

chischen Heiligfimem. ΙntemαtionαιβS Syrnposium in olympia νοm 10.-

12. oktober 1974,'Ιnbngen t976,309-320, χαι πιo πρ6oφατα L.

Foschia, <La rdutilisation des sanctuairοs paiens par les chr6tiens enGrδce Continentale (ΙVe-VΙΙe s.)", REG 113 (2οοο), 4t3-434 ψε βι-βλιoγραφ[α για τιg α1ετιx6g με τo θdμα μελ6τεE,415 υπooημ.2. Bλ.επioηg Γxιολ6g, 6.π. (υπoαημ.4),51'-59 ιαι ειδιx6τεqα 51 υπo_oηψ.121.9 Bλ. ιt. Sδve, <Le forum de Philippes", L'espαce grec (υπooηψ.4),123-73L. Λtiββαg' 6.π. (υπoημ. 8)'34-37. Saradi, 6.π. (υπooημ. 4),393-395.

249

ΠΛΑTΩN ΙΙETPΙΔΗΣ

Συγxqivovταg την ειx6να πoυ θα παqoυolαξε τo forumτo2o αι. μ.Χ.με τηv αιrτiατoιχη τωγ μ6οων τoυ 6oυ αι.μ.X. (Eιx. 2), παqατηqoliμε 6τι τo τoπio 61ει αλλιiξει qι-ξιxα εξαιτiαE τηg αv6γεqσηζ τωγ επιβλητιxιbv χ8ιστια-νιxιbν τιτιαψιiτων (Bααιλιπ6g A xαι B, oxτ<iγωνo xαιEπιoxoπεi,o) πoυ παqεμβαiγoυγ δgαατιπιi ατoγ πoλεo-δoμιx6 ιοτ6 μεταο1ηματiξovτιig τoγ χαι παταqγιbvταgτηγ ?1,αγoγιχτ] qυμoτoμlα τηg qωμαTxr]g π6ληE: για πα-qιiδειγμα, η Bαoιλιxη B πτiξεται πιivω oτην Παλαloτqα(6πωg 61ει oυμβε[ χαι στoυE Δελφoι1g με τη Bαoιλιxιjτoυ Γυμvαoioυ) xαταgγιbvταg δfo δq6μουg, εvιb η αv6_

γεQση τoυ oxταγιbνoυ εμπ6διoε τηγ χαγoγι?.ιt qoτi Φ-gω απ6 τo forum.Eοτιdζoνταg τιbρα, απ6 τo αjγoλο τoυ δoμημ6voυαaτιιιoil1ιbqoυ, oε 6γα απ6 τα πιo βαoιxα τoυ xriτταqα,την αoτιπτ] xατoιxlα,πqιν απ6 oπoιαδτ]ποτε τυπoλoγι-xi1xαταταζ1, πq6πει vα εξεταατoιiv η μoaφη πoυ παiρ-γoυγ oι oιxlεg απ6 τoγ 4o 6ω9 τoν 6o-7o αt. μ.X., τα με-Θoδoλoγιxα πgoβλι]ματα πoυ πqoxιlπτoυγ απ6 τη με-λ6τη τωv oιxιατιxcbγ xαταλolπωγ xαι oι δυo16Qει€s πoυπαρoυαιαζει η 6qευvα τηE αατιxηE xατoιxiαE τηg rioτε-qηg αq1αι6τηταg. H 6qευvα Θα περιoριατεi ατoγ ελλαδι-x6 1ωqo χαι συγχεχQιμ6vα oτιg ιδιωτικ6g xατoιxlεE τωvευπoq6τερωv ταξεωv, γιdτ[ oυoιαατιxι1ι μ6νo αυτιi ταεvδιαιτιiματα μπogoυμε γα αγαγγωQi,αoυμε χαι γα με-λετι]ooυμε ψε oψετιnfi ααφιiλεια10.

AΣTΙKEΣoΙKΙEΣ

LΗμοqφf

Σε γεvιx6g γραμμ6E oι xατ6ψειg υιoΘετofγ τo α1τ]μα πoυπληqoδoηθηxε απ6 ην ελληvιοτιxη επofi οε oλ6xληqoτo qωμαΙx6 π6αμo, με xεvτqιxη εiooδo, εαωτεqιxr] αυλιjxαι αvδqιbνα oε πεqloπτη Θ6oη. o αvδqιbναE, o πυqιοτε-qoE 1ιbgog υπoδo1ηE xαι εατiαηg τoυ oππιoιi, τιbραoνoμιiξεται τqixλιvog τ] τριxλiνιον11 xαι μια πλoυoια oμx[α μπoρε[ να διαθ6τει πεqιοα6τεqoυg απ6 6vαv. Σε αυτ{την πεqrlπτωη η χatη τoυg μαλλoν εξαqτdται απ6 τοφriλo (π.1. triclinium matronaΙis για τιE γυναixεg) η τoνπgoοαvατoλιoμ6 τoυg, αφοι1 oι αναγxεg εlvαι διαφoqετι-xdg oε xdΘε επofi τoυ 6τoυg (π.1. tricliniuπi hiemale για τo1ειμιilνα). To τqιxλiιlιο διαπqiνεται oαφrbE απ6 τα υπ6-λoιπα δωμdτια εξαιτ[αg τoυ μεγ6Θoυ9 τoυ χαι τoυ διαxo-αμητιxori τoυ πλοdτoυ. Συνηθωg απoληγει oτη μiα ατεvτ]πλευq<i τoυ σε αψiδα12 πoυ πqoαδiδει μημειαx6τηταxαι εξαiqει τη Θ€οη τωv υιpηλιbv πqoαπεxλημ6γωγ xαιτoυ oιxoδεoπ6τη. oι αι}i,δεg φ6ρoυv ου1νιi π6ψεg, μαλ-λoν διαxoαμητιxτig παqα πqαxτιxηg φtoηE13. K6ψεgδι6Θεταγ xαι μιxq6τεqα δωμιiτια τoυ απιτιoιj14.Aμεη εξαqτηη απ6 τo τρπλiνιo εi1αv μιxqιi δωματια(αυηθωg δto 6ω9 6ξQ πoυ διατιioαοvταv 1ruρω τoυ15 xαιεπιxoιγωγoυoαv με αυτ6 xαιμεταξυ τoυgxαιτων oπoiωv

10 Kατ<iλoιπα oιxιιbγ τω-v αoθεν6oτεqων oιxoνoμιπd τdξεωv61oυv 6ρΘει επiοηg oτo φωg, αλλd oι δαιδαλιbδειg xατ6ψειg xιiΘενηolδαg τ] γειτovιr1g, oε oυνδυαομ6 ψε την lιαx(1διαττ]qηη τωνερειπiωv λ6γω πρo1ειρ6τεqηg xαταoxευt1g, oτεqorlν τη δυνατ6τη_τα να διαxρiνoυμε oαφιb5 τα 6qια τη5 xtiΘε xατoιxlαg απ6 τη γει_τoνιxη τηE xαι να πρoβoυμε oτην τυπoλoγιιr] xατdταξι] τoυg." Πα τα τqιπλiνια τηg Mαιεδovlαg βλ. A.Π. Πλιιilτα, <Oι 16ρoιυπoδo1η5 (τριxλi,νια) των oιπιιilν τoυ Aγατoλιxoυ Ιλλυριιoιi ιατdτην tοτερη αq1αι6τητα. Oι επαρ1iε5 τηg Mαιεδoνiαg>,24o Συ-μπ6oιo ΧAΕ,AΘηνα20o4,79-80. Eιδιxd για τα τqιιλlvια τηg Θεo-oαλoνiπηg βλ. N. Kαρrlδαg, <Παλαιo1qιoτιαv ιlι6,9 oιxLεgμε τριιλi-γιo σ[η Θεαoαλoνixη", AEMΘ 10B (1996), 571"-586. O i'διog, <Ηεξ6λξη τηg παλαιo1qιoτιανιxηE oιxiαg οτη Θεooα}τoν'ιxη'>, 24oΣυμπdcι ιo ΧA Ε' AΘi1να 2Φ4, 47 -48.12 Η riπαρξη αψiδαg oδηηoε αναoπαφεig πεqαoμ6νων δειαετιιilννα ταυτiξoυν την αiΘoυoα με επxληolα (π.x.P.De la Coste_Messeliδre, BCl149 (1925), 80. G. Daux, BCΙ186 (!962),9|2).Σε oρι-oμ6νε5 πεqωιτιiloειg oι αιpiδεE πqooτθΘηxαν oε oρΘηιbνια δωμd-τια σε μεταγεγ6oτερη φ<iη, αυντ]θωg τoυ 6oυ αιιbvα, oπωg oτoυgΔελφoυg (<Nοτιoανατoλιxτi 'Eπαυληr: P. Ρ6tridis, <Un exempled'architecture civile en Grδce : les maisons protobyzantines de De1phes(ΙΥ e-ΥΙ|e s')>, MdΙοnges Ιean-Piιrτe Sodini (υπooημ. 4),|93_204, ειδιιι.L98) αλλιi ιαι ειτ69 ελλαδιxot xoqμot,6πω9 oτr1ν Ξιiνθo (<Edifice

25C

nord_esb, A.-M. Maniδre-L€vθque, <<Les maisons de l,aοropole lycien_ne>, Dossiers dΑrch6ologie 239, Δειι' !998,10).13 O αqιθμ6g τoυE xυμαiνεται oυvτ]Θωg αi6 επτα (1αραxηqιατι_x6 παgdδειγμα η αι].r[δα τoυ τqιxλινioυ τηg λεγ6μενη5 .oιxiαsΠρ6xλoυ> με επτιi x6γγεg, βλ. Ι. Mηλιdδη g, ΠAΕ 1955, πiν. 3β)dωE τgειg,6πωE oτην oιxiα B τoυ Aρεioυ Παγoυ (Η. A. Thompson,Hesperiα 28 (1959)' L04 ειx. 1). Σε oιxlα πoυ αναolι<iφη}tε σ[oγEΘνιx6 Κι]πo τηg AΘτ]ναg βq6Θηιαν πεoμι6να oτo 6δαφo9 τααγιiλματα πoυ xooμotioαν τιg ι6γ1ε9 τηg αιpiδαg τoυ τριπλινioυ(Sοdini,

"Ηabitat,>, 465).1a Bλ. v. D6.octre - p' pεπais, ε CH 11g (|995),650 ειx. 5.15 Tα παqαδε[γματα ε[ναι πoλλιi γιαii 6λα α1εδ6ν τα τqιιλiνιαδιαΘ6τoυν παq6μoια <δoρυφoqιxιi> δωμιiτια. Bλ. π.1. τo τριπλiνιoτηg oιxiαg τoυ Γεραπιiρη αιo Αqγog με δr3o (G. Αkerstom-Ηougen,The Cαlend'ar αnd Hunting Mosαics ξthe ViΙΙa of the FaΙconer inΑιgos,|τoη6λμη 1974,|8 ειx.5) xαι τo τριxλiνιo τη5 oιxiαg τηg οδot Ιoυ-λιανot 18 oτη Θεooαλoνiιη (Θ. Παπαξ6τog,.To ασ"ιx6 Fυξαvτι-ι 6 oπtτι", Aρ7αιo λoy tα 2' Φ εβ. |982, 38, ειπ. 1 -αξoνoμετgιx6, xαι[αqtδαg' <Παλαιo1qioτιανιπ6E oιxiεg,,, 6.π. (υπoαημ ' 11), 57L-572' o16δ.2) με 6ξι δωμiτια oτα δυτιxιi παι τqlα oτα αr,ατολιxιi. oαυντ]Θηg αqιΘμ6g τωv δωματiων αυτιb.y εlναiτ6ααεqα. Για τo σχti_ιια τoυ χεγτQι}iori 1ιbgoυ πoυ δoqυφoqεiται απ6 τ6oαεριE μιxq6τε.qoυg, τ6oo oτηv εxxληoιαατιxτ] 6oo χαι σ[ηγ xooμιπr] αQχιτεχτo-

;n,i:ΞΞ€

η χaηση δεν d1ει αx6μη εqμηνευΘεi επαρxιilg. Θα πg6πεινα φυλd,ααoνταν εxεi οxευη oεqβφloματog, πτυoo6μεvα6πιπλα16 xαι oxεπαoματα, ioωE xαι τq6φιμα (cella pena-

ria), εvιb η r}παqξη δεξαμει,ιbv17 μαρτυqεi τη 1qηοη τoυg

για τoγ xαΘαqιoμ6 η ιiλλεg λειτoυqγiεg πoυ o1ετiξovrαv

με το τqιxλivιo ωg 1ιbqo υπoδo1τ]g xαι εοτ[αoηg.'

Σημαντιπ69 αqιΘμ6E dλλωγ δωματiων οτo ιo6γειo xαιoτον 6qoφo, ι] τoυg oρ6φoυ9,6πωE στηγ πεgiπτωoη τηE

πoλυεπiπεδηg Noτιοανατoλιπηg'Eπαυληg τωv Δελφιbν(Eιπ. 3)18, oυμπληριbνει την ειx6vα αυτιbγ των πoλυτε-λιbγ ιδιωτιxιbν oιxιιbv, πoλλ69 απ6 τιg oπoiεg διθΘεταγxαι Θ€qμεg19. Ιδιαiτεqη εντυπωoη ατα oliiτια αυτd πqo-

7*.

,/

Ειx. 3. Δελφo[, Noτιoανατoλιxrj'Επαυλη. oρydνωoη τηg oιx[αg αε τρ[α xιjqια επ[πεδα xαι 6να

ενδιd'μεoo y ια τιg θ lρμεg'

η$

νιrη, βλ. S. curdii, <Ηouse οr Ηouse of God? Ρlanning Ambiguities inByzantine Αrchilectνre>, Ειxooτ6 T6,ταρτo Συμπ6oιo XAΕ' AΘi1να2Φ4'24-25.16 Tα oτιβιiδια, oτα oπoiα ξαπλωναν oι oυνδαιτυμ6νε9 την cbρα

τoυ φαμτori, τ]ταν oυντ]θωg φορητd 1ωqigvα απoιλε1εται η riπαq-

ξη xτιατιbν βdοεων,6πωg πιΘανιbg αυμβα[νει αrην πεqiπτωη oι-xiαE oτo Λαδo1ιbρι Ηγoυμενiτoαg (βλ. Γ. Ρ{γινoE, "oιxiα Φ. Πqo-x6πη>>,AΔ 53 (1998), Xqονaα,53|-532xαι E. Αkrivopoulou - K. Ι-a-

zari, <Urban Organization of a Late Roman Settlement at Ladochori,

Ιgoumenitsο oτo P. Cabanes - J. L. Lamboley (επιψ.),L'Ιllyrie m6ridio'

nαle et l'Epire dnns l'antiquit6, Clermoni Ferrand 1987, 406-414 xαι ειδμx6τερα ειι. L6) 6πoυ, oε εoo24ι] εν6E μεγdλoυ 1ιbρoυ με ιpηφιδωτ6

δdπεδo (μt1λλoν τριιλινioυ), βρ6Θηxε xτιαη oιγμoειδτ]g xαταoxευτ].17'Eγα τ6τoιo παqd,δειγμα θ1oυμε oτη Noτωαγατoλιπτ]'Eπαυληαιoυg Δελφorig (V. Ddroche - P .Petidis, ΒcH !16 (1992) '7tL).18Tα αναoιαφιxιi δεδoμ6να μιλotν oυvτiθωgγια tπαρξη ιooγεioυ

xαι εν69 oρ6φoυ, oπανι6τερα δrio τ] τριιδν (6πωg oτη Noτιoανατo-

λιxη'Eπαυλη των Δελφιbν). Πρωτoβυξαvτινdg πηγ65 xιiγoυγ λo-

γo χαι για πoλυιbqoφα oιxοδoμfματα, πρoφανιbE oτην Kωνoτα-ντινoiπoλη (βλ. Φ. Koυxoυ\Εg, Bυξαντινιilν βiog xαl πoλιτιoμ69'τ. Δ', εν Aθηνα ι5 L95 L' 262).19 Avτιθετα απ6 τιg περι,:ττιboει,g 6πoυ oι ιδιωτιx6g Θ6ρμε9 πqoαεi-Θετται ιατα τoυg ανααxαφεξ ατoν 6o ακbvα, 6πωg ατην πεqlπτω-

η τoυ < DoM5 "

τηg Θdooυ (M. Σγoriqoυ -F. Blond6 -Α. Muller - N.

Beaudry _ M. Kohl -T. Kozeξ - Γ. Σανiδαg, <Παλαιo1qlοτιανιxτ] oιxlαοτov Λιμ6vα Θαooυ oτιE β6ρειεg παqυφιig τoυ Aqτεμιoioυ. Aγα-oxαφι] oτo oιx6πεδo Η. Κ6xxιιtoυ 2004>, AΕMΘ t8 (2004)' 43-53)'

αλλ<i xαι αλλot (J._P. Sodini, <L'habitat urbain en Grδce λ la veille des

invasions,, WΙes et peupkment dαns l'Ιllyricum protobymntin. Αctes du

cοlloque orgαnis| pαr l'Εcole frαηabe de Rome, Rome, 12-14 mαi 1982,

Ρcilμη 1984, 386-387 (oτo εξτ]E: <Habitat urbaiυ). Oikonomou-Laniado, 6.π. (υπooημ. 4)'7t)' oτη Noτωαγατoλιxη 'Eπαυλη τωνΔελφιbν oι θ6qμεg υπιiρ1oυν {δη απ6 τov αq1ιx6 α1εδιαoμ6 ηg oι-xιαEoτατt}'ητoυ 4oυ ι] ατr,g αρ1ιθg τoυ 5oυ ακilγα. Πιiγτω5, η πιΘα-

;**tξ

ΠΛΑTΩN ΠETPΙΔHΣ

ξεvεi η dντoνη παqoυαi,α τoυ νεqorirzo, η ιiπαqξη ξωη-qιbν 1qωμιiτωγ στουE τoi1oυg με τα xoνιι1lματα, τιE oQ-θoμαqμαqιbοειg η τιg απoμιμιjοειg τoυs χαι πυρiωg ηξωvτdνια πoυ δiγoυγ τα ιpηφoΘετημθvα διiπεδα21. Σε6λε9 τιg πεqιτιτιboειE πd'vτωE, τα oπiτια 1αqαπτηqi,ξo-γται απ6 εαωoτ96φεια2, τα ανoιγματα πQos τα dξω_ε'ιι.τ69τη9xεvτqιxηE ειo6δoυ- εiγαι oπtiγια χαι o φωτι_αμ6E γiνεται μ6αω των εoωτεριxιbv αυλιbγ23.

2. Λν αaxαφιxιi δεδoμdνα

Oι oυοτηματιπιi αvααxαμμ6vε5 oιxiεE, τωv oπoiων γνω-qlξoυμε τα 6qια, ε[ναι αναλoγιxαLi:γεEμε oημαντιπ6τε-qα παgrαδεiγματα αυτιi τωγ Φιλ[ππωγ24,των Δε}"φων25,τωv ΑΘηνcilv26 xαι τηg Mεoαηνηg27. AvτiΘετα, oι απo-

απαoματιxd oωξ6μεvεE oιxLεg,πoυ μπoqεi γα σταχυo-λογηoει xανεig απ6 τηv απoδελτiωαη αγασχαφιχιilγ εx-Θ6oεωγ αλλιi xαι δημooιευoεων,6πω9 τo Συvταyματαπαλαιoyριoτ ιανιxcbι, ιllη φ ιδωτciν δαπ6δωv2s,ε[γαι πoλ_λ69. Πoλr1τιμoι βoηΘoi, οτην 6qευνα τηE xατoιπlαg τηg

γoτεqηE αq1αι6τηταE οτoγ ελλαδιx6 1ιbqo ε(γαι δι]oιiqθqα τoυ Jean-Pierre Sodini29 (τoυ 1984 xαιτoυ 1,997),Θεμελιιbδη για τη μελ6τη των oιxιιilv αυτιbγ. Στιg oιxiεEπoυ παQoυσιd,ξoνται αγαλυτιπιi απ6 τoγ Jean-PierreSodini μπoqοιiμε vα πqooΘdooυμd oqιαμiνεg πoυ 61oυνδημooιευθεl τα τελευταiα 1q6νια απ6 την AΘ{vα (αvα-oπαφ69 για τo N6o Moυοεio Aπqoπ6λεωg3o xαι για τoMητqoπoλιτιx6 Σιδηq6δρoμo AΘηvιbγ31), τξ Θriβorr,τηv Aιlτixυgα33, τo AqγoE3a, τoυE Δελφotg35, τη Θεοoα-λoνiπη36,τη Θιioo37.

ντ] αriξηoη τoτg oε μεταγεν6oτεaη φdιη δεν Θα πqdπει να αγτιχα-τoπτρiξει αλλαγ69 oτα riΘη, πoυ θα μπoqorioε να61ει επιβιiλει o1ριoτιανιoμ69, αλλd τη αταδιαxτ] εγxατdλεψη τωγ πoλυδd,παγων

9flt6::r: λ9]'ριbν λoγω αδυvαμiαg τηg π6λη9να τα oυvτηqr]αει.'" δodlnι, <Ηabitat urbain>, 383-386. Evδιαφ6ρoν παρoυαιιiξoυνxαι oι_πεqιrιτcδoειg αιp[δων με δεξαμεν6g νερot oτo εoωτεριx6τoυg (βλ. p. MorviΙΙiez, .La {ontaine du seiμeur Julius λ Carthage,,oτo C. BalmeΙΙe _ P. Chevalier _ G. Ripoll (επιμ.), StudiοΙa in honoremNodl Duνal, Mλlanges d'antiquit| tαrdlve, Turnhout 2oo4, 5, 47 -55, 6πoυγiνεται αναφoρd xαι oε oιxiεg των AΘηνιbν)." S. Curδii, "H oιι[α αro βυξαντιν6 π6oμor>, ατo Παπαγιx6λα-Mπ.αxιρτξr], 6.π. (υπoημ. 8), 228-Β8 xαt ειδιx6τερα 233 xαt ειx. 6.

-!. Zαxαοιιiδ_oυ, <<Φρ6αq Ηqdlδoυ Aττιιιoιi>, oτo λ. Παqλαμιi - N.

Χ. Σταμπoλiδη5 (επιμ.), H π6λη xιiτω απ6 την π6λη. Ευρτjματααπ6 τιg αναoxαφ6g τoυ Mητρoπoλιτιxo.ιj Σιδηqoδρ6μoυ των Aθη-νιiν,xατα}'oyog 6xΘεoηg. ΑΘη να2000,ειx.4-j .. rsi." CιrΕie ,6.π.'229.23 Στoug Φιλiππoυg, ατην oιπlα τηE νηoiδαg 4 απoxαΘi,oταγταιεξαlτεριπ<i παq<iΘυρα αλλd μ6νo oτoν 6ρoφo (βλ. μαx6τα τηg oι-xiαg οτo Παπαγιπ6λα-Mπαxιρτξr|, 6.π. (υπooη1i. ε1, zο:1.24 o,αiαoτηnηoδα 4:Γ. Γoιlγ"sηi,

"τ" ruρri1μio"ηgnourn o"η-μιαιτ]g αvαoπαφτ]g Φιλtππωy xατα τo 1988r, 'qziλo 2 (19ss),3_91408. Γ. Γorivαqηg - Γ. Bελ6η9, <Πανεπιoτημιαxη orooroφr|Φι,λiππωγ 1989>>, A Ε M Θ 3 (L989), 45L-463. oι iδιoι, .Παγεπιοη_μιαxτj αναoxαφi Φιλiππων Ιg91'>, AΕMΘ 5 (L991),4o9-424. oιiδιoι, <<Αvαoxαφτ] Φι"}"iππωv 1 gg1-1g92>' AΕM'o ο 1ιsν1,szo-sslxαt Εyνατ[α 3 (199L-L992),257-280. Oι iδιoι, <Πανεπιατημιαxηαναoπαφ{ Φιλi;ππων !993>, AΕ M Θ 7 (lg93)'531-5aΟ. oι iδιοι, 6.π.

Ψrooημ. 5). Πα την ..oιπiα τωv αγqιωv ξιbωv, βλ. S. Provost _ L.Foschia, <Η <<oιxiα των αγq[ων ζιbων, oτoυ5 Φrλiππoυg. Oι ν6ε9αναoπαφ6 g (20ot -2002)>' A Ε M Θ L6 (2002)' 107 -L Ls." Στoι1εiα για τα oπ[τια ηg doτερηg αρ1αι6τητα9 πoυ εvτoπiξo_

:1r'Ψ9uE Δελφotg παqατiθεvται oτo P6tridis,6.π. (υπoημ. 12),193-204. Aναφoρdg για τo μ6νo oυoτηματιιιi on.αr*μμ6rδ o,ri-oτιx6 oι]γoλo των Δελφιbv, τη λεγ6μενη <<Noτιoανατoλ uιi1'Επαυ-λη> τ] <Maison C>, βλ. oτo [διo, 194 υπooημ' 5 xαι 6 (αναoxαφιιttg

25"t

ειΘ6oει9 πoυ δημooιεrioνται oτ o Β CH xαι oτα Χρoιιxα τoυ AΔ).'"

^ Frantz, Lαιe Αntiquiιy ΑD 267-700,T\e Athenian Αgora 24, 1988.// Π.Γ. Θ6μεληE, <Yo.τεqoqωμαtx.i1 ιαι πqωτoβυξαvτιη Mεoot]-

γη>' σro Θdμεληg - K6ντη (επιμ.),6.π. (υπooη"ι. 4),32-33,ει,ι.l4xαι35-37,ειι.t7.28 Στ. Πελεxαγiδηg - Π. Aτξα xα-AoημαxoπotΙ'oυ, Σiνταyμα τωνπαλαιo7ριoτκινιxc6ν ψηφιδωτcbι, δαπ!δωτ τηg Eλλd'δoξ,' 1. Nη-oιωτιxfi Eλλd,g,Bυξαvτινιi μημεiα 1- Θεooαλoν,aη tgl 4.τ1. Aση-μαxoπoriλoυ-Aτξαxα, Σι)νταyμα των παλαιo1ριoτιαvιxιbν ψηφ'ι-δωτtΙly δαπ6δωι τηE Ελλd'δog,2. Πελoπ6ννηαoζ, zτερε,i ελλiδα,Bυξαντινιi μvημεiα 7, Θεooαλoνiιη L987. LΤ Lirα, zj-oyμo ,ruπαλαιo4qιατιανιxcbι ψηφιδωτtΔν δαπt'δων τηE Ελλαδog, ΙΙΙ. Mα-xεδoνiα-Θραxη, 1. Tα ψηφιδωτd. διiπεδα τηξ Θεooαλoνixηg,Βυ-

^ζ^αντινα μημεiα 9, Θεooαλoνiιη 1988.

29 Sodini, oΗabitat urbain>,341-396. o iδιog, <lτaυi tat>>' 435-577 xαι ει-διι6τεqα 459-469'To τελευταio απoτελεi oυv61εια πqoγεv6oτεqoυdgΘs:γ τoυ ιδioυ πoυ αφoqd τιE δυτιx6g .rroρ1ωg

"ηζ αυτoχQατo_

,aβs' 13λ.Ηaιitat de Ι,antiquit6 t ardlυe>,Topoi5 (oos1,ιnaιε''"Στ. Eλευθερdτoυ (επιψ.),Tb Moυαεiο xαιη αναoxαφrj. Ευqτjμα-τα 1πd τo γcbρo αν6yεραηE τoυ Nloυ Moυoεioυ τηg '4xρ,jioληE,ΑΘ{vα 2006,16-19.31 Π' Καλλιγιig, <ΣταΘμog AxQ6πoλιζ,, oτo Παρλαμιi - Σταμπoλi-δηg (επιμ.), 6.π. (υπoημ. 21),31 -39.Zαγαριαδoιη 6.π. (υπoημ. 21),L92-194.Η tδια' AΔ 50 (L995),Xρovιxd, 34, π[ν . 16ε xαil7 α." X. Koιλιiιoυ' AΔ 50 (199 5),Χq oν ιxα,77, ayεδ. 6, o. 79, π[γ. 35δ." Α. Κoυρθντα -Pαπταxη' AΔ 49 (1994), Xqo νιxα' \09-Ll3''* Oikonomou-Laniado, 6.π. (υπooημ. 4), 59-75." P€tridis,6.π. (υπooημ. 12).Jo N. Καρriδα5, <Αναoταφ69_β69εια ηE παλαιo1qιoτιανιπr]g oι_

}j:!^ψr' l: τqιxλlvιo oτην oδ6 Σoφoιλ-6oυ9 β)λ", ιdΛao ιs(2000),2s9-27237 Σγotqoυ x.6., 6.π. (υπoημ. 19). Πq6xεπαι για επ6ιταη παλαι-6τεqηg αναox|Φs (τoυ oιπoπ6'δoυ Bαιμα, ilι. ,oρorαr. ,rro-oημ.80) με oτ61o την αποπ<iλυ!.tη 6αo τo'δυνατolrεγαλtτεqηg6xτααηgτηgoιπiαgxαιτη δημooiευoτ]τηE.

- -' -'-- r

3. oι δυο266qειεE τηg 6qευναg

H απooπααματ ιx6τητα τωv xαταλo iπωι,H μελ6τη τωγ oιχιστιχιbγ xαταλoiπων παqoυαιd,ξειπoλλθg δυο16qειεg με σημαγτιχ6τεqη την απoσπασμα-τιx6τητα των πληqoφoqιιbv πoυ 61oυμε oτη διι1θεoτ]

μαg. oι ανααxαφ6E απoπαλυπτoυν α1εδ6v xαΘημεqιvd

μιxq6τεqα τj μεγαλtτερα τμηματα xτηqlωv αυτηg τηg

περι6δoυ, τα πεqιoα6τεqα απ6 τα oπoi,α πq6πει να ε[-

1αν ιδιωτιx6 1αqαπτηgα. H iδια η φυση τωγ αγασχα-

φιbv 6μω9 _οτην πλειoν6τητti τoυg oωοτιxιbγ_ πqoδια-

γqι1ιφει χαι τo μθλλoν των xτηgiων αυτιirv, ειδιxα 6ταγ

βqεΘoυν μ6oα oτo x6λυφoE τωγ σημεQιγιbν, oυνε1ιbg

διoγxoriμενωγ π6λεωγ: τα ευgηματα αυτα o1εδ6v πι1-

γτoτε χαταχιbγoγται.xαι διjoxoλα αξιoλoγotνται, εξαι-τiαg τηg απoσπασματιx6τηταg τoυζ χαι τηg απoυoiαgουγxεxqιμ6νηg πολιτιxηg για τη διατηQηση χαι τηγ επι-oτημoνιxτ] τoυg εxμεταλλευoη. Eπiοηg, oι ιατ6ψειζ τωγxτηqiων αυτιbγ εiγαι αδυγατo γα συμπληqωΘodν,επειδη

μιxq6τεqα τ] μεγαλυτεgα τμηματα τoυg βqiαπovται μ6oααε, τ]δη oιxoδoμημ6να, 6μoqα oικ6πεδα. Σε oqιoμ6νεE

πεqιπτιiloειg μ6νo, τα ιpηφιδωτd πoυ xooμo$oαγ τα δd,-

πεδα τωγ πλοιjαιωγ oιπιιbγ απoπoλλιbγται xαι μεταφ6-Qoγται στιs απoθι]xεg τωv μoυoεiωv38. Και 6ταγ 6μωg οιoωατιx6g αναoxαφθg oλοxληqιbvoνται, οπαviωg διαθ6-

τoυμε xατι πεqιoο6τεqo απ6 μια γaηγoaη αvαoxαφιxr]θxΘεοη, δηλαδι] αγαλυτΦ μελ6τη τηζ στQωματoγQα-

φiαg xαι xατdλoγo των xινητιbv ευqημdτωv.

H ταιiτιoη των yrbqωι,'Eνα μεγdλo πq6βλημα πoυ τiΘεται απ6 τηv πλευqd τηg

μεΘοδολoγiαg εiναι η ααφαλτ]g ταfτιη μιαg πoλυτελoιig

ΠΑΡATΗP}ΙΣEΙΣ ΣTΙΣ ΠoΛEΙΣ KΑΙ TΙΣ ΑΣTΙΚEΣ oΙKΙEΣ TΙΙΣ YΣTEΡΗΣ ΑPxΑΙoTΗTΑΣ

oιxiαg απoxλειoτιπα pιε ιδιωτιx6 ενδια[τημα xαι 61ι μεδημ6αιo xτηριo η xατoιι[,α αξιωματo{1ων (xατoιxiα τo-πιxori ιiq1ovτα r] επιox6πoυ με παqdλληλεg δημ6αιεExαι ιδκυτιιθg λεπoυqγiεg oτoυg 1ιbqoυE τηg). Eιδιxα oτην

περ[πτωoη μεριxι]g απoxιiλυι}ηg εv6E xoαμιxoυ xτηg[-ου, εiναι δtoxoλη η απ6δoη τoυ σε ιδιωτιxη f δημ6oια

χat]ση.M6vo η υπαρξη επιγqαφ6v τ] oυγxεxqιμ6γωγ xι-νητιbν ευqηματωv (π.1. oφqαγiδωv) Θα μπoqoιiαε vαπgooδιoqioει τo 1αqακτηqα τoυg, αλλιi, τιg πεqιoo6τεqεg

φoq6g, λεlπουγ τα στoιχεiα πoυ Θα διεπqιναv ααφ69 6ναxτr]qιo με απoxλειοτιxd, ιδιωτιxτj 1qηοη απ6 dνα δημ6oιo

η απ6 6να πoυ ουvδυ<iζει δημ6oια xαι ιδιωτιxη.Πqoβληματιxη εiναι oυ1ν<i xαι η ταtτιoη τωγ εσωτεQι-xιilν 1ιilρων μ6νo απ6 τα μoqφoλoγιxd 1αqαxτηqιoτιxιiτoυζ με εξα(,qεη τα τqικλivια, ειδιxα αυτα πoυ απoλι]-

γoυγ στη μi,α πλευqα oε α$(,δα, τιg Θθqμεg χαι τα απo-

1ωqητι]qια. X6ρoι,6πω9τα μαγεφεiα xαι oι απoΘηxεg,ταυτiξovται xυqiωg απ6 τα xινητα ευρηματα39 xαι ειδι-x6τεqα απ6 την xεραμιxη: μαγειqιxd, οxεr1η oτηv πριbτηπεq(πτωαη, πiθoι, αμφoρεξ xαιιiλλα απoΘηπευτιxd αγ-

γε[α oτη δεtτεqη. H παqoυoiα σι,γ}ιεγτQωμ6νων υφα-γτιxιilγ βαqιilν πqoδiδει επi,ηg την υπαρξη υφαγτoυQγι-xτ]E δqαoτηgι6τηταg oε 6γα χιbQoω, ενιb η ευqεη xυιpε-

λιbγ oε υπαiΘριoυE τ] ημιυπαlΘqιoυE 1ιbqoυgυπoδηλιbvειτηv εvαο16ληση τωγ εγoixωγ με τη μελιαooπoμiα. Δεναποxλεiεται βθβαια η oυ1vri αλλαμ χaησηE η xαι ηα1ρ{οτευοη oqιομ6νων δωματiων xατιi τη διιiqπεια ξω-γig μιαg oιxiαg, 6πωg xαι η αυγx6ντqωση χαι απ6Θεoη

τωγ χQησιμoπoημ6νων xεqαμιπιbν αγτιχειμ6γωγ σε συ-

γxεxριμ6νoυg 1ιbqoυg πqιν απ6 τηγ επαγαχQηοιμοπoiη-ση μιαE xατoιxLαζ1,γεγoν6g πoυ oυoxoτiξει την ειx6γατηs πQωταQχιx{g λειτoυqγ[,αg τωv 1tilgωγ αυτιbγ.

38 Στηu παλiτεqη περiπτωoη, τα ι|ηφιδωτιi τ] oι ελ<i1ιατεE τoι1o_

γQαφιεE πoυ oιbξoνται, μετατq6πovται oε μoυoειαιd, εxθ6ματα,6πω9 τo ιpηφιδωτ6 δ<Ιπεδo xαι oι τo[1oι τoυ τριxλινioυ τηg oιxiαgαπ6 την oδ6 ΛαπιΘ<bν 7 ηg Θεooαλoνiηg, πoυ εxτlΘεγται oτoMoυoεio Bυξαντιvot Πoλιτιoμori. Ωoτ6oo, ελιi1ιοτεg απ6 τιg xα-τoιxbg τηg tατεqηg αq1αι6τηταE εiναι επιoxθψιμεg. Aπ6μη xαι oιπoλt γνωoτ69 αΘηvα'ilx6g oιxlεg oτη β6qεια ιλπυ τoυ Aqεioυ Πd_

γoυ βqloxoιπαι ειτ69 τoυ επιox6ψιμoυ 1ιbgoυ τηg Αρ1α[αg Aγo-ρdg. Aν τo πιλoτιι6 πq6γqαμμα επioxειpηg των πφωτoβυξαvτι-γtilγ xαταλoiπωv των Δελφιilν με ηλεxτqoνιx<i μ6oα, πoυ εxπoν{-θηxε με τη βoι]Θεια τηg αq1ιτιixτoνog Κ. Δι]μoυ 1l,αι παQoυακiοττl-xε πq6oφατα oτo 2!o ΔιεΘνθg Bυξαντινoλoγιx6 Συν6δqιo oτo

{oνδi,νo (βλ. P' Petridis, <Promotiπg a Little Knoιvn Period of a WellΚnoιryn Αrchaeological Site: the Case of Early Byzantine Delphi''' Pro'

ceedinφ of the 27st Ιιιtemαtionαl Congress ξΒymntine Studies. Londoη

21-26 Augusι 2006, ΙΙ. Αbstrαcts of Pαnel Pαperc,282), υλoπoιηθεi τελι-

ιιbg, τoυλιi1ιoτoν oτo 1ebqo τηg Noτιoανατoλιxτ]g'EπαυληE, ευελ-

πιoτotμε 6τι Θα λειτoυqγτ]oει ωg πg6τυπo γωι τηγ ανdδειξη xαι<iλλωv xoαμιιιbν μημεiων τηg περιoδoυ.39 Xqειdξεται βεβαiωg μεγdλη πqooo1τj ατη μελ6τη των xιητιilνευρημιiτων πoυ βρ6Θηxαv oε 6να 1ιbgo: για παqdδειγμα, η εQμη-

γεiα τωγ oιγμoεδcilν ι] ιυxλιιιbν τqαπεξcbν με λoβotE ωE α1/τιχει-

μ6νων απoxλειoτιxα λατqευτΦs xsliηs (<τqι1ιπεξεg αγαπιbν")61ει οδηγτiαει oε ooβαq6g παρεqμηνεiεg, 6πω9 αιην περ(πτωoητηE επιχειQηματoλoγiαg για τη χQισEιαγιx\ πLoτη τωγ γ6ωγ ιδιo-ιτητιilν τηg oιxi,αg Ω ft <oιxiαg των γλυπτcilν") oτην AΘt]να. Bλ.ο1ετιιti Sodini, <Habitab,349 υπooημ. 17.a0 o Σιδιiwιog Aπoλλιναριοg (Εpistulαe ΙΙ,2,9) αναφ6qει 6τι ατην€παυλτi τoυ oτo Avitacum, ιovτd ατo τqιxλiνιo των γυναιxιbν (ri-clinium matτonalis) βqιox6ταν τo εqγαoηqιo υφαvτιxι]g (texrino).41 Miα τ6τoια πεqiπτωη 61oυμε oτη Noτιoαγατoλιxτ]'EπαυληoτoυE Δελφoι}E,6πoυ oι βιoτθ1νεE xατd. την εγxατ<ioταoη τoυ5

253

IIΛATΩN ΠETΡΙΔΙ{Σ

Ειx.4. oιxlα oτo Δψηνι6.

Exεiγα 6μω9 πoυ ε[γαι αδrjγατo γα ταυτιστoυγ μεαoφαλεια εiγαι τα πoλλιi δωμιiτια πoλt διαφoq ετιxrbyμεγεΘιbν πoυ αυγαγτα xαvεig oε παqdταξη xαταψtμogεv6g διαδq6μoυ η γriqω απ6 μια αυλη η, απ6μη, }iαι γαεπιxoιγωγoυν μεταξυ τoυs με ανoiγματα. Av για 6ααβqioxoνται oτov 6ρoφo μπoqoυμε γα υπoθ6οoυμε 6τιηταv υπνoδωμd,τια παι 1ιbgoι διημ6qευoηg γυιlαιxιbιlxαι παιδιιbγ, τα δωμdτια τoυ ιοογεioυ υποθdτoυμε, 1ω-qlg αυτ6 να τεxμηqιιbγεται πιiγτoτε με βεβαιoτητα, 6τιΘα 1qηαiμευαγ ωE 1ιbqoι απoθi1τιευoηg, παqααxευηgτQoφriE, oταβλιομoιi ξιbωv, διαμovτ]g τωι, υπηqετιbι,,

αλλ<i oε ogιομ6νεE πεqιπτιbοειE, ειδιxα 6ταν βqloxoνταιπιiγω οε xεντριx6 δq6μo xαι 61oυv πq6οβααη πQog αυ_τ6ν, Θα μπoqotoαv vα 61oυv xαι εμπoqιxη 1qηoηa2. Δεvπqθπει να παqαβλ6πoυμε επioηg τη μεγιiλη πιΘαv6τη-τα tπαqξηg βιβλιoΘηxιbv xαι 1ιbgωv μελθτηga3 πoυ Θαυπr]q1αν oτor, 6ρoφo, μαxqια απ6 τoυE Θogrr1βoυg τουιαoγεloυ χαι τoυ δρ6μoυ. H ταdτιοη τωγ τελευτα[ωγδειl d1ει απαα1oλτ]αει μ61qι τιbρα τηv θqευvα, αλλα εi-ναι λoγιx6 γα υπoΘ6αoυμε 6τι oι ιδιoπτr]τεg τ6τoιωr,απιτιtbγ Θα δι6Θεταγ πqooωπιxτ| βιβλιoΘηxη xαι 1ιbqoμελ6τη9, ειδιxα αv ηταv xαλλιεqγημ6voι τ] απ6μη πεQισ-α6τεqo αv επq6xειτo για επαγγελματiεg ουγγqαφεig {φιλoα6φoυ9' στoυζ oπoiουg η 6qευvα f1ει αποδιbοει μεμεγιiλη ευxoλiα τηv ιδιoxτηοiα oυγπεxριμdγωγ oιπιιilγοτην AΘηναaa, αx6ψη χαι αγ τ[πoτε δεv τιg ξε1ωqiξειαπ6 τα υπ6λoι"rια πλoυoια oπiτια τηg π6λη9.Tdλog, μια ιiλλη xατηγoqiα δυoεqrμτ]νευτωv δωματiωνεiγαι 6oα 61oυv τqiβηλo ανoιγμα, πoυ δεγ εivαι 6μω9 ταμεγαλriτεqα τηE oιxiαg: τ6τoια συγαγτotμε oε oιxiεg ατοΔιμηvι6a5 (Eιx.4), τιg Φθιιi:τιδεg Θηβεd6 (Eιx. 5) χαι τηΘ εαoαλoγix ηt (ΕL'L' 6). Tρ i,βηλα δ ιαθ6τoυγ μεq ιx6E φo-q6E xαι τα τqιxλiνιαa8 αλλιi η πεqilπτωαη αυτη δεv αφo-qd παqαδεiγματα πoυ αναφ6qΘηxαv γιατi τα τqιxλivιιiτoυE ξε1ωgiξoυν oαφιilg, τo 6vα απ6 τηι, αιpi,δα τoυ χαιτo ι1λλo απ6 τo μ6γεθ69 τoυ. Η oyετιxα xεvτqιxη θ6αητωv δωματiων αυτιbν, πoυ γειτvιαξoυγ με τα τqιxλi,vιαxαι διαΘ6τoυγ εiαoδο απ6 την xεντριx{ αυλη η τoγ χε-ντqιx6 διαδgoμo xαι η μγημειαχ6τητα τηE ειo6δoυ τoυgμε τo τqiβηλο εiγαι δηλωτιx6g τηg αημααiαg τoυs χαιioωg μια5 πoιντ]g χatσηs απ6 διαφoqετιx6g xατηγoqlεg

οτoυg 1ιbρoυE τηE εγιαταλελειμμ6νη9 oιπiαg oυγπ6vτQωσαν ?{,αι

πθταξαν οε oυγxειgιμ6να oηpιεiα την xεqαμιxτ] πoυ εi1ε 1qηoιμo-πoιηΘεi απ6 τoυg τελευταioυg ενoixoυE.42 Morrisson - Soιtini, 6.π. (υπooημ. 3), 179 υπoημ. 53. Sodini,<Habitat urbain>, 387. Tηv [δια 1qt]η πιΘανcilg εi1αν xαι τα αvατo-λιx6τεqα απ6 τα δωμdτια τηg oιxiαg πoυ απoιαλtφΘηxε ανατoλι-πd τηg βιβλιoΘηxηg τoυ Παγταlγoυ (βλ. xιiτoψη oτo T.L. Shear,Η e spe riι 44 (l97 5)' 334, ειx. 1).a3 o ΣιδιiνιogAπoλλινd,qιog xαι πdλι, αυττi η τ6oo πoλtτιμη πημγια η ξω{ oτo δυτιx6 ρωμαΤx6 ιqd,τοg τoυ 5oυ αιιilνα μ.X., αvαφ6-qει την liπαqξη πλotoιαg βιβλιoΘηιηg oτην οιιiα εriπoqηg oιπoγ6_νειαg τηE ΓαλατLαg (Εpistulοe ΙΙ, 9. 4 : <huc libri adfatim in prompfu>).ψ'oπωg π.y. την oιxlα τηE oδori Mαxqυγιιlwη (J. TraνLos' Hespeiα43 (|974)'506 ειx. 2). Ιiα την αvαoxαφτ] τηE oιιlαg βλ. o. Αλεξαν-δρi' Μ 23 (1968), Χρoνιxα,73-7 5.Η Lδια, AΔ 24 (l969),Χρoνtxα,56, ο16δ.23. Πα μiα ενδιαφθρoυσα 1{αι εμπεQιoτατωμ6νη επι1ειqη-ματoλoγiα εναντ[oν τηE εgμηνεlαg 6λωγ αυτcilγ των oιπιιilν ωg φι-λoooφιιιbν ηoλιbν, βλ. Sodini, <<Ιdlabitat>,464-465. Η μ6νη πoυ Θαμπoρotoε γα ταυτιoτεi ψε oψετιlιfi αoφdλεια με oπiτι φιλoo6φoυ

25Δ

εiναιη oιxi,α του Πq6xλoυ, βλ.A. Κarivieri, <The.,House of Proοlus,,on the Southem Slope of the AcropoΙis: Α Contribution) στo Ρ.castren (επιψ.), Post-ΙΙeruliαn Αthens: Αspects of Life αnd Culn'ιre inΑthens ΑD 267 -529, Helsinki 1994,|L5-139.45 A. K. orlandos, <<Ι.ρs monuments paΙdochr6tiens d6couverts ou6tudi6s en Grδce de !938 λ L954>,Αctes du Ve Congrθs ΙntemαtionοldΑrch6olngie chr4timne' Αk-en-Proνence, 1 3-79 septembre 1954,SιACr22'Π6λητoυ Bατιxαγot - Παρioι 1957, L16.46 r. A. Σωτηρioυ, .Avαoπαφαi θν N6ψ Aγ1κi)ιφ>>, ΠAΕ t939'53-60.a7 Καρriδαg, 6.π. (υπoημ..36),261 oatδ. 2.+δ Aλλoτε oτην ε[ooδ6 τoυg, 6πωg oτην oιxiα τoυ Γεqαxcilρη oτoΑqγog (Αkelstrom_FΙougen,6.π. (υπoημ. 15), 18 ειι.5), oε μια oι_xiα oτα M6γαqα (Ι. Θρεψκiδηg - Ι. Tραυλ6g, "Aναoxαφιιαi, θqευ-vαι iv Mεγciqoq >> ΠAE t934,40 aιx.\) \oε oιxbg τηg Θεooαλovi_xηg (KαρriδαE, <<Παλαιo1ριiττιανιxθg oιxiερ, 6.π. (υπooημ. 1L),578 o16δ. 6), xαι,,αλλοτε oτo ιiψog τη5 1oρδτ]g τηE αψi,δαg,6πω9oτo τqιxλi,νιo τoυ oρ6φoυ τηg.oιxiαE αγατoλιxιi τηE βιβλιoΘτ]xηEτoυ ΓΙανταiνoυ oτην ΑΘηνri (Shear, 6.π. (υπooηψ' 42).

.€:Ξ

ΠΑPAΤHPΗΣEΙΣ ΣπΣ ΠoΛEΙΣ KΑΙ TΙΣ AΣΠKEΣ δκrε: τrr: ΥΣTEPHΣ ΑΡxΑΙoTΙ{ΙΑΣ

ατ6μωv πoυ διαβιor3γ στηγ oιxi,α η xαιεπwx{'πτεE. Mιαγoητευτιxτ] υπ6Θεoη Θα τ]ταr, η rlπαqξη εδιb 1ιilρωvιδιωτιπηg λατqε[αE πoυ πιΘαγ6τατα Θα δι6θεταγ τα με-γιiλα αυτιi αππιαa9,6πω9 61ει ι1λλωoτε υπoτεθεi για dνα1ωqo με ααφ{ διαμ6qφωη παQεχxληαioυ ατo <<Παλιiτιτoυ Δoυx6gr> oτην Aπoλλωviα τηg Λιβriηg50. Στηv οιxiατωγ Φθιιbτιδωv Θηβιbv μιiλιoτατo δωματιo δι6Θετε <<τε-

τqιiγωνoν βιiΘqοv δια xoυqαoαγloυ xαλδE θxτιoμ6_γoγrr51 <περιβαλλ6μεγoγ δι' 6γετofirr5z ψπqooτιi αxgβιbgαπ6 τo τρiβηλo. Mηπωg σε αυτ6 τo βιlΘqo απ6 xoνiαμαειyε πατaωΘεi μαqμιiqιvη τqιiπεξα, 6πωE ειx<iζεται γιαανdλoμ παταoxευη ατo x6ντqo τqιxλινiου ατα M6γα-ρα53; Σε αυτη την πεqri'πτωαη, αγ δεγ πq6xειται για τqιl-πεξα φαγητoυ, μτ]πωg η 1qηοη τηg ηταν λατqευτιxη;

4. H τυπoλoγ iα τηg αoτιιι,i1E oιxi"αg

o Sodini, με βdαη τιg xατ6ψειg, εξετιiξει1ωqιoτιi τα πo-λυτελdoτεqα απ6 αυτα τα oιxoδoμηματα (constructionsd'ampΙeur exceptionelte) χαι τιE φτωχ ιn[,gκατoιxLεg (habi-tat pauwe, sans circulation coh6lente) xαιxατατασσει τιgυπ6λoιπεE (αυτ6E πoυ xυqlωg εξετιiξoυμε εδιb) oε: α) oι-πiεg με δωμιiτια πoυ διατd,ooovται γiqω απ6 μια περi-oτυλη αυλτ] xαι β) oε oιxlεE με πoλλιi δωματια 1ωq[g xε-ντqιπτ] αυλri5a. AπoλουΘιi:γταζ τηγ lδια oυλλoγιoτιxt1χατηγoQιoπoiηαηg, aε oγ6oη61ι μ6vο με τoν τriπo αλλ<i}ιαι με τov αqιθμ6 τωγ αtλειωγ 1ιbqωv πoυ αι,αμωqi-ξoυμε ατην xατoψη55, Θα μπoqorioαμε γα διαxqivoυμετιg αατιx6E oιπi,εE πoυ 61oυν ω5 τcδρα αποπαλυφθε(,ατoγ ελλαδιx6 1Φqo (εξαιqorivται τα <<παλατια> η ταφτωγιxα απiτια) oε τ6ooεq ιg μεγdλεg πατηγoq iεg:1. oιniεg πoυ διαΘ6τoυν. πεqιoα6τερεg απ6 μiα αυλ6g,6πωg oι oιxiεg B xαι Ω oτηγ Aθfvα56, η 6παυλη β6qειατoυ Γbμvαoioυ ατη Mεοα]vη57, η oιxlα τηg νηoiδαE 4oτoυg Φιλ[ππoυg58 τ] η Noτιοανατoλιx{ 'Eπαυλη xαι ηoιxiα Η oτoυg ΔελφoυE59. Πq6xειται για τηγ xατηγogiαμιε τα μεγαλιiτεqα οε εμβαδ6ν xτ{qια. Στιg μvημειαx6-

a9 o oqλιivδog ιiλλωoτε, 6.π. (υπoημ. 45), oνoμαξει τo 1ιbρo αυ_τ6 <olxorr.50 s. Eilis, <The Palace of the Dux at ΑpoΙlonia and Related Ηouses>,oτo G. Barker - J. Lloyd' J' Reynolds (επψ.), Cyrenαica in Antiquiιy,

QEv6οδn L983, t5 -25. Cιrδii, 6. π. (υ πo oηψ. 21), 230 xαι ειx. 3.51 Γ. A. Σωτηqioυ, <Αναoιαφαi πiαg aγχιd1,o υ>, ΠAΕ1937,53.52 o iδιog,6.π. (υπoαημ.46),53.s3 sodini, <Habitat urbain>,376.5a Στo lδιo, 343 x.ε., 37 0 x.ε., 3 44 n.ε. ιιαι 359 x.ε. αντioτoι1α.55 Συ1νd β6βαια, η δκlιxqιoη oε oτεγαoμ6νoυg τ] υπαiΘqιoυg 1ιb-

Ε ικ. 5. o ιxiα oτ ιE Φ θ κbτ ιδ εg Θιj β εg.

τεQεE χαι πoλυτελ6oτεqεg πεqιπτιilοειg, μ[α τoυλα1ι-οτoγ απ6 τιg αυλ'6g αυτ69 εiναι πεqlατυλη xαι παiξει τoq6λo τoυ xεντqιxbt αιθqioυ πoυ ουγδ6εται απευΘε[αEμε τηγ εiαoδo.2.oιxLεE με μiα πεqloτυλη αυλτ],6πωg η oιx[,α στα αγα-τoλιxdι τηE βιβλιoΘηχηE τoυ Παγταiγoυ60, η oιxiα Α61, ηoιxiα τηE oδori K6πqoπog62,xαΘωgxαι oι οιxiεg Γ, H xαιΣΙ οτo 1ιbqo αv6γεQσηE τoυ Ndoυ Moυoεloυ Αxρo-

qoυg xαΘioταται δυo1εqτig απ6 την xατιioταoη των oιxoδoμιιιbνλειψdνων ιαι απ6 τιg (υπoΘετιxθg;) απoxατααιιioειE.)r Fran tz, 6. π. ( υ πo oημ. 26), πw' 26b xαι 27 a αντiατoι1α.)i Θ6μεληg, 6'π. (υπooημ. 26), ειx. 14.Jδ Γ. Γoυναqηg, oΠαλαιoχQιoτ ι'ανιxtE xατoιxiεg oτoυg ΦιλiππoυEr.2 4 o Σ υ μπ 6 o ιo ΧA Ε, AΘi1ν α 2004, 30')9 Petridis, 6.π. (υπooημ. !2), 200-202.60 Frantz, 6.π. (υπooηψ.26)' πw. 48β-49'61 Στo iδιo, πiν.26α.62 Αλεξανδq{, 6.π. (υποotμ. 4 4), (L96g), 5L-52' oγLδ. t9.

2s5

ΠΛATΩN ΠETPΙΔιD

Ε,ιx. 6. oιxlα oτη Θεoααλovixη (oδ69 Σoφoxλ6oυg 18-20).

π6λεω963 oτην ΑΘηνα, η oιxiα των ,<dγριων ξιbων"οτoυg Φιλ[,ππoυs64,η oιxiα τoυ Γεqαxdρη, η oιxiα oτα

oιx6πεδα Aθαγαοoπotλoυ-Koυτqoυμπη-Πααoα xαι ηoιxiα ατηv Παλι6πυqγα οτo ΑqγoE65, η oιxiα D oτoυg

Δελφot g66, η oιxiα τηg oδoυ oλυ μπ ιαδog7 4'7 6 xαι η oι-

x[α τωγ oδιilv Aγiαg ΣoφiαE xαι Σoφoxλθoυg οτη Θεο-

oαλoνixη67.3. oιxiεg 1"ιε απλη αυλ{ 1ωqiE πεqιατυλιo,6πω9 μια oι-

xLα oτιg ΦΘιιbτιδεg Θηβεζ68, oι oιxiεg E, F xαι G ατoυg

Δελφoυg69, η oιπiα oτην πεqιo1η τoυ Aoxληπιεioυ οτη

Mεoαηvη70 xαι oιπiα oτηv Aντixυqα7i.4'oιnΙeg1ωqig xεvrqιxη ri πεqψεqειαιη αυλη, με δωμα-

τια πoU αυvηθωg αυλiξoνται απ6 εvα διdδqoμo' με χαQα_rιηqιoτιxα παqαδε[,γματατηv oιxiα oτo Διμηνιo72,την oι_

xiα τηg oδot Ιoυλιαγoυ oτη Θεoααλoνiη73 παι πιθαγ6-

τατα την oιχiα οτo oιx6πεδo τoυ o.T,E. oτo ΑQγoE74.

To τ6λo6 των oιxιιbv τηg ιiστεQηg αψgαι6τητα6

oι oιxi,εg πoυ χατατdξαμε παqαπdvω, γνωqlξoυγ αQ_

xετ6g μετατqoπ6g οτι5 xατ6ψειg τoυg 6ω9 τα μ6oα τoυ

6oυ αιιilγα. H αoαφεια γυqω απ6 τη 1qoνoλ6γηση τωγ

διαδo1ιxιbv φαoεωv oτιg πεqιoο6τερεE απ6 αυτθg μαE

oτεqεi τη δυνατ6τητα oπoιωνδηπoτε γεvιx6τεQωγ πα-

qατηqrjοεωv ωE πQoE τιg αλλαγ69 πoυ υπ6οτηοαγ χαιτoυ εγτoπισμot 1qoνoλoγιxιbν η τoπιxιbν xqιτηqiωv γιατιg αλλαγ69 αυτ6g. Aλλωατε, oι παqαλλαγ6g οτιE xατ6-

ιilειg μoιdξoυν να oφεiλovται πεqιοα6τεQo στηγ αναγπη

πρooαqμoγιj5 oτη διαμ6Qφωση τoυ oιπoπ6δoυ η ατιg

επιθυμiεg των ιδιoxτητιbv, παqd ατην riπαqξη τoπιπιbγ

η επo1ιxιilν αυνηθειιbv.Pιξιx6g αλλαγθg οτη μoqφη χαι τη χaτiση τωγ αοτιπιi:γ

oιxιιilγ oτoγ ελλαδιπ6 1ιbqo αυvαντotiμε απ6 τo δευτε-

qo μιο6 τoυ 6oυ αιιbγα. Tα βαΘtτεqα αiτια πq6πει να

αναξητηΘoriγ οε οt]γΘετα φαιν6μεvα,6πωg η oιxονoirι-

πτ] xqlαη, oι πoλιτιoμιx6E xαι δημoγqαφιx6g αλλαγ6g

xαι φυoιxα οτoγ αγτixτυπο 6λωγ αυτιbγ ατην τoπιxηαqιατoxρατiα. Σε 6λη τηv ιixταοη τηζ αυτoχQατoqiαg

διαπιοτιilνεται μια oταδια x"i1 εyxατα}"ει,ιpη των αατιπιilγ

επαυλεωγ η η oυοτηματιxη διαiqεoη των ευqt1ωqωv

δωματi,ων τoυζ σε μιxq6τεqα, για τη oτ6γαoη πQoφα-

vιbg πεqιοαoτ6ρωv oιxoγεvεκbν75. Συ1νι] εivαι xαι η αλ-

λαγτ] 1qTiοηg απ61ιbqωv xατoi,xηoηg οε 1ιbqουg βυoτε-

1νιxιilν δgαατηqιoτητωγ76. Mια μιxqτ] επαq1ιαxη π6λη,

6πω9 oι Δελφoi, πqoοφθgoυν αqxετd, παqαδεiγματα τ6-

τoιωγ-oιxιιbγ77: πqog τo τθλog τoυ 6oυ αιιbνα, αεi xαxt1

xατdαταοη ηδη xαι με τα πεQισσ6τεqα ανoiγματα πρ6-

63 EλευΘερατoυ (επιμ.),6.π. (υπooημ. 30), 16.64 Ρrovost - Foschia,6.π. (υπooηψ.24).65 oikonomou-Laniado, 6.π. (υπooημ. 4), 59-60,62'63'67'69'71,.66 P6tτidis,6.π. (υπooημ.12),199, o16δ. oτη o.197.67 KαρiδαS,6.π. (υπooημ. !l),576-511,aγεδ.6 oτη o. 578. o iδιog,

6.π. (υπooημ.36).68 Σωτηq[oυ,6.π. (υπooημ.46). Η oιxiα, πoυ o1oλιdοτηxε παι o1ε-

τιxιi με τo τρiβηλ6 τηs (βλ.παραπdνω), αντ]xει μdλλoν oε αυττi

την xατηγoqiα παqd oε εxεiνη 1ωqig αυλτ] (Sodini, <<Habitat ur-

baιπ,,367, εtx'2! oτη o. 368) δεδoμ6νoυ 6τι η μαρμαqoατρω|.ι6ηαiΘoυoα με τη φιιΙλη ατo εoωτεqιι6 τηg εiναι μιlλλoy η ιεντqιιηαυλt], ενιil η υπ6oτυλη αiΘoυoα ατα δυτιxd τηg εiναι αoφαλιbg 6να

μη αιpιδωτ6 τqιxλivιo,6πωE μαqτυρotγ oι διαoτd,οειE τηE χαι oιτ6ooερι9 αlΘoυoεE πoυ τηγ πλαιoιιbγoυγ απ6 τιE δto πλευqθg,

6πω9 αxqιβ6g ιαι oε dλλα παqαδεiγματα πoυ πρoαναφθραμε

256

(βλ.υπooημ.15).69 reπidis, 6.π. 1υπoοημ. L2), L99'200, o1θδ. oτη α. 201.70 Θ 6μελη g, 6. π . (υ πo aηψ. 27 )' 3 5 -31, ειx. t7 αqιΘ. 5.71 Κoυq6ντα-Pαπτdxη, 6.π. (υπoημ. 33), 112-113, o16δ. 16.72 O{andos, 6.π. (υπooημ.45), 1L6.73 ΠαπiαEιbτog, 6.π. (υπooημ. 15). Kαρtδαg, 6.π. (υπooημ. 15)'

Στην αq1ιπτ] τoυ μoqφη o διαδρoμo5 τηE oιxiαg ioωg απoτελor!αε

τη β6qεια πλευqd εν69 αιΘqioυ.7a oikonοmou-Laniado, 6.π. (υπooημ. 4), 67-68, ειx- t33't43.75 Γ,α τιg εqμηnεiεg τηg διαiρεη6 των 1ιbqων η τηv αλλαγη 1qτioηg

τωv iλoυ oιωγ oιxκbν βλ. Saradi, 6.π. (υπooημ . 4), t68' |12-17 3'76 J..P; Sodini, *R6sidences de l'antiquit6 tardive : quelques remarques

sur leur 6volution (ΙVe-YΙΙe s.)",24o Συμπ6oιo ΧAΕ,AΘt1yα2004'89.77 P6Ιridis,6.π. (υπooημ. 12), 198,200,202.

,o"-n'rrr*o ΣΤΙΣ ΠoΛEΙΣ KΑΙ TΙΣ AΣTΙKEΣ OΙKIEΣ T}lΣ YΣTEΡιΙΣ APxΑΙoTflTAΣ

χειQα φQαγμ€να, oι αοτιx6g oιxiεg των Δελφιbν ε[τε oτε-

γιiξουν oτoυE 1ιiiqoυζ τoυE βιoτε1νιx6g εγxαταoτd,οειg

(αψειoπλαoτεlα, μεταλλoυqγεi,α, βαφεiα η βυqοοδε-

ψεi,α) εiτε απoδiδoγται σε πεQισσ6τεQoυζ ιδιoxτ{τεg

πoυ διαιgoriν τα ευqυ1ωqα δωμdτια oε μιxq6τεqoυg

1ιbqoυg, παταατgθφoγταE σε oqιoμ6vεg πεqιπτιilαειg τα

ψηφιδωτα πoυ xd,λυπταγ τα δdπεδα. Παq6μoιεE μετα-oxευLg πιοτoπoιoυγται χαι οε oιxiεg τηg Θεοoαλoνi-xηE78' Στουg Φιλiππoψg, oτo τελευταio τ6ταqτo του 6oυ

αιωνα, μια πoλυτελ6otατη xατoιxiα xαταλαμβιiνεταιαπ6 αγqoτιx LgεγτιαταoτααειE xαι απoΘtγιεEv9.Στη Θα-σo, μια αoτtxfi 6παυλη επαγαχQησιμoπoιε[ται μεqιxιbgοτo τελευταio τ6ταgτo τoυ 6oυ χαι στιE δθo πqιbτεg δε-

xαετiεg του 7oυ αιιi:γα' αφαιqoι}νται oι μαqμdqινεgεπενδtoειg, φqαoooνται πoλλd ανoiγματα xαι πqooτi-

Θεvται αμελεξ xαταoxευ6'E80. Στην AΘτ]να, oτo τqικλi-γιo τηζ oιxiαg τηE oδor3 Mαxqυγιανvη εγxαΘiαταται xε-

qαμειι6 εqγαοτι]qιo81 πoυ δηλιbνει, χαι σε αυττj την πε-

ρ[πτωαη, την επαγαχQησιμoπoiηoη toυ 1ιilqoυ'για οxo_

πoυg βιoτε1vιxoriE 'μετd την εγxατQλειιpη τoυ xτηqloυ

ωg xατoιπiαg.Παqd την_απoσπαδματιx6τητα τoυ χαι τιg δυoxoλiεE

στηγ εQμηγεi,α τoυ, πoυ τoνloτηxαν παραπαvω, τo υλι-

x6 αυτ6 απoτελε[,6ναν απ6 τoυS πιo εtγλωττoυg μdq-τυQεE τηs ιoτoqiα5 των π6λεων πατα την ιioτεqη αQχαι-6τητα. Καθρεφτiξει τιg αιoθητιx6E επιλoγ69 χαι τηγ oι-xovoμιxη xαταoταοη των ιδιoxτητιbν, τιg αQχιτεχτoνι-x6g λrioειg χαι τα υλιxα πoυ επ6λεγαν oε παΘε επo1ηxαι xυqiωg βoηΘα, πεqιoο6τεqo απ6 τηv εxxληoιαoτιxι]αQχιτεχτoγιχη την oπoiα διαiqfνει μια oυν61εια, oτη

διαλευxανoη φαιvομ6νων τoυ τ6λoυE τηE toτεqηg αq-

1αι6τηταg,6πω9 η εγxαταλειιpη oυγoιxιωγ τ] ολ6xλη-qων π6λεων. Η απ6xqυψη θηoαυqιbv, η εγxατd.oταoη

βιoτε1νιbν η η διαoπααη μεγι1λων 1ιbqωv oε μιxq6τεqεgεν6τητεg, η rlπαqξη η η απoυoiα ι1vιbν βlαιηg xατα-στQoφtζ,6ταγ εγτoπiξoνται ατιg oιxiεg μθ πρooεxτιπτj

μελ6τη τηζ στQωματoγqαφiαg, βoηΘουν τηv xαλriτεqη

παταν6ηoη χαι στην αοφαλ6oτεqη 1qoνoλ6γηση τηζ τε-

λευτα[αg φιloηs τωγ π6λεωγ xατα την tοτερη αq1αι6-

τητα. Eπ[οηE, παqα τo 6τι τα ελλαδιxd, oπiτια υoτεqoriναημαντιxιi ωζ πQos τηv πoλυτ6λεια τωγ oυγ1q6νωντoυζ στη Mιxqιi Aοiα, τη B6ρεια Aφqιxη η τη Ιταλiα,

η γενιx6τεqη τυπoλoγιxη oυγγ6νεια επιβεβαιιbνει γιααλλη μια φoqα τov xoιν6 τq6πo ξωrig των ευπoq6τε-qων τdξεων oε 6λη τηv θxταoη τηg qωμα'ix{E αυτo-

xqατoqiαE.

t.

:-

.;. 1'

Πρoιiλευoη φωroγρoφ,,iweλ'ιxαιz:ν.Sδve,.Ι,e forum de PhiΙippes>,Ζ'eφαce grec: 750αns de

fouilles de Γ\icole [rοngαise dAthθnes'ενιι. ατιε o' 'Ι24

ιιαι129 α'ντιaτ9ν

1ωg. Eιχ.3: Σχoδ-λ suα" - Κ. Δτ]μoυ. Eιx'4: Α' Ιζ oτΙandos' <Les

λnum"oω pal6ochτ6tiens d6cοuverts ou:6tudj6s en G€ce de 1938 -λ

L954>, Αctes du ve cong'is Ιnternitional dArch6qlo8iρ chrΛtienne'StACr

n,π'iητoυ Bατιxαiot-Παqioι 1957, 116_ Eιx' 5: Γ' Α Σ9Ψ'γl,λαοxλφαi Ev N6φ'Aψιdλφ >,ΠAΕ L939';ειx't'Ειx,' 6: N Kαqυ_'

δαg, <Avαοxαφ6g β6ρεια τη5 παλαιo1qιoτιαγιχη_E!ιχιαζ με τo]qι-

*λir.o o.η, oδj ioφorιεouf ιε'20', A ΕMΘ ta (p000)'26t qtδ'2'

257

Platon Petridis

OBSERVATΙONS SUR LES VΙLLES ET LES VΙLLAS URBAΙNESDE LA cκεcε PENDANT L',ANTΙQUΙTE τaκpΙvε

J*rn r'uu Ve siδcle, les modδles d'oτganisation du tissu ur-bain restent inchang6s : les lieux d'utilit6 publique occupentle cωur de la ville et sont nettemΘnt distingu6s des Ιieux

d'habitation qui se limitent au p6rimδtre du cοntre et sontsouvent organis6s e-n ilots.Les donndes changent avant le ddbut du VΙe siδcΙe avec l'af-faiblissement des aristocraties locales et la mont6e du pou-

voir de l'6ig[se. Cette derniδre intervient d6sormais de ma-

niδre radicale λ la physionomie de l'espace urbain avec lafondation de lieux de cuΙte de gτandes dimensions qui occu-

pent souvent l'espace d'anciens bΔtiments d6saffect6s sans

se soucier trop de lacircuΙation antθrieure.T a ville de Philippes (Fig. 1 et 2) constitue un bοn exemple

des changements qui ont lieu sur le tissu urbain au VΙe siδcΙe

avec la d6saffection du Forum, la construction de bλtimentschr6tiens comme laBasilique B sur l'ancienne Palestre ou la

' condamnation par la construction de l'Octogone de certains

passages qui permettaient la circulation autour du Forum.Si, de l?ensemble du tissu urbain nous passons λ sa cellule de

base, l'habitat urbajn, nous r6alison\ qu'en gros, les plans

des grandes villas urbaines adopten( le modδle h6rit6 de

l'6poque hell6nistique avec unΘ entrde principale, une gran-

de cour'int6rieure et une piδce de rdception de position cen-

trale. Cette piδce, tancien αndr6n,s'appe1le d6sormais πclinium el une riche-.villa peut en poss6der plusieurs. Elleaboutit sur un dθs eδt6s 6troits en abside, souvent orn6e de

niches ; elle est entour6e de piδces plus petites utilis6es pro-

bablρment comme piδces de service. Une s6rie d'autres es_

paces, ouverts ou ferm6s, se d6veloppe.nt sur un ou plusieurs

niveaux couvrant des besοins diγerses et vari6s de la vie quo-

tidienne (Fig. 3). Pour l'inteφrdtation de certaines piδces

les οritδres moηphologiques ne'suffisent pas : nous devons

examiner les objets ddcouverts ou cοnsulteτ les textes qui

sont parfois trδs 61oquents sur les habitιdes des gens et Ιa

pr6sence ou la s6paration des espaces dans une viΙla selon,

par exemple, le sexe. Certaines piδces pourraient mθme 6tre

interprdt6es comme des lieux de οulte priv6 (Fig. 4, 5 et 6).

Les donndes arch6ologiques sur les riches maisons de laGrδce pendant ΓΑntiquitd Tardive sont plutdt fragmen-

taires, provenant essentielΙement de fouilles de sauvetage.

La nature de ces fouilles et le manque d'int6rθt pour l'aτchi-tecture non religieuse prescrit leur sort : ces villas sont leplus souvent rebouch6es ou d6moΙies sans possibi1it6 de d6-'

couverte de leur plan et d'une 6tude cοmparative. Les villas

dont ηous poss6dons actuellement un plan complet sont peu

nombreuses : les exemplaires recens6s proviennent de Ρhi-

lippes, de Delphes, d'Αthδnes oi de Messδne. Deux articles

de J.-Ρ. Sodini font le point sur le sujet jusqu'en 1997. λ cerecensement, nous ajοutons dans cet article des οxemplaires

ddcouverts ou 6fudi6s ces dix derniδres anndes a λhδnes,Thδbes, Αntikyra, Aτgos, Delphes, Thessalonique et Tha-

sos. Toutes ces villas peuvent θtre c1ass6es en quatre cat6go-

ries selon l'existence ou non de cours int6rieures, selon le

nombre et selon la forme des cours.

Les riches maisoηs coirnaissent des modifications dans leurs

plans au couiant du VΙe siδcle. Vers ta fin de ce siδcle, les-transformation deviennent plus τadicales : s6paratioπ des

grands espaces en plus petits, bouchage des passages, chan-

gement d'usage qui pr6suppose l'abandοn par Les anciens

propridtaires. Les causes, politiques, 6conomiques, d€mσ-

graphiques ou autres sont trδs complexes. Le sort de ces vil-

las semble refl6ter celui des villes de 1'Αntiquit6 Tardive,tandis que certainds parentds ξpoJogiques avec leurs homo-logues de l'Αsie Mineure, de l'Ιtalie ou de l'AfriquΘ prou:

vent und forte ressemblance dans le mode de vie des classes

ais6es dans l'Eπιpire.

258