9
ﻣﻐﺰه ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﭼﺪن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻮم روش ﺑﻪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﺳﻴﻢ ﺑﺎ ﺷﺪه ﮔﺬاري ﻣﻐﺰه اﻃﺮاف در ﺷﺪه اﻳﺠﺎد ﻓﻠﺰي ﺑﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﺮرﺳﻲ و رﻓﺘﻪ ﻫﺪر ارﻏﻴﺎﻧﻲ ﻣﺴﻌﻮد* 1 ، آزادﺑﻪ ﻣﺎزﻳﺎر2 دﻳﻮاﻧﺪري ﻣﻬﺪي، 3 و ﺿﺮﻏﺎﻣﻲ ﻣﺤﻤﺪ4 1 - ارﺷﺪ، ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ داﻧﺸﺠﻮي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻮاد، ﺳﻬﻨﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ2 - اﺳﺘﺎدﻳﺎر، ﻣﻮاد، ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﺳﻬﻨﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ3 - اﻳﺮان ﺻﻨﻌﺖ و ﻋﻠﻢ داﻧﺸﮕﺎه داﻧﺸﻴﺎر،4 - ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﺮوه ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﺨﺶ رﻳﺨﺘﻪ ﺳﺎﭘﻜﻮ ﺷﺮﻛﺖ ﮔﺮي،، ﺗﻬﺮان[email protected] * ) درﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎرﻳﺦ: 01 / 04 / 89 ﭘﺬﻳﺮش ﺗﺎرﻳﺦ، : 04 / 06 / 89 ( ﭼﻜ ﺪه رﻳﺨﺘﻪ ﺳﺎل از ﻓﻮم ﻻﺳﺖ ﮔﺮي1950 اﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻗﺮار اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻮرد ﻗﻄﻌﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮاي. ﻣﻐﺰه اﻣﻜﺎن روش اﻳﻦ در از ﻗﺒﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﮔﺬاري رﻳﺨﺘﻪ دارد وﺟﻮد ﮔﺮي. ﻣﻲ روش اﻳﻦ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮاي روﺷﻲ ﻋﻨﻮان ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻲ و ﻣﺘﺎل ﻣﻮرد ﻫﺎ ﮔﻴﺮد ﻗﺮار ﺗﻮﺟﻪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﺑﺮرﺳﻲ اﻣﻜﺎن ﻓﻠﺰ دو ﺑﻴﻦ ﻫﺎ ﻣﻐﺰه دارد وﺟﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺘﺮك ﻓﺼﻞ در ﻣﺬاب ﻓﻠﺰ و ﺷﺪه ﮔﺬاري. ﻗﻄﺮ ﺑﺎ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮﻣﻲ ﺳﻴﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻳﻦ در3 ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ رﻳﺨﺘﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﮔﻮﮔﺮد ﺑﺎ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﭼﺪن ﺳﭙﺲ و ﺟﺎﮔﺬاري ﻓﻮﻣﻲ ﻣﺪل داﺧﻞ در ﺷﺪ ﮔﺮي. و ﻓﺎزﻫﺎ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم، ﻣﻐﺰه ﺷﺪن ذوب ﻧﺤﻮه ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﺸﺘﺮك ﻓﺼﻞ در ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﺑﺮ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم اﺛﺮ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ و آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم و آﻫﻦ از ﺷﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻓﻠﺰي ﺑﻴﻦ ﺑﺮرﺳﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺪ. ﻓﺎزﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﺘﺎﻳﺞFeAl 3 ، FeAl 2 ، FeAl وFe 3 AlC x داد ﻧﺸﺎن را. واژه ﻫﺎي ﻛﻠ ي: رﻳﺨﺘﻪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي، ﭼﺪن ﻓﻮم، ﻻﺳﺖ ﮔﺮي رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم، ﻣﻐﺰه ﻓﻠﺰي ﺑﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت، . 1 - ﻣﻘﺪﻣﻪ رﻳﺨﺘﻪ روش در اﻋﺘﻤﺎد ﻗﺎﺑﻞ روش ﻋﻨﻮان ﺑﻪ ﻓﻮم ﻻﺳﺖ ﮔﺮي رﻳﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻗﺮار اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻮرد ﮔﺮي] 1 [ . ﻣﺪل روش اﻳﻦ در ﻣﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻈﺮ ﻣﻮرد ﺷﻜﻞ ﺑﻪ ﻓﻮﻣﻲ در ﺳﭙﺲ و ﺷﻮد ﻣﻲ داده ﻗﺮار ﻣﺎﺳﻪ داﺧﻞ ﺷﻮد. ﻣﺬاب رﻳﺨﺘﻦ از ﭘﺲ ﻓﻮﻣﻲ ﻣﺪل و ﺷﺪه ﺑﺨﺎر از ﻣﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﻲ ﭘﺮ را آن ﺟﺎي ﻣﺬاب و رود ﻛﻨﺪ] 2 [ . ﺳﺎل ﻃﻲ در ﻓﻮم ﻻﺳﺖ روش ﭼﻮن ﻣﺰاﻳﺎﻳﻲ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ اﺧﻴﺮ ﻫﺎي ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺪاﻳﺶ، ﺧﻂ وﺟﻮد ﻋﺪم ﭘﻴﭽﻴﺪه، ﻗﻄﻌﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻣﻜﺎن ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ در اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺮوي ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻮرد ﻗﻄﻌﺎت، ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﺎي اﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻗﺮار] 3 و4 [ . ﻛﺎ ﭘﻮﺷﺶ، ﻧﻮع ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻫﺶ ﺷﺪه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻮاﻗﺺ روش اﻳﻦ ﺑﺎ، ﻫﻤﻮاره ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮاردي ﺑﻮده ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻮرد اﻧﺪ] 5 [ .

Study of Intermetallic Components in Al Wire Interface Inserted in Gray Cast Iron Microstructure Produced Via Lost Foam Casting- توليد چدن خاكستري مغزه گذاري

  • Upload
    bshams

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

گذاري شده با سيم آلومينيوم به روش فوم توليد چدن خاكستري مغزه هدر رفته و بررسي تركيبات بين فلزي ايجاد شده در اطراف مغزه

4 محمد ضرغامي و3، مهدي ديواندري2مازيار آزادبه، 1*مسعود ارغياني

تبريزدانشگاه صنعتي سهند ، مواددانشكده مهندسيدانشجوي كارشناسي ارشد، -1 تبريز دانشگاه صنعتي سهنددانشكده مهندسي مواد، استاديار، -2

دانشيار، دانشگاه علم و صنعت ايران -3 تهران ،گري، شركت ساپكو ريخته بخش فرآيندهايمسئول گروه كارشناسي -4

[email protected]* )04/06/89: ، تاريخ پذيرش01/04/89: تاريخ دريافت(

دهيچكگذاري در نمونه قبل از در اين روش امكان مغزه. براي توليد قطعات مورد استفاده قرار گرفته است1950گري الست فوم از سال ريختهاين برعالوه. توجه قرار گيردها موردمتالو بيتواند به عنوان روشي براي توليد كامپوزيت همچنين اين روش مي. گري وجود داردريخته

3 در اين تحقيق سيم آلومينيومي با قطر. گذاري شده و فلز مذاب در فصل مشترك نيز وجود داردمغزه ها بين دو فلزامكان بررسي واكنشنحوه ذوب شدن مغزه آلومينيوم، فازها و . گري شددر داخل مدل فومي جاگذاري و سپس چدن خاكستري با گوگرد پايين ريختهمتر ميلي

توسط ميكروسكوپ الكتروني بررسي بين فلزي تشكيل شده از آهن و آلومينيوم و همچنين اثر آلومينيوم بر گرافيت در فصل مشتركتركيبات . را نشان دادFe3AlCx و FeAl3 ،FeAl2 ،FeAlنتايج تشكيل فازهاي. شد

:يديكلهاي واژه .، تركيبات بين فلزيمغزه آلومينيوم، ريزساختارگري الست فوم، چدن خاكستري، ريخته

مقدمه -1گري الست فوم به عنوان روش قابل اعتماد در روش ريخته

در اين روش مدل . ]1[گري مورد استفاده قرار گرفته است ريختهشود و سپس در فومي به شكل مورد نظر طراحي و ساخته مي

مدل فومي پس از ريختن مذاب . شودداخل ماسه قرار داده مي. ]2[كند رود و مذاب جاي آن را پر ميبين مي ازبخار شده و

هاي اخير به دليل مزايايي چون روش الست فوم در طي سالامكان توليد قطعات پيچيده، عدم وجود خط جدايش، كاهش

هاي توليد قطعات، مورد توجه بسيار نيروي انساني در كارخانههش موضوعاتي نظير نوع پوشش، كا. ]4 و 3[قرار گرفته است

مواردي هستند كه همواره ،با اين روشنواقص قطعه توليد شده .]5[اند مورد توجه محققين بوده

1389تابستان / شماره دوم / سال چهارم / مه علمي پژوهشي مهندسي مواد مجلسي فصلنا28

م در محدوده آلومينيو- قسمتي از دياگرام آهن:)1( شكل

.]16[غني از آهن

گذاري در داخل مدل قبل يكي از مزاياي اين روش امكان مغزهروش الست فوم امكان مطالعه فصل . ذاب استاز ريختن م

گذاري شده و فلز مذاب را مشترك و ريزساختار بين فلز مغزه .]8 و 7، 6، 5[سازد فراهم مي

عالقه به گسترش و توليد تركيبات بين فلزي كه در دماهاي باال . هاي اخير افزايش چشمگير داشته استكاربرد دارند در طي سال

FeAlوFe3Al از آهن و آلومينيوم به ويژه آلياژهاي بين فلزي از جمله مزاياي اين آلياژها . اندبراي اين منظور گسترش يافته

هاي سولفيدي، اكسيدي، توان به مقاومت باال در محيطمي درصد 30كه حدود ) 6700 تا kg/m3 5400( پاييندانسيته نسبتاً

باال هستند و مواد تجاري مورد استفاده در دماي تر از ديگرسبكچقرمگي چند داكتيليته و هر. ]10 و 9[هزينه پايين اشاره نمود

رود ولي محققين پايين اين آلياژها از مشكالت عمده به شمار مي

افزودن . اندهايي در كاهش اين قبيل مشكالت انجام دادهپيشرفتدهد كاري آنها را افزايش ميكربن به اين آلياژها قابليت ماشين

دهي افزايش استحكام تسليم در دماي اتاق با استحكام. ]11[كربن انجام گرفته است كه نشين هاي بينمحلول جامد توسط اتم

.]12[شد Fe3AlC0.5 اد رسوباتباعث ايجهاي خاكستري آلياژهاي مهمي در صنعت به شمار چدنگري خوب و خواص ي پايين، قابليت ريختههزينه .روندمي

شوند ها محسوب ميز جمله مزاياي اين چدنمكانيكي مناسب ا شكل، اندازه و نحوه توزيع گرافيت، عواملي. ]15 و 14، 13[

.]15[گذارند ثير ميهستند كه بر روي خواص مكانيكي تأ نشان داده شده )1(آلومينيوم در شكل -دياگرام تعادلي آهن

درصد اتمي آلومينيوم، چهار54 تا صفردر محدوه تركيبي . است fccبا ساختار γ حالليت آلومينيوم در آهن. فاز جامد وجود دارد

αنظم آهندر مقابل در ساختار بي. درصد است3/1تا حدود

(A2)، با ساختار bcc درصد 45، آلومينيوم بسته به دما تا حدود درصد آلومينيوم، دو 54 تا صفربين . تواند حل شوداتمي مي

Fe3Al كه در DO3 منظم ساختار. تركيب منظم وجود دارد درصد اتمي آلومينيوم و در 27 وجود دارد و در محدوه تركيبي

، B2پايدار است و ساختار منظم گراد درجه سانتي 552زير دماي درصد آلومينيوم و بسته به دما 54 تا 23بين FeAl (α2) در كه

عالوه بر اين خطوطي نيز براي مشخص كردن دماي . پايدار استاي كه همچنين در منطقه. شودي دياگرام مشاهده ميكوري رو

Kاي تحت عنوان حالت وجود دارد ناحيهFeAl ساختار منظم وجود دارد كه فازها در اين ناحيه داراي خواص مكانيكي

باشند، هر چند تاكنون مكانيزم اين متفاوتي نسبت به يكديگر مي. ]16[اختالف خواص به خوبي توسط محققين درك نشده است

كربن بر اساس درصد اتمي -آلومينيوم -فازهاي موجود آهن .]17[اند مشخص شدهآلومينيوم

نحوه ذوب شدن سيم آلومينيوم ررسي تحقيق بهدف از اينگذاري شده، اثر آن بر روي ريزساختار و همچنين تركيبات مغزه

.آلومينيوم است -بين فلزي از دو عنصر آهن

29 شده در اطراف مغزه گذاري شده با سيم آلومينيوم به روش فوم هدر رفته و بررسي تركيبات بين فلزي ايجاد توليد چدن خاكستري مغزه

اگذاري مغزه آلومينيوم در مدل نحوه ج:)2( شكل

.نماي كلي) ب(با جزئيات، ) الف(، فومي مواد و روش تحقيق -2

متـر ميلـي 3 سيم آلومينيومي مورد استفاده در اين آزمايش با قطر ــشان داده شــده در شــكل ــه روش ن ــه و ب ــوم در )2(تهي داخــل ف

الزم به ياد آوري است كه سيم پس از شستـشو . گذاري شد مغزهجريـان زدايي سطحي، به وسيله الكل و خشك شـدن در چربي و

ه و سپس مورد اسـتفاده قـرار بريده شد مترسانتي 20 هوا، به طولــت ــدل. گرفـــ ــوم مـــ ــنس فـــ ــاز از جـــ ــورد نيـــ ــاي مـــ هـــ

. خاكستري ريخته شدهتركيب شيميايي شمش چدن): 1(جدول S P Mn Si C Fe 02/0 047/0 027/0 342/0 70/3 Rem.

.متر مكعب تهيه گرديد گرم بر سانتي02/0يرن با چگالي استپلي

ارتفاع. يك نمونه بدون سيم هم به عنوان نمونه شاهد ريخته شد، 20، 15و قطر آنها به ترتيب از باال متر ميلي40 ايهر مقطع دايره

اي طراحي شد مدل به گونه.در نظر گرفته شد متر ميلي30 و 25دن و انحالل سيم آلومينيوم قابل هاي مختلف ذوب شكه حالت

گيري جهت داشتن سرعت عمل عمليات قالب.بررسي باشد كاتيسيلساز با استفاده از چسب مطلوب و حذف عوامل مشكل

. انجام شدCO2 سديم و دمش گازبراي تهيه ذوب از چدن خاكستري با گوگرد پايين و كوره

نظر در تركيب شيميايي شمش مورد . زميني استفاده گرديد ، عمليات پس از تهيه مذاب. ارائه شده است)1(جدول بارريزي در درجه گيري صورت گرفت وزني و سربارهجوانه

نمونه پس از خروج . انجام شدگراد درجه سانتي1350 حرارتاز قالب به هشت قسمت مساوي در طول ارتفاع بريده و به ترتيب

سازي و پوليش هگذاري شدند و پس از آماداز باال شماره توسط ميكروسكوپ الكتروني 8و 4، 1 هايساختار نمونهريز

.مورد بررسي قرار گرفتند روبشي بحث نتايج و -3

)3(تصوير ريزساختار نمونه بدون مغزه آلومينيومي در شكل .نشان داده شده است

اين نوع . استAاي نوع دهنده گرافيت ورقهنشانشكل اين ي خاكستري هيپويوتكتيك و يوتكتيك كه هاگرافيت در چدن

دل طبق اكربن مع. شود مشاهده مي،اندبا نرخ معمولي سرد شده :گرددرابطه زير محاسبه مي

)1( CE = %C + 0.33 (%Si + %P) بود كه در محدوده چدن 83/3در اين تحقيق كربن معادل

.هيپويوتكتيك است

الف

ب

1389تابستان / شماره دوم / سال چهارم / مه علمي پژوهشي مهندسي مواد مجلسي فصلنا30

).نمونه شاهد(ير ريزساختار نمونه بدون مغزه آلومينيوم تصو:)3( شكل

.1 تصوير ماكروسكوپي از نمونه :)4( شكل

. استنمونه مغزه آلومينيوم به مقدار بسيار ناچيزي ذوب شده

در ايـن . است1دهنده ريزساختار نمونه نشان )5(و ) 4( هايشكلــكل ــدن را )4(ش ــوم در چ ــيم آلوميني ــي از س ــصوير كل ــشان ت ن

نـاچيز بـوده و در اين مقطع نازك سيم آلومينيوم انحالل دهد، مي . باقي مانده است بدون تغييرتقريباً

كه فازها در 1تصوير ميكروسكوپ الكتروني روبشي از نمونه :)5( شكل .اندآن مشخص شده

منطقه واكنش بين مغزه آلومينيومي و چدن با )5(در شكل

در منطقه شكل در اين . ن داده شده استبزرگنمايي باال نشاسمت چپ پائين مغزه آلومينيومي، در سمت راست باال زمينه

كه با (ثير توسط سيم منطقه تحت تأبين آنها چدني و در منطقه ما .شودمشاهده مي) گذاري شده نام،WAZ1عالمت اختصاري

وجود آمده در اثر واكنش مغزه ه مناطق فازي مختلف بهمچنينشكل روي ) مقطع نازك (1مينيومي با زمينه در مقطع نمونه آلو

طور ه سه ناحيه مذكور در باال ب)6(در شكل . اندمشخص شدهشماتيك نشان داده شده كه عبارتند از مناطقي كه نزديك و

چسبيده به سيم آلومينيومي هستند و مقداري گرافيت در تقريباًاري از گرافيت است آنجا قابل مشاهده است، منطقه بعدي كه ع

. در آن وجود داردAو در آخر زمينه چدني كه گرافيت نوع . هستند4دهنده ريزساختار نمونه نشان)11( تا )7( هايشكل

دهد، همان را نشان مي4 شماي كلي از سطح مقطع )7(شكل شود سيم آلومينيوم به شكل مشاهده ميشكل گونه كه در اين

با )8( قسمت بااليي حلقه در شكل .آمده است حلقه مانند در

31 شده در اطراف مغزه گذاري شده با سيم آلومينيوم به روش فوم هدر رفته و بررسي تركيبات بين فلزي ايجاد توليد چدن خاكستري مغزه

.)WAZ( توسط سيم آلومينيوممنطقه تحت تأثير: )6( شكل

.4 تصوير ماكروسكوپي از نمونه :)7( شكل

فصل شكل در اين . بزرگنمايي باالتر نشان داده شده استدر . مشترك آلومينيوم ذوب شده با زمينه قابل مشاهده است

ترك با بزرگنمايي باالتر مشاهده جزئيات فصل مش)9(شكل تعيين EDSهاي وجود آمده كه با بررسيه گردد و فازهاي بمياي كه هاي ريزي در منطقهگرافيت. اند، مشخص شده استشده

)10(در شكل . سيم آلومينيوم ذوب شده قابل تشخيص است ميكروسكوپ الكتروني ثانويه قسمتي از آلومينيوم كه به تصوير

.4تصوير ميكروسكوپ الكتروني روبشي از نمونه : )8( شكل

كه در آن 4 تصوير ميكروسكوپ الكتروني روبشي از نمونه :)9( شكل .تركيب بين فازي در اطراف مغزه ذوب شده قابل مشاهده است

دهد، ضخامت اليه غني از طور كامل ذوب نشده را نشان مي. شودر تخمين زده مي ميكرومت300 تا 200آلومينيوم در حدود

قبلي نشان داده شكل قسمت داخلي حلقه كه در )11(شكل در تركيبات بين . شده بود با بزرگنمايي باالتر نشان داده شده است

. ها قابل تشخيص هستندفلزي مختلف با توجه به اختالف رنگاند، روي مشخص شدهEDSاين فازها كه توسط آزمايشات

ها مشاهده انطور كه در اين شكلهم. شكل نامگذاري شدند

1389تابستان / شماره دوم / سال چهارم / مه علمي پژوهشي مهندسي مواد مجلسي فصلنا32

محل ذوب شدن مغزه تصوير ميكروسكوپ الكتروني روبشي از :)10( شكل . با بزرگنمايي باالتر4آلومينيوم نمونه

داخل منطقه نـشان داده تصوير ميكروسكوپ الكتروني روبشي از :)11( شكلــ )10(شـــكل شـــده در شخص بـــا بزرگنمـــايي بـــاالتر كـــه در آن فازهـــا مـ

.اندشده گردد، سيم آلومينيوم در اين نمونه نيز به طور كامل ذوب مي

ميزان ذوب شدن سيم بيشتر 1نشده است، اما در مقايسه با نمونه .بود

. اند نشان داده شده)13(و ) 12(هاي شكل در 8تصاوير نمونه دهد،تصوير ماكروسكوپي از اين نمونه را نشان مي) 12(شكل

.8 تصوير ماكروسكوپي از نمونه :)12( شكل

كه فازها 8مركز نمونه تصوير ميكروسكوپ الكتروني روبشي از :)13( شكل .انددر آن مشخص شده

)13(شكل در . شودمشاهده نميشكل اثري از سيم در اين ظاهراً

بزرگنمايي بيشتر شده و تركيبات بين فلزي و زمينه در قسمت در اين مقطع سيم به طور كامل . اندهمركزي نمونه مشخص شد

ذوب شده است و از لحاظ ماكروسكوپي قابل تفكيك با زمينه كه در 8 و 4، 1هاي هاي تشكيل شده در نمونه تركيب فاز.نيست نشان داده شده با تعيين ) 13(و ) 11(، )9(، )5(هاي شكل

33 شده در اطراف مغزه گذاري شده با سيم آلومينيوم به روش فوم هدر رفته و بررسي تركيبات بين فلزي ايجاد توليد چدن خاكستري مغزه

م تركيب شيميايي فازها بر حسب درصد اتمي آلومينيو):2(جدول .اند مشخص شده)5(كه در شكل

فاز حسب درصد اتمي آلومينيوم ب برتركي75 Fe4Al13(FeAl3) 65 FeAl2

)9(مشخص شده در شكل تركيب شيميايي فاز): 3(جدول

.بر حسب درصد اتمي آلومينيوم فاز حسب درصد اتمي آلومينيوم تركيب بر

21 Fe3AlCx

بر حسب درصد اتمي آلومينيوم كه در تركيب شيميايي فازها ): 4(جدول .اند مشخص شده)11(شكل

فاز حسب درصد اتمي آلومينيوم تركيب بر52 FeAl 66 FeAl2

تركيب شيميايي فازها بر حسب درصد اتمي آلومينيوم كه در ): 5(جدول

.اند مشخص شده)13(شكل فاز حسب درصد اتمي آلومينيوم تركيب بر

48 FeAl 67 FeAl2

سه آن با اطالعات و مقايEDSمقدار آلومينيوم با آزمايشات

هاي شيميايي مختلف فازهاي سيستم و تركيبكريستالوگرافيFe-Al-C ]17[ ، 3(، )2(تعيين و نتايج آن به ترتيب در جداول( ،

.حسب درصد اتمي آلومينيوم آورده شده است بر)5(و ) 4(توان ها را در مجموع مينهنموبا نتايج ارائه شده تا اين قسمت،

:به دو دسته تقسيم كردهايي كه در آنها، آلومينيوم به صورت جزئي ذوب شده نمونه-1

.است . سيم آلومينيوم كامل ذوب شداي كه ظاهراً نمونه-2

، مشاهده شد ددر حالتي كه سيم به مقدار ناچيزي ذوب شده بوشكل (د دارد كه مقداري آهن در بخش مركزي اين ناحيه وجو

دهد كه ذوب شدن سيم نه فقط از اين موضوع نشان مي). 5. هاي سيم، بلكه از قسمت مركزي نيز انجام گرفته استكناره

به دليل نداشتن زمان و گرماي الزم قادر به چدنولي مذابداراي اين نمونه . نبوده است سيم آلومينيوم به ميزان زيادذوب

كه استخرين سطح مقطعي و آاست كوچكترين سطح مقطع ، بنابراين مذاب رسيده به اين قسمت رسدميمذاب به آن . داراستكمترين دما را

طبق تحقيقات صورت گرفته توسط محققين، بخش مركزي يك زيرا حرارت مذاب . ]18[قطعه ريخته شده بيشترين گرما را دارد

شود، در نتيجه در اين تحقيق روي قسمت مركزي متمركز مي. م آلومينيوم در معرض باالترين دما در قالب قرار داشته استسي

توان اينگونه توضيح داد كه اگر كل گرماي اين موضوع را مي :فرض شود در اين صورت QT مذاب

)2 ( Qt = Qf + Qm + Qw

گرمايي كه :Qmاستيرن، يحرارت الزم براي تبخير فوم پلQf كه گرمايي است كه بر :Qw ،توسط ديواره قالب منتقل شده است همان گرمايي است :Qw ،روي سيم آلومينيوم متمركز شده است

كه در عمل باعث ذوب سيم آلومينيوم به صورت جزئي يا كامل اين گرما اول بايد قادر باشد تا به شكاف هوايي بين مذاب و . شد

تواناز اين رو مي. د و سپس بتواند سيم را ذوب كندسيم غلبه كن Qwرا به صورت رابطه زير بيان كرد:

)3 ( Qw = Qa+ Ql

گرماي الزم براي غلبه بر شكاف هوايي :Qaكه در اين رابطه، گرماي الزم براي :Qlم و ايجاد شده بين مذاب و سيم آلومينيو

ار درسدكه مقدر اين نمونه به نظر مي. ذوب سيم آلومينيوم است، در )(Qlگرماي الزم براي ذوب آلومينيوم كافي نبوده است

نتيجه سيم آلومينيوم به مقدار بسيار ناچيزي ذوب شده است ).5 و 4هاي شكل(

مركزي اين نمونه و تشكيل فاز وجود آهن در بخشFe4Al13 (FeAl3) در اين بخش بيانگر اين موضوع است كه سيم

1389تابستان / شماره دوم / سال چهارم / مه علمي پژوهشي مهندسي مواد مجلسي فصلنا34

توسط ها ذوب نشده است بلكه احتماالًآلومينيوم فقط از كنارهمذابي كه از قسمت پايين با سيم به طور مستقيم برخورد داشته

ييد نمونه بعدي تأ مقايسه بااز طريق ين فرض ذوب شده است، ا ).11 تا 7هاي شكل( شودمي

. د جريان جابجايي در مذاب استدهنده وجوع نشاناين موضو در نتيجه سيم ،در نمونه اول، ميزان جابجايي مذاب كم بود

و)5(هاي در شكل. آلومينيوم به ميزان زيادي ذوب و نفوذ نكرددر شكل . و زمينه چدني قابل مشاهده است WAZ منطقه )9(ه اندازه شوند كهايي در نزديكي سيم مشاهده مي، گرافيت)5(

هاي زمينه است، اين موضوع تر از اندازه گرافيتآنها كوچكدهدكه آلومينيوم در اين محدوده تركيبي باعث تشكيل نشان مي

)5(، در شكل WAZبخش ديگر منطقه . گرافيت شده است نشان داد ، EDSآناليز. مربوط به منطقه عاري از گرافيت است

اتمي است كه %1ر حدود كه مقدار آلومينيوم در اين منطقه دتوان آن را ميشود و عمالًمقدار بسيار ناچيزي محسوب مي

در اين ناحيه كربن به جاي گرافيت، به صورت . ناديده گرفتتشكيل . شكل گرفته است(Fe3C)تركيبي و به شكل سمنتيت توان به علت وجود سيم آلومينيوم سمنتيت در اين ناحيه را مي

يش نرخ تبريد شده و كربن فرصت الزم دانست كه باعث افزا، وجود )7(شكل . براي نفوذ و تشكيل گرافيت را نداشته است

رونده در حين پر شدن قالب را جريان جابجايي در مذاب پيشدهند نشان مي)8( و )7(هاي انطور كه شكلمه. كندييد ميتأ

همچنين اين . سيم آلومينيوم به شكل يك حلقه در آمده استكه سيم آلومينيوم هم از هستند دهنده اين موضوع نشان هاشكلها و هم از قسمت مركزي ذوب شده و سپس به وسيله كناره

جريان جابجايي كه در مذاب وجود داشت در نمونه پخش شده نيوم ذوب شده توسط جريان ياين فرض كه قسمتي از آلوم. است

ده است هاي پايين نمونه به باالي آن جابجا شمذاب از قسمتگازي ايجاد شده در حين زيرا فاصله.رسدمنطقي به نظر مي

شود كه سيم بارريزي بين مذاب چدن و مدل فومي باعث ميي ذوب شده و امكان پخش شدن و ذارگآلومينيوم در اين فاصله

تصوير قبلي را با )9( شكل .مخلوط شدن با مذاب را پيدا كند

نند نمونه قبلي سه ناحيه مجزا هما. دهدبزرگنمايي باالتر نشان مي مشابه نواحي نمونه اين نواحي ظاهراً. هم قابل مشاهده است از

اي با مقدار آلومينيوم باال، ناحيه ناحيه اول منطقه. قبلي هستندالبته در بين . است و ناحيه سوم زمينه چدنيWAZمنطقه بعدي

اي متفاوتي دو نمونه در مناطقي كه مقدار آلومينيوم باال بود فازهكه اين اختالف فازهاي ايجاد شده به علت اندتشكيل شده

اين فازها در تصاوير . مقادير مختلف آلومينيوم در آنها استتوان منطقه عاري از گرافيت در اين نمونه را مي. اندمشخص شده

هاي كربن به جاي دانست كه اتمFe3AlCX به دليل تشكيل فاز و اندبا آهن و آلومينيوم تشكيل دادهاتي ، تركيبتشكيل گرافيت

تصاوير .اين تركيبات پايدارتر از گرافيت در آن منطقه هستنددر شكل . اندنشان داده شده )13(و ) 12(هاي در شكل8نمونه

شكل . سيم آلومينيوم به طور كامل ذوب شده است ظاهراً)12(شكل اين دهد، در ايي باالتر را نشان ميم تصويري با بزرگن)13(

اي كه ميزان آلومينيوم در آنها منطقه،شوددو منطقه مشاهده مياي زمينه كه در آن است و منطقهFeAl2 و FeAlنزديك تركيب

توان اينگونه فرض كرد مي. وجود داردAاي نوع گرافيت اليهكه مذاب در اين منطقه سيم آلومينيوم را ذوب كرده است و

واحي مختلف پخش شده است و سپس در اين سطح مقطع در نهاي بااليي بخشي از آلومينيوم ذوب شده توسط جريان به قسمت

اين منطقه در معرض بيشترين جريان . اندقل شدهتقطعه من .جابجايي مذاب قرار داشت

گيرينتيجه -4 Aاي نوع بدون سيم آلومينيوم گرافيت اليهشاهد در نمونه -1

گذاري كه سيم آلومينيوم مغزههاييوجود داشت اما در نمونه مناطق عاري از گرافيت مشاهده شد كه دليل تشكيل ،شده بود

مربوط به عملكرد سيم آلومينيوم به 1ي در نمونه اهچنين منطقعنوان عاملي كه فوق تبريد را افزايش داده و در نتيجه كربن به

به علت تشكيل فاز 4شكل سمنتيت تشكيل شد و در نمونه Fe3AlCX هاي هاي كربن به شكل تركيب با اتماست كه اتم

.آهن و آلومينيوم درآمدند

35 شده در اطراف مغزه گذاري شده با سيم آلومينيوم به روش فوم هدر رفته و بررسي تركيبات بين فلزي ايجاد توليد چدن خاكستري مغزه

وجود آلومينيوم اثر جالب ديگري داشت، در مناطقي كه -2اين موضوع به . شد تشكيلميزان آلومينيوم باال بود، گرافيت

زيرا آلومينيوم .علت كاهش حالليت كربن در آهن استهاي و در نتيجه اتمدهد ميحالليت كربن را در آهن كاهش

.نداهكربن تشكيل گرافيت داددهنده هاي مختلف نشاننحوه ذوب شدن آلومينيوم در نمونه -3

.وجود جريان جابجايي در مذاب استبين تركيبات هاي مختلفي كه آلومينيوم ذوب شد، در حالت-4

.ه استتشكيل شد Fe3AlCx و FeAl3 ،FeAl2 ،FeAlهايفلزي عمراج -5

[1] M. Abdelrahman, J. Pradeep, R. Dinwiddie, G. Walford and F. Vondra, "Monitoring Metal-Fill in a Lost Foam Casting. ISA Transactions", Vol. 45, pp. 459-47, 2006.

[2] X. J. Liu, S. H. Bhavanani and R. A. Qverfelt, "Simulation

of EPS Foam Decomposition in the Lost Foam Casting Process", Materials Processing Technology, Vol. 182, pp. 334-342, 2007.

[3] Monroe RM. Expendable Pattern Casting. 1st ed. AFS Inc;

1992.

[4] ASM Metals Handbook, Casting. Ohio, ASM International, Vol. 15, 1992.

[5] M. M. Hejazi, M. Divandari and E. Taghaddos, "Effect of

Copper Insert on the Microstructure of Gray Iron Produced Via Lost Foam Casting", Materials and Design, Vol. 30, pp. 1085-1092, 2009.

بررســي امكــان توليــد " ديوانــدري،. م و وحيــد گلپايگــاني .ع ]6[

گـري، سـال ، مجلـه ريختـه "گري فومي كامپوزيت به روش ريخته .1384، زمستان 82، شماره 26

بررسي فازهـاي غنـي از مـس " ،ديواندري. وحيد گلپايگاني، م .ع ]7[

، 83، شـماره 26گـري، سـال مجله ريخته ،"در آلياژهاي آلومينيوم .1385بهار

[8] M. Divandari and A. R. Golpayegani, "Study of Al/Cu Rich Phase Formed in A356 Alloy by Inserting Cu Wire in Pattern in LFC Process", Materials and Design, Vol. 30, pp. 3279-3285, 2009.

[9] T. Laha, A. Tewari, R. Balasubramaniam, M. N. Mungole

and R. G. Baligidad, "Microstructureal Evolution in Iron Aluminide Fe-28Al-2C after High Temperature Hydrogen Treatment", Metallurgical and Materials Transactions A, Vol. 34 A, pp. 1789-1798, 2004.

[10] C. T. Liu and K. S. Kumar, J. Met. Vol. 45, pp. 38-44,

1993. [11] N. Parvanthavarthini, U. Prakash and R. K. Dayal, "Effect

of Carbon Addition on Hydrogen Permeation in Fe3Al Based Intermetallic Alloy", Intermetallics, Vol. 10, pp. 329, 2002.

[12] D. Das, R. Balasubramaniam and M. N. Mungole, "Hot

Corrosion of Carbon-Alloyed Fe3Al Based Iron Aluminides", Material Scince and Engineering, Vol. 338, pp. 24-32, 2002.

[13] R. Elliott, Cast Iron Technology, 1st ed., London,

Butterworth, 1988. [14] ASM Metals Handbook, "Properties and Selection: Irons,

Steels and High Performance Alloys", Ohio, ASM International, Vol. 1, 1992.

[15] WF. Smith, "Structure and Properties of Engineering

Alloys", 2nd ed., New York, McGraw-Hill, 1993. [16] M. Palm, "Concepts Derived from Phase Diagram Studied

for the Strengthening of Fe-Al Based Alloys", Intermetallics, Vol. 13, pp. 1286-1296, 2005.

[17] G. Ghosh, "Aluminum-Carbon-Iron", Springer, Landolt-

Bornstein, Vol. 11 A, pp. 123-138, 2008. [18] J. Campell, "Casting", Oxford, Butterworth-Heinemann,

2003.

نوشت پي-61- Wire Affected Zone