บทท 2

แนวคด ทฤษฎของนกการศกษา

ทมอทธพลตอการจดการศกษาปฐมวย

แผนการสอนประจ าบท

1. จดประสงคการเรยนร

1. เพอใหนกศกษาเขาใจแนวคด ทฤษฎของนกการศกษา

2. เพอใหนกศกษาเขาใจประวตและผลงานของนกการศกษา

3. เพอใหนกศกษาวเคราะหแนวคดทสอดคลองกบการจดการศกษาปฐมวย

4. เพอใหนกศกษาวเคราะหจดเดน จดดอยของแนวคด ทฤษฎของนกการศกษา

5. เพอใหนกศกษาประยกตแนวคดทฤษฎทสามารถน ามาปรบใชในระดบปฐมวย

2. สาระการเรยนร

1. จอหน อมอส โคมนอส

2. จอง จาค รสโซ

3. โจฮานห ไฮนรค เปสตาลอชซ

4. เฟรดรค วลเฮลม เฟรอเบล

5. มาเรย มอนเตสซอร

6. จอหน ดวอ

7. จอง เพยเจท

8. บรเนอร

9. คอนสแตนส คาม

10. ลเลยน เคทส

11. เดวด เอลไคนด

3. กจกรรมการเรยนร

1. ทดสอบกอนเรยน (แบบทดสอบ)

2. แบงกลมศกษาเอกสารประกอบการสอนรายวชา

3. น าเสนอผลการวเคราะหแนวคด หลกการ ทฤษฎ

4. น าเสนอผลการศกษา อภปราย ซกถาม

5. นกศกษาแบงกลมศกษาคนควาทฤษฎแนวคดของนกการศกษาเพมเตม จากแหลง

ขอมลอน ๆ ทเกยวของ

22

6. กจกรรมการศกษาดวยตนเอง

1. ศกษาเอกสารประกอบการสอน ต ารา วารสาร สงพมพ และวจย เปนตน

2. สบคนขอมลจากเวบไชต ทงในและตางประเทศ

3. วเคราะหจดออน จดแขง ของปรชญา แนวคดของนกการศกษาปฐมวย

4. วเคราะหจดออน จดแขง ของรปแบบการจดการศกษาปฐมวย

5. จดท ารายงานการประยกตปรชญาแนวคดของนกการศกษาปฐมวยในโรงเรยน

หรอสถานศกษา

4. สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาการศกษาปฐมวย

2. สไลดประกอบการสอน (Power point)

3. เวบไชตอาจารยผสอน

4. โรงเรยนหรอสถานศกษาทเปดการเรยนการสอนในระดบปฐมวย

5. การประเมนผล

1. ความถกตองของเนอหา

2. ความถกตอง และครอบคลมเนอหา

3. ผลการวเคราะหแนวคด หลกการ ทฤษฎ นกการศกษา

4. รายงานผลการศกษาคนควา

ก

ก

ก

ก

ก

ก

ก

ก

ก

23

บทท 2

แนวคด ทฤษฎของนกการศกษาทมอทธพลตอ

การจดการศกษาปฐมวย

แนวคดเกยวกบการศกษาปฐมวยไดเรมตนมาตงแตครสตศตวรรษท 16 จนมาถง

ปจจบนเปนเวลากวา 400 ป แลว ในชวงระยะเวลาดงกลาวน ไดมนกการศกษาตลอดจน

บคคลทมแนวความคดทเกยวของกบการจดการศกษาในระดบปฐมวยไว หลายทานได

ค านงถงความส าคญของเดกในหลาย ๆ ดาน เชน พฒนาการ การเจรญเตบโต การเรยนร

ธรรมชาตของเดก ปจจยทเกยวของ เปนตน จากการศกษาของบคคลดงกลาวขอมลตาง ๆ

ทไดมาบางครงไดมาจากการคด การวเคราะห การลองผดลองถก ประสบการณตรง แต

อยางไรกตาม แนวคดดงกลาวบางเรองยงมอทธพลถงปจจบน ซงในบทนจะขอน าแนวคด

ทฤษฎของนกการศกษาทเกยวของกบการศกษาปฐมวย เพอเปนการปพนฐานความร

ความเขาใจใหกบผศกษา และใหเขาใจบรบทและธรรมชาตของศาสตรทถกตองตอไป

นกการศกษาทมบทบาทส าคญตอการศกษาปฐมวยมดงน

1. จอหน อมอส โคมนอส (John Amos Comenius)

2. จอง จาค รสโซ (Jean Jacques Rousseau)

3. โจฮานห ไฮนรค เปสตาลอชซ (Johann Heinrich Pestalozzi)

4. เฟรดรค วลเฮลม เฟรอเบล (Ferdrrick Wilhelm Froebel)

5. มาเรย มอนเตสซอร (Maria Montessori)

6. จอหน ดวอ (John Dewey)

7. จอง เพยเจท (Jean Piaget)

8. บรเนอร (Jerrome S. Bruner)

9. คอนสแตนส คาม (Constance Kamii)

10. ลเลยน เคทส (Lilian Katz)

11. เดวด เอลไคนด (David Elkind)

12. เดวด ไวทคารท (David Weikrart)

1. จอหน อมอส โคมนอส (John Amos Comnius ค.ศ. 1592 - 1670)

เปนพระในนกายโปรเตสแตนทเปนนกการศกษาทเกดในเมองโมราเวย (Moravia)

ประเทศเซโกสโลวาเกย ไดรบการศกษาทมหาวทยาลยเฮดเดลเบอรก (Heidelburg

24

University) ตอมาไดเกดสงครามทเรยกวา “สงคราม 30 ป” (Thirty Year War) ขนในประเทศ

เซสโกสโลวาเกย ท าใหโคมนอสหนไปอยทประเทศโปแลนด โคมนอสเปนนกปฏรปการศกษา

เขาไดรบเชญใหไปชวยงานปฏรปการศกษาจากหลายประเทศในยโรป เชน ประเทศองกฤษ

สวเดน ฮงการ และเนเธอรแลนด งานทางดานการศกษาทเขาท าไดคอ การปฏรปหลกสตร

ของประเทศเนเธอรแลนดและสวเดน การสรางตวอยางโรงเรยนขนในประเทศฮงการ เปน

ตน โคมนอสไดเสนอความคดทเปนประโยชนตอการศกษาส าหรบเดกในระยะตอมาคอ

1. เขาเสนอวาเดกทกคนควรมสทธไดรบการศกษาในโรงเรยน ดวยเหตผลทวา

คนทกคนไมวาเดกหรอผใหญ ผหญงหรอผชาย รวยหรอจน คนชนสงหรอคนธรรมดาม

ความเปนมนษยเทาเทยมกนจงควรไดรบการศกษาเหมอน ๆ กน

2. เขาเนนใหความส าคญของการใหการศกษาตงแตเดกยงเลกเพราะการศกษา

เปนกระบวนการทเรมตงแตแรกเกดและด าเนนตอไปจนตลอดชวต

3. เขาเสนอใหจดกลมเดกตามอาย ซงรปแบบนในปจจบนยงใชกนอยอยาง

แพรหลาย

โคมนอสไดสรางผลงานเกยวกบการศกษาปฐมวยดงตอไปน

1. ในป ค.ศ. 1657 เขาไดสงเสรมใหมโรงเรยนส าหรบแมโดยใหการศกษาแกสตรท

เปนแม เนอหาทสอนใหแกแมกคอ วธสอนใหเดกรจกพช สตว สงของ และใหรจกสวน

ตาง ๆ ของรางกาย และใหเดกรจกสงเกตความแตกตางระหวางความมดกบความสวาง

สตาง ๆ การรกษาความสะอาด การปรบตวการเชอฟงผใหญ และการสวดมนต เปนตน

2. ในป ค.ศ. 1658 โคมนอส ไดเขยนหนงสอส าหรบเดกซงมรปภาพประกอบ เพอ

ชวยในการสอนเดกหนงสอเลมนมชอวา Orbis Sensualium Picture หรอ Orbis Pictus (โลก

ในรปภาพ) หนงสอเลมนมลกษณะเปนพจนานกรมภาพมากกวาหนงสอภาพสมยใหม

นบวาเปนหนงสอส าหรบเดกเลมแรกทมภาพประกอบและมผน าไปใชกนอยางแพรหลายทว

โลกดวยการแปลเปนภาษาตางประเทศไว

ผลงานทเกยวของทางการศกษาปฐมวยของโคมนอส คอ ในป ค.ศ. 1657 เขาได

สงเสรมใหเปดโรงเรยนส าหรบแมทมลกวยอนบาล (Mother School) ดงปรากฏในหนงสอ

“ระเบยบวธสอน” (The Great Didactic) วาควรมโรงเรยนใหการศกษาแกสตรทเปนแมใน

เรองการปฏสนธและการเลยงดเดก และในหนงสอชอโรงเรยนส าหรบทารก (School of

Infancy) ไดเสนอแนะการสอนตามหลกสตรวาครควรสอนบทเรยนงาย ๆ เกยวกบวตถ

สอนใหรจกหน พช และสตว ใหบอกชอและหนาทของอวยวะตาง ๆ ของรางกาย ใหแยกส

ตาง ๆ รจกความแตกตางของความมดและความสวาง สงเกตสงแวดลอมและสภาพ

25

ทว ๆ ไปของหอง ไร สวน นา ถนน สอนในเรองการรกษาความสะอาด การปรบตว

การเชอฟงผใหญ และการสวดมนต เปนตน

ตอมาในป ค.ศ. 1685 โคมนอสไดเขยนหนงสอส าหรบเดกโดยมรปภาพประกอบ

หนงสอเลมนมชอวา “โลกในรปภาพ” (Orbis Picture) ซงนบวาเปนหนงสอส าหรบเดกเลม

แรกทมภาพประกอบหนงสอเลมนเปนแนวทางใหครใชจดการเรยนเกยวกบการฝกประสาท

สมผส และการศกษาธรรมชาตรอบตว (Gordon and Browne. 1993, p 6) “หนงสอเลมน

ใชกนอยางกวางขวางทวโลกและไดแปลเปนภาษาตาง ๆ หลายภาษา” (ประภาพรรณ

สวรรณสข. 2539 : 60)

หลกการสอนทส าคญของโคมนอส

เกยวกบหลกการสอนของโคมนอส ชยยงค พรหมวงศ. (2524) ไดศกษาและสรป

ไวดงตอไปน

1. ใชวธการสอนโดยเลยนแบบธรรมชาต เนอหาสาระตองจดใหเหมาะสมกบวย

ของผเรยน

2. การเรยนควรเรมจากวยทารกและควรออกแบบใหเหมาะสมกบอาย ความสนใจ

และความสามารถของผเรยน ควรสอนสงทมคณคาตอผเรยนทจะน าไปใชในชวตประจ าวนได

3. ควรจ าแนกและเรยงล าดบเนอหาตามความยากงายและสอนดวยวธการอนมาน

4. ควรมแบบเรยนทมภาพประกอบควบคไปกบการสอน

5. ตองสอนตามล าดบความส าคญกอนหลง เชน สอนภาษาแมกอนภาษาตาง

ประเทศ

6. หลกการและแนวคดทงหลายควรอธบายพรอมกบยกตวอยางประกอบ

7. การอานและการเขยนควรสอนควบคกนโดยใหมความสมพนธกบเนอหาวชาให

มากทสด

8. การเรยนควรใชวธการสมผสโดยหาของจรงมาใหผเรยนศกษาประกอบ

การอธบาย

9. เนอหาควรสอนแบบบรรยายแลวมภาพประกอบทกเมอทท าได

10. การเรยนวตถประสงคหรอเนอหาใด ๆ ควรเนนล าดบต าแหนง และความสมพนธ

กบสงอน ๆ ไมควรสอนเรองใดเรองหนงเพยงอยางเดยว ควรมโครงรางเนอหาตดไวบน

ผนง

11. ไมควรลงโทษดวยการเฆยนตเมอนกเรยนตอบผดหรอสอบตก

26

12. โรงเรยนควรมบรรยากาศทด มวสดอปกรณและมครทมความเขาใจนกเรยน

ครหนงคนอาจสอนไดหลายรอยคนพรอมกน เมอสอนกลมใหญแลวกควรแบงเปนกลม

ยอย ๆ

2. จอง จาค รสโซ

จอง จาค รสโซ (Jean Jacque Rousseau. ค.ศ. 1712 - 1778) เปนบคคลตอมาท

ใหความสนใจเกยวกบการศกษาปฐมวย เขาเกดในประเทศสวสเซอรแลนด แตใชชวตสวน

ใหญอยในประเทศฝรงเศส รสโซเปนทงนกเขยนและนกทฤษฎทางดานสงคม ผลงานท

เกยวของกบการศกษาในระดบนคอหนงสอเรอง เอมล (Emile) ซงพมพออกจ าหนายเมอ

ป ค.ศ. 1762 มขอคดส าคญเกยวกบการจดการศกษาส าหรบเดกในชวงวยแรกของชวต

โดยเขยนวจารณเกยวกบการจดการศกษาในสมยนนซงมลกษณะบงคบ ก าหนดทกษะ

พนฐานในการเรยนร ใชแบบทดสอบมาตรฐานและแบงกลมเดกตามความสามารถ รสโซ

คดวาสง เหลานไมไดเปนธรรมชาต แตเปนการควบคมธรรมชาต เขาจงเสนอวธการเลยง

เดกโดยใหค านงถงธรรมชาตของเดก เขามความคดวาหนาท ทส าคญของการศกษากคอ

การคนใหพบธรรมชาตของมนษย โดยเฉพาะอยางยงทปรากฏอยในตวเดกและประคบ

ประคองใหด าเนนไปอยางถกวธ ดงนน แนวคดในการจดการศกษาของเขากคอจะตองให

สอดคลองกบธรรมชาตของเดกและตองค านงความแตกตางระหวางบคคล

รสโซเชอวาการใหการศกษาควรจะเรมตนตงแตเดกเรมเกดและด าเนนตอไปจนถง

อาย 25 ป การใหการศกษาควรใชวธตามหลกของธรรมชาต คอ ควรบ ารงตวเดกให

สขภาพแขงแรงโดยเนนพฒนาการทางกายของเดกตามล าดบขน เพอเดกจะไดมก าลง

ความสามารถทจะศกษาหาความรไดดวยตนเองตอไป เขามความคดเหนวาครจะตอง

เขาใจธรรมชาตของเดกแตละวย และการสอนกตองใหสอดคลองกบธรรมชาตของเดกแต

ละวย โดยควรเรมตนดวยการเราใหเดกเกดความสนใจอยากรอยากเหน และควร

สนบสนนใหเดกแสดงพฤตกรรมออกมาอยางเสรเพอวาจะไดเกดการเรยนรและเกด

ความคดทด วธการของรสโซนไดชอวาธรรมชาตนยม (Naturalism) ทกลาวถงการศกษา

โดยธรรมชาตจะเกดจากสามแหลงดวยกนคอ ธรรมชาต ผคน และสงของ

รสโซมความคดวาการบบบงคบ การหามปรามโดยเดดขาด เปนการท าลาย

ธรรมชาตของเดก เขามความเชอวา หวใจของการศกษาคอชวตในครอบครว สวนในเรอง

พฒนาการเดกรสโซไดวางแนวความคดไวเปนหลก 4 ขน โดยในสองขนแรกจะเกยวกบ

การศกษาตงแตวยแรกเรมจนถงวย 12 ป ซงแบงเปน 2 ขนดงน

27

ในขนแรกของการพฒนาจะเปน 5 ป แรกของชวตรสโซกมความคดท านอง

เดยวกนกบดวอ เพยเจทและนกการศกษาในสมยนนในเรองของความส าคญของกจกรรม

ทางกาย (Physical Activity) และไดก าหนดเปนเนอหาในหลกสตรส าหรบเดกในขนนดวย

ในขนทสองของพฒนาการเรมจากอาย 5 – 12 ป เดกในวยนจะเรยนรทกสงทก

อยางจากประสบการณตรงและจากการส ารวจสงตาง ๆ ทอยรอบตวซงเปนแนวความคดท

คลายคลงกบโคมนอส เปสตาลอชซ เฟรอเบล ดวอ และเพยเจท

รสโซ เนนวา เดกกคอเดก เดกไมใชผใหญยอสวน เดกจะมธรรมชาตของการเปน

เดกกอนทเขาจะเปนผใหญ การศกษาของเดกจะตองเจรญงอกงามจากความสนใจตาม

ธรรมชาตและความอยากรอยากเหน เขาจงไดแยกรปแบบและเนอหาของการสอนเดกเลก

ออกจากวธการทใชกบเดกโตและผใหญ และเนองจาก รสโซเนนทการใหเดกเรยนรเอง

จากประสบการณตรงทไดจากสงทอยรอบ ๆ ตว ดงนนเดกจะตองไมไดรบ ค าสง ไมได

รบการลงโทษทกชนด และตองไมถก ขอรองใหกลาวค าขอโทษ การกระท าของเดกจะไม

ถอวาผดศลธรรม

รสโซเปนบคคลทมความส าคญตอการศกษามากทสดคนหนง เขาไดตงทฤษฎทม

ความส าคญทางการศกษาคอ การศกษาตองไมเปนการประหยดเวลาแตตองยอมเสยเวลา

(not to gain time, but to loose it)

3. โจฮานน ไฮนรค เปสตาลอชซ

โจฮานน ไฮนรค เปสตาลอชซ (Johann Heinrich Pestalozzi, 1746 - 1827) เปน

นกการศกษาทน าความคดของนกการศกษารนเกาไปปฏบตจรงในหองเรยน เปสตาลอชซ

เปนผใหแนวความคดเกยวกบการศกษาปฐมวยอกทานหนง เขาเลอมใสในผลงานของรสโซ

มากถงขนาดน าเอาหลกการของรสโซไปสอนลกของเขาเองและตอมาไดน าเอาไปใชใน

โรงเรยนในสวตเซอรแลนด เปสตาลอชซมความเหนทสอดคลองกบรสโซทวา การศกษา

ตองเปนไปตามธรรมชาตและเปนการใหความเจรญแตตนเองแตในขณะทรสโซเนนถง

สมรรถภาพในตวมนษย การมสขภาพทแขงแรง เปสตาลอชซจะเนนในทางธรรมะทมอยใน

ตวคน เขาจงมความคดเหนวา จรยศกษาและศาสนศกษาส าคญกวาพทธศกษา การสอน

ใหคนมใจเมตตากรณาตอกน มคามากกวาสอนคนใหมความร เปสตาลอชซพบวาอทธพล

ทางธรรมะ น าใจในบาน และสงคมมอ านาจเปลยนแปลงมนษยไดแนนอนยงกวาอทธพล

ทางพทธศกษา ดวยเหตน เปสตาลอชซจงถอวาการศกษาทางบานเปนสงส าคญอยางหนง

เขาเชอวาบานเปนรากฐานแหงการศกษา บานเปนทอบรมศลธรรมอยางด ดงนนการศกษา

28

เพอฝกฝนใหคนมอาชพและมประโยชนตอรฐจะตองมาทหลง การศกษาจงมความจ าเปน

ในการใหความสขในครอบครว

เปสตาลอชซทมเทความคดทงหมดมาทเดกเลกอยางแทจรง เขาไดน าเอาความคด

ใหม ๆ จากทฤษฎทางการศกษาน ามาปรบปรงแลวน ามาใชในหองเรยน งานของเขาเปน

เครองแสดงใหเหนถงจดเรมตนของรปแบบความคดใหม ๆ เกยวกบการจดโรงเรยนส าหรบ

เดกปฐมวยเพราะเขาไดตอสกบการศกษาแบบตาง ๆ ทใชมาชานานในสมยนนซงเขาไมเหน

ดวยอย 3 ประการ คอ

1. เดกยากจนไมมโอกาสเขาโรงเรยนหรอถกกดกนออกจากโรงเรยน

2. ลกษณะการเรยนการสอนแบบทองจ า

3. การลงโทษเดกอยางรนแรงและทารณ เมอเดกจ าบทเรยนไมได

และในทสดเปสตาลอชซกสามารถเปลยนแปลงรปแบบการศกษาในสมยนนได

ส าเรจโดยเปสตาลอชซ มความสขกบการสอนเดกยากจน เขาจงตงโรงเรยนส าหรบเดก

ยากจนขนโรงเรยนของเขาใชกฎของความเมตตากรณายกเลกการเฆยนตเดก และปกครองเดก

ดวยความรก เปสตาลอชซ เชอวาเดกแตละคนมความแตกตางกนในดานความสนใจ

ความตองการและอตราในการเรยนร เขาเปนผรเรมคดในเรองความพรอม โดยจะตองใช

เวลาและประสบการณตาง ๆ เพอใหเดกเกดความเขาใจและเกดการเรยนรดวยตนเอง

โดยเฉพาะประสบการณตรงทางวตถหรอทางรปธรรม (Object Lesson) เปนสอทจ าเปน

ส าหรบการเรยนร และเปนสงทมความหมายมากกวาการใชค าพดแตเพยงอยางเดยว

เปสตาลอชซ เนนการกระท าซ า ๆ ในสงทเรยนร โดยจะตองมความสมพนธเกยวเนอง

โดยตรงกบประสบการณทเปนรปธรรม

หลกส าคญทางการศกษาทเปสตาลอชซไดกลาวไว คอ ในการสอนเดกครควรจะ

ค านงถงธรรมชาตและความพรอมของเดกเปนหลก นอกจากนนยงจะตองค านงถงความแตกตาง

ระหวางบคคลดวย เพราะเดกแตละคนมความแตกตางกนในดานความสนใจความตองการ

และอตราการเรยนร วธการสอนของเปสตาลอชซเปนวธการสอนตามธรรมชาตคอ สอน

จากรปธรรมไปหานามธรรม สอนจากสงทงายทสดเสยกอน แลวจงคอยยากขนไป

ตามล าดบ ความยากงายนนตองใหเหมาะกบความเจรญของเดก ทงทางดานรางกาย และ

จตใจ การศกษาของเดกจะตองมาจากประสบการณตรง คอ ตองใหเดกลงมอคนหา

ความรดวยตนเองโดยผานประสาทสมผสเกยวกบความสมพนธระหวางครกบศษยเปสตาลอชซ

กลาวไววา ครและศษยจะตองมความรกใครซงกนและกน ครอาจลงโทษเดกได แตตองเปนไป

ในทางทถกทควร วธการจดการศกษาตามหลกของเปสตาลอชซน นบไดวาเปนการจดการศกษา

29

ทสอดคลองกบหลกจตวทยา เพราะไดค านงถงหลกพฒนาการของเดกเปนเกณฑใน

การจดการเรยนการสอน

4. เฟรดรค วลเฮลม เฟรอเบล

เฟรดรค วลเฮลม เฟรอเบล (Ferdrrick Wilhelm Froebel, ค.ศ. 1782 - 1852) เปน

นกการศกษาชาวเยอรมน ผไดรบเอาแนวความคดทางการศกษาจากโคมนอส รสโซ และ

เปสตาลอชซ แลวน าเอาความคดนนมาพฒนาขนใหมโดยจดตงทฤษฎ ปรชญาพฒนาการ

ของเดกระดบโรงเรยนอนบาลขน เขาเปน ผใหก าเนดการศกษาปฐมวย โดยตงโรงเรยน

อนบาลแหงแรกขนทเมองแบลคเกนเบอรก (Blackemburg) ในป ค.ศ.1842 ในประเทศ

เยอรมน โดยจดตงโรงเรยนอนบาลแหงแรกชอ คนเดอรการเทน (Kindergarten) แปลวา

“สวนเดก” ขนทเมองแบลคเกนเบอรก (Blackenbug)ในป ค.ศ. 1842 จดมงหมายในการจด

ตงโรงเรยนอนบาลกคอ เพอฝกอบรมเดก ฝกหดครและพเลยงเดกใหรจกวธสอนเดกให

ถกตอง เฟรอเบลไดรบแนวคดทางการศกษาจากรสโซและเปสตาลอชซและไดน าเอา

แนวคดเหลานนมาพฒนาใหม และจดตงทฤษฎปรชญาพฒนาการเดกระดบโรงเรยน

อนบาลขนโดยเขยนไวในหนงสอ “Education of Man, Pedagogies of Kindergarten” และ

หนงสอ “Education by Development” เฟรอเบลใหความส าคญ เกยวกบคณคาของ

ความเปนเดก เพราะความเจรญเตบโตทางดานรางกายและจตใจของเดกจะเกดขนได โดย

ใหเดกไดใชก าลงในการเคลอนไหวท ากจกรรมตาง ๆ แทนการนงเฉยฟงครพด ดวยเหตผลน

เฟรอเบลจงสนบสนนใหเดกเรยนโดยการเลนการรองเพลง และเฟรอเบลยงมความเชอวา คร

ควรจะสงเสรมพฒนาการตามธรรมชาตของเดกใหเจรญขนดวยการกระตนใหเกดความคด

สรางสรรคแบบเสร โดยใชการเลนและกจกรรม เขาไดจดอาคารสถานทภายในโรงเรยนให

รมรน และเปดโอกาสใหเดกฝกท างานงาย ๆ เชนท าสวน เพราะเขาเชอวาการท าสวนจะ

ชวยสรางลกษณะนสยทดได เฟรอเบลจะเนนเรอง กจกรรมของเดก โดยถอวาเดกทกคนม

ความสามารถ ซงจะแสดงออกเมอไดรบการสนบสนน เชน การเลน การรองเพลง

การแสดงทาทางตาง ๆ เปนตน

จากเหตผลดงกลาวเขาจงพยายามตอบสนองความตองการของเดกโดยคดของ

เลนใหเดกเลนหลายชด เชนของเลนชดของขวญ (Gift) ซงมทงหมดประมาณ 30 ชด โดย

ก าหนดวาเดกทกคนจะตองมของเลนชดเดยวกนกอน เมอครแนะน าใหเดกเลนโดยทดลอง

ท าพรอม ๆ กนจนเดกเขาใจและท าไดบางแลวจงใหโอกาสเดกแตละคนคดทดลองท าดวย

ตนเองอกครงหนงใน การเลนของเลนดงกลาวนนเฟรอเบลเนนมากในเรองระเบยบ

การเตรยมตว ขนตอนในการปฏบต การเกบของเลนแตละอยางใหถกวธ โดยก าหนดเวลา

30

ของกจกรรมประจ าวนไวอยางแนนอน แตอยางไรระเบยบวนยหลาย ๆ เรองนนเปน

การสะกดกนความคดและสตปญญาของเดกเขาจงเนนเรองกจกรรมของเดกดงทกลาวมา

และของเลนอกชดหนงของเขาซงชอชดอาช (Occupations) กไดรบการออกแบบมาส าหรบ

พฒนาการเรยนรโดยการสมผส เชน เดยวกบชดของขวญ โดยชดอาชพนจะประกอบไป

ดวยกจกรรมตาง ๆ ไดแก การปน การตด การพบ การรอยลกปด และนอกจากจะเนนใน

เรองของการเลน เฟรอเบลยงไดใหความส าคญกบกจกรรมอกอยางหนงคอ การเลานทาน

เขาแตงนทานส าหรบเดกเปนเรองของสตวมชวตและความเปนอยเหมอนคน ขณะเดยวกน

กใหเดก ๆ รจกรกธรรมชาตของสตว โดยการรองเพลงและทาเลยนแบบ ซงเปนกจกรรมท

เดก ๆ ชอบมากนอกจากจะจดตงโรงเรยนอนบาลแลวเขายงไดจดตงสถาบนเพอฝกหด

หญงสาวเปนครอนบาลดวย

แนวความคดและผลงานของเฟรอเบลในเรองการจดการศกษาปฐมวยน เปน

การวางรากฐานทส าคญตอการศกษาทเราใชกนอยในปจจบนน คอ การเรยนการสอนทยด

เดกเปนศนยกลาง เฟรอเบลไดรบการยกยองวาเปนบดาแหงการศกษาปฐมวย และแนวคด

ของเขากยงคงใชตอมาจนถงปจจบนแตในยคทเฟรอเบลมชวตอยนน แนวความคดในเรอง

การศกษาปฐมวยของเขาไมไดเปนทนยมมากนกในประเทศเยอรมน เนองจากเหตผล

ทางการเมอง รฐบาลเยอรมนไดสงปดโรงเรยนของเฟรอเบลในป ค.ศ. 1851 และในปตอมา

คอในป ค.ศ. 1852 เฟรอเบลกถง แกกรรม

นกการศกษาทไดรบแนวคดจากเฟรดรค วลเฮลม เฟรอเบล

หลงจากทเฟรอเบลถงแกกรรมแลวไดมผทน าเอาแนวคดของเฟรอเบลมาใชและ

เผยแพรหลายราย ซงไดแก

นางบารอนเนส เบอรทา สตรชาวเยอรมน ผมความสนใจในการจดการศกษา

ปฐมวยของเฟรอเบล ไดเดนทางยายไปอยในประเทศองกฤษ และไดเผยแพรความคด

เกยวกบการศกษาปฐมวยของเฟรอเบล โดยไดตงโรงเรยนอนบาลขนและไดรบความนยม

ในประเทศองกฤษ ภายหลงจงไดน าเอาแนวความคดนไปเผยแพรตอในประเทศฝรงเศส

สวสเซอรแลนด เนเธอรแลนด อตาล และเบลเยยมดวย ตอมารฐบาลเยอรมนไดยกเลก

ค าสงหามตงโรงเรยนอนบาล นางบารอนเนสเบอรทา จงกลบไปอยในประเทศเยอรมนน

และตงโรงเรยนอนบาลขนอกครงหนง

ระยะก าเนดโรงเรยนอนบาลแหงแรกในสหรฐอเมรกา

ในป ค.ศ. 1856 แนวคดเกยวกบการอนบาลของเฟรอเบลไดเรมแพรหลายไป

ประเทศสหรฐอเมรกาโดยเรมจากลกศษยของเฟรอเบลคนหนงชอ นางคารล เชอรช

31

(Mrs. Carl Schurz) ไดจดตงโรงเรยนอนบาลขนแหงแรกในประเทศสหรฐอเมรกาทเมอง

วอเตอรทาวน (Water Town) มลรฐวสคอนซน (Wisconsin) โดยจดขนในบานของเธอเองใช

ภาษาเยอรมนสอนใหกบลกหลานกลมเลก ๆ กลมหนง

ระยะตอมานางคารลเชอร ไดมโอกาสพบกบอลชาเบทพบอด (Elizabeth Peabody)

ทเมองบอสตน (Boston) และไดพดคยกนเกยวกบการอนบาลศกษาตามแนวคดของ

เฟรอเบล อลชาเบท พบอดมความเลอมใสในแนวความคดของเฟรอเบล เธอจงไดตง

โรงเรยนตามแนวคดของเฟรอเบลขนท เมองบอสตน (Boston) มลรฐแมสชาซเซทส

(Massachusetts) ในป ค.ศ. 1860 นบเปนโรงเรยนอนบาลเอกชนแหงแรกทใชภาษาองกฤษ

และในป ค.ศ. 1867 เธอเดนทางไปยงประเทศเยอรมนเพอไปศกษางานของเฟรอเบลมาก

ขน หลงจากทเธอเดนทางกลบมาจากประเทศเยอรมนแลวเธอไดกลายเปนผทมอทธพลตอ

การศกษาปฐมวยในอเมรกาเปนอยางมากโดยเขยนหนงสอและพมพหนงสอออกจ าหนาย

มากมาย เชน หนงสอชอ Kindergarten Messenger และตอมาไดเขยนลงในหนงสอ New

England Journal of Education

โรงเรยนอนบาลของรฐแหงแรกในอเมรกา ตงขนในป ค.ศ. 1873 ทเมองแซงตหลย

(St. Louis) โดยวลเลยม ฮอรสและซซาน โบลว (William Horris and Susan Blow) ผทเคยไป

ดงานการอนบาลท เยอรมนและไดรบอทธพลจากแนวคดของเฟรอเบล ตอจากนน

การอนบาลในสหรฐอเมรกากไดพฒนาไปเรอย ๆ ตามล าดบ

นางคารล เชอรช ผซงเปนลกศษยของเฟรอเบลไดเปดโรงเรยนอนบาลแหงแรก

ขนทเมอง วอเตอรทาวน (Watertown) มลรฐวสคอนซน (Wisconsin) ประเทศสหรฐอเมรกา

ในป ค.ศ. 1856 โดยจดสอนเปนภาษาเยอรมนและจดสอนทบานใหกบลกหลานเพยงไมกคน

อลซาเบล พบอด ไดพบกบนางคารล เชอรช ทเมองบอสตน (Boston) และไดรบ

ค าแนะน าเกยวกบการอนบาลตามแนวคดของเฟรอเบล พบอดเหนดวยกบหลกการของ

เฟรอเบลเธอจงตงโรงเรยนอนบาลขน ในป ค.ศ.1860 ในเมองบอสตน มลรฐแมสซาชเซต

นบเปนโรงเรยนอนบาลของเอกชนแหงแรกในสหรฐอเมรกาทสอนโดยใชภาษาองกฤษและ

ใชหลกการของ เฟรอเบลในการด าเนนการสอน และเธอกบพสาวของเธอไดพมพหนงสอ

ขนมาเผยแพรเลมหนงชอ “Kindergarten Guide”

ในป ค.ศ. 1867 เธอไดปดโรงเรยนอนบาลซงในขณะนนก าลงไดรบความนยม เพอ

เดนทางไปศกษาตอเกยวกบการอนบาลตามหลกการของเฟรอเบลทประเทศเยอรมน

หลงจากทเธอเดนทางกลบมาจากประเทศเยอรมนแลวเธอไดกลายเปนผทมอทธพลตอ

การศกษาปฐมวยในอเมรกาเปนอยางมากโดยเขยนหนงสอและพมพหนงสอออกจ าหนาย

32

มากมาย เชน หนงสอชอ Kindergarten Messenger และตอมาไดเขยนลงในหนงสอชอ

New England Journal of Education

ซซาน โบลว ไดเคยไปศกษาดงานอนบาลทเยอรมน แลวไดเสนอแนวคดใน

การจดโรงเรยนอนบาลขนในโรงเรยนของรฐ ในเมองแซงตลย ซงแนวคดนพบอดเคยเสนอ

แลวแตไมประสบผลส าเรจ ตอมาซซานโบลวจงลองเสนออกครงหนง พรอมทงทดลอง

สอนใหดผลปรากฏวารบความส าเรจอยางสงท าใหมโรงเรยนอนบาลแหงรฐเกดขนทเมอง

แซงตลย

5. มาเรย มอนเตสซอร

มาเรย มอนเตสซอร (Maria Montessori. ค.ศ. 1870 - 1952) เปนนกการศกษา

อกผหนงทวางแนวคดเกยวกบการศกษาปฐมวยและไดรบการยอมรบกนจนถงปจจบน

มอนเตสซอรเปนชาวอตาลและเปนสตรคนแรกทไดรบปรญญาทางการแพทย หลงจาก

ส าเรจการศกษาไดท างานรวมกบคณะนกจตวทยา มโอกาสท างานเกยวของกบเดกยากจน

และเดกทมปญหาทางดานจตใจ ตอมาเขารบการศกษาเพมเตมในดานปรชญาการศกษา

จตวทยาและมนษยวทยาโดยเฉพาะเรองโรคภยทเกยวของกบเดก เธอประสบผลส าเรจใน

การจดการศกษาใหกบเดกทมความบกพรองทางสมอง ซงในยคนนถอวาเปนผไมม

ความสามารถทางการเรยนร มอนเตสซอรจงไดน าเอาสอวสดอปกรณ และวธการจด

กจกรรมน ามาใชส าหรบเดกทมความบกพรองทใชในอตาลมาจดโปรแกรมการศกษา

ส าหรบเดกปกต “ซงโปรแกรมการศกษาของมอนเตสซอรจดไดวาเปนหลกสตรรปแบบท

สองทสรางขนมาส าหรบเดกปฐมวย (หลกสตรแรกคอหลกสตรของเฟรอเบล)” (Jackman.

2001 : 25)

มอนเตสซอรเรมสอนเดกปกตและไดจดตงบานเดก (Children’s House) ขนทกรง

โรมในป ค.ศ. 1907 โปรแกรมการศกษาของเธอตงอยบนพนฐานของการสงเกตเดกเลกซง

น าไปส การสรปวา สตปญญาของคนเรานนไมหยดอยคงท แตกระตนใหพฒนาขนไปได

เธอเชอวาเดก ๆ จะเรยนรไดดทสดโดยใชประสาทสมผสของตวเองโดยตรงกบสงแวดลอม

รอบตว

มอนเตสซอรเรยกสถานทสอนเดกวาบานเดก (Children’s House) แทนค าวา

โรงเรยนเพราะมการจดสภาพแวดลอมของสถานทเรยนใหเหมอนกนกบบาน เพอจะใหม

บรรยากาศแบบเปนกนเอง โดยไมจดหองเรยนแบบใหเดกเขาแถวเรยงกน เพราะวธการ

เชนนไมเออใหเดกมเสรภาพอยางเตมท หองเรยนของมอนเตสซอรประกอบดวยอปกรณท

เนนใหเดกพฒนาประสาทสมผสและเรยนรมโนทศน มการจดสอการเรยนการสอนเตรยม

33

ไวใหเดกใชอยางอสระ โดยแบงสอตามระดบความสามารถของเดกจากสงทรแลวไปยงสง

ทไมร จากรปธรรมไปหานามธรรม “การสอนมโนทศนกจะแยกเปนอสระจากกนเพอ

ปองกนการสบสน เชน เมอเรยนเรองรปราง (Shape) สอกจะอยในลกษณะทเนนใหสนใจ

เฉพาะรปรางอยางเดยวโดยออกแบบใหเดกวดผลและแกไขขอผดพลาดของตนเองได”

หรรษา นลวเชยร (2535 : 5) ไดกลาวถงระบบการสอนของมอนเตสซอร วา

มอนเตสซอรพยายามสรางใหเดกมความคดสรางสรรคมพฒนาการเจรญขนทงดาน

รางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา โดยมวธการสอนทใหเสรภาพแกเดกในการเลอก

ท ากจกรรมตามความสนใจของตนเองแตอยภายในขอบเขตทวางไว ซงเดกจะเรยนรจาก

ประสบการณตรงโดยการสงเกตและปฏบตการฝกประสบการณชวต เชน การตดกระดม

รดซป การตด การขดถ และการท าสวน ชวยใหเดกรจกชวยเหลอตนเอง รจกการอนรกษ

สงแวดลอมซงมประโยชนตอชวตในอนาคต

มอนเตสซอรใหความส าคญกบสอการเรยนมากเพราะสอการเรยนชวยใหเดกได

ฝกประสาทสมผส ฝกการแยกขนาด รปราง ส พนผว เสยง อณหภม ตลอดจนการเรยน

การเขยน การอาน และตวเลข การจดกจกรรมจะจดใหเดกไดฝกเปนรายบคคลมากกวา

รายกลม เดก ๆ มอสระทจะเคลอนไหวและเลอกกจกรรมของตนเอง “ถงแมวาจะไม

การเนนเรองพฒนาการทางดานสงคมและอารมณแตครผสอนกมความเชอวา เดกจะ

พฒนาความรสกทดเกยวกบตนเองในขณะทเดกพฒนาความสามารถในการเรยน”

แนวความคดของมอนเตสซอรสวนใหญแลวจะเหนดวยกบหลกการของเฟรอเบล

เชน การจดสงแวดลอมในบรเวณโรงเรยนอนบาลดวยธรรมชาต มสนามใหเดกวงเพอออก

ก าลงกาย มเครองเลนสนาม และ ฝกฝนใหเดกท าสวนครว ในสวนทมอนเตสซอรสงเสรม

อกอยางหนงคอใหเดกมกจกรรมสงเสรมสขนสยทดทงการรบประทานอาหาร การขบถาย

การพกผอน ฯลฯ

สกญญา กาญจนกจ. (2537 : 28) ไดกลาววาแนวคดของมอนเตสซอรบางสวนม

ความขดแยงกบของเฟรอเบลอยบางประการ เชน ในเรองของการจดชนเรยนแบบตายตว

ซงมอนเตสซอรไมเหนดวยเพราะเธอเนนการใหเสรภาพแกเดกเพอแสวงหาความรโดย

ปลอยใหเดกมประสบการณจากสงแวดลอมดวยตนเองและดวย ความสมครใจโดยถอ

ความแตกตางระหวางบคคล (Individual Difference) เปนแนวทางในการปฏบตกจกรรม

มอนเตสซอรไดท าอปกรณการสอนไวเปนหมวดหม เพอใหเดกไดเรยนรดวยตนเอง เกาอ

ของเดกมอนเตสซอรกออกแบบใหเลกเหมาะสมกบความสงของเดก และยกไปมาไดสะดวก

ตามโอกาสและความเหมาะสมของกจกรรม สวนอกเรองหนงท มอนเตสซอรมความเหน

ไมตรงกบ เฟรอเบล คอ เรองนทาน เธอมความคดเหนวาการสงเสรมพฒนาการทาง

34

ความคดค านงของเดกควรจะพฒนาไปในทางวทยาศาสตรเพอใหสอดคลองกบภาวะของ

ความเปนจรงทพสจนไดมากกวาการใชนทาน

นอกจากน หรรษา นลวเชยร. (2535 : 5) ไดกลาววา “แนวความคดของมอนเตส

ซอรไดรบการยอมรบทวไปในอตาล และขยายออกไปทวโลก ในสหรฐอเมรกาไดรบแนวคด

ของมอนเตสซอรมาใช โดยมการจดสภาพแวดลอมสงตาง ๆ ใหมขนาดทเหมาะสมกบตว

เดกและมการใชวสดอปกรณเพอฝกประสบการณทางดานการใชประสาทสมผส” “แต

อยางไรกตามหลงจากทไดน าแนวคดของมอนเตสซอรไปด าเนนการไดระยะหนงกไดรบการ

วพากษวจารณวาแนวคดของมอนเตสซอรขาดจดเนนในเรองพฒนาการดานภาษาและ

สงคม และเนนดานความคดสรางสรรค ดนตร และศลปะนอยมาก ซงนบวาเปนจดออน

ของแนวคดน”

6. จอหน ดวอ

จอหน ดวอ (John Dewey , ค.ศ. 1895 - 1952) เปนนกการศกษาชาวอเมรกนท

ตอตานการสอนแบบดงเดม (Traditional) ทมลกษณะการสอนทครเปนผเตรยมการสอน

และประสบการณใหกบเดกไดเรยนร และการเรยนรจะเรยนรสงตาง ๆ จากต าราทผใหญ

เขยนเอาไวโดยสอนเดกวาสงทสอนนนเปนสงทถกตองไมสามารถเปลยนแปลงได ซงเปน

การยดเยยดมาตรฐานความคดความรของผใหญตลอดจนวธการตาง ๆ ใหกบเดก และ

นอกจากน ดวอยงไมเหนดวยกบบทบาทของผเรยนทจะตองเปนฝายรบแนวความคดของ

ผใหญเพยงอยางเดยว โรงเรยนแบบดงเดมจะตองพงพาการสอนจากผใหญอยตลอดเวลา

และอาศยการทองจ าเพยงอยางเดยว

จอหน ดวอ ไดชอวาเปนผน าการเคลอนไหวทางการศกษาแบบกาวหนา หรอ

การศกษาแบบสมยใหม (Progressive Education) และไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง

จากกลมนกปรชญาและนกทฤษฎทางการศกษาเพราะเขาไดสรปและเสนอแนวคดเกยวกบ

การศกษาแบบกาวหนาวา โรงเรยนเปนสถาบนทางสงคม ซงจะแสดงถงชวตทเหมาะสม

และสมบรณใหกบเดกเหมอนกบบาน ดงนนการศกษาจงหมายถงขบวนการของการมชวต

อยในแตละวน ไมไดหมายถงการเตรยมตวถงชวตในอนาคตเทานน ดงนนโรงเรยนจะตอง

ท าหนาทเหมอนกบหนวยของสงคมเลก ๆ ซงตองการความรวมมอแบบประชาธปไตยของ

สมาชกในสงคม โดยเนนการรวมมอซงกนและกน ความเปนมนษยการตดสนปญหารวมกน

และการจดอาชพทเหมาะสมซงเนนความสนใจของนกเรยนเองเปนใหญ การเรยนการสอน

แบบนนกเรยนจะมโอกาสเลอกกจกรรมดวยตนเองเรยนรจากประสบการณตรงและ

35

การทดลองเนอหาวชาจะถกน ามาบรณาการ บทบาทคร คอเปนผสงเกตและใหค าแนะน าม

ใชเปนผควบคมการเรยน

7. จอง เพยเจท

จอง เพยเจท (Jean Piaget . ค.ศ. 1896 - 1980) นกจตวทยาชาวสวส เปนผท

สนใจทางดานชววทยามาตงแตวยเดกเขาไดรบปรญญาเอกทางดานชววทยา เขาคดวาการเจรญเตบโต

ทางดานสตปญญาเกยวของกบดานชววทยา นอกจากสนใจวชาชววทยาเปนพเศษแลว

เพยเจท ยงสนใจวชาปรชญาดาน ญาณวทยา (Epistemology) หรอการศกษาเกยวกบ

ความร ดงนนค าถามทวา เรารอยางไร คดอยางไร จงเปนสวนส าคญของงานวจยของ

เพยเจทในระยะตอ ๆ มา

จอง เพยเจท (Jean Piaget) เปนนกจตวทยาชาวสวส ไดศกษาเกยวกบพฒนาการ

การเรยนรของเดกและพฒนาการทางสตปญญาโดยมความเหนวาความคดหรอสตปญญา

นน หมายถง การทบคคลสามารถปรบตวเองใหเขากบความตองการของสงแวดลอม

สามารถจดและดดแปลงความคดและการแสดงออกของคนอยางนาพงพอใจ ซงเปนผล

ระหวางการรบคอ ขบวนการปรบเขาสโครงสราง (Assimilation) และการจดปรบขยาย

โครงสราง (Accommodation) ผลของการท างานของกระบวนการดงกลาวจะเกดเปน

โครงสรางขน (Schema) เพอความเขาใจทชดเจนยงขน จงควรเขาใจในรายละเอยดดงน

Assimilation หมายถง การทเดกน าเอาสงทตนรบรใหม ๆ เขาไปผสมกลมกลนกบ

ความรเดมทมอยแลวซงการรบนจะเกดขนเมอเดกมองเหนสงใหมนในแงของสงเดมทเคย

รจก

Accommodation หมายถง การทเดกน าเอาความรใหมทไดไปปรบปรงความคดให

เขากบสภาพแวดลอมไดอยางเหมาะสม

Schema หมายถง โครงสราง ซงเพยเจท เชอวาโครงสรางนจะพฒนาขนตามระดบ

อาย และจะมการพฒนาอยางสมบรณเมอเดกอายประมาณ 15 ป โดยเพยเจทถอวาเปน

ระยะทโครงสรางของสตปญญาพฒนาขนอยางสมบรณ พฒนาการจะเปนไปตามล าดบขน

จะยายหรอกระโดดขามขนไมได แตอตราของพฒนาการอาจจะมความแตกตางกนในตว

เดกแตละคน ซงความแตกตางนเนองมาจาก ความแตกตางของสงแวดลอม เพยเจท เนน

ความส าคญในเรองของสงแวดลอมมาก และถอวาพฒนาการทางสตปญญาทแตกตางกน

มสาเหตมาจากสงแวดลอมเปนส าคญ เดกทอยในสภาพแวดลอมทมความพรอมดวย

ความเจรญทางดานวฒนธรรม ผลการวจยของนกศกษาและ นกจตวทยาหลายคนม

36

ความเหนสอดคลองกบทฤษฎเพยเจท และพบวาเดกชายอเมรกนมสตปญญาสงกวาเดกใน

แถบเอเชยทมระดบอายเทากน

เพยเจทไดศกษาพฒนาการทางสตปญญาของเดกเปนขน ๆ ตามล าดบอาย โดย

อธบายพฤตกรรมของมนษยเฉพาะดานความคดความเขาใจ เพยเจท พบวาเดกคดและ

เขาใจสงตาง ๆ แตกตางจากผใหญ พรอมกบแบงพฒนาการทางความคดเปน 4 ขนใหญ

ซงแตละขนอธบายความคดทเกยวของกบเหตการณตาง ๆ การแบงขนพฒนาการตามอาย

มดงน

1. ขนประสาทสมผสและการเคลอนไหว (Sensorimotor stage) อยในชวงแรก

เกดจนถงอาย 2 ขวบ เปนขนทเดกรจกการใชประสาทสมผสตาง ๆ เชน ปาก ห ตา ฯลฯ

ในขนนจะเปนการพฒนาการทางความคดกอน ระยะเวลาททารกจะพดและใชภาษาได จะ

สามารถรบรและแสดงกรยาอาการตาง ๆ ได เปนชวงทมปฏกรยาสะทอน เชน การจบ ก า

การดด ฯลฯ ตลอดจนท าสงตาง ๆ โดยสามารถคดกอนท า รถงผลทจะเกดกอนท าไดดวย

ตนเอง รวมทงการใชภาษาครงแรกเพอเลยนแบบตอมาใชแทนสงตาง ๆ ทเปนจรง ในวยน

เดกเรยนรทจะ

1) มองเหนตนเองตางจากวตถทอยรอบ ๆ ตว

2) มองหาแสงสวางและเสยง

3) พยายามอยกบสงทนาสนใจนาน ๆ

4) เขาใจสงตาง ๆ โดยการลบจบกระท าหรอเกยวของดวย

5) พดแบบออ ๆ ออ ๆ และพฒนาจนสามารถพดเปนค าทเขาใจได

6) มองวาวตถจะไมเปลยนแปลงและมลกษณะเฉพาะ แมวาต าแหนงของวตถจะ

เปลยนแปลงไป หรอเดกจะมองเหนวตถจากมมทแตกตางกน

7) เขาใจวาวตถยงคงอย แมวาจะลบสายตาไปแลว

2. ขนความคดกอนเกดปฏบตการ (Pre – operational Stage) อยในชวงของอาย

2 – 7 ป เปนขนทเดกเรมเรยนรภาษาพด และเขาใจเครองหมายทาทางทสอความหมาย

เรยนรสงตาง ๆ ไดดขน แตยงอาศยการรบรเปนสวนใหญ ยงไมสามารถคดหาเหตผลและ

ยกเหตผลขนอางองได เดกจะเรมเขาใจสญลกษณและใชภาษาแทนความหมาย ของ

เหตการณและสงตาง ๆ ขนนแบงเปนขนยอย ๆ ได 2 ขนคอ

2.1 ขนกอนเกดความคดรวบยอด เปนขนทเดกชอบส ารวจตรวจสอบโดยเฉพาะ

อยางยงถาเดกมประสบการณจากการกระท ามากกยงถามค าถามและส ารวจมากขน เดก

จะสนใจวาเหตการณตาง ๆ ท าไมจงเกดขนและเกดอยางไร เดกจะหมกมนอยกบการท า

37

สงตาง ๆ เชน จะเอาของใสตเหมอนทแมท า หรอเลนตดหญาเหมอนทพอท า ฯลฯ จากการเลน

บทบาทสมมตและการเลยนแบบบทบาทคนในบานท าใหเดกมสงทจะถามมากมาย เดกจะ

เรมใชภาษาและเขาใจความหมายของสญลกษณโดย เดกจะพยายามพดและน าค ามาสราง

ประโยคใหม ทงทยงไมเขาใจความหมายดนก นอกจากนยงมพฒนาการตอไปน

1) ยดตนเองเปนศนยกลางอยางเดนชดไมสามารถเขาใจความคดของคนอนท

เกยวของกบสงตาง ๆ

2) มองไมเหนวาวตถทเหมอนกนบางสวนอาจจะมบางสวนตางกน เชน หนงสอ 2

เลม มความหนาเทากน แตคณคาตางกน เปนตน

3) เรมคดอยางมเหตผล แตเปนเหตผลแบบตามใจตนเอง เชน ถาเหยยบเกาอแลว

เกาอลม แลวตวเขากลมดวยเดกจะคดวาเกาอเปนสาเหตท าใหเขาลมเปนตน

4) จะตดสนสงตาง ๆ โดย ใชหลกเกณฑตามทตามองเหน

2.2 ขนการคดแบบใชญาณหยงร การคดแบบใชญาณหยงรน เพยเจท หมายถง

การคดเกยวกบบางสงบางอยาง อยางรวดเรวโดยไมค านงถงรายละเอยดไมสามารถใช

เหตผลอยางถกตอง การคดและการตดสนใจขนอยกบการรบรเปนสวนใหญ ดงนน

การตดสนใจจงเปลยนไปมา เดกยงไมเขาใจวาของสงหนงจะมปรมาณเทากบอกสงหนงใน

กรณทสงหนงเปลยนรปรางและจ านวน นอกจากนลกษณะของเดกวยนคอ

1) เขาใจจ านวน

2) เขาใจเรองความคงท (Conservation) กลาวคอเรมคดไดวาของบางสงยงคง

เดมโดยไมค านงถงรปรางหรอจ านวนทเปลยนไป แตถาถามถงเหตผลวาท าไมจ านวนของ

ยงคงเดมเดกจะบอกเหตผลไดไมถกตอง เพราะยงคดยอนกลบไมได

3) เดกในชวงนจะเลนเพอเขาสงคมมากขน เลยนแบบบทบาทตาง ๆ เชน ต ารวจ

บรษไปรษณย ฯลฯ และขยายวงไปเลนกบคนอนดวย นอกจากนบคคลภายนอกบาน เชน

คร เพอน มความส าคญมากขนและการยดตวเองเปนศนยกลางนอยลง

3. ขนปฏบตการคดเปนรปธรรม (Concrete operation Stage) อยในชวงอาย 7 –

11 ป ในชวงอายดงกลาวเดกสามารถใชเหตผลกบสงทแลเหนได เชน การแบงกลม แบง

พวก ฯลฯ และมองเหนความสมพนธของสงตาง ๆ ไดดขน ในขนนเดกสามารถคดตดสนใจ

ไดอยางมเหตผลกบสงทเปนรปธรรม คดไดวาการกระท าใดบางทจะเปนไปไดและผลจะ

ออกมาอยางไรโดยไมตองลองผดลองถก สามารถบอกจ านวนและค านวณแกปญหาได

เปรยบเทยบสงทเปนรปธรรมได เดกวยนมความสามารถใหม ๆ เพมขนดงน

38

1) คดยอนกลบไดด (Reversibility of thought) การยอนกลบ คอการกระท าสงใด

ทยอนกลบไปหาจดเรมตนโดยทท าไมเหมอนทเคยท ามากอน (เชน การลบ) หรอการแทนท

(น าสงทแตกตางกนมาแทนทกน) การคดแบบนชวยใหคดแกปญหาไดในวชาตาง ๆ เชน

คณตศาสตร วทยาศาสตร และสงคมศกษา

2) รความคงทของวตถตาง ๆ ทมองเหนไดแมจะเปลยนแปรรปหรอสถานทวาง

3) สามารถตงเกณฑทจะแบงหรอจดสงแวดลอมหรอสงของรอบ ๆ ตนเองให

เปน หมวดหมได

4) สามารถจดล าดบสงตาง ๆ ตามขนาดน าหนก หรอความยาวได สามารถ

ล าดบสงตาง ๆ จากเลกทสดไปหาใหญทสด

5) สามารถคดเปรยบเทยบได เมอจดล าดบไดกเขาใจวาของใดจะใหญกวาเลกกวา

หรอมากกวา นอยกวาขนอยกบวาจะเปรยบเทยบอะไร แตถาจะใหเปรยบเทยบสงทเปน

นามธรรมจะท าไมได เพราะวยนคดไดสงทเปนรปธรรมเทานน

6) สามารถมองเหนความสมพนธของสวนรวมสวนยอยได

เดกวยนมปญหาในเรองความคดทเปนนามธรรม จะคดอยางมเหตผลไดดทสด

เมอวตถและเหตการณตาง ๆ เปนรปธรรม

4. ขนปฏบตการคดทเปนนามธรรม (Formal operational Stage) อยในชวงอาย 11

– 15 ป ขนไป เปนชวงทเดกรจกคดหาเหตผลและเรยนรเกยวกบนามธรรมไดดขน สามารถ

ตงสมมตฐานและแกปญหาได การคดหาเหตผลแบบตรรกศาสตร (Logical Thinking)

พฒนาอยางสมบรณ เปนขนทเกดโครงสรางทางสตปญญาอยางสมบรณ เดกในวยนจะม

ความคดเทาผใหญ อาจจะแตกตางกนทคณภาพเทานน เนองจากประสบการณทแตกตางกน

ในขนนพฒนาการทางความคดของเดกเปนขนสดยอด กลาวคอเดกวยนสามารถคดแบบ

นกวทยาศาสตรคดเกยวกบนามธรรมไดอยางมเหตผลคอสามารถตงสมมตฐานใหเหตผล

ถงสงทนาจะเปนไปได คดจากสงทถกตอง สตปญญาของเดกปฐมวยมขอบเขตจ ากด จง

ควรทจะจดกจกรรมและสภาพแวดลอมทจะกระตนใหเดกไดรบรโดยเหมาะสมกบขด

ความสามารถโดยใหเดกฝกทกษะในการใชประสาทสมผสตาง ๆ เพอพฒนาประสาท

การรบรและเคลอนไหว และจดกจกรรมทจะชวยกระตนความคดเพอใหเดกไดม

ประสบการณ เดมเพยงพอทจะเปนพนฐานส าหรบทจะพฒนาในขนตอไป อยางม

ประสทธภาพสงสด

นวลเพญ วเชยรโชต (2517 : 13 – 15 ) ไดสรปทฤษฎเพยเจทไววา พฒนาการของ

เดกตามความเชอของเพยเจท คอ ความสามารถทจะปรบตวเขากบสงแวดลอมเปน

39

การรบรสงแวดลอมเขามาคดมาท าความเขาใจ ดงนน สตปญญาคอ ขบวนการทสามารถ

ท าใหบคคลปรบตวและอยในสงคมไดอยางมความสขเปนเครองมอชวยสรางความสมพนธ

ระหวางบคคลกบสงแวดลอมท าใหปรบตวไดด การปรบตวนประกอบดวยความพยายามท

จะปรบตวใหดขนและมแบบแผนทดขน การปรบแบงเปน 2 ลกษณะ ดงน

1. การปรบตวเขาสโครงสราง (Assimilation) เปนการปรบประสบการณใหเขากบ

โครงสรางความเขาใจเดมของมนษย ดวยการน าเอาประสบการณทงหมดทไดรบเขาไปใน

โครงสรางความคด ถาประสบการณใดไมเหมาะสมกบความคดเดมกจะปรบประสบการณ

นนกอนแลวจงรบเขาไป เชน เมอเหนเปด ไก กจดใหเปนประเภทนก เปนตน

2. การปรบขยายโครงสรางความคด (Accommodation) เปนขบวนการทมนษยปรบ

โครงสรางความคดของตนใหเหมาะสมกบประสบการณทจะรบเขาไปใหม สงแวดลอมม

อทธพลตอเดกในการเปลยนความคดและความเขาใจเกยวกบสงแวดลอมเพอใหคดและ

เขาใจตรงกบความเปนจรงทเกดขนรอบ ๆ ตนเอง

ถาขบวนการในการปรบตวมความสมดลกน บคคลกจะปรบตวในการเรยนรไดด

และในการสงเสรมพฒนาการทางสตปญญาทง 4 ขนดงทกลาวจะตองอาศยขบวนการใน

การปรบตวอยตลอดเวลา โดยรางกายเจรญเตบโตขนเรอย ๆ กท าใหกระบวนการปรบตว

มประสทธภาพดยงขน เพราะสงแวดลอมมสวนในการสงเสรมพฒนาการเทา ๆ กนกบ

ความเจรญเตบโตทางรางกาย ถาอาศยการเจรญเตบโตทางรางกายเพยงอยางเดยวกท า

ใหเดกปรบตวไดไมด ดงนนผทเกยวของทง พอแม ผปกครองเดกปฐมวย และคร จงควรจด

ประสบการณการอบรมเลยงดและใหการศกษาทจะท าใหเดกไดรบรสงตาง ๆ เรยนรและ

กระท ากจกรรมดวยตนเองใหมากทสด เพอเสรมสรางความคด ความร ความเขาใจและม

พฒนาการดานสตปญญาไดสงสด

หลกเกณฑทจะควบคมพฒนาการดานตาง ๆ มดงน

1. ขนและความคดรวบยอดในขนพฒนาการทง 4 ขน จะเกดขนตามล าดบและ

จะไมเปลยนแปลงในเดกทกคน

2. พฒนาการในแตละขน คอ การรวมพฤตกรรมทงหมดทเคยเรยนรในขน

นน ๆ มาไวดวยกน

3. ทกครงท เกดความเขาใจ บคคลจะน าความเขาใจในขนแรก ๆ มารวมกบ

ความเขาใจในขนตอ ๆ มาเสมอ

4. ในขบวนการสรางความคดรวบยอดจะตองมการเตรยมและจดระบบ

เสยกอน คอ จดสงแวดลอมใหเดกไดรบรเพอจะไดเกดขบวนการปรบตวทงสองอยาง

40

การน าไปใช

จากทรรศนะของเพยเจทจะเหนวาเดกปฐมวยมลกษณะเฉพาะของตน กลาวคอ ม

ลกษณะของการยดตนเองเปนศนยกลาง (Egocentric) โดยถอเอาตวเองเปนศนยรวมทก

อยางทกเรอง เดกจงรจกแตรบมากกวาให เมอเตบโตขนการไดมปฏสมพนธ (Interaction)

กบบคคลอนและสงแวดลอม ๆ ท าใหเดกเรมลดลกษณะดงกลาวลงมาเรมเปนผใหญและ

จากผทมความคดอยางไมมเหตผลมาสความคดทยดหยนและมเหตผลมากขนซงขน

พฒนาการเหลานมความส าคญอยางยงตอความฉลาดและสตปญญาของบคคล ดงนนผท

ดแลเดกทงพอแม ผปกครอง และคร จะตองเขาใจถงพฒนาการเดก เดกเองยงไมร

ประโยชนและโทษจงไมสามารถจดระบบการรบรการยดตนเองเปนศนยกลางได เดก

อาจจะรบรเฉพาะสงทเปนกรยาอาการ หรอสงทตองเหนเปนรปธรรมหรอเหตการณ เดก

มกจะคดวาตวเองยงใหญ แตมอารมณออนไหวงาย เชน แมเดนไปกรองไห เปนตน เดกจะ

ไมสนใจอะไรแนนอน แตจะท าอะไรตามความรความเขาใจทตนเคยเรยนรมาหรอม

ประสบการณเทานน ขนนใกลเคยงกบขนกอนเกดความคดรวบยอดของเพยเจท

เพยเจท มความสนใจในเรองเดกมากเขาศกษาการเรยนรของเดกในเรองเวลาพนท

จ านวน และจรยธรรม โดยสงเกตจากการเลนลกหนและเกมตาง ๆ ของเดกจากการสงเกต

การเลนของเดกนเอง เพยเจทไดคดทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาขน เขากลาววา เดก ๆ

ไมเพยงแตจะมเหตผลแตกตางจากผใหญเทานน แตเดกยงมทศนะในการมองโลกและม

แนวคดทแตกตางจากผใหญเพยเจทพบวาเดกทเรมหดเดนจะมความคดเหมอนมนษยยค

โบราณเดกเลก ๆ เชอวาพระจนทรวงตามคน ความฝนจะเขามาทางหนาตางตอนกลางคน

ทกสงทกอยางทเคลอนไหวได เชน คลนในแมน า ธงทโบกไปมาลวนแตมชวตทงสน ในเรอง

จรยธรรม เดกจะดจากความเสยหายทเกดขนโดยไมค านงถงผกระท าผด เชน เดกทท า

แกวแตก 3 ใบ ในขณะทชวยพอแมเกบโตะอาหารจะมความผดมากกวาเดกชนทท าแกว

แตกใบเดยว

เพยเจท ไดกลาวถงประเภทของความรทเดกสรางขนมอย 3 ประเภท สรปไดคอ

(สกญญา กาญจนกจ. 2537 : 38 อางจาก Herdrick : 1992)

1. ความรเกดจากการปฏสมพนธทางสงคม โดยการเรยนรจากบคคลตาง ๆ

ตวอยางของความรประเภทนคอ ภาษา คานยม คณธรรม พฤตกรรมตาง ๆ ทเหมาะสมใน

วฒนธรรมของเดกเอง

2. ความรทางกายภาพความรชนดนเกดจากผลของการกระท าตอวตถอยในรป

ของการคนพบ คณสมบตของวตถจะเปนผใหขอมลแกเดกท าใหเดกเกดการเรยนร

41

3. ความรทางตรรกศาสตร – คณตศาสตร เปนความรทไมสามารถสงเกตได

โดยตรงแตเกดขนในจตใจของเดกขณะทเดกคดเกยวกบวตถนน ๆ พฒนาการทางความคด

ของตรรกศาสตรและคณตศาสตร คอความสามารถในการคดอยางเปนเหตเปนผลท าให

เดกพฒนาความคดเกยวกบความสมพนธของวตถตาง ๆ ความรทางตรรกศาสตร –

คณตศาสตร และความรทางกายภาพจงมความสมพนธรวมกนและตองอาศยซงกน

และกน

ผลงานของเพยเจทไดสรางความเขาใจเกยวกบพฒนาการทางสตปญญาของเดก

แนวคดของเพยเจททเนนความส าคญของการปฏสมพนธระหวางเดกกบสงแวดลอมรวมทง

ความส าคญของการเลนทน าไปสการเรยนร ไดถกน าไปประยกตใชในการจดการศกษา

ปฐมวย

8. บรเนอร (Jerrome S. Bruner)

แนวคดทฤษฎพฒนาการทางความคดความเขาใจของบรเนอร (Bruner’s Cognitive

Development Theory)

เจอโรม บรเนอร (Jerrome S. Bruner) ไดเสนอเกยวกบทฤษฎทางการคดและใช

เหตผล (Cognitive) โดยอาศยแนวคดของเพยเจทเปนหลก

บรเนอรเชอวาพฒนาการทางความคดความเขาใจจะตองเกดจากสงตอไปน

1. การใหเดกท าลายสงตาง ๆ อยางอสระมากขนท าใหมการพฒนาทางปญญาใน

ขณะทเดกรภาษากรจกเชอมโยงความสมพนธระหวางสงเรากบการตอบสนองท าใหรวา

ตอบสนองใดจะไดรบความพงพอใจและมการปรบพฤตกรรม

2. การเรยนรลกษณะทใชแทนสงตาง ๆ เดกจะสะสมความรไว และสามารถ

ท านายคาดคะเนสงใหม ๆ ทเกดขนได

3. พฒนาการทางความคดคอความสามารถทจะสอสารใหคนอนและตนเองไดรถง

สงทตนก าลงท าโดยใชค าตาง ๆ หรอสญลกษณ สามารถอธบายการกระท าในอดตและ

ปจจบนได

4. ผสอนและผเรยนมความสมพนธกนอยางมระบบ ดงนน พอแม ผปกครอง คร

หรอสมาชกอน ๆ ในสงคมจะตองสอนเดก ตลอดจนน าเอาวฒนธรรมตาง ๆ มาตความ

และใหเดกมสวนรวม

5. ภาษาเปนกญแจส าคญของพฒนาการทางความคด กลาวคอ การใชภาษาเพอ

สอความหมายท าใหเขาใจตนเองและสงตาง ๆ ใชสอความคดของตนเองไปสคนอน เมอโต

42

ขนกใชภาษาเชอมโยงเหตการณตาง ๆ ในโลก ท าใหเชอมโยงเหตการณอยางเปนเหตเปน

ผล และเชอมโยงสงใหมเขากบสงทคลายกน ใชบนทกเหตการณตาง ๆ ท าใหรจกสงเหลาน

6. การพฒนาความคด สงเกตไดจากความสามารถในการเลอกท ากจกรรมทสนใจ

เมอมใหเลอกพรอม ๆ กน

บรเนอรไดเนนความส าคญของสงแวดลอมและวฒนธรรมทมผลตอพฒนาการทาง

สตปญญา เชนเดยวกบเพยเจท โดยไดเสนอแนวคดเกยวกบการเรยนรดวยการคนพบ

ตนเอง (Discovery Learning) และพนฐานการสอนวชาการตาง ๆ ใหกบเดกปฐมวยเทาท

เดกจะสามารถเรยนรไดดวยการจดสภาพแวดลอมทกระตนเดก นอกจากนบรเนอรไดแบง

พฒนาการทางดานสตปญญาและการคดของมนษยออกเปน 3 ขน ดงน

1. Enactive stage เปนระยะททารกเขาใจสงแวดลอมจากการกระท า การเดนหรอ

การขจกรยานจะชวยใหเดกรจกสงแวดลอมมากขน ในขนนเดกยงไมมการวาดภาพใน

สมอง (Imagery) แตจะพฒนาการดานทกษะ ดงนนเดกจะเคลอนไหวในลกษณะ การจบ

กด แตะ ถ และตอกสงของเพอใหเขาใจสงนนและมประสบการณมากขน Kassen (1965)

ยนยนวาเดกจะใชสายตาและ การเคลอนไหวมอ เชน ก า แบ ซงเปนสญชาตญาณ ยงอายนอยก

ยงก ามอแนน ฯลฯ ขนนเปรยบไดกบขนประสาทสมผสและการเคลอนไหวของเพยเจท

2. Iconic representation stage เรมตงแตอาย 3 ป ระยะนเดกบางคนจะเรมตงแต

ปลายขวบแรกถง 3 ½ ป โดยขอมลตาง ๆ ไดมาจากการนกวาดภาพในสมองสามารถ

เขาใจเฉพาะจากสงทรบร เดกจะท าไปโดยไมไดคด แตจะสนใจแสงสวาง เสยง การเคลอนไหว

ความเดนชด เดกจะจดจ าจากการเหนและเกดความประทบใจสนใจลกษณะตาง ๆ ของ

สงแวดลอมเพยงลกษณะเดยว Gibson และ Olum (1960) กลาวถงการรบรของเดกวยนวา

รจกสงทเปนรปธรรม พสจนได สามารถสรปหาหวขอ และตความได น าสงทมเหตผลจาก

เรองหนงไปใชกบเรองหนงได คดไดหลายแงมม ตงแตเรองทว ๆ ไป จนถงเรองเฉพาะใช

เหตผลมากขนและก าหนดขอตกลงทมเหตผลสามารถทดสอบไดและสามารถคดหาเหตผล

นอกเหนอจากขอมลทมอย นอกจากนความคดของเดกจะมระเบยบมากขน ยอมรบ

ขอเทจจรงมากขน รจกสรปรวบรวมสงทเหนพรอม ๆ กบรจกพจารณาและวจารณตนเอง

รจกประเมนความคดของตนเรมวเคราะหคานยมและความประพฤตของคนรนผใหญ

คานยมเปนแนวทางในการด ารงชวตและปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดอยางเหมาะสม

มากขน

3. Symbolic Representation stage เปนระยะสดทายทพฒนาจากอาย 7 – 8 ป ถง

วยผใหญเดกสามารถคดไดอยางอสระ โดยแสดงออกทางภาษาและใชภาษาเปนเครองมอ

ในการคด คดกอนท า มการเรยนรและใชภาษามเหตผลและเรยนคณตศาสตรได

43

ความเขาใจสญลกษณท าใหเขาใจสง ๆ และมความเขาใจกวางขวางขน เชน บอกวาแมวกร

วาคลายเสอ รคณสมบตลกษณะ โดยไมตองน าเอาแมวจรง ๆ มาด เปนตน มความเขาใจ

ขอความสน ๆ มความจ า และสามารถตดตอสอสารกบคนอน ท าใหไดขอมลงายขน ขนน

เทากบขนปฏบตการคด โดยใชนามธรรมของเพยเจท

การน าไปใช

แนวคดของบรเนอรนบวามความส าคญตอการเรยนสมยใหมมาก เพราะชใหเหน

ถง การเรยนการสอนส าหรบเดกปฐมวยวาจะตองใหความส าคญกบสออปกรณการสอน

เพราะสออปกรณตาง ๆ จะชวยกระตนใหเกดการกระท า (Enactive) ชวยใหเกดการรบร

งายและชวยสรางภาพในใจ (Image) สอประเภทดงกลาวจงควรเปนสอทเดกสมผสได

นอกจากนนการทเดกไดลงมอกระท าสงตาง ๆ ดวยตนเอง จะท าใหเกดการคนพบและ

จดจ าสงตาง ๆ ไดด ส าหรบบทบาทของครนน บรเนอรเนนเรองความเอาใจใสและเปน

กนเองกบเดก ลกษณะดงกลาวจะท าใหเดกอยากเรยน

สงส าคญส าหรบผทเกยวของกบเดก โดยเฉพาะพอแม ผปกครองและคร บรเนอร

ไดเสนอแนวคดทสอดคลองกบเพยเจท เชน ใหความส าคญกบผทเกยวของใกลชดกบเดก

โดยตรง ในการการสอนใหเดกไดลงมอกระท าดวยตนเอง เพอใหเกดประสบการณตรง จะ

ท าใหเดกเกดการเรยนรไดเรว ครหรอพเลยงจะตองสนองตอบตอความตองการของเดก

อยางทนทวงทและตองไมบงคบเดก เพอท าใหเดกรสกเปนอสระและมความมนใจในตนเอง

กลาในการคด ซงจะท าใหเดกไดพฒนาความสามารถทางการคดและเตบโตเปนผใหญทม

ความสามารถในทสด

การน าแนวคดของเพยเจทและบรเนอรมาใชในการศกษา

จากแนวคดของเพยเจทและบรเนอรท าใหทราบวาเดกคดอยางไร ความคดของเดก

ทเปลยนไปเมอโตขนจะมผลตอเดกอยางไร และครจะสอนอยางไร ซงแนวคดในการจด

การศกษาแกเดกควรค านงถงสงตอไปน

1. กระบวนการคดของเดกตางจากผใหญ บางครงเดกอาจจะท าผดในสงทผใหญ

คดไมถง ผใหญจะตองพยายามเขาอกเขาใจเดก มองโลกแบบเดกมองเพอจะไดเหน

ปรากฏการณและปญหาอยางทเดกเหน ซงสามารถท าไดโดยการถาม การสมภาษณ

การสงเกตและใหตอบแบบสอบถาม การเขาใจความคดของเดกท าใหครจดการสอนได

เหมาะสม

2. ระดบความคดทซบซอนมากทสดตามขนพฒนาการของเพยเจท คอ ขน

ปฏบตการคดในขนนามธรรมซงเดกไมอาจพฒนาไปถงขนนหมดทกคน เพราะขาด

44

การศกษาอบรมและอยในสภาพแวดลอมทไมไดท เหมาะสม ในกรณนครจงอาจจด

โครงการใหเดกไดฝกทกษะทางดานภาษา การอาน ความเขาใจ ความคดรวบยอดตาง ๆ

หรอจดโครงการใหเดกทองเทยว ทศนศกษาหรอเลนในเชงสรางสรรค เพอชดเชยสงทไมได

รบจากพอแม และผปกครองในระยะแรก ๆ

3. เดก ๆ ทเขาเรยนโดยเฉพาะในโรงเรยนเตรยมอนบาลและระดบประถมศกษาจะ

ไดมโอกาส สมผสกบวสดอปกรณเนอหาทเปนรปธรรมและจากสภาพการณทไดเหน ถาจะ

ใหเดกเขาใจยงขน ครควรใชอปกรณและเนอหาทเปนรปธรรมมากกวาจะใชวธการพด

อธบายและใชสญลกษณ ควรเปดโอกาสใหเดกกระท ากจกรรม ไดทดลอง ไดสมผส ไดเหน

สงตาง ๆ จะชวยใหเดกเขาใจความคดรวบยอดตาง ๆ และมองเหนความสมพนธไดดกวา

การเรยนจากสงทเปนนามธรรม นอกจากนควรกระตนใหเดกเรยนแบบคนพบดวยตวเอง

ในบางครงอาจจะใหเดกท าความเขาใจค าและสญลกษณ เพอใหเกดการเรยนร และม

ประสบการณตรงกบวสดตาง ๆ เชน เดกทไมเคยเลนปนดนเหนยวเปนกอนกลม ๆ ยาว ๆ

และแบงเปนกอง ๆ จะท าใหเดกเขาใจในเรองบวก ลบ คณ หาร ไดยาก เปนตน

4. การสอนตามล าดบขนนนบรเนอรไดก าหนดล าดบขนการสอนอยางมเหตผล

ตามล าดบ และสอนเปนหนวยคอ

ขนท 1 การสอนควรเรมดวยการใหผเรยนสมผสสงตาง ๆ ทเรยน เชน จบสวน

ตาง ๆ ของเครองยนต กลองจดหมาย หยบเมลดพช และพรวนดน หดใชเครองมอเยบผา

เปนตน

ขนท 2 การสอนควรเนนใหเดกเกดพฒนาการขน ใหเดกไดรบรอยางแจมแจง คร

ควรเลอกใชวสดอปกรณหรอเลอกเหตการณทเดนชดและเปนรปธรรมมากกวานามธรรม

นอกจากนควรใชโสตวสดอปกรณใหมากขน เชน ฉายภาพยนตรใหเหนการเจรญของ

ดอกไม ชใหเหนสวนตาง ๆ ของเครองบน ฯลฯ การทครใชอปกรณประกอบการอธบายจะ

เปนการวางพนฐานใหเดกเขาใจค าพดและสญลกษณซงเปนนามธรรมในขนตอไป

ขนท 3 จดใหมการอภปรายระหวางเดกในกลมทเรยนรวมกนเกยวกบเหตการณ

ตาง ๆ เนอหาทเรยนเพอใหเดกใชภาษาและเกดการพฒนาขนรปธรรม ส าหรบเดกทยงไม

เขาใจขนนครจะตองจดประสบการณในขนท 1 และขนท 2 ใหมาก ๆ เพอจะไดเขาใจขนน

ไดด

สวนเพยเจทนนไดเนนการจดเนอหาวชาใหสอดคลองกบระดบพฒนาการทาง

ความคดของเดก เชน จดใหเดกในขนประสาทรบรและการเคลอนไหวมประสบการณ

เกยวกบการกระท า สวนเดกขนปฏบตการคดโดยใชนามธรรม ซงใชภาษาเปนเครองมอใน

การคด สามารถเขาใจเหตผลเกยวกบนามธรรมคดแบบมเหตผลคดไดหลายแงหลายมม

45

และหาขอสรปได ครกจดประสบการณดานทฤษฎใหมากขนซงเหมาะสมกบความสามารถ

ของเดกทจะแกปญหายาก ๆ และเปนนามธรรม เปนตน

5. บรเนอร กลาววา ครจะสอนวชาใดใหไดผล ครจะตองมเหตผลกบเดก ถาเดก

ไดรบการกระตนอยางเหมาะสม เดกกพรอมทจะเรยนร และเรยนไดเรวกวาทคดไว โดย

การปรบเนอหาใหเหมาะสมกบระดบความเขาใจของเดก และจดเรยงล าดบเนอหาจากงาย

ไปหายาก และใชวธการสอนทเหมาะสม และครจะตองชวยใหนกเรยนเขาใจวชาตาง ๆ จน

สามารถน าไปสมพนธกบวชาอนไดอยางมความหมาย

บรเนอร เชอวาเดกเลก ๆ สามารถเขาใจความคดรวบยอดเบองตนบางอยางได ถา

ไดรบประสบการณการเรยนรอยางเหมาะสม เดกทมพนฐานการเรยนรอยางเหมาะสมแลว

ถาเดกไปพบเหตการณใหม ๆ จะเขาใจเนอหาไดกวางขวางขน และเขาใจความคดเดมไดใน

แนวทตางออกไป

6. ประสบการณใหมๆ ทเกยวของกบโครงสรางความคดจะชวยกระตน ความสนใจ

และท าใหเดกเขาใจประสบการณใหมดขน การจดควรเปนสงทเดกคนเคยไมควรแปลกใหม

มากเกนไปจนท าใหเดกสบสน และเนอหาวชากตองนาสนใจดวย

7. ควรใหเดกไดพฒนาไปตามล าดบขนตามความสามารถของแตละคนใหไดมาก

ทสดโดยเนนการสอนทค านงถงความแตกตางระหวางบคคลมากกวาการสอนเปนกลมและ

ใหพฒนาไปพรอม ๆ กน เนองจากเดกแตละคนตองการความชวยเหลอและตองการเวลา

มากนอยตางกน ครจงควรเปดโอกาสใหเดกท างานคนเดยวบาง ทงเพยเจทและบรเนอรม

ความเหนวาเดกตองการมโอกาสเรยนตามสบายหรอแบบไมเปนทางการมากกวาเรยน

แบบเปนทางการ ครจงควรจดหาเวลาและสออปกรณทเดกจะไดท ากจกรรม เพอใหเกด

ความเขาใจมากขน

8. ใหเดกไดตดตอกบผอน การทเดกยดตวเองเปนศนยกลาง ท าใหเดกไมยอมรบ

คนอน ดงนนครควรใหเดกไดเขาสงคม ไดฟงความคดเหนของคนอน ท าใหทราบวาคนอน

มองสงตาง ๆ อยางไร ตางจากตนเองหรอไมและใหเดกไดมโอกาสไดแสดงความคดเหน

เพอโตแยงค าถามและแสดงความคดเหนทสอดคลองกบคนอน

9. คอนสแตนส คาม (Constance Kamii)

คาม ไดศกษาเลาเรยนกบเพยเจทและน าเอาทฤษฎพฒนาการทางสตปญญามา

ประยกตใชในการสอนเดกปฐมวยโดยเฉพาะการสอนเดกทเกยวกบคณตศาสตร งานท

ส าคญทสดของคามคอ แนวคดเรองการเปนตวของตวเองทควรจะถกน ามาใชเปน

46

เปาหมายทางการศกษา ดงนนคามมความเชอวาผใหญไมควรเปนผบอกค าตอบทถกตอง

ใหกบเดกอยเสมอ แตควรจะใหเดกเขาใจสงทเขากระท าดวยตวเอง

10. ลเลยน เคทส (Lilian Katz)

เคทส เชอวาสงส าคญส าหรบครทจะตองค านงถง คอผลทจะไดรบจากการจด

ประสบการณตาง ๆ ใหกบเดก โรงเรยนเปรยบเสมอนแหลงทไดมาซงความร ทศนคต

ทกษะ และอปนสยใจคอ เชน การสอนใหเดกอานไดนน มใชอยทกระบวนการเทานน แต

อยทการท าใหเดกเกดความรสกรกในการอานเพอทจะไดคงพฤตกรรมนตอไป การจด

กจกรรมทางวชาการทไมเหมาะสมกบเดกนน ถอวาเปนการท าลายความรสกของเดก ท า

ใหเดกคดวาตนเองเปนผท ไมมความสามารถ นอกจากน เคทสยงไดแนะน าให เหน

ความส าคญในสงทเดกควรจะไดรบคอ ความรก และรสกวาตนเองเปนผถกคนอนรก ทง

ยงรสกดวยวาอะไรกตามทตนท า หรอไมไดท าลวนแตมความส าคญตอคนอนทงสน

11. เดวด เอลไคนด (David Elkind)

งานของเดวด เอลไคนด จะเนนใหเหนถงอนตรายในการเรงรดเดกใหเรยนรทาง

วชาการมากเกนไปตงแตยงเลก เขาเหนวาเดกในปจจบนนไดรบการเรงรดจากพอแมจนท า

ใหเดกเกดความเครยดและวตกกงวล เอลไคนดพยายามชใหเหนวาสมยนผใหญเรงรดเดก

มากจนเกนก าลงอยางไร ความคดใหมเกยวกบความเกงกาจของเดกท าใหผใหญคดเองวา

จะเรงรดเดกไดโดยไมตองค านงถงความเสยหายใด ๆ ในภายหลง นอกจากนจะเหนสงคม

อเมรกนมคานยมทางวตถเดกเกงกาจหรอ ซปเปอรคดสจงไดรบการสนบสนนรอบดาน ใน

ระบบการศกษากมการปฏรปขยายหลกสตร เพมวนเวลาในการเรยน ใหการบานมากขน

เพอใชประโยชนจากการเปนซปเปอรคดส มองเหนความเครยดในตวเดกเปนเรองธรรมดา

เอลไคนด พยายามทจะมงใหพอแม ผปกครอง นกการศกษาและผทเกยวของกบเดก

ตระหนกวาความกดดนนนมจรงในสงคมทกวนนจะไดหาทางชวย เหลอเดกรบมอกบ

ความเครยดนนไดอยางมประสทธภาพ เอลไคนดจงเชอวาเดกควรไดรบสนบสนนใหเลน

อยางจรงจง และเลอกท ากจกรรมดวยตวเอง เพอทจะไดตานทานตอความเครยดทมอยใน

โลกเราทกวนนได

12. เดวด ไวทคารท (David weikart)

เดวด ไวทคารทไดพฒนาโปรแกรม ไฮ/สโคป (High/scope) ซงมพนฐานอยบนฐาน

ของทฤษฎเพยเจท โดยมหลกการทชวยใหเดกมโอกาสเลอก ตดสนใจ แกปญหา และ

47

กระท าสงตาง ๆ ดวยตนเอง ทงยงสนบสนนการกระท าและการใชภาษาของเดกรวมถง

การคงไวซงสงแวดลอมทสะดวกและปลอดภย ไวทคารทและคณะไดทดลองโปรแกรมนมา

ตงแตป ค.ศ. 1962 โดยเนนใหเดกมโอกาสวางแผนและระลกยอนกลบถงกจกรรมทท าดวย

ตนเอง หวใจส าคญของการจดสภาพแวดลอมในหองเรยนคอ การจดพนทเปดกวางส าหรบ

กจกรรมกลมและกจกรรมส าหรบกลามเนอใหญ โดยลอมรอบดวยมมประสบการณตาง ๆ

เดกจะถกคาดหวงวาจะท ากจกรรม ตาง ๆ ตามล าดบในแตละวน สวนครกจะด าเนน

กจกรรมตามตารางกจกรรมประจ าวนอยางเสมอตน เสมอปลาย

ผลการทดลองของไวทคารทและคณะไดแสดงใหเหนวา เดกทเรยนในโปรแกรม

ไฮ/สโคป มอตราพฤตกรรมทเปนปญหาทางสงคมต า มผลสมฤทธทางการเรยน อาน เลข

คณต ภาษา สงกวาเดกอนในทกระดบ ดงนนจงเปนขอสนบสนนใหเหนความส าคญของ

การเขาเรยนในสถานศกษาปฐมวยทดมคณภาพ เพราะโปรแกรมทดมคณภาพสงจะมผล

ถงความแตกตางของชวตเดกในระยะยาว ความแตกตางนไมไดเกดขนเฉพาะเดกแตจะเกด

ขนกบชมชนสงคมดวยเชนกน

ทกวนนการจดการศกษาปฐมวยไดน าแนวคดมาจากบคคลตาง ๆ ทกลาวถงใน

ขนตนมาจดการศกษาในรปแบบตาง ๆ กน เชน มการน าเอาแนวความคดของ ดวอ

เพยเจท มอนเตสซอร มาผสมผสานเขาดวยกน ในการจดท าหลกสตร และโปรแกรม

การสอน หรอน าเฉพาะรปแบบวธการสอนแบบ มอนเตสซอรมาใช ซงจะปรากฏเฉพาะใน

โรงเรยนมอนเตสซอร หรอน าเอาทฤษฏเพยเจทมาประยกตใชในการจดท าหลกสตร เชน

การจดการศกษาแบบ ไฮ/สโคป เปนตน

อยางไรกดการจดการศกษาปฐมวยในประเทศสหรฐอเมรกาขณะน ยงมสมาคม

องคการ หนวยงานทงของภาครฐบาล และเอกชน สถาบนทางการศกษาตาง ๆ เขามาม

บทบาทเปนผน าทางการจดการศกษา รวมทงมการรณรงคเกยวกบประเดนส าคญตาง ๆ

เพอยกระดบคณภาพของการศกษาปฐมวยดวย เชน สมาคมการปฐมวยศกษาแหงชาต ซง

ม ช อ ย อ ว า NAEYC (The National Association for the Education of Young Children)

สมาคมการปฐมวยศกษาแหงนานาชาต ACEI (The Association for Childhood Education

International) ไดท าการรณรงคเกยวกบคณภาพการจดการปฐมวยศกษาใหผเกยวของทก

ฝายตระหนกถงความส าคญของเดก และการจดการศกษาในระดบน รวมทงมการพมพ

หนงสอและบทความตาง ๆ ทเกยวกบการปฐมวยศกษาเปนจ านวนมาก ออกแพรหลายทว

ประเทศ เชน สมาคมการปฐมวยศกษาแหงชาตไดพมพหนงสอแนะน าการจดโปรแกรม

ปฐมวยศกษาทเหมาะสมกบระดบพฒนาการเดกตงแตวยแรกเกดถง 8 ขวบ ออกจ าหนาย

48

ไดรบความสนใจอยางกวางขวาง และถอวามคณคาตอการจดการปฐมวยศกษา

นอกจากนทางสมาคม NAEYC และ ACEI ยงไดแนะน าเกยวกบ การจดเตรยมโปรแกรม

การสอนส าหรบครปฐมวยโดยรวมความรเกยวกบพนฐานการปฐมวยศกษา พฒนาการ

และความเจรญเตบโตของเดก หลกสตรการสอน กระบวนการเรยนร และประสบการณใน

การท างานกบเดกปฐมวย

นอกจากนชวงเวลาทผานมา บคคลทงหลายทเกยวของกบการจดการศกษาระดบ

ปฐมวยตางเรยนรทจะพดเปนปากเสยงใหกบเดก หรอปกปองเดกในเรองตาง ๆ ขนมา

อภปรายอยางกวางขวาง เชน ประเดนอายการเขาเรยนในโรงเรยนของเดก ซงบคคลหลาย

ฝายตางกงวลวา การมเดกทมอายนอยแค 3 ขวบ เขามาเรยนในระบบโรงเรยนตาง ของ

รฐบาลนนจะสงผลถง การน าวชาการไปสอนเดกเลกมากเกนไป ประเดนคณภาพของคร

ปฐมวย ไดรบความสนใจอยางกวางขวางค าถามทวา “ครปฐมวยควรมคณสมบตอยางไร”

ไดรบความสนใจและการเสนอแนะจากบคคลและกลมบคคลตาง ๆ ประเดนการเพม

เงนเดอนครปฐมวย และประเดนทส าคญคอหลกสตรและการสอนเดกปฐมวย ซงใน

ประเทศอเมรกานน สถานศกษาบางแหงใหอสระแกครในการเลอกเปาหมายและ

ประสบการณทจะใหแกเดกเอง แตสวนใหญแลวครมกจะรบนโยบายทพฒนาโดย

คณะกรรมการคร หรอ คร/ผปกครอง /ผบรหาร แตอยางไรกตามครยงมอสระสามารถ

เลอกประสบการณมาจดใหเดกปฐมวยไดดวยตนเอง

บทสรป

การจดการศกษาปฐมวยในปจจบน ไดรบอทธพลแนวคดของนกการศกษาในอดต

หลายทาน ไดแก โคมนอส รสโซ เปสตาลอชซ เฟรอเบล มอนเตสซอร ดวอ เพยเจท

และนกการศกษาทเกยวของกบการจดการศกษาระดบปฐมวยอกหลาย ๆ ทาน โดย

นกการศกษาเหลานไดเสนอแนวคดและวธการในการจดการศกษาปฐมวยทหลากหลายแต

มจดรวมของแนวคดท เหมอน ๆ กน คอ มงจดประสบการณเพอพฒนาเดกโดยตอบสนอง

ธรรมชาตความตองการ และความสนใจของเดกโดยเสนอแนะวธการจดกจกรรมทคดวา

เหมาะสมกบเดกปฐมวย ในปจจบนถงแมวาประเทศตาง ๆ ไดมเทคโนโลยตาง ๆ มากมาย

รวมถงการพฒนาการศกษาโดยใชเทคโนโลยททนสมยเขามาชวยในการจดการศกษามาก

ขน แตแนวคด หลกการของนกการศกษาเหลานกยงมการน ามาใช หรอประยกตใชใน

การจดการศกษาปฐมวยในปจจบนอยางแพรหลาย และมความเหมาะสมกบยคสมยท

เปลยนแปลงไป

49

ค าถามทายบท

1. ใหนกศกษาอธบายหลกการจดการศกษาตามแนวคดของโคมนอส

2. ใหอธบายแนวความคดของรสโซ

3. ใหนกศกษาวเคราะหการจดการศกษาปฐมวยตามแนวคดของเปสตาลอชซ

4. ใหอธบายหลกการแนวคดของเฟรอเบล

5. ใหอธบายหลกการและแนวความคดของมอนเตสซอร

6. ใหนกศกษาเปรยบเทยบรปแบบการจดการศกษาตามแนวคดของเฟรอเบลกบ

แนวคดของมอนเตสซอรมความเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร

7. ใหนกศกษาอธบายหลกการพฒนาทางดานสตปญญาของเดกปฐมวยตาม

ทฤษฎของเพยเจท

8. นกศกษาชอบแนวคด หลกการ ทฤษฎของนกการศกษาทานใดพรอมใหเหตผล

ประกอบการอธบาย

9. ใหวเคราะหแนวคดของนกการศกษาทงหมดวาปจจบนไดน าแนวความคด

ดงกลาวมาใชอยางไร

10. ใหอธบายหลกการน าแนวคดของนกการศกษาไปประยกตใชกบเดกปฐมวยทง

ในปจจบนและอนาคต

11. นกศกษาสามารถน าแนวคด ทฤษฎของนกการศกษาทเกยวของกบการจด

การศกษาปฐมวยไปประยกตในโรงเรยนหรอสถานศกษาไดอยางไร

50

บรรณานกรม

นภเนตร ธรรมบวร. หลกสตรการศกษาปฐมวย. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2546.

นตยา ประพฤตกจ. การพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพฯ : โอ เอส พรนตง เฮาส.

ปรยพร วงศอนตโรจน. จตวทยาการศกษา. กรงเทพฯ : ศนยสอเสรมกรงเทพ, 2548.

สโขทยธรรมาธราช. การสรางประสบการณชวตระดบปฐมวยศกษา. นนทบร :

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2535.

สโขทยธรรมาธราช. ฝกอบรมครและผเกยวของกบการอบรมเลยงดเดกปฐมวย

ศกษา. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2535.

สโขทยธรรมาธราช. การบรหารสถานศกษาปฐมวย. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทย

ธรรมาธราช, 2537.

สรางค โควตระกล. จตวทยาการศกษา. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : ส านกพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2548.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. การจดบรการศนยเดกกอนวยเรยน.

กรงเทพฯ : กรมการฝกหดคร, 2526.

พชร สวนแกว. จตวทยาและการดแลเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: ส านกพมพดวงกมล,

2536.

เยาวพา เดชะคปต. การศกษาปฐมวย. กรงเทพฯ : ส านกพมพแมค, 2542.

เยาวพา เดชะคปต. การจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย. กรงเทพฯ : มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2542.

หรรษา นลวเชยร. ปฐมวยศกษา : หลกสตรและแนวปฏบต. กรงเทพฯ : โอ เอส พรน

ตงเฮาส, 2535.

Brewer,J.A. Introduction to early childhood education : preschool to Primary

grades. Boston : allyn an Bacon. 1995.

Erikson E.H. Child and society. New York : Harper and Row, 1970.

Gilly,J.M. and Gilly,B.H. Early childhood development and education in early

education. 2nd ed. New York : Delmar Publishers. 1980.

Leeper. S.H.Witherspoon.R & Day, B. Good school for young children. 5th ed.

New York : Macmillan.