28 ÎÁÅÊÒÈÂ

- Ãîñïîæî Àëåêñååâà, êàê ùå êîìåíòèðàòå òàêà

íàðå÷åíèÿ “øïèîíñêè ñêàíäàë”?

- Ìèñëÿ, ÷å öÿëàòà òàçè èñòîðèÿ å òÿñíî ñâúðçàíà

ñúñ çàêîíà çà îáùåñòâåíèòå (íåïðàâèòåëñòâåíèòå -

áåë. ðåä.) îðãàíèçàöèè, êîéòî â êðàÿ íà ìèíàëàòà ãîäè-

íà áåøå ïðèåò îò Äúðæàâíàòà äóìà è êîéòî ïðåçèäåí-

òúò Ïóòèí ïðåç ÿíóàðè ïîäïèñà. Òîçè çàêîí íå áå ïîñ-

ðåùíàò äîáðå â ÷óæáèíà, íàïðèìåð îò Ñúâåòà íà Åâ-

ðîïà, íå áåøå ïðèçíàò çà ñïðàâåäëèâ è îò ìíîãî íàøè

ãðàæäàíè, êîèòî çíàÿò êîè ñìå íèå, ñ êàêâî ñå çàíèìà-

âàìå è ñà ìíîãî íåäîâîëíè îò íåãî. Çàêîíúò ïîñòàâÿ

íåïðàâèòåëñòâåíèòå îðãàíèçàöèè ïîä îïåêàòà íà äúð-

æàâíàòà áþðîêðàöèÿ. È ïîíåæå òîé íÿìà îáùåñòâåíà

ïîäêðåïà, î÷åâèäíî âëàñòèòå ñà ðåøèëè, ÷å òðÿáâà ñ

íåùî äà äîêàæàò êîëêî íåîáõîäèì å òîé è ÷å ÍÏÎ - èëè

àêî íå âñè÷êè, ïîíå ïðàâîçàùèòíèòå - ñà âðåäíè, ñëå-

äîâàòåëíî ñòðîãèÿò êîíòðîë âúðõó òÿõ å îïðàâäàí.

Ðàáîòàòà íå áåøå ñâúðøåíà ìíîãî ïðåöèçíî è åä-

âà ëè âñè÷êè, êîèòî å òðÿáâàëî äà áúäàò óáåäåíè â ïðà-

âèëíîñòòà íà çàêîíà, ñà ïîâÿðâàëè. Íî òàçè àêöèÿ âðå-

äè íà íàøèòå îðãàíèçàöèè.

Ïîòúíàëèÿò â ãðèæè îáèêíîâåí ÷îâåê, êîéòî íå ÷åòå

âåñòíèöè è ÷åðïè ìíåíèÿòà è ïðåäñòàâèòå ñè çà îêðú-

Ëþäìèëà Àëåêñååâà,ïðåäñåäàòåë íà Ìîñêîâñêàòà õåëçèíêñêà ãðóïà, ïðåä “Îáåêòèâ”:

Çàáúðêàõà øïèîíñêè ñêàíäàë

ïî èçïèòàíàòà ðåöåïòà íà ÊÃÁ

Òîé òðÿáâàøå äà äîêàæå íóæäàòà îò çàêîíà ñðåùó ÍÏÎ

æàâàùèÿ ñâÿò åäèíñòâåíî îò ÷åðíàòà êóòèÿ íà òåëåâè-

çîðà, ìîæå è äà ñå ïîäëúæå è äà ñè êàæå: “Äà, òàêà

òðÿáâà äà ñå âúçïðèåìàò ïðàâîçàùèòíèòå îðãàíèçà-

öèè!” Òàêèâà ñà ãîëÿìà ÷àñò îò íàøèòå ñúãðàæäàíè è

çàòîâà ñìÿòàìå, ÷å íè å íàíåñåíà ãîëÿìà âðåäà.

- Çíà÷è òîâà áåøå ïðîâîêàöèÿ â íàïúëíî ñúâåòñêè

ñòèë, òàêà ëè?

- Äà, òî÷íî òàêà. Îïåðàöèÿòà áåøå â îáðàçöîâ ñú-

âåòñêè ñòèë ïî íÿêîëêî ïðè÷èíè. Öÿëàòà òàçè ðàáîòà,

òîâà òåëåâèçèîííî ïðåäàâàíå, áåøå ïîäãîòâåíî îò Ôå-

äåðàëíàòà ñëóæáà çà ñèãóðíîñò (ÔÑÁ), ïðÿê íàñëåä-

íèê íà ÊÃÁ. Òàì ðàáîòÿò ñúùèòå õîðà. Òå íèùî íîâî íå

íàó÷èõà è íèùî ñòàðî íå çàáðàâèõà. Âñè÷êî áåøå èç-

ïúëíåíî ïî èçïèòàíèòå ñúâåòñêè ðåöåïòè.

- Êàêâî ùå íàïðàâèòå âèå è âàøàòà îðãàíèçàöèÿ,

çà äà ïðîòèâîäåéñòâàòå íà òåçè îïèòè íà ðóñêàòà óï-

ðàâëÿâàùà âúðõóøêà äà çàäóøè ïðàâîçàùèòíîòî äâè-

æåíèå? Äàëè òîâà íå å ÷àñò îò ïëàí çà ëèêâèäèðàíå

íà ãðàæäàíñêîòî îáùåñòâî â Ðóñèÿ?

- Ñìÿòàì, ÷å òå óñïÿõà äà îòñëàáÿò ãðàæäàíñêîòî

îáùåñòâî. Òî ñå ðîäè íåîòäàâíà è îùå íå å äîñòàòú÷-

íî óêðåïíàëî. À áþðîêðàöèÿòà èìà îãðîìåí îïèò è

ãîëåìè ÷îâåøêè è îðãàíèçàöèîííè ðåñóðñè. Íî àêî

Ëþäìèëà Àëåêñååâà å èñòîðèê è åìåæäó ïúðâèòå, êîèòî çàåäíî ñ ÞðèéÎðëîâ ñúçäàäîõà ïðåç 1976 ã. Ìîñêîâ-ñêàòà õåëçèíêñêà ãðóïà (ÌÕÃ).  íåéíà-òà êâàðòèðà ñå å ñúõðàíÿâàë àðõèâúòíà îðãàíèçàöèÿòà. Îùå ïðåäè òîâà åó÷àñòâàëà àêòèâíî â äèñèäåíòñêèòåïðîòåñòè è å ïúðâèÿò ðàçïðîñòðàíè-òåë íà ëåãåíäàðíèÿ ñàìèçäàòñêè áþ-ëåòèí “Õðîíèêà íà òåêóùèòå ñúáè-òèÿ” (1968-1972 ã.). Çà ïðàâîçàùèòíà-òà ñè äåéíîñò å áèëà ìíîãîêðàòíîïðåñëåäâàíà îò êîìóíèñòè÷åñêàòàâëàñò è å ïðèíóäåíà äà åìèãðèðà â÷óæáèíà. Ñëåä âðúùàíåòî ñè â Ðóñèÿïðåç 1996 ã. îãëàâÿâà ÌÕÃ, à îò êðàÿ íà1998 ã. äî êðàÿ íà 2004 ã. áåøå ïðåçè-äåíò íà Ìåæäóíàðîäíàòà õåëçèíêñêàôåäåðàöèÿ çà ïðàâàòà íà ÷îâåêà.

ÎÁÅÊÒÈÂ 29

ñå çàìèñëèì ïî-äúëáîêî, ùå âèäèì, ÷å òåõíèÿò çàìè-

ñúë íÿìà äà óñïåå, ÷å íà òÿõ ñàìî èì ñå ñòðóâà, ÷å ñà

óñïåëè.

Òå ïîä÷èíèõà ïîëèòè÷åñêèòå ïàðòèè, ñúäåáíàòà

âëàñò, áèçíåñà, íî âèæäàòå ëè, íÿêàêâè ìàëêè îáùåñ-

òâåíè îðãàíèçàöèè èì ñå îïúâàò è êàêòî ïîêàçâà îïèòúò,

òàêèâà ñòðóêòóðè å íàé-òðóäíî äà ñå îâëàäåÿò. Çàùî-

òî, çà ðàçëèêà îò âñè÷êè èçáðîåíè äîòóê, íèå íå ñå

ñòðåìèì êúì âëàñò, äëúæíîñòè è ïàðè, íå ðàç÷èòàìå íà

áëàãîâîëåíèåòî íà äúðæàâàòà è äåéñòâàìå ñòðîãî â

ðàìêèòå íà íàøèòå çàêîíè. Íåâúçìîæíî èì å äà íè

îáâèíÿò â êîðóïöèÿ, â îãðàáâàíå íà õîðàòà, çàùîòî íèå

ñìå åíòóñèàñòè è ðàáîòèì çà áëàãîòî íà îáùåñòâîòî.

Ïðàâîçàùèòíîòî äâèæåíèå â íàøàòà ñòðàíà âúçíèê-

íà îùå â ñúâåòñêî âðåìå, â ñðåäàòà íà 60-òå ãîäèíè íà

ìèíàëèÿ âåê, è öåëèÿò òîçè ìîãúù, äîáðå ñìàçàí ïîòèñ-

íè÷åñêè àïàðàò íà àâòîðèòàðíèÿ ðåæèì, èäåîëîãè÷åñ-

êèÿò àïàðàò, íå óñïÿ äà ñå ñïðàâè ñ ïðàâîçàùèòíîòî

äâèæåíèå. ÑÑÑÐ ðóõíà, à ïðàâîçàùèòíèöèòå îñòàíà-

õà. Êàê ìîæå äà ñå ìèñëè, ÷å òîâà, êîåòî íå ìîæà äà

áúäå íàïðàâåíî ïî ñúâåòñêî âðåìå, ùå áúäå íàïðàâå-

íî ñåãà?

Òåçè íåïðåêúñíàòè ïðîâåðêè, êîèòî ùå ñå ïðàâÿò,

ùå îòñëàáÿò åôåêòèâíîñòòà íà íàøàòà ðàáîòà è ùå ñìå

ïðèíóäåíè äà ïðåäîñòàâÿìå ìíîãî ïî-ìàëêî óñëóãè íà

íàøèòå ñúãðàæäàíè, îòêîëêîòî ñåãà. Ùå òðÿáâà äà îò-

äåëÿìå ìíîãî ñèëè çà ñàìîîòáðàíà.

- Ñìÿòàòå ëè, ÷å âëàñòèòå èìàò çà öåë äà âè íàêà-

ðàò äà ìëúêíåòå, êàòî ïðåñåêàò âàøèòå ôèíàíñîâè

èçòî÷íèöè?

- Äà, òîâà å åäíà îò öåëèòå èì. Íî åäâà ëè ùå óñïåÿò

äà ÿ ïîñòèãíàò íàïúëíî. Ïàê ùå êàæà: ïðàâîçàùèòíîòî

äâèæåíèå, ðîäèëî ñå ïðåäè 40 ãîäèíè, íÿìàøå íèêàê-

âè ôèíàíñîâè èçòî÷íèöè è âúïðåêè òîâà íèå ñúùåñòâó-

âàõìå è äåéñòâàõìå. Ìîñêîâñêàòà õåëçèíêñêà ãðóïà,

êîÿòî àç èìàì ÷åñòòà äà ïðåäñòàâëÿâàì, áåøå ðåãèñ-

òðèðàíà ïðåç 1991 ã., à ïúðâèÿ ãðàíò ïîëó÷èõìå åäâà

ïðåç 1994 ã. Íî íèå ñúçäàäîõìå ÌÕÃ îùå ïðåç 1976 ã. è

ìíîãî ãîäèíè - ïî÷òè 18 - ñúùåñòâóâàõìå áåç êàêâèòî è

äà å äîãîâîðè çà ôèíàíñèðàíå. Âúïðåêè òîâà ñòàíàõ-

ìå èçâåñòíè êàêòî â ñòðàíàòà, òàêà è â ÷óæáèíà.

- Êàê ïðèåìàòå ðåàêöèÿòà íà îñòàíàëèÿ ñâÿò è çà-

ïàäíèòå äåìîêðàöèè íà øïèîíñêèÿ ñêàíäàë è íîâèÿ

çàêîí?

- Çà ò. íàð. “øïèîíñêè ñêàíäàë” íå óñïÿõ äà ïðîñ-

ëåäÿ îòçâóöèòå âúí îò Ðóñèÿ è íå çíàì êàêúâ å ðåçîíàí-

ñúò íà Çàïàä. Íî áÿõ ïðèÿòíî ó÷óäåíà îò îòêðèòàòà ðåàê-

öèÿ â ÷óæáèíà ïðîòèâ çàêîíà. È Ñúâåòúò íà Åâðîïà, è

àìåðèêàíñêèÿò Êîíãðåñ ðåàãèðàõà îñòðî, êàêòî è ìíî-

ãî âèäíè îáùåñòâåíè äåéöè è ïîëèòèöè, íàïðèìåð ãåð-

ìàíñêèÿò êàíöëåð Àíãåëà Ìåðêåë. Êîãàòî äîéäå íà ïî-

ñåùåíèå â ñòðàíàòà íè, òÿ ïîêàíè ïðàâîçàùèòíèöè íà

îôèöèàëíèÿ ïðèåì, ðàçãîâàðÿ ñ íàñ è íè îêóðàæàâà-

øå.

Ñúâñåì ñêîðî, ïðåäè ñåäìèöà, çàêîíúò è ïîëîæå-

íèåòî íà ðóñêèòå ïðàâîçàùèòíè îðãàíèçàöèè áÿõà îá-

ñúæäàíè íà ñïåöèàëíè èçñëóøâàíèÿ â Àìåðèêàíñêàòà

õåëçèíêñêà êîìèñèÿ (òîâà å îôèöèàëíà äúðæàâíà ìåæ-

äóâåäîìñòâåíà ñòðóêòóðà, íàòîâàðåíà äà íàáëþäàâà

èçïúëíåíèåòî íà Õåëçèíêñêèòå ñïîðàçóìåíèÿ îò 1975

ã. - áåë. àâò.). Ñëåä 11 ñåïòåìâðè 2001 ã. ïî÷òè íå âÿðâàõ

â ïîääðúæêàòà íà Çàïàäà, çàùîòî Ðóñèÿ ó÷àñòâà â îá-

ùàòà àíòèòåðîðèñòè÷íà êîàëèöèÿ è ïîðàäè òîâà íà íàñ

âñè÷êî íè ïðîùàâàõà. Íî ìè ñå ñòðóâà, ÷å çàêîíúò ïðå-

äèçâèêà òâúðäå çàáåëåæèìà îòðèöàòåëíà ðåàêöèÿ íà

Çàïàä.

- À ñïîðåä ìåí çàïàäíàòà ðåàêöèÿ íå áåøå îñî-

áåíî òâúðäà. Íå áåøå ñïðÿíî ïðèåìàíåòî ìó.

- Íå îáâèíÿâàì Çàïàäà, ÷å íå óñïÿõà äà ãî ñïðàò,

çàùîòî âëàñòèòå â òàêèâà ñëó÷àè äåéñòâàò, ðúêîâîäåíè

îò ñâîè ñúîáðàæåíèÿ. Â ìîìåíòà ó íàñ ìèñëÿò ïðåäè

âñè÷êî çà íàáëèæàâàùèòå ïðåç 2008 ã. ïàðëàìåíòàðíè

è ïðåçèäåíòñêè èçáîðè. Òå èñêàò äîòîãàâà äà ñëîìÿò

ãðàæäàíñêîòî îáùåñòâî, òàêà ÷å äà íÿìà íèêàêâè èç-

íåíàäè. Òîâà ñúîáðàæåíèå çà íàøàòà ïîëèòè÷åñêà âúð-

õóøêà èìà ìíîãî ïî-ãîëÿìî çíà÷åíèå, îòêîëêîòî êàê-

âàòî è äà å ðåàêöèÿ îò ÷óæáèíà.

Íèå ñìå áëàãîäàðíè çà ñú÷óâñòâèåòî, èíòåðåñà è

ïîääðúæêàòà, èäâàùè îòâúí, íî òðÿáâà äà ðàç÷èòàìå

íàé-âå÷å íà ñâîèòå ñèëè, çà äà ñå ñïðàâèì ñ íàøèòå

çàäà÷è. È êîëêîòî ïî-òâúðäà å ïîäêðåïàòà, òîëêîâà ïî-

ãîëÿìà å íàøàòà áëàãîäàðíîñò.

- Êàêâî ìîæåì äà íàïðàâèì íèå, ïðàâîçàùèòíè-

öèòå îò ÷óæáèíà, çà äà ïîìîãíåì íà ÌÕÃ è íà ðóñêèòå

íè ñúðàòíèöè?

- Âèå ìîæåòå äà ïðîñâåùàâàòå õîðàòà âúâ âàøèòå

ñòðàíè, êàêòî è ïîëèòèöèòå, ÷å ãðèæàòà çà çàïàçâàíåòî

íà ïðàâàòà íà ÷îâåêà è äåìîêðàöèÿòà â Ðóñèÿ, çà ïðî-

òèâîïîñòàâÿíåòî íà àâòîðèòàðèçìà ó íàñ å ãðèæà íå

ñàìî çà ðóñêîòî ãðàæäàíñêî îáùåñòâî, íî è çà ñîáñ-

òâåíèòå èì ñòðàíè, çàùîòî àêî òàêàâà ãîëÿìà ñòðàíà

êàòî Ðóñèÿ ñå âúðíå êúì àâòîðèòàðèçìà, òîâà ùå å

ñåðèîçåí ïðîáëåì çà âñè÷êè åâðîïåéñêè ñòðàíè, äà-

æå çà öåëèÿ ñâÿò.

- Êàêâè ñà íàé-áëèçêèòå ïåðñïåêòèâè ïðåä ðóñêà-

òà äåìîêðàöèÿ?

- Íàé-áëèçêîòî áúäåùå ìè èçãëåæäà äîñòà ìðà÷íî,

çàùîòî íå ìèñëÿ, ÷å íà èçáîðèòå ïðåç 2008 ã. ó íàñ ùå

ïîáåäÿò äåìîêðàòè÷íèòå ôîðìàöèè. Òàêîâà å ñúîòíî-

øåíèåòî íà ñèëèòå è âëàñòèòå ïîëàãàò ìíîãî óñèëèÿ äà

íå ñïå÷åëÿò äåìîêðàòèòå. Íàé-äîáðîòî, íà êîåòî ìî-

æå äà ñå íàäÿâàìå â íàé-áëèçêèòå åäíà-äâå ãîäèíè, å

ïîëîæåíèåòî äà ñå çàêðåïè òàêîâà, êàêâîòî å, äà íå

ñå çàñèëâàò àâòîðèòàðíèòå òåíäåíöèè. Àâòîðèòàðíè,

êñåíîôîáñêè ñèëè ó íàñ èìà òâúðäå ìíîãî.

Àêî ãîâîðèì çà ïî-äàëå÷íî áúäåùå - àç âÿðâàì, ÷å

Ðóñèÿ ùå ñå îáúðíå êúì äåìîêðàöèÿòà. Íèå ñìå õðèñ-

òèÿíñêà ñòðàíà, ñ åâðîïåéñêà êóëòóðà, ñ âèñîêî îá-

ðàçîâàíèå, ñòðàíà, êîÿòî çà òåçè 20 ãîäèíè, àêî íå âêó-

ñè îò ñâîáîäàòà è äåìîêðàöèÿòà â èñòèíñêèÿ èì ñìè-

ñúë, ïîíå ïðåîäîëÿ òîçè ñòðàøåí âñåêèäíåâåí íàòèñê,

êîéòî ñúâåòñêàòà âëàñò óïðàæíÿâàøå íàä õîðàòà. Ñëåä

êðàõà íà ÑÑÑÐ Ðóñèÿ ïðèå äåìîêðàòè÷íà êîíñòèòóöèÿ

è ó íàñ âúçíèêíà ãðàæäàíñêî îáùåñòâî. Çàòîâà íå

âÿðâàì, ÷å çàâîÿò êúì àâòîðèòàðèçìà ùå å òðàåí èñòî-

ðè÷åñêè. Íî ïðîìÿíàòà íÿìà äà ñòàíå ñêîðî, à ïðåç

ñëåäâàùèòå äåñåò ãîäèíè.�

Ðàçãîâîðà âîäè Åìèë ÊÎÅÍ