Кәсіби аурулардың клиникасына кіріспе ...base.ukgfa.kz/kafedra/terap_bak/prof_b_mpd_kz.docx · Web view24 Созылмалы және жіті кессон

Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы

Терапия бакалавриат кафедрасы

«БЕКІТЕМІН»

Оқу-әдістемелік және тәрбие

жұмыстар жөніндегі проректор

м.ғ.д. Анартаева М.У.

___________________

«____» _____________2013ж.

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Пән Кәсіби аурулар

Пән коды КА - 3218

Мамандық 5В110400 «Медициналық-профилактикалық іс»

Оқу сағатының

(кредиттің) көлемі 135 (3 кредит)

Курсы 3

Оқу семестрі 5

Шымкент- 2013ж.

Жұмыс бағдарламасы 5В110400 «Медициналық-профилактикалық іс»

мамандығына арналған Кәсіби аурулар типтік оқу бағдарламасы негізінде құрастырылды, Астана 2011г.

Жұмыс бағдарламасы терапия бакалавриат кафедра мәжілісінде талқыланды

Кафедра меңгерушісі, профессор Бекмурзаева Э.К.

Хаттама № ___

«___» ___________2013ж.

Клиникалық пәндер бойынша жүйелік әдістемелік комиссиясында талқыланды

Төрағасы, доцент Туртаева А.Е.


«___» ___________2013ж.

Әдістемелік Кеңесте бекітілді


«___» ___________2013ж.

2. Бағдарлама:

2.1 Кіріспе

Кәсіби аурулар - өндірістік ортадағы қолайсыз факторлардың әсерінен пайда болған аурулар.

Кәсіби аурулардың себептері болып, техникалық жабдықтаудың және өндірістік кәсіп орындармен уыл-шаруашылығындағы санитарлық гигиеналық шараларды сақтамаудан болуы мүмкін.

Медициналық-профилактикалық ісі бакалаврын дайындауда кәсіби ауруларды оқыту маңызды себебі кәсіби патология дамуына өндірістік факторлардың рөлін айқындайды.

Кәсіби аурулар туралы білімді оқытып жетілдіру адам организміне өндірістік процестің және өндірістік ортаның зиянды факторлар әсерін жоюға немесе бәсендетуге бағыт береді.

2.2 Пәннің мақсаты: студенттерге өндірістік ортадағы қолайсыз факторлар әсерлерден пайда болған аурулар туралы түсінік беру.

2.3 Міндеттері:

кәсіби аурулардың пайда болу себептері мен жағдайлары туралы білім беру; қазіргі таңдағы кәсіби аурулардың клиникалық көріністерімен таныстыру; кәсіби патологияның диагностика әдістермен таныстыру және орындату; кәсіби аурулары бар науқастарды емдеу, алдын алу, медициналық әлеуметтік

сараптама принциптерімен таныстыру және жүргізуін үйрету.

2.4 Оқытудың соңғы нәтижесі

Студент білуі қажет:

кәсіби аурулардың негізгі түрлерін; адам организміне зиянды өндіріс факторларының жағымсыз әсерінің механизмдерін; адам организміне зиянды өндіріс факторлар әсерінен туындаған аурулардың клиникалық

көріністері; диагностика және емдеу тәсілдерін; медициналық әлеуметтік сараптама мәселелерін; кәсіби аурулардың алдын алу шараларын.

Студент игеруі қажет:

• зиянды өндіріс факторларын анықтауды;

• аурудың кәсіби анамнезін жинауды;

• кәсіби ауруы бар науқастың клиникалық жағдайын бағалауды;

• зертханалық және аспапты инструменталды диагностика әдістерін қажеттігін таңдауды;

• кәсіби ауру диагнозын дәлелдеуді;

• кәсіби ауруы бар науқасқа емдеу, алдын алу және еңбекке жарамдылығы туралы нұсқаулар беруді;

• кәсіби ауруларды талдауды;

• кәсіпорында алғашқы және кезеңдік медициналық тексерістер жүргізуін жоспарлауды;

•адам организімін зиянды өндіріс факторлары әсерінен қорғайтын заттарды таңдауды;

Студент машықтануы қажет:

• тіркелген зиян өндіріс факторларын талдау негізінде кәсіби ауру дамуын айқындау.

2.5 Реквизитке дейінгі: жалпы гигиена, қоршаған орта және денсаулық, коммуникативті білім

2.6 Реквизиттен кейінгі: еңбек гигиенасы, эпидемиология дезинфекциялық іс негіздерімен.

2.7 Тақырыптық жоспар: тақырып, әр сабақтың өткізілу түрі мен ұзақтылығы (дәріс, тәжірибелік, семинар, зертханалық, өзіндік жұмыс)

Дәрістердің тақырыптық жоспары

№ Тақырыбы Өткізілу түрі Сабақтың ұзақтылығы

(сағат түрінде)

№ 1 кредит

1 Кәсіби аурулардың клиникасына кіріспе. Қазақстанда кәсіптік-патологиялық қызметті ұйымдастыру.

Шолу 1

2 Шаң әсерінен туындайтын кәсіби аурулар. Пневмокониоздар.

Проблемалық 1

3 Кәсіптік бронх демікпесі. Проблемалық 1

4 Физикалық факторлар әсерінен туындайтын кәсіптік аурулар. Вибрациялық ауру.


5 Шу, электрмагнит сәулесі, лазер әсерінен туындайтын кәсіптік патология.


№ 2 кредит

6 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Ароматты көмірсутектермен: бензолдың амино- және нитроқоспаларымен және олардың


гомологтарымен уыттану.

7 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Қорғасын және оның қоспаларымен уыттану.


8 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Фосфор және оның қоспаларымен уыттану.


9 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Сынап және марганецпен уыттану.


10 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Пестицидтермен уыттану.


№ 3 кредит

11 Сәулелік ауру. Проблемалық 1

12 Биіктіктен туындаған ауру. Проблемалық 1

13 Кессон ауруы. Проблемалық 1

14 Адам организміне өндіріс ортаның жоғарғы және төменгі температура әсері.


15 Тірек-қимыл аппаратының кәсіби аурулары. Проблемалық 1

Барлығы: 15

Тәжірибелік сабақтардың тақырыптық жоспары



№ 1 кредит

1. Кәсіптік аурулар клиникасына кіріспе. Диагностика және медициналық-әлеуметтік сараптама мәселелері.

теориялық талдау, ситуациялық тап-сырмаларды орындау

2

2. Пневмокониоздар. Силикоз. шағын топтарда жұмыс

2

3. Кәсіптік бронх демікпесі. тақырыптар бой-ынша науқастарды талдау

2

4. Вибрациялық ауру. Sbl 2

5. Шу әсерінен туындайтын кәсіби аурулар. Tbl 2

№2 кредит

6. Ароматты көмірсутектермен: бензолдың амино- және нитроқоспаларымен және олардың гомологтарымен уыттану.

шағын топтарда жұмыс

2

7. Қорғасын және оның қоспаларымен уыттану. ситуациялық тапсырмаларды орындау

2

8. Фосфор және оның қоспаларымен уыттану. Sbl 2

9. Сынап және марганецпен уыттану. шағын топтарда жұмыс

2

10. Органикалық хлорлы пестицидтермен уыттану. Tbl 2

№ 3 кредит

11 Жіті және созылмалы сәулелі ауруы. Диагностика және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.


2

12 Жіті және созылмалы кессон ауруы. Диагностика және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.


2

13 Биіктіктен туындаған ауру. Диагностикасы, асқынулары, медициналық-санитарлық сараптама.


2

14 Өндіріс ортаның жоғарғы және төменгі температура әсерінен туындаған кәсіби аурулар. Диагностика және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.


2

15 Буындардың және буын байлам аппаратының кәсіби аурулары. Диагностика, дәрігерлік-еңбектік сараптама және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.


2

Барлығы: 30

Студенттердің өз бетінше атқаратын жұмыстың тақырыптық жоспары

№ Тақырыбы Өткізілу түрі Сағат саны

Кредит № 1 Рефераттар Презентация

1 Кәсіптік патологияны анықтауға қажетті құжаттар. 3

Интеллект-карта

«Кейс-стади»

Постерлі баяндама

Тақырып бойынша эссе

Кластерлер

Тақырып бойынша Глоссарий ж/е т.б.

2 Кәсіптік аурулардын алдын алу принциптері. 3

3 Аралас және органикалық шаңнан болатын пневмокониоздар. Пневмокониоздар: силикатоздар, металлокониоздар, карбокониоздар.

3

4 Кәсіптік бронх демікпесін туындататын өндірістік шаң түрлері. Патогенез теориялары.

3

5 Шаңды бронхит. Емдеу және алдын алу принциптері.

3

6 Діріл ауруының диагностика әдістері. Діріл ауруын емдеу және алдын алу принциптері.

3

7 Электормагнитті толқындар әсеріне негізделген кәсіптік патология.

3

8 Лазерлік сәулелену әсеріне негізделген кәсіптік патология.

3

9 Шудың, электормагнитті толқындар, лазерлік сәулелену әсеріне негізделген кәсіптік патологияны емдеу және алдын алу принциптері.

3

Кредит № 2

10 Ароматты көмірсутегімен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттің патологиясы мен емдеу принциптері.

3

11 Бензол және оның қосылыстарының адам организміне түсу жолдары. Бензолмен уланудың даму патогенезі.

3

12 Қорғасынның адам организміне түсу жолдары. Қорғасынмен уланудың даму патогенезі.

3

13 Қорғасын және оның қосылыстарымен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттін патологиясы мен емдеу принциптері.

14 Фосфордың адам организміне түсуінің негізгі жолдары. Фосформен уланудың даму патогенезі.

3

15 Фосформен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттің патологиясы мен емдеу принциптері.

16 Марганец пен сынаптың адам организміне түсуінің негізгі жолдары.

3

17 Марганец пен сынаппен уланудың патогенезі. Марганецпен және сынаппен улану нәтижесінде

3

пайда болған кәсіптік дерттің патологиясы мен емдеу принциптері.

18 Фосфорорганикалық пестицидтермен улану. 3

19 Мышьяк құрамды пестицидтермен улану. 3

20 Сынапты органикалық пестицидтермен улану. 3

Кредит № 3

21 Жіті және созылмалы сәулелі аурулардың этиопатогенезінің негізгі теориялары. Сәулелік ауруды емдеу және алдын алу принциптері.

22 Созылмалы және жіті кессон ауруы дамуының механизмдері. Кессон ауруды емдеу және алдын алу принциптері.

23 Биіктіктен туындаған ауру механизмі. Биіктік аурудың емдеу және алдын алу принциптері.

24 Адам организмінің зат алмасу процестеріне өндіріс ортаның жоғарғы және төменгі температуралық режим әсері.

25 Төменгі және жоғарғы температура әсерінен дамитын аурулардың емдеу және алдын алу принциптері.

26 Бұлшықеттердің кәсіби аурулары: этиопатогенезі, диагностикасы, дәрігерлік-еңбектік сараптамасы.

27 Тірек-қимыл аппараты кәсіби ауруларын емдеу және алдын алу принциптері.

28 Аралық бақылау (коллоквиум) 5-ші апта Тәжірибелік дағдылау, тесттер

29 Аралық бақылау (коллоквиум) 10-шы апта Тәжірибелік дағдылау, тесттер

3

30 Аралық бақылау (коллоквиум) 15-ші апта Тәжірибелік дағдылау, тесттер

3

Барлығы: 90

2.8 Сабақ беру және оқыту әдістері :

• Дәрістер: шолу және проблемалық.

• Практикалық сабақтар: теориялық талдау, ситуациялық тапсырмаларды орындау, тақырыптар бойынша науқастарды талдау, шағын топтарда жұмыс.

• Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмысы (ОСӨЖ): барлық туындаған сұрақтарға кеңес беру, практикалық жұмыстарды орындау түрінде тақырыптарды өздігінен менгеру, ситуациялық тапсырмаларды орындау, оқулықпен жұмыс істеу, тест тапсырмаларын орындау, интерактивті оқытушы бағдарламалармен жұмыс жасау,шағын топтармен жұмыстар жүргізу.

• Студенттердің өзіндік жұмысы (СӨЖ) - сабақтардың, тақырыптары бойынша аурудың тарихын жазу, сөзжұмбақтар, диагностика алгоритмдерін кұрастыру, кәсіптік ауруларды алдын алу шаралары, емі, презентациялар, рефераттар кұрастыру, салауатты өмір салты туралы үнпарақ жасау, санитарлық бюллетень құрастыру, әдебиеттер, электрондық тасымалдаушылармен жұмыс істеу.

2.9 Білімдерін және дағдыларын бағалау әдістері:

• Ағымдық бақылау: тест, ауызша сұрау, практикалық жұмыстардың, ситуациялық тапсырмалардың орындалуын бақылау, реферат қорғау.

• Аралық бақылау: коллоквиум.

• Қорытынды бақылау: тест және тәжірибелік дағдыларды тапсырудан тұратын емтихан.

Құрал-жабдықтар

• Құралдар: компьютерлер, ноутбуктер, мультимедиялық проекторлар, телевизор.

• Жабдықтар: компьютерлік бағдарламалар және мультимедиялық оқу құралдары пакеті, тестілеу тапсырмалары мен ситуациялық есептер жиынтығы, математикалық кестелер, арнайы статистикалық кестелер, калькуляторлар, слаидтар.

2.10 Ұсынылатын әдебиет:

Орыс тіліндегі

негізгі:

1. Артамонова В.Г., Мухин Н.А. Профессиональные болезни: Учебник. - 4-е изд. - М.: Медицина, 2004,- 480 с.

2. Шаталов Н.Н., Артамонова В.Г Руководство к практическим занятиям по профессиональным болезням. - М., Медицина, 1991 г.

3. Измеров Н.Ф. /ред/. Профессиональные болезни: Руководство для врачей в 2-х томах. - М., Медицина, 1996 г.

4. Кулкыбаев Г.А., Аманбеков У.А. Профессиональные заболевания. Руково-дство для врачей. Караганда-Алматы, «Ғылым» 2001 г., 575 с.

қосымша:

1. Тогузбаева К.К., Филин А.П. и др. Физиолого-гигиеническая характеристика производственного ультразвука и инфраструкгуры. Учебно-методическое пособие, Алматы, 1998 г.

2. Приказ № 440 МЗ РК от 08.10. 1993 г.

3. Приказ № 278 Комитета здравоохранения МІОиС РК от 24.05. 1999 г.

4. Эпидемиология, связанных с работой болезней и несчастных случаев: X докл. Объед. Ком. МОТ/ВОЗ по профессиональной гигиене-М., Медицина, 1999.

5. Касенова С.Л. Внутренние болезни. Учебвье пособие для студентов медико-профилактического фаьультета. Алматы, «Жазуши», 2005 г., 184 с.

Қазақ тіліндегі

негізгі:

1. Әмірбекова А.А. Кәсіптік аурулар. - Алматы, 2005.- 320 б.

2. Есенжанова Г.М. Кәсіптік аурулар бойынша таңдамалы дәрістер, Алматы, 1999 ж., 130 6.

қосымша:

1. Касенова С.Л. Ішкі аурулар: Медициналық-профилактикалық факультетінің студенттеріне арналған оқу құралы. Алматы: «Жазушы», 2008. - 184 б.

2.11 Қосымшалар:

- № 1 үлгі «Реквизитке дейінгі, реквизиттен кейінгі және бір-бірімен шектес пәндермен білім берудің келісу хаттамасы»

2012-2017 оқу жылдарына жұмыс бағдарламасының басқа пәндермен келісу хаттамасы

Келісілетін пәндер Материалдық пропорциясын және оны баяндау ретін өзгерту туралы ұсыныстар

Келісімге қатысқан кафедралардың мәжіліс хаттамаларының нөмері және күндері

Реквизитке дейінгі:

Жалпы гигиена Гигиеналық нормалар туралы түсінік. Қоршаған ортаны сауқтырудағы және адамның денсаулығын нығайтудағы гигиеналық нормалаудың маңызы. Санитарлы-гигиеналық зерттеу әдістері.

Хаттама №

«___»________20 ж

Қоршаған орта және денсаулық

Ластанудың қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына әсері, ластануды зерттеу және интегралды бағалау әдістері.Қоршаған ортаның сапасын интегралды бағасы ретіндегі халықтың денсаулығының негізгі көрсеткіштері. Тұрғындардың денсаулық көрсеткіштеріне болжамдық баға беру.

Хаттама №

«___»________20 ж

Коммуникативті білім

Коммуникативтік дағдылар, коммуникативтік үрдіс, коммуникативті үрдіс, конфликтология, болдырмау жолдары, мамандардың кәсіби деформациясы, этика туралы түсінік.

Хаттама №

«___»________20 ж

Реквизиттен кейінгі:Еңбек гигиенасы Еңбек гигиенасы саласындағы ескертпелі және

ағымды санитарлық қадағалау. Өндірістік зияндылықтарға гигиеналық баға беру. Физиологияның және еңбек психофизиологиясының негіздері. Жұмысшылардың денсаулық жағдайын кешенді бағалау. Өнеркәсіптік токсикология негіздері.

Хаттама №

«___»________20 ж

Эпидемиология дезинфекциялық іс негіздерімен

Эпидемиологиялық диагностика, талдау, қадағалау. Профилактикалық және індетке қарсы шаралар. Иммунопрофилактика. Дезинфекция, дезинсекция, дератизация. Әлеуметтік маңызды инфекциялар. Клиникалық және әскери эпидемиология туралы түсінік.

Хаттама №

«___»________20 ж

Терапия 1 (бакалавриат) кафедрасының

меңгерушісі, м.ғ.д. Бекмурзаева Э.К.

Жалпы гигиена және экология

кафедрасының меңгерушісі, доцент Долтаева Б.З.

Жұқпалы аурулар, дерматовенерология

кафедрасының меңгерушісі, доцент Абуова Г.Н.

12

№ 2 үлгі

2010-2011 оқу жылына арналған ж½ìûñ áà¹äàðëàìàäà¹û толықтырулар мен өзгертулер

Ішкі аурулар пропедевтикасы және терапиядағы мейірбике ісі пәні бойынша жұмыс бағдарламаға келесі толықтыру мен өзгертулер енгізіледі:

Дәріс комплекстері:

²îñûë¹àí òàºûðûïòàð: æîº.Алынған тақырыптар: жоқ.

Тәжірибелік ñàáàºòàð:


Оқытушының жетекшілігімен студенттің өз бетінше атқаратын жұмыс:


Æ½ìûñ áà¹äàðëàìàñû êàôåäðàның мәжілісінде қайта қаралынған және мақұлданған

«____»_______________2010 ж. Õàòòàìà №________

Êàôåäðà ìåíãåð¾øiñi ì.¹.д., äîöåíò Бекмурзаева Э.К.



СИЛЛАБУС

Пән Кәсіби аурулар

Пән коды КА - 3218

Мамандық 5В110400 «Медициналық-профилактикалық іс»

Оқу сағатының

(кредиттің) көлемі 135 (3 кредит)

Курсы 3

Оқу семестрі 5

2013-2014 оқу жылы

Силлабус 5В110400 «Медициналық-профилактикалық іс» мамандығына арналған «Кәсіптік аурулар» жұмыс бағдарламасы негізінде құрастырылды.

Силлабус терапия бакалавриат кафедра мәжілісінде талқыланды

Кафедра меңгерушісі, профессор Бекмурзаева Э.К.

Хаттама № _____

«_____» _______________ 2013ж.

Оқытушылар туралы мәлімет:

№ Аты-жөні Ғылыми дәрежесі, атағы

Атқаратын жұмысы

Ғылыми бағыттары

Жетістіктері

1. Бекмурзаева Э.К. кафедра меңгерушісі, м.ғ.д., профессор

Гастроэнтерология, еңбек гигиенасы

КД ,терапия, конгресс және еңбек гигиенасынан сертификаттар

2 Қауызбай Ж.Ә. профессор м.а. Гематология, кардиология

терапия, және конгресстер сертификаттары

3 Сейдахметова А.А. оқу ісінің меңгерушісі, м.ғ.к., доцент м.а.

Гастроэнтерология, ревматология, кардиология

КД, терапия, инновац.оқыту және конгресс сертиф.

4 Садыкова Г.С. м.ғ.к., доцент м.а. Клиникалық фармакология

Конгресс сертификаты

5 Абдукаримова Ж.М.

ассистент Кардиология Терапия, инновац оқыт. сертиф.

6 Ибрагимова Р.Б. ассистент Гематология, кардиология


7 Байдуллаев Б.М. ассистент Гастроэнтерология, психология


8 Корганбаева Х.Т. ассистент Терапия Конгресс сертификаты

9 Умиралиева Г.А. ассистент Терапия Конгресс сертификаты

10 Сейдалиева Ф.М. ассистент Гастроэнтерология, профессиональные болезни

Конгресс сертификаты, инновац оқыт. сертиф.

11 Каузбаева М.С. ассистент Терапия Конгресс сертификаты

12 Абдраимов Е.Б. ассистент Терапия Конгресс сертификаты

13 Азизова А.А. ассистент Клиническая фармакология


8) Байланыс ақпараты:

Кафедраның мекен-жайы: Шымкент қаласы, АО ШФ ЖГМК Теміржол ауруханасы, Шымкент қалалық жедел жәрдем ауруханасы – Тверская көшесі. Оңтүстік Қазақстан облысының мүгедектерді оңалту орталығы – Иляев көшесі 75, Каз НИИ Хим Проект, эл.пошта – terapіya.baк[email protected]

9) Пәннің саясаты:

1.Сабаққа уақытылы келу

2. Халат пен қалпағының болуы

3. Оқу үрдісіне белсенді қатысу

4. Ұялы сым тетіктерін өшіріп қою

4. Сабақты жібермеу, ауру себебімен жіберілсе деканаттан рұқсат қағаз әкелу

5. Жіберілген сабақты кафедраның өтем сабақ қабылдау кестесіне сай, 1 апта аралығында өтеуі тиіс

6. СӨЖ –сы тапсырмаларын өз ұақытында орындау

7. Тапсырмалар орындалмаған жағдайда оқу аяқталғанда қорытынды баға төмендетіледі.

mailto:terap%D1%96ya.ba%D0%[email protected]

2. Бағдарлама

1) Кіріспе

Кәсіптік аурулар - өндіріс орындарында қолайсыз факторлардың әсерінен болатын аурулар.

Техникалық жарықтандырудың жеткіліксіздігі немесе өндіріс орындарында және ауыл шаруашылық жағдайында қажетті санитариялық-гигиеналық шараларды сақтамау кәсіптік аурулардың туындауының себептері болып табылады.

Кәсіптік ауруларды оқып, үйрену қоғамдық денсаулық сақтау бакалаврын дайындау кезінде маңызы зор, кәсіптік аурулар патологиясының дамуында өндірістік факторлардын ролін түсіну үшін де қажет.

Кәсіптік ауруларды білу өндіріс факторларының адам организміне әсерін және өндіріс ортасының зиянды факторларының әсерін төмендету немесе алдын алуға көмектеседі.

2) Пәннің мақсаты: студенттерде өндіріс ортасының зиянды факторларының әсерлеріне негізделген аурулар туралы білім қалыптастыру.

3) Оқыту мақсаттары:

• кәсіптік аурулардың туындау жағдайлары мен себептері туралы білім беру;

• қазіргі жағдайдағы кәсіптік аурулардың клиникалық көріністерімен таныстыру;

• кәсіптік патологияның диагностика әдістерін үйрету;

• кәсіптік ауруға шалдыққан науқастарды емдеу, алдын алу, медициналық-әлеуметтік экспертиза принциптерін оқыту.

4) Пәнді оқытудың соңғы нәтижесі:

Студент білуі қажет:

• кәсіптік аурулардың негізгі түрлерін;

• адам организміне зиянды өндірістік факторлардың қолайсыз әсерін;

• адам организміне өндіріс ортасының зиянды факторларының әсеріне негізделген аурудың клиникалық көріністерін;

• диагностика және емдеу тәсілдерін;

• медициналық-әлеуметтік сараптама мәселелерін;

• кәсіптік аурулардың алдын алу шараларын.

Студент игеруі қажет:

• өндіріс ортасынын зиянды факторларын анықтауды;

• аурудың кәсіптік анамнезін жинауды;

• кәсіптік ауруға шалдыққан науқастардың клиникалық жағдайын бағалауды;

• қажетті лабораториялық және аспапты диагностика әдістерін анықтауды;

• кәсіптік аурулар диагнозын негіздеуді;

• кәсіптік ауруға шалдыққан науқастардың емдеуге, алдын алу шараларына және еңбекке қабілеттілігіне ұсынымдар беруді;

• кәсіптік ауруларды талдауды;

• өндіріс орындарында алдын ала және кезеңмен медициналық бақылау жүргізуді;

•адам организімінде өндіріс ортасының зиянды факторларының әсерінен сақтануға қажетті қорғау заттарын таңдауды;

Студент машықтануы қажет:

• өндірістегі зиянды факторлардың болуын негізіне ала отырып, кәсіптік аурулардың туындау мүмкіншілігін болжамдауға.

5) Реквизитке дейінгі: жалпы гигиена, қоршаған орта және денсаулық.

6) Реквизиттен кейінгі: еңбек гигиенасы, қоғамдық денсаулық сақтау.

7) Пәннің қысқаша мазмұны:

Кәсіптік аурулардың анықтамасы. Кәсіптік патологияның даму кезеңдері. Кәсіптік аурулардың этиологиялық факторлары. Кәсіптік ауруларды жіктеу. Кәсіптік аурулар клиникасының міндеттері. Кәсіптік патология басқа клиникалық және гигиеналық пәндермен байланысы.

8) Тақырыптық жоспары (дәрістердің, тәжірибелік, семинарлық, лабораториялық сабақтардың): тақырыптар, өткізу түрі мен ұзақтығы.

Дәрістердің тақырыптық жоспары



№ 1 кредит

1 Кәсіби аурулардың клиникасына кіріспе. Қазақстанда кәсіптік-патологиялық қызметті ұйымдастыру.

Шолу 1

2 Шаң әсерінен туындайтын кәсіби аурулар. Пневмокониоздар.


3 Кәсіптік бронх демікпесі. Проблемалық 1

4 Физикалық факторлар әсерінен туындайтын кәсіптік аурулар. Вибрациялық ауру.


5 Шу, электрмагнит сәулесі, лазер әсерінен туындайтын кәсіптік патология.


№ 2 кредит

6 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Ароматты көмірсутектермен: бензолдың амино- және нитроқоспаларымен және олардың гомологтарымен уыттану.


7 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Қорғасын және оның қоспаларымен уыттану.


8 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Фосфор және оның қоспаларымен уыттану.


9 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Сынап және марганецпен уыттану.


10 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Пестицидтермен уыттану.


№ 3 кредит

11 Сәулелік ауру. Проблемалық 1

12 Биіктіктен туындаған ауру. Проблемалық 1

13 Кессон ауруы. Проблемалық 1

14 Адам организміне өндіріс ортаның жоғарғы және төменгі температура әсері.


15 Тірек-қимыл аппаратының кәсіби аурулары. Проблемалық 1

Барлығы: 15

Тәжірибелік сабақтардың тақырыптық жоспары

№ Тақырыбы Өткізілу түрі Сабақтың

ұзақтылығы


№ 1 кредит

1. Кәсіптік аурулар клиникасына кіріспе. Диагностика және медициналық-әлеуметтік сараптама мәселелері.


2

2. Пневмокониоздар. Силикоз. шағын топтарда жұмыс

2

3. Кәсіптік бронх демікпесі. тақырыптар бой-ынша науқастарды талдау

2

4. Вибрациялық ауру. Sbl 2

5. Шу әсерінен туындайтын кәсіби аурулар. Tbl 2

№2 кредит

6. Ароматты көмірсутектермен: бензолдың амино- және нитроқоспаларымен және олардың гомологтарымен уыттану.


2

7. Қорғасын және оның қоспаларымен уыттану. ситуациялық тапсырмаларды орындау

2

8. Фосфор және оның қоспаларымен уыттану. Sbl 2

9. Сынап және марганецпен уыттану. шағын топтарда жұмыс

2

10. Органикалық хлорлы пестицидтермен уыттану. Tbl 2

№ 3 кредит

11 Жіті және созылмалы сәулелі ауруы. Диагностика және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.


2

12 Жіті және созылмалы кессон ауруы. Диагностика және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.


2

13 Биіктіктен туындаған ауру. Диагностикасы, асқынулары, медициналық-санитарлық сараптама.


2

14 Өндіріс ортаның жоғарғы және төменгі температура әсерінен туындаған кәсіби аурулар. Диагностика және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.


2

15 Буындардың және буын байлам аппаратының кәсіби аурулары. Диагностика, дәрігерлік-еңбектік сараптама және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.


2

Барлығы: 30

Студенттің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар

№ Тақырыбы Тапсыру түрі Бақылау кестесі (мерзімі көрсетіледі)

Сағат саны

Кредит № 1 Рефераттар Презентация







1 Кәсіптік патологияны анықтауға қажетті құжаттар.

1-апта 3

2 Кәсіптік аурулардын алдын алу принциптері.

2-апта 3

3 Аралас және органикалық шаңнан болатын пневмокониоздар. Пневмокониоздар: силикатоздар, металлокониоздар, карбокониоздар.

2-апта 3

4 Кәсіптік бронх демікпесін туындататын өндірістік шаң түрлері. Патогенез теориялары.

3-апта 3

5 Шаңды бронхит. Емдеу және алдын алу принциптері.

3-апта 3

6 Діріл ауруының диагностика әдістері. Діріл ауруын емдеу және алдын алу принциптері.

3-апта 3

7 Электормагнитті толқындар әсеріне негізделген кәсіптік патология.

4-апта 3

8 Лазерлік сәулелену әсеріне негізделген кәсіптік патология.

4-апта 3

9 Шудың, электормагнитті толқындар, лазерлік сәулелену әсеріне негізделген кәсіптік патологияны емдеу және алдын алу принциптері.

4-апта 3

10 Аралық бақылау (коллоквиум) 5-ші апта Тәжірибелік дағдылау,

5-апта 3

тесттер

Кредит № 2

11 Ароматты көмірсутегімен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттің патологиясы мен емдеу принциптері.

Рефераттар Презентация







6-апта 3

12 Бензол және оның қосылыстарының адам организміне түсу жолдары. Бензолмен уланудың даму патогенезі.

6-апта 3

13 Қорғасынның адам организміне түсу жолдары. Қорғасынмен уланудың даму патогенезі.

7-апта 3

14 Қорғасын және оның қосылыстарымен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттін патологиясы мен емдеу принциптері.

7-апта 3

15 Фосфордың адам организміне түсуінің негізгі жолдары. Фосформен уланудың даму патогенезі.

8-апта 3

16 Фосформен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттің патологиясы мен емдеу принциптері.

8-апта 3

17 Марганец пен сынаптың адам организміне түсуінің негізгі жолдары.

8-апта 3

18 Марганец пен сынаппен уланудың патогенезі. Марганецпен және сынаппен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттің патологиясы мен емдеу принциптері.

9-апта 3

19 Фосфорорганикалық пестицидтермен улану.

9-апта 3

20 Мышьяк құрамды пестицидтермен улану. 9-апта 3

21 Сынапты органикалық пестицидтермен улану.

10-апта 3

22 Аралық бақылау (коллоквиум) 10-шы апта

Тәжірибелік дағдылау,

тесттер

10-апта 3

Кредит №3

23 Жіті және созылмалы сәулелі аурулардың этиопатогенезінің негізгі теориялары. Сәулелік ауруды емдеу және алдын алу принциптері.

Рефераттар Презентация







11-апта 3

24 Созылмалы және жіті кессон ауруы дамуының механизмдері. Кессон ауруды емдеу және алдын алу принциптері.

11-апта 3

25 Биіктіктен туындаған ауру механизмі. Биіктік аурудың емдеу және алдын алу принциптері.

12-апта 3

26 Адам организмінің зат алмасу процестеріне өндіріс ортаның жоғарғы және төменгі температуралық режим әсері.

12-апта 3

27 Төменгі және жоғарғы температура әсерінен дамитын аурулардың емдеу және алдын алу принциптері.

13-апта 3

28 Бұлшықеттердің кәсіби аурулары: этиопатогенезі, диагностикасы, дәрігерлік-еңбектік сараптамасы.

14-апта 3

29 Тірек-қимыл аппараты кәсіби ауруларын емдеу және алдын алу принциптері.

14-апта 3

30 Аралық бақылау (коллоквиум) 15-ші апта Тәжірибелік дағдылау,

тесттер

15-апта 3

Барлығы: 90

Ескерту: Аралық бақылауға дәрістердің, тәжірибелік сабақтардың және СӨЖ тақырыптары енеді.

Кеңес беру кестесі

№ Аты-жөні Міндеттері Күн Сағаты

1 Сейдахметова А.А. к.м.н., доцент м.а. Дүйс 15 00 – 18 00

2 Абдукаримова Ж.М. ассистент Сәрсен 15 00 – 18 00

3 Ибрагимова Р.Б. ассистент Жұма 15 00 – 18 00

4 Байдуллаев Б.М. ассистент Сенбі 15 00 – 18 00

9) Әдебиет:

Орыс тіліндегі

негізгі:

1. Артамонова В.Г., Мухин Н.А. Профессиональные болезни: Учебник. - 4-е изд. - М.: Медицина, 2004,- 480 с.

2. Шаталов Н.Н., Артамонова В.Г Руководство к практическим занятиям по профессиональным болезням. - М., Медицина, 1991 г.

3. Измеров Н.Ф. /ред/. Профессиональные болезни: Руководство для врачей в 2-х томах. - М., Медицина, 1996 г.

4. Кулкыбаев Г.А., Аманбеков У.А. Профессиональные заболевания. Руково-дство для врачей. Караганда-Алматы, «Ғылым» 2001 г., 575 с.

қосымша:

1. Тогузбаева К.К., Филин А.П. и др. Физиолого-гигиеническая характеристика производственного ультразвука и инфраструкгуры. Учебно-методическое пособие, Алматы, 1998 г.

2. Приказ № 440 МЗ РК от 08.10. 1993 г.

3. Приказ № 278 Комитета здравоохранения МІОиС РК от 24.05. 1999 г.

4. Эпидемиология, связанных с работой болезней и несчастных случаев: X докл. Объед. Ком. МОТ/ВОЗ по профессиональной гигиене-М., Медицина, 1999.

5. Касенова С.Л. Внутренние болезни. Учебвье пособие для студентов медико-профилактического фаьультета. Алматы, «Жазуши», 2005 г., 184 с.

Қазақ тіліндегі

негізгі:

1. Әмірбекова А.А. Кәсіптік аурулар. - Алматы, 2005.- 320 б.

2. Есенжанова Г.М. Кәсіптік аурулар бойынша таңдамалы дәрістер, Алматы, 1999 ж., 130 6.

қосымша:

1. Касенова С.Л. Ішкі аурулар: Медициналық-профилактикалық факультетінің студенттеріне арналған оқу құралы. Алматы: «Жазушы», 2008. - 184 б.

10) Оқыту әдістері:

• Дәрістер: шолу және проблемалық.

• Практикалық сабақтар: теориялық талдау, ситуациялық тапсырмаларды орындау, тақырыптар бойынша науқастарды талдау, шағын топтарда жұмыс.

• Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмысы (ОСӨЖ): барлық туындаған сұрақтарға кеңес беру, практикалық жұмыстарды орындау түрінде тақырыптарды өздігінен менгеру, ситуациялық тапсырмаларды орындау, оқулықпен жұмыс істеу, тест тапсырмаларын орындау, интерактивті оқытушы бағдарламалармен жұмыс жасау,шағын топтармен жұмыстар жүргізу.

• Студенттердің өзіндік жұмысы (СӨЖ) - сабақтардың, тақырыптары бойынша аурудың тарихын жазу, сөзжұмбақтар, диагностика алгоритмдерін кұрастыру, кәсіптік ауруларды алдын алу шаралары, емі, презентациялар, рефераттар кұрастыру, салауатты өмір салты туралы үнпарақ жасау, санитарлық бюллетень құрастыру, әдебиеттер, электрондық тасымалдаушылармен жұмыс істеу.

11) Білімдерін бағалау белгілері және ережелері:

• Ағымдық бақылау: тест, ауызша сұрау, практикалық жұмыстардың, ситуациялық тапсырмалардың орындалуын бақылау, реферат қорғау.

• Аралық бақылау: коллоквиум.

• Қорытынды бақылау: тест және тәжірибелік дағдыларды тапсырудан тұратын емтихан.

Студенттердің білім денгейін қортынды бағалаудағы рейтинг-шкаласы

Баға /% / Баға әріппен Дәстүрлі жүйе бойынша баға

Баллдар

95-100 А Өте жақсы 4,0

90-94 А- 3,67

85-89 В+

Жақсы

3,33

80-84 В 3,0

75-79 В- 2,67

70-74 С+

Қанағаттанарлық

2,33

65-69 С 2,0

60-64 С- 1,67

55-59 D+

Қанағаттанарлық емес

1,33

50-54 D 1,0

0-49 F 0

Ағымдық бақылау: Үлгерімді ағымды бақылау тәжірибелік сабақтар және оқытушымен студенттердің өзіндік жұмысының (ОСӨЖ) кестесіне сәйкес жүргізіліп, 100 балдық жүйемен бағаланады:

Тәжірибелік сабақ, ОСӨЖ-ның бағалану тәртібі

95-1

00

90-9

4

85-8

9

80-8

4

75-7

9

70-7

4

65-6

9

60-6

4

55-5

9

50-5

4

0-49

Балл қойылады:

Тақырып бойынша білімі толық болғанда және тәжірибелік дағдыны дұрыс орындағанда;

Тақырып бойынша жұмысты орындап, өз белсенділігін танытқанда;

Сабақ тапсыру барысында кейбір елеусіз қателіктер жіберіп, оны өзі түзегенде;

Қосымша тапсырма орындағанда;

Тапсырманы оқытушының көмегімен орындағанда;

Тест сұрақтарына толық жауап бергенде;

Тест сұрақтарына толық емес жауап бергенде;

Теориялық мәлімет бойынша сұрақтарға толық жауап бергенде;

Теориялық мәлімет бойынша сұрақтарға толық емес жауап бергенде;

Сабақтың тақырыбы мен мақсатын білгенде;

Сабаққа келмегенде немесе оның тақырыбы мен мақсатын білмегенде;

СӨЖ-ның бағалану тәртібі

95-1

00

90-9

4

85-8

9

80-8

4

75-7

9

70-7

4

65-6

9

60-6

4

55-5

9

50-5

4

0-49

Балл қойылады:

СӨЖ-ның талаптарына сай орындағанда;

Жұмысын топ студенттері алдында қорғағанда;

Презентация дайындалғанда;

(СD-дискте)

Көрнекі құралдар жасағанда;

Тақырыпқа сай тест сұрақтарын құрастырғанда;

Тақырып бойынша глоссарий дайындағанда;

Тапсырма сауатты жазылғанда;

Дайын жұмыстың мағынасын түсіндіріп бере алғанда;

Жұмысты реферат түрінде компьютерде орындағанда;

СӨЖ-ын талапқа сай орындамағанда;

СӨЖ-ын кестегі мерзімнен кешіктіріп тапсырса немесе орындамағанда;

1. Рефератты дайындау және қорғау

Өте жақсы

Реферат тиянақты дайындалған және белгіленген уақытта тапсырылды, өздігінен 10 беттен кем емес, 5-тен төмен емес әдебиет көздерін қолданып жазылған. Рефераттың тақырыбына сәйкес сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Рефератты қорғау барысында тақырыпты оқымай, мәтінін айтып берді. Берілген барлық сұрақтарға сенімді және қатесіз жауап берді.

Жақсы

Реферат тиянақты дайындалған және белгіленген уақытта тапсырылды, өздігінен 10 беттен кем емес, 5-тен төмен емес әдебиет көздерін қолданып жазылған. Рефераттың тақырыбына сәйкес сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Рефератты қорғау барысында тақырыпты оқымай, мәтінін айтып берді. Сұрақтарға жауап беруде принципті емес қателіктер жіберілді.


Реферат тиянақты дайындалған және белгіленген уақытта тапсырылды, өздігінен 10 беттен кем емес, 5-тен төмен емес әдебиет көздерін қолданып жазылған.Рефератты қорғау барысында тақырыпты оқиды. Сұрақтарға сенімсіз жауап береді, принципті қателіктер жіберді.

Қанағаттанарлықсыз

Реферат тиянақты емес және белгіленген уақытта тапсырылмады, өздігінен 10 беттен кем, 5-тен төмен әдебиет көздерін қолданып жазылған. Рефератты қорғау барысында тақырыпты оқиды. Сұрақтарға жауап беруде дөрекі қателіктер жіберілді.

2. Тақырыптың презентациясы

Өте жақсы

Презентация белгіленген уақытта, өз бетінше дайындалған, көлемі 20 слайдтан тұрады. 5-тен төмен емес әдебиет көздерін қолданылған. Слайдтар құрамды және мәнді.Автор қорғау барысында тақырыб бойынша терең білімін көрсете білді. Сұрақтарға жауап беруде қателіктер жіберілмеді.

Жақсы Презентация белгіленген уақытта, өз бетінше дайындалған, көлемі 20 слайдтан тұрады. 5-тен төмен емес әдебиет көздерін қолданылған. Слайдтар құрамды және

30

мәнді.Автор қорғау барысында тақырыб бойынша жақсы білімін көрсете білді. Сұрақтарға жауап беруде өзі түзету жүргізген принципті емес қателіктер жіберілді.


Презентация белгіленген уақытта, өз бетінше дайындалған, көлемі 20 слайдтан тұрады. 5-тен төмен емес әдебиет көздерін қолданылған. Слайдтар құрамды емес. Автор сұраққа жауап беру барысында принципті қателіктер жіберілді.

Қанағаттанарлықсыз3. Тестілік

тапсырмалар дайындау

Өте жақсы

Тест сұрақтары 10 сұрақтан тұрады. Белгіленген уақытта тапсырылды. Тесттің мазмұны негізсіз,сұрақ анық қойылған.Жауаптың нұсқалары біртекті және адекватты. Жауаптардың алгоритмдері бар. Жауаптары дұрыс белгіленген.

Жақсы

Тестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытта тапсырылды. Тесттің мазмұны негізді, сұрақтар айқын қойылған. Жауаптардың нұсқалары біртекті емес. Жауаптардың алгоритмдері енгізілген. Дұрыс жауаптары белгіленген.


Тестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытта тапсырылды. Тесттің мазмұны негізсіз, сұрақтар айқын қойылмаған. Жауаптардың нұсқалары біртекті емес. Жауаптардың алгоритмдері енгізілмеген. Дұрыс жауаптары белгіленбеген.


Тестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Тесттің мазмұны негізсіз, сұрақтар айқын қойылмаған. Жауаптардың нұсқалары біртекті емес. Жауаптардың алгоритмдері енгізілмеген. Дұрыс жауаптардың 50% -нан көбі белгіленбеген.

Пән бойынша білімнің максималды деңгейі (100%) = 180 балл

Семестрдегі ағымдық, аралық білімдерінің және СӨЖ-ң максималды деңгейі (60% - 108 балл) + Қорытынды бақылау / диф. сынақ/ бойынша білімдерінің максималды деңгейі (40% - 72 балл)

1. Ағымды бақылау – тесттілік тапсырмаларды шешу, ауызша теріс қатынас тікелей бақылау әдісі арқылы тәжірибелік дағдыларды тапсыру, клиникада тәжірибелік дағдыларды бақылау

31

2. Аралық бақылау – коллоквиум / тестілеу және жағдайлық есептерге жауап беру/

3.Оқулықтармен және қосымша әдебиетпен жұмыс, электронды ақпарат тасығыштармен, тесттік тапсырмаларды жеке шешу, рефераттарды дайындау, студенттердің өзінің дәрігердің науқаспен жазбаларын реттеп дайындау, өзбетінше дайындалу үшін тақырып жайлы мұғаліммен пікір алысу.

СӨЖ бағасы


Баллдар

95-100 А Өте жақсы 102,6-108

90-94 А- 97-101,5

85-89 В+

Жақсы

91,8-96

80-84 В 86,4-91

75-79 В- 81-86

70-74 С+


75,6-80

65-69 С 70-75

60-64 С- 64,8-69

55-59 D+


59,4-64

50-54 D 54-59

0-49 F 0-53

Қорытынды бақылау – экзамен ( 40%), оның ішіне тесттілеу кіреді.

Тесттік бағалау


Баллдар

95-100 А Өте жақсы 68,4-72

90-94 А- 64,8-68

85-89 В+

Жақсы

61,2-64

80-84 В 57,6-61

75-79 В- 54-57

70-74 С+ 50,4-53,5

32

Қанағаттанарлық65-69 С 46,8-50

60-64 С- 43,2-46

55-59 D+


39,6-43

50-54 D 36-39

0-49 F 0-35

Қосымша және айып балдар:

- баяндама, көрнекі құралдар дайындау және СҒЗЖ-на белсенді қатысқаны үшін 0,5 балл

- халат пен қалпағының болмауы мен сабақты себепсіз жіберуіне байланысты 0,5 балл төмендетіледі.

33



Мамандық: 5В110400 «Медициналық – профилактикалық іс»

ПӘН: КӘСІПТІК АУРУЛАР

ДӘРІС КОМПЛЕКСТЕРІ

КУРСЫ: III

ШЫМКЕНТ, 2013ж.

34

Кафедра мәжілісінде талқыланған

Хаттама №___ «____» 2013ж.

Кафедра меңгерушісі

м.ғ.д., проф. Бекмурзаева Э. К.

35

1)Тақырыбы №1: Кәсіби аурулардың клиникасына кіріспе. Қазақстанда кәсіптік-патологиялық қызметті ұйымдастыру.

2)Мақсаты: Кәсіби патологияның әдістерін, пәнді, міндеттерін зерттеу, кәсіби аурулардағы еңбекке жарамдылығының кезеңдеріне анықтама беру.

3)Дәріс тезистері:

Кәсіптік патология-еңбек үрдістерінде өндірістік орындардың жағымсыз жағдайларының әсерінен денсаулықтың бұзылыстарымен ауруларды зерттейтін медициналық ғылым. Кәсіптік патология-өзінің терминологиясы, гипотездері және патогенезді теориясы, зерттеу әдістерімен алдын-алу, емдеуі бар өзіндік клиникалық дисциплина.

Кәсіптік патология-жалпы немесе сирек жеке тыныс мүшелерін, жүйке, жүрек-қан тамыр, гепатобилиарлы, тері, қан, сүйек-бұлшықет жүйесінің және тағы мүшелердің зақымдануын интегрирлеуші ғылым.

Науқастың еңбекке жарамдылығын қалыптастыру,кәсіби сырқаттың алдын алу шараларын жүргізу, сондай-ақ асқынуды болдырмау, аурудың себебін анықтау негізделген рациональді, патогенезді емді қолдану, кәсіби сырқаттар пәнінің мақсаты.

Көптеген этиологиялық факторлардың негізгі себебі болып келетін, кәсіптік ортада зиянды болып кәсіптік ауруларды тудырады. Бұлардың клиникалық түрлері әртүрлі болып келеді, ол әсер етуші факторлардың химиялық, физикалық, биологиялық ерекшеліктеріне байланысты, организмге әсер ету орнына, организмге кіру көзіне, әсер ету ұзақтығымен интенсивтілігіне байланысты.

Сондықтан қазіргі кезде этиологиялық жағдайларына яғни өнеркәсіптік факторларына байланысты төмендегі топттарға біріктіреді.

Кәсіптік аурулардың жіктелуі

1. Өнеркәсіптік шаң - тозаңдардың әсерінен пайда болатын аурулар (пневмокониоздар, шаңды бронхит, кәсіби бронх демікпесі, т.б.). Бұлар таукен өндірісінде, шахталарда істейтін жұмысшыларда жиі кездеседі.

2. Өнеркәсіптің физикалық қолайсыз факторларының әсерінен пайда болатын аурулар (жоғары немесе төмен температура, атмосфералық қысымның әсер тербелістер, сәулелену, радио электрлік, ультрадыбыс толқындардың әсері).

3. Өнеркәсіптің химиялық факторларының әсерінен пайда болатын аурулар (жедел және созылмалы уланулар).

4. Биологиялық факторлардың әсерінен дамитын инфекциялық және паразитарлық аурулар (туберкулез таяқшалары, вирус, оба таяқшалары). Бұл факторларға медицина саласында, ғылыми-зерттеу институттарында, орман шаруашылығында жұмыс істейтін адамдар ұшырайды.

5. Өндірісте ауыр күш түсуден және қауіпті жағдайларда жұмыс істеу нәтижесінде ағзалар мен жүйелердің зақымдануы немесе жарақаттануы.

Кәсіптік аурулардың клиникалық көрінісі мүшелер мен жүйелердің зақымдану деңгейіне байланысты, мысалы: өкпе, қан жүйесі, жүйке жүйесі, паренхиматозды мүшелер және т.б. Сондай -ақ, кейбір өндірістік факторлардың әсер етуінен полимүшелік зақымданулар байқалады. Өнеркәсіптегі жаңа өндірістер комплексті түрлерімен технологиялық процесстер кәсіптік аурулардағы бұрын кездеспеген ауруларды

жоққа шығармайды, яғни белгілі бір жағдайда адам организміне жағымсыз әсер көрсетеді. Сондықтан да мұндай аурулардың түрлерінің диагностикасы мен алдын алуына көп көңіл бөлінеді.

Болжамды және кезеңдік медициналық қараулар

Қазақстанда қазіргі жағдайда еңбек қорғау міндеттеріне жұмыс орындарының саны сәйкес келуі, ал өнеркәсіпте, жол және ауыр шаруашылықта 5 млн жұмысшылар тіркелген, 1 млн - ға жуығы жағымсыз өндірістік жағдайларда.

Медициналық алдын алу және диспансеризацияның негізгі бөлігі болып еңбекшілерді медициналық қарау болып табылады, мақсаты - халықтың денсаулығы мен еңбекке жарамдылығын сақтау. Олар болжамдық - жұмысқа түскенде және кезеңдік - жұмысшының еңбекке жарамдылығын анықтау.

Болжамды медициналық қараудың мақсаты (жұмысқа түскенде) - денсаулық жағдайына кәсіптік жағдайларын әсер етуін анықтау. Қараудың шешімінде денсаулық жағдайының көрсеткіштері, жағымсыз өндірістік факторлардың әсер етуінен өршитін аурулар табылса, жұмыс жасауға қарсы көрсетпе болуы мүмкін және аурудың ерте алдын алу шаралары қолданылады. Сондай - ақ медициналық қараудың шешімінде халықтық декретирленген тобына жұқпалы паразитті аурулар жатады.

Кезеңдік медициналық қараудың мақсаты – кәсіптік аурулардың алғашқы белгілерін анықтау, кәсіптік емес патологияның ерте формаларын анықтау, болашақта жұмыс жасауға өндірістің жағымпаз әсерлері қарсы көрсетпе болып табылады. Мұндай қараулар онкологиялық, жүрек-тамыр, туберкулез және т.б. аурулардың анықталуына әкеледі.

Кезеңдік медициналық қараудың шешімінде; кәсіптік және кәсіптік емес ауруы бар науқастарды дсипансерлік бақылау, госпитализацияға жолдама беру, курсты профилактикалық ем тағайындау, индивидуальды емдік - алдын алу шараларын жүргізу, науқастьардың рациональды жұмысқа жарамсыздығын және кәсіптік жылдық сұрақтарын шешу, жүргізген комплексті шаралардың нәтижесінде аурудың төмендеуін және жұмысшылардың: әртүрлі ауруларының алдын алу медициналық қараудың нәтижесін анализдеу.

Кезеңдік медициналық қарау жүргізуде ГЦСЖ мүшелері жағымсыз әсер ететін өндірістік факторлардағы кәсіптік топтық жұмысшы контигенттерін формациялайды және арнайы актілерде мамандарды көрсете отырып қосымша тексеру және еңбекшілерді кезеңдік тексеру. ГЦСЖ қорытындысы мекемелердегі зиянды факторлардың мөлшеріне және құрамына байланысты негізделеді. Мекемелердің кадр белімшелері медициналық қарауға жататын еңбекшілердің тізімінен тұрады. Мекемелерге кезеңдік медициналық қарауды жүргізудегі бұйрық беріледі, яғни мұнда жүргізілген уақыты, жері және график көрсетілуі қажет.

Емдік - профилактикалық мекмелерде кезеңдік медициналық қарауда күнтізбелік жоспар қажет, яғни қосымша тексерулер көрсетілген.

Медициналық қарау жауапкершілігін администрациялық мекеме, ал оның нәтижесін - медициналық комиссия мүшелерімен бірге алады.

Кезеңдік медициналық қарау мәліметтерін амбулаторлы картаға (Ф.025/У-87) енгізеді. әрбір маман медициналық қарауда жұмысшылық кәсіптік жарамдылығын қорытындылайды, ал медициналық комиссия мүшесі жұмысшының өз мамандығы бойынша жұмыс жасауына болатын - болмайтындығын қорытындылайды. Сондай - ақ жұмысшының диспансерлі бақылауда тура алатындығына медициналық комиссия индивидуальды емдік - алдын алу шараларын ұсына алады, қажет жағдайда - амбулаторлы ем жүргізеді немесе стационар жағдайында тексеру мен ем қабылдауға, санаторлы - курортты ем алуға, емдік тағамда, уақытша басқа жұмысқа ауысуына болатындығына жолдама бере алады. Медициналық қарауда негізгі маман - терапевт болып табылады. Медициналық қарауда қатысатын басқа мамандар кәсіптік кеселдер дайындығынан өту керек.

Кезеңдік медициналық қараудың нәтәжесінде комиссия акт құрайды, яғни мұнда жұмысшылардың саны, өткізілген қараулар, бірінші рет табылған созылмалы аурулардың саны, яғни қажет етілетін диспансерлік бақылаулар, күдіктенген кәсіптік аурулардың саны және науқастарды арнайы стационарлы ем қабылдауға жіберілгендердің саны. Емдеуші дәрігерге комиссия емдеу - профилактикалық мекмелерде ұсынылған мәліметтер және кәсіптік және басқа аурулардың алдын алу шаралары ұсынылады.Құрылған комиссияда медициналық қарауды қорытындылауда мүмкін болғанша администрация мүшелерін және ГЦСЖ шақырған жөн.

Дәрігерлік еңбек экспертизасы

Науқастарға материалдық жеңілдік жасауға берілетін кәсіптік аурулардың генезін нақтылау, заңның талаптарына сәйкес келу керек. Негізгі регламенттеуші жағдайдағы мәлімет сұрақтары денсаулық сақтау министрлігі бұйрығы бойынша шешіледі және кезеңдік қарастырылып отырады. Қазіргі таңда кәсіптік аурулардың тізімі бар, олар 29.09.89ж. N555 денсаулық сақтау министрлігінің бұйрығы бойынша бекітілген. Олардың қолданылатын инструкциясында көрсетілген, яғни қай емдік - профилактикалық мекеме болмасын, дәрігерлер жедел кәсіптік аурулар диагнозын қоя алады. Себебі жұқпалы ауруымен байланысты кәсіптік ауурларға дәрігер - эпидемиолог қажет, зақымданған ошақтағы жұқпалы аурудың жағдайын тексеру. Созылмалы кәсіптік аурулардың диагнозын алғаш рет мамандар қолға алады емдік - профилактикалық мекемелердегі кәсіптік дәрігерлер, ғылыми-тексеру институттың, медициналық академиядағы кәсіптік аурулар кафедрасы, дәрігерлердің білімін жетілдіру институттары және т.б.

Науқастың еңбекке жарамсыздығын және жұмысқа орналасудағы жағдайын, толық диагнозды нақтылауда, аурудың себебін анықтауда және функциональды зақымданулардың деңгейінде, жасына, мамандығына науқастың жалпы және арнайы біліміне, сондай - ақ қосымша аурулары бойынша эксперттің сұрақтарын объективті және дифференцияланған түрде шешу. Кәсіптік ауруларда және кәсіптік емес ауруларда еңбекке жарамсыздық толық немесе жартылай беріледі. Осыған байланысты еңбекке жарамсыздықты былай бөледі: уақытша, ұзаққа және тұрақты. Емдеу-профилактикалық мекемелерде - емхана, аурухана, медико-санитарлы бөлімшелердің емдеуші дәрігері және клинико-экспертті комиссия, осы мекеменің тағайындалған басшысы уақытша жұмысқа жарамсыздық сұрақтарын шешеді. Қажет жағдайда бұл комиссияға әрттүрлі мамандардың кеңесі ретінде қатыстырады. Мысалы, кәсіптік ауруларда науқастың рациональды жұмысқа тұруында гигиена еңбегінен дәрігер кеңесі қажет.

Уақытша жұмысқа жарамсыздық созылмалы кәсіптік аурулардың немесе интоксикацияның өршу мен жедел формаларында беріледі, яғни клиникалық және еңбекке нәтижесі қолайлы, егер қысқа уақытта организмнің зақымданған функциясы толығымен немесе жартылай қалпына келсе. Мұндай жағдайда аурудың ауырлық жағдайына және функциясының зақымдануының айқындылығына байланысты, науқастарға берілетін еңбекке жарамсыздық толық немесе жартылай болады.

Толық жұмысқа жарамсыздық әсіресе жедел интоксикацияның ауыр және орташа түрлерінде беріледі, мысалы: науқаста жедел токсикалық бронхит, уланған өкпе шемені, оксид көміртегімен, 4 хлорлы көміртегімен, бензолмен жедел улануда. Кейде толық жұмысқа жарамсыздық берілуі мүмкін; созылмалы токсикалық немесе шаңды бронзитте, бронхтық астмада және т.б.

Кәсіптік аурулардың нәтижесінде жүргізілген толық жұмысқа жарамсыздық қағазы, қызмет мөлшеріне байланыссыз толығымен төленеді.

Жартылай еңбекке жарамсыздық кәсіптік ауруларда, қашан науқас өзінің күнделікті жұмысын атқара алмайды, бірақ денсаулығына байланысты басқа жұмысқа орналасуына болатындығына байланысты беріледі. Мысалы: вибрациялық ауруы бар науқастар, уақытша вибрациясы жоқ, сондай - ақ ауыр күштемеде, жоғары ылғалдылықта және салқындауда. Мұндай жағдайда клинико - эксперттік комиссия кәсіптік еңбекке жарамсыздық қағазын немесе анықтама ұсынады. Жағымсыз өндірістік факторлармен уақытша контакты үзу кәсіптік аурулардың бастапқы сатыларында қолданылады.

Рациональды еңбекті қалыптастыру емхана немесе профилактория жағдайындағы еммен байланысады, кейде ауруханада ем қабылдауға мүмкін болады.

Уақытша еңбекке жарамсыздық вибрациялық аурулардың бастапқы сатысында (вегетативті - сенситивті полиневропатия синдромы), көбінесе созылмалы кәсіптік улануларда (астениялық, астеновегетативті синдром) және жанаспалы дерматозда, жедел кәсіптік уланудың жеңіл және орташа дәрежесінде қолданылады.

Уақытша еңбекке жарамсыздық кәсіптік кеселдердің ұзаққа созылған сатыларында қарсы көрсетпе болып табылады, қашан қайтымсыз органикалық өзгерістер түзілгенде (уланған энцефалопатия синдромы, вибрациялық ауруларда сүйек, буын, байламдардың терең дегенеративті зақымдану синдромында); бастапқы сатысынан бастап органикалық өзгерістері бар аурулар (пневмокониоз, катаракта), тез үдемеліге бейім (марганецпен улану); аллергиялық ауруларда.

Аз жұмыс жасағанда ауруының тез өршуіне, емге берілмейтініне жиі өршумен сипатталатын ауруларда науқасқа еңбекке жарамсыздықты рациональды емес қолдануға болады. ұзақ және тұрақты ебекке жарамсыздық сұрақтарымен медициналық - әлеуметтік сараптау комиссиясы (МЭСК) айналысады, яғни бұл әлеуметтік қорғау мүшесіне кіреді. Науқас өз жұмысын атқара алмауына байланысты, аурудың нәтижесінде еңбекке жарамдылығының бұзылуына байланысты мүгедектік беру ойластырылады.

Науқастың еңбекке жарамсыздық сатысы аурудың ауырлық дәрежесіне, функциональды зақымданулардың

айқындылығына, клиникалық және еңбектік райына байланысты.

Сондай - ақ, жұмысқа жарамсыздықты анықтау үшін және мүгедектік тобын анықтау мақсатында науқастың жасы, кәсібі, жалпы мамандандырылған және кәсіптік дайындығы еңбекке тұрақтылығының мүмкінділігі, сондай - ақ жағымсыз факторлармен контактқа түскендегі жұмыс уақыты және науқастың нақты еңбек жағдайы қарастырылады.

Мүгедктіктің I тобы, функциональды зақымданулардың айқын көрінісімен жүретін және өзі - өзін қамтамасыз ете алмайтын жағдайда, үнемі біреудің бақылауын және қарауын қажет ететін науқастарға беріледі. Мұндай науқастар толығымен жұмысқа жарамсыз. Мүгедектің I тобына тыныс шамасыздығының III дәрежесімен байқалатын бронхтық астманың ауыр сатысы, пневмокониоз, уланған және шаңды бронхит кіреді.

Мүгедектіктің II тобы, функционалды зақымданулардың айқын көрінісімен жүретін, сондай - ақ аурудың тез өршуімен және ауыр өтетін патологиялық процестің жиі өршуі толық тұрақты немесе ұзақ жұмысқа жарамсыздыққа әкелетін науқастарға беріледі. Мұндай науқастар біреудің көмегін әрдайым қажет етпейді, ал кейбіреулері жеңілдетілген жағдайдағы арнайы құралған еңбек түрлеріне жіберілуі мүмкін.

Мүгедектің II тобын негіздеуге болып табылатын:

1. Айқын функциональды зақымданулары бар науқастың еңбекке жарамсыз болуы.

2. Еңбек әрекетінің әсерінен денсаулық жағдайының нашарлауы мүмкін.

3. Арнайы жағдай жасалған еңбек іс әрекетіне жарамды аурулар (ерекше еңбек тәртібінде) болатын мүгедектерге арналған арнайы цехтар, қысқартылған жұмыс күндері, қосымша және үзілістермен, санитарлы - ағарту жұмыстарын қатаң сақтау, әрдайым медициналық қарауды жүргізу, мүмкін жағдайда жүйелі дәрігерлік көмек көрсету.

Мысалы, мүгедектің II тобы клиникасында жиі өршулермен жүретін, тыныш шамасыздығының II сатысымен көрінетін бронхтық астмасы бар, созылмалы уланудың ауыр формасы бар, жедел уланудан кейінгі ауыр асқынумен өтетін науқастарға беріледі.

Мүгедектіктің III тобы - созылмалы ауру немесе анатомиялық дефекті бар науқастарға беріледі, мұнда организм функцияның зақымдалуымен байланысты еңбекке жарамсыздық шамалы төмендеген.

Мүгедектің III тобын анықтаудағы негізгі көрсеткіштері:

1. Ауруына байланысты науқасты аз квалификацияланған басқа жұмысқа ауыстыру қажеттілігі.

2. өндірістік жұмыстардың көлемін және ондағы зияндықтарды азайту мақсатында, науқстың денсаулық қажеттілігіне қарай, жұмыс жағдайын өзгерту.

3. Аз квалификациясына немесе еңбек еткен уақыттың болмауына байланысты, айқын функциональды зақымданулары бар науқастардың рациональды еңбекке орналасуын шамалы көлемде шектеу.

4. Кәсіптік еңбекті орындауда қиындықтар туғызатын (жұмыс түріне байланыссыз), функциональды зақымдануларға келген анатомиялық ақаулар немесе деформациялар.

5. Кәсіптік және кәсіптік емес ауруларды мүгедектікке және түрақты еңбекке жарамсыздыққа жіберу критерийлері біркелкі. Бірақ кәсіптік аурулардың ерекшелігі патологиялық процестің айқындылығына қарамай науқасты басқа жұмысқа ауыстыру қажеттілігі және кейде рациональды еңбекке орналастыру науқастың еңбекке жарамсыздығын шектемейді (мысалы, бұрынғы кәсібі бойынша жұмыс жасай беру, бірақ улану шақыратын улы затармен жанаспау).

6. Жалпы аурулардың әсерінен жағдайының төмендеуіне (мысалы, тітіркендіретін заттармен жедел уланғаннан кейінгі өкпе туберкулезінің тез үдеуі), сол уақытта және кейінгі уақытта болатын салдарынан (мысалы, көміртегі оксидімен жедел уланғаннан кейінгі энцефалопатия немесе паркинсонизм), мүгедектікке әкеелтін асқынулар (мысалы, силикотуебкулез) кәсіптік аурулар еңбекке жарамсыздықтың дәлелі болады.

Кәсіптік аурулардағы үлкен ролі болып, науқастардың әлеуметтік - еңбектік және медициналық реабилитация табылады, мақсаты - физикалық, психологиялық және кәсіптік қатынасқа дейінгі зақымдалған денсаулықты қалпына келтіру.

Науқастарды реабилитациялау шаралар жиынтығына кіретіндер:

1. Кәсіптік және кәсіптік емес аурулардың бастапқы формаларын ерте немесе дер кезінде анықтау.

2. Негізделген патогенетикалық емді тағайындау.

3. Ауруына байланысты, еңбек іс - әрекетінің медициналық және еңбек нәтижесінен, науқастарды жұмысқа орналасуын толық шектеу немесе уақытша және тұрақты рациональды еңбекке жарамсыздығын қолдану.

Науқастың уақытша немесе толық жұмысқа жарамсыздығын шешу тек функциональды мүмкіндіктеріне, кәсібіне, жасына ғана емес, сондай - ақ ниетіне байланысты медициналық реабилитацияның негізгі есебі болып емдік шараларды жүргізу, сондай - ақ еңбек терапиясын, кәсіптік реабилитация - мүгедектерді кәсібімен және еңбек түрлерімен таныстру, яғни денсаулығына зақым келтірмей орындау; әлеуметтік - еңбек реабилитациясы - мүгедектерді жұмысқа орналастыру болып табылады. Медициналық және еңбек реабилитациясының мағынасы біркелкі емес. Толық денсаулығының қалпына келгенімен, бұрынғы жұмысын орындай алмайды, сондай - ақ кейбір ауруларда өз кәсібі бойынша жұмыс жасай алады.

4) Иллюстрациялы материал: қосымшада.

5) Ұсынылатын әдебиеттер:

6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):

1. Кәсіби патологияға қандай аурулар жатады?

2. Кәсіби аурулардың себептері.

3. Дәрігерлік-еңбек экспертиздің негізгі міндеттері.

4. Еңбекке жарамдылық және түрлерімен оның бұзылыстары туралы түсінік.

5. Мүгедектік топтарымен оларды анықтайтын критерилер туралы түсінік.

1) Тақырыбы №2: Шаң әсерінен туындайтын кәсіби аурулар. Пневмокониоздар.

2) Мақсаты: Мақсаты негізгі әртүрлі пневмокониоздарға анықтама беру болып табылады.

3) Дәріс тезистері:Тыныс алғанда альволарға ультромикроскопиялы бөлшектер брауындық қозғалыс заңына

бағынып өкпеге енетін ауаға ұзақ уақыт өлшенген жағдайда болып бөлшектер бөгеледі . Бұл бөлшектердің физикалық белсенділігін анықтайтын үлкен қимылдағыштығы болса да олардың шаң патологиялық дамуында ролі жоқ. Ауадағы бөлшектердің тұрақтылығына шаңның тығыздығы үлкен әсер етеді. Бір дисперстілікте заттың тығыздығы жоғары болса, солғұрлым ауадан тезірек шөгеді. Шаңның араласуы - химиялық құрамы мен физикалық әсеріне қалай араласатын шаңдар араласпайтын шаңдардан организімге ене бастаған кезде ақ агрессивті әсерін көрсетеді, немесе зиян келтірместен организмен бөлінеді.

Пневмокониоздардың дамуында үлкен қауіп төндіретін араласпайтын өндірістік кремний екі окись, сипаттар (кремни қышқылдарының тұздары) аэроолдары, кейбір металдар мен қортпалардың шаңдары. Бұл шаңдар тыныс алған кезде тыныс трактасының терең бөліктерінде бөгеліп тыныс жолдары мен өкпені зақымдайды.

Пневмокониоздардың классификациясы.

1.Силитез - кремнидін еркін диокимді бар кварц шаңын жұтқанда болтын

2.Силикатоздар - түрлі элементтермен: алюминий, магний, темір, кальций мен байланысты кремний бар минералды шаңды жұтқанда пайда болатын пневмокониоздар. Оларға колитоз, асбестоз, талькоз, оливиноз, целинтоз және т.б. кіреді.

3.Миталлокониоздар - темір алюминий, барий , қалабы, марганец алюминиоз баритоз, етанез маргенокониоз және т.б.) металдардың шаңдарының әсерінен болатын пневмокониоздар.

4.Корбокониоздар - көмірі бар шаңдардың тас көмір, кокс, профиты (антракоз, графитоз, огс және т.б. (әсерінің болатын пневмокониоздар.

5.Аралас шаңдардан болатын пневмокониоздар екі топқа бөлінеді:

а) құрамында еркін кремний диоксиді (10% және одан көп) бор аралас шаңдардың әсерінен болтын пневмокониоздар сидерсиликоз, силико - силикоз.

б) құрамында еркін кремний диаксиді (5-10% дейін) жоқ аралас шаңдардың әсерінен болтын электір дәнекерлеушілердің пневмокониоздары.

в)органикалық шаңдарадан болтын пневмокониоздар бұған әртүрлі органикалық шаңды жұтқанда болтын өкпенің барлық шаң аурулары кіреді. Клиникалық көрінісінде процестің диссилинирлігі ғана емес, сонмен қатар диффузды фиброз, бронхтық және аллергялық синдромдар (созылмалы шаңдық бронхит, бронтық демікпе, мақта шаңынан болатын биссиноз, қамспен шаңнан болтын бонасоз, ауырмашылығының әртүрлі шаңынан болтын жеңіл фермерлік),

Қосымша рентгенологиялық белгілер.

ах - ұзақ дұрыс емес дақты клеткалар мен түйіндердің қосылуы, Рq - плевро дифрагмальды

pqp - плевро - кордиольды дәнекер спайка, рqс - плевральды ктену, сn - түйіндердің әктенуі

сn - лимфа түйіндерінің әктенуі, еs - Қабыршақ тәрізді лимфа түйіндерінің әктенуі, hі - тығыз лимфа түйіндерінің ұлғаюы, еm- өкпе эмфиземасы, bи - буллезді эмфизема, со - жүректің формасы мен көлемінің өзгерістері, ср - өкпелік жүрек кеуде аралық жүрек, өкпе түбіріндегі, мүшелерінің араласуы сырғуы, рх – пневмоторокс, аlm - орта бөлікті синдром, сv – коверналар, rl - коплап синдромы.

Пневмокониоздар кең тараған өкпенің созылмалы шаңды ауруларына жатады. Пневмокониоздардың барлық түріне тән қасиет пневмофиброз процесінің болуы. Ағымының сипатына қарай пневмокониоздар келесі формалары бөлінеді:

а) тез прогрессирлеуші - аурудың басталуынан 3 - 5 жылдан соң III - стадия , I - стадиядан II - стадияға өту 2 - 3 жыл;

б) пневмокониоздың баяу прогре ссирлеуші формасы шаңмен контактіден соң 10-15 өткенде дамуы;

в) кеш пневмокониоздар - шаңмен контакті тоқтағаннан бірнеше жылдан кейін.

г) регрессивтік - шаңмен коптекті болмаған соң, негізінде өкпеде патолоиялық процестің прогрессі байқалады.

Силикоз – жәй кездесетін және көбінде ауыр өтетін пневмокониоздың түрі. Өндірістік шаңдары бар кәсіпорындардағы жұмысшыларды пайда болады оксиді.

Еркін кристальды немесе Sі 02 кремний оксиді бар өндірістік шаң әсер ететін өндірістің көптеген салаларындағы жұмысшыларды пайда болуы. Силикоз тау кен жұмысшыларын, көмір шахматтарының проходгиктерінде, кампетис, балқыну өндірісінің жұмысшыларды көбірек таралған патогенез.

Патогенез. Шаң жұтқан аурумен тыныс жолдарының кілегейлі қабаттарына шөгеді, оның біраз бөлігі альвеолалары жиналып кейін көп түбірлерінің лимфа түбіндеріне енуі мүмкін. Шаңды аурулардағы лимфа жүйесіндегі плевра ауруы осыған байланысты. Негізінен шаңның мөлшері 10 мкм аспайтын бөліктері операцияланады, өйткені үлкен бөліктері сыртқы ортада тез шөгеді және олардың саны жұтылатын ауада көп емес. Тыныс жолдарының кілегейлі қабаттарына негзінен колели 5 - 10 мкм шаңдар шөгеді, колели 5 мм ге дейінгі шаңдар альвеолалары енеді. Шаң тыныс жолдарына қонған енген соң кілегейлі қабаттың рецепторлық аппаратың механикалық түрде қоздырады және қорғаныс диакциясын шақырады . Бұл реакциялар кілегейлі қабаттың бездерінің секреторлық қызметі мен мерцатемедік эпитеми белсенділігімен көрінеді, ол бұл шаң бөліктерінің шөгуімен шығуына әкеледі. Тыныс жолдарының кілегейлі қабатына шаңдар ұзақ уақыт және қарқынды түскен кезде субтрофикалық түрде тұрақты өзгерістер пайда болып артынша атрофиялық процестерге болады. Бұл дегеніңіз шаңдық бронхит пен өкпедегі обструктявті өзгерістердің дамуына тікелей негізгі себеп болып табылады.

Қазіргі кезде патогенездің теориясын шамамен 3 топқа бөледі: 1) механикалық теория; 2) таксико - химиялық; 3) биологиялық.

Ұзақ жылдар бойы силикаттық фиброздық гененезінде иммунологиялық реакциялар басты роль атқаруы деп саналып келеді. Қазіргі уақытта шаңның зиянды әсерінің негізгі механизмі фагоцитоз болып табылады деген теория дұрыс саналады.

Эксперементальды бояу – және цитохимиялық, натомффалогиялық және электронул микроскопиялық өкпелердегі өзгерістердің жүйесінің схемасы құрастырылады:

1) өкпелердің кремни диаксицін ендіргенде оның бөтен дене сияқты реакциясы. Шаң бөлшектерін фагацирлейтін қабілетке не макрофактор пайда болады;

2) Кварц бөлшектерінің фагацитозы макрофатың цитоллямасының инвагинацисы арқылы болады,

нәтижесінде шаң бөлшектері клеткалар ішінде фаго...

болады;

3) кремни диосидінің белоктар мен липопретендтермен өзара байланысынан соң фагацитоз қабаттардың бұзылуына және лизосомада ферменттердің диффузиясы мен кварцтық гиолоплазмасына әкеледі;

4) Лизосомальды ферменттер мен кремний диосиді басқа клеткалық әсеріне митохандриялардың бұзылысын

тудырады. Митохондриялардың зақымдалуы олардың мемброноларын өткізгіштігінің жоғарылауымен

аппараттарды,кофакторлардың бөлігінің жоғалуымен және энергия шығару процесінің белсенділігінің азаюымен;

5) Цитопалазмада оған енген кофакторлардың әсерінен гликолитикалық дегидрогенездер белсенділіріледі;

6) Энергия бөлу процесстерінің тежелуі нәтижесінде және микрофагта гликолиздің белсенуі, ол жайыл анда өкпе ткандерінің клеткааралық кеңістігінде сүт қышқылдары мен басқа қышқылдамаған қосындылар жиналады;

7) Қышқылдамаған қосындылар арасында альфа кетоглупарат проментің қышқылдауында міндетті косбустат болып табылып протоколлогенпромен гидроксинез ферлгентіне арнайы белсенді әсер етеді.

Клиникалық көрнісі. Силикоздың байқалуы пневмопривроздың айқындығының дәрежесіне, қосарланған өкпе эмфиземасына, асқынулардың болуына байланысты. Сонымен қатар науқастың жұмыс жағдайына да (шаңның болуы, оның диперноста шаңдану дәрежесі және шаңмен контактіде болу жұмысының ұзақтығына байланысты.

Силикоз созылмалы ауру бола тұрып, негізінен баяу дамиды және де көбіне науқасты ұзақ уақытқа дейін майламайды. Ерте тұратын емес болса да, оның белгілері кеуде клеткасында ауырсынулар, тұншығу мен жөтелулер болып саналады. Кеуде клеткасындағы ауырсынулар шаншу түрінде, еңбастысы жауырын маңы мен жауырын астында және де бұл науқастарда қысылу мен қимылсыздану сезімдері плеврадағы микрожарақаттар әсерінің және плевра қуысында өкпенің лимфа жүйесі арқылы шаңдардың енуінен болған спайкалардың түзілуінен болған. Силикоздағы ентігудің пайда болуына себеп пневмофиброз, өкпе эмфиземасы мен бронхит болып саналады. Сондықтан аурудың дамуының ерте сатысында өкпенің айқын эмфиземасы, бронхиты болмайанда ентігу тек үлкен фикалық күш түсенде ғана байқалады. Кейін прогрессирленуіне қарай және пневмокониоттық процестің өкпелердің массивті фиброздың учаскелері пайда болғанда ентігу жай тыныш жағдайда және сэс ғана физикалық күш түскенде пайда болады. Ентігудің күшеюіне ауруға қосылатын созылмалы бронхит әсіресе бронхияльды өткізгіштігі бұзылып және бронхияльды астыма әсер етеді. Атап өтетін жайт, асқынбаған силикозда кеуде клеткасндағы ауырсынуы мен ентігу аурудың ерте сатысында ғана емес, айқын асқынған кезінде де болмайды. Силикозбен науқастарды сәл жөтелу мен жөтел жоғарғы тыныс жолдарының кілегейлі қабаттарының шаңмен қоздырылғанан пайда болуы. Негізінен жөтел тұрақсыз, құр ақ немесе өз одағын ғана мөлшерде кілегейлі қақырықты. Көп мөлшерде ірінді қақырықтың болуы бұл созылмалы бронхит немесе бронхоэктоздың дамуын дәлелдейді.

Асқынбаған силикоздың клиникалық көрінісі

зерттеулер нәтижесінің мәліметтері бойынша пневмофиброзды процестың айқынуының дәрежесіне үнемі сай емес, токпен арудың әбден асқынған сатысында да бұл науқастардың сыртқы түрі ем өзгеріссіз болады. Перкуссия мәліметтері мен өкпе мардымсыз. Пневмокониотикалық процесске

соның ішінде силикозға өкпелердің диффузды екі жақты фиброзы тән. Бірақ силикоздың бастапқы сатысында фиброзды өзгерістердің басым болуы, кейде өкпенің ортаңғы және төменгі бөліктерінде, әсіресе оң жақта фиброзды өзгерістердің басым болуы байқалады. Өкпенің жоғарғы бөліктерінде фиброзды өзгерістер силикоздың айқын сатыларында кездеседі. фиброзды процестің локолизацияланудың көрсетілген айқын ерекшеліктері силикозбен науқастарда өкпенің учаскелерінде шаңдардың көптеп жиналуымен түсіндіріледі. Бұған жоғарғы бөліктен салыстырғанда өкпенің ортаңғы және төменгі бөліктерінде вентиляциясы әсер етеді және оң жақ брнхтың анатомиялық құрылысы, сол жақ бронхқа қарағанда диометрінің үлкен болуы және вертикальды бағытта болуы әсер етеді.

Негізінен клиникалық көрінісі өкпеде эмфизема белгілерінің болуымен сирек созылмалы бронхитпен сипатталады. Силикозда өкпе эмфиземасы, әсіресе оның бастапқы сатысында өкпенің төменгі бүйір бөлімдерінде локолизацияланады, ол силикоздың үдеген сатысында ұсақ және ірі буллалардың пайда болуы мүмкін. Сондықтан I-сатысындағы силикозда кеуде клеткасының төменгі бүйір бөлшектерінде кеңею мен олардың үстінде перкуторлы дыбыстың қорапты белгілі апйда болады. Буллезді эмфизема силикозбен науқастардың III сатысында кездеседі, мұнда айқын эмфизема учаскілерімен ірі фиброзды аландардың пайда болуы байқалады. Мұндай жағдайларда перкуторлы дыбыс /мозоикалы/ болады: фиброз учаскілерінде притупление ал эмфизема учаскілерінде қорапты дыбыс. Аускультотивті, ереже бойынша , кейде бронхиялды сипатта қатқын тыныс байқалады.

Құрғақ және ылғалды сырылдардың, крепитация мен плевра үйкелісінің туылының пайда болуы қосымша болатын асқынулармен (бронхит, өкпе қабынуы, туберкулез. плевра зақымдалуы) түсіндіріледі. Өкпедегі фиброзды процесс терден басқа, құрамында кварц бар шаң жоғарғы тыныс жолдарының қабаттарында артынша немесе атрофиялық суботрафиялық гипертрофиялық процестерге айналатыны түрінде өзгерістер тудырады.

Силикозда басқа мүшелер мен жүйелерде өзгерістер байқалады. Бұл туралы жиі кездесіп тұратын дөрекі диспереті белоктар глобулиндердің көбеюі пневмофиброз сатысына тікелей байланысты және де қосарланған туберкулезді процестің болуы мен ауырлығына байланысты. СОЭ - ның шамалы жоғарылауына көрсеткіштербар, асқынбаған силикоздың айқын сатыларында эритроциттер мен гемоглобиннің санының азаю тенденциясы байқалады. Асқазан ішек трактісінің секретарлы қызметінің функциональдық бұзылыстары байқалады: асқазан сөлінің спантанды секрециясының ұлғаюы, ондағы тұз қышқылы мен ас қорыту ферменттерінің (пепсин, трипсин, олилаза, липаза) белсенділігінің азаюы.

Силикоздың ауырлық дәрежесін диагностикалау мен қою үшін сыртқы тыныс функциясын зерттеу басты маңыз атқарады. Сыртқы тыныс функциясының бұзылысы пневмокониоттық процестің дамуына әсер етеді бұл организімге шаң енгендегі рефлекторлы реакция болып табылады. асқынбаған силикозбен науқастарға сыртқы тыныс функциясының бұзылысының рестриктивті типі тән. Мұндай науқастарда созылмалы бронхит немесе бронхиялды астма болғанда тыныс функциялық обструктивті тип бойынша бүзылуы байқалады. Тыныс жетіспеушілігінің типі мен дәрежесін бағалау келесі зерттеу комплекісінің көрсеткіштеріне сүйенеді өкпенің өмірлік көлемі (ЖЕЛ) (ООК), (ОФ шл)

Диагноз: Клиникалық функциональдық және ренгеноморфологиялық белгілер негізінде силикоздың үш сатысы болады.

I - саты жалпы жағдайы қанағаттанарлық. Шағымдары жоқ болуы мүмкін күйде үлкен физиологиялық күш түскенде шамалы ентігу, тұрақсыз құрғақ жөтел, кеуде клеткасында шаншу түрінде ауық - ауық болатын ауырсынулар болады. Науқастың сыртқы түрі, кеуде клеткасының түрі мен өкпенің төменгі шетінің қимылдылығы өзгермеген. Өкпе үстіндегі перкуторлы дыбыс көбінде

өзгермейді немесе кеуде клеткасының төменгі бүйір; бөліктерінде қорап тәрізді перкуторлы дыбыс байқалады.

Аскультативті тыныс визикулярлы, кейде нашарлау немес қатқылдау болуы мүмкін. Сирек бірлі жарым құрғақ сырылдар бар. жоғарғы тыныс жолдарының кілегейлі қабатының түрлі дәрежедегі айқын атрефиялық өзгерістері бар.

Жиі сыртқы тыныс функциясының айқын емес өзгерістерінің кейбір көрсеткіштері байқалады, әсіресе МВЛ, М сыну, ОФ выд. Аурудың бұл сатысында сыртқы тыныс функциясының бұзылысы организімінің тыныс жолдарына енген шаңдарды шығаруға әсер ететін қорғаныс реакцияларының бірі болып табылады II - саты. Бұған аздаған ғана физикалық күш түскенде пайда болатын айқын тұншығу тән. Кеуде клеткасында ауырсынулар күшейіп жөтел құрғақ немесе аздаған ылғалды қақырықты болады. Өкпенің бозалды эмфизема белгілері көбейеді өкпенің төменгі бүйір бөліктерінде перкуторлы дыбыс қалыпты болып, өкпенің төменгі жиегінің қимылдылығы азаяды. Тыныс қатқылдау болып эмфизема учаскілерінде әлсіз. Жиі плевра үйкелісінің шуылы естіледі. Сыртқы тыныс алу функциясының көрсеткіштері нашарлайды: ЖЕЛ мен МВП азаяды.

IIl саты. Өкпедегі айқын фиброзды процесс пен тыныс жеткіліксіздігіне қарамастан, науқастардың жалпы жағдайы біраз уақытқа дейін ғана атанарлық болып қалады. Оларда негізінде компенсаторлы механизм тез бұзылады, ең бастысы, индоскциялардың қосылуынан , соның ішінде туберкулезді және созылмалы өкпелік жүрекшенің дамуынан.

Жайшылықта ентігу пайда болады, кеуде қарқынды ауырсынулар жөтел күшейіп, бөлінетін қақырық көбйеді, кейде тұншығу ұстамалары байқалады. Өкпе эмфиземасының дамуына байлаыысты, төменгі жақ бөліктерде ғана емес, өкпелердің жоғарғы аймақтарында да перкутолы дыбыс қорапты болады, мұнан басқа, бұғана үстінде ісінулер байқалады. Өкпелерде аускультативті фиброзды алаңдардың учаскелерінде қатты тыныс және эмфизема учаскелерінің үстінде нашар естіледі. Құрғақ және ылғалды сырылдар, плевра үйкелісінің шуылы жиі естіледі. өкпе вентиляциясының барлық керсеткіштері едәуір төмендеген. Кіші қан айналымында гипертонияның дамуына байланысты созылмалы өкпе жүрекшесінің айқын белгілері пайда болады, оң жақ предсердие қарыншаға күш түсуі және айқын гипоксемия. силикоз сатысын анықтауда рентгенологиялық зерттеулердің (рентгенограммалар) мәліметтерін, клиникалық көріністі, тыныс функциясының бұзылу дәрежесі мен сипаты ескеру қажет. Силикоз көптеген аурулармен асқынуы мүмкін: созылмалы бронхит өкпе эмфиземасы, өкпелік жүрекше, плеврит, өкпе туберкулезі, бронхиальды демікпе, пневмония, спонданды пневмоторакс, өкпе рагы. Силикозға көбінде созылмалы бронхит, өкпе эмфиземасы, плеврит пен өкпелік жүрекше қосарланады. Созылмалы бронхит силикоздың жеңіл және ауыр сатыларында кездеседі. Оның клиникалық көрінісі көп жағдайда мардымсыз, өйткені кварц шаңы бронхтардың кілегейлі қабаттарында субатрофиялық және атрофиялық процесстердің дамуына ықпал етеді бронхтардың өткізгіштігінің бұзылысымен болмайтын (кілегейлі қабаттардың бездерінің гиперсекрециясының және жоқтығымен.)

Өкпе эмфиземасы - силикоздың тұрақты белгілерінің бірі және басқа пневмокониоз түрлерінің. Силикозбен науқаста оның айқындылық дәрежесі созылмалы бронхиттің болуы мен ауырлың дәрежесіне байланысты болады. Пневмокониоздың алғашқы сатысында өкпенің төменгі бөліктеріне таралған. Аурудың айқын сатыларына өкпелерде үлкен фиброзды алаңдардың пайда болуы тән; силикоздың спонданды пневмоторакспен асқынуына себеп болатын буллезді эмфизема байқалады. Бірақ мұндай науқастарда соңғысы сирек кездеседі. Бұл силикозда плевральды біріккен өсінділердің болуымен түсіндіріледі, өйткені олар плевральды жапырақтардың облитерациясына себеп болады. Соңғысы плевральды қуысқа ауаның өнуіне бөгет болады. Силикозбен науқастарда созылмалы өкпелік жүрекшенің дамуына брохиттің өкпе эмфиземасының, плевродиафрагмальды өсінділер мен пневмофиброздың айқын сатыларының болуымен болатын. Силикоз көбінде

плевраның зақымдануымен болды, бірақ бұндай асқынулардың клиникалық симптоматикасы өте мардымсыз эксудативті плеврит өте сирек кездеседі, негізінде силикотуберкулезде.

Силикоздың ауыр асқынуларының ішінде ең жиі кездесетіні өкпе туберкулезі. Силикоздың туберкулезбен болуы силикоттық ағым мен туберкулез процестерінің клиниалық көріністерін едәуір дәрежеде өзгертеді. Сондықтан силикотуберкулезді өзіндік нозологиялық форма ретінде қарудың мағыналығы бар деген ұғым бар. Әдетте, туберкулез силикоздың айқын және ауыр формасымен өтетін фонда дамиды. Силитуберкулезбен науқастарда негізінен туберкулездің ошақты, инфильтративті, фиброзды кавернозды формалары кездеседі; слликотуберкулзді деп аталатын түрінің дамуы да мүмкін. Силикозда өкпе туберкулезінің диссермицерленген формасының дамуы өте сирек байқалады.

Силикотуберкулездің клиникалық көрінісі силикоздың сатысымен формасына ғана емес, сонымен бірге туберкулез формасына да байланысты болады. Туберкулез процессінің симптоматикасы, жүйке оның ошақты формасы силикозда мүлдем болмайды немесе өте аз. Жиі науқастарда ұзақ уақыт бойы тек шаршаудың ұлғаюы, жалпы әлсіздік, асқынбаған силикоздағыдай емес жөтелдің қарқындылығы; жиісуықтану аурулары кездеседі.

Аурудың прогрессирленуіне қарай силикоз фонында туберкулез процессінде анықтайтын клиникалық белгілер анықталады. Бұл белгілерге әлсіздіктің ұлғаюы, қатты терлегіштік, әсіресе түнгі уақытта, тәбеттің нашарлауы, азу, субфибрильді температура, қандағы өзгерістер (СОЭ жоғарлауы, лейкоцитарлы формуланың солға ығысуы) жатады. Туберкулезді процесстің өкпенің жоғарғы бөліктерінде локализациялануына байланысты бұғана үстімен астындағы кеңістіктердегі кеуде учаскелерінде перкуторлы дыбыстың баяулауы тек қысқаруы, сонымен бірге өкпенің жоғарғы бөліктерінде ұсақ көпіршікті ылғалды сырылдар пайда болады. Туберкулезді каверна болғанда аморфты тыныс естіледі. Жиі плевра үйкелінің шуылы анықталады. Силикозбен болмайтын силикотуберкулезде туберкулезге қарағанда туберкулин сынамаларына (Пирке жәке Манту) жоғары сезімталдық байқалады. Тубекулинді сынамалар асқынбаған силикозбен ауыратын науқастарда да оң әсерлі болуының мүмкін екендігін ұмыту керек. бұл негізінен силикоздың асқынған сатысындағы науқастарға тән. Силикозда қан қақыру тіптен байқалмайды және қақырықта туберкулездің микобактериясы өте сирек анықталады.

Бронхиальді астма, пневмония өкпе рагы силикозбен патогенетикалық тікелей байлайысы жоқ және олармен өте сирек болады. Силикоздың өзіндік формасы болып ревматоидты силикоз немесе силикоартрит ,табылады. силикоартриттегі ревматоидты артритпен болатын силикозды белгіледі. Бұл аурудың клиникалық көрінісі мен ағымы әртүрлі. Өкпедегі өзгерістердің айқындылық дәрежесі мен буын синдромының айқындылықтарындағы паралельдік үнемі болмайды. Өкпе рентгенограммаларында силикоздық интерстициальді немесе түйінді формаларына тән өзгерістер байқалады. кейде интерстициальді өзгерістер байқалады. Кейде интерстициальды өзгерістер фонында өкпе алаңқайларына периферияларына орналасқан айқын шектелген дөңгелекті көлеңкелер анықталады.

Буын синдромы (буындарда ауырсыну мен ондағы деформациялар) айқындылықтың түрлі дәрежесі болып табылады және рентгенологиялық өзгерістерге дейін олардың пайда болуынан кейін немесе солармен бірге көрінуі мүмкін. Сирек жағдайларда силикоз жүйегі қызыл жегімен, склеродермиямен және түйінді периартритпен қатар болды. Сирек жағдайларда силикоз жүйелі қызыл жегімен, склеродермиямен және түйінді периартритпен қоса жүреді. Силикотты процестің ағымы науқастың нақты еңбек жағдайына, жұмысының шаңмен контактіде басталатын аурудың даму уақытына, өкпе фиброзының формасына, асқыну ауырлығы мен қосалқы ауруларға байланысты. Силикоздың айқын түрлерінің дамуына жоғары шаңдылық, шаңның жоғары дисперстілігі мен онда кремнийдің криссталды диоксидінің болуы себеп болады. Өкпелерде фиброзды процесстің прогрессиленуі көбіндетүйінді, ерте және кеш дамитын силикозды және силикоздың әсіресе

туберкулезбен асқынуында байқалады. Силикотты процестің интерстизиленген түрі баяу прогрессирленуімен сипатталады.

Емі. Пневмосклероздың емінің эффективті патогенетикалық әдістердің жоқтығына байланысты, соның ішінде пневмокониозда, силикозбен науқасты емдеуде емдік алдын алу шараларына ерекше назар аудару, қажет, өйткені олар шаңдардың шөгуін азайтуға, бөлініп шығуна және өкпелерде фброзды процесстің дамуын бөгейді. Сонымен қатар организмнің резистенттілігін арттыратын шараларды қолдану қажет және де өкпе вентиляциясы мен қан айналымын жақсарту қажет. мұнан басқа силикозбен науқасқа ем тағайындауда олардағы асқынулардың түрімен және қосалқы ауруларды ескеру керек болады.




1. Жұмысшыларға қандай өндіріс аймағында шаңды факторлар әсер етеді?

2. Силикоздың патогенезінің негізгі теорияларын атаңыз.

3. Силикоздың негізгі рентгенологиялық белгілері қандай?.

4. Силикоздың емінің негізгі принциптері қандай?

5. Силикозды аурулардың еңбекке жарамдылығын анықтайтын негізгі критерилерін атаңыз.

6. Силикоздың медициналық алдын алудың негізгі әдістері.

1)Тақырыбы №3: Кәсіптік бронх демікпесі.

2)Мақсаты: Кәсіптік бронх демікпесіне анықтама беру, диагностикасы мен емдеу әдістері.

3) Дәріс тезистері:

Қазіргі кезде барлық елдерде ең үлкен мәселе туғызатын аллергоздар болады. Бұлар: крапивница (есекжем), Квинке ісігі, конъюктивит, ринит, ринофарингит, дерматоздар және аллергоздың классикалық түрі - бронх демікпесі. Бұлар кәсіби аурудың арасында кең тараған. Кәсіби аллергендердің спектрінде кәсіптік бронх демікпесі жиі кездеседі және едәуір кең орын алады.

Этиологиясы. Аурудың дамуына себепші әртүрлі аллергендер: өсімдік, ағаш, темекі, перламутр, дән, ұн шаңдары. Рамаццини 1700 жылы ұндық бронх демікпені жазған және мақта, зығыр (лен), коноплн, джут, камьёдан т.б. болатынын айтқан.

Бронх демікпе ауруы суконкамволь тоқу өндірісінде, жиһаз фабрикасында, элеватор, диірмен, нан пісіру жұмыс шаруашылығында жиі кездеседі.

Жануарлық шаң - тозаңдарға: қой, ешкі жүндері, шаш, қауырсын қанаттары, табиғи жібек, микробтар, саңырауқұлақтар, антибиотиктер жатады. Сондықтан құс фермасында, мал шаруашылығында істегендер, қой қырқу, шаштаразшы - шанион (шаш) жасау кәсібінде істегендерде де кездеседі.

Химиялық антигендік қасиеттері мол заттарға: урсол, формальдегид, формалин шаңы аэрозолі, құрғақ лак, полимерлік эпоксидтік смола шандары жатады.

Кейінгі кезде кәсіби бронх демікпесін тудыратын кейбір металдық қосылыстардың: бериллий, хром, никель, кобальт, платина, алтын, күміс және т.б. химиялық заттардың аллергендік әсері анықталды. Соңғы жылдары пестицидтерді, дезинфекциялық заттарды қолданатын, дәрі жасайтын адамдарда әсіресе антибиотиктерді, вакцина, витамин, сульфаниламидтерді, амильнитридтерді, ипекакуана, бромды бронх демікпесі жиі кездеседі.

Патогенезі. Аурудың даму механизмі рефлекторлық, токсикалық - инфекциялық аутоиммундық, неврогендік теориялармен түсіндіріледі.

А.Д. Адо бойынша І-ші иммундық кезеңде, кәсіптік аллергендер әсерінен антиген - антидене конъюгат құрастырылады. ІІ-ші кезең патохимиялық, антиген пайда болған кезден тіндік қан сарысулық ферменттердің белсенділігі өзгереді, протеолитикалық, липолитикалық ферменттердің белсенділігі жоғарылайды, тамырлардың қабатында, тіндерде синовиалды бронх қабықшаларында гистамин, ацетилхолин, серотонин, брадикинин т.б. биологиялық заттардың белсенділігі жоғарылап, көп мөлшерде шығады.

III кезең патофизиологиялық, тегіс салалы броих бұлшықеттердің жиырылуы (бронх мускулатурасының спазмы), бронхтың ісінуі, бездердің гиперсекрециясы тыныс жолдарының обструкциясы, бронх өткізгіштігінің бұзылуы дамиды.

Клиникалық түрі бойынша жіктелуі:

1) инфекциялық - аллергиялық;

2) инфекциялық - аллергиялық емес.

Осының ішінде инфекциялық - аллергиялық емес кәсіптік бронх демікпесі жиі кездеседі. Бұлар ауырлығына қарай I, II, III дәре-желі ауырлықта болады.

Қазіргі уақытта Г.Б.Федосеев ұсынған (1982 ж.) бронх демікпесінің жіктелуі қолданылады.

Бронх демікпе ұстамасының дамуына қарай:

- Демікпе алды (предастма);

- Бронх демікпесі.

Түрлеріне қарай:

1. Иммунологиялық

2. Иммунологиялық емес

Патогенетпикалық механизмдеріне қарай:

1. Атопиялық

2. Инфекцияға тәуелді

3. Аутоиммундық

4. Дисгормоналдық

5. Нерв-психикалық

6. Адренергиялық дисбаланс

7. Біріншілік өзгерген бронхтардың реактивтілігі

Ауырлық агымына қарай:

1. Жеңіл ағымды

2. Орта ауырлықты ағым

3. Ауыр ағымды

Өршу кезеңіне қарай:

1. Өршу

2. Толық емес ремиссия

3. Ремиссия

Асқынуларына қарай:

1. Өкпелік - өкпе эмфиземасы, тыныс жетіспеушілігі, ателектаз, пневмоторакс және т.б.

2. Өкпеден тыс - миокард дистрофиясы, өкпелік жүрек, жүрек жетіспеушілігі.

Ескерту: демікпе алды деген бронх демікпесінің пайда болу қауіпін сипаттайтын жағдайлар. Оларға жататындар: жедел және созылмалы бронхит бронхоспазммен бірге жүретін, қосарланған вазомоторлы ринит пен есекжем, вазомоторлы ісік пен мигрень және қанда эозинофилия немесе ұстама кезінде қақырықтың құрамындағы эозинофилдер мен жиі байқалатын иммунологиялық механизмдерімен түсіндірілетін пневмония.

Клиникалық көрінісі: Негізгі клиникалық көрінісі - тұншығу ұстамасы. Бұл бронхоспазм мен бронх бездерінің гиперсекрециясынан және бронх қабықшасының ісінуінен, яғни кәдімгі бронх демікпесіндегі клинико - морфологиялық көрініс. Ал ауырлық дәрежесінің клиникасы көбіне мына асқынуларға байланысты: өкпе эмфиземасына, созылмалы бронхит, пневмония, пневмосклероз, өкпелік жүрек және адамнын заттарға деген поливалентті сезімталдығының жоғары болуына.

Таралған бронхоспазм, тыныс бұлшықетгерінің дисфункциясы, бронхтардың шырышты қабаттарының ісінуімен байланысты тұншығу болады.

Кәсіптік бронх демікпесі кенеттен тұншығумен басталады, тұншығу ұстамасы сенсибилизациялаушы қасиеті бар заттармен жұмыс істегенде жақсы денсаулық тұсында пайда болады. Басында ұстама өндірістік аллергенмен қатынасқанда тез басталып, аллергеннен тыс ұстама тез жойылады. Көп жыл аллергенмен қатынаста ұстама жұмыстан кейін тұрақтануы мүмкін.

Ұстама кезінде науқас мәжбүр жағдайда болады - ортопноэ, шулы ысқырықты тыныс, тері қабатының цианозы, ұзарған дем шығару, өкпенің төменгі қырларының қозғалуының шектелуі.

Бастапқы сатыда ұстама аралық кезінде бронх демікпесінің симптомдары болмайды. Аурудың жеңіл түрінде бронх демікпесінің қиындауы орташа ентігумен, жөтелмен, кейде аз қақырықпен қосарланып жүреді. Өкпеде қатаң тыныс, жайылған құрғақ сырылдар естіледі.

Бронх демікпесі ұстама кезінде шеткі қанда эозинофилия, қақырықта эозинофилдер, Куршман спиралдары, Шарко-Лейден кристалдары, аз мөлшерде шыны тәрізді қақырық болуы тән.

Сонымен қатар ауыр сатысында науқас қанында диспротеинемия, а2 және γ-глобулиндердің жоғарылауы, гистамин, гистамин тәрізді қосылыстар байқалады, зәрмен 17-оксикортикосте - роидтардың экскрециясы төмендейді, т.б.

Диагностикасы. Кәсіптік бронх демікпесінде диагноз қою қиын, себебі оның клиникалық көрінісіндегі айырмашылық кәсіптік емес бронх демікпесінен аз. Бірақ кәсіптік бронх демікпесі диагнозын қоюда дәлелденген кәсіптік анамнезді, ерекше клиникалық мәліметтерді, демікпе ұстамасы өндірістік аллергенмен қатынасқанда байқалатыны, арнайы аллергиялық және иммунологиялық тесттердің, басқа да аспаптық - лабораторлық зерттеулердің мәліметтерін табу көмектеседі.

Кәсіптік бронх демікпесінің этиологиясын дәлелдейтін критерийлері бар, егер науқас анамнезінде бірінші ұстама алдында өндірістік аллергендермен қатынаста болғаны анықталса, мұндай науқастарда үй жағдайында, демалыс күндері немесе кезекті демалыс уақытында тұншығу ұстамасы мүлдем байқалмайды. Диагностикалық әдістеріне: терілік - аллергиялық тесттер, оның модификациялары, яғни скарификациялық және терілік сынамалар және аллергендермен ингаляциялық, назалдық сынамалар кіреді.

Кәсіптік бронх демікпесін диагностикалуда аллергологиялық әдістерінің арасында келесі сынамалар да қолданылады:

1) аллергиялық антиденелердің комплементті байланыстыру реакциясымен (РСК) анықтау;

2) аллергиялық антиденелерді пассивті (белсенсіз) гемагглютинация реакциясымен (РПГА) анықтау;

3) базофилдердің спецификалық бұзылыс көрсеткіш реакция-сымен (РСПБ) анықтау.

Бұл реакциялар ауыр жағдайда болғанда терілік, ингаляциялық сынақтарды жүргізуге болмағанда жүргізіледі.

Салыстырмалық диагноз. Бронх демікпесін бірінші шаңды бронхитпен және басқа кәсіптік өкпе ауруларымен ажырату жүргізіледі. Бронх демікпесіне қарағанда созылмалы шаң - тозаңды бронхит баяу дамуымен сипатталады, аурудың бастапқы кезінде тұншығу ұстамасы болмайды. Науқаста пайда болатын ұзартылған ентігу жиі бронхтарда қақырықтың жиналуымен байланысты. Созылмалы бронхитте науқасты құрғақ немесе қақырықпен жөтел мазалайды, экспираторлы тұншығу, қанда қабынуға тән өзгерістер мен эозинофилия және қақырықта бронх демікпесінің элементтері болмайды. Салыстырмалы диагнозды созылмалы бронхиттен басқа жүрек демікпесімен, өкпе ісігімен, саркоидозбен, т.б. ұқсас ауруларымен жүргізеді.

Емі.

1. Этиологиялық факторларды табу және жою.

2. Патогенетикалық емінде: арнайы, арнайы емес десенсибилиздеуші ем жүргізу, тері астына біртіндеп көтеріңкі дозада аллергенді жіберу, гистаминге қарсы гистоглобулин 1, 2, 3 мл, 2-3-4 күн сайын №5-10.

3. Бронхты кеңейтетін заттар: интал, астмопеит, беротек; муколитиктер: трипсин, хемотрипсин, калий йодид және ауыр жағдайда преднизолон 30-90 мг тәулігінг немесе дексаметазон фосфат 8-12 мг тәулігіне, дезинтоксикациялық препараттар тағайындалады.

4. ЕФК, массаж, климатобальнеотерапия, санаторлық - курорттық жағдайда немесе таулы құрғақ жерлерде демалу тағайындалады.

МӘС жеңіл түрінде рационалды еңбекке орналастыру керек. Ауыр түрінде жұмыс істей алмайтын жағдайда мүгедектікке шығару, ал орта жағдайда жеңіл аллергенсіз жұмысқа көшіруге тиісті.

5. Қақырықты жұмсарту үшін йодты препаратты (калий йодит ертіндісі) протеолитикалық фермент (трипсин, химотрипсин ),жылы су ішке қабылдау, натрий гидрокарбонат ертіндісін күре тамырға енгізу.

Астмалық статустың ауыр дәрежесінде дәрілердің әсери болмаған жағдайда реанимациалық іс шара – бронхоскопиалық диализ көрсеткіш болып табылады.

Аллергенді сынамаларды терілік, теріастылық жүргізгенде анафилактикалық шок дамуы мүмкін. Сол кезде тез арада аллерген енгізген аймақтан жоғары жгут байлап, ине еккен теріге 0,5 мг – 0,1% адреналин гидрохлорид ерітіндісін жіберу қажет.Әсер болмаған жағдайда 10-15 мин уақыттан кейін адреналинді қайталау қажет. Ине еккен жерге мұз бөлшегін қою керек, бұлшықетке антигистаминді препараттар (димедрол, супрастин, пипольфен), теріастына – кофеин, кордиамин, тұншығу жағдайда – күре тамырға эуфиллин. Кортикостероидты күре тамырға тамшылатып жіберу, жұтқыншақтың тарылу кезінде трахеотомия жасау қажет.

Бронх демікпесі бар науқастарға қосымша ауруларды емдеу барысында бірнеше дәрілерге сенсибилизация әсері байқалады. Сол себепті антибиотиктерді десенсибилиздеуші дәрілермен тағайындау қажет.

Профилактикалық шараларына жұмысқа түруда кәсіби таңдауды жақсы және кезекті медициналық қарауды уақытында жүргізу, ШРЕК - ың сақтау, санитарлық ағарту жұмыстарын, санитарлық - техникалық жұмыстарын жүргізуді қарастырады.




1.Қандай қолайсыз өндіріс факторлары кәсіби бронх демікпесінің дамуына әкеледі?

2.Бронх демікпесінің клиникалық көрінісі қандай?

3. Бронх демікпесінің емінің негізгі принциптері қандай?

4.Кәсіби бронх демікпесімен науқастардың еңбекке жарамдылығымен жұмысқа орналастыру анықтамаларының критерилерін атаңыз.

1) Тақырыбы №4: Физикалық факторлар әсерінен туындайтын кәсіптік аурулар. Вибрациялық ауру.

2) Мақсаты: Оқыту мақсаты діріл ауруы туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.


Тербеліс-діріл ауруының диагностикасы қиын, ол ауру табылып, диагноз қойылған жағдайда дәрігерлер көп жағдайда әкімшіліктерге дәлелдеуіне мәжбүр болады, сол себептен диагноз қойылмай әсіресе кәсіптік өндірістер жекешелінген заманда статистикалық тіркеуге алынбайтыны кездеседі.

Тербеліс-діріл ауруы техникалық үрдістердің өндіріске еніп, өрлеуінен дамыған ауыру. Тербеліс-діріл ауруы кәсіптік сырқаттардың ішінде бірінші орындардың бірін алады және де оның төмендеуі әліге дейін байқалмайды. Әртүрлі елдердің региондарында тербеліс-діріл ауруы (ТА) тұрғындардың арасында 21-26%-да кездеседі. Бұл ауру әсіресе техникасы жақсы дамыған елдерде көп тараған, Жапонияда, Германияда, Англияда, Швецияда. Бұл елдерде таулыкен өнеркәсіптері жақсы дамыған, әсіресе пневмовиброқұралымен бөлшектерді өңдегенде, шойын балғамен жұмыс істегендерде жиі кездесетіні мәлім. Бүкіл дүниежүзілік денсаулық сақтау үйымында (БДҰ) ТА бойынша комитет құрылған, оның төрағасы болып Мәскеу медицина университетінің профессоры, гигиена және кәсіптік аурулары институтының директоры Н.Ф. Измеров тағайындалған, құрамына Санкт-Петербург СГМУ кәсіптік аурулар кафедрасының меңгерушісі, профессор Артамонова В.Г. кіреді. Бұл комитеттің құрылуы осы сырқаттың кең таралғандығын дәлелдейді. Көбіне ауру 20-26 жас аралығында байқалады. Осының бәрі бұл аурудың мәселесі бар екенін көрсетеді.

Бірінші рет 1911 жылы Лорига (Англия) шойын балғамен жұмыс істегендердің арасында саусақтардың ағарғандығы жайында жазды. 1917 жылы Алиса Гамильтон оны "өлген сау-сақтардың неврозы" деп атады. М.Е. Маршак (1924 ж.) әртүрлі бөлшектерді шегелеумен айналысқан жұмысшылардың саусақ-тарының ағарғандығын байқаған. Е.Ц. Андреева-Галанина (1952 ж. еңбек гигиенасы мен кәсіптік сырқаттар кафедрасының бірінші меңгерушісі) алғашында мынадай диагноздар қойды: "Ангионевроз. Псевдо-Рейно сырқаты" деп. Тербеліс-діріл сырқаты деген диагноз қойылғанда, тіпті тербелу мен діріл әсері көрсетілген жағдайда да дәрігерге қиын тиеді. Тек елімізде 1955 жылы "Тербеліс-діріл ауыруы" (вибрационная болезнь) - деген термин пайда болды, бірақ оны дүние жүзінде бірден қабылдай қойған жоқ. Бізден соң бұл атты Англияда қабылдады.

Бүгінгі күнге дейін тербеліс сырқаты бірінші проблемалық ауру болып табылады. Қазірде ауырудың диагностикасында қателіктер көп болуда, мысалы: кәсіптік әсері бар науқасты клиникаға жібергенде Рейно ауруы, сирингомиелия, жүйелі склеродермия аурулары қойылғандарға клинникалық анализ жүргізгенде, науқастарда ТА болғаны анықталады.

Этиологиясы. Тербеліс-діріл ауруы өндіріс үрдісіндегі дірілді жұмыстардың әсерінен пайда болатын ерекше кәсіптік ауру. Тербелістің негізгі сипаттары: бұл тербеліс жиілігі мен шайқалуы (амплитудасы) және де оның туындылары -жылдамдық пен шапшаңдылық. Тербеліс жиілігі герцпен өлшенеді (секундына бір тербеліс), ал амплитуда мм/сек өлшенеді. Тербеліс жиілігі 8-16 Гц болса, онда бұны төменгі жиіліктегі тербеліс дейді, ал 31-63 Гц орташа және 125-1000 Гц үлкен жиіліктегі тербелістеріне жатқызады. Тербеліс-діріл ауруын негізінен тудыратын 16-250 Гц жиіліктері. Тербеліс жылдамдығын қабылдау табалдырығы 10-4 м/с, ал ауру сезімінің табалдырығы 1 м/с-на тең. Ілеспелі өндірістік факторлар: шу, тоңу, статикалық-динамикалық ауыртпалықтар, шарасыз жұмыстар, жалпы иммундық реактивтіліктің төмендеуі патологияның тез дамуына және сырқаттың клиникалық көрінісінің өзгеруіне әсер етеді. Жұмысшының тербеліспен қатысуына қарай:

1) жергілікті;

2) жалпы;

3) үйлестірілген тербелістерді ажыратады.

Жергілікті тербеліс діріл ауруы көбіне соқпалы немесе айналмалы механикаландырылған аспаптармен жұмыс істейтіндердің көбіне қолы арқылы беріледі. Ал жұмыс орнының шайқалуы жалпы тербелісті тудырады. Үйлестірілген тербеліс деген жалпы және жергілікті тербелістер қосылғанда болады. Тербеліс-діріл сырқаты көбінесе көлікте, металл өңдеу, машина жасау,

таукендерін қопару құрылыс жұмысында жеңіл өнеркәсіптерінде, ауыл шаруашылығында және т.б. жерлерде жұмыс істейтін жұмысшыларда кездеседі. Көптеген машиналардың жұмысы тербеліспен бірге жүреді. Тербеліске келесі мамандықтар ұшырайды: металл құю, металл қысқартушылар, шегелеушілер, бұрғылаушылар, тас кесушілер, жонушылар, өңдеп тегістеушілер, жылтыратушылар, ұштаушылар, зімпарашылар, слесарь құрастырушылар, орман құлатушылар, бетон құюшылар, дәрі жасаушылар, бульдозерді жүргізушілер, тракторшылар, ұшқыштар, теңізшілер т.б.

Қарап отырсаңыздар біздің Қазақстанда бұл ауру жиі кездесуі мүмкін (әлі зерттелмеген). Ол мына өндіріс дамыған қалаларда: Павлодар, Екібастүз, Шымкентте, Өскеменде, Қарағанды, Тараз, Орал, Жаңатас, Жезқазған, т.б. қалаларда жұмыс істеген жұмысшыларда кездеседі. Ал Алматыда мақта-мата комбинатында, ауыр машина жасау зауыты, жиһаз жасау фабрикасы және т.б. өндірістерді айтуға болады.

Патогенезі. Тербеліс ауыруының патогенезі өзінің дамуымен, полиморфологиялық түрлерімен ерекшеленеді. Ауру нерв, жүрек қан тамырлар жүйесінің, тірек қимыл аппараттарының ішкі органдардың қызметтерінің рефлекторлық бұзылыстарымен өтеді. Оның пайда болуына негізінен нейрогуморалдық, нейрогормоналдық, рефлекторлық және реттеу механизмдерінің бұзылыстары жатады.

Тербеліс ағзалардың барлық тінімен қабылданады, негізінен басты нерв және сүйек тіндерімен, кейінгі жақсы өткізгіш және резонатор, вибрация тері қабатында, қолдың, табанның, бұлшықеттің тамырларында орыналасқан тербеліс сезімталдығымен, яғни Фатер-Пачини денешіктерімен қабылданып, тиісті орталық-тарға жеткізіледі. Тербеліс ұзақ уақыт шеткі рецепторларға әсер етсе, тербеліс сезімтал талшықтар арқылы жоғары орталықтарға тез тарайды. Афференттік импульстар рефлекторлық түрде жұлынның вегетативтік симпатикалық түйіндеріндегі тамыр орталығына одан ретикулярлық формация бағаналарына, ми қыртысына өтеді, аймақтық қанайналымы мен гомеостаз бұзылады. Қозу тербеліс орталықтарынан көршілес аймақтарға беріліп, шеткі қанайналымын, ауру сезімін, температуралық және тербеліс сезімдерінің бұзылуына әкеледі.

В.Г. Артамонова оның әріптестері (1990), Э.А. Дрогичина, Н.Б. Метлина (1971), Т. Какаду т.б. зерттелері бойынша орталық нерв жүйесі реттелу қызметінің бұзылуынан тамырлар тонусының, әсіресе шеткі айналымында айқын ангиоспазм немесе атония бұзылыстарына әкеледі. Сонымен қатар катехоламиндердің алмасу үрдістері бұзылады, катехоламиндердің басында көбеюі, кейін азаюы, организмнің бейімделу қабілетінің әлсіреуі байқалады. Бұл да одан сайын микроциркуляцияның капиллярлық алмасу үрдісін жоғарылатып, бұлар оттегінің жетуін және жиналуын, тотығу-тотықсыздану үрдістерін бұзады, тамырлардың өткізгіштігі өте жоғарылайды. Осыдан тербеліс сезімталдығы айқын өзгеріп, тамырдың тарылуы айқындала түседі. Кейіннен дистрофиялық ангиотрофикалық (қантамырлар неврозынан, қантамырлардың қоректену алмауы) патологиялық үрдіс пайда болады. Ангиотрофикалық бұзылыстар негізінен нерв, жүрек-қантамыр, тірек-қимыл аппаратарында, көбінесе бұлшықеттерде, сүйектерде, иық буындарында байқалады. Қазір тербелістің әсерінен вегетативтік-тамырлық реттедің рефлекторлық бұзылуы да дәлелденген. Осыдан ауру сезімі, тоңу, сүйектердің, бұлшықеттердің ангиотрофикалық, астеновегетативтік бұзылыстар дамиды. Тербелістің гипертония ауруының тез дамуына әсер беретіні де белгілі.

Тербеліс-діріл ауруының жіктелуі.

Керіну дәрежесіне қарай бірінші жіктелуін А.А. Дрогичина мен Н.Б. Метлина 1959 ж. үсынды. Бұнда аурудың 3 дәрежесін ажыратады:

• Бастапқы, айқын емес I кезеңі - жеңіл дәреже;

• Орташа дамыған II кезеңі - орташа дәреже;

• Айқын дамыған III кезеңі - ауыр дәреже.

1963 жылы Е.Ц. Андреева-Галанина мш В.Г. Артамонова аурудың жіктелуін ұсынды, онда тербеліс ауруы 3 түрге бөлінген.

1. Жергілікті тербеліс әсерінен болған;

2. Жалпы тербеліс пен сілкінудің әсерінен болған;

3. Үйлестірілген тербеліс әсерінен болған;

1967 ж. Э.А. Дрогичина мен Н.Б. Метлина көбінесе кездесетін 7 клиникалық синдромдардан құрастырған (ангиодистониялық, ангиоспастикалық, вегетативтік-полиневритикалық, невротикалық синдром, вегетомиофасциттік, диэнцефалдық және вестибулярлық) жіктелуді ұсынды. 1971 және 1997 жылдар жіктелуі бойынша Санкт-Петербург қаласындағы санитарлық-гигиеналық институтының кәсіптік аурулар кафедрасы ұсынған ТА-мен ауыратын науқастардың құрылымы көрсетілген.

Жалпы тербеліс-дірілден болган ТА-ң жіктелуі (М.Б.Метлина, В.Г.Артамонова т.б., 1989 ж.)І-дәрежелі(алғашқы көріністер):

1. Ангиодистониялық синдром (церебральді нгмесе шеткі);

2. Вегетативті-вестибулярлық синдром;

3. Сенсорлық (вегетативті-сенсорлық) аяқ-қолдың полижвро патиялық синромы.

ІІ-дәрежелі (орташа ауырлық көріністер):

1. Церебралдық-шеткі ангиодистониялық синдром;

2. Сеясорлық полиневропатиялық синдром:

а) полирадикулярлық бұзылыстармеи;

б) екіншілік бел-сегізкөз түбірлік синдроммен (бел-сегізкөз остеохондрозының нәтижесінде);

в) нерв жүйесінің функционалдық бүзьшыстарымеи (нгвра-стеяия синдромы);

ІІІ-дәрежелі (ауыр көріністер):

1. Сенсорлық-моторлық полиневропатиялық синдром;

2. Дисциркуляторлық энцефалопатиялар шеткі полиневропатиямен қосарланған синдром (энцефалополиневропатиялық синдром).

Клиникасы. Аурудың клиникасы әртүрлі және көптеген ағзалар мен жүйелердің зақымдануымен, оның ішінде көбінесе шеткі қанайналымы, нерв жүйесі, тірек-қозғалыс аппаратының өзгеруімен көрінеді.

I. Жергілікті тербеліс әсерінеи пайда болған ТА механикаландырылған қол аспаптарымея жұмыс істейтін жұмысшыларда кездеседі, ауру бірте-бірте дамиды, негізгі жұмысшыларда жұмыс өтілі көп адамдарда дамиды. Көбінесе тербеліс құрал сайманымен жұмыс жасау стажы 3 жылдан 6 жылға дейін. Жұмыс өтілінен басқа ауысым (смена) кезіндегі түйісу уақыты қолданылған күшке, қуатқа, желдетуге және шуылға байланысты.

ТА-ның бастапқы көрінісі (І-кезең) шеткері ангиодистониялық синдром немесе қолдардың сенсорлық полиневропатиясы. Бұнда науқастардың негізгі шағымдары: қол саусақтарының сәл ағару "ұстамасы", ол қолды суық сумен жуғанда және жалпы тоңғанда пайда болады, қолдың сыздап, сырқырап ауыруы, қолдың ұюы және жыбырлау сияқты сезімнің пайда болуы, саусақтардың тоңуы және терлеуі. Қарағанда саусақтың сәл ағарғанын байқауға болады. Салқын судан кейін саусақ ұшының мұздауына және бастың ауыратынына шағымданады. Сырқаттың орташа (II - кезең) дамыған кезеңінде айтылған симптомдар үдеп, оған қолдың тырысуы мен әлсіздігі, бастың жайылмалы ауыруы, жүрек соғуының жиілеуі қосылады. Тексеріп қарағанда саусақтарының көгеріп жансыздануы және шамадан тыс тершеңдік, тері қабатының температурасының төмендеуі және саусақтарының сезімталдығының бұзылуы анықталады. Тырнақ орналасқан жерлерге капилляроскопия жасағанда олардың спастикоатониялық немесе атониялық қалыпта болуы көрінеді. Термография жасағанда-10%-ке дейінгі гипотермия немесе саусақтар мея қолдардың кейбір бөліктерінде ауытқуларын байқауға болады. Саусақтың реографиясы артериолдардың физиологиялық жағдайдағы күш қуатының өсуін және оларда қан толымының азаюын байқауға болады. Алдында ангиодистониялық, кейін ангиоспастикалық синдром ретінде көрінеді ("өлген саусақтар" симптомы дамиды), онан әрі ангиоспастикалық синдром жоғарылап, ауыру, тербеліс сезімталдығының бұзылуы (гиперестезиялар) немесе кейін төмендеуі (гипестезиялар) өседі (паллестезиометрия әдіспен табылады), ісік пайда болады, ал кейбір науқастарда трофикалық бұзылыстар: шамадан тыс қабыршықтану, тері немесе шырышты қабықтың қалыңдап қатаюы (пахидермия) пайда болады. Тері асты жұмсақ тіндерде де өзгеріс болуы мүмкін, айтқандай жасушалардың ісінуі, бұлшықетінің тартылып ауыруы қысқа немесе ұзын "қолғап" ретінде полиневритикалық синдромы байқалады. Одан басқа да сүйектердің зақымдануы мүмкін - саусақ сүйектерінің қоректенуі нашарлайды, сүйек тіндерінің остеопороздануы, остеолизі, сүйектердің қатаюы (остеосклероз) немесе эностоз, периостоз пайда болады. Басқа буындарда омыртқалардың остеохондрозы тез дамиды. Көбінесе қолдың айқын ауыруы байқалады, вегетативтік-трофикалық, астеноневротикалық, тінде барлық зат алмасу үрдістері бұзылады: белоктық, витаминдік, электролиттік. Олар көптеген ағзалардың зақымдануына септігін тигізеді. ТА анық көрсетілген кезеңі - III дәреже қазіргі уақытта өте сирек кездеседі. Бұнда клиникалық сенсорлық-моторлық полиневропатиялық синдромдар едәуір түрінде байқалады.

Жалпы тербелістің себебінен пайда болған ТА алғашқыда (І-кезен) ангио-дистониялық синдромдар (церебральді немесе шеткі) ретінде өтеді. Ол аяқта аурудың пайда болуымея, сезімтал-дығының төмендеуімен, балтыр бұлшықеті мен табандардың тартылуымен, көгеруімен, гипотермиясымен ерекшеленеді. Кейін аяқ-қолдың, көбіне аяқтардың сенсорлық полиневропатия синдромы айқын болып, аяқтардың жансызданып қалуы, күйгендей сезінуі, салқындап ауыруы, аяқта әлсіздік болуы, бас ауыруы, айналуы болады. Сырқаттың екінші дәрежелі көрінісінде сеясорлық це-ребралдық-шеткі полиневропатиялық синдромдар полирадикулярлық бұзылыстар мен белсегізкөздік қосарланған синдроммен айқын көрінеді. Үрдіс одан әрі қарай көп ағзаларға таралады. Остеохондроз синдромы нерв жүйелерінің әлсіздік синдромы вегетативтік-вестибулярлық бұзылыстар байқалады. Осымея бірге III дәрежесінде дисциркуляторлық энцефалополиневропатия синдромдары қосылады. ІІI-дәрежелі жалпы тербелістің әсерінен пайда болған ТА қазіргі кезде кездеспейді. Қосарланған ТА-ның клиникасы жергілікті және жалпы тербеліс-діріл әсерінен тұрады.

Диагностикасы. Тербеліс ауруларды анықтау ретінде толық анамнез жинау, еңбек жағдайындағы санитарлық-гигиеналық сипаттама жасау, сонымея бірге клиникалық-физиологиялық әдістерді қолдана отырып, науқасты мұқият зерттеу қажет. Терең зерттеулер нәтижесінде аурудың алғашқы көріністерін, яғни компеясацияланған түрлерін және организмнің қызмет ету қабылеттілігін анықтауға болады. Диагнозды дәлелдеу үшін қазіргі заманда клиникалық және параклиникалық әдістер арқылы науқасты кешендік түрде зерттеулер жүргізіледі. Науқасты емханалық жағдайда немесе ауруханалық жағдайда зерттеулер ұсынылған.

1.Тері термометриясы. Тері температурасын электротермометрмен зерттейді. Суықтық сынаманы жүргізу арқылы тексереді. Бұл сынақ арқылы тамырлардың бұзылуы, олардың дәрежесін анықтауға көмектеседі. Тері температурасын өлшеуді алақан сыртындағы бетінде жүргізіледі. Қауіпті жағдайда сау адамдарда қол саусақтарының терісіндегі температурасы 27-31°С болады, ал тербелмелі ауру кезінде (18-20°С) температура төмендейді. Диагностикалық қасиеттілік, бұл суықтық сынамадан соң температураның қалпына келуі. Алдымен саусақтар терісіндегі температурасын өлшеп алған соң, қолдарын суға (су t - 8-10°С) батырып, 5 минут үстайды. Осы кезде саусақтардың терісі мен түсі өзгеруін, ассиметриялық ағаруын ескеру керек. Егер саусақтар ақшыл түске өзгеретін болса, онда сынама оң болғаны. Сынамадан соң тері температурасын қайтадан өлшейді, сөйтіп өзінің бұрынғы температурасына келгенше өлшейді. Бұл сынама қол саусақтарының ағару ұстамасына әкеледі, және де компеясаторлық реакцияларды анықтауға көмектеседі. Сау адамдарда 20 минуттан соң бұрынғы бастапқы температурасына келеді, ал тербелмелі аурудың айқын дәрежесі кезінде бастапқы температураның келуі баяу түрде 60 минут жүреді. .

2. Капилляроскопия арқылы майда тамырлардың өзгерістерін анықтауға көмектеседі. Зерттеуге негізінде 2 қолдың IV саусақтарың қолданылады. Саусақтың түсіне мән беру керек. Қалыпты жағдайда тері түсі ақшыл қызғылт, капиллярлар ілмектері 1 мм - 8 капилляр болады. Әрбір ілмек иілген түрде (шпилька тәрізді) болады. Артериялдық бөліктері веиоздық бөліктерден қысқа, гомогенді болады. Капиллярлар жағдайы қалыпты сияқты спастикалық, спастико-атониялық немесе атониялық сипатқа тән.

3. Альгезиметрия. Ауру сезімталдылықты анықтауда ине тәрізді альгезиметрия қолданылады. Иненің кіру көлемін (мм бойынша) анықтау, кіргізу арқылы ауырғыштық сезімталдылығын анықтайды. Альгезиметрді вертикалдық түрде айналмалы түрде енгізеді, градирленген шкаланы қарап, ауру сезімталдылығын минималдық мөлшерін анықтау. Қалыпты жағдайда саусақтарды (алақан сыртында) иненің 0,5 мм кіруі кезінде ауру сезімі анықталады, ал тербеліс ауруы кезіндегі науқастарда ауру сезім-талдылығының табалдырығы шамалы жоғары болады.

4. Физикалық жұмысқа бұлшықеттің күші мен төзімділігі. Пружиналы динамометр және розеяблат динамометрі қолданылады. Тербеліс ауруы кезінде бұлшықетінің күші 15-20 кг (қалыпты жағдайда еркектер үшін 40-50 кг, ал әйелдер үшін 30-40 кг), яғни төмендеуі және төзімділігі 10-15 с (қалыпты кезінде 50-60 с), яғни төмеядегені байқалады.

5. Электромиография (электромиограф "Медикор" фирмасы -бұлшықеттің биоэлектрлік белсенділік потенциалы өлшенеді) бұлшықет талшықтарынан қозу, жиырылу, өту жылдамдығын анықтайды. Шынтақ, білек, кеуде бұлшықеттерінің алғашқы қозғалысын жазып немесе визуализатор арқылы жазып алып қарап, бұлшықеттің жиырылуын соңғы уақыттымен салыстырып, жауабын анықтайды. Тербеліс ауруында өзгерістерінің көрсеткіштері жоғары болады.

6. Венооклюзиялық өлшемдерін білуге реоплетизмоэнцефалография жүргізіледі. Венооклюзиялық деңгейін өлшеумен өтетін реоплетизмоэнцефалография бас ми қыртысындағы шеткі қан айналымның сипатын бағалау үшін және де қозғалғыш анализаторлар аймағындағы қан айналымды "бағалау үшін қолданады (ауруханалық жағдайда өткізіледі).

Салыстырмалы диагностикасы. Рейно ауруында тербеліс сезімталдығы бұзылмаған, санитарлық өндіріс-кәсіптік мінездеме теріс болады.

Сирингомиелия ауруы адамның жас кезінен байқалады, жұлынның әр жерінде сегментарлы ауыр зақымдану симптомдары ерте орын алады, кәсіптік әсер жоқ, сезімталдылықтың едәуір бұзылуы, оның толық ыдырауы, әртүрлі гипоальгезиялар, бұлшықеттің едәуір атрофиясы, артропатиялар болады.

Жүйелі склеродермия бүл аутоиммундық ауру, клиникалық СRЕSТ-синдромдық (кальцинаттар, Рейно синдромы, эзофагит, склеродактилия, телеангиэктазия) қабыну үрдістерімен, лабораторлық өзгерістермен ететін және кәсіптік анамнезі жоқ ауру.

Емі. Тербеліс ауруының түріне және дәрежесіне байланысты салыстырмалы түрде емдеуді қолданады. Емдеуді аурудың этиологиясына, патогенезіне, симптоматикасына байланысты жүргізеді.

1 Этиологиялық - сырқатты тудыратын себепті жоюға арналған. Ең алдымен организмге әсер ететін тербелістер және қолайсыз жағдайларды уақытша немесе толығымен тоқтату керек.

2. Патогенетикалық тамыр кеңейткіш және қоректендіруді жақсартатын дәрі-дәрмектер: никотинамид, никотин қышқылы, галидор, ангиотрофин, В1, В6, В12; С; Е витаминдері беріледі;

• ганглиоблокаттарлар мен холинолитиктерді үйлестіре қолдану (бензогексоний, аминазин, пахикарпин, дифацил);

• физиоемдеу тәсілдерін қолдану: 4 немесе 2 камералы ванналар нафталанмен (ангиоспастикалық жағдайда жақсы әсер етеді) жәнг новокаинмен электроферез жасау, балшықпен емдеу, бальноологиялық (родондық, күкіртік сутек, иодты-бромды ванналар), магнезиялық гальваникалық жаға, массаж, кейінгі едәуір спастикалық жағдайда жасамайды.

• Санаторлық-курорттық емге үлкен мән беріледі: Ялта, Белокуриха, Машура, Сары-Ағаш, Жаңа-Қорған, Алма-Арасан және т.б. ұсынылады.

З.Симптоматикалық ем.

МӘС сұрақтары. Алғашқы функционалдық жағдайда жұмысшыға қосымша еңбек ауру қағазы 2 айға беріледі, уақытша басқа жеңіл жұмысқа (тербеліссіз) көшіріледі, осымен бірге кешенді ем тағайындалады. Уақытша қосымша қағазымен науқас 100% айлығын сақтай отырып, еңбекке қабылетсіздігінің дәрежесі анықталады. Емдегеннен кейін халі жақсарсарған жағдайда, қайта жүмысына жіберіледі, егер де әсері болмаса мүгедектікке МӘСК арқылы шығарылады немесе басқа жұмысқа рационалды орналастырылады. Егер адам мүгедек деп табылса, оған еңбектік реабилитациялық шаралар жасалады. Профилакторий, санаторийге емделуге жіберіліп тұрады.

Профилактикасы. Әр түрлі өнеркәсіптік, жұмыс орындарында қолданылатын құралдардың тербеліс әсерлерін және қолайсыз жағдайларды азайту жұмыстары қолға алынуы қажет. Соңғы жылдары әр түрлі құрал-саймандардың жаңа түрлері көбейді. Өнеркәсіптің әртүрлі салаларындағы машиналар мен станоктардың конструкциялары жақсарды. Тербелмелі жұмыстарға шектеулі уақыты қойылды және жұмыс уақытында қысқа уақытты үзілістер (әрбір сағат сайын 10 минут) болатын болды. Өндірістік гимнастикалар жүргізіледі (20 минут 2-3 сағат сайын). Жұмыстан соң қолға арналған жылы ванналар (1 37-38°С) немесе жылулар қолданады. Медициналық профилактикалық қажетті шаралар ретінде алдын-ала және кезеңдік түрде медициналық тексерулер жүргізіледі. Жұмыс барысында медициналық шараларды ескеріп, оны сақтау қажет. Денсаулық Сақтау Министрлігінің нұсқауы бойынша жұмысқа қабылдауда адамның жұмыс істеуіне байланысты қарсы көрсеткіштерді ескеру қажет. Бұл қарсы көрсеткіштер орталық нерв жүйесінің органикалық аурулары, астеникалық жағдайлар, вегетативтік нерв жүйесінің және эндокриндік жүйенің аурулары, ангиоспазмдық-вегетативтік тамырлы дистониялар, Рейно ауруы, облитирирлеуші эндартериит, гипертониялық криздер немесе гипотониялық жағдайлар, коронарлық аурулар, жаралы аурулар, невриттер мен полиневриттер, миозиттер, құлақтың есту қабылетінің төмендеуі, іріңді және қүрғақ созылмалы отиттер, созылмалы іріңді эпитимпаниттер, вестибулопатиялар және т.б. Кезектік медициналық тексерулер 12 айда 1 рет жүргізіледі, нәтижесінде тербеліс ауруының алдын-алуына ұсыныстар мен нұсқаулар беріледі. Бұндай науқастарды ерекше тіркеуге алып, жиі тексеру мен профилактикалық емдері жүргізіліп тұрады.

4)Иллюстрациялы материал: қосымшада.

5)Ұсынылатын әдебиеттер:

6)Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):

1. Діріл ауруларының дамуына қандай факторлар әкеледі?

2. Діріл ауруларының жіктемелерін атаңыз.

3. Діріл ауруының диагностикасының функциональды әдістерін атаңыз.

4. Діріл кәсіби зияндылық факторы болып табылатын өндірістерді атаңыз?

1) Тақырыбы №5: Шу, электрмагнит сәулесі, лазер әсерінен туындайтын кәсіптік патология.

2) Мақсаты: Оқыту мақсаты шу, электормагнитті толқындар, лазерлік сәулелену әсеріне болатын кәсіби патологиялар туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.

3) Дәріс тезистері:Әртүрлі диапозонды электромагниттік толқындар өнеркәсіпте, ғылыми-техникада,

медицинада кең қолданыс тапты. Олар металлдарды, ағаштарды және т.б. материалдарды термиялық өңдеуде; телевиденияда, радио- және басқа да байланыстарда, диэлектриктерді қыздыру және

балқытуда қолданылады. Өте жоғары жиіліктегі электромагниттік толқындар радиолокацияда, радиометөорологияда, радиоастрономияда, радионавигацияда, космостық зерттеулерде, ядролық физикада және т.б. өндіріс салаларында қолданылады.

Радиотолқындық сәулелердің көзі болып шамдық генераторлар жатады, олар бір қалыпты ток энергиясын жоғары жиіліктегі ауыспалы ток энергиясына ауыстырады. Қазіргі кезде электрондық шамдарды өндіретін электровакумдық зауыттардың цехтарында жоғары жиіліктегі генераторлар көп мөлшерде орналас-тырылған. Жоғары жиіліктегі токтар металлдық бөлшектерден газды бөліп алу үшін де қолданылады, әрине барлық бұндай жағдайдағы жұмыс жері экранизацияланбайды. Радиотелевизиондық станциялардың жұмыс бөлімшелерінде жоғары жиіліктегі кеңістіктердің (алаңның) көзінің әсері жоғарлауына, өткізгіштік қорғаныс блоктардың сапасы жеткіліксіз немесе бөлуші сүзгілер мен сәулелеуші антенналық жүйелердің сапасы төмен болуы әкеледі. Физиотерапиялық бөлімшелерде медициналық аппараттармен жұмыс істегенде электромагниттік кеңістіктер пайда болып адамдарға әсер етеді.

Өте жоғары жиіліктегі (ӨЖЖ - СВЧ) кеңістіктер қатты биологиялық әсер көрсетеді. Әртүрлі зерттеулер бойынша сантиметрлік, миллиметрлік толқындар терімен жұтылып, оның рецепторларына әсер етіп, организмге рефлекторлы әсер ететіндігі айтылған. Дециметрлік толқындар 10-15 см терендікке еніп, ішкі ағзаларға тікелей әсер етуі мүмкін. Осындай қасиеттерді ультражоғары жиіліктегі диапозондар да көрсетеді.

Радиотолқындар, ол электромагниттік толқындардың радио-жиілігі, толқын ұзындығы бірнеше миллиметрден бірнеше километрге дейін болатын кең электр магниттік спектрдің бір бөлігі болып саналады. Олар электрлік зарядтардың толқуының нәтижесінде пайда болады. Толқын жиілігі неғұрлым жоғары болса, соғұрлым толқын ұзындығы қысқа болады.

Электромагниттік спектрдің тербелістері

Жоғары жиілі (ЖЖ) Ультра жоғары

жиіліктер (УЖЖ)

Өте жоғары жиліктер

(ӨЖЖ)

ұзын орта қысқа ультра-қысқа Деци –

метрлік

санти-

метрлік

милли-метрлік

Толқын ұзындығы

10-1 км 1 км-100 м

100-10 м 10-1 м 100-10

дм

10-1

см

10-1

мм

Тербеліс ұзындығы

30-300 кГц

0,3-3 мГц

3-30 Мгц

30-300

мГц

0,3-3

ГГц

3-30

ГГц

30-300

ГГц

Толқындардың қысқа, ультрақысқа, сонымен қатар, жоғары жиіліктерін ажыратады. Электромагниттік толқындар жарық толқындарының жылдамдығымен бірдей тарайды. Дыбыстық толқындар сияқты олар да, біркелкі бағытталған толқындардың тербеліс шеңберіне сай келетін толқындар шақырып, резонанстық қасиетке ие болады. Генераторлармея өндірілетін кеңістіктердің мөлшері ретінде, вольттың метрге (В/м) қатынасында өлшенетін электрлік алаңның күші, сонымен

бірге ампердің мет-рге (А/м) қатынасында өлшенетін магниттік алаңның күші алын-ған. Сантиметрлік толқындық сәулеленудің үдемелілік бірлік күшін өлшеу ретінде, 1 сек. ішінде дененің 1 см2 бетіне түсетін энергиялық толқындық мөлшері-ватта (Вт) өлшеу қабылданған.

Бөлмедегі электромагниттік кеңістіктердің кернеуі генератордың күшіне, экрандану дәрежесіне және бөлмедегі металлдық жабындылардың болуына байланысты. Оның тербелісі үлкен дәрежедегі диапозонда көрінеді (10-500 Вт/м2), бірақ оның күші көзінен алшақтаған сайын төмендейді.

Радиотолқындар әсерінің патогенезі. Жасанды көздерден алынатын радиотолқындардың биологиялық әсерін, тек XX ғасырдың 30-шы жылдарында ғана, яғни радиотехника белгілі бір даму сатысына жеткенде ғана зерттеле басталды. Радиотол-қындардың биологиялық әсерін бірінші рет (1900) тәжірибелік зерттеу арқылы отандық ғалым В.Я. Данилевский ашқан.

Қазіргі кезде адам ағзасына жұтылған электрэнергиясымен термиялық, сондай-ақ арнайы биологиялық әсер ететіні дәлелденген.

ЭМА-ң үдемелі биологиялық әсері оның күшінің жоғарылауына, әсер еткен уақыттың ұзақтығына, әсіресе, радиожиіліктің диапозонына және организмнің жеке жағдайларына байланысты. Үдемелі сәулелену биологиялық объектіге алдында жылу беріп, кейін қалағандай нәтиже бермей, мүшелер мен тіндердің едәуір қызуына, тіпті күюіне әкеледі. Өте жоғары жиіліктегі токтардың биологиялық әсері денелерде кумуляцияланып, осының нәтижесінен әсер негізінея нерв және жүрек-қантамыр, жыныс жүйелеріне тұрақты функционалдық, кейде органикалық (дист-рофиялық, некробиотикалық) бұзылыстар туғызады, мысалы, миокардтың, ұрықтың дистрофиясы, НЦД және т.б.

Клиникалық көрінісі. Радиотолқынның әсер етуі ұзақтығына және интенсивтілігіне байланысты. Организмнің зақымдануы жедел және созылмалы түрлеріне бөлінеді.

Жедел зақымдану тек аварияда немесе қауіпсіздік ережесін қатаң бұзғанда немесе жұмысшы күшті электромагниттік алаңда (ЭМА) қалып қойғанда байқалады. Температура 39-40°С көтеріліп ентігу, аяқ-қолдың сынып ауру сезімі, бұлшықет әлсіздігі, бас ауру, жүрек қағу немесе брадикардия, гипертензия пайда болады. Вегетативті-қантамырлық бұзылыстар, гипоталамдық криз, мұрыннан қайталамалы қан кету, лейкоцитоз жиі айқындалады.

Созылмалы зақымдануы клиникалық көрінісінде маңызды орын ОНЖ жәж жүрек-қантамыр жүйесінің функционалдық бұзылыстары алады. Нерв жүйесінің өзгерістері астениялық, нервтік және вегетативтік реакциялармеи сипатталады.

Көбіне науқастар жалпы әлсіздікке, тез қажуға, жұмыс қабылетінің төмедеуіне, ұйқысының бұзылуына, тітіркенгіштікке, терлегіштікке, басының ауруына шағымданады. Кейбір науқастарда жүрек аймағындағы ауру сезімі сол қолға, сол жауырынға беріледі, ентігу мазалайды. Кейде көз алдында қарауыту және бас айналу, есінің нашарлауы байқалады.

Нерв жүйесін объективті тексергенде көп науқастарда вазомоторлы тұрақсыз цианоз, гипергидроз, трақты қызыл дермо-графизм, қастың және жазылған алақан саусақтарының дірілдеуі, сіңірлік рефлекстердің жандануы байқалады. Бұның барлығы астено-вегетативтік синдромның түрі.

Өте жоғары жиілікті электромагниттік толқындардың әсері вегетативті нерв жүйесінің парасимпатикалық бөлігінің бұзылуымен сипатталады. Ол артериалық гипотензия және брадикардияға ықтималды. Оның жиілігі және дәрежесі сәулелену қарқындылығына байланысты. Осылармен бірге бір мезгілде вегетативті гипореактивтілік көріністер анықталуы мүмкін (дермографизмді тексергенде тері-қантамырлық реакцияның аз айқындылығы, вегетативті-тамырлық

ортостатикалық сынамалардың бұрмалануы). Өте жоғары жиіліктік генераторлармш жұмыс істей-тіндерде терморегуляциялық бұзылыстар және вегетативті-қан-тамырлық немесе диэнцефалдық патологиялар болуы мүмкін (субфибрилді температура, термоассиметрия, қанттық қисық сызықтың екі бүкірлігі немесе тегіс алуы). Щербак бойынша тер-морегуляциялық рефлекс көптеген науқастарда әлсіреген немесе бұрмаланған, ультракүлгін сәулелерге терінің сезімділігі төмендеген. Сирек жағдайда диэнцефалдық синдром байқалады.

Радиотолқын әсерінен жүрек-қантамыр жүйесінде функционалды бұзылыстар көрінеді. Объективті зерттеулерде жүректің сол жақ шекарасының солға ығысуы, тондардың бәсеңдеуі; жүрек ұшында систолалық шу, жиі брадикардия, артериалық гипотензия науқастарда байқалады.

Кейде артериалық қысым ауыспалы тұрақсыздықпен ерекшеленеді, көбіне АҚҚ-ң ассиметриясы байқалады. Жүрек-қантамырлық жүйеде нейроциркуляторлық дистония клиникасы жиі гипотониялық, сирек гипертониялық түрін береді. ӨЖЖ-ті генератормен жұмыс істеушілердің механокардиографиясында жүректің систолалық және минуттық көлемінің, шеткі артсриалардың қарсылығын табылуы мүмкін.

ЭКГ-қ тексеруде синустық брадикардия және аритмия, атриовентрикулярлық, жүрекше мен қарынша ішілік өткізгіштік бұзылыстары, Т-тісі амплитудасының және 5-Т интервалының төмендеуі табылады.

Эндокриндік алмасу бұзылыстары мен ОНЖ-ң функционалдық көріністер қабаттасады. Қалқанша безді радиобелсдаді иодты (ІЗ'І) қолданып тексергенде, оның белсенділігінің жоғарылағанын табуға болады, бірақ тиреотоксикоз клиникасына тән симптомдар табылмайды. Кетостероидтардың да мөлшері өзгеруі мүмкін. Патологияның үлкен дәрежесінде жыныс бездерінің жұмысы бұзылады. Әйелдерде дисменорея, еркектерде жыныстық қызметінің төмендеуі байқалады.

Асқазан-ішек жолдарының және бауырдың жұмыстары бұзылады. Протромбин мөлшері және белок-пигменттік синтезі төмендейді, билирубин сәл жоғарылайды. Радиотолқындар қан жүйесіне әсерін тигізеді, олардың өзгерістерінің тұрақсыздығы байқалады. Лейкоцитоз немесе жиі лейкопенияға, нейтроеншия мен салыстырмалық лимфоцитозға бейімділігін көрсетеді. Шеткі қанда эозинофилдер мен моноциттердің жоғарылауы және тромбоциттердің азаюы байқалады. Қызыл қанда аздаған ретикулоцитоз анықталады. Кейбір биохимиялық көрсеткіштердің де ауытқуы табылады: қан құрамындағы гистаминнің жоғарылауы мен глобулиндердің (глобулиндік фракциялардың) көбеюі оның нәтижесінде қан құрамындағы жалпы белоктың жоғарылауы және альбумин-глобулин коэффициштінің төмендеуі байқалады.

Бұл өзгерістердің барлығы қысқа толқындардың (ҚТ) және ультрақысқа толқындардың (УҚТ) әсерінен пайда болады. Холестерин мөлшерінің жоғарылауы мен хлоридтердің төмендеуі және минерал алмасуының бұзылыстары, әсіресе, калий-кальций коэффиецентінің өзгеруі, тіндерде қышқылдық тепе-теңдік үрдістердің бұзылыстары байқалады.

Аса қолайсыз жұмыс жағдайларында микротолқындар адамның көзіне зақымдағыш әсер көрсетіп, көз бұршағының қарауытуына, ал ӨЖЖ-гі катарактаға алып келеді. Өзгерістер уақыт өте келе үдеуі мүмкін. Катаракта биомикроскопия арқылы анықталады: ағарған нүктелер, дақтар ұсақ шаң немесе жіп тәрізді болып келеді. Олар көз бұршағының алдыңғы-артқы қабатында экваторға жақын жерінде табақша, дақ немесе шынжыр тәрізді орналасады. Катаракта өте жоғары сәуле күшінің бір рет әсерінен кейін де дамуы мүмкін немесе 1см2-ге микротолқындардың энергиясының жүздеген милливатт ұзақ және жүйелі әсерінен дамуы мүмкін. ӨЖЖ-ті алаңымен зақымданған кәсіптік ауруларды табуда мына 5 синдромдық жіктелу қолданылады (В.Г. Артамонова, 1996):

1. Вегетативтік синдром үрдістің бастапқы кезінде байқалады. Оған вегетативтік және жүрек-қантамыр жүйесінің бұзылыстарының ваготоникалық бағыты тән.

2. Астениялық синдром бұлда ӨЖЖ-ң бастапқы сатысында арнайы емес реакциялардың пайда болуымен көрінеді, бас ауруы, ұйқышылдық, тез шаршағыштық, вегетативтік жылжулармен байқалады.

3. Астеновегетативтік синдром көбінесе ІІ-ші сатысында байқалады. Айқын астения белгілері мен вегетативтік кешендік симптом белгілері қосарласа жүреді.

4. Ангиодистониялық синдром үрдістің ІІ-Ш-ші сатыларында байқалады. Бұл қантамыр қызметінің едәуір бұзылыстарымен: кенет бас ауру ұстамалары және үдемелі қажумен, ұйқының бұзылуымен және эмоциялық терақсыздықпен көрінеді. Кейінгі көрініс: гипотензия мен брадикардия артериялық қан қысымының гипертензиясымен және тамырдың жылдам соғуымен кезектесіп алмасып тұрады. Жиі лейкопшия мен тромбоцитопения анықталады.

5. Диэнцефалдық синдром ӨЖЖ-гі едәуір әсерінен кейін кездеседі. Оған нейроциркуляторлық ұстамалы криздер қатты бас ауыру, қысқа мерзімді есінен тану және жүрек тұсының ауыруы тахикардиямен, тынышсыздық, қалтырау, тері түсі боз болу және қорқыныш сезімдермен жүретін белгілер тән.

Клиникалық көріністің ауырлығына байланысты науқастың жағдайын 3 (I, II, III дәрежелі) кезеңге бөледі: алғашқы, орта дәрежелі және ауыр дәрежеге. Алғашқы кезең жеңіл астениялық немесе жеңіл дамыған вегетативтік синдроммен сипатталады. Орта дәрежеде астениялық синдром едәуір вегетативтік дисфункциямен көрінеді. Ауыр дәрежеде едәуір ангиодистониялық немесе диэнцефалдық бұзылыстар байқалады.

Нерв және жүрек-қантамыр жүйелерінің бұзылыстары барлық кезеңдерде гемопоэздің, алмасу үрдісінің, эндокриндік және басқа да ауытқуларымен қосарланады. ЭМА-ң организмге созылмалы әсерінде арнайы кешенді клиникалық сипаттама анықтала бер-мейді, клиникалық көрінісі жиі әртүрлі факторлардың әсерінен тұрады (инфекция, шаршау, ауа райы, қолайсыз әлуметтік факторлар). Сол себептен ауруды табу үшін жан-жақты жүргізген зерттеулерге, еңбек жағдайына және дозиметриялық өлшемдеріне негізделу керек.

Емі. Седативтік және ұйқы шақыратын препараттармен жалпы жағдайды тұрақтандырып нығайтатын ем тағайындайды. Гистаминге қарсы препараттар көрсетілген: супрастин, пипольфен, димедрол; глутамин қышқылы (0,25 г күніне 3 рет); кіші транквилизаторлар: триоксазин, тазепам, диазепам, реланиум; аскорбин қышқылы, кокарбоксилаза, АТФ, глюкоза; биогенді қуаттандырғыш дәрі-дәрмектер - жеяь-шеяь түнбасы, қытай лимоннигі, элеутерококк экстракты.

Астениялық және вегетативтік синдромдардың қосарлануы кезінде кальций глюконатын бұлшықетке енгізу және глюкоза мен аскорбин қышқылын венаға енгізуді кезек-кезек жүргізу керек. Егер астениялық синдром тұрақты болса және қантамырлық гипотензиямен қосарласып жүрсе, ондай жағдайда стрихнин (дуп-лекс, чилибуха тұнбасы), натрий арсенатын тағайындайды. Астеновегетативтік, шеткі қантамыр жүйесінің өзгеруінде, қантамырлық гипотензия кезінде В-тобының витаминдерін енгізеді. Артериялық қан қысымы жоғарланғанда гипотензивті препарат-тар беріледі: нейротропты заттар, спазмолитиктер мен Р-адре-ноблокаторлар, кальций антогонистері.

Жұмысқа қабылеттілігін сараптау, Радиотолқынның әсерінен пайда болған патологиялардың ерте кезінде, егер вегетативтік-қантамырлық ауытқулар айқын болмай, астенизация болса, жұмысшылардың жұмысқа қабылеттілігі сақталған. Бірақ санаторлық-профилакториялық жағдайында белсенді ем жүргізілуі тиіс. Амбулаторлық ем және жеке бас профилактикасын қадағалау жақсы нәтиже береді осыдан жұмысқа деген қабілеттілік бұзылмайды. Аурудың орташа немесе едәуір түрлерінде науқасты радиотолқындар әсер етпейтін басқа жұмысқа ауыстыру керек. Ондай жағдайда алдында науқасқа 2 ай көлемінде қосымша төленетін еңбек жарамсыздық қағазы беріледі, кешенді ем тағайындалады, оның нәтижесіне қарай емді тағы жалғастырама, немесе

жұмысқа жібереді ме, жағдайына қарай шешіледі. Емнің нәтижесінде барлық жағдайлар қалпына келгеннгн кейін ғана бұндай адамдар, алдыңғы жұмысын дәрігердің бақылауымен, әрі қарай жалғастыра беруіне болады.

Алғашқы және кезекті медициналық тексерулер денсаулық министрлігінің қаулысына сәйкес жүргізілу тиіс. Миллиметр, сантиметр және дециметр радиожиілікті ЭМА көзінде істеген жұмысшылар 12 айда 1 рет, ал ультражоғары, жоғары, төмен және ӨЖЖ-гінде - 24 айда 1 рет тексеруден өтеді. Тексеруде терапевт, невропатолог, көз дәрігері қатысады және шеткі қан зерттеліп, ЭКГ міндетті түрде жүргізіледі. Керек жағдайда қосымша зерттеулер және басқа дәрігер мамандардың кеңесі тағайындалады.

Осындай кешенді емдік-профилактикалық шараларды жүргізу аурудың дамымауына немесе төмендеуіне әкелетіні мәлім.




1. Шу, электормагнитті толқындар, лазерлік сәулелену әсеріне аурудың дамуына әкелетін кәсіптер мен өндірістерді атаңыз.

2. Кәсіби нашар естудің диагностикасына қандай әдістер қолданылады?

3. Радио толқындармен лазерлік сәуле

1) Тақырыбы №6: Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Ароматты көмірсутектермен: бензолдың амино және нитроқоспаларымен және олардың гомологтарымен уыттану.

2) Мақсаты: Оқыту мақсаты химиялық заттарды, иісті көмірсутегімен улану әсерінен болатын кәсіби патологиялар туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.

3) Дәріс тезистері:Ароматтың көмірсутектері: бензол, оның гомологтары және туындылары, сонымен ішінде

гологенді, нитро және аминқосылыстары өндірістің әртүрлі саласында кеңінен қолданылады.

Көбінесе олар синтетикалық талшық және каучук өндіруге, нисекцид, атылатын заттар дайындау үшін лак және краска ерітінділері түрінде қолданылады. Ароматты көмірсудың жүйе және мүшелерге токсикалық әсері химиялық құрылымына және бензол сақинасындағы топтар мен элементтерге де байланысты мынадай:

Бензол және оның гомологтары өздерінің токсикалық әсері бойынша улы заттарға жатуына болады. Процессті тежейтін қан түзу.

Бензолдың галоген туындылары- көздің шырышты қабатының және тыныс жолдарының бірден тітіркенуін тудырады.

Бензолдың амин және нитроқосылыстарының ішінде метоглобин түзілуіне, эритроцит гемолизіне. Бауыр зақымдануына, катаракт дамуына, ісік түзілуіне алып келетін заттар бар.

Мұнда клиникалық көрінісінде сүйек миының жағдайының дамуына негізделген, қан өзгерістері тән ароматты көмірсумен улану қарастырылады.

Өндірістік жағдайларда бензол және оның қосылыстарының адам организіміне өкпе және зақымданбаған тері арқылы бу түрінде енуі мүмкін. Бензолдың әсерінен жедел немесе созылмалы улану дамиды.

Созылмалы улану - ұзақ уақыт бензол буын жұтқанда және теріге жүйелі түрде түскенде дамиды.

Жедел улану-жабық кеңістікте жұмыс үстінде бензол буының көп концентрациясын қысқа уақыт ішінде жұтқанда дамиды.

Жедел уланғанда бензол қанда , мида , бауырда, бүйрек, үсті кезде анықталады.

Созылмалы улануда бензолдың көп бөлігі сүйек миында май тканінде анықталады. Бензолдың көп бөлігі сүйек миында және несеп арқылы сыртқа шығарылады.

Бензолдың басқа бөліктері фенол, дифенол түзілуіне тотығып немесе глюкурон қышқылы түрінде шығарылады.

Патогенез:

Политропты әсер ететін улы зат болғанымен, бензол көбінесе сүйек миының және ОЖЖ- ның зақымдануы тудырады. Қазіргі деректерге сүйенсек, бензолмен уланғанда қан түзілуі бұзылудың патогенезін, бензолдың сүйек миының бағаналы клеткаларына улы әсер етуімен байланыстырады.

Бензолдың әсерінен туындыған гематологиялық бұзылыстардың дамуында витаминдердің балансының бұзылуы байқалады.

В тобының витаминдердің төмендеуі, әсіресе сүйек миының қан түзу процессіне қатысатын В6 және В12- нің азаюы.

Бензолдың жүйке жүйесіне әсері толық анықталмаған. Бензол ОЖЖ – не етіп, нейродистрофиялық синдромокомплекстің дамуын тудырады деп қарастырылады. Жедел улануда ОЖЖ- нің зақымдану процессі ауыр өтеді.

Клиникалық көрініс:

Негізінен сүйек миы және ОЖЖ- нің зақымдануы айқын. Жедел және созылмалы бензолмен уланудың нерв жүйесінің және сүйек миының қан түзілуінің симптоматикасында айырмашылық бар.

Жедел улану.

Жеңіл дәрежесінде: Науқас эйфория жағдайында әлсіздік, бас айналу, құлақта шу, бас ауру. жүрек ойнау, құсу пайда болады. Барлық симптомдар тұрақсыз , бірнеше сағаттан кейін басқа органдарда өзгеріс тудырмай толық жоғалады.

Орташа ауырлық дәрежесінде. Жалпы әлсіздік, бас ауру күшейеді, мінезінде тұрақсыздық байқалады, тері түсі бозғылт, дене температурасы төмендеген, тыныс алуы жиі, жүрек қан тамыр жүйесінің жұмысының бұзылуы байқалады, пульс жиі, артериялық қысым төмен. Көз қарашықтарының кеңеюі, бұлшық еттердің тоникалық және клиникалық дірілі байқалады. Толық есін жоғалтуы, комалық жағдай болуы мүмкін. Жедел уланудың орташа ауырлық дәрежесімен ауырған науқастар бірнеше уақыттан кейін толық айығуы мүмкін. Кейде жүйесінің тұрақты функциональды бұзылысы түрінде астеновегетативті синдром сақталады.

Ауыр дәрежесі: Тыныс орталығының параличке ұшырауының тыныс тоқтауымен өтетін токсикалық кома дамуымен, ес жоғалтумен сипатталады. Бұндай жағдайларда өлімге алып келеді.

Бензолмен созылмалы улану.

Уланудың бұл формасына бірінші кезекте сек миының қан түзуі зақымдануы тән. Созылмалы улану баяу дамиды. Науқас білмеуі мүмкін, алғашқы белгілерін тексерудің нәтижесінде айқындайды.

Бастапқы кезеңде жалпы әлсіздік, шаршағыштық, бас ауру, бас айлану, ұйқысының бұзылуы, тітіргенгіштік мазалайды. Бірмезгілде эпигастр аймағында ауырсыну, диспепсиялық бұзылыс, тәбеттің жоғалуы, жүрек айну, қыжылдау, кейде құсу байқалады. Осы шағымдардың болуын- астенонервротикалық синдром деп қарастырады.

Сүйек миында гипопластикалық синдром дамығанда жалпы әлсіздік, қансырау, бас ауру, құлағында шу, сүйегінің сыздап ауырсынуы, әсіресе түтікті сүйектердің.

Науқастың сыртқы көрінісі ұзақ уақыт өзгеріссіз сақталады. Тромбоцитопения дамығанда геморрагиялық синдромы. Иегінен, мұрыннан, жатырдан қан кетеді, терісінде көгерген дақтар пайда болады, майда - ірі петехияльды қан құйылған бөртпелер байқалады. Жгут симпгомы оң.

Тромбоциттердің синдром көбінесе аурудың ауыр дәрежесінде байқалады. Бір мезгілде перифириялық қанда тромбоциттердің жас формаларының азаюы байқалады. Қансырауға алып келетін қосымша фактор болып С витаминнің балансының бұзылуы, қанның ұю жүйесінің активтілігін төмендеуі, тромбоциттердің сапасының толық болмауымен фибринолиздің күшеюі жатады. Бензол әсерінен дамыған анемия токсикалық формаға жатады эритроциттердің санының төмендеуімен ғана емес, макроциттердің пайда болуымен, гомоглобин деңгейінің төмендеуімен сипатталады.

Астеникалық синдром - Қыртысты қабаттың жұмысының жоғарлауымен сипатталады. Бұл кезде тез шаршағыштық бас ауру, бас айналу, ұйқысының бұзылуы, қол треморы, сүйектердің гипергидрозы, пульс және артериальды қысымының лабилды болуымен сипатталады.

Полиневриттік синдром: сезімтал және вегетативті талшықтардың зақымдануынан дамиды. Көбінесе жұмыс кезінде қолымен тікелей бензолдың қатнасы болған адамдарда анықталады. Бұл синдром ауырсыну және параэстезиямен, дене температурасын төмендеуімен, қолының беткейлік сезімталдығымен, қол саусақтарының сынуы және гипергидрозымен сипатталады

Токсикалық энцефалопатия синдромы - Электрапирамидалық гиперкинез нейроциркуляторлы бұзылыстар мен микроорганикалық симптоматикалық өтеді. Бұл жағдайда санасы психотипті, есте сақтауы төмен, тамырлық бұзылыстар айқын болады.

Бензолмен созылмалы улануда кейбір мүше және жүйелерде өзгеріс болады – бауырда, негізгі ас қорыту бездерінде, жүрек қан тамыр жүйесінде, әйелдердің жыныс жүйесінде.

Бауыр зақымдануы – қабырға астының жоғарғы бөлігінде ауырсынудың болуымен өтетін майлы дистрофияның дамуымен сипатталады. Бауыр көлемі шамалы ұлғайған, функциясы бұзылады, қан сары суында ірі дисперсті белок фракциялары көбейеді.

ұйқы безінің зақымдануы - улану дәрежесінде байланыссыз ұлғаяды.

Жүрек қан тамыр жүйесінің зақымдануы - тахикардия, артериялық қысымының төмендеуі. Ауыр жағдайда айқын анемия, жүрек гипертрофиясы байқалады, жүректің нүктелерінде систолалық шу пайда болады,

Бензолмен уланудың ауырлық дәрежесі.

Жеңіл дәрежесі: - тез шаршағыштық, әлсіздік, бас ауруы, тәбеттің төмендеуі, ұйқының бұзылуымен сипатталады. Перифериялық қанда тұрақсыз лейкопения

(лейкоцит - 4,0 * 109 г/л және төмен нейтрофильдер саны төмен шамалы ретикулоцитоз.)

Орташа дәрежесі:- Жүйке жүйесінің айқын бұзылысы кезінде иегінің қансырауы, менструация кезінің қысқаруы, тер

және шырышты қабаттардың бозаруы байқалады.Жгут және шипка симптомдары оң. Бауыр шамасы ұлғайғанда ауырсынады. Периферилық қанда лейкоцитопения

(лейкоцит саны 3,5-3,0 * 109 г/л және одан аз), ретикулоцитоз, шамалы макротарлы анемия, тромбоцитопенмя ( тромбоцит саны 120,0-100,09 г/л

және одан аз) СОЭ жоғары.

Айқын дәрежесі: - Жалпы әлсіздікпен, бас айналу, жиі ес

жоғалтумен, қан кетумен (тері асты, АЭТ, мұрын, жатыр сипатталады. Жгут және шипка симптомы оң.)

Бензолмен созылмалы уланудың атипті варианттары- эритопоэз немесе тромбопоэз көрінісінің басымдылығымен сипатталады. Тромбопоэз зақымданғанда - гематологиялық өзгерістердің басқа белгілерінсіз мегакариоциттердің зақымдануы байқалады. А типті варианттардың бұл түріне ұзақ уақыт байқалмаған бензолдық лейкоздар жатады.

Эритропоэз зақымданғанда- гипопластикалық анемия синдромы басым болады.

Тромбопоэз зақымданғанда жедел және созылмалы лейкоз дамиды.Созылмалы лейкоз- продромальды кезең ұзақ болады. Бензолмен созылмалы уланудың перифериялық қандағы өзгерістері байқалады, сүйек миының қан түзуінің гипоплазмасы болады. Клиникалық көрінісі бойынша жедел миеобласты лейкоз және эритромиелозға болады.

Созылмалы лейкоз клиникалық көрінісі бойынша көбінесе созылмалы миелолейкозға сирек жағдайда созылмалы лимфаликоз және эритромияға ұқсас келеді.

Бензолмен созылмалы уланудың өту ағымы аурудың ауырлық дәрежесіне байланысты, сүйек миының қан түзуі және жүйке жүйесінің зақымдануымен айқындалады. Науқастың бензол әсеріне жеке сезімталдығымен және асқынудың болуына байланысты.Болжам уланудың клиникасында сүйек миының жылдам прогрессирлеуші аплазиясы байқалса, қолайсыз болады.

4) Иллюстратициялы материал: қосымшада.



1. Иісті көмірсутегінің жағымсыз өндірістік факторлары болып табылатын кәсіптер мен өндірістерді атаңыз.

2. Бензолмен оның гомологтары ағзаға түсетін және шығатын жолдары мен метаболизмін айтыңыз.

3. Иісті көмірсутегі қандай мүшелермен жүйелерге әсер етеді?

4. Жіті интоксикацияның клиникасын айтыңыз.

5. Бензолмен оның гомологтарымен созылмалы уланғанда қандай емдік- алдын алу шаралары жүргізіледі?

1) Тақырыбы №7: Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Қорғасын және оның қоспаларымен уыттану.

2) Мақсаты: Оқыту мақсаты химиялық заттардың, қорғасын және оның қосылыстарымен улану әсерінен болатын кәсіби патологиялар туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.

3) Дәріс тезистері:Барлық уланудың ішінен бірінші орында тұрады. Қорғасын өзінің жұмсақтығымен

ерекшеленеді, ауада тотықпайды, жақсы сақталады. Қорғасын өзі қауіпті емес, рудасына РВs – қорғасынды, (блеск) құрамында бар.

Қорғасынмен улану өндіріс орындарында, қорғасын завоттарында, қорғасынды еріту кезінде, қорғасынды кабель өндірісінде, аккумуляторға арналған пластинкалар жасалғанда, иондалған сәулелерден қорғану үшін қолданады және барлық кемелер қабатпен қорғасынмен жабылған, сондайақ хрусталь дайындау үшін тағайындалады. Қорғасын to – 550. С – та буланады, краска ретінде қолданады (қорғасынды белила, сурик). ПДК – 0,01 мгм3.

Қорғасын заводында қорғасын аэрозолын орта жылдың концектрациясы 0,213 мкм, ал максимальді концентрациясы-0,266 мгм құрайды. Созылмалы улану организмге субтоксикалық дозада ұзақ уақыт түскенде дамиды, нәтижесінде мүшелер мен жүйелерде депо жиналады.

Қорғасын және оның неорганикалық қосылыстары политропты әсер ететін улардың» қатарына жатады. Қорғасын адам организміне бу күйінде тыныс алу жолдары арқылы асқазан ішек трактысымен түседі.

Өндіріс орындарында негізгі түсу көзі болып тыныс алу, ал асқазан ішек трактысы - қосымша.

Қорғасын - өкпедегі капилляр арқылы сіңіріледі, қанда циркуляциялана бастайды. Альбуминат түрінде альбуминмен байланысады, бұл 2 байланысу болады.

Сүйек тканіне жиналып, 3-к фосфат түзіледі, егер 2-к фосфатқа ауысса, онда ерігіштік процесі жүріп, ауруды өршуі басталады. Қорғасын сондай-ақ бауырда, көкбауырда, ұйқы безінде күштірек жиналады және қорғасыннан тез айырыла алады.

Шығу көзі болып негізгі шығу көзі, тоқ ішектен 2-3 қорғасын, ал қалған бөлігі бүйрек, тер бездері, сүт бездері, сілекей бездері арқылы шығады.

Шағымдары: созылмалы корғасынмен улану кезінде, науқастың аузына металл дәмі келіп тұрады, қыжылдау тұрақты емес стул, бас ауру, бас айналу, әлсіздік, көзінің алды қарауытады, түн ауасына қарай сүйектерінің қақсауы, жоғары тітіргендіргіштік, естің төмендеуіне, жұмысқа деген қабылетінің төмендеуіне шағымданады.

Қорғасынмен уланудағы типті симптомдар:

1. Қызыл иек жиегіндегі қорғасынды қойма.

2. Қорғасынды колорит немесе тері жамылғысының өзіндік түс беруі.

3. Қызыл қан жүйесінің өзгерісі.

а) ретикулоцитоз

б) базофильді түйіршікті эритроциттердің жоғарылауы.

4. Порфирунурия - порфин алмасуының бұзылуы.

5. Қорғасынның несеп арқылы шығуы.

6. Полиартралгия буын және сүйек жүйесінің қақсауына шағымданады.

Қорғасынды қайма - сұрқара, сұркөк түсті 1,5-2мм шамасында жоғары және төменгі қызыл иек жиегінде түзіледі.

Қорғасынды колориттері жамылғысының бозғылт тартуымен

сипатталады. Терінің бозғылт тартуы тері майда қан тамырларының спазм болуына байланысты. Анемия, бауыр функциясының бұзылысы қосылады және склера субэкстрикалың түрде болады.

Қызыл қан жүйесінің өзгерісі.

Перисрериялық қанда ретикулоциттердің жас түрі көбейеді. Түйіршікті базофиль бұл эритроциттердің патологиялың формасы. Бұлардың пайда болуы қорғасынның тітіркендіргіш, токсикалық әсер көрсеткенін айтады.

Порфирин алмасуының бұзылысы - қорғасынмен уланудың ең ерте және нақты белгісі болып табылады. Бізге белгілі порфирин циликалық қосылысқа қосылады, порфирин өз жағдайына байланысты қышқыл немесе сілтілі болып табылады. Порфирин синтезінің процессі фермент жүйесі арқылы іске асады.

Порфириннің қалдық өнімі болып, глицин, янтарь қышқылы КоА мен байланысады, сукцинил КоА - ның активті формасын түзеді, яғни глицинмен қосылысып және альфоаминоны β - кетеоадипин қышқылын түзеді. Ең соңында дельта - аминолевулин қышқылы ферментінің синтезі болып табылады, сондайақ кофермент В6 - ға, пиридоксальфосфатқа липо қышқылына және витамин В1синтезіне қатысады.

Одан ірі дегидратаза дельта-аминолевулин қышқылы ферментінің синдезін профобилиноген түзіледі. Содан кейін декарбоксилаза уропорфириноген ферментінің қатысуымен фибриноген түзіледі. Порфирин биосинтезінің қорытынды сатысы болып, декарбоксилаза копропорфириногеннің әсер етуінен, протопорфиринің темірімен байланысуынан гемнің түзілуі болады.

Қорғасын әсер етуіне байланысты порфирин алмасуының жағдайы өзгеріске ұшырап, «қорғасынды» анемия дамиды. Қорғасын дегидратазадельта аминолевулин қышқылының бөлігі гемнің биосинтезіне қатысатын фермент активтілігін төмендетеді және сульфидрильді тобын блокадалайды. Осының әсерінен несепте дельта - аминолевулин қышқылымен копропорфирин деңгейі жоғарылайды және гем. синтезінде іске аспаған протопорфирин және темір құрамындағы эритроциттерде жиналады. Утилизация бұзылысы соңында, қан сары суында деңгейінің жоғарылауына және сидероциттердің пайда болуынан (құрамындағы эритроциттер кем.) келеді.Гипохромды гиперсидермиялық сидеробласты анемия дамиды.

Несептегі қорғасын: қалыпты жағдайда қорғасын 0,03-0,05 мг/литр. өте жиі қор ағзамен улану кезінде токсикалық анемия дамиды.

Гипохромия- науқаста 1,0 төмен болған жағдайда.

Қажетсіз темір анемиясы - аккристалды, ал қорғасынды интоксикацияда- седокристикалық немесе сидермиялық анемия деп аталады. Анемияның негізгі белгілері болып тері жамылғысының бозаруы, әлсіздік , көз алдының қарауытуы, емге тез беріледі. Науқасты қорғасынмен контактқа түсірмесе гемоглобин қалыптасады.

Профессиональді анамнезі.

профессиональді анамнезі жиналғанда қауіпті ортада неше уақыт жұмыс істегенін сұрау керек.

Клиникалың көрінісі: аурудың ауырлығына байланысты. Клиникалың көрінісінде қорғасынмен улану кезінде қан және нерв жүйесінің сондай-ақ асқазан - ішек трактысының және бауырдың зақымдану синдромдары кездеседі. Негізгі клиникалық көрінісі, қанның патологиялық өзгерісі мен нерв жүйесі функциясының зақымдануы болып табылады. Гемотологиялық белгісі болып ретикулоцитоз, перифериялық қанда түйіршікті базофилмен. эритроцит және анемия пайда болуы жатады. Гипохромды анемияның дамуы ауыр уланған жағдайда қан сары суындағы Ғе деңгейі қалыпты немесе жоғары болады Ерте уланған кезде порфирин бұзылысы болады. Қорғасын және оның қосылыстарының әсерінен Нж- ң зақымдануынан астеникалық синдром, полиневропатия және энцефалопатия дайды.

Астеникалық және астеновегетативті синдром, нерв жүйесінің жеңіл зақымдануында ОНЖ - нің ондағы вегетативті бөлімдерінің функциональді бұзылыстармен сипатталады. Көбіне аурудың бастапқы сатысында және қанда өзгерістер байқалады. Ауруда жедел. шаршағыштық, жалпы әлсіздік, тітіркендіргіштің жоғары болуы , бас ауруы, бас айналуы, жұмысқа деген қабілетігінің және есте сақтау қабілетінің төмендеу жатады.Кейде аяқ қолдарында ауырсыну болады. Иіс, дәм сезу тері және көру анализаторының қозуы болады. Инертті тамыр реакциясы байқалады (брадикардия, дермографизм), пиломаторлы рефлекс жоқ, қабақ, тіл, қол саусақтарының дірілі анық байқалады. Сібір рефлексі жоғарылайды.

Полиневропатия- функциональді бұзылыстармен бірге болады. Уланудың басқа белгілерімен және ОНЖ белгілерімен бірге қорғасынды полиневретикалық сезімтал, қозғалыс және аралас түрлері бар.

Сезімтал түрі - уланудың оның және жасырын түрінде кездеседі. науқас аяқ қолдарында әсіздік сезімі және ауырсынуға шағымданады. Жергілікті аяқ қолдардың бұлшық еттердің электрлі қозуы төмендейді. Кейде уақытта вегетативті тамыр бұзылыстары болады; аяқ қолдардың қозуы төмендейді және цианоздалады, табанмен саусақтарда терлегіштік жоғарылайды, перифериялық тамырларда пульсация әлсіреген икроножды бұлшық еттерде құрысулар пайда болады.

Қозғалыс түрі - паралич және парездермен бірге жүреді. Көбіне қол саусақтарының жазыш тобы зақымданады, бүккіш тобы сирек. Бұдан зақымдану симметриялы болады, ауырсыну сезімі және сезімталдылық бұзылысы байқалады. Ерте белгілері бүккіш саусақтарының күші әлсіреген, олардың қозуы төмендейді, салбыраған саусақ пайда болады. қолының саусақтарын жоғары көтергенде жартылай бүгіледі. Аурудың айқын сатысында иық белдеулері бұлшық еттері атрофияланады.

Аралас жайылған түрі қорғасынмен уланудың ауыр түрінде кездеседі. Көбіне аяқ қолдарында ауырсыну, тетропарез, рефлекстердің төмендеу, полиневритикалық типті сезімталдыңтың бұзылысы және церебральді бұзылыстар болады.

Энцефалопатия- ауыр синдромдарымен байқалады. ОНЖ - тұрақты органикалық бұзылыстарымен және прогрессиялаушы астинизациямен сипатталады. Клиникалық белгілері: бас - ми нервіні иннервациясының ассеметриясы, анизокорея, қолдарының треморы, бұлшық еттердің қалтырауы, гиперкинез, геликпарез атаксия, нистагм, диартрия, энцефалопатияның айқын түрінде ас қорыту жүйесінің бұзылысы байқалады. Бұған

" қорғасынды кайма", асқазан ішек жолдарының секреторлы және моторлы функцичсының бұзылысы, "қорғасынды колика",өт шығару жолдарының дискенизиясы жатады.

«Қорғасынды кайма». Қызыл иек жиегінде сұр жалақшаның пайда болуы. Бұл қорғасындағы күкіртті қосылыстардың болуына тікелей арқылы күкірт сутегінің бөлінуі (көбінесе ауыз қуысында, кариесті тістерде) жатады.

Шағымдары: ауыздан металл дәмінің шығу сезімі, қыжыл, жүрек айну, тәбетінің нашарлау, іште толғақ тәрізді ауырсыну, түрақсыз стул, жиі іш қату, іш өтумен бірге, құрамында тұз қышқылымен пепсин жоғарылаған асқазан сөлінің спонтанды гиперсекрециясы байқалады.

R-лық тексеруде: аш қарынға анықтаған жағдайда асқазанда сұйықтықтың жиналуы, шырышты қабат қыртысы қалыңдаған, иілген, бұл көбіне гиперацидті жағдайда кездеседі.

Асқазан ішек жолдарының зақымдалынуының ауыр синдромы болып "қорғасынды колика" жатады. Ол латентті түрде өтуі анықталған. Қанда және нерв жүйесінде өзгерістер байқалады. Типтік түрінде: іште бірденнен толғақ тәрізді ауырсыну, әсіресе күн өрімі аймағында тілі жабындымен

жабылған, іш қабырғасы тартылған, ішті басқанда ауырсыну басылады. Пальпация жасағанда ішек петлиялары тығыздалған. R - көріністерінде ішектерге спатикоапатиялық көріністер байқалады. Кейде ұзақ контрактты массаны кідірген жолдарында ішек парезі болады. Қанда ретикулоциттер және базофильді түйіршікті эритроциттер жоғарылайды, дельта аминолевулин қышқылы экскрециясы жоғарылайды, копропорфирин жоғарылайды. 3әрде қызғылт түс береді. Тамырлы криз шақыруы мүмкін. Протеинурия, олигоурия дамиды. Дене температурсы жоғарылайды, әлсіз лейкоцитоз. Қорғасын коликасының жеңіл түрінде іште толғақ тәрізді ауырсыну, стул кідіру, АҚ жоғарылауы, қанда өзгерістер байқалады. 3әрде аминолевулин қышқылымен бірге копропорфирин жоғарылайды. Қорғасын коликасы бірден болады. Қорғасынмен уланғанда бауыр едәуір ұлғаяды және функциональді проба бұзылысы болады. Липид, фосфор, минерал, көмірсу алмасуы бұзылады. кейде менструалды циклдың өзгеруі, жүктіліктің патологиялық ағымы, уақытынан ерте босану, лактация кезінде жиырылу бұзылысы жатады және ерлерде потенциал төмендейді. Айқын клиникалық көрінісіне байланысты қорғасынмен уланудың бірнеше түрлерін ажыратуға болады.

•Бастапқы түрі- лабораториялық симптомдар.

Порфирин алмасуы және қан өзгерістерімен сипатталады: ретикулоцитоз және базофильді түйіршікті эритроциттер жоғарылайды, 15 мг аминолевулин қышқылы және 300 мкг-1,0

креатининде копропорфирин зәрден шығуы жоғарылайды. Нв және эритроциттерден қалыпты болуы уланудың клиникалық симптомдары болмайды.

•Жеңіл түрінде - лабораториялық белгілермен бірге нерв жүйесінің бұзылысы болады: астеникалық астеновегетативті синдром және бастапқы түрінде полиневропатия ( вегетативті сепситивті полиневрит) байқалады.

•Айқын түрінде - анемиялық синдром, қорғасынды колика, НВ-ң бұзылыстары, бауыр зақымдануының токсикалық белгілері болады. Бастапқы және жеңіл түрлерінің болжамы қолайлы. Қорғасын мен контактты тоқтатқанда, емді толық алғанда науқас қалыпқа келеді. Емнің ұзақтығы синдромының дәрежесіне байланысты. анемия, қорғасын коликасы ұзақ емді талап етеді.

Диагноз: Клиникалық көрінісіне, қандағы өзгерістерге, порфирин алмасуына, НВ және асқазан - ішек жолдарының ауруларына қарап диагноз қою қиындыққа түспейді.

Дифференциалды диагноз:

• Темір жетіспеушілік анемия

• Гемолитикалық анемия

• Талассемия

• өткір іш

• Порфирин және т.б

Темір жетіспеушілік анемия - Сары судағы темір деңгейі төмендейді, зәрде дельга- аминолевулин қышқылы және копропорфирин құрамы қалыпты, темірі бар препараттармен емдегенде эффект жақсы береді.

Гемолитикалық анемия- гипербилирубинемия, гемоглобинурия, спленомегалия тән қанда бос НВ деңгейі жоғары. 3әрде дельта амино-левулин және КП деңгейі қалыпты.

Талассемия гетерозигатты формасы - жанұялық ауру. Нысана тәрізді эритроцитіерде өтеді. 3әрде дельта - АЛК және КП деңгейі қалыпты.

Емі: Созылмалы қорғасын улануына клиникалық белгілеріне , онық сатысына . лабораториялық көрсеткіштеріне қарап ем қоланады. Негізгі емі қорғасынмен контактты тоқтату.

• Комплексон (аминполикарбон қышқылынан Са атомынан тұрады).

• Тетацин- Са және пентоцин тамыр ішіне енгізіледі 20 мл 10% ерітіндісін күніне 1 рет баяу 3 күн бойы, 4-5 күн үзіліс жасайды. «Қорғасын коликасының» айқын формасында 6 сағат интервал жасап алғашқы тәулікте 2 рет қолданады. Полиневрит, энцефалопатия кезінде ақырын қолдану керек. Себебі патологиялық процесті шақырады.

Жағымсыз әсері температура жоғарылайды, шаршағыштық. Қан көрсеткіштері қалыптасып, порфирин синтезі қалыптасады. Жағымсыз сері сирек, 5%-20 мл ерітіндісін тамыр ішіне баяу күнделікті 4-5 күн үзіліс жасау арқылы егіледі.

Қарсы көрсетпелер:

• бүйрек зақымдануы

• бүйрек функциясының бұзылысымен гипертониялық ауру

• жүрек тамырларының спазмы

• қызбалы жағдай

Д-пенициламин ( купренил, унитиол)- 150 мг капсулада шығады. Тамақтан соң қолданады. Тәуліктік дозасы уланудың түріне байланысты 450-900 мг дейін. Емнің ұзақтығы 2-4 апта.

Жағымсыз әсері: лейкопения, тромбоцитопения, анемия, агранулоцитоз, крапивница атралгия, миалгия, ас-қорыту жүйесінің бұзылысы.

Қарсы көрсеткіші - пеницилиннің жақпауы. комплексонмен емдеген кезде қанның морфологиялық құрамын және зәрді тексеріп тұру керек егер қорғасын анемиясы болса тетацин +В 6

В12 қосып береді. Ғе препараттармен береді қорғасын коликасында ауырсынуды басу үшін ішке жылу грелка қою қажет, атропин инъекциясын және новокаинды блокада жасайды, іш жүргізетін препараттарды беру қарсы көрсеткіш болып табылады

Астеникалық синдром - жалпы қуаттандырушы және

седативті терапия, глюкоза+ аскорбин қышқылы тамыр ішіне, витамин В1 В6 адаптогендер (элеутерококк, қытай лимонник және т.б.) аз дозада транквилизатор ( триоксазин, лидазепан), гидротерапия ( хвойные ванны) жасалады. Жүректі жақсарту үшін валерианка , транквализаторлар ( мепротан).

Полиневритикалық синдромда- 4 камералы ванна, массаж, кинезотерапия, В12 С13 курортты ем. Энцефалопатияда симптомдық ем. Натиосулъфат тамыр ішіне енгізеді. комплексон болмайды.

Жұмысқа жарамдылық экспертизасы. 1-2 ай больничный лист ашылады. Амбулаторлы ем ( Д- пенициламин). Руфтен - күндізгі транквилизатор. Релонизм - 2 таб. кешке.




1. Қорғасынның ағзаға түсетін жолдарын атаңыз.

2. Қорғасынмен уланудың дамуының негізгі патогенетикалық механизмдері.

3. Қорғасынмен уланудың негізгі клиникалық симптомдары мен синдромдарын атаңыз.

4. Созылмалы қорғасынмен улану кезіндегі негізгі емдеу әдістері мен сараптамалардың ерекшеліктері қандай?

1) Тақырыбы №8: Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Фосфор және оның қоспаларымен уыттану.

2) Мақсаты: Оқыту мақсаты химиялық заттардың, фосфор және оның қосылыстарымен улану әсерінен болатын кәсіби патологиялар туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.

3) Дәріс тезистері:Қазақстанда фосфор өндірісінің дамуы - халық шаруашылығына қажеттілігі өте үлкен.

Ауылшаруашылығы және көбінесе Қазақстанда фосфор тыңайтқышы дәнді егіндерінің өнімді болуына қосатын қосымша тыңайтқыш ретінде қолданылады. Қазіргі кезде Қазақстанда және Тараз қаласында үлкен СССР фосфор заводтары төмендегі өнімдері шығаруда: Сары фосфор, териналық фосфор қышқылы, екіншілік суперфосфат, монокальций - фосфат, димоний - фосфат, триполифосфат натри.

Қазіргі кезде қолданылатын технологиялық процесс, электротермиялық фосфорит және фосфор өндірілуі қоршаған ауаға фосфорлы сутегі ( фосферин) фосфорлы ошигидреет фторлы сутегі, угарлы газ, шаңның бөлінуімен байланысты. Процесс өндірістен көп мөлшерде жылу бөлінуімен жүреді.

Фосфорлы өндірістің негізгі зиянды факторлары таралу және реальді жұмысшылардың денсаулығына қауіпті дәрежесіне қарай сары фосф рдың буы ( ПДК = 0,03 мг( м3) және фосфорлы сутегі. ( фосфин , ПДК = 0,1мг/м3)б.табылады. Жұмыс зонасының ауасыңда бұл заттардың концентрациясының жоғарлауы шлак және ферра фосфордың қосылуында болуы мүмкін.

Сары фосфордың өндіріс конденция процесінде, фосфор қышқылының үш полифосфат натрии өндірісінің неитролизациясында фосфордың фосрицины өндірісінде барабанды қайта істеу кезінде болуы мүмкін ( В.А. Казловски, А.Г.Дардин) Фосфордың көп мөлшерде организмге енуі , сары фосфор және олардың қосындыларының өндіріс жағдайында, жұмыс орнының ауасында концентрацияда. көбінесе шамадан тыс, фосфорлы интоксикация дамуына қауіп төндіреді .

Фсфордың организмнен шығарылуы өкпе арқылы (шығаралған ауа арқылы) асқазан ішек тракты, зәр және тері арқылы. Фосфор буынның әсері төменгі окис пайда болуымен түсіндіріледі (Р 2О3 Р2О4) 3-4 фосфор окисі. Бұдан басқа асқазанның ылғалды кілегей қабатында фосфор қышқылына айналуы мүмкін, ол кезде фосфордың бір бөлігі элементарлы жағдайда қалуы мүмкін. Организмге түсіп фосфор ең бастысы окис және элементарль фосфор түрінде жоғары минералданған ұлпаларға дианерлейді, көбінесе сүйек бауырға.(Филов В.А. 1963ж.)

Фосфорлы интоксикация патогенезі толық зерттелмеген. Фосфор қосындыларының политроптылығы организмнің органдар мен жүйелеріне әсер етеді. Осыған байланысты фосфор зақымдану серінің механизмі күрделі көптеген және әртүрлі. Қазіргі кезде басты орнынды фосфордың басты ферменттік жүйелердің актив ілігінің бұзылуына, қышңылдану процесінің қалыпты ағуын қамтамасыз ететін және де энергетикалық ресурстың шығарылуын қамтамасыз ететін, пайда ететін осыларға мән беру керек ( Г.И.Белоскурская, В.П.Верболович, Х.С.Сабырбаева 1980; А.А.Лунашев, А.С.Некрасова 1980). Осының арқасында әр түрлі дезоранизациясы пайда болады, клеткалар, органдар және организм толығымен өмір сүруі бұзылады.

Фосфордың жалпы токсикалық әсері вицеролды органдардың және нерв жүйесінің 3-5 ж кейін фосфор массивті концентрациясында 8-12 ж кейін салыстырмалы төмен, жұмыс мекемелері үшін бірнеше ПДК - ны бірнеше жоғарлататын катологиялар мен көрінеді.

Созылмалы фос рорлы интоксикация

Бұл синдромда клиникалық белгілердің ерекшілігі. клиникалық белгілері организмнің жеке органдармен жүйелер жағынан спецификалық болып табылмайды. Бірақ белгі олардың жиынтығы интоксикацияны анықтау үшін толық болып табылады. Сонымен қатар удың әсіресе политропты сипатта көрсетеді. Бұл кезде организмнің жеке жүйелерінің клиникалық белгілері кейір ерекшіліктеріне интоксикацияға толық көңіл бөлу керек.

Организмге сары фосфордың әсерінің басты этапында және патологиялық процеске гостральды, нерв эндонрин жүйе кіреді. Басқа орган мишен бауыр болып табылады. Бұның патологиясы асқазандағы және нерв жүйесінің паралельді дамиды. Сонымен қатар жүрек қан тамыр жүйелері, тыныс алу, бүйрек, сүйек жүйелері жағынан өзгерістер қосыладьг.

Асқазан ішек трактісінің өзгерістері.

Гастрольді патология фосфордың әсер етуінің бастапқы этапында басталады. Жайылмалы гастрит дамиды, бұл кезде асқазанның жоғары дистальді кілегей бөлімдер зақымдалады. Экзогенді

және эндогенді зақымдану белгілері пайда болады. Асқазанның секреторлы және маторлы функциясы фазалы өзгеріс сипатын анықтайды гипертониялықтан. Гипотониканың жағдайға дейін, асқазанды эндоспиялық зерттегенде қабыну деструктивті өзгеріс қабатын анықтайды. Сақталған (жоғары) секрециялы науқастарда жайылмалы беткей сирегипертрофиялық анықталады. Бұл кезде кілегей қабатының биооксиді гастриттің атрофиясыз кездердің болуын көрсетеді. Төмен асқазан секрециясы бар науқастарда көбінесе атрофиялық гастрит сиреп кеткені анықталады. Эндоскопия және клоксия керілгені кілегей қабатының әр түрлі өзгерісінің болуын көрсете: Беткейлі гастрит: Гастрит атрофиясыз кездердің зақымдалуымен атрофиялы гастрит метотазиелин. Кейбір жағдайларда эндоскопия бірен - саран анықталады, эрозия жалпақ түрде, тағы да ниша тәрізді симптом комплекс болады, Көбінесе, жоғарыдағы көрсетілгендер асқазандағы өзгерістер ретген суреттеде байқалады. Фосфорлы гастрит клиникасы ауырсыну синдромы және оның ұзақтығымен бөлектенеді.

Бауырдың өзгеруі.

Гепатит созылмалы фосфорлы интоксикация смндромының негізгі, орталық звеносы, өзінің клиникалық белгілеріне және ағымына «фосфорлы» гепатит көбінесе созылмалы персистирующие гепатитке жақын, бірақ оның ағымы активті ( агрессивті формаға ие) ошхын гепатомегамия болады және соңғы постненротикалық бауыр церозымен аяқталады. Ауру ошхын обдоминоилды және диспепсиялық симптоматикамен жүреді. Бұл кезде маңызды орынды айқын ауыру синдромы токсиканың гепатиттің басқа оператушысына байланысты, бауыр размерінің үлкеюі, пальпацияда қатты ауырсынуы өт жолдарының дискинетикалық бұзылуы. Бауырды функциональді зерттеу нәтижесінде гепотоциттердің түсуі және бөліп шығару функциясы бұзылуы, белноның алмасу солға жылжыған: Бөлек жағдайларда байқалмайтын гипербилурибинимия. Сывороткалық ферменттердің активтігі жиі өзгереді .Скенографиялық зерттеуде бауырдың паренхимасының дифузды өзгеруі айқын.

Бауыр тірі кезіндегі биопсиесы дифузды белокты майлы лейкоциттердің дистрофиясын және кейде некротикалық өзгерістері анықтауға көмектеседі.Токсикалық "фосфорлы" гепатит екі клиникалық вариантта дамуы мүмкін.

1. Созылмалы фосфорлы интоксикациясының негізгі белгілері. Организмнің басқа органдармен жүйелерінің зақымдалуы симптомдарының болуы:

2. Жалғыз жеке нозологиялық форма ретінде фосфорлы этиологиялы кәсіби аурулар белгісіз функциональді және органикалық басқа жүйелермен органдар өзгерісі мен байланысты. Көбінесе клиникалық вариант кәсіби стажы бар адамдарда немесе бұрын фосформен жедел уланғандарда кездеседі.

Жүрек қан тамыр жүйесінің өзгерістері.

3-5 жылдан көп стажда істеген адамдарда жүрек қан тамыр жүйесінде нейроцеркулерлы дисигоня, лабельді пульс, қан қысымының тұрақсыздығы байқалады. кейіннен нейроциркульерлы дистания, гипертониялық , гипотониялық өзгерістер т.б.

Кординальді бұзылыстар жүрек аймағында ауырсынумен басталады, жүрек қатты соғуы болады. Объективті қарағанда жүрек топтары әлсіз естіледі, жүрек ұшында систоликалық шу естіледі, жүрек шекарасы сол жаққа жылжыған ЭКГ - да жүрек функциясының автоматизмі бұзылғанын білдіреді, ол - оксиметельно- қалыптастыру процесстің қайталануының бұзылуын білдіреді және нерв жүйесінің регуляциясы өзгереді. Жүректің (қарынша, жүрекшелердің) өткізгіштігі бұзылады және реполеризация фазасы өзгереді.

Эндокринді жүйеде болатын өзгерістер.

Эндокринді жүйедегі патологиялық өзгерістер организмге фосфордың бастапқы этапқа әсер етуінде дамиды. Гипофиз гормонының тет\стестеронның радиоиммунологилық зерттеуі және де анкета арқылы сексуальды функцияны зерттеу психиатрияның орталық институтынан шығарылған сексуальды функцияның тежелуін көрсетеді. Гормональды жылжумен қамтамасыз етілген. Зерттеулер СФИ бар науқастарда бүйрек үсті және қалқанша бездерінің функциональды қасиетін тежейді. Гипофиздің аденокортикотропты және триотропты жоғарлатуымен бірге жүреді. ( Т.Ф.Косенке, Л.Д.Черниковская, Т.Ю.Юсупова)

Жүйке жүйесінде болатын өзгерістер.

Фосфордың организмге бастапқы этапында әсер етуі патологиялық процеске нерв жүйесі зақымдалады, клиникалық түрде астеноневротикалық синдром және вегетативті тамырлы дисфункциямен байқалады.

Бұл кезде аурулардың негізгі шағымдары әр түрлі сипатталады. Бас ауруларға, бас айналуға айқын жалпы әліздікке жоғары тітіркендіргішке және шаршағыштыққа ұйқысының бұзылуына, аяқтарда дифузды ауырсынуға шағымдалады. Объективті тексергенде қызыл, ақ, ревмографизм жалпы гипер гидрос немесе сіңір рефлекстерінің тежелуі, гиперестезия анықталады. Орталық нерв жүйесінен шектелген зақымдану белгілері, науқастардың кейбір жағдайларда СФИ - дің айқын дәрежесі токсиканың энцефалопатия иортинасына ұқсайды.

Объективті органикалық симптоматика онизонориямен, кілегей қабаттардың рефикстердің тексеруімен, конверсияның жетіспеуімен, мұрын ерін қатпарларының жазықтығымен, анезеорефиексиямен кішкене кистагмен ромбирг позасының тұрақсыздығымен көрінеді.

Осылайша нерв жүйесінің созылмалы фосфорлы интоксикациясы науқастарда бар, Нерв жүйесінің зақымдалынуының клиникалық симптоматикасы функциональді бұзылыстарыменен және тек айқын фосфорлы интоксикация жағдайында органикалық белгілеген және кейбір жағдайда психоорганикалық компоненттің болуымен сипатталады.

Неврологиялық симптомдардың айқындық дәрежесіне байланысты. Алғашқы белгілер астеновегетативті синдром АВС, жеңіл степень, АВС — айқын токсикалық знцеполопатия.

Бүйректе болатын өзгерістер.

Бүйректі зерттеу суммарлы және нефрон бөлікшелерінің функциональді жағдайы ХФИ. Аурумен ауыратын адамдарда бүйректің концентрациялық және фильтрациялық функциясын және секреторлы - эксреторлы функциясы түтікше (канальцевый) аппараттың функциясының төмендеуіне алып келеді.

Тірек - қимыл аппаратында болатын өзгерістер.

Көбінесе науқастар аяқ - қолдың, жамбас сүйегінің, мойын және бел аймағында түнгі уақытта үнемі ұзақ ауырсынуға шағымданады, сонымен қол және аяқта бұлшық ет және буындарда әлсіздік жүргенде жайлап, өзіне сенімсіз қадам басады.

Рентгенологиялық көрсеткіш сүйектерде өзгерісті көрсете алмайды. Кейбір жағдайларда интоксикация садлесының айқындаған кезеңдерінде трубкалы сүйектерде остеослероз перистозы, эндостоз, сүйек ми каналының тарылуы қайтадан сынуға алып келуі мүмкін.

Тыныс алу жүйесінде болатын өзгерістер.

Сыртқы тыныс алу жолының патологиясы фосфордың жергілікті әсер етуіне және шырышқа қосылуынан нәтижесінен жалпы токсикалық характерді көруімізге болады.

Науқастар мұрынның қышуына, сулы немесе шырышты бөлінділер мұрыннан ағуына, мұрынмен тыныс алудың қиындауына , мұрын қуысында құрғақтық, мұрыннан қан кету, дауыстың дырылдауына шағымдалады. Объективті көргенде шыршты қабатта өзгерістер созылмалы которальді. Гипертрафиялы, субтрофикалы, атрофия мұрыннан, жұтыну жұтқыншақта көрінеді.

Созылмалы фосфор интоксикациясы. Диагностика және клиникалық көрінісі. Созылмалы фосформен улануды диагностикалағанда негізгі синдромдарға, органдардағы патогенетикалық фосформен ерте уланғанына қарай диагностикалаймыз. Бір орган немесе жүйенің зақымдалуы фосформен уланған деп диагноз қоюға болмайды.

Диагноз қою үшін учет және анализ критериялары, аурудың кәсіби генезін анықтайтын: Санитар - гигиеналис құжаттар сары фосфор концентрациясы жайлы жұмыс орындағы, фосформен контакта қанша уақыт жұмыс істегені жайлы, салыстырмалы және үзіліспен медициналық көмек қанша рет мұқтаж болған. Интоксикация синдромымен қанша рет ауырған , биосубстраттарда құрамында фосфорды көп мөлшер болуы , көбінше қанда.

Интоксикацияны ерте диагностикалау үшін нуклеоиттың тест - адениловые нуклеотиддердің суматы количествасын АТФ (аденозинтрифосфат қышқылы) және эритроциттердің процентік көрсеткіш анықтайды. Методиканың нұсқау "Использование показателей окислительно - энергетического понициала крови в ранней диагностике хронической фосфорной интоксикации" Алма - Ата 1980; авторлар —Г.И.Белоскурская, В.Б.Верболович, Х.С.Сабырбаса.

Медициналық бақылау кезінде клинико-функциональді және лабораториялық зерттеулер нәтижесінде қанша мөлшерде фосформен зақымданғаны байқалады.

Осындай диагностика стационарда диагностикалауға болады. Егер науқастың шағмдары қайталана берсе ондай науқастың шағымдары қайталана берсе ондай науқасты қатаң түрде диспансерлік учетқа алынады. Тарапатолог және цех. дәрігері қарамағында болады.

Созылмалы фосфорлы интоксикация.

Бұл организмнің жалпы ауыруы полисиндром және динамикалық клиникалық картинасымен характерленеді: Фосфордың организмге әсер етуі өскен сайын және патологиялық процесс арғарай дамыған сайын пайда бола бастайды. Клинико-функциональді өзгерісіне , даму сатысына, 3 стадия бөлінеді.

I стадия ( интоксикацияның жеңіл түрі) Бұл стадияда ішкі органдарда функцмясының бұзылуы байқалмайды. Көбінесе байқалатын клиникалық көрініс асқазанның шыршты қабатының зақымдалуы және кинетика. Сонымен бауыр, гепатит жеңіл түрі болады. Бұл стадияға характерлі вегетативті - нервті және жүрек қан тамыр, нироциркулярлы дистония, жеңіл түрдегі стено - вегетативті синдром, эндокринді жүйенің функциональді бұзылыстары. Сыртқы тыныс алу жолынан катаралды, гипертрофиялық субтрофиялық өзгерістер мұрын қуысында , жұтқыншақ, гортанда. Сонымен сүйектерде ауырсынуда бұлшық ет әлсіздігіне, потенцияның төмендеуіне шағымданады.

II стадия ( интоксикация орта дәрежеде). Патологиялық өзгерістерді субъективті және объективті

симптомдарды , органдарда болатын өзгерістерге қарап диагностикалаймыз. Гастриттің симптом комплексі айқын байқалады . Эндоскопиялық зерттеулерде көптеген эрозия байқалады. яғни секреция төмендеген дегенде атрофиялық гастрит пайда болуы мүмкін. Гепотобилиярлық система бойынша токсикалық гепатитті прогрессирленгенде клиникалық көрінісі активті формаға өтеді , гепатолиаға ауысады , айқын ауырсыну синдромы, өт жолдарында дискенезиялық қозғалыс болады .

Нерв системасында астеновегетативті синдромының айқын болуымен негізделеді. Токсикалық миокардиодистрофияда фонокардиограммаға қарағанда ЭКГ өзгергенімен дәлелденеді.

Жоғарғы тыныс алу жолдарында шырышты қабатта атрофияның өзгерістері болады. Сүйек , бүлшық еттегі ауырсынулар шыдатпайтын күйде болады. Рентгенологиялық тәсілмен сүйектерде өзгеріс байқалмайды. Жыныстық қабілеті төмендейді.

III стадия ( уландырудың ауыр түрі)

Орган және жүйелердің патологиясы орагнодистрофиялық өзгеріске алып келеді. Организмнің қажетті физиологиялық жүйесінің қайтымсыз ауыр күйге алып келеді. III стадияда науқастың жағдайы нашарлап, орган және жүйелердің функциясы нашарлап айқын байқалады. Тірек қимыл жүйесінде сүйектердің сынуы байқалады. Сонымен уланудың бұл ауыр түріне ауыр агрессивті токсикалық гепатит бауыр цирозына айналуы, нерв системасында токсикалық энцефолопостия, психоорганикалық синдромна айналады. Бұл стадияда барлық науқастарды жыныстық функциясының төмендеген деп толық санауға болады. Жүрек бұлшық еттері және т.б. Органдарда қауіпті өзгерістер туындайды.

III стадия науқасты толық мүгедікке алып келеді.

Созылмалы фосфор - интоксикацичсында НІІИ кәсіби аурулар бөлімінде фосфор зауытының мед.санчастінің клиникалық диагностикалық классификациясы бойынша екіге бөлінеді.

1. Созылмалы фосфор интоксикациясы жеңіл түрі (1-я стадия). Созылмалы токсикалы гепатит. Созылмалы гастрит секреторлы функциясының жоғарылауы өршу фазасында. Астеновегетативті сипдром жеңіл степень созылмалы шнертрофшенің рейно - фариниет. Импотенсияның алғашқы пайда болу кезеңі: Рекомендация: 2 айға жұмыстан босату. Амбулаторияда емделу. Санатория - профилактория, санаторлы - курортты жерлерде емделу. ВТЭК-жіберіледі. Фосфориен жұмыс істеуден босатады.

2. Созылмалы фосфориен интоксикация орта дәрежеде ( 2 стадия) созылмалы токсикалық гепатит активті түрі. Созылмалы гастрит секрет төмендеуімен өрлеу фазасында токсикалық миокардиодистрафия, астеновегетативті синдром олехит түрі. Созылмалы атрофиялы пинфонгинит импотенция.

Ұсыныстар: фосформен контакта болмау. ВТЭК жіберу. Стациоарда, амбулаторияда, санаторияда профилакторияда емделу. Диспансерлік бақылауда болады.

1. Бірінші стадияда функциялдық бұзылыстар пайда болып қайтадан ауырса, ондай науқастарды емделу үшін 2 айға жұмыстан босатуға рұқсат беру керек. Емделіп шаққаннан кейін қайтадан жұмысқа келу үшін санитарлы -гигиеналық және контакты азайту қажет. Егер емнен кейін жұмысқа шығып аурудың клиникалық белгілері қайталанса ВТЭК кәсіби ауруы бойынша фосфорин уланбайтын басқа жұмысқа ауыстырады.

2. Екінші, үшінші стадияда органдардың жұмысын істеуі өте төмендейді, клиникалық белгілер айқын байқалады. Бұндай кезде жұмыс істеуді контактта болуды жедел түрде тоқтату керек. Науқас ұзақ емделеді, ВТЭК арқылы басқа жұмысқа орналастырады.

Бұндай науқастар медицина - санитарлық бөліктің дәрігеріне диспансерлік учетта тұрады. II стадияда фосфорин улануда. Мүгедектікке беру үшін ВТЭК – кәсіби мүгедектікке анықтап жұмысқа жарамсыз деп табылады. III стадияда науқас толығымен жұмысқа қабілетін жоғалтқан.

4) Иллюстративты материал: қосымшада.



1. Фосфор және оның қосылыстарының жағымсыз өндірістік факторлары болып табылатын кәсіптер мен өндірістерді атаңыз.

2. Фосфордың ағзаға түсетін жолдарын айтыңыз.

3. Фосформен уланудың дамуының негізгі патогенетикалық механизмі қандай?

4. Фосформен уланудың негізгі клиникалық симптомдарымен синдромдарын айтыңыз.

5.Созылмалы фосформен улану кезіндегі негізгі емдеу әдістері мен сараптамалардың ерекшеліктерін сипаттаңыз.

1) Тақырыбы №9: Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Сынап және марганецпен уыттану.

2) Мақсаты: Оқыту мақсаты химиялық заттардың, сынап және марганецпен улану әсерінен болатын кәсіби патологиялар туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.

3) Дәріс тезистері Сынап - суық металл, 7 есе ауадан ауыр, 0°С температурада буланады, 38,9°С балқиды, электрикалық және жылулық, төзімділік қасиеті жоғары. Химиялық қасиеті бойынша, бұл металл тұрақты және қатты. Сынап көп металдармен тез бірігіп, қосылыстар - амальгамдар құрайды. Мұндай сынаптың мүмкіншілігін көптеген жоғары қасиетті металдарды кеннен немесе қосылыстардан бөліп алуда қолданады. Сынап, оның қосылыстары заттарды күмістеуде, алтындауда, айна жасауда, тіс пломбасын жасауда, медициналық приборларды жасауда (тонометр, термометр, Салли аппараты) және кварцты, сынапты шамдарды, рентген түтігін жасауда, қопару жұмысында, тарсылдақ

ойыншықтарды шығаруда (дандырық сынап - гремучая ртуть), сонымен қатар сынаптан органикалық пестицидтерді алуда және катализатор ретінде т.б. салаларда қолданылады. Кішкентай сынап бөлшектері, тамшылары еденнің, столдың, қабырғаның тесіктеріне кіріп ұзақ уақыт қалады, иісі жоқ болған соң оның әсері ұзақ уақыт сезілмей улану клиникасы көрінбегенше байқалмайды.

Өнеркәсіптерде металды сынап, оның қосылыстары кең қолданылады. Сынап қосылыстарынан сулема, сынап нитраты, каломель, дандырық сынап жиі қолданылады. Сынаптың ШРЕК - сы жұмыс істейтін ауада - 0,01 мг/м3. Уланулар жоғарыда айтылған өндірістерде сынапты өндіріп алуда, оларды қолдануда, заттарды жасағанда байқалады санитарлық нормативті берілген құжаттарды сақтамағанда да байқалады.

Патогенезі. Сынап - сульфгидрильді тиолды (SН) улар тобына жататын у. Сынап, оның қосылыстары негізінен тыныс алу жолы арқылы, жартылай асқазан-ішек және зақымдалмаған тері арқылы енеді. Көбіне өкпе арқылы енген сынап оның капиллярларынан өтіп қанда циркуляцияланып, SН-тобына бай белоктармен қосылып, сынап альбуминатын құрайды. Бұл сульфгидрильді белоктық қосылыстардың топтарын тежеп, белок алмасуын және ферменттік үрдістерді бұзады. Бұның бәрі едәуір орталық нерв жүйесінің қызметін бұзады. Қандағы сынап тамырдың интеро - рецепторларын және ішкі ағзаларды тітіркендіріп қоздырып, онда пайда болған импульстерді афферентті жолмен бастың ми қыртысына жеткізеді. Қыртыс жасушаларының жұмысы нашарлап оған бағынатын қыртыс астындағы әр салаға жауапты құрылымдардың жұмыстарында тежеу үрдістері дамып кейін біртіндеп жоғалады (растромаживается). Осыдан қыртыс астындағы орталықтар рефлекторлық бұзылыстарға душар болады. Әртүрлі анализаторлардың жұмысы: иіс, көру, дәм т.б. бұзылады. Осымен қатар, сынап неврозы, жүрек - қантамыр, асқазан - ішек жүйесінде алмасу үрдістері де бұзылады. Бұлар клиникалық көріністерді туғызып, арнайы сынап улану симптомдарын үдетеді, алғашқыда сынап эретизмін, дірілдеу, әртүрлі бұлшықеттердің қосылмалы байланысының функциялық бұзылу симптомдарын береді.

Сынап организмде өкпеде, мида, бүйректе, жүрек етінде, бауырда, сүйекте жиналады, сондықтан да осы ағзалардың зақымдалу симптомдары байқалады. Денеден сынап тыныс жолдары және бүйрек, бездер, ішек арқылы шығады. Сынапты зәрде тексеру диагностикалық жағынан маңызды, бірақ оның мөлшері сынаппен уланудың дәрежесін көрсетпейді, көп жағдайда сынаптық тасымалдаушылықты білдіретін белгі болады. Мысалы: зәрде 0,1-0,8 мг/л дейін көтерілгенде сынаппен жұмыс істеушілерде улану синдромы болмауы мүмкін, зәрде 0,02-0,06 мг/л-де табылуы тек тасымалдаушылыққа жатқызылады.

Сынаптың тағы бір қасиеті, ол гемато - энцефалық кедергіден өтіп, жұлын - ми сұйықтығына, нерв жасушаларына, тікелей ми қыртысына, таламус - гипоталамусқа әсер етеді. ОНЖ ерте зақымдалғандықтан қыртыс асты орталықтың қызметі бұзылады. Сынап вегетативті нерв жүйесіне әсер етіп, қол - аяқтың треморы, қалтырауы, естің төмендеуі байқалады және трофикалық бұзылыстар, шаштың түсуі, тырнақтың сынуы, тістен, мұрынның шырышты қабығынан қан кету т.б. аурудың клиникалық симптомдарын береді.

Жіктелуі.

Сынап әсерінен жедел және созылмалы уланулар кездеседі, ауырлығы бойынша 3 сатыда (кезеңде) өтеді. Осыған қарай клиникалық сипаттамасы көрінеді.

Клиникалық көрінісі. Жедел улану өте сирек кездеседі: қопару жұмысында, домнадағы пешті, зауыттағы қазанды тазартқанда, авариялық т.б. жағдайда.

Негізгі симптомдары ауыздың шырышты қабығының ішек - асқазан жолдарының, бүйрек қызметінің өзгеруі көріністері болып табылады. Жедел улануда клиникалық симптомдар тез дамиды. Кенеттен бас ауруы, бас айналу, құсу, жүрек айну, геморрагиялық синдром, стоматит, ауызда

металды дәм, сілекейдің көп бөлінуі, іштің ауруы, кейде қан аралас іштің өтуі, қолдың дірілдеуі, жаралы стоматит, гингивит, зәрдің азаюы - олигурия, анурияға дейін болады. Жедел уланудан кейін созылмалы бүйректің немесе бауырдың қабынуы, дистрофиясы және астения қалуы мүмкін. Қанда лейкоцитоз және ЭТЖ жоғарылайды, зәрде белок, эритроциттер, сынап анықталады. Созылмалы уланулар сынаппш аз мөлшерде және ұзақ уақыт қатынаста болған жұмысшыларда кездеседі. Клиникалық көрінісі біртіндеп дамиды, көпшілігі нерв жүйесінің зақымдалуымен жүреді.

І - ші кезең - бастапқы немесе сынаптың неврастения синдромы дамиды, бұл қысқа мерзімді өтпелі микромеркуриализм. Ауруларда бас ауруы, жылағыштық, есінің сәл төмендеуі, ұйқысының нашарлауы, әлсіздік, қорқыныш, жаман түс көру; вегетативтік дисфункциялар - қызыл дермографизм, гипергидроз, сілекейдің көп белінуі, ауызда метал дәмі, аяқ - қолдың аз мөлшерде қалтырауы, ашушаңдық және гингивит, стоматит, жұмыс істеу қабілетінің төмдадеуі байқалады.

II-ші кезең - орта дәрежелі өзгеріс кезеңінде астено - вегетативті синдром басымырақ болады, тұрақты және қатты бастың ауруы, ұйқысының болмауы, үдемелі әлсіздік, "сынап эретизмі": анық едәуір қорқыныш сезімі, жекешеленуі, сөйлемеуі, ашуланшақтық, жылағыштық, жүрек тұсының ауруы, жиі соғуы, беттің қызаруы, тершеңдік; диэнцефалдық синдром - бастың қатты ауруы, кұсу, лоқсудың болуы; аяқ - қолдың едәуір треморы, аяқ - қолдардың үлкен қозғалысы (размашистые движения), гастрит, колит синдромдары байқалады. Осылармен бірге стоматит, ге-моррагиялық синдром, сілекейдің көп бөлінуі т.б. көріністер болады. Қанда лейкопения, лимфоцитоз, моноцитоз, анемия анықталады. Зәрде сынап 0,02-09 мг/л жоғары, ЭКГ - да өзгерістер миокард дистрофиясына тән.

III-ші кезең едәуір дәрежелі өзгерістерді береді. Мұнда сынапты токсикалық энцефалопатиялық синдромдар дамиды: бастың қатты ылғи ауыруы, естің өте төмендеуі кейде жоғалуы, үлкен гиперкинез бен хорея тәрізді қозғалыстар, дизартрия, гипомимия, сөйлемеу, едәуір "сынап" эретизмі және аяқ - қол сүйектерінің полиневриті, буындарының сырқырап ауруы, айқын әлсіздік, тіпті жүре алмауы. Осымен бірге парадонтоз, жаралы стоматит, геморрагиялық синдром, созылмалы нефроз, іштің ауруы, т.б. байқалады. Қанда анемия, лейкопения, тромбоцитопения көрінеді. Зәрде - сынап 0,02 мг/л-ден жоғары болады.

Емі: комплексті және индивидуалды: антидоттық, залалсыздандыру шараларын жүргізіп, метаболизм үрдісін, иммунды жүйені жақсартуға бағытталған.

1. Унитиол 5% 5-10 мл б/е немесе к/т 1-ші күндері күніне 2 - 4 рет, кейін 6 - 7-ші күндері 1 рет тағайындалады.

2. Сукцимер 5% 6 мл (0,3 г флаконда, салар алдында ерітінді су қосылады). І - ші күні 4 рет, ал кейін 3 – 2 – 1 реттен 5 күндей беріледі.

3. Натрий тиосульфаты 30 % 5 – 10 мл к/т салынады.

4. Д - пеницилламин (купренил) 300 - 600 мг тәулігіне ұзақ уақыт беріледі.

5. Глюкоза 40% 20 - 30 мл к/т аскорбин қышқылымен 10 - 15 күн.

6. Транквилизаторлар: тозепам, нозепам, элениум т.б. осыған ұқсас 2 - 3 апта беріледі.

7. Витаминдер: В - тобы, Е, А, РР; глютамин қышқылы, винпоцетин, актовегин, фибс, алоэ т.б дәрі - дәремектер алдында айтылғандарға сай ұсынылады.

8. Физиотерапиялық, санаторлық - курорттық ем мен ЕДШ, психотерапиялық емі өршіген кезінде жүргізіледі.

Еңбекке жарамдылығын сараптау. Алғашқы сатысында жұмысшыны басқа жұмысқа көшіріп немесе ауыстырып ем тағайындалады, жақсарған соң бұрынғы жұмысына қайта жіберіледі. Ауыр жағдайда МӘСК - ға жіберіп, мүгедектік беру қарастырылады.

Профилактикасы. Өндірісте сынапты басқа уы жоқ заттармен алмастыру, бақылау жүргізу. ШРЕК-ны сақтауды бақылау. Кезекті медициналық тексеруді 1 рет 12 айда, сынапты қатыстырмау егер сынапты өндіру жұмысы болса, ал басқа жағдайда 24 айда 1 рет өткізеді.




1. Марганецпен сынап оның органикалық емес қосылыстарымен жағымсыз өндірістік факторлары болып табылатын өндірістерді және ағзаға түсу жолдарын атаңыз.

2. Марганецпен уланудың патогенезі қандай?

3. Созылмалы қорғасынмен улануда қандай ағзалармен жүйелер зақымданады?

4. Аурудың негізгі клиникалық синдромдарын айтыңыз.

5. Алдын-алудың ең тиімді әдістерін атаңыз.

1)Тақырыбы: №10 Химиялық заттектер әсерінен туындайтын кәсіби аурулары. Пестицидтермен уыттану.

2)Мақсаты: Оқыту мақсаты химиялық заттардың, пестицидтермен улану әсерінен болатын кәсіби патологиялар туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.


Негізінен пестицидтер ауыл шаруашьшығында кеңінен қолданылады. Өсімдіктерді қорғау, егін өнімділігін арттыру үшін әзірше кең таралған және бұл арзан химикаттар болып саналады. Сондықтан пестицидтерді өндіру кеңінен арттырылуда. Пестицидтерді қолдану - топырақ, су қоймаларын, жерді, ауаны ластандырады, тұрғындардың тығыз қатынаста болуына әкеледі. Пестицидтер биологиялық белсенді қосылыстар болғандықтан пайдасыз бен пайдалы жануарлар мен

құрт - құмырсқаларға және адам денсаулығына зиянды әсерін тигізеді. Пестицидтерге балалар мен жасөспірімдер және қарт адамдардың организмі өте сезімтал келеді. Әсіресе жүкті әйелдер және бала емізетін әйелдердің осы улы заттармен қарым - қатынаста болуы өте қауіпті. Өйткені, бұл заттар организмге түскенде плацентарлық тосқауылдан өтіп, ұрықтың дамуына әсерін тигізеді жәж ана сүтімен өтіп баланы уландыруы мүмкін. Көптеген пестицидтерге жалпы токсикалық эмбрион-гонадо - токсикалық (жасушаның және жыныс бездерінің өзгеруі мен жасушаның шоғырлануы), мутагендік - хромосомдық бұзылыс, канцерогендік (қатерлі ісіктік) және аллергендік қасиеттер тән.

Пестицидтер әсері жиі өндірісте істейтін жұмысшылар пестицидтермен жанасуында әртүрлі заттарды іздеп табатын, тасымалдайтын, сақтайтын, тарататын, егін - өсімдіктерге себетін және үй шаруашылығында қолданылатын жұмыстармен тікелей байланысты. Әсіресе адамдар ұрықтар мен дәндерді қолданғанда, топыраққа сепкенде (фумигациялағанда) және өсімдіктерге, ағаштарға шашқанда немесе пестицидтерді өңдейтін орындарда ұзақ уақыт қатынаста болғанда, әсіресе санитарлы - гигиеналық нормативтік талаптарды сақтамағанда жұмысшылар улануға ұшырайды.

Пестицидтердің. биологиялық әсері бойынша жіктелуі: пестицидті альгицидтер - су өсімдіктерін болдырмау үшін;пестицидті акарицидтер - кенелер мен құрттарды құрту үшін;

пестицидті арбоицидтер - бұта ағаштарды жоюға арналған; пестицидті антисептиктер - металл емес материалдарды микроорганизм әсерінен бұзылуын қорғау үшін; пестицидті бактерицидтер - бактерияларды құрту үшін;гербицидтер - арам шөптерді құрту үшін;дефолианттар - жапырақтарды құрту үшін;зооцидтер - кеміргіштерді құрту үшін;инсектицидтер – құрт - құмырсқа, ұшқыш жәндіктерді құрту үшін;фунгицидтер - өсімдіктердің вирустық және бактериалдық, саңырауқұлақ қоздырушыларын құрту үшін.овициды - жәндіктердің ұрығын құрту үшін.

Фосфорорганикалық қосылысты пестицидтермен (ФОҚП) улану

ФОҚП инсектофунгицидтер ретінде мақта, дән, жеміс ағаштарының, шөптердің т.б. зиянкестеріне қарсы қолданады. Бұл қосылыстар қоршаған ортада, өсімдіктерде, топырақ пен суда тұрақсыз, 1 айдың ішінде ыдырап бөлінеді және азық - түлік өнімдерін термикалық өңдеуде, яғни жоғарғы температурада жойылады. ФОҚП тері арқылы оңай кіреді, сонымен қатар ингаляциялық жол арқылы енеді. Химиялық құрылымы бойынша бұл қосылыстар фосфорлы, тио- және дитиофосфорлы, фосфан қышқылының эфирлері: байтекс, битифос, карбофос, метафос, хлорофос болып табылады.

Патогенезі. Бұл топтың қосылыстары политропты әсер етіп, көбінесе орталық нерв жүйесі мен паренхиматозлы ағзаларды (бауыр, бүйрек, көкбауыр, жүрек, өкпе) зақымдайды. ФОҚП холинэстеразаларға ферментін тежеп, нерв жүйесінің медиаторы ацетилхолинді жинайды, бұл нерв жасушалары мен ганглионарлы синапс арқылы нерв қозуының берілуін, тіндік тыныс алуын бұзады, осының нәтижесінде улану көріністері байқалады. ФОҚ - мен уланудың негізгі симптомдары ацетилхолиннің орталыққа әсері мен мускарин тәрізді парасимпатикалық әсеріне (құсу, лоқсу, іштің өтуі, кеуденің қысылуы, тершеңдік, брадикардия, көз қарашығының тарылуы, ішек, қуық, бронхтардың бұлшықеттерінің жиырылуы, көз, сілекей, бронх бездері секрециясының белсенділігі) байлансыты. Осымен қатар ФОҚ-дың никотин тәрізді әсерінің болуы тән: постганглионарлы талшықта импульстің берілуі бұзылады, осыдан көз, тіл, мойын, бет бұлшықеттерінің тартылуы - дірілдеуі және жалпы дененің гиперкинезиялары байқалады.

Ацетилхолиннің орталыққа әсері ми қыртысына, сопақша миға токсикалық әсерімен сипатталады (бастың ауыруы, ұйқысының бұзылуы, қозу, психикасының бұзылуы, есін білмей тоникалы - клоникалық құрысулар, салданулар, сопақша мидағы өмірге қажетті орталықтардың тежелуі).

Клиникасы. Жедел улану бірнеше сағат жасырын өтеді. Жедел уланудың түрлері:

а) жеңіл дәрежелі;

б) орташа дәрежелі;

в) ауыр дәрежелі.

ФОҚП - мен жедел уланудың жеңіл дәрежесінде науқастың клиникасы мынандай болады: бас ауруы, бас айналу, аяқ - қолдың әлсіздігі, көрудің төменді, жүрек айнуы, сілекейдің бөлінуі, көзден жас ағу, іш тұсының ауыруы, кейде іш өту. Көздің қарашағы кішірейген, көруі нашарлаған, нистагм, беттің ісінуі, көп тершеңдік пайда болады. Пестицидтер әсері әрі қарай жалғасса тыныс қиындайды, кеуде қуысы қысылып, ауа жетіспей, ұстама тәрізді жөтел қосылады. Өкпеде қатаң тыныс алу, құрғақ сырылдар; жиі жүрек соғуы, артериалдық қан қысымының жоғарылауы, кейде ауыр жағдайда төмендейді.

Орта дәрежесінде қозу күшейіп қорқыныш сезімі, өте қатты бас ауруы, бұлшықет әлсіздігі пайда болады. Тыныс алу мен тыныс шығару қиындайды, тыныс алуы ысқырық тәрізді, өкпеде құрғақ және ылғалды сырылдар, сықырлаулар естіледі. Объективтік жағдайы орташа, көгеру, ентігу, демікпе, дене қызуы көтеріліп, дірілдеу байқалады. Миоз, көз ауырып, аккомодация спазмы, бұлшықет тонусының төмендеуі, бет бұлшықеттерінің мимикасы мен қозғалысы бұзылып дизартрия, бет-мойын, аяқ - қол бұлшықеттерінің тартылуы, іштің тұсы ұстама тәрізді ауырғаны және үлкен дәреті сұйық болып, кейде галлюцинациямен депрессия пайда болады. Қанда холинэстераза 50%-ға дейін төмендейді. Ацетилхолин мөлшері жоғарылайды.

Жедел уланудың ауыр дәрежесі сирек кездеседі. Мұнда үш кезеңді ажыратады: қозу, құрысу - тырысу және паралитикалық немесе салдану. Науқастың жағдайы ауыр, алдында қозу, тынышсыздық, кейін тыныс алу бұлшықеттерінің салдануы нәтижесінде диафрагманың жиырылуы әсерінен ықылық пайда болады. Тыныс алу мен тыныс шығаруы едәуір қиындайды, ол шуылмен аз қашықтықта естіледі, көбік тәрізді қақырық (өкпе ісінуінің клиникасын еске түсіреді) және демікпе пайда болады. Есі тұманданып, көздің қарашығы соншалықты кішірейгендіктен жарыққа сезімталдығы төмендейді немесе жойылады, оқтын - оқтын жайылмалы құрысу, бас және аяқ - қолдың треморы, парезі, салдануы, диэнцефальдік криздер дамиды. Брадикардия тахикардиямен ауысып, кейде жүрек қызметі бірден төмендеп коллапске, комаға әкеледі. Көбінесе асфиксия мен жүрек қантамыр қызметінің жетіспеушілігінен науқас қайтыс болады. Қанда холинэстераза толық инактивацияланады, гипохромды анемия, ретикулоцитоз, базафильді түйіршікті эритроциттер көбейеді. Қан сарысуында Гейнц денешіктері пайда болып, МеtHb көбейіп, лейкопения, ЭТЖ баяулап, диспротеинемия байқалады. Зәрде белок, эритроциттер және цилиндрлер көрінеді.

Жеке жағдайда ФОҚ - дан хлорофос шеткі нерв жүйесіне әсер беріп, полиневропатияларды шақырады: полиневрит, жиі ауру синдромы аяқ - қолда, нерв жолымен, бұлшықетте, буындарда және әлсіздік, парестезиялар, гипе-, гиперестезиялар тершеңді-кпен көрінеді. Қалпына келу бірнеше жылға созылады.

Созылмалы уланудың клиникасы жайлап басталып, бас ауруы, бас айналуы, дезориентация, есте сақтау қабылеті төмендеп, ұйқысы бұзылады, тәбеті төмендеп жүрек айну, әлсіздік әсіресе екі аяғында, кейде миоз, нашар көру, конъюнктивит, риниттермен көрінеді. Айқын білінетін түрлерінде интелект төмендеп, қысқа уақыт есін білмейді. Сонымен қатар, токсикалық гепатит, қанда лейкопения немесе лейкоцитоз, кейде МеtHb аздап көбейеді, гипохромды анемия байқалады, холинэстераза алдында қалыпты кейін ол төмендейді, ЭТЖ баяулайды. Хлорофос, карбофос, бромофос жиі дерматиттер, конъюктивиттер тудырады. Осы айтылған әсерлерден кейбір фосфор органикалық қосылыстар әскери дала жағдайында армияны қатардан шығару үшін қолданады.

ФОҚ-мен улануда көрсетілетін көмек және емдеуі.

Уланған адамға противогаз кигізіп қауіпті зонадан тез алып шығару керек. ФОҚ теріге түскен жағдайда - 5-10% мүсәтір спиртімен, 2-5% хлорамин ерітіндісімен немесе 2% сода ерітіндісі-мен өңдеп, сүртіп, былғанған киімді шешеді. Көзге түссе сумен көзді жуып 0,1% атропинді немесе 30% сульфацил натрийді тамшылайды. Асқазанға түссе, асқазанды жедел түрде жуып, бірнеше стакан су ішкізіп, жасанды құсық шақырады. Активтелеген көмір, іш айдатқыш дәрілер берілдеді. Улану белгілері болса холинолитикалық препараттар: ішке 0,001 г амизил немесе 0,02 г тропацин; холинэстераза антидоттары бұлшықетке 15% 1 мл дипироксимді әр 50-60 минут сайын жағдай жақсарғанға дейін қайталанады (жинақты доза 5-15 мл барады), 0,1% 1 мл атропинмен бірге қайталанып түрады; аналептиктер тамыр дәрілері-мен (кордиамин, лобелин, мезатон) салынады. Тыныс жолдарын шырыштан механикалық тазалау жүргізіледі. Құрысуға қарсы препараттар - магний сульфаты, хлоралгидрат; пневмонияның профилактикасы үшін антибиотиктер, дезинтоксикациялық дәрілерін берген жөн. Жүрек қантамыр дәрілері де көрсеткіштерге қарай беріледі.

ФОҚП - мен істеген жұмысшыларды сараптау. Фосфорорганикалық қосылыстармен созылмалы уланудың алғашқы белгілерінде жұмысшыларды уақытша жұмыстан босатып, кәсіптік дәрігерлік қағаз беріп емдеуін белгілеу қажет. Улану айқын ауыр жағдайда және созылмалы түрі жиі рецидив беретін болса ФОҚ-мен жұмыс істеуге рұқсат етілмейді.

Профилактикасы. Жұмысшылар уланудың алдын алу үшін кезекті медициналық қаралудан уақытында өтіп күніне 2-3 рет 0,5 г панкреатин нгмесе фестал, емдік - профилатикалық тамақтану, күнде сүт ішу, жұмыстың алдында ыстық тамақ ішу, т.б. шаралар жүргізіледі. Жұмыс уақыты 6 сағаттан, кей жағдайда 4 сағаттан артық болмау керек.

Хлорорганикалық қосылысты пестицидтер(ХОҚП)

Хлор органикалық қосылысты пестицидтер ауыл шаруашылығында: дән, жеміс ағаштар және басқа егін дақылдарының зиянкестеріне, кене мен қан сорғыш жәндіктеріне қарсы қолданады. ХОҚП ішінде көбіне гексохлоран, хлортен, хлориндан, гептахлор, дилдрин, полихлорпинен, дуст немесе эмульсия ерітінді түрінде пайдаланады. Бұлардың бәрінің кумуляциялық қасиеті бар және сыртқы ортада ұзақ уақыт сақталады. Мысалы: ДДТ пестицидтерін пайдаланғаннан 10-12 жылдан соң топырақтан табуға болды. Сондықтан ол қазір көп пайдалынбайды. ХОҚП организмге тыныс алу жүйесімен асқазан - ішек жолымен түссе, олдрин, дилдрин сияқты аса қауіпті әсері күшті пестицидтер зақымданбаған тері арқылы организмге ене алады. ХОҚП бүйрек, асқазан-ішек жолымен, сүт бездерімен бөлініп шығады, алкогольді қабылдағанда температурасы жоғарылағанда удың сіңуі тездетіледі.

Патогенезі. ХОҚП организмге негізікн орташа токсикалық және политропты әсер етеді. Олар майда еритін қосылыстарға жататындықтан липидтерге бай нерв жасушалар мен тіндерге, сонымен қатар липидтерге бай паренхиматозды ағзаларға және организмнің барлық қорғаныс тосқауылдарынан оңай өтеді. ХОҚП уланғандағы ОНЖ мен бауырдың зақымдануын осымен түсіндіруге болады және жасушалық тыныс алу ферменттерін негізінен цитохромоксидазаның тежелуіне байланысты, ол паренхиматозды ағзалардағы тотығу мен фосфорлану үрдістерін бүзады. Осыдан көмірсу алмасуы, белок биосинтезі де бүзылады. Кейбір ХОҚП: хлоридан, гептахлор, белоктың және тиоферменттердің SН тобын тежейді. ХОҚП әсерінг жеке өзіндік және адам жасына байланысты гиперсезгіштік, көбіне аллергиялық реакциялар туғызады. Ағзалардың сезгіштігі ХОҚП-дің түріне, концентрациясына, әсер еткен уақыттың ұзақтығына байланысты. Осылардан жедел немесе созылмалы улану клиникалық көріністері дамиды.

Клиникасы. Уланудың клиникалық ерекшеліктері уланудың түріне, дәрежесіне, патогенездің үрдісіне және де ағзаларға удың қай жолмен түсуіне байланысты. ХОҚ шырышты қабаттары мен тыныс алу жолдарына түссе жоғарғы тыныс жолдарында, шырыштыларда, бронхта тітіркену белгілері пайда болады (ринит, коньюнктивит, жедел трахеобронхит). Мұндай жағдайда уланудың

алғашқы белгілеріне көздің, тамақтың шырышты қабаттардың қызарғаны, мұрыннан су, кейде қан ағу, жөтел, тұншығу жатады. ХОҚ асқазан - ішек жолымен түссе (көбінесе тұрмыстық жағдайларда) жүрегі айну, құсу, іштің түсы ауыру, үлкен дәрет бұзылады; тері ластанса - дерматиттер, экзема, некроздар дамиды. Жедел улану ХОҚ организмге бір мезгілде үлкен дозада түскенде жергілікті көріністері мен ОНЖ зақымдану белгілері тез пайда болады: едәуір аяқта әлсіздік, бас ауыру, бас айналу, жүрегі айну, құсу, құлақтың шуылдауы, цианоз, ентігу, тахикардия, температура 39°С көтеріледі, теріде немесе шырышты қабықтарда аллергиялық зақымданулар, қан құюлулары болуы мүмкін. Ауыр жағдайларда токсикалық энцефалит, таралған эпилептиформалық құрысулар мен психоздар, коллаптоидтық және коматоздық жағдайлар дамиды. Көбіне токсико - аллергиялық миокардит, токсикалық гепатонефропатия, обструктивті бронхит, бронх демікпесі симптомдары байқалады. Гексахлоранмен уланудың кеш кезеңінде полинейропатия, энцефаломиелополиневрит дамиды. Қанда лейкопения, лимфоцитоз, ЭТЖ жоғарылайды. Ауыр жағдайларда гипо-, апластикалық анемия, панцитопения, несепте - белок, микрогематурия.

ХОҚП - мен созылмалы улануда біртіндеп басталып патологиялық үрдіс ми бағанасында орналасқандықтан токсикалық истерия, астеновегетативтік, астено - органикалық синдромдар және микросимптомдар дамиды. Бұл кезде эпизодты түрде церебралдық ангиодистониялық және ангиоспастикалық пароксизмалар: кенеттен интенсивті бас ауруы, бас айналу, жүректе ауру сезім, тахикардия, жүректің айнуы, іштің ауруы, профузды терлеу, бозару, аяқ - қолдың ауыруы, дірілдеуі, әлсіздік; жиі құрғақ жөтел, түшкіру, тұншығу дамиды. Бұндай жағдайда нейроциркуляторлық дистония жиі гипотониялық түрі, миокардтың дистрофиясы, токсикоаллергиялық миокардит және гастрит, гепатит, нефропатия дамиды. Теріде дерматит экзема, пиодермиялар, кейде сезімталдықтың бұзылуы мүмкін. Қанда лейкоцитоз, анемия,

ЭТЖ жоғарылайды. Кейбір жағдайда асқынулар: өкпелік жүрек, бронхоэктатикалық ауру, бронх демікпесі, т.б. қосылады.

Емдеуі. Жедел улануда науқасты тез арада таза ауаға шығарып, ластанған киімін шешіп, жылытып, оттегі беріледі, венаға 40% - 20 мл глюкоза ерітіндісін 500 мг витамин С витамин салу керек, кейін В топ витаминдері, витамин Е 5% - 1 мл беріледі. Көрсеткіштер бойынша жүрек қантамыр және седативті дәрілер жасалынады. Ауыр улануда 500 мл физиологиялық ерітіндіні венаға 40% глюкозамен енгіземіз. Көзге түссе соданың 2% ерітіндісімен (Nа гидрокарбонаты) немесе физиологиялық ерітіндісімен жуамыз. Теріні жылы сумен, сабынмен жуамыз, 2% сода ерітіндісімен таңамыз. Асқазан - ішек жолымен у түссе, тездетіп жылы сумен жуып, 1% мыс купоросын, іш айдатқыш дәрілер беріледі. Майлар, алкоголь, адреналин беруге болмайды. Энцефалополиневритті емдеуде жалпы антитоксикалық заттармен - витамин Е, кокарбоскилаза нгмесе В, витамині және В 2, В6, В12, В15; фитин, липотропты дәрілер, церебролизин, аминалон, пирацетам, актовегин, АТФ, т.б. тағайындалады. Созылмалы уланудың емі синдромалды.

ХОҚ уланудың МӘС-ы. Созылмалы уланудың жеңіл түрінде кәсіптік еңбек ауру қағазы ашылып, емдеу жүргізіледі. Айқын немесе ауыр улануда және созылмалы рецидивті түрінде, басқа жұмысқа ауыстыру нәтижелі.

Профилактикасы. Пестицидтерді сақтайтын жерге санитарлық бақылау, жұмысшыларды жеке қорғану құралдарымен қамтамасыз ету, пестицидтер ПДК - сын сақтау, жұмыс күнінің ұзақтығын сақтау (6 сағат) шаралары жүргізіледі. Жұмыстан қалған уақытта ХОҚ және басқа пестицид әсері жоқ жұмыспен айналасқан жөн. Жүйелі түрде алдын ала медициналық тексеруден өтуді сақтауды берілген бұйрықпен жүргізіледі. Пестицидтермен жұмыс істеуге жүкті әйелдер, бала емізетін аналар, 18 жасқа толмағандар, арақ - шарап ішкендер жіберілмейді. Емдік - профилактикалық тамақтану (тегін сүт, жұмыс басталар алдында ыстық тамақ беру, т.б.)

Сынапорганикалық қосылысты пестицидтер (СОҚП)

Сынапорганикалық қосылысты пестицидтер/гоксикалық әсерімен жоғары химиялық қосылыстарға жатады, өте тұрақты, кумулятивті қасиеті бар.

Фунгицид ретінде тұқымды улауға пайдаланылады. Дуст, ұнтақ, ерітінді ретінде пайдаланылады. Бұл топқа диэтилсынап, этилмеркурофосфат (НИУИФ-1), этилмеркурхлорид, гранозан. (НИУИФ - 2), меркуран кіреді. Осы аталғандар (сынаптың ШРЕК мөлшері 0,005 мг/м 3), жоғарғы тыныс жолы, асқазан - ішек, тері арқылы организмге түсіп қанда циркуляция жасап барлық субстраттарға барады: ми, бауыр, бүйрек, бүйрек үсті безі т.б., осыларда деполанып ликворға (гематоэнцефаликалық кедергіден) оңай өтеді. Бүйрекпен, үлкен дәретпен, тері, сүт бездерімен жеңіл бөлініп шығады.

Патогенезі. СОҚП тіндік белоктар мен ферменттердің сульфгидрилді топтарына әсер етіп, ферментативті және алмасу үрдістерін бұзады, комплексті антиген - сынап альбуминатын түзеді. Осыдан терең белок, көмірсутегі, май алмасу үрдісі бұзылады, бұл әр түрлі ағзалар мен жүйелерде едәуір функционалдық бұзылыстарын тудырады әсіресе кардиотоксикалық, нерв жүйесіне және әйелдердің ұрпақ дамитын функциясына токсикалық әсері зор.

Жедел уланудың клиникасы. Жеңіл дәрежелі улану: жоғары тыныс жолдарының шырышты қабатының тітіркенуі, ауызда метал дәмі, сілекейдің көбеюі (гиперсаливация), гингивит, жүрегі айну, құсу, іш өту және едәуір астеновегетативті синдромдармен көрінеді. Бұл өзгерістер бірнеше апта ішінде қайтымды.

Орта дәрежелі уланудың клиникасы бірте - бірте жедел це-ребропатия нервтік-психикалық бұзылыстарымен үдейіп, радикулоневриттер, миокардиодистрофия, артериалды гипотония, кейде гипертония симптомдарымен анықталады, осымен бірге осы сатыда диэнцефалды синдром, токсикалық гепатит және токсикалық нефроз жиі дамиды.

Уланудың ауыр дәрежесінде вестибуло - мишықтық, бульбарлы зақымданулар, парез бен салдану, психоз, есту - көру төмендеп, көрмей қалуы мүмкін. Қалқанша бездің гипо - немесе гиперфункциясы, қантсыз диабет (қатты шөлдеу) дамиды. Науқастарда арықтау, адинамин, үлкен дәрет сұйық шырышты, жиі қан аралас болуы. Қанда гипохромды анемия, ЭТЖ жоғарылауы, лейкоцитоз, моноцитоз, гипоальбуминурия, гематурия, уробилинурия және несепте сынап 0,03 мг/л - ден жоғары табылады.

Созылмалы уланудың клиникасы. СОҚ-мен созылмалы уланудың клиникалық көрінісі біртіндеп дамиды. Негізінен астенове - гетативтік, полиневриттік синдромдар, вегетативті - висцеральді криздер пайда болады. Бірте - бірте аяқ - қолы әлсіреп, дірілдеп, басы ауырып, айналып, ұйқысы бұзылып (ұйқысы түнде қашып, күндіз керісінше ұйқысы келеді), тынышсыздық, тұрақты қызыл дермографизм, тершеңдік, есте сақтау қабылеті төмендейді. Үдемелі астенизация, жалпы әлсіздік, арықтау, шөлдеу, полиуриямен жүреді. Жиі қантсыз диабет табылады. Ауыр жағдайда токсикалық энцефалопатия, энцефаломиелорадикулоневриттер, диэнцефалдық эпилептикалық ұстамалар байқалады. Бас айналу, ауруы тұрақты немесе ұстама тәрізді, есінен танып құлап қалу, психиканың едәуір бұзылыстары - аурулар көңілсіз, тез шаршайды, себепсіз қорқу дабыл қағуымен, галлюцинациямен көрінеді.

Жүрек - қан тамырлар жағынан миокардтың зақымдануы, аритмия, брадикардия немесе жиі соғу, гипотония, демікпе дамиды. Асқазан - ішек жағынан: гингивит, стоматит, ауызда металл дәмі, сілекей ағу көріністерімен бірге гастрит, энтерит, гепатоз симптомдары дамиды және бүрек жағынан өзгерістер анықталады.

Қанда гипохромды анемия, лимфо - моноцитоз, қант мөлшері, холестерин төмендейді, диспротеинемия байқалады. Несепте сынап табылады (0,03-ден 0,5 мг/л дейін). Аллергиялық бөртпелер, дерматиттер, ісінулер мүмкін.

Жедел көмек және емдеуі. Уланудың алғашқы белгілерінде асқазанды жуып, іш айдатқыш дәрілер тағайындалады. Алғашқы тәулікте күніне 3 - 4 рет 5-10 мл 5% унитиол ерітіндісін бұлшықетке, екінші тәулікте күніне 2 реттен, келесі күндері 3 - 7 тәулікте күніне 1 - 2 рет тағайындалады. Жүрегі айну, құсу, тынышсыздық байқалса бромидтер, хлорлы кальций 10% - 10 мл, 10 - 15 рет, барбитураттар, натрий тиосульфат ерітіндісі 30% 10 - 20 мл көк тамырға. Ацидоздық жағдайда 2% - 200 - 400 мл натрий гидрокарбонатық ерітіндісін. Құсу, іш өту болса церукал, мотилиум, дезинтоксикациялық дәрілер тағайындалады. С, В, К, Р витаминдер, 02, ауыз қуысын 3%-тік сутегінің асқын тотығымен (Н2О2) шаю. Жағдайы жеңілдегеннен кейін белдің диатермиясы жүргізіледі. Ауыр жағдайда қанды алмастырып құю, ГКС, гемо диализ, т.б. симптоматикалық емдер жүргізіледі.

Созылмалы улануда. Унитиол 5% - 5 мл күніне 2 рет 10 күн беріледі. Д - пеницилламин 0,15 г ішке тамақтан жарты сағат бұрын (кейінгі 0,9-3,0 тәулігіне), 3% Н2О2 шаю немесе 3% бор қышқылымен шаю. Тыныштатын дәрі - дәрмектер, глюконат кальцийі, витаминдер, Са тұздарына бай диета тағайындалады. Хвойлы ванналары, гальваникалық жағалар, санаторлы - курортты емдер (Турксиб, Арасан Капал, Жаңа - Курган, Мацеста, Пятигорск, т.б.) жүргізіледі.

Несепте сынап болса, уақытша жұмыстан шығарады, тіпті аз болса да, әрі қарай сынаппен жұмыс істеуге болмайды. Ауыр жағдайда уланғандарды мүгедектікке ауыстырады.

Профилактикасы. Барлық аспаптарды, аппаратураларды герметизациялау, СЭ бақылау жағынан жиі тексерулер жүргізу, жұмыс істегенде респиратор қолдану, көз әйнек, комбинизон кию, аэрозольді ингаляциялар қабылдау. Бір ай бойы аптасына 3 рет 5% - 5 мл унитиол ерітіндісін бұлшық етке, витаминдер курсы тағайындалып тұрады.

Мышьяк қосылысты пестицидтер

Мышъяк қосылысты пестицидтер ауыл шаруашылығында негізінен өсімдіктердің саңырауқұлақты ауруларымен, кемірушілерімен күресу үшін қолданылады. Қазіргі кезде жоғары токсикалық персистентті қосылыстарға жататын мышьяк қосылысты пестицидтердің ауыл шаруашылығында қолданылуы шектелген.

Кальций арсенаты ақ түсті ұнтақ, суда ерімейді. Шығын нормасы 8 - 12 кг/га тең, ол адам организміне тыныс, ас қорыту жолдары арқылы түседі. Бауырда, бүйректе, сүйекте, тырнақта, түктерде жиналады. Бүйрек, ішек, тері, аздап өт арқылы, ал әйелдерде лактация кезінде сүт арқылы шығарылады.

Патогенезі. Мышьяк айқын протоплазматикалық және капиллярлық - токсикалық у. Организмде түскенде сульфгидрил топтарын тежейді. Мышьякқа дитиол ферменттері өте сезімтал. Пирожүзім қышқылының тотығуында қатысатын пируватоксидазаның инактивациясы тіндік тотығу үрдістерінің барысын күрт өзгертеді. Удың әсері нәтижесінде жасуша дәрежесінде алмасуы бұзылып, тез диструктивті өзгерістер дамиды. Капиллярлар қабырғасының парезін туғызып, мышьяк көптеген өмірлік маңызды ағзалардың қоректенуін бұзады. Қанға түсіп, мышьяктық қосылыстар шажырқый капиллярларының парезін туғызып соңынан құрсақ ағзаларының күрт гиперемиясына әкеледі. Тамыр қабырғасына тікелей әсер ететін препараттар тамыр тонусына симпатикалық нерв жүйесі арқылы әсер етеді. Мышьяктың тіндерге улы әсер ету қабілеті бар, бұл кезде негізінен нерв жүйесімен паренхиматозды ағзалар зардап шегеді.

Клиникалық көрінісі. Мышьякты қосылыстармен жедел улану, олардың организмге түсу жолдарына байланысты 3 түрінде көрінеді: катаральді, асқазан ішектік, салдық.

Катаральді түрі мышьяк қосылыстарының аэрозолі көз бен тыныс ағзаларының кілегей қабатына түскенде байқалады. Бұл түрінде негізінен тыныс жолдары мен көздің кілегей қабатының

тітіркену симптомдары, ауызда тәттілеу дәм, кілегей қабаттың гиперемиясы болады. Уланудың ауыр түрінде ас қорыту жолдарының және нерв жүйесінің зақымдану симптомдары, әлсіздік, бас айналу, жүрек айну, құсу, ауызда тәттілеу дәм қосылады. Одан әрі дірілдеу, қалтырау, жүрек тамыр қызметінің төмендеуі болады.

Асқазан ішек түрі удың асқазанға кездейсоқ түсуінен дамиды. Уланудың 1 - ші симптомдары умен қатынасу басталғаннан 30 минут немесе 2 сағаттан соң пайда болады. Науқастар ауызда металл дәмінің, тамақ пен өңештің құрғауы мен күюінің болуын айтады. Кейін ауыр құсу ман профузды іш өту қосылады. Нәжістің түрі күріш қайнатпасы тәрізді, қан араласқан. Организм сусызданады. Капиллярлардың күрт кеңеюінен артериялық қысымның түсуі бас айналуымен, көбіне есінен танумен, коллапс құбылыстарымен болатын жедел тамыр жетіспеушілігіне әкеледі. Тері капиллярлары зақымдалғанда көбікшелер мен пустуллалар, кей жағдайда белдемелі теміреткі, терінің ісінуі болады.

Салдық (паралитикалық) түрі мышьяк қосылыстары организмге көп мөлшерде түскенде дамиды. Улану күрт әлсіздікпен, дірілдеу - қалтыраумен, соңынан есінен айырылу болатын коллапс, комамен көрініп, 1 - 24 сағаттан кейінгі өліммен аяқталуы мүмкін. Мышьякты миелополиневрит айқын ауыру синдромымен, таралған салданулардың дамуымен сипатталады. Гиперестезиялар ауру сезіммен, тактильді және температуралық сезімталдықтың күрт тежелуімен алмасады. Аяқ пен қол басының парезі, атаксия құбылыстары байқалады. Одан әрі коматозды жағдай дамып, тыныс және тамыр қозғалтқыш орталықтарының параличі болуы мүмкін.

Созылмалы улану организмге удың аз мөлшерде ұзақ уақыт түскенде дамиды. Созылмалы уланудың симптоматикасы әртүрлі: асқорыту жолында, нерв жүйесінде, жүрек, қан жүйесінде, мидың шырышты қабаттарында, теріде өзгерістер пайда болады. Науқастар тәбеттің жоғалуын, күшті жүрек айнуын, эпигастральді аймақтың ауруы, тұрақсыз дәрет - іш өту мен іш қатудың кезектесуін айтады. Тексергенде стоматит, эпигастральді аймақ пен ішектің бойындағы ауру сезімі, бауырдың үлкеюі табылады. Нерв жүйесі жағынан мышьякты полиневрит көрінісі: аяқ - қолдың дистальді бөліктерінде ауру сезім, сезімталдықтың темендеуі, едәуір қозғалыс бұзылыстары байқалады. Жүрек - қантамыр жүйесінің зақымдануы токсикалық миокардитпен, артериялық гипотониямен көрінеді. Жоғарғы тыныс жолдарында шырышты қабаттың реактивті қабынуы, соңынан астындағы тіндердің жаралануы, некрозы болуы мүмкін, кейде ол шеміршекке дейін барады. Мұрын пердесінің тесілуі мүмкін. Конъюктивит, ринит, трахеит, бронхиттер де көп болады. Мышьякты қосылыстар теріге әсер еткенде дерматиттер, алақанның, табанның гиперкератозы, пигментациясы жиі байқалады. Табан мен алақанның гиперкератозымен қатар, мышьяктык меланодермия, яғни мышьякпен созылмалы улануға тән симптомдар табылады. Шаштың түсуі, тырнақтың сынғыштығы т.б. трофикалық бұзылыстар жиі кездеседі. Мышьяк әсерінен тырнақтарда "Месса жолағы" (тырнақта ақ жолақтар) тән. Мышьяк қосылыстарымен созылмалы улану кезінде у организмге салыстырмалы аз концентрацияда түскенде, ауру шамалы уақыт жасырын өтеді. Тек организмнің реактивтілігін өзгертетін қосымша қолайсыз факторлар әсерінен мышьякпен уланудың айқын көрінісі дамиды. Жиі гастрит, дизентерия, эпидермофития, жоғарғы тыныс жолдарының жедел катары - деген диагноздар қойылады, тек типтік мышьяктық полиневрит көріністері болғанда қателік анықталады. Мышьякпен уланғанда қанда В, витамин мен пирожүзім қышқылының мөлшері айтарлықтай төмен болуын ферментативтік үрдістерге әсерімен түсіндіріледі.

Емі. Умен қатынасты тоқтату керек. Мышьяк қосылыстары ас қорыту жолына түскенде 1,5 ас қасық күйген магнезийдің 5 стакан қайнатылған салқындатылған судағы ертіндісімен асқазанды жуып (сонымен зонд арқылы 25 - 30 г магнй сульфаты 400 мл суда немесе 100 мл Стражевский антидотын да енгізеді). Мышьяк қосылысты пестицидтермен жедел улануда тез арада 300 мл қанды ағызып жаңа қан құю және глюкоза 5% 500 мл ерітіндісін, аскорбин қышқылымен (500 мг) венаға енгізу, тері ішіне инсулин енгізу жүргізіледі (5-10 бірлік). Антидот ретінде унитиол 5% - 5 мл-ден бұлшықетке сәйкес схема бойынша беріледі. Натрий тиосульфатын 15 мл 30%-тік бұлшықетке,

тетацин - кальций 30 мл 10% ертіндісі 500 мл 5 %-тік глюкоза ертіндісінде венаға тамшылатады. Айқын асқазан - ішек бұзылыстарында сусызданумен күрес жүргізу үшін венаға натрий хлоридін изотоникалық ертіндісін енгізеді. Ауыр улануда кортикостероидтық гормондар, гемодиализ, айқын ауыр синдромында - ауруды басушы, ұйықтатқыш заттар тағайындалады. Физиотерапевтік процедуралардан: күкірт сутекті ванналар, новокаинді электроферез, ультракүлгін сәулелендіру қолданылады.

Карбамин қышқылының туындылары (Карбаматтар)

Карбамин қышқылының туындылары (тио- және дитиокарбоматтар) тиімділігі жоғары инсектицид, фунгицид, гербицид бола отырып, қазіргі пестицидтер арасында маңызды орын алады. Олардың ең көп тарағаны севин (карбамат, арилат, денапон), 15-50% дуст және суланатын ұнтақ ретінде қолданылады; олардың тетраметилтиурамдисульфиді дитиокарбоматқа жатады (ТМТД) тұқымдарды улау үшін ұнтақ ретінде қолданылады, орташа токсикалық улы химикат. Организмге түсуінің негізгі жолдары, ол тыныс органдары, тері, ас қорыту жолдары.

Патогенезі. Карбамин қышқылдары туындыларының әсер механизмі мускарин және никотин тәрізді әсерімен холинэстеразаның белсенділігінің тежелуімен түсіндіріледі. Сондай-ақ, тотығу - тотықсыздану үрдістерінің, соның нәтижесінде нуклеин қышқылдары алмасуының бұзылуы маңызды орын алады. Паренхиматозды ағзалардың, қан жасаудың, эндокринді бездер мен орталық нерв жүйесінің зақымдануы, генеративтік (ұрық) қызметіне әсер беретіні тән.

Клиникалық көрінісі Жедел улану тез дамуымен сипатталады. Парасимпатикалық нерв жүйесінің тітіркену симптомдары пайда болады: қарашықтың тарылуы, аккомодациялық спазмалар, брадикардия, түкіріктің көп шығуы, тершеңдік, бұлшықеттің фибриллярлы тартылуы. Ас қорыту жолы жағынан: құсу, іштің ауруы, іш өту. Кейде бронхтың түйіліп жиырылуы (бронхоспазм) және өкпе ісінуі дамиды. Уланудың басында нерв жүйесінің зақымдану симптомдары: қозу, сонан соң есінің шатасуы, тырысу пайда болады. Карбаматтар теріге, шырышты қабаттарға тітіркендіруші әсер ететіннен дерматит, есекжем, ринит, коньюнктивит Квинке ісінуі т.б. аллергоздар көріністерін жиі береді. Ерекше айқын жергілікті тітіркендіруші әсері бар, ол - ТМТД. ТМТД-мен уланғандар алкоголді көтере алмайды, себебі ТМТД организмде алкоголдің тотығуын тежеп, токсикалық аралық қалдық заттардың жиналуына әкеледі.

Созылмалы улануда улану симптомдары аз және олар біртіндеп көрінеді. Субатрофиялық ринит, бронхит, әрі қарай вегетативтік - қантамырлы дистониялық және неврастениялық синдромдар, миокардиопатиялар дамиды. Бұл кезде жиі аяққолдың полиневриттік бұзылыстары мен нейроэндокриндік өзгерістері табылады. Кейде гастродуоденит, колит симптомдары және тік ішектік полипозы дамиды. Шеткі қанда аз дәрежелі гипохромды анемия, лейкопения және тромбоцитопения көріністері байқалады.

Емі. Бұл улануда антидоттық және симптоматикалық терапия жүргізіледі.Антидот ретінде холинолитикалық препарттар, әсіресе атропин ұсынылады. Уланудың жеңіл дәрежесінде бұлшықетке 1-2 мл 0,1%-дық атропин сульфаты енгізіледі. Уланудың айқын түрінде оның мөлшерін 5 мл-ге дейін өсіруге болады. Инъекцияны әрбір минут сайын бронхспазма және өкпе ісігі, миоз тиылғанша, тіпті атропиннің дозадан асып кету белгілері пайда болғанша (шырышты қабаттардың құрғауы, көрудің уақытша бұзылуы) қайталайды. Сондай-ақ тері астына 1 мл 0,05% прозерин ертіндісі, ішке тропацин таблеткасын (0,01г). Сонымен қатар, венаға 40%-тік 20 мл глюкоза ертіндісі, 5% - 4 :5мл аскорбин қышқылымен және В тобындағы витаминдер қолданылады. Жүрек қантамыр препараттары тағайындалады: жүрек гликозидтері, 1 мл 10% кофеин ертіндісі, 2 мл 25% кордиафш немесе сульфакамфокаин ертіндісі және оттегі мен карбоген. Созылмалы улануда холинолитиктер витаминдермен, седативті заттармен және физиотерапиялық шараларды қабаттастыру тиімді.

Нитрофенолдық пестицидтермен улану. Бұл пестицидтер фунгицид, гербицид, инсектицид ретінде қолданылады. Ең көбірек қолданылатыны ДНОК-4,6-динитроортокрезол (синокс, селинон), жоғары токсикалық ашық сары ұнтақ және каратан (аратан, кротонат), динитрооктилфенилкротонат қоңыр сұйықтықтар, суда ерімейді, токсикалылығы орташа. Негізінен тыныс ағзаларымен, зақымдалмаған тері арқылы организмге түседі. Бүйрекпен шығарылады.

Патогенезі. Барлық нитрофенолдық пестицидтер жақсы метгемоглобин түзуші болып саналады, паренхиматоздық мүшелер мен нерв жүйесін зақымдайды. Нитрофенолдар жасушаларда тотығу үрдісін жоғарылататын, фосфорилендіру үрдісін тежейтін қабылеті бар. Олар және тері мен шырышты қабаттарды тітіркен-діреді. Әсіресе ыстық күнде улану қауіпті, өйткені тері мен шырышты қабат арқылы оның сіңірілуі жақсарады. Олардың токсикалық әсерінің негізінде, жоғарыда келтіргендей жасушалардың тотығу үрдістерін ынталандыратыны, ал фосфорилендіруді төмендететіні жатыр. Бұнда жылу өндіру үрдісі күшеюінен жылуды реттеу бұзылады. Сондықтан нитрофенолдармен жедел улану "жылу өту" (тепловой удар) сияқты жүреді.

Патологиялық - анатомиялық көрінісі. Тез арада бұлшықет - тердің сақайып қатып қалуы, терінің, тыныс алу жолдары шырышты қабаттарының сарғыштануы, май тінінің қоңырлау түске боялуы, ішкі ағзалардың құрғауы байқалады. Өкпе мен мидың ісінуі анықталады. Жүректе, бауырда, бүйректе, көкбауырда толақандылық, қантамырларының кеңеюі байқалады.

Клиникалық көрінісі. Жедел улану у мен қатынастан кейін бірнеше күн өткен соң дамуы мүмкін. Жедел уланудың негізгі симптомдарына әлсіздік, шаршағыштық, бас ауруы және жүрек айну, құсу, іштің ауруы, іш қату диспепсиялық бұзылыстар жатады. Дене қызуы 38-390С-ға дейін көтеріледі, тахикардия, жүрек тондарының тұйықталуы, гипотония. Орта дәрежелі улануда гемолиз бен метгемоглобин түзу үрдісі қарқындырақ жүреді. Бауыр, бүйрек зақымдану симптомдары орын алады (токсикалық гепатит, токсикалық нефрит), тершеңдік. Ауыр түрде уланғанда қатты қызба, "жылу өту" көрінісі, есінің бұлыңғырлануы, тахикардия, ентігу, эйфория анықталады. Бірақ улану кезінде де зардап шегушінің шағымдары аз болады. Метгемоглобин түзілуі тері жабындыларының диффузды цианозына әкеледі, гипоксия күшейеді, тері сарғаяды. Тез арада тырысу, кома дамып кейде өлімге әкелуі мүмін. Қанда арнайы өзгерістердің болуы тән жиі сүт қышқылы мен ацетон пайда болады. Неврит, тері бөртпелері болуы мүмкін.

Созылмалы улануда вегетоастениялық синдром тұсында, тез жүдеу, парестезиялар, естудің төмендеуі, кейде катаракта дамиды. Аллергиялық дерматит, гипертермия температураның өте жоғары көтерілуімен және тершеңдік, әлсіздікпен керінеді. Нитрофенолдық туындысы бар өндірісте жұмыс істеушілердің терісі, шашы, коньюнктивасы сары түске боялады. Созылмалы гастрит, гепатоз, кардиалдық синдром, зат – алмасу үрдісі күшейеді. Қанда гипохромды анемия, нейтропения, тромбоцитопения, эозинофилия, ЭТЖ жоғарлайды. Кей жағдайда Гейнц денешіктері табылады.

Емі. У ішке түскенде асқазан - ішекті жуу, іш өткізуші тұзды дәрілері қолданылады. Жедел уланғанда венаға метилкөгі 1% -25-50 мл, 40% 20 мл глюкоза ертіндісі мен 300 мг аскорбин қышқылы венаға жіберіледі. Ауыр уланғанда 250 - 300 мл қанды жіберіп, соңынан венаға 40% 20 мл глюкоза және қан қүю көзде-леді. Гипертермияны азайту үшін салқын сусынды ішу, салқын ванналар қабылдау жөн. Сондай-ақ стероидтық гормондар, фор-сирлеяген диурез, қозу кезінде 0,5% 2-5мл аминазин бүлшықет-ке, хлоралгидрат клизмасы жасалады. Улануды созылмалы түрінде науқастар диспансерлік тірксуге алынып, керекті база-лық терапия жүргізіледі, оларға да 40%-20мл глюкоза аскорбин қышқылымен (ЗООмг), витамин В1 (50мг) үзақ және қайталанатын, седативті ем жүргізіледі. Майлы тағамдар шектеледі.

Профилактикасы. Пестицидтермен улануды алдын алуда мыналар жүргізілуі тиіс: еңбек гигиенасы мен жеке бас гигиенасы ережелерін сақтау; тағам өнімдерін улы химикаттар түсуінен қорғау; су, топырақ, ауаны санитарлық қорғау органдары бақылау профилактикалық шараларын ылғи

жүргізіп тұруы қажет. Осымен қатар, респираторлық қорғаушы көзілдірік, резина қолғаптар мен арнайы киімдер қолданылады Және де күнделікті душ қабылдап, киім ауыстыруға жұмысшы міндетті. Көпшілік профилактикалық шаралар қолайлы метеожағдайларда (желсіз, ылғалды салқын күндері) жүргізілуі тиіс.

Жеке пестицидтердің улы қасиеттері туралы және қорғану шаралары туралы міндетті түрде жұмысшылармен инструктаж өткізіп тұру керек.

Мыс қосылған пестицидтермен улану

Бұл топтағы пестицидтерге мыс купоросы (тотаин), күкіртті қышқыл мыс, бордос сұйықтығы (мыс купоросы мен әк сүті), мыстың хлорлы қышқылы және мыстың үшхлор фенолы жатады. Осы пестицидтерді фунгицит ретінде өсімдіктерге сеуіп, дәнді ұрықты уландыруға қолданады.

Патогенезі. Мыс препараттары ағзаларға түсіп, белоктармен қосылып, альбуминаттар жасайды. Бұлар жергілікті тіндеріне және сілекей қабықшаларға тұтастырғыш (вяжущая) және күйдіргіш әсерін береді. Олар жалпы токсикалық, әсіресе гемолитикалық, капилляротоксикалық әсерін тигізеді.

Клиникалъщ көрінісі. Удың ағзаға түсу жолына байланысты. Мыс қосылыстары бар пестицидтер тыныс жолына түскенде "мыс улану" безгегі, әлсіреу, аяқ бұлшықетінің ауырғаны, тахикардия және гипотониямен көрінеді. Бұл өзгерістер тыныс жолымен бронхтың шырышты қабаттарының тітіркенуімен, темперетураның көтерілуімен, мұрыннан қан кетуімен ұстама тәрізді жөтел жиі жасыл - көкшіл қақырықпен жүреді.

Улар асқазанға түскенде біріншіден диспепсиялық бұзылыстар (жүректің айнуы, құсу, сілекейдің көп бөлінуі), ауызда металды дәм, іште ұстама тәрізді ауру сезімі және қанды іштің өтуі. Нәжіс көп жағдайда қара түсті болады. Ауыр улануларда бауырдың зақымдалуы, гемолитикалық анемия, гематурия, диффузды некрозды нефроз дамиды. Мыс дифосфаттары теріге түскенде дерматит, экзема байқалады. Шаш, беттің терісі және шырышты қабаттары жасыл, көкшіл сары немесе көкшіл қара түске боялады.

Емі. Препараттар асқазан - ішек жолдарына түскенде адсорбенттер енгізіледі (активтендірілген көмір немесе 0,1% калий перманганаты), асқазанды жақсы жуу қолданылады, суды, сүт пен белок суын көп мөлшерде береді. Мыс бөлініп шығу үшін комплексондар қолданылады. Кальций тетацин, унитиол веяаға бірнг-ше күн бойы беріледі. Іштің қатты ауырғанында грелка, жылу қолданылады. Атропин немесе наркотикалық дәрілер (промедол, морфий) жағдайға қарай беруге болады. Егер улар тыныс жолына түссе симптоматикалық ем жүргізіледі: жылы су, терлеткіш және зәр айдағыш заттар беріледі. Токсемияға қарсы поливинилпиролидон (гемодез) венаға тамшылатып 200 - 400 мл, реополиглюкин 400 мл қолданылады. Керекті жағдайда жүрек – қантамырлар жүйесін жақсартатын заттар, кортикостероидтар беріледі. Майлы тағамдар берілмейді.

Улы химикаттармен жұмыс істегендер келесі талаптарды қадағалау қажет:

1. Улы химикаттар өндірісі тұрғын үйлерден, су, азық - түлік қоймаларынан 200 м қашықтықта орналасуын сақтау;

2. Өсімдіктерді өңдеу тек жел аз немесе тынық кезде рұқсат етіледі;

3. Мүмкіндігінше топыраққа улы химикаттардың төгіліп шашылуының алдын алу;

4. Улы химикаттардың қалдықтарын арнайы ыдысқа салып, жақсылап зарарсыздандыру;

5. 18 жасқа толмағандар, жүктілер, емізетін әйелдер, аллергиясы немесе анемиясы бар, асқазан, бауыр, өт жолдарының аурулары бар адамдар улы химикаттармен жұмысқа жіберілмеуі тиіс;

6. Жұмысқа тұратындар алғашқы медициналық тексеруден міндетті түрде өтуі және инструктаж алуы тиіс.

МӘС-шылары жұмысшылардың еңбекке қабылеттілігінің жоғалту дәрежесін белгілейді және жұмысқа рационалды тұрғызуға көмектеседі. Жедел уланударда ауруханада емделген нәтижесін, кейін емхана профилактикалық жағдайда жоғалған функцияларын қалпына келтіруді қадағалайды. Жақсарған жағдайда жұмысшылар кейін қайта сол жұмысқа жіберіледі. Еңбек қабылеттілігі жоғалғандарға мүгедектік тобын белгілейді (науқастың пайдасына).




1. Химиялық заттардың ағзаға түсу жолдарын атаңыз.

2. Хлорорганикалық пестицидтермен уланудың дамуының негізгі патогенетикалық механизмі қандай?

3. Жедел және созылмалы хлорорганикалық пестицидтермен уланудың негізгі клиникалық симптомдарымен синдромдарын айтыңыз.

4. Хлорорганикалық пестицидтермен улану кезіндегі негізгі емдеу әдістері мен сараптамалардың ерекшеліктерін сипаттаңыз.

5. Химиялық заттармен уланудың алдын алу әдістері.

1)Тақырыбы: №11 Сәулелік ауру.

2)Мақсаты: Оқыту мақсаты сәулелік ауру туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.


Сәулелік ауру ионизлеуші сәулелердің әсерінен және радиоактивті заттардың орналасу көзіне, түріне, адам денесіне таралуына байланысты симптомды кешендерден тұратын ауру.

Иионизлеуші сәулелер немесе кіретін радиация топтары ядролы қаруларды қолданғанда, мекемелердегі радиоактивті заттарда (АЭС, ғылыми лабороторияларда, емдеу-диагностикалық аппараттар және т.б.) қауіпсіздік шараларын сақтамағанда және аварияларда қолайсыз зиянды әсерін көрсетеді. Радиоактивтілік –ядраның өздігінен немесе басқа заттардың әсерінен көзге көрінбейтін сәулелер шығарып басқа элементтердің атомдарының ядрасын түзеді. Көзге көрінбейтін өтімді сәулелерді шығаратын заттарды радиоактивті заттар деп атады.

Радиоактивтің ыдырауларының негізгі төрт түрін ажыратады: альфа-ыдырауы, бета – ыдырауы, гамма- ыдырауы және спонтанды деп бөлінеді.Альфа-ыдырау. Химиялық элементтердің радиоактивті ядроларының изотоптары альфа-бөлшектерді бөледі. Ауыр ядролар үшін альфа-ыдырау сипаты тән. Бета-ыдырау. Бұл кезде ядро изотоптарының элементтері өзбеттерімен электрондарды шығарады. Гамма–ыдырау. Атомдардың номерлерімен массалар санының өзгертілуінсіз, массасы

мен зарядтары жоқ, фотонның элементарлы бөлшектері түріндегі изотоп элементтерінің көп мөлшердегі энергияларының ядролардың қозулары нәтижесінде шығарылатын жағдай.

Ядролардың спонтанды бөлінулері кезінде электрондар, гамма кванттар, сонымен қатар нейтрондар бөлінеді. Радиоактивті ыдырау өнімдеріне тұрақты және радиоактивті изотоптар жатады. γ – сәулелердің фотондары (гамма кванттар) α және β бөлшектер сияқты зарядтары болмайды және де электрлік және магниттік алаңдар бойынша әкетулерге бөлінбейді. Нейтронды сәулелер ауыр ядроларды бөлу кезінде ыдырауы мүмкін.

Жартылай ыдырау кезінде – берілген изотоптардың радиоактивтілігі үшін өсу тұрақты болады. әртрлі изотоптардың жартылай ыдырау кезеңіндегі уақыт бірнеше секундтан бірнеше миллиард жылға дейін ауысып отырады. Радиоактивті заттардың сандық сипаты үшін «белсенділік» ұғымы енгізілген. Бір уақытта ыдырайтын ядролар санының белсенділігімен анықталынады. Иондаушы сәулелердің биологиялық әсері сәулелену энергиясының санымен анықталынады. масса бірлігіне қатынасатын орташа энергия жұтылған дозаны қалыптастырады. СИ жүйесі бойынша иондаушы сәулелердің жұтылған дозасының өлшем бірлігі грей (Гр=1Дж/кг), бұрынғы бірлігі - рад.

Иондаушы сәулелердің әртүрлі эквиваленттік дозаларын қолдану үшін биологиялық нәтижеліктің салыстырмалы бағасы қолданылады.

Радиоактивтіліктің көрінісі болып табылатын иондаушы сәулелердің ашылуы ғылыми техникалық прогрестің дамуы үшін иондаушы сәулелермен атом энергияларының кең масштабта қолданыу атом ядроларының синтезі және бөліну реакцияларында, өндірістік қиындықтардың өсулерінде, қоғамдық байлықтың жоғарлауында, науқас адамдардың емі мен диагностикасын анықтауда қолданылады. Радиоактивті заттар металлургияда, машинақұрылымында, химиялық өндірістерде, ауыл шаруашылығында, медицинада және көптеген ғылыми зерттеу лабораторияларында қолданылады. Белсенділіктің жоғарлауы, радиоулылығы, физикалық химиялық қасиеті, сонымен қатар оның қолданулары әртүрліліктермен ерекшеленеді. Радиоактивті заттар қатты, сұйық және газ түрінде қолданулары мүмкін.

Иондаушы сәулелердің көздерін қолдану қоғамдық энергиялық ресурстардың кеңеюіне, өндірістік процестердегі автоматизация және дистанциялық бақылаулардың кеңеюлеріне әсер етті. Қазіргі кезде халық шаруашылығында атомдық өндіріс саласының құрылғаныны айтуға болады. Бұған ең алдымен ядролық жанғыш цикл жатады: жылу бөлетін элементтерді дайындау, атом электростанцияларында ядерлі реакторлардың эксплуатациясы, атомдық кемелердегі атомдық жылу электростанциялары, срнымен қатар басқада өндірістер мен ғылыми зерттеу обьектілері. Осы циклдің қортынды этабына ядеролы жылытқыштарды өңдеу және жанама радионуклеиндерді өңдеу жатады. сәулелену көздері болып табылатын приборлар өндірісте, медицинада, ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылады.

γ-нейтрондар және β-қайнар көздері медицинада және халық шаруашылығында кеңінен қолданылады, оларға жатады:

а) әртүрлі салада қолданылатын атом реакторлары(АЭС, АТЭЦ энергетикалық құрылымдар, радионуклеиндерді алу үшін құрылымдар, өндірістердегі сәулеленулер медицинада және эксперименталды мақсатарда қолданылады).

б) өндірісте, медицинада немес ғылымси зерттеу мақсаттарында қолданылатын ашық түрдегі радиоактивті заттар.

в) радиациялық химияда иондаушы сәулелерді қолдану үшін жабық радионуклеидті заттар.

Тұрмыстық және медициналық приборлар, геофизикалық, навигационды электроэнергиялардың сіңірілуі үшін, әртүрлуі материялдардың стерилизациясы үшін, дефектоскопияда, γ -, β-нейтронды емде, жер қазбаларын бақылау үшін қолданады.

г) зарядталған бөлшектердің жылдамдықтарына электрондық физикалық құрылымдар жатады, сонымен қатар медицинады және ғылыми зерттеу мақсаттарында қолданылатын рентген құрылымдары, ауыр зарядталған бөлшектер жанама радиоактивті изотоптарды алу үшін, ал рентгендік құрылымдар спектрлік және құрылымдық анализдер үшін қолданылады.

Осылардың кез келгендерімен жұмыс істеген кездері негізгі қолайсыз факторларға иондаушы сәулелер жатады. Сәулелердің ағзаға әсер етулеріне байланысты екі категорияға бөледі:

1 жұмыс кезіндегі жұмысшының сыртқы ағзасына ғана әсер ететін сәулелер. Оларға рентген аппараттарымсен және электрондық жылдамдықтармен жұмыс ісеулер жатады.

2 ішкі және сыртқы сәулеленулерге ұшырайтын жұмыстар жатады. оларға ректорларда, ауыр бөлшектиердің жылдамдатқыштарында, ашық көздермен манипуляциялар, яғни ұнтақ, ертінді, газ түріндегі радиоактивті заттармен жұмыстар жатады.

Патогенезі: Радиоактивті заттар газ немес аэрозол түрінде аэрогенді жолмен ағзаға түсуі мүмкін, сонымен қатар тері арқылы қайнар көздермен қатынас нәтижесінде, «кір» қолмен тамақтанған кезде ауыз арқылы немесе құрамында изотоптары бар тамақпен қоректенген кезде.

Сәулелердің кейбіреулерінің ену қабілеті үлкен болады, олардың сәулеленулері ішкі ағзалардың зақымдануларын тудырады. Β сәулелердің ену қабілеттері төмен болғандықтан және олардың сыртқы ортамен әсерлесуінің салдарынан иерінің, роговицаның және көздің шыны денесінің зақымдануларын тудырады.

Радиоактивті заттар ағзаға түскен кезде ең алдымен критикалық ағзаларға - радионуклеид депосына және маңайындағы тіндерге әсер етеді. Радиоактивті заттар ағзада ерекше таралады. Йодтың радиоактивті изотоптары қалқанша безін зақымдап, қатерлі және қатерсіз ісіктерді тудыруы мүмкін.

Жерде сирек кездесетін ісіктер бауырда ісік тудыруы мүмкін; остеотропты изотоптар – остеосаркомогенді және лейкогомогенді нәтиже беріп, сүйек миындағы қанның түзілуін тежейді. Салыстырмалы түрде бірқалыпты тараған изотоптар (Cs, Ru, Nb, HTO, Po және т.б) лимфоидты қан түзуді тежейді, ұрық каналының атрофиясын тудырып, жұмсақ тіндердің (сүт безі, асқазан ішек жолдарының , бауырдың) ісіктерін тудырады. Полонимен плутонидің α сәулеленулері ішкі зақымданулар кезінде өте қауіпті.

Қиын еритін радиоактивті қосындылардың аэрогенді жолмен өкпеге түскен кезде, сәулелі пневмосклероз, бронх эпителилерінің метаплазиясы, ісіктер дамуы мүмкін. Сонымен қатар еритін изотоптар қатарының, яғни плутонии, рутении, тории, америция- аэрогенді жолмен түскен кезде остеосаркомаға қарағанда, өкпенің жиі қатерлі ісіктерін тудырады. Ұрық және оның тұқымына радиоактивті заттардың айқын зақымдаушы әсері бар екекні дәлелденген.

Иондаушы радиация тудыратын тіндік және жүйелік сәулеленулер негізінде ағзадағы тіндер мен сұйық ортадағы құрылымдық компоненеттердің клеткалық және молекулярлық деңгейінде біріншілік радиациялық процесс жүреді. Ағзаның бүтіндігі кезіндегі радиациялық зақымданулардың қалыптасулары бірнеше жолмен жүзеге асады, зақымдайтын агенттің клеткаға тура әсерінің нәтижесінде, ағзадағы тінаралық қатынастармен нейро регуляторлы механизмдердің бұзылуы салдарынан пайда болады.

Иондаушы радияцияның әсерінене туатын радиобиология мен радиациялық медицинаның қазіргі кездегі теориялары бойынша, үш топқа бөлінуі мүмкін:

- соматикалық (жедел және сүлелі сәулелі аурулар, жергілікті сәулелі зақымданулар – катаракта, терінің және т.б қатерсіз зақымданулары);- соматикалық-стохастикалық (өмір сүру ұзақтығының қысқаруы, лейкоз, әртүрлі ағзалар мен тіндердің ісіктері);- генетикалық доминантты және рецессивті гендік мутация, хромосомды аберация).Үздіксіз сәулеленуге ұшыраған адамдарда соматикалық нәтиже дамиды, ал оның тұқымында генетикалық (тұқым қуалайтын өзгерістер). Жалпы қысқа уақыттық сәулеленулер әртүрлі деңгейдегі айқындылықтағы радиациялық зақымдануларды тудыруы мүмкін.1,5 Гр және одан жоғары сәулеленулер кезінде сәулелі ауру дамуы мүмкін екендігі бекітілген. Сәулелену аймағының орналасуы сәулеленудің біркелкі емес таралауына байланысты болады.

Жедел сәулелі ауруы қысқа уақытта 1-10Гй мөлшерінде әсер еткенде дамып, сүйек миындағы қан түзелуін бұзады. Сәулеленудің мөлшерінінің ауырлығына байланысты 4 сатыға бөлінеді: I - жеңіл (1 - 2 Гй), II - орта (2-4 Гй), III - ауыр (4-6 Гй) және IV – өте ауыр (6-10 Гй).

I – жеңіл сатысына клиникалық белгілері дамығанға дейінгі жасырын кезең жатады. Бұл кезде бір реттік құсу, жүрек айну, жеңіл бас ауруы, әлсіздік, лейкоцитоз. Қан анализінде жеңіл лимфопения ( 1,0-0,6-109/л), лейкопения (4,0-3,0-109/л). Өршу кезеңінде астенизация, жүрек қан тамыр жүйесінде өзгерістер, рефлекстердің жоюлуы, тәбеттің нашарлауы, ЭТЖ - 25 мм/с; үдемелі лимфопения ( 0,4 109/л) и лейкопения ( 1,5-10§/л), тромбоцитопения ( 100-60Х 109/л).

II сатысында ОЖЖ және қан тамыр жүйесінің бұзылыстары, қайталамалы құсу, субфебрилитет, лейкоцитоз; болып 1-2тәулікке созылады. Клиникалық симптомдары азаяып астенизация, лимфопения (0,3 109/л) и лейкопения ( 2,0-109/л). ұзақтығы 2-3 аптаға созылады.

Өршу кезеңінде нейроциркуляторлы дистония, жүректің ұлғаюы, лимфопения ( 0,2-109/л), лейкопения ( 1,0-109/л), тромбо - цитопения ( 30-109/л), ЭТЖ 40 мм/с, субфебрилитет. 12-20 тәулікте геморрагиялар теріде петехия, иектің қанауы, көмейдің некрозды жаралары пайда болады. Кейде инфекциялы-геморрагиялық асқынулар дамиды, Қайта қалпына келу ұзақтығы 2,5 ай.

III сатысында жасырын кезең 30 мөн, алғашқы реакция - 2-3 тәулікте бірнеше құсу, астенизация, субфебрилитет, терінің гиперемиясы, пулстың лабилділігі, АҚҚ төмендеуі, жүрек ырғағының бұылуы, менингеалды синдромның дамуы, лейкоцитоз болады.

Өршу кезеңінде жағдайы нашарлап, фебрильді температура, көп құсу, безгек, ұйқысыздық, кілегей қабаттарға, ішкі ағзаларға, теріде қан құйылу, тахикардия, АҚҚ төмендеуі, жүрек дистрофиясы; ЭТЖ мм/с. көмейдің некрозды жаралары пайда болады. (гингивит, стоматит). Сәулелі энтерите іштің жиі өтіп ,азуы. Сүйек миы бос. Панцитопениялық синдром, агранулоцитоз, абсолютті лимфопения, тромбоцитопения, иммундідефицит, геморрагиялық, инфекциялық асқынулар, сепсис, мидың ісінуі болады. Қайта қалпына келу ұзақтығы 12 ай.

IV сатысында бірден біріншілік реакция ( тоқтамайтын құсу, есінің айнуы, фебрилді температура), панцитопения, ауызды, ішек синдромы, ОЖЖ органикалық зақымдануы, ерте геморрагиялық, инфекциялық асқынулар. Өлім 2-ші аптада болады.

Емі. Науқастарға арнайы ауруханаларда кешенді ем жүргізілуі керек. Ем біріншілік реакцияларды жоюға, дезинтоксикациялық, геморрагиялық синдромдардың алдын-алуға, инфекциялық, трофикалық бұылыстарды, қан түзу жүйесін қалпына келтіріп, иммунологиялық статусты жоғарлату, ағзалардың қызметін қалыптастыру, тамтанумен адекватты асептикалық режимді қалыптастыру керек.

Біріншілік реакцияларды жқю үшін құсыққа қарсы дәрмектер (аэрон, аминазин, церукал, атропин, 10 % натрии хлориді, глюкоза, изотониялық ертінділер натрии хлорид), қан тамыр жүйесіне

(кордиамин, мезатон, коргликон, строфантин), қозғыштықта - димедрол, мепротан, барбамил. эритемада аэрозолдар (оксикорт, ливиан, лиоксанол) қолданады.

Жасырын кезеңде хирургиялық емческое ем,- сүйек миының трансплантациясын жүргізеді. 7-10 күн бұрын агранулоцитозда бисептол (ішке 2 таб х 2 рет; 14 күнен көп қабылдағанда 1 таб х 2 рет, ауыр жағдайда 3 таб х 2 рет беріледі), гентамицин сульфат ( зәр шығару жолдарының инфекциясында 0,8-1,2 мг/кг, 2-3 рет; басқа инфекцияларда 2,4-3,2 мг/кг; курсы 6-8 күн.

Дезинтоксикациялық ем ретінде гемодез, реополиглюкин, глюкоза, изотоникалық ертінді ретінде натрии хлор беріледі.

Цитопенияда орын басушы терапия (тромбоцитлы масса, эритроцитты масса, қан құюу жасалады). Геморрагиялық синдромда тромбоцитарлы масса, қан, кебу плазма, амбен, кальции хлорид, рутин, викасол, эпсилон-аминокапрон қышқылы; жергілікті - тромбин, гемостатикалық губка и марля, фибринді пленка қолданылады.

Нуклидтердің сипатына байланысты радиоактивті заттардың шығуын тездететін заттар таңдалынады. Сонымен қатар сұйықтықтардың айналымын жеделдету арқылы (потогонды және зәр айдағыш препараттар) нуклидтердің шығуын тездетуге болады, механикалық шығар (тазартатын клизмалар, адсорбенттер) қолданылады.

Қазіргі кездегі кеңінен қолданылатын заттарға этилендиаминотетрауксус және пентауксус қышқылдары және олардың туындылары қолданылады: ферроцин, унитиол және оксатиол. Трансуранды радионуклеидтермен және жер бетінде сирек кездесетін элементтерді шығару үшін пентацинді қолданады.

Сәулелі аурулар кезіндегі жұмыс қабілетінің сараптамасы. Дәрігерлік еңбек сараптамасының сұрақтары жалпы статусымен, бұрынғы және қазіргі кездегі жұмыс қабілетіне, сонымен қатар жалпы соматикалық және кәсіптік аурулар кезіндегі тексерілулерге және медидициналық қарауларға байланысты. ССА бойынша мүгедектікке ауыстыру көрсеткіштері өте шектелген.

Аурудың қалыптасуы кезіндегі тексерілулер кезінде уақытша еңбекке жарамсыздық парағы беріледі, ал қорытындысында уақытша (3-6 ай) басқа жұмысқа ауыстыру шешіледі. Шешімді стационарлық немесе поликлиникалық емдеу орындарындағы ДБК қабылдайды.

Барлық жағдайларда 4 ай емнен кейін және еңбек қабілетін төмендететін сәулелі зақымданулардың айқын белгілері болған кезде науқасты ДЕСК жолдайды.

Жұмыс қабілетін тұрақты төмендетеді: 1) тіндер мен ағзалардағы терең трофикалық және склеротикалық жергілікті өзгерістер, көру қабілетінің төмендеулерімен катаракта, ампутациялық дефектілір және контрактура: 2) айқын астенизация, орталық жүйке жүйесімен тамырлардың органикалық зақымданулары: 3) анемия, қан түзудің компенсирленбеген гипоплазиясы.

Мамандығы бойынша жұмыс істеу қабілеті сақталған кезде 3 топтың мүгедектігі беріледі.

Алдын алу. ССА алдын алу шараларына қатаң түрде жұмыс ережелері мен нормативтерді сақтау жатады. иондаушы сәулелер көзімен жұмыс істейтін адамдар міндетті түрде дәрігерлік бақылауында болады.

Дұрыс дем алу және тамақтану, рационалды еңбек ету және сәулелену мөлшерлерінің қалыпты нормадан аспауы алдын алу шаралардың міндетті бір бөлімі болып табылады.



6) Қорытынды сұрақтар (кері байланыс):1. Жұмысшыларға қандай өндіріс аймағында иондаушы сәулелер әсер етеді?2. Сәулелі аурулардың негізгі патогенетикалық механизмінің дамуы қандай?

3. Сәулелі аурулардың негізгі клиникалық симптомдары.

4. Сәулелі аурулардың негізгі емдеу принциптері қандай?

5. Сәулелі аурулардың медициналық алдын алу шаралары.

1)Тақырыбы №12: Биіктіктен туындаған ауру.

2)Мақсаты: Оқыту мақсаты парциальды қысымның едәуір және жылдам төмендеуінен дамитын кәсіптік аурулар туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.


Биіктікке көтерілген кезде дамыған күрделі патологиялық процесті тау немес биіктіктен туындаған ауру деп атайды. Оның қалыптасуы негізінен оттегінің жетіспеушілігімен байланысты. әсер етулеріне байланысты гипоксияға бейімделмеген бірнеше адамдар тобын бөлуге болады. 0,5 км дейінгі теңіз деңгейі индифферентті зона, одан әрі 2 км дейін – бұлшық еттердің қалыптасуының төмендеу зонасы. 2-5 км аралығында тау ауруы дамиды: 2,5 км дейін қараңғыға бейімделудің бұзылуы және қабілеттену реакциясы пайда болады, 4-5 км жеткенде аурудың жедел түрі дамуы мүмкін. 5-7 км жеткенде интелектуалды және физикалық жұмыс қабілетінің төмендеуі және жоғалуы пайда болады. 7 км жоғары естен тануға дейін жетеді және уақыты минутпен өлшенеді, 11-12 км жоғары секундпен өлшенеді.бұл мәліметтер әртрүрлі деңгейдегі биіктікке көтерілген кездегі мүмкін болатын нәтижелерді анықтауға мүмкіндік береді.

Тамырлар зонасындағы (синокаротоидты және аорталды) рефлексогенді хеморецепторлардың тітіркенулері өз кезегінде ағзаның қан мен тіндерінің оттегімен қанығуын төмендетеді, оттегінің жетіспеушілігі биіктік ауруының пайда болуындағы негізгі орынды алады. Хеморецепторлардағы импулстардың күшеюі көптеген рефлекторлы адаптирленген реакциялардың пайда болуына әкеледі. Осы кезде гипервентиляцияның нәтижесінде гипокапния дамиды, ол биіктік ауруының патогенезінде

маңызды орынды алады, сонымен қатар ол тыныс және қан айналымының реттелуінің бұзылуларының себептері болуы мүмкін. Қанның көмір қышқылымен бірігуі қышқылды сілтілі жағдайдың алкалоз жаққа қарай ығысуын тудырады және ағзада қышқылданбаған өнімдердің жиналуына әсер етеді. Кейіннен артериялды қанда оттегінің жетіспеушілігінің салдарынан ОНЖ және басқа ағзалардың, сонымен қатар барлық зат алмасу түрлерінің қызметтері өзгереді.

Сонымен қатар биіктік ауруында оттегінің жетіспеушілігімен қатар аурудың айқындылығы мен ауырлығы көптеген ішкі және сыртқы себептерге байланысты. Таудың биіктігінде жоғары күн радиациясы деңгейінің, ауа ионизациясының, ауа ылғалдылығы мен температураның күрт өзгеруі, сонымен қатар тамақтанудың белгілі бір ерекшеліктерінің әсері бар. әртүрлі региондардағы биіктік ауруларының көріністері мен ағымдары дәл осыған байланысты негізделген. Ағзаның жағдайы әсіресе жүрек тамыр жүйесіндегі жағдайларының маңызы зор. Адамдардың гипоксияға қабілеттенуінің жеке ерекшеліктері және жасына байланысты ерекшеліктерінің маңызы зор. Бала кезінде ұйқышылдық, ал жасөспірім кезінде эйфория бақыланады. Шамадан тыс физикалық және эмоционалды күш түсу, суық өту биіктік ауруларының дамуы мен және оның көріністерінің пайда болуына әкеледі. Өкпе және жүрек тамыр жүйесінің аурулары тез және айқын зақымданулардың дамуына әкеледі.

Клиникасында. Бұзылыстардың бірінші белгісі болып, ОНЖ зақымданулары жатады: жалпы әлсіздік, ұйқышылдық, көріу қызметінің бұзылыстары, қозғалыс координациясының бұзылыстары, назар мен есте сақтаудың бұзылыстары бас айналу болады. Жүрек айну және құсу пайда болуы мүмкін. Мұрынннан қан кетуі мүмкін. Осы көрінстердің бәрі тыныстың тереңдеуі мен жиілеіумен, жүректің жиырылуының жиілеуі мен жүрек қызметінің күшеюімен жүреді, ол ауадағы оттегінің жетіспеушіліггінің көрінісі болып табылады.

Биіктікке жаяу тез жоғары көтерілгенде, машинамен көтерілген кезде, транспорттың басқа түрлерінде, көбінесе арқан жолдары кезінде аурудың көрінісі неғұрлым айқын болады. Жиі баяу көтерілген кездері аурудың симптомдары 2-ші, 3-ші күндері айқынырақ көрінеді. Кейінірек биіктікке әсіресе оттегінің жетіспеушілігіне бейімділік пайда болғандықтан оның көріністері шамалы болады. Бейімдену кезеңінің ұзақтығы биіктік деңгейі мен оның өсуіне байланысты. Толық бейімдену үшін кем дегенде 1-2 ай қажет. Қалыпты атмосфералық қысымға қарағанда, толық адаптация кезіндегі 3-4 км деңгейдегі биіктікте жұмыс істеу біршама қиынырақ.

Биіктік жағдайында жұмыс істейтін адамдарды таңдау кезінде міндетті түрде ауадағы оттегін көтере алу сынамасын жүргізеді. Кез келген орталық жүйке жүйесінің және жүрек тамыр жүйесінің бұзылыстары, гипофизарлық- эндокриндық бұзылыстар, сезу ағзалары мен асқорту бездерінің ақаулары бар адамдар биіктікке көтеруге жол берілмейді.

Емі. Емдеу әдісі оксигенді терапия немесе карбогенді ингаляция (оттегі қоспасы және 3-5 % көмір қышқыл газы). Биіктіктен баяу төмен түсіріу. Көбінше симптомды ем: бас ауырғанда - цитрамон, басқа массаж; тамыр тонусын көтеру үшін – ащы шәй немесе кофе, кофеин; жүрек әлсіздігінде - камфора, кордиамин, строфантин; тынысты тітіркендіру үшін - мүсәтір спирті, лобелин, цититон беріледі.

Еңбек ету қабілетінің сараптамасы. Биіктік аурулардың жеңіл түрлерімен ауырып, денсаулыққа тұрақты өзгерістер әкелмесе, науқас ары қарай өз кәсібі бойынша жұмысын жалғастыра береді. Бұл кезде 10 күн мөлшерінде ауруханалық парақ беріледі.

Айқын және тұрақты өзгерістер жұмыс қабілетінің жоғалуына әкеледі. Науқастар еңбек ету қабілетінің жоғалту деңгейін анықтау үшін және реабилитациялық сипаттағы шараларды жүргізу үшін МӘСК жіберіледі.

Биіктік ауруының нәтижелеріне қарап жұмыс қабілетінің сараптамасын жүргізуде аурудың этиологиясы мен диагнозын қоюда ерекше қиындық туындайды. Жиі осындай жағдайларда анықталынатын жүрек тамыр жүйесінің және сүйек буын жүйесінің ауруларын жасқа байланысты аурулармен және жалпы симптомдармен салыстыру керек. Аурудың себебін анықтау арқылы кессонды аурулар және оның басқада зақымдануларына қарап жұмыс қабілетінің жағдайын шешеміз.

Алдын алу. Биіктікке арналған инструкцияларды сақтаумен, ақырындап оттегінің жетіспеушілігіне жаттығулар жасап, биіктік ауруы дұрыс кәсіптік таңдаулармен жүргізіледі. 8 км және оданда жоғары көтерілген кезде оттегімен тыныс алдырады, арнайы құрал жабдықтар, жылы киімдер, скафандарлар қолдану. Алдын алу мөлшерде С, В2, В2, В6, РР, Р, витаминдері, фоли қышқылын пайдалану оң әсер береді.

Негізгі емдеу әдісіне оттегімен немесе оның ауамен қоспасымен тыныс алдыру жатады. 1-3 км биктікте өмір сүретін адамдар ұзақ жасаумен және әртүрлі қолайсыз факторлардың әсеріне қарсы тұрады. Осы мәліметтер тау ауруының алдын алуларындағы гипоксияның жаттығулары ғана болып қоймай, сонымен қатар жалпы резистенттілікті көтереді. Биіктікке шығуға ОЖЖ және қан тамыр жүйесінің, гипофизарлы-эндокринді , сезу және асқорыту бездерінің бұзылыстары бар адамдарға болмайды.




2. Биіктік ауруы қашан пайда болады?2. Биіктік ауруының клиникалық симптомдары.

3. Биіктік ауруының негізгі емдеу принциптері қандай?

4. Биіктік ауруының медициналық алдын алу шаралары.

1)Тақырыбы №13: Кессон ауруы.

2)Мақсаты: Оқыту мақсаты Кессон ауруы туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.


Кессон (декомпрессиялық) ауруы әртүрлі кәсіби жұмысшыларда кездеседі, олардың еңбегі жоғары атмосфералы қысымды жұмыспен байланысты. Кессонды жұмыстарда во-долаздар, көпір жасаушылар, су астындағы жұмыс істейтін және жерасты жолдар салушылар мен метрополитендер жұмыс істейді.

Кессоннды әдіс жабық кеңістіктегі жұмыстар. Кессон деп темір немесе темірбетонды шахталы труба төмен жағы кеңейген- жұмыс камерасы. Трубаның жоғары жағы ортаңғы камераға өтіп екі жағын шалюздер жауып тұратын герметикалық есіктер жабады. Кессонда жұмыс істеудің белгілі тәртібімен кессонның жұмыс камересына түседі.

Ағзаға оттегінің жоғарғы қысымен түсуі қан мен үлпалардағы сұық оттегінің құрамын көбейтеді. Бұл жағдайлар қысылған ауаны арнайы операциялық және гипоксиямен жүретін ауруларды, улануларды емдеуге қолдануға көмектесті. Кессонды жұмыс істеу кезіндегі негізгі қауіптілік болып декомпрессия болып табылады (әсіресе кессоннан жылдам шықан кезде кессон ауруы дамиды).

Патогенезі. Декомпрессиялық (кессон ауруы) ауру декомпрессия процесі кезінде немесе одан кейін (жұмысшылардың кессоннан шығуы кезінде), сонымен қатар одан кейінгі біраз уақыттан кейін пайда болуы мүмкін. Аурудың пайда болуы баяу декомпрессияның жетіспеушілігі кезіндегі ағзаның сұйық ортасының инертті газдармен (азот, гелий және т.б.) қанығуы жүрмейді олар жоғары қысымның әсерінен көп мөлшерде еріп кеткен, ол тіндер мен сұйықтық орталарындағы бос газ көпіршіктерінің түзілуіне әкеледі және алмасу процестерінің , аэроэмболияның бұзылуына әкеледі.

Бұл кезде түзелген газ көпіршіктері қалыпты қан айналымын бұзып, жүйке талшықтарын тітіркендіріп ағзанының ұлпаларын бұзып деформациялайды. Өкпенің қалыпты атмосферлы қысымен парциалды қысым арасында және қан мен ұлпалар арасында динамикалық теңдік сақталады. Ағзадағы сұйықтық пен газдағы қысымға сәйкес келуіне байланысты қалыпты жағдайларда адам қоршаған ортаның қысымын сезбейді.

Жоғарғы қысымды камераларда емдеулер мен операциялар кезінде, кессонды жұмыстағы, су асты жүзулері кезінде, су асты үйлеріне түсу кезіндегі өндірістік орындардағы адамдар жоғары газ қысымының әсеріне душар болады.

Өкпедегі, қандағы жалпы газдардың қысымының жоғарлауы газ алмасуға қатыспайтын азоттың, физиологиялық инертті газдардың болуынан. Сондықтан жоғары қысымдағы жағдайда қан мен ұлпалардың газға қанығу ерекше процесс болып табылады. Бұл кезде жоқары қысымен түскен оттегі сұйыықта, ұлпаларда еріп сіңіріліп, азот ұлпаларда еріп біртіндеп қанығады.

Клиникасында. Кессон ауруының симптоматика ерекше және полиморфты түрде болады.

Жедел Кессон ауруы бірден басталып: бірінші белгілері 10-15 мөн және декомпрессиядан кейін дамиды. Жұмысшылар құлағында ауырсынуға, ішінің кеңейуіне, әлсіздік, суықты сезінуіне, буындарының ауырсынуына шағымданады. Айқындылығына байланысты жедел Кессон ауруының жеңіл, орташа, ауыр түрлері ажыратылады. Жеңіл түрінде буындардың ауырсынуымен байқалады. Ауру белгілері кенеттен басталады. Ауырсыну механизмі эмболизирленген бөліктерінің қоретенуінің бұзылуына байланысты (сүйекте,буында, фасцияда, бұлшықетте, жүйкеде). Сүйектегі ауырсынулар буындарды бүккенде, сипалауда үдейді.Сонымен қатар кессонды қышыма түрінде терінің зақымдануы кездеседі.

Кессон ауруының клиникада жедел және созылмалы түрлерін ажыратады. Ауырлық ағымына байланысты жедел кессондық аурудың жеңіл, орташа және ауыр түрлерін ажыратады. Ауыр жағдайларында клиникалық көріністері декомпрессия кезінде немесе одан кейінгі алғашқы минуттарда, ал жеңіл түрлерінде алғашқы симптомдары әдетте кешірек 2-4 сағаттан кейін немесе 12-24 сағаттан кейін және оданда кеш пайда болады.

Егер жеңіл түрінде теріде қышу («кессонды қышыма»), теріде бөртпе, бұлшық еттік және буындық аурулар, жалпы дегбірсіздік, пульс пен тыныстың жиілеуі, ал декомпрессионды аурудың ауыр түрінде бұлшық еттерде, буындарда, сүйектерде ауырсыну, кеудедегі ауырсыну, аяқ қолдардың салдануы, тыныс пен қан айналымның бұзылыстары, естен тану байқалынады.

Қан айналымның жақсы жүруіне байланысты, бас миының зақымдануы сирек кездеседі. ОНЖ пайда болатын өзгерістер қан айналыммен тыныс қызметтерінің бұзылыстарына байланысты. Аурудың орташа ауырлық дәрежесі ішкі құлақтың, асқазан ішек жолдарының, көру ағзасының зақымдануымен жүреді, бұл кезде ең алдымен Меньера синдромы дамиды.

Декомпрессиялық зақымданудың жеңіл түрінің клиникалық көріністерінсіз қайталануы созылмалы зақымданулардың түзілуіне әкеледі. Созылмалы кессонды аурудың екі түрін ажыратады:

1. біріншілік созылмалы түрі - баяу дамиды, симптоматикасы аз, диагностикасы өте қиын, деформирлеуші остеоартроз дамиды.

2. екіншілік созылмалы түрі – жедел кессонды аурулардың нәтижесінде пайда болған патологиялық ығысулардың комплекстері, Меньер синдромы мен аэропатиялық миелозом түрінде көрінеді.

Созылмалы түрінде газды эмболдар басы сүйекте орналасып, нәтижесінде деформирлеуші остеоартрозға әкеледі (негізінен жамбас сан және иық буындарының).

Диагноз. Кессонн (Декомпрессиялық) ауру декомпрессиядан кейінгі сипатты шағымдар мен клиникалық белгілері негізінде диагноздалады. Жоғарғы қысым мен декомпрессия режіміне көңіл бөлінеді. Теріде қышыну, ауырсыну белгілері, Меньера синдромы, параличтер, кенеттен коллапс белгілері, Рекомпрессияға жатқызғанда науқастың жағдайының жақсаруы диагнозды дәлелдейді. Сондай-ақ рентгенограммада буындарда көпіршіктер, синовиальды сіңірлерде, сүйектердің зақымдануы диагностикалық тест болып табылады.

Сурет.1 Декомпрессирленген ауру. Оң иық буынының рентгенограммасы. Иық сүйегінің басында субхондралды остеолиз ошақтары, айналасында склерозданған сүйек ұлпалары (стрелкамен көрсетілген).

Сурет. 2. Декомпрессирленген орташа сатыдағы өзгерістер. Сол жақ иық буынының рентгенограммасы. Ошақты асептикалық некрозбен, остеосклероздың көп бөлігінің жалғасуы (стрелкамен көрсетілген).

Емі: патологиялық процестің дамуын анықтайтын, қайтадан көтерілген қысым нәтижесіндегі қанықпаған тіндердегі индеферентті газдар мен газ көпіршіктерін шегеру мақсатында, емдік рекомпрессияны жүргізу кессондық ауруларының барлық түрлеріндегі негізгі емдеу әдісі болып табылады. Рекомпрессияны неғұрлым ерте бастаса, оның нәтижесі де тезірек болады және клиникасы мен емнің болжамы қолайлы болады.

Рекомпрессияны арнайы «емдік шлюзде жүргізеді» , ол екі жартыға бөлінген горизанталды орналасқан цилиндрден тұрады. Кіреберіс және негізгі камера. Рекомпрессия кезінде «емдік шлюзде» қысымды бірден жоғарлатадыда баяу шлюзден шығарып отырады.

Рекомпрессия тәртібін анықтау үшін тереңдікпен тәртіпті, және тыныс қоспасының құрамын, тереңдікте болу ұзақтығын, декомпрессияның тәртібін, алғашқы симптомдардың пайда болуы мен уақытын, олардың клиникалық сипатын білу керек. Рекомпрессия кезінде міндетті түрде дәрігер рекомпрессияның нәтижесін және мүмкін болатын асқынуларын алдын алу үшін бақылау керек.

Емдік декомпрессия басталғанға дейін міндетті түрде оттегімен үздіксіз ингаляция жүргізу керек. Наркотикалық емес аналгетиктерді айқын ауырсыну синдромы кезінде қолданады. Орташа және ауыр түрлерінде гепаринді қолданады. Жүрек тамыр жүйесінің және тыныстың стимуляторларын көрсеткіштер бойынша қолданады.

«Емдік шлюзден шыққаннан кейін науқасқа ыстық құрғақ ауалық немесе су ванналарымен белсенді физиоем(соллюкс-лампасы, кварц, диатермия және т.б.) жүргізіледі.

Еңбек ету қабілетінің сараптамасы. Кессонды аурулардың жеңіл түрлерімен ауырып, денсаулыққа тұрақты өзгерістер әкелмесе, науқас ары қарай өз кәсібі бойынша жұмысын жалғастыра береді. Бұл кезде 10 күн мөлшерінде ауруханалық парақ беріледі.

Айқын және тұрақты өзгерістер жұмыс қабілетінің жоғалуына әкеледі. Науқастар еңбек ету қабілетінің жоғалту деңгейін анықтау шін жжәне реабилитациялық сипаттағы шараларды жүргізу үшін МӘСК жіберіледі.

Кессон ауруының нәтижелеріне қарап жұмыс қабілетінің сараптамасын жүргізуде аурудың этиологиясы мен диагнозын қоюда ерекше қиындық туындайды. Жиі осындай жағдайларда анықталынатын жүрек тамыр жүйесінің және сүйек буын жүйесінің ауруларын жасқа байланысты аурулармен және жалпы симптомдармен салыстыру керек. Аурудың себебін анықтау арқылы кессонды аурулар және оның басқада зақымдануларына қарап жұмыс қабілетінің жағдайын шешеміз.

Алдын алу. Барлық жағдайларда жоғары қысыммен жұмыс істеу өте қиын, қауіпті, және ол нервті-психикалық, физикалық күштілікті қажет етеді. Ол ең алдымен водолаздарға жатады. Осыған байланысты водолаздардың жұмыстарындағы қолайсыз жағдайлар туралы жарнамаланған. Кессондағы рұқсат берілетін қысым шектелінген: ол 4 ати аспау керек, яғни 40 м тереңдіктегі судан аспайды. Кессондағы жұмыс істеу уақыты және шлюздан шығу қатаң түрде қаралады. Кессондағы жұмыс күні екіге бөлінеді арасында 8-10 сағаттық үзіліспен, осы кезде науқастар кессоннан тыс жерде болу керек. Камерадағы жұмыс ұзақтығы 1 сағат 30 минуттан аспау керек.

Су асты сүңгу жұмыстары кезінде бнлгілі бір тереңдікте тоқталынатын баспалдақты декомпрессия қолданылады. Тоқтау уақыты водолаздың грунтта болу ұзақтығына және тереңдікке түсу уақытына байланысты.

Кессонды аурулардың профилактикасы үшін жұмыс істейтін камераға берілетін ауаның сапасы мен мөлшерінің маңызы зор. Қауіпсіздік шараларының ережелеріне кессондағы ауаның мөлшері 25 м3/с аспау керек, оның құрамындағы оттегі 20 %, көмір қышқыл газы 0,1 % және зиянды әсерлері бар РБК аспау керек. Жұмысшыларды жылы ылғалды өткізбейтін киімдер мен аяқ киімдермен қамтамасыз етудің алдын алу шараларында маңызы зор.

Жоғары қысымды жұмыс істейтін адамдардың барлығы жұмысқа қабылданар алдында міндетті түрде медициналық тексерілуден өтеді.

Барлық кезкелген тірек қимыл аппаратының, жүрек тамыр жүйесінің, тыныс жүйесінің, психикалық аурулар, құлақ және вестибулярлы аппараттардың аурулары, көз, асқазан ішек жолдарының, несеп шығару жүйесінің, жүйке жүйесінің және т.б аурулар жұмысқа қабылдаудың қарсы көрсеткіші болып табылады.

Терапевт, невропатолог, отолоринголог және офтальмологтың қатысуларымен 12 айда 1 рет кезеңді түрде медициналық қараулар жүргізіледі.




3. Кессон ауруына жұмысшыларға қандай өндіріс аймағында жұмыс істегенде кезігеді?2. Кессон ауруының негізгі патогенетикалық механизмінің дамуы қандай?

3. Кессон ауруының негізгі клиникалық симптомдары.

4. Кессон ауруының негізгі емдеу принциптері қандай?

5. Кессон ауруының медициналық алдын алу шаралары.

1)Тақырыбы №14: Адам организміне өндіріс ортаның жоғарғы және төменгі температура әсері.

2) Мақсаты: Оқыту мақсаты жоғары және төмен температураның әсерінен дамитын кәсіптік аурулар туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.


Адамның ашық ауада еңбек етуі жылдың әртүрлі мезгілінде ыстық немесе суық климаттық жағдайда жұмыс істеуі жоғары және төмен температураның әсерімен жүреді. Бұл ауылшаруашылық жұмысшыларына, құрылысшыларға, таукент жұмысшыларына, шахтерларға, нефтяниктерге,балықшылармен ағаш дайындаушыларға тиісілі. Сонымен қатар кейбір өндірітік орындар жылуды сәлеленің бөлуіне байланысты жұмыс орнының қатты ысып кетуіне әкеледі мысалы ыстық цехтарда. Төмен теппература жер төлелерде, тоңазтқышты құрылғыларда, жылытылмайтын складттарда болады.

Патогенез. Сыртқы және өндірістің жоғары және төмен температураның әсерінен жылу берумен жылу түздің бұзылуы ағзаның қызып және мұздап кетуіне әкеледі. Термареттеудің негізгі түрлеріне жылуды түзумен жылуды бөлу жатады. Жылу түзу ағзада интенсивті тотығу үрдісіне байланысты.

Жылу бөлу физикалық жолмен (сәулелену, жылуды өткізу және булану) жүреді. Бұл үрдістерді басқару қызметін бас миының орталығымен қыртысты қабатта атқарады.

Жоғары температура әсер еткенде – қызғанда – терінің қан тамырларының кеңеюуімен қанайналымының қүшейіп тердің көп бөлінуімен жүреді. Терімен судың көп мөлшерде бөлінуі натрия хлор тұдарының және кейбір органикалық заттардың көп бөлінуі су-тұз алмасуын бұзып, қанның қоюлануына, жүрек-қантамыр, асқорыту жүйесінің қызыметінің бұзылыстарына әкеледі.

Төмен температура әсер еткенде жылудың түзелуі жоғарлап, жылуды бөлуі баяулайды. Мұндай жағдайда терідегі спастикалық белгілер күшейіп қанайналымы баяулап зат алмасу күшейіп, қалақанша бездің, гипофиздің, бүйрек үсті бездерінің секреторлы қызметі артып; пиломоторлы бұлшықеттің тонуысы жоғарлап, еріксіз дірілдеумен (үйрек терісіндей) теріні көруге болады.

Жоғары және төмен температураның келеңсіз әсерлері ауаның ылғалдығымен қозғалу жылдамдығына байланысты.

Адамға оптималды метеорологиялық жағдайлар ауанның ылғалдылығы 40-60 % , ауанның жылдамдығы 0,5-1 м/с, температурасы 18-20 °С болуы керек.

Клиникасы. Ыстық өткен кезде аурудың екі түрін ажыратады: гипертермиялық және тырыспалы. Ыстық өткенге күн өту жатады.

Гипертермиялық түрі кенеттен немесе біртіндеп басталады. Жеңіл жағдайда басының ауыруына, бас айналуға, жалпы әлсіздік, аузының құрғауы, шөлдеу, құлағының шулауы, көзінің қарауытуы, кейде заттар жасыл немесе қызыл түске бояалғандай болып, құсуға шағымдалады.Дене қызу 38-39 °С жоғарлайды. Тері, әсіресе беттің терісі қызарады, сипағанда ыстық немесе ылғалды болады. Тынысы беткейлі жиілейді. Пульс жиі, аз толымды. Аталған жағдайдың барлығы медициналық көмек көрсетілгенен кейін 1-2 күнен кейін қалпына келеді.

Ыстық өтудің гипертермиялық түрінің ауыр ағымында есінің тануымен коллапаспен өтеді. Бұл кезде тері жамылғысы бозарған, цианозды; дене температурасы 40-41 °С жоғарлайды, айқын терлегіштік болады. Пульс пен тыныс жиілеген. Балтыр бұлшықетінде ауырсынуы, тырысу, эпилептитүрдегі тетаникалық тырысулар, психикалық бұзылыстар (қозғыштық, галлюцинация, сандырақтау) соңынан комаға өтеді.

Тырысу түрі ағзаның сусыздануынан су-тұз алмасуының бұзылып жіті басталады. Бұл жағдайда жоғарыдағы аталғандармен қатар айқын тетаникалық тырысулар балтыр, иық, білек, бұлшықеттерінде болып қимылдағанда қатты ауырсынады. Науқастар қимылсыз, беткелбеті ұзарған, көз айналасы қарайған. Терісі цианозды, құрғақ, мұздай. Жүрек қан тамыр жүйесінде бұзылыстар: пульсы жиі 110-120 рет минутына, жіп тәрізді, артериальды қысым төмен, жүрек тоны тұйық. Диурез 50 - 100 мл тәулігіне, зәрдегі хлоридтер азайған. Қанның қоюлану белгілері анықталады: эритроциттер мен гемоглобин саны арттады, қанның тұтқырлығы жоғарлаған. Ауыр жағдайда эпилепсия түрдегі талулар, кейде психиканың гемиплегиясы немесе бұзылыстары болады.

Тырысу түрінен кейін денсаулығы толық қалпына келеді кейде нервті-психикалық бұзылыстар сақталып ОЖЖ ошақты өзгерістер қалып қояды.

Үнемі жоғары температурада жұмыс істейтін жұмысшыларда, жүйке, қан тамыр жүйесінде, АІЖ, бүйректердің қызметінің бұзылыстары анықталады. Клиникада неврастениямен, тамыр гипотензиясымен, асқазан секреторлы қызметінің бұзылуымен, бүректің концентрациялау оызметінің ауытқыларымен көрінеді.

Жылумен сәулелену өндірістерде инфрақызыл немесе ультракүлгін счәлелермен қосылады. Инфрақызыл сәулелер катаракты, ал ультракүлгін жіті кератоконъюнктивиттер (электроофтальмия) шақырады.

Емі. Жедел медициналық көмекті және емді аурудың түріне, ауырлығына қарай тағайындалады.

Жеңіл түрінде гидропроцедуралар: жылы душ (судың температурасы 26-27 °С, ұзақтығы 5-6 мин) соңынан дене құрғатып, толық тыныштықта болу керек. Ауырлау түрінде – жылы ванналар (судың температурасы 29 °С, ұзақтығы 7-8 мин), соңынан душ және толық тыныштық. Науқасты ылғалды простынямен (температурасы 25-26 °С; ұзақтығы 10-15 мин), соңынан құрғақпен, толық тыныштықпен қамтамасыз етеді.Мұндай науқастар көп сұйықтық қажет етеді.Көрсеткішіне қарай седативті және жүрек-тамыр құралдарын тағайындайды (валериана, бром, камфора, кофеин ж.т.б.).

Ауыр түрінде салқын сумен шайындырып, ылғалды компресстерді кеудеге, ішке қояды. Тамыр ішіне изотониялық натрии хлоридін енгізеді. Айқын цианоз, тырысу, сандырақтауда қан қысымын бақылау арқылы 200-300 мл қан ағызады. Бас миының қысымы көтерілсе (Керниг симптом), жұлынми пункциясы жасалынады. Өте ауыр жағдайда ( асфиксия, жүректің тоқтауы) реанимациялық шаралар жүргізіледі.

Тыдрысу түрімен науқастар олық тыныштықты қажет етіп, натрии хлорид глюкозамен изотоникалық ертіндісін тамыр ішіне енгізіп, тұзы көп тағам қабылдауы керек.

Жүрек қан тамыр жетіспеушілігінде камфора, кофеин тағайындау керек. Күн өтуі белгілі болғанда науқасты қараңғылау, салқын бөлмеге ауыстырып үстінен тынысын тарылтатын киімін шешу керек. Басына мұзды қап, салқын компресстер, ванналар немесе душ, керек болған жағдайда жүрек дәрмектерін, изотоникалық ертінділер тағайындалады. Өте ауыр жағдайда реанимациялық шаралар жүргізіледі.

Еңбек ету қабілетінің сараптамасы. Күн өтудің жеңіл сатысында емдеу уақытында уақытша жұмысқа жарамсыз болады. Жазылған соң өзінің бұрынғы жұмысына оралады. Жүйке және қан тамсыз жүйесінің қызметінің бұзылыс бар науқастар толық айыққанша басқа жұмысқа орналастырадық, керек болса жұмысқа уақытқа жарамсыз қағазы беріледі.

Тұрақты функционалды бұзылыстарда Науқастар еңбек ету қабілетінің жоғалту деңгейін анықтау үшін және реабилитациялық сипаттағы шараларды жүргізу үшін МӘСК жіберіледі.

Алдын алу. Жұмыс орындарында жылу сәлеленудің алдын алу үшін санитарлы-гигеналық техникалық талаптарды сақтау керек. Бұл үшін арнайы қорғаныштар, ыстықтан сақтайтын материалдар, мұздатқаш вентиляцияларқолдану керек.

Кезекті медициналық қараудан 24 айда бір рет терапевт және офтальмологтан өтіп тұру керек.

Жоғары температура мен жылумен сәулеленуде жұмысқа медициналық қарсы көрсеткіштер:

Созылмалы жүрек қан тамыр жүйесінің аурулары;

айқын, жиі өршитін созылмалы гастрит;

көру өткірлігі бұзылыстарында, катарактада; созылмалы тері ауруларында.

Салқындаудың клиникалық көрінісі. Салқындауда дененің ашық жерлерімен бірге ағзаның кейбір мүшелеріде зақымданады. Төмен температура әсер еткенде клиникалық көріністері облитерлеуші эндартериит (ангиоспастикалық бұзылыстар), ұсу және жалпы дененің салқындауы (гипотермия) болады.

Облитерлеуші эндартериит қол аяқтардың ұзақ салқындауынан және балықшыларда, тоңазтқышта жұмыс істешілерде кездеседі. Клиникалық белгілеріне саусақтарының бозаруы, псезімталдығының нашарлауына, парестезия, аяқ-қолдарының қимылының нашарлауына шеткі тамырлардың пулсының төмендеуімен көрінеді.

Облитерлеуші эндартерииттің төрт сатысы бар: I сатысы (спастикалық) функционалды ангиоспастикалық бұзылыстармен сипатталады. Науқастарда ауырсыну, аяқ-қолдарының жансыздануына, мұздауына, шеткі тамырлардың пулсының төмендеуімен көрінеді. Бұл көріністер ұзақ уақыт байқалып, кезеңді жоғалып отырады. II сатыда (ишемиялық) ангиоспастиклық синдром тамырлардың қабырғаларының құрылысының өзгеруінен тұрақты болып қалады. Бұл сатысында тромтар түзелуі мүмкін. Үшінші сатысында (некротикалық) ұлпаларды қанмен қамтамасыз етілуінің нашарлауынан аяқ-қолдарда жаралар пайда болады. IV сатысында (гангренозды) құрғақ немесе ылғалды гангреналар дамиды.

Үсіп қалу, облитерлеуші эндартериит секілді, суықтың әсерінен ағзаның жергілікті зақымдануымен сипатталады.

Үсудің клиникалық белгілері суық әсер еткенен кейін бірнеше уақыттан кейін байқалады. Үсудің үш кезеңнен тұрады. I кезеңінде ашыған сезім, қышыну, шаншу, бозару, соңынан зақымданған жердің қызаруы болады, бірақ тез өз қалпына келеді. II кезеңде терінің сезімталдығы төмендеп, бозарып ісініп, көпіршіктер пайда болады. III кезеңде гангрена дамиды.

Жоғары ылғалдылықпен суық қосылғанда, гиподинамия, тар аяқ киімді ұзақ уақыт кигенде ол жердің қан айналымы бұзылып үсуге әкеледі.

Дененің жалпы мұздауынан (гипотермия, мұздауы) бүкіл ағзаға суық ұзақ әсер еткенде баайқалады. Гипотермияға көмірсутегінің және ақуыз алмасуының бұзылуы, тотығу үрдістерінің баяулауы, тамырдың өткізгіштігінің жоғарлауы тән.

Дененің жалпы мұздауының клиникалық көрінісінде жалпы әлсіздік, ұйқышылдық, терінің көгеруі болады. Дене температурасы және артериалды қысым төмендейді. Пульс және тыныс сирейді. Есі анық емес. Қанның қоюлану белгілері анықталады. Ауыр түрінде тетаниялық тырысулар, еріксіз зәрдің бөлінуі; өліп кетуіде мүмкін.

Ауыр түрдегі гипотермияда гемиплегия, эпилептиялық талулар, психикалық бұзылыстар байқалады.

Емі. Емді аурудың түріне, ауырлығына қарай тағайындалады. I және II сатысында облитерирлеуші эндартериитте жылы физиотерапиялық керек болса хирургиялық ем жүргізіледі.

I кезеңді үсіген науқастарға жалпы жылытқыш, үсіген жерлерді камфор немесе бор спиртімен (3 % ертінді) сүртіп зақымданған жерді құрғақ байлап қояды. II және III кезеңде, жоғарыдағы шаралармен қатар кең спекторлы антибиотиктер тағайындайды.

Еңбек ету қабілетінің сараптамасы. Жеңіл сатысында емдеу уақытында уақытша жұмысқа жарамсыз болады. Тұрақты функционалды бұзылыстарда науқастар еңбек ету қабілетінің жоғалту деңгейін анықтау үшін және реабилитациялық сипаттағы шараларды жүргізу үшін МӘСК жіберіледі.

Алдын алу. Салқындаудың алдын алу үшін тиімді арнайы киімдерді жылы аяқ киім, уақытында тамақтану, жұмыс орндарын жылы ұстау қажет.




1. Салқындаудың негізгі клиникалық белгілерін атаңыз

2. Қызудың тырысу түрі қашан дамиды?

3. Ағзаның қызуының негізгі патогенетикалық механизмінің дамуы қандай?

4. Облитерлеуші эндартериитің IV сатысының негізгі емі мен сараптамасының ерекшелігін сипаттаңыз

5. Үсудің медициналық алдын алудың негізгі әдістері.

Тақырыбы №15: Тірек-қимыл аппаратының кәсіби аурулары.

2) Мақсаты: Оқыту мақсаты физикалық күш түсуге және микрожарақаттардың әсерінен дамитын тірек-қимыл аппаратының кәсіби аурулар туралы студенттердің білімін қалыптастыру болып табылады.


Кәсіптік аурулардың ішінде тірек – қимыл аппаратының патологиясы күш түсуге және микрожарақаттарға байланысты үлкен орын алады.

Механизация және автоматизацияларды ендіргенмен әртүрлі өндірістерде қол еңбегі кеңінен қолданылады. Физикалық еңбек автоматизирленген өндірісте аз пайыз алмайды, мысалы бірнеше пультарды қолмен басқару, жеке қолмен жүргізілетін операцияларға қолдың еңбегін қажет етеді. Тірек-қимыл аппаратының ауруларының себептері болып жартылаймеханизирленген және жартылай автомаандардыңттандырылған штамптардағы, станоктардағы, конвейерлердегі ж.т.б., тез қимылды және физикалық күшті қажет ететін жұмыстар. Жұмыс уақытында дененің ерекше ыңғайсыз қалыптары, бірдей емес қимылдар, жеке бұлшықеттерге күш түсуі, қимылдың монотондығы,

құралсаймандардың қолайсыз әсерлері, физикалық күш түсумен және ұлпалардың микрожарақаттануымен бірге жүреді.

Белгілі болғандай адамның сүйек жүйесі пластикалы және функционалды күш түскенде ыңғайына қарай өзгере алады. Сондықтан ұзақ жүрумен байланысты жұмыстар адамдардың сүйек ұлпаларының сан сүйегінің мойнында, алқан сүйегінің фалангілерінің диафизінде өзгерген буындарды көруге болады. Мұндай жағдайларда рентгенограммаларда түтікті сүйектердің диафизінде және компакты қабаттарының қалыңдағанын көреміз. Бұл физикалық еңбекпен шұғылданатын адамдарда оң қолының скелеті сол қолына қарағанда үлғайған (гипертофирленген).

Физикалық күш түсуге және микрожарақаттардың әсерінен дамитын тірек-қимыл аппаратының кәсіптік ауруларының ішінде қолдың аурулары басымырақ болады. Бұл әртүрлі қимылдарды үлкен көлемде орындауына байланысты.

Иық буынының периартрозы

Ауру иық буындарына және ұзақ иық бұлшықеттерінің күш түсуінен дамиды. Әртүрлі кәсіпен айналысатын мамандарда: кузнец, тігіншілерде, малярлар, жүкартушвы, отжаққыштар, тас бұрғылаушылар және т.б. кәсіптер иық бөлігіне күш түсумен атқарылатын еңбекшілерде жиі кездеседі.

Патогенезі. Жұмысты орындау кезінде иықты артқа ,алға, айналмалы қимылдарды ұзақ, жиі, үлкен көлемде орындалуы буынның, синовиалды қуыстың сіңірлі-байламды бөліктің ұзақ жарақаттануы реактивті асептикалық қабынуына және дегенеративті өзгеруіне әкеледі. Кейінен ұлпалардың әктенуіне, иық буынының капсуласының қысылуы мүмкін. Ондай зақымдануларға дельтатәрізді бурсит, калькулезды бурсит, субакромиалды бурсит, тұмсық-бұғана буынының артрозы және т.б.

Клиникалық көрінісі. Ауыру біртіндеп иық буынының ауыруымен, қолды жоғары көтеріп қимылдатқанда ауырсынуы күшейуімен басталады. Тыныштық күйде, қимылды шектегенде ауыр сыну басылуына байланысты науқастар дәрігерге шағымданбайды. Кейінен ауырсыну күшейіп, тыныштық күйдеде, әсіресе түнгі уақытта ұлғайады. Ауырсыну сыздап, шаншып, бүріп ауырып үй шаруасын істеуге кедергі келтіреді. Кейде жауырынға, мойынға беріледі.

Жергілікті қарағанда иық буынын пальпациялағанда ісінгенін, аздап ауыратынын байқалады. Қатты ауырсыну кезіндеде қолдың қимылдары толық көлемде сақталады.Бұл периартроздың артриттен ажыратпалы диагностикада ғана емес жұмыс таңдауғада керек. Периартрите қолды артқа қозғау мүмкін емес, иық буынындағы қимылдатқанда буын сықырлайды, ауыр жағдайда қимыл шектеледі. Иық буынындағы ұзақ бұзылыстар делта тәрізді бұлшықеттердің гипотрофиясы мен атрофиясына, иық сүйегінің остеопорозына әкелетінін рентгенограммадан көруге боладые.

Диагностикасы. Иық буынының периартрозы қолдың арнайы функционалды қимылдарына қарай: бүйірлі созу, иық ротациясы және қолды артқа тастау симптомдары бойнша анықталады. Сүйекті үрдістерді, деформирлеуші остеоартроз, буындардағы,мойын омыртқаларындағы қабыну үрдістері жоққа шығару керек.

Рентгендік зерттеулерде склеротикалық өзгерістер,иық сүйегінің төмпешігінің түрінің өзгерістері анықталады.

Рентгенограммада тұзды төмпешіктер жиі синовиалды қапшықта және т.б. ұлпаларда орналасады (сур.1). Иық сүйегінің үлкен төмпешігінің деструкциясымен склерозының диагностикалық маңызы зор. Тұзды периартикулярлы төмпешіктер емдеу шараларынан кейін азаяып және жоюлуы мүмкін.

Сурет.1. Жаурыниық периартрозы. Рентгенограмма.

а – иық сүйегінің үлкен төмпешігінің синовиалды қапшықтың әктенуі; б көптеген шектік склерозданған резорбциялары.

Кәсіптік иық буынының периартрозына аурудың баяу басталып, қызудың жоғарламауы, ЭТЖ жоғарлауы, ақ қанның жылжуы. Үрдістің ағымы созылмалы, кезеңді өршумен ремиссиямен жүреді.

Емі. Жіті кезеңінде реопирин, анальгин амидопиринмен, новокаинмен электрофорез тағайындалады. периартикулярлы новокаинмен гидрокортизонды блокадалар, парафинді аппликациялар, диадиндітерапия эффективті. Иық буындарын иммобилизация жасатпау керек, ол қимылын шектейді. Тек қатты ауырсыну кезінде ғана қолды орамалға салып асып қояды, арасында қолды қимылдатып отырады.

Еңбек ету қабілетінің сараптамасы. Ауыру ұзақ емделуді қажет етеді. Соңында еңбекке жарамсыз қағазбен жеңіл жұмысқа ауыстырылады. Тұрақты функционалды бұзылыстарда науқастар еңбек ету қабілетінің жоғалту деңгейін анықтау үшін және реабилитациялық сипаттағы шараларды жүргізу үшін МӘСК жіберіледі.

Иық эпикондилезі

Иық эпикондилезі – жұмысшы қолының кең тараған кәсіптік ауруларына жатады. Иықтың айдаршықүстіне жалғанатын бұлшықетіне күш түсуімен микрожарақаттануында пайда болады. Созылмалы тоқпан жіліктің айдаршықүстінің ішкі және сыртқы асептикалық периостит және тендомиофасцит түрінде байқалады. Иықтың сыртқы эпикондилезі тәжірибеде ішкіге қарағанда 10-12рет жиі кездеседі. Ұзақ күштемелі білектің, шынтақ буынындағы жиі пронация мен супинациясы бірге жасалынатын жұмыстарда (соққылаушылар, бөлушілер, слесарлар, монтажниктер, каменщиктер, малярлар, сауыншыларда, механизаторларда және т.б.) кездеседі.

Патогенезі. Аурудың негізінде айдаршықүсті периосталды ұлпаларының бұлшықеттеріне күш түсуіне байланысты иықтың айддаршықүсті периосталды ұлпаларының микрожарақаттануы. Осының әсерінен асептикалық қабыну болып ары қарай метапластикалық өгерістер айдаршықүсті сүйекқаптың беткейінде, оған жалғанып тұрған фасциялар мен бұлшықет, байламдар зақымдалады. Қабынудың дамуына жарақаттың әсерінен ол жердегі қан айналымның бұзылуына байланысты болады.

Клиникалық көрінісі. Иықтың сыртқы эпикондилезі жиі оң қолда кездеседі. Кенеттен сыздап, тартып, шаншыпиықтың айдаршықүстінің сыртқы аймағының ауырсынунан басталады. Ауырсыну бастапқыда жұмыс істегенде ғана ауырса кейінрек қолды бүгкенде, айналдырғанда үнемі ауырып тұрады. Науқас аспаптарды, тәрелкедегі тамағғын төгіп алады. Қол бос болғанда шынтағынан бүгіп тұрса ауырсынуы қояды. Аурудың басында шынтақ буынын қарағанда сыртқы айдаршықүсті аймағынан аздап ісінуді байқаймыз. Шынтақ буынан бүгкенде ауырсынбай еркін қимылдаса, буынды жазған кезде айдаршықүстінің ауырсыну болады.

Білекті бүккен кездегі пронация мен супинация жеңіл, ауырсынбай қимылтатса, қатты ауырсынудың себебінен бүгілмеген күйде қимылдату қиынға түседі.

Иықтың эпикондилезі тиісілі Томсен симптомы (алақаның экстензиясы кезінде иықтың сыртқы айдаршықүстіде кенеттен ауырсыну болады) және Велш симптомы (қолды шынтақтан тез жазған кезде сол жерде қатты ауырсынудың болуы). Зақымданған қолда кейде алақанды қысу күші азаяды. Динамометр көрсеткіштері екі қолда әртүрлі болады.

Рентгендік зерттеуде бастапқы кезде ешқандай өзгерістер байқалмайды. Кейінен уақыт өте келе рентгенограммада параоссалды тығыздалу немесе айдаршықүстінің шеттерінің резорбция көрінеді.

Иықтың сыртқы эпикондилезі ағымы ұзақ және рецидивке бейім келеді.

Сурет. 3. Иықтық сыртқы және ішкі эпикондилезі. Айдаршықүстінің параоссалды әктенуі

Емі. Эпикондилездың ағымына қарай емі консервативті және оперативті болады.

Аурудың басында алақан мен білекті гипсті лонгетпен иммобилизациялайды. Соңынан гипсты таңып айдаршықүсті аймағына күнара 6-8 күн гидрокортизонды енгігу керек.

Жіті ауырсынулар болғанан соң физиоем тағайындалады. Диадинамотерапия ұлпаның зат алмасуын жақсартып, қанайналымды қалпына келтіріп тиімді әсер етеді. Парафинді аппликациялар (шынтақ буынына) қолдану; оны аурудың басында емес, иммобилизациядан кейін 3-4 аптадан кейін қолданады. Массаж жасауға болмайды, өйткені ауруды өршітеді. Ұзақ ағымды болса оталық ем (фас-циомиотомия) ұсынылады.

Еңбек ету қабілетінің сараптамасы. Ауыру бастапқы кезеңінде науқастар уақытша жұмысқа жарамсыз болады. Емделу кезінде еңбекке жарамсыз қағазбен жеңіл жұмысқа ауыстырылады. Ауру қайталайтын болса басқа жұмысқа ауыструға МӘСК жіберіледі.

Бурситтер

Кәсіптік бурситтер буындардың синовиалды қабының асептикалық қабынумен жүреді. Жиі шынтақ, препателлярлы, дельтәрізді және бұғана үсті бурситтері жиі кездеседі. Ұзақ жарақаттанудан және буындардың күштүсуінен дамиды (шынтаққа немесе тізеге күш түсіру, иық буынында көп қимыл жасау және т.б.).

Рис. 4. Кәсіптік шынтақ буынының деформирленуші артрозы. Рентгенограмма.

а - тікелей проекциясы: буынның шетінен ірі сүйектердің өсуі: б – жанынан жасалған проекция: шынтақ шетінен сүйектердің өсуі және иық сүйегінің блогы.

Ауру белгілі мамандықтың жұмысшыларында кездеседі: шынтақ бурситтері - граверлер, чеканщиктер, тегістеушілер, препателлярлық – паркет төсеушілер, шахтерларда; дельтотәрізді - кузнецтерде, формовщиктер, обрубщиктер; бұғана үстілік -жүктүсірушілерде.

Патогенезі. Ұзақ қысқан кезде және жақынан үйкеу кезінде жұмысшылардың буынының беткейінде дистрофиялық өзгерістер зақымдалған синовиалды қалташақтарда көптеген сіңірлі гетотностардың бос денелері және склерозданған бөлімдер сияқты әктенулер болады. Мұндай склеротикалық өзгерістер буын қалташықтарының тіндерінде дамиды. Клиникалық бұл буынның қызметін шектейтін сіңірлі тығыздалған ісіктер сияқты көрінеді.

Клиникалық көрінісі. Кәсіптік бурсит жіті көріністерінің болмауына байланысты біріншілік-созылмалы бурситке жатады. Кенеттен буын аймағында үлкен емес тығыз, қатты ауырмайтын ісік пайда болып біртіндеп ұлғайып дөңгелек болып флюктуациялана бастайды. Іші серозды сұйық немесе кілігейге толған қалташық үлкен адамның жұдырығындай көлемге жетеді. Ол терімен байланыспаған жылжымалы. Бурситт қимылдар шектелмейді, бірақ басқан кезде ауырсынады.

Сурет. 5. Жұмсақ тіндері қалыңдаған препателлярлы бурсит.

Синовиалды қалташықтың үстіндегі тері зақымдалғанда ішіндегі инфицирленіп іріңді бурситтер жоғары дене қызуы мен қалтыраумен жүреді. Кейде ұлғайған, қабынған қалташықтар астындағы орналасқан сүйекті жергілікті склероздап шеткі деструкция дамиды.

Рентгенологиялық зерттеулер бойынша домалақ грех жаңғағынан үйрек жұмыртқасындай жұмсақ тінді қарайуды көруге болады (сурет.5).

Емі. Аурудың бастапқы кезінде аяқ-қолға тыныштық, жылы процедуралар (парафинді аппликациялар), йод электрофорезі, УВЧ тағайындалады. Синовиалды қалташықтағы сұйық кетпесе, қайта қайталанса ішіндегіні пункция жасап ішіне гидрокортизон мен пенициллинді енгізеді. Созылмалы бурситте, консервативті ем әсері болмағанда оталық ем жасалады –(бурсэктомия) синовиалды қапшықты кеседі.

Еңбек ету қабілетінің сараптамасы. Серозды бурситтің бастапқы кезеңінде науқастар еңбекке жарамсыз қағазбен күштемесіз жұмысқа ауыстырылады. Ауру қайталайтын болса басқа жұмысқа ауыструға МӘСК жіберіледі.

Созылмалы бурситте синовиалды қалташықты пункциядан кейін басқа жұмысқа ауыстырылады. Мұндай жағдайларда жұмысқа қабілеттілігі қайта қалпына келеді.

Алдын алу. Өндірісті механизациялау және автоматизациялау, тізе мен шынтаққа ұзақ күш түскенде поролоннан жасалған төсеніштерді жұмыстарда қолдану.



Қазақ тілінде:

Негізгі:

1.Әмербекова А.А. Кәсіптік аурулар - Алматы, 2005ж.

2.Есенжанова Г.Н. Кәсіптік аурулар бойынша таңдамалы дәрістер, Алматы, 1999ж.

Қосымша:

1.Қасенова С.Л. Ішкі аурулар: Медициналық - профилактикалық факультетінің студенттеріне арналған оқу кұралы. Алматы: «Жазушы», 2008ж.

2. Бұйрық № 709 2009 ж. 16 қараша «Міндетті медициналық тексеріп-қараулар өткізілетін зиянды өндірістік факторлардың, кәсіптердің тізбесін, сондай-ақ осындай тексеріп-қарауларды өткізу ережесін және кезеңділігін бекіту туралы

3. Медициналық-әлеуметтiк сараптама жүргiзу ережесiн бекiту туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 20 шiлдедегi N 750 Қаулысы

Орыс тілінде:

негізгі:

1. Артамонова В.Г., Мухин Н.А. Профессиональные болезни: Учебник.- 4 - е изд. -М.: Медицина, 2004г.

2. Шаталов Н.Н., Артамонова В.Г. Руководство к практическим занятиям по профессиональным болезням - М. Медицина. 1991г.

3. Измеров Н.Ф. Пролфессиональные болезни: Руководство для врачей в 2-х томах.-М., Медицина, 1996г.

4. Кулкыбаев Г.А., Аманбеков У.А. Профессиональные заболевания. Руководство для врачей. Караганда-Алматы, «Ғылым» 2001г.

Қосымша:

1. Тогузбаева К.К., Филин А.П., и.др. Физиолога - гигиеническая характеристика производственного ультразвука и инфраструктуры. Учебно - методическое пособие, Алматы, 1998г.

2. Эпидемиология, связанных с работой болезней и несчастных случаев: X. докл. Объед. Ком. МОТ/ВОЗ по профессиональной гигиене-М., Медицина, 1999 г.

3. Касенова С.Л. Внутренние болезни. Учебное пособие для студентов медико-профилактического факультета. Алматы, «Жазушы» 2005г.

4. Ю. Ю. Елисеева. Профессиональные болезни : полный справ- М. : Эксмо, 2006г

5. Грацианская Л. Н. Профессиональные заболевания конечностей от функционального перенапряжения : моногр. - Л. , 1984г.

6. М. А. Булешов. Ранняя диагностика и профилактика болезней органов дыхания и сердечно-сосудистой системы у рабочих промышленных предприятий: методические рек. - Астана, 2006 г.

7. Тулебаев Р. К. Патология лор-органов при фосфорной интоксикации: моногр. - Алматы, 1995г.

8. Тулебаев Р. К. Хроническая свинцовая интоксикация: (патология респираторного тракта): моногр.- Алматы, 1995г.

9. Харитонова Е. Б. Профессиональные заболевания: учеб. пособие. - М. , 2005г.

Электронды ресурстар.

Справочник по профессиональным болезням [Электронный ресурс]: справ. изд. / под ред. М. Г. Дрангой. - [Б. м. ]. - эл. опт. диск (CD-ROM).


1. Бурситтің негізгі клиникалық белгілерін атаңыз

2. Иық периартрозы қандай мамандарда кездеседі?

3. Эпинкондилездің негізгі патогенетикалық механизмінің дамуы қандай?

4. Созылмалы периартроздың негізгі емі мен сараптамасының ерекшелігін сипаттаңыз

5. Тірік- қимыл аппаратының кәсіптік ауруларының алдын алудың негізгі әдістері.

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ

ТЕРАПИЯ БАКАЛАВРИАТ КАФЕДРАСЫ

МАМАНДЫҒЫ: 5В110400 «Медициналық-профилактикалық іс»

ПӘНІ: КӘСІПТІК АУРУЛАР

КУРСЫ: III

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ

ШЫМКЕНТ, 2013 ж.


Хаттама №___«____»2013ж.


м.ғ.д., профессор Бекмурзаева Э. К.

1)ТАҚЫРЫБЫ №1: Кәсіптік аурулар клиникасына кіріспе. Диагностика және медициналық -әлеуметтік сараптама мәселелері.

2)МАҚСАТЫ: Студенттерге кәсіптік аурулардың анықтамасын беру. Кәсіптік аурулардың даму кезеңдерін, диагностика және медициналық -әлеуметтік сараптама мәселелері туралы түсінікті үйрету.

3) ОҚЫТУ МАҚСАТЫ:

Студент білуі тиіс:

- кәсіптік аурулардың негізгі түрлерін;

- адам организміне зиянды өндірістік факторлардың қолайсыз әсерін;

- адам организміне өндіріс ортасының зиянды факторларының әсеріне негізделген аурудың клиникалық көріністерін;

- диагностика және емдеу тәсілдерін;

- медициналық-әлеуметтік сараптама мәселелерін;

- кәсіптік аурулардың алдын алу шараларын.

Студент істей алуы тиіс:

- өндіріс ортасынын зиянды факторларын анықтауды;

- аурудың кәсіптік анамнезін жинауды;

- кәсіптік ауруға шалдыққан науқастардың клиникалық жағдайын бағалауды;

- қажетті лабораториялық және аспапты диагностика әдістерін анықтауды;

- кәсіптік аурулар диагнозын негіздеуді;

- кәсіптік ауруға шалдыққан науқастардың емдеуге, алдын алу шараларына және еңбекке қабілеттілігіне ұсынымдар беруді;

- кәсіптік ауруларды талдауды;

- өндіріс орындарында алдын ала және кезеңмен медициналық бақылау жүргізуді;

- адам организімінде өндіріс ортасының зиянды факторларының әсерінен сақтануға қажетті қорғау заттарын таңдауды;

4)ТАҚЫРЫП БОЙЫНША НЕГІЗГІ СҰРАҚТАР:

1. Уақытша еңбекке жарамсыздық кәсіптік кеселдерді кім анықтайды?

2. Ұзақ және тұрақты еңбекке жарамсыздық сұрақтарының құжаттары қандай?

3. Мүгедектіктің I тоб құжаттар тізімі ;

4. Мүгедектіктің IІ тоб құжаттар тізімі;

5. Мүгедектіктің IІІ тоб құжаттар тізімі;

5) БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖӘНЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ:

- теориялық талдау, ситуациялық тапсырмаларды орындау

6) ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР:

7) БАҚЫЛАУ ( сұрақтар, тесттер, есептер)

Сұрақтар:

1.Кәсіби патология деген не?

2.Біздің елімізде кәсіби патология қай жылдан бастап дамыды?

3. Кәсіби ауруларға қандай аурулар жатады?

4. Этиологиялық үрдістері бойынша кәсіби аурулар қанша топқа бөлінеді?

5. Улы заттардың шектеулі реттік концентрациясы дегеніміз не?

Тесттер:

1. Сырқаттың кәсіпке байланысты екендігін анықтау үшін келесі құжаттар қажет:

а) санитарлы-гигиеналық сипаттама, еңбек кітапшасының көшірмесі.

б) амбулаторлы ем көшірмесі, еңбек кітапшасының көшірмесі, санитарлы-гигиеналық сипаттама.

в) емдік мекеме жолдамасы, амбулаторлы ем көшірмесі, еңбек кітапшасының көшірмесі.

г) емдік мекеме жлолдамасы, амбулаторлы ем көшірмесі, санитарлы гигиеналық сипаттама, еңбек кітапщасының көшірмесі.

2. Кәсіптік деп, төмендегі әсерлерден дамыған сырқаттарды айтамыз.

а) ауа райы жагдайларынан

б) кәсіптік ортаның кері әсерінен

в) экологиялық факторлар әсерінен

г) геохимиялық факторлар әсерінен

д) тұрмыстық факторлар әсерінен

3. Кәсіптік ауруы бар науқасқа (төленетін) еңбекке уақытша жарамсыздық қағазын кім береді?

а) ДКК

б) цехтық терапевт

в) МҚСК

г) медициналық санитарлық бөлімнің бас дәрігері

д) әкімшілік

4. Кәсіптік ауруға жататын сырқаттар тобын ата.

а) атмосфералық ауның ластанған аймақта тұратын тұлғалар.

б) ҚР бекіткен « Кәсіптік аурулар тізімі»

в) жұмысқа баражатқанда, немесе келе жатқанда

г) кәсіби-өндірістік ұзақ уақыт әсер еткені

5. Кәсіптік аурудың тиімді профилактики әдісі:

а) Санитарлы - техникалық

б) Ұйымдастырушылық-технологиялық

в) Медициналық

г) Әлеуметтік

д) Гуманитарлық

6. ҚР ең негізгі медициналық мекеме профпатолог қызметін атқарады:

а) НИИ кардиология.

б) Медициналық денсаулық сақтау мәселелері.

в) Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары оқу орны.

г) Кәсіптік аурулар және гигиена еңбегі ҰО.

д) ҰЗИ гастроэнтерология

7. Созылмалы кәсіптік улануды кім анықтауы тиіс?

а) обылыстық және аудандық дәрігер

б) ҚР бекіткен арнайы кәсіп дәрігері

в) санэпидстанция дәрігерлері

г) терапевт

д) жедел жәрдем ауруханасы

8. Алдын-ала медициналық тексеру мақсаты:

а) сырқаттықты анықтау

б) кәсіпорын саласына қарай жүмыс істеуге кері көрсетулерді анықтау.

в) диспансерлік тексеру.

г) жұмысқа қабілетсіздік дәрежесін анықтау

д) науқас жағдайын үнемі бақылау

9. Алдын-ала медициналық тексеруді қай жағдайда өткізеді.

а) жұмыс тәртібіне сай-белгіленген уақытта

б) жұмысқа тұрар алдында

в) әр 6 айда

г) кез-келген уақытта

д) әр 3 айда

10.Кезекті медициналық тексеру мақсаты:

а) соматикалық ауруды анықтау

б) диспансеризация

в) ауруды ерте айқындау.


д) кәсіпорын саласына қарай рационалды жүмыс істеуді бекіту

ЕСЕП № 1

Д. атты шахтерда жоспарлы турде мед. тексеру барысында антропоз I дәрежесі анықталды. Д. стационарда болған. Медсанчастың дәрігері науқасты МӘС ке жіберді. МӘС шешімі бойынша уақытша басқа жұмысқа ауыстыруды ұйғарды.Бұл жағдайда жұмысқа қабылетсіздікті қалай тағайындайды? Дәрігердің әрекеті дұрыс па? МӘС ке науқастарды жіберудің реті қандай? Жалпы профильдің МӘС құрамы қандай?

ЕСЕП № 2

III-ші топтағы мүгедек Б, муниципальды өндірісте 3 ай көлемінде уақытша жұмысқа жарамсыз болды. 3.02 - 6.05 аралығында (АҚ бойынша қалада емделген).Осы жылы тұмаумен ауырған , 11 күн бойы амбулаторлы ем қабылдаған. Бұл жағдайда жұмысқа қабылетсіздікті қалай тағайындайды? Мүгедек жандардың жұмысқа қабылетсіздік қағазын қалай толтырады?

1)ТАҚЫРЫБЫ №2: ПНЕВМОКОНИОЗДАР. СИЛИКОЗ.

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге пневмокониоздың, силикоздың дамуына алып келетін шаң түрлерін түсіндіру.



- Тыныс алу ағзаларының анатомиялық ерекшеліктері.

- Тыныс алу ағзаларының қалыпты физиологиясы.

- Пневмокониоздар тобы.

- Силикатоздар: асбестоз, талькоз, муллитоз, цемент шаңынан болған пыли пневмокониоз.


- Тыныс алу ағзалары аурулары кезіндегі тексерулер, пальпация жүргізіу (дыбыс дірілін анықтау).

- Тыныс алу ағзалары аурулары кезіндегі тексерулер, перкуссия жүргізіу (топографиялық және салыстырмалы).

- алу ағзалары аурулары кезіндегі тексерулер, аускультация жүргізу (везикулярлы және бронхиалды тыныс, патологиялық сырылдар).

- Осы кәсіби патология бойынша емі және диагностикасы, тексеру бойынша әдістемелік материалдармен инстукциясының негізгі қалыптарын таңдай білу.

4.ТАҚЫРЫП БОЙЫНША НЕГІЗГІ СҰРАҚТАР:

1.Қандай өндіріс орындарында және қандай кәсіппен айналысатындар шаңды факторлардың әсерінен бейім?

2.Өндірісті шаңдардың қасиеті.

3.Қандай кәсіптік орта және организмнің ерекшелігі пневмокониоздың дамуына алып келеді?

4.Қандай симптомдар пневмокониозда, силикозда анықталады?

5.Диагностикада қолданылатын негізгі тексеру әдістері.

6.Пневмокониоздардың жіктелуі және ажырату диагностикасы.

7.Пневмокониоздар мен силикоздың негізгі емі және профилактикасы.


- шағын топтарда жұмыс


7) БАҚЫЛАУ( сұрақтар, тесттер, есептер)

СҰРАҚТАР:

1.Пневмокониоз деген не?

2. Этиологиялық үрдістері бойынша пневмокониоздар қанша топқа бөлінеді?

3.Силикоздың зерттеу әдістерін атаңыз?

4. Пневмакониздардың рентгенологиялық өзгерістерін сипаттаңыз

5.Силикоздардың негізгі асқынулары қандай?

ТЕСТТЕР:

1.Силикоздың ерте белгілері:

а) патологиялық қанда өзгеріс

б) көздің кілегей қабатының қызаруы

в) кеуде қуысы ауруы

г) ЖЖЖ қызметінің бұзылысы

д) мұрын қанау

2.Асқынбаған силикозбен науқастардың шағымы

а) бас ауру

б) қан түкіру

в) құрғақ жөтел, ентігу

г) гипертермия

3. Силикоза диагностикалық қағидасы:

а) бактериоскопия

б) аортография

в) томограмма

г) рентгенограмма

д) ангиография

4.Силикоздың асқынуы:

а) өкпе туберкулезі

б) бронхоэктаз ауруы

в) Бехтер ауруы

г) бруцеллез

д) өкпе гистоплазмозы

5. Силикоздың асқынуы бронхоспазммен жүрсе ... қолданылады.

а) диуретиктер

б) адреноблокаторлар

в) кортикостероидты гормондар

г) қақырық тастаушы

д) симпатомиметиктер

6.~ Пневмокониоз ... әсерінен дамиды.

а) бериллия

б) медь

в) күміс

г) вольфрана

д) қорғасын

7. Келтірілген асқынулардың қайсысы пневмокониоздарға тән:

а) өкпе эмфиземасы

б) перикардит

в) миокардит

г) панкреатит

д) холецистит

8. Төменде көрсетілген жұмысшылардың санитарлық - гигиеналық тұрғыдан қолайсыз болғанда өкпе ауруы дамуы мүмкін, біреуінен басқа:

А. Көмір қазатын шахтерлар

Б. Асбест өндіретін жұмысшылар

В. Литейді цехтағы құм құйғыштар

Г. Тоқыма фабрикасының тоқымашысы

Д. Қорғасын заводының балқыту цехындағы жұмысшысы (горновой)

9. Пневмокониоздың диагностикасында қолданылатын негізгі әдістер:

А. Спирография

Б. Қанның клиникалық анализі

В. Биохимиялық зерттеулер

Г. Иммунологиялық зерттеулер

Д. Кеуде торының рентгенографиясы

10.Силикоз – бұл құрамында ... шаңы бар ауру.

а) диоксид кремния

б) көміртек

в) диоксид кремния бос күйінде

г) темір

д) құм

ЕСЕП № 1

Науқас Н., 43 жаста, туберкулез диспансеріне консультацияға жіберілген. Бұрын 13 жыл кескіш болып жұмыс істеген. Мед.сан. бөліміндегі кезекті тексеруде ентігудің үдеуі, жөтелдің жиілеуі, жауырын астында ауырсыну анықталған. Өкпенің төменгі бөлігінің үстінде перкуторлы дыбыс қорапты, өкпенің төменгі бөлігінің қимылы шектелген, тынысы нашарлау, тыңдағанда бірлі-жарым құрғақ сырыл естіледі. Жүрек тондары тұншыққан. Рентгенограммада диффузды үдеу мен өкпе суретінің деформациясы, фонында көптеген диаметрі 2-4 мм түйінді көлеңкелер. Оң жақта плевраның бөлік аралық тығыздалуы бар. Түбірі кесілген формалы. Лимфа түйіндері жұмыртқа қабығы типті.

Тапсырма: болжам диагнозын құрыңыз және негіздеңіз, диагнозды дәлелдеу үшін қосымша қандай тексерулер жүргізу қажет.

ЕСЕП № 2

Науқас С, 42 жаста, 16 жыл бойына қыш құю зауытында қалыптаушы болып жұмыс істеген. Соңғы 2 жылда жауырын маңында шаншып ауырсыну, мезгілді құрғақ жөтел мазалаған. көбірек физикалық күш түскенде ентігу пайда болады. Сырттай тексергенде объективті өзгерістер байқалмайды. Кеуде клеткасының төменгі бүйір бөлігінде қорапты перкуторлы дыбыс, өкпенің төменгі шетінің қимылы бұзылмаған өкпеде көп құрғақ сырыл естіледі. Қан мен несеп анализі нормадан ауытқымаған. Сыртқы тыныс функциясы: ЖЕЛ ДЖЕЛ- ден 78 проц. құрайды, тиффоно сынымасы 61 проц. Жүрек-тамыр жүйесі мен асқорыту трактісінде өзгерістер жоқ.

Рентгенограммада өкпе суретінің ұлғаюы мен деформациясы, әсіресе өкпенің ортаңғы және төменгі бөліктерінде, аздаған көлемі 2-3 мм, дөңгелек формалы түйінді көлеңкелер көрінеді. өкпенің түбірлері біршама үлкейген және тығыздалған.

Тапсырма: диагонзды құрастырыңыз және негіздеңіз; ем белгілеңіз және

( ВТЭ) жүргізіңіз.

1)ТАҚЫРЫБЫ №3: КӘСІПТІК БРОНХ ДЕМІКПЕСІ

2) МАҚСАТЫ: Кәсіптік бронх демікпесін кәсіптік емес басқа да респираторлы аурулардан ажыратуды үйрету.

3)ОҚЫТУ МАҚСАТЫ:


- Бронхтардың анатомиялық ерекшеліктері.

- Тыныс алу ағзаларының қалыпты физиологиясы.

- Кеуде сарайынының түрлерінің айырмашылығы.

- Аурудың әртүрлі кезеңдерінің клиникалық көріністерінің ерекшеліктері.Диагнозды қою: анамнезі, клиникалық, лабораториялық, аллергологиялық, иммунологиялық, аспапты зертеулері бойынша.


- Кәсіби бронх демікпесінің диагностикасын жоспарлау, аурудың ерте түрлерін анықтау, кәсітік емес генездегі респираторлы және созылмалы бронхитмен салыстырмалы диагностика жүргізу;

- Науқастың сыртқы тыныс алу қызметін жағдайын зертеуді өзбетінше жүргізіп алынған нәтижелеріне баға беру;

-Бронх демікпесінің ағымы мен дамуындағы ролін анықтау үшін науқастың жұмыс орнының санитарлы-гигиеналық жағдайын бағалау;

- Бронх демікпесінің ағымы, асқынуы және қосымша аурына байланысты тиімді емін таңдау;

- Науқастың жұмысқа жарамдылығы мен жұмысқа орналасуы, реабилитацияы туралы сұрақтарын шешу.


1.Қандай өндіріс орындарында шаңдар және қандай кәсіппен айналысатындар бронх демікпесінің дамуына бейім?

2.Бронх демікпесіне тән шағымдарды атаңыз.

3.Қандай кәсіптік орта және организмнің ерекшелігі кәсіптік бронх демікпесінің дамуына алып келеді?

4.Қандай симптомдар кәсіптік бронх демікпесінде анықталады?

5.Диагностикада қолданылатын негізгі тексеру әдістері.


- тақырыптар бойынша науқастарды талдау



СҰРАҚТАР:

1. Бронх демікпесін қандай өндірістердің шаңдары шақырады?

2. Жануартекті аллергендерді атаңыз?

3. Кәсіби бронх демікпесінің клиникалық белгілерін атаңыз?

4. Бронх демікпесінің ұстамасы кезінде бронхолитиктер көмектеспегенде қандай дәрмек тағайындалады?

5. Кәсіби бронх демікпесінің негізгі зерттеу әдістерін атаңыз?

ТЕСТТЕР:

1.Кәсіптік бронх демікпесі жиі кездеседі:

а) космонавтарда

б) лазермен жұмыс жасайтындар

в) химико – фармацевтикалық өндірісте

г) легированды темірді балқытуда

д) мұнай өндірісінде

2.Берілген заттардың қайсысы кәсіптік БА дамуында потенциальды факторлар болып табылады

а) кремний диоксиді

б) канифоль

в) макта шаңы

г) графит

д) битум

3.Тері – аллергиялық сынама диагностики үшін жүргізіледі:

а) созылмалы обструктивті бронхитте

б) өкпе ісігінде

в) трахеобронхиальды дискинезияда

г) бронхиалды астмада

д) бронхоэктаз ауруында

4. Иммуноглобулиндердің қай тобы жоғарлайды:

a)IgG

б)IgM

в)IgA

г)IgE

5.Бронх демікпесін купирлейді

а) но - шпа

б) спазмалгин

в) эуфиллин

г) ксантинат никотинат

д) эфедрин

6.Кәсіптік аурулардың жедел дамуы үшін өндірістік факторлармен ұзақ жанасуды қажет етпейді

а) өндірістік БА

б) силикоз

в) гельминтоз

г) силикатоз

д) металлокониоз

7.Көрсетілген заттардың қайсысы кәсіптік БА дамуы үшін потенциальды фактор болып табылады


б) графит шаңы

в) тұз қышқылы

г) канифоль,битум, хром

д) азот тотығы

8. Эуфиллиннің әсер ету механизмі

а) бронхтардың дилатациясы;

б) аллергияға қарсы әсері

в) антигистаминдік әсері

г) секрецияның төмендеуі

9.Бронх демікпесіндегі аускультативті белгі

а) ылғалды сырыл

б) дем алғандағы құрғақ сырыл

в) дем шығарған кезіндегі құрғақ сырыл

г) майда қөпіршікті ылғалды сырыл

д) плевра үйкеліс шуы

10.Атопиялық бронх демікпесінің айқын диагностикалық белгісі:

а) экспозиция симптомы

б) аллергиялақ анамнездің болуы

в) элиминация симптомы

г) айқын тыныс жетіспеушілік

д)провокационды ингаляциялық сынаманың оң мәнді болуы

ЕСЕП № 1

Науқас , 42 жаста, процедуралық кабинетте 3 жыл медбике болып жұмыс істейді.. Жұмыста болған тұншығу ұстамасымен ауруханаға жатқызылған. Соңда жылда дем шығару фазасында тыныс алудың қиындау ұстамалары, мұрнының бітілуін байқаған. Айтылған көріністер негізінде науқастарға антибиотиктермен инъекция жасағаннан кейін пайда болатын.

Тұншығудың соңғы ұстамасы бастың ауруы мен возомоторлы ринитпен кеудеде қысылу мен құрғақ ауырсынған жөтелмен болған.

Науқас мазасыз, цианоз байқалады, кеуде клеткасы бөшке тәрізді формада, экскурсия шектелмеген. Тыныс өкпеде қиындаған, шулы, құрғақ ысқырмалы сырылдардың көптігі естіледі, тыныс шығару фазасы ұзақ. Ауыр жағдайға байланысты сыртқы тыныс функциясын зерттеу жүргізілмеді. Спазмолитиктердің жері жоқ.

Тапсырма: диагнозды құрып негіздеңіз. Жедел медиииналық көмек көрсету шараларын белгілеп негіздеңіз. Жұмысты болжап беріңіз.

ЕСЕП № 2

Науқас Ф. .,42 жаста, құрыш балқыту цехында құрышшы болып 21 жыл істеген. Жедел ауырған: қалтырау пайда болған, жалпы әлсіздік, құрғақ жөтел, дене қызуы 39,-1 0.С көтерілген.

Объективті. оң жақ өкпенің төменгі бөлігінде перкуторлы дыбыстың қысқарлуы және сол жерде тыныстың нашарлаған фонында крепитация естіледі.

Науқас клиникаға жатқызылып оған бұлшық етке бензилпенициллин натрий тұзын енгізген. 4 минуттан соң ыстықтау пайда болып , бензилпенициллин енгізген жердегі тері гиперемияланған, депрессия, бас ауруы, тұншығу , ауыр жөтел пайда болған. Ақ бірден төмендеген ( 85/40 мм.сын.ба .), пульсі жіп тәріздес нашарлаған.

Тапсырма: диагнозды құрып негіздеңіз. Жедел медициналық көмек көрсету туралы сұрақты шешіңіз.

1)ТАҚЫРЫБЫ № 4: Вибрациялық ауру.

2)МАҚСАТЫ: Түрлі параметрдегі жергілікті және жалпы дірілдің әсерінен дамитын діріл ауруын анықтау . Диагнозды негіздеу мақсаттарын үйрену.

З)ОҚЫТУ МАҚСАТЫ:


- Жүйке жүйесінің физиологиялық ерекшеліктері.- Вибрацияның негізгі параметрлері.- Буындардың құрылысының ерекшеліктері.- Буындардың қызыметінің бұылыстарының негізгі себептері.


- Кәсіптік діріл ауруларын диагностикалау, аурудың ерте түрлерін анықтап және Рейно, сирингомиелия, вегетативті-полинейропатия, миозит ауруларымен ажырату диагностикасын жүргізу.

- Реактивті гиперемия, термометрмен өзбетінше сынамалар жүргізу;

- Діріл ауруларының ағымы мен дамуындағы ролін анықтау үшін науқастың жұмыс орнының санитарлы-гигиеналық жағдайын бағалау білу;

- Діріл ауруларының ағымы, асқынуы және қосымша аурына байланысты тиімді емін таңдау;

- Науқастың жұмысқа жарамдылығы мен жұмысқа орналасуы, реабилитацияы туралы сұрақтарын шешу.

4)ТАҚЫРЫП БОЙЫНША НЕГІЗГІ С¥РАҚТАР:

1 .Қандай өндіріс орындарында діріл кәсіптік зиянды факторларға жатады және қандай кәсіппен айналысатындар діріл ауруының дамуына бейім келеді?

2. Дірілдің негізгі параметрлерін атаңыз. Аурудың дамуында олардың

маңыздылығы қандай.

З. Қандай кәсіптік орта және организмнің ерекшелігі кәсіптік діріл ауруының дамуына алып келеді?

4. Қандай симптомдар діріл ауруында анықталады?

5. Діріл ауруының жіктелуі және ажырату диагностикасы.

6. Діріл ауруының негізгі емі

7. ДЕЭ көрсетіңіз.

5)БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖӘНЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ:

- Sbl



Сұрақтар:

- Діріл ауруларының этиологиялық факторларын атаңыз?

- Жергілікті діріл қандай кәсіпте пайда болады?

- Діріл ауруында қандай ағзалар зақымданады?

- Жалпы дірілдің әсерінен дамитын белгілерді атаңыз?

- Діріл ауруларында қандай алдын-алу шаралары жүргізіледі?

Тесттер:

1. Тербеліс - діріл ауруға қандай симптомдар тән:

а) ангиодистониялық

б) ангиоспатикалық

в) вестибулярлық

г) вегетативтік полиневрит

д) жоғарыда аталғандардың барлығы

2.Діріл ауруындағы тірек-қимыл аппаратының функционалды зерттеу әдісі:

а) рентгеноденситометрия

б) электромиография

в) электронейромиография

г) динамометрия

д) реовазография

3. Жалпы әсерден болған діріл ауруында дамиды:

а) вегетативті-сенсорлы полинейропатия

б) полирадикулоневропатии синдромы

в) бел-сегізкөзя радикулопатия

г) энцефалополиневропатия

д) сенсорлы-моторлы полиневропатия

4. Жалпы тербеліс - діріл әсерінен дамитын тербеліс - діріл ауруы кімдерде дамиды?

а) бұрғылаушыларда

б) жылтыратушыларда

в) слесарларда

г) нанөндірушілерде

д) дәрігерде

5. Діріл ауруындағы алғашқы белгілер:

а) ангиодистониялық синдром

б) геморрагиялық синдром

в) нефротикалық синдром

г) ісік синдром

д) гипертониялық синдром

6. Діріл ауруындағы III-ші дәрежесіндегі белгілер;

а) полиневропатиялық

б) гемолитикалық

в) нефротикалық

г) ісіктік

д) гипертониялық

7. Ауырсыну сезімін анықтайтын құрал:

а) альгезиметрия

б)электромиография

в) энцефалография

г) эхокардиография

д) пикфлоуметрия

8. Бұлшықеттің белсенді биоэлектрлігін анықтайтын аспап:

а) электромиография

б) энцефалография

в) эхокардиография

г) пикфлоуметрия

д) альгезиметрия

9. Жалпы тербеліс - діріл әсерінен дамитын синдром:






10. Қәсіптік ауруға теріс әсер әкелуші фактор:

а) эндогенді,экзогенді

б) эндокринді,экзокринді

в) тіке,тіке емес

г) бағытталған

д) бағытталған емес

ЕСЕП № 1

Науқас С, 34 жаста, медико – санитарлы бөлімге қаралды ; наждачты аймақта 8 жыл бойы поляровщик болып жұмыс жасайды.Шағымдары, қолдың төменгі бөлігінде ауырсыну, саусақ ұштарының ағаруы , мұздауы. 2 жылдан бері өзін ауру деп есептейді , бірақ дәрігерге қаралмаған.Ішкі мүшесі зақымдалмаған.Қол ұштары мұздай көгерген «кружевной рисунок» «ақ таңба » симптомы оң.; трофикалық өзгеріс жоқ.

Тапсырма: болжам диагноз құрастыр; науқаты тексеруге қосымша аспаптық және лабороторлы тексерулерді айтыңыз.

ЕСЕП № 2

Науқас Б., 29 жас , пневматикалық инструментпен 4 жыл бойы тас кеседі. Құралды ұстап тұрушы сол қолына діріл көбірек беріледі. Кезекті медициналық тексеру кезінде науқас соңғы жылдары сол қолының саусақтарының ағаруына шағымданды. Қолда ауырсынуды сезбейді. Ағарудың басталуы бесінші саусақта басталып, мұздатқан кезде III-IV саусақтарының ағарғандығына шағымданды. Ағару ұстамасынан кейін жағымсыз парестезия, кейде шынтақ-білезік буынының ісінуін байқады.

Объективті: қолдың IV және V саусақтарында жеңіл гипоестезия ; бұлшықет өзгермеген; капилляроскопия белгісі бойынша –аздаған түйілу тенденциясы. Мұздатқыш сынама кезінде – сол қолдың IV және V саусақтарының ағаруы болды.

Тапсырма: болжам диагноз құрастыр; науқаты тексеруге қосымша аспаптық және лабороторлы тексерулерді айтыңыз, ДЕЭ тағайындаңыз.

1)ТАҚЫРЫБЫ №5: Шу әсерінен туындайтын кәсіби аурулар

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге шу әсерінен пайда болған кәсіптік патология туралы түсінік беру.

З)ОҚЫТУ МАҚСАТЫ:


- Есту аппаратының физиологиялық ерекшеліктері.- Өндірістердегі шудың көзі.


- Өндірістік факторлардың денсаулыққа әсерін анықтау үшін науқастың кәсіптік анамнездерін анализдеу;

- Кәсіптік аурулардың дамуын шақыратын өндірістік шулардың қолайсыз факторларына әсер ететін механизмдерін анализдеу;

- Өндірістік шулардың қолайсыз факторларының әсерінен болатынын клиникалық белгілерін анықтау үшін науқастарға бағытталған тексеру жүргізу;

- Осы кәсіби аурудың клиникалық белгілеріне ұқсас аурулармен ажыратпалы диагностика жүргізу;

-Науқастың кәсіптік ауруын анықтау;

- Осы кәсіптік аурудың ағымының белгілі ерекшеліктерін анықтау;

- Зақымдалған ағза мен жүйенің қызметінің бұзылыстарымен кезеңін анықтау;

- Шудың әсерінен болған науқастарға керекті емдеу шараларына дұрыс ұсыныстар беру, дәрігерлік еңбек экспертизиясы сұрақтарын шешу;


1 .Қандай өндіріс орындарында шу кәсіптік зиянды факторларға жатады?

2.Шудың негізгі сипатын атаңыз. Аурудың дамуында олардың маңыздылығы қандай.

3.Қандай кәсіптік орта және организмнің ерекшелігі кәсіптік кереңдіктің дамуына алып келеді?

4.Қандай симптомдар кәсіптік кереңдікте анықталады?

5. Жіктемесі . Диагностикада қолданылатын негізгі тексеру әдістері.

6. Кәсіптік кереңдіктің негізгі емі және профилактикасы.

7. Кереңдікте дәрігерлік еңбек экспертизиясын анықтаңыз.


- Tbl



Сұрақтар:

1. Шулардың әсерінен қандай кәсіби аурулар дамиды?

2. Кәсіби саңыраулықта қандай зерттеулер жүргізіледі?

3. Кохлеарлы невритте қандай седативті дәрмек тағайындалады?

4. Шуға қарсы құралдарға не жатады?

5. Естудің төмендеуінің қандай сатысында шуда жұмыс істеуге болмайды?

Тесттер:

1. Есту қабілетін жоғалтудың қандай дәрежесінде кәсіптік ауру туралы шұғыл хабарландыру толтырылмайды:

а| I дәреже

б| II дәреже

в| III дәреже

г| IV дәреже

д| барлығында

2.Шудан қорғанатын құрал

а| көзілдірік

б| қолғап

в| қорғаныш киім

г| наушник

д| маска

4.~ Шулы лабораториядағы жұмысшылар ЛОР дәрігеріне қаралу қажет.

а| 3 айда 1 рет

б| 1 жылда 1 рет

в| 2 жылда 1 рет

г| 8 айда 1 рет

д| 3 жылда 1 рет

5.~ Адам құлағымен акустикалық толқынды қабылдайды:

а| 16 – 20000 ГЦ

б| 78 – 980000 ГЦ

в| 45 – 650000 ГЦ

г| 34 – 650000 ГЦ

д| 23 – 780000 ГЦ

6.~Құлақ анализаторларын тексеретін әдіс:

а| тотальная аудиомерия

б| тахометрия

в| пикфлоуметрия

г| эхокардиография

д| энцефалография

7.~ Ауырсынуды анықтайтын аспап:

а| альгезиметрия

б| электромиография

в| энцефалография

г| эхокардиография

д| пикфлоуметрия

8. Жоғарғы жиілікті электромагнитті ... өндірісінде қолданады.

а радиометеорологияда

б| фармацевтикада

в| айналмалы механикада

г| металлургияда

д| таулы

9. Лазерлі сәуленің ағзаға әсері :

а| термиялық

б| гипотензивті

в| политропты

г| метаболикалық

д| механикалық

10~ Ұзақ уақыт әсерінен кереңдікке соқтырады.

| 10 жылдам астам

| 1 жылға дейін

| 1-5 жыл

| 5 жылдан 10 жыл арасы

| жұмыс мерзіміне байланысты емес

ЕСЕП № 1

Науқас В., 38 жаста, 10 жыл бойы машина құрылыс өндірісінде қозғалтқыш зерттеуші болып жұмыс істейді, жұмыс орнындағы шу 95-110 дБ қөбнесе жоғарғы толқында. Анамнезінде асқазан ойық жарасы, пневмония; басқа ауруы жоқ. Соңғы 3 жылда жоғарғы тітіркенгіш, тез шаршау, кезеңмен бас ауру мазалайды. Кезекті медициналық тексеру барысында қол және аяқ сіңірлерінің тартылуы, саусақтарының тремры, Ромберг қалпы тұрақсыз. Осы кезде құлақтың естуіде нашарлаған. Аудиометрияда есту табалдырығы 2 метр арағашықтықта сөйлеу барысында 21-30дБ, 400 Гц 65-ке дейін төмендеген.

Тапсырма: диагнозды негіздеп талқылаңыз; ДЕЭ жүргізіңіз.

ЕСЕП № 2

Науқас А. жергілікті мекен жайы бойынша ауруханаға арнайы ем қабылдауды қажет етеді.

Науқастың емін қалай ұйымдастыру қажет?

Жұмысқа қабілетсіздікті қалай құжаттандырады? Емдеуші дәрігер жұмысқа жарамсыз қағазын қалай толтырып қаншалықты ұзарта алады?

1)ТАҚЫРЫБЫ №6: : Ароматты көмірсутектермен: бензолдың амино- және нитроқоспаларымен және олардың гомологтарымен уыттану.

2) МАҚСАТЫ: Ароматты көмірсутегімен уланудың дамуына алып келетін кәсіптік процессті және мамандықты анықтау игеру. Нитро-қосылыстармен уланудың емі, еңбек және әлеуметтік реабилитация сұрақтарын шешуді студенттерге толық үйрету.



- Бензолдың химиялық құрылысы.- Өндірістің әртүрлі саласында қолданылуы.


- Ароматты көмірсутегімен уланудың атипиялық түрлерімен және синдромдарын анықтау.

- Кәсіптік аурулардың жіктелуімен міндеттерін анықтау.

- Ароматты көмірсутегімен улану кезіндегі лабороториялық нәтижелерді талдай білуі қажет.

- Патологияны аспаптық және лабороториялық зерттеулер бойынша анықтау.

- Адам ағзасын зияынды өндірістік факторлардан қорғайтын қажетті қорғаныш құралдарын таңдау.


1. Ароматты көмірсутегімен улануға алып келетін негізгі өндіріс орнын және мамандықтарды атаңыз.

2. Ароматты көмірсутегінің бензолдың аминоқосылыстарының организмге түсу жолдарын атаңыз.

3. Ароматты көмірсутегімен уланудың дамуының негізгі механизмдері қандай?

4. Ароматты көмірсутегімен уланудың жіктелуін атаңыз.

5. Ароматты көмірсутегімен уланудың негізгі клиникалық симптомдарын көрсетіңіз.

6. Ароматты көмірсутегімен уланудың диагностикасын және ажырату диагностикасының критерилерін көрсетіңіз.

7. Ароматты көмірсутегімен уланудағы негізгі емін және дәрігерлік еңбек экспертизасының ерекшелігін сипаттаңыз.





Сұрақтар:

1. Бензолдың қасиеттін сипаттаңыз.

2. Бензол қай мүшелерде жиі шөгеді.

3. Бензол коконцерогенді заттарға жатама?

4. Жедел және созылмалы бензолмен уланудың айырмашылығы.

ТЕСТ:

1.Ағзаға бензолдың ену жолдары:

а) тағаммен ауыз арқылы

б) тыныс алу жолдары арқылы

в) терімен

г) жоғарыда аталғандардың барлығы

2.Созылмалы бензольмен уланғанда мына жүйені зақымдайды:

б) ОЖЖ

в) шеткерлік жүйе

г) ішкі органдар

д) тыныс алу жүйесін

3. Созылмалы бензолмен уланғанда негізгі тексеру әдісі:

а) сыртқы тынысты анықтау

б) R - графия

в) жалпы қан анализі

г) бронхоскопия

д) қандағы газды анықтау

4.Бензол оның гомологын қолданады:

а) құрылыс өнеркәсіпте

б) лак өндірісінде

в) металлургияда

г) ауыл шаруашылығында

д) үй шағдайында

5.Жедел бензолмен уланғандағы белгі:

а) бас айналу

б) әлсіздік

в) эйфорией

г) жүрек айну

д) барлығы

6. Созылмалы бензолмен уланғанда жүйке жүйенің қай синдромы кездеседі:

а) гиперкинетикалық

б) полинейропатия

в) диэнцефальды

г) астеникалық

д) энцефалопатия

7.Клиникалық белгі:

а) артралгия

б) АҚ жоғарлауы

в) формалық элементтердің өзгеруі

г) полинекропатия

д) диарея

8. Созылмалы бензолмен уланғанда ... анемии кездеседі:

а) темірдефицитті


в) синтез РНК және ДНК

г) апластикалық

д) В12- тапшылық

9. Созылмалы бензолмен уланғанда сүйек қызыл кемігінде келесі топ дәріні қолданады:

а) антибиотиктер

б) витаминотерапия

в) кортикостероидтар

г) антацидтер

д) гипотензивті

10. Жедел бензолмен уланғанда негізгі гематологиялық өзгеріс:

а) анемия

б) лейкоцитоз

в) лейкопения

г) метгемоглобин

д) тромбоцитопения

ЕСЕП № 1

Науқас А., 42 жаста. 17 жыл бойы телевизор футлярын жылтырату үшін құрамында 35 проц бензол бар ерітіндіні қолданатын жұмыс істеген. Ауру бірітіндеп дамыған. Науқас әлсіздікті, басының ауруын, тез

шаршағышдықты, кейін қызыл йегінің қанауын, мұрнынан қан кетуін байқаған. Стационарда зерттеу кезінде ұлғайған лимфа түйндерінің жоқтығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальпацияланған, талақ пальпацияланбаған. Созылған қолдардың саусақтарының треморы, айқын қызыл дермографизм, алақандардың гипергидрозы, пульс пен артериялық қысым тұрақсыз.

Тапсырма: болжам диагнозын - қойыңыз; қорытынды диагноз қою үшін қосымша зерттеу жоспарын құрыңыз.

ЕСЕП № 2

Науқас М., 28 жаста, 7 жыл бойы химиялық лаборатория да лаборант болып жұмыс істейді. Мұнда ол таскөмір мен мұнайдың түрлі жану қалдықтарымен, соның ішінде толуолмон, ксиолмен, бензолмен және т.б. контактіде болады. Соңғы уақытта ашуланғышдықты, ұйқының бұзылуын байқаған.

Ішкі органдар жағынан объективті өзгерістер байқалмаған. Қан мен несеп анализдері нормада, шамалы лейкоцитозды (лейкоциттер саны 8,1x10 9/л) санамағанда.

Қазіргі уақытта қызыл йегінің қанауы, денесінде көгерулер, жалпы әлсіздігі күшейе түскен. Қан анализі: эритроциттер 3,7 х 10 12/л, 2,8 х10 9/л, тромбоциттер 100 х10 9/л.

Тапсырма: диагноз құрастырып қойыңыз. қосымша зерттеулер қажетпе? Ем белгілеңіз және ВТЭ жүргізіңіз.

1)ТАҚЫРЫБЫ № 7: Қорғасын және оның қоспаларымен уыттану..

2)МАҚСАТЫ: Қорғасынмен және оның қосылыстарымен уланудың симптомы мен синдромдарымен таныстыру. әлеуметтік реабилитация сұрақтарын шешуді студенттерге толық үйрету



- АІЖ анатомиялық ерекшеліктері.

- Жеке бастың гигиенасының міндеттерін сақтау:

- Қорғасынмен және оның қосылыстары қолданылатын өндірістер.


- Клиникалық белгілері бойынша алдынала диагноз қою.- Бұл патологияға сипатты белгілерді анықтау.

- Осы патологияға әкелетін себептерді анықтау.

- Қосымша зерттеулер әдістер көмегімен науқасты тексеру.


1. Қорғасынмен және оның қосылыстарымен улануға алып келетін негізгі өндіріс орнын және мамандықтарды атаңыз.

2. Қорғасын және оның қосылыстарының организмге түсу жолдарын атаңыз.

3. Қорғасынмен және оның қосылыстарымен уланудың дамуының негізгі механизмдері қандай?

4. Қорғасынмен және оның қосылыстарымен уланудың жіктелуін атаңыз.

5. Қорғасынмен және оның қосылыстарымен уланудың негізгі клиникалық симптомдарын көрсетіңіз.

6. Қорғасынмен және оның қосылыстарымен уланудың диагностикасын және ажырату диагностикасының критерилерін көрсетіңіз.

7. Қорғасынмен және оның қосылыстарымен уланудағы негізгі емін және дәрігерлік еңбек экспертизасының ерекшеліктерін сипаттаңыз.

8. Қандай мүшелер мен жүйелерге қорғасын және оның қосылыстары әсер етеді.


- ситуациялық тапсырмаларды орындау



Сұрақтар:

1.Үй шаруашылығында қорғасынмен улану кездесе ме?

2.Бауырға енген қорғасын жасушаларға сіңіп, немен бөлініп шығады?

3.Гемнің бұзұлысы мен порфириннің биосинтезін қорғасын бұза алады ма?

4.Антигистаминные препараттар қолдана ма?

Тесттер:

1.Қорғасын қандай өндірістерде қолданылады:

а) жоғары атмосфералық қысым жағдайында

б) ауыл шаруашылықта

в) аккумуляторларды дайындау үшін

г) судожасайтын өндірістерде

д) машиножасайтын өндірістерде

2.Қорғасынмен уланудағы гематологиялық белгілерге жатады:

а) лимфоцитоз

б) гиперсидеремиялық анемия

в) лейкоцитоз

г) гипертромбоцитоз

д) лейкопения

3.Ретикулоциттер мен эритроциттердің базофилді дақтардың мөлшерінің көбейуі ненің дамуына әкеледі:

а) мегалобластты анемия

б) пластикалық анемия

в) қорғасынды анемия

г) темір жетіспеушілік анемия

д) гемолитикалық анемия

4.Қорғасынның орталық жүйке жүйесін зақымдауы мынадай түрде дамиды:

а) энцефалит

б) ЖМҚБ

в) АНС

г) полиневропатия

д) остеохондроз

5.Энцефалопатия белгісі көрсетіңіз:

а) көрудің нашарлауы

б) аяқтардың сезбеуі

в) бас ауру;

г) бас айналу;

д) анизокория

6.Қорғасынмен уланғанда шағымданады:

а) іштің төменгі бөлігінде ауырсыну

б) құсық

в) іштің ұстама тәрізді ауруы

г) бел аймағында ауырсыну

д) бас ауруы

7.Органикалық қорғасынмен уланатын қай өндіріс саласы:

а) этилды бензин өндірісінде

б) хрусталь өндірісінде

в) түсті металлургияда

г) аккумуляторлы өндірісте

д) типографияда

8. Органикалық емес қорғасынмен уланатын қай өндіріс саласы:






9. Қорғасынмен улады қандай аурулармен ажыратпалы диагностика жүргізу қажет:

а) темір тапшылық анемия

б) В 12 темір тапшылық анемия

в) диэнцефальды синдроммен

г) алмасулы полиартритпен

д) туа біткен порфиринді аурумен

10.Қай ағзаларда қорғасын жингақталады?

а) сүйекте

б) бүйректе

в) эритроцитте

г) жүйке жүйеде

д) барлығында

ЕСЕП № 1

Науқас П., 42 жаста , аккумулятор дайындау өндірісінде жұмыс істейді. Ауруханада іштіқ кенет аурумен жедел жәрдем машинасымен жеткізілген. Анамнизінде аккумулятор зауытына жұмысқа тұрмай тұрған кезінде 12 елі ішек жарасымен ауырғандығы анықталды. 20 жыл бойы ешқандай асқынулар болмаған, мұны гастрологиялық зерттеулер де дәлелдейді.

Ауруханаға түскенде ішінің кенет толғақты ауырсыныуы шағымданған.

Объективті: іші жабысқан, пальпацияда іштің ортаңғы және төменгі жартысына жойылған, жүйесі кіндік айналасындағы ауырсыну. Ауру алдында ауызда жағымсыз дәм, жүрек айну, сілекей ағу, ұйқысыздық, іш қату болған. Науқас іш айдау дәрілерін ішсе де үлкен дәреті болмаған. Өкпелі перкуторлы дыбыс өзгермеген, тынысы везикулярлы, жүрек шекарасы өзгермеген, тондары айқын, таза. АҮ 180/90мм сын.бағ. Қан анализі: Нв 110 г/л ретикулоциттер саны 40 проц., эритроциттер 4,1x10 12/л, базофильді дәнді эритроциттер саны 66 проц; СОЭ 11 мм / сағ.

Тапсырма: диагноз құрастырып негіздеңіз. Қосымша диагностикалық зертеулер қажет пе және қандай. Ем белгілеңіз.

ЕСЕП № 2

Кезекті медициналық тексеру кезінде аккумулятор зауытында қорғасын пластикасын майлаушы. болып істейтін жұмысында келесі перифериялық қан көрсеткіштер болған; Нв 14,8г/л, эритроциттер саны 4,2х1012/л, түсті көрсеткіш 98, лейкоциттер саны 5,8x10 9/л, ретикулоциттер 20 проц. базофильді дәнді эритроциттер 38 проц.. Несепте 0,08 мг/л қорғасын анықталған. Жұмысшы шағымданбайды, обьективті ішкі органдар жағынан өзгерістер жоқ.

Тапсырма: болжам диагнозын қойыңыз, қосымша зерттеу жоспарын құрыңыз. Қосымша Қандай мәліметтер алу қажет.

1)ТАҚЫРЫБЫ №8: Фосфор және оның қоспаларымен уыттану.

2) МАҚСАТЫ: Фосфор және оның қосылыстарымен уланудың дамуына алып келетін кәсіптік процессті және мамандықты айқындауды студенттерге толық үйрету.

3)ОҚЫТУ МАҚСАТЫ: Студент білуі тиіс:

- Фосфорды сипаттау. - Фосфор және оның қосылыстары қайда қолданады, өндірістер.


- Улануға әкелетін себептерді негіздеу.- Олардың даму механизмін ажырату.- Фосформен улану кезіндегі негізгі симптомдар.- Жергілікті зерттеулердің мәліметтерін негіздеу.- Аспаптық зерттеу әдістерін білу.- Тиімді ем тағайындау.- Күйген кездегі теріні біріншілік өңдеу.4)ТАҚЫРЫП БОЙЫНША НЕГІЗГІ СҰРАҚТАР:

1. Фосфор және оның қосылыстарымен улануға алып келетін негізгі өндіріс орнын және мамандықтарды атадыз.

2. Фосфор және оның қосылыстарымен уланудың организмге түсу жолдарын атаңыз.

3. Фосфор және оның қосылыстарымен уланудың дамуының негізгі механизмдері қандай?

4. Фосфор және оның қосылыстарымен уланудың жіктелуін атаңыз.

5. Фосфор және оның қосылыстарымсн уланудың негізгі клиникалық симптомдарын көрсетіңіз.

6. Қандай мүшелер мен жүйелерге фосфор және оның қосылыстары әсер етеді

7. Фосфор және оның қосылыстарымен уланудың диагностикасын және ажырату диагностикасының критерилерін көрсетіңіз.

8. Фосфор және оның қосылыстарымен уланудағы негізгі емін және дәрігерлік еңбек экспертизасының ерекшеліктерін сипаттаңыз.


- Sbl



Сұрақтар:

1. Бөлмеде бу айналған фосфордың құрамы қандай?2. Қай мүшелерде қантаулаулар болады?3. Сканографилық әдіс қандай гепатитті анықтайды?4. Фосфором күйгенде немен теріні залайсыздайды?

Тесттер:

1. Сары фосфор жиі қайда қолданылады:

а) таукент өндірістерінде

б) металлургиялық өндірістерінде

в) сары фосфор өндіріуде


д) машинажасауда

2. Фосфордың адам ағзасына түсу жолдары:

а) ОЖЖ арқылы

б) жоғары тыныс алу жолдарымен

в) АІЖ арқылы

г) терімен

д) шашпен

3.Сары фосфор қандай ортада жақсы ериді:

а) суда

б) майда

в) зәрде

г) қанда

д) асқазан сөлінде

4.Қандай ортада фосфор еримейді:

а) қанда

б) майда

в) зәрде

г) суда

д) асқазан солінде

5.Фосфордың ағзаға түсу жолы :

а) АІТ арқылы

б) Тыныс алу жүйесі арқылы

в) тері арқылы

г) шаш арқылы

д) барлық жүйе арқылы

6. Созылмалы фосфор және оның қосылыстарымен уланудың клиникалық синдром:

а) ОЖЖ зақымдалу

б) АІТ зақымдалу

в) буындық

г) жүрек-қантамыр зақымдалу

д) барлық жүйе

7.АІТ клиникалық симптом көрінісі:

а) гепатит

б) колит

в) панкреат

г) холецистит

д) гастрит

8. Созылмалы фосфор улануда ... сүйегі зақымдалады

а) омыртқа

б) қолдар

в) аяқтар

г) бас сүйегі

д) жамбас

9.Фосфордың ағзадан шығу жолы:

а) барлығында

б) тыныс жолдары арқылы

в) асқазан-ішек трактісі арқылы

г) несеп арқылы

д) тері арқылы

10.Фосфор жиналатын ағза:

а) бауырда

б) эритроцитте

в) сүйекте

г) бас миында

д) жүрек бұлшық етінде

ЕСЕП № 1

Науқас С, 45 жас, Шымкент фосфор зауотында, феррофосфор құйушы болып істейді. Анамнезінде 18 жыл бойы сары фосфор қосындысы бар өндірісте жұмыс істейді. Жыл сайын кезекті медқабылдаудан өтеді. Соңғы екі жылда мына белгілер байқалды: буын ауруы, әсіресе түнгі мезгілде, қозғыштық, ауыз қуысында жағымсыз дәм, қызыл иектің қанталауы және қабынуы. Науқас кәсіптік бөлімшеге жіберілді.

Объективті: тәбеттің төмендеуі, терісі таза, кеуде қуысы цилиндр пішінді,. Өкпеде везикулярлы тыныс, жүректе экстросисталия, пульс 80 рет/мин. АҚ 140/90 мм рт. ст. Тіл ақшыл жабындымен жабылған. Иек ісінген, қабыну процессі бар. Іш пальпациясында оң жақ қабырға асты, эпигастрии аймағы ауырсынады. Көк бауыр пальпацияланбайды. Үлкен дәрет тұрақсыз. Қанда: Нв 130 г/л, ц/п 0,9, эр 4,5.10/л, лейкоциттер 4,6.10/л СОЭ 10 мм/ч. Қандағы фосфордың табылуы, рентгенографияда түтікті сүйектердің - остеопорозы.

Тапсырма: Диагнозды негіздеу, қосымша зерттеу тәсілдері. МӘС-ні жүргізіңіз және ем.

ЕСЕП № 2

Науқас Р. 50 жас 20 жыл бойы сары фосфор өндірісінде жұмыс істейді. Кезекті проф тексеруден өтеді, цех дәрігерінің шешуі бойынша ауруын анықтау үшін кәсіптік бөлімшеге жіберіледі.

Шагымдары буын ауруы, әсіресе түнгі мезгілде, қозғыштық, ауыз қуысында жағымсыз дәм, қызыл иектің қанталауы және қабынуы.

Анамнезінен 2 жыл бұрын тізенің төменгі бөлігін сүйық фосформен күйдіріп алған. 6 айдан кейін ауруы асқынған. Объективті: Тері жамылғысы таза бозарған, аяғының төменгі жағында тыртық іздері 4x5 см. Өкпеде везикулярлы тыныс, жүректе экстросисталия, пульс 80 рет/мин. АҚ 150/100мм.рт.ст. Соққылау симптомы оң жағында оң мәнді.

Лабораторлы белгілері : Қанда: -Hb 130г/л, Эр- 4,6-10|2% Ц/п -0,9, СОЭ 5 мм/час, лейкоц - 5,6 109/л СОЭ 15 мм/ч. Зәрде сал.тығыз. - 1020 , цвет с/желт, белок abs. лейкоц 8-10в/р. Эр 0-1 в/3 слизь++, бактерии abs


1)ТАҚЫРЫБЫ №9: Сынап және марганецпен уыттану

2) МАҚСАТЫ: Сынап және марганецпен уланудағы білім мен машықтарды үйрену.



- Ағзадағы биологиялық үрдістер.- Стриопаллидарлы жүйенің физиологиялық ерекшеліктері.- АІЖ, ЖҚЖ,ОЖЖ жүйелерінің физиологиялық ерекшеліктері.- Марганецпен жұмыс істеуге алу үшін медициналық қарсы көрсеткіштер.


- Сынап және марганецпен улануды бағалаудың терең жүйелі бағалауды құрастыру.

- Сынап және марганецпен уланудың теоретикалық және тәжірибелік негіздерін анықтай алуы.

- Сынап және марганецпен уланғанда алғашқы көмек көрсете білу.

- Уланудың дамуына алып келетін науқастың жұмыс орнының санитарлы - гигиеналық жағдайын бағалау.

4) ТАҚЫРЫП БОЙЫНША НЕГІЗГІ СҰРАҚТАР:

1. Сынаппен улануға алып келетін негізгі өндіріс орнын және мамандықтарды атаңыз.

2. Сынаппен уланудың организмге түсу жолдарын атаңыз.

3. Сынаппен уланудың дамуының негізгі механизмдері қандай?

4. Марганецпен уланудың жіктелуін атаңыз.

5. Сынаппен уланудың негізгі клиникалық симптомдарын көрсетіңіз.

6. Сынаппен улаңудың диагностикасын және ажырату диагностикасының критерилерін көрсетіңіз.

7. Қандай мүшелер мен жүйелерге сынапқа және марганецке әсер етеді.

8. Марганецпен және сынаппен уланудағы негізгі емін және дәрігерлік еңбек экспертизасының ерекшелігін сипаттаңыз.


- Шағын топта жұмыс жасау;



Сұрақтар:

1. Ұзақ уақыт сынаппен жұмыс жасау кезінде несепте сынап деңгейі қаншаға жетеді?2. Хвостека симптомы марганецпен уланғанда кездеседі ме?

3.Сынаппен уланған кезіндегі кезеңдерді ата?

4. Сынап және марганецпен уланған кезінде қай санаторлы – курорттық жипажай жақсы?

Тесттер:

Сынап кәсіптік улану тақырыбына тесттік бақылау

1. Сынаппен созылмалы уланудың синдром.

а) вегетотамырлы дистония

б) анемия

в) несептик

г) геморрагиялық

д) бронхоөкпелік

2). Сынап ағзаға түскенде ... .

а) сульфгидрильды ақуыз тобын тежейді

б) холинестераза активтігін тежейді

в) холинестераза активтігін күшейтеді

г) катехоламин алмасуына әсер етеді

д) липидтердің тотығына әсер етеді.

3. Қай мүше мен жүйеде сынаппен марганец жиналады

а) бауырда;

б) сүйек тінінде;


г) сүйек миында

д) жүрек бұлшықетінде

4.Созылмалы сынаппен уланғанда ... жүйесі зақымдалады.

а) несеп

б) эндокринді

в) тыныс

г) тірек- қимыл

д) асқорыту

5.Сынапты ағзадан шығаратын зат:

а) сукцинар

б) хлор

в) активированный уголь

г) аммиак

д) лазикс

6.Сынанпен жұмыс істеуге тиым салынатын аурулар:

а) жүйке жүйе ауруы

б) ауыз қуыс ауруы

в) жоғарғы тыныс жолдарының ауруы

г) вирусты гепатит

д) эндокринді ауруларда

7. Диагноз «Алып жүрүші» сынапты:

а) егер де несепте сынап қалдығы табылса

б) клиникалық көрініс

в) егерде қанда сынап табылса

г) егерде қалда сынап табылса

д) бронхтарды жуғганда сынап табылса

г) аталғандардың барлығына

д) гастрит

е) гепатит

8. Нейротропты зат:

а) марганец

б) свинец

в) анилин

г) хром

д) цинк

9.Мартанецпен созылмалы уланғанда симптом :

а) шаршағыштық

б) ауыз құрғау

в) қозғыштық

г) полиурия

д) тітіргенгіштік

10. Марганец қандай мүшелер мен жүйелердің қызметін бұзады?

а) асқазан – ішек трактісін

б) бүйректі

в) жүрек-қан тамыр жүйесін

г) өкпені

д) бауырды

ЕСЕП № 1

Наукас С, 35 жаста , сынап өндіріс кен орында қазушы жұмысын аткарады.Анамнезінен 8 жылдан бері осы қауып өндірісінде .Жыл сайын кезекті медқараудан өтеди , сонғы 2 жылда ұйқынының нашарлауы, қозғыштық , ауыз қуысында жағымсыз дәм сезіледі, «сынап неврастениясы», «сынап » эретизмасы байқалды.Науқас профпатология бөлимшеге жіберілді .

Объективті: табетінің төмендеуі , тері жамылғысы таза.Өкпеде везикулярлы тыныс. Жүрек тондары тұйыкталған, экстрасистолия,пульс 80 уд/мин. АҚ 140/90 мм рт. ст. ТІл ак жабындымен . Қызыл иек ісінген , хрусталикте сынаптың табылуы.Эпигастральды аймақта ауырсыну.Нажіс тұраксыз.Несеп шыгару еркін.Анализде: Нв 130 г/л, ц/п 0,9, эр 4,5.10/л, лейкоцитов 4,6.10/л СОЭ 10 мм/ч. Қанда және несепте сынаптың болуы.


ЕСЕП № 2

Науқас Н. 25 жаста марганец өндірісінде жұмыс істейді. Сонгы 4 жылдан бері марганец улы екенін білді. Кезекті проф тексеруден өтеді, цех дәрігерінің шешуі бойынша ауруын анықтау үшін кәсіптік бөлімшеге жіберіледі.

Шағымдары буын ауруы, әсіресе түнгі мезгілде, қозғыштық, ауыз қуысында жағымсыз дәм. «марганец » парконсонизми, «кораз » жүрісі.

Объективті: Тері жамылғысы таза бозарған. Өкпеде везикулярлы тыныс, жүректе , пульс 80 рет/мин. АҚ 150/100мм.рт.ст.



1)ТАҚЫРЫБЫ №10: Органикалық хлорлы пестицидтермен уыттану.

2) МАҚСАТЫ: Науқастың шағымы, аурудың анамнезі, физикалық тексерулері бойынша негізгі клиникалық симптомын табу.

- Аурудың механизмі бойынша этиологиясы мен патогенезін анықтау

- Жалпы қан анализін дұрыс сараптау.

- Болжам және клиникалық диазноз бойынша I және II этаптарды дифференциальды диагноз жүргізу

- Клиникалық диагнозды негіздеу

- Аурудың ағымымен этиологиясына байланысты тиімді ем тағайындауды үйрету



- Улы химикаттардың жұмысшы ағзасына түсу үшін жағдайлар.- Басқа интоксикациялармен арасындағы айырмашылық.- Хлорды үй шаруашылығында қолданудың тәртіптері.


- Хлорорганикалық пестицидтермен уланған кездегі аспаптық және лабороторлық мәліметті бақылау.

- Осы ауруға сәйкес негізгі түсу жолдарын айқындау.- Хлорорганикалық пестицидтермен уланған кездегі жалпы тексеру барысында негізгі белгіні анықтау.

- Аспаптық және лабороторлық мәліметті дұрыс сараптау.4)ТАҚЫРЫП БОЙЫНША НЕГІЗГІ СҰРАҚТАР:

1. Хлорорганикалық пестицидтермен улануға алып келетін негізгі өндіріс орнын және мамандықтарды атаңыз.

2. Хлорорганикалық пестицидтермен уланудың дамуының негізгі механизмдері қандай?

3. Хлорорганикалық пестицидтермен уланудың негізгі клиникалық симптомдарын көрсетіңіз.

4. Хлорорганикалық пестицидтермен уланудағы негізгі емін және дәрігерлік еңбек экспертизасының ерекшелігін сипаттаңыз.

5. Улы химикаттардың диагностикасы.

6. Жедел улану кезіндегі алғашқы көмек. Хлорорганикалық пестицидтермен уланудың диагностикасын және ажырату диагностикасының критерилерін көрсетіңіз.


- Tbl

6) ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕІ


Сұрақтар:

1.ХОҚ уланғанда ағзаға қандай әсер етеді?

2.Басқа қандай улы заттардан айырмашылығы бар?

3.ХОҚ уланғанда гормондық препарат тағайындайды ма?

4.ХОҚ алдын-алу шаралары.

Тесттер:

1.Хлорорганикалық пестицидтермен созылмалы уланғанда қай сүйек басым зақымданады

а) қол

б) омыртқа

в) жақ сүйегі

г) аяқ

д) бас сүйегі

2. Тотығуға қатысатын пестицидтер.

а| медь

б| мышьяк

в| карбонат

г| нитрофенол

д| органикалық сынап

3. Қай пестицидтермен созылмалы уланғанда склераның , терінің , шаштың сарғаюы байқалады:

а| нитрофенолдар.

б| мышьяк қосындысы.

в| меди қосындысы.

г| карбонаттар.

д| хлорорганикалық қосылыс.

4. Қай пестицидтермен созылмалы уланғанда салмақтың төмендеуі, есте сақтаудың төмендеуі, парестезиялар байқалады.

а| нитрофенол



г| карбомин қышқылы

д| органикалық фосфор

5. Қай пестицидтермен созылмалы уланғанда жоғарғы тыныс жолдарының , мұрынның кілегей қабығының, тілдің некрозы байқалады.

а| мыщьяк қосындысы

б| нитрофенол

в| медь қосындысы



6. Созылмалы уланғанда қолданылатын препараттар:

а| десенсибилиздеуші

б| цитостатиктер

в| антибиотиктер

г| глюкокортикоидтар

д| ганглеоблокаторлар

7. Улануды белгілері мынадан байқалады ...

а| химиялық удың ұзақ уақыт әсер етуі

б| удың мөлшері

в| науқастың өмірі.

г| үнемі физикалық жүктеме.

д| химиялық удан хабарлама

8. Пестицидтер ауыл шаруашылығында мына жағдайда қолданылады:

а| инсектофунгицидтер

б| зооцидтер

в| гербицидтер

г| дефолианттар

д| акарицидтер

9. Пестицидтердің жалпы уландырушы және политроптты әсері:

а| мышьяк, органикалық қосылыс

б| аммиак ,азот

в| кальций, калий

г| свинец,фтор

д|фтор ,кальций

10. Хлорқұрамдас пестицидтер мына түрде пайдаланады...

а| фунгицидтер.

б| гербицидтер.

в| аскарицидтер.

г| зооцидтер.

д| дефолианттар.

ЕСЕП № 1

Науқас Л., 52 жаста, ауыл шаруашылығында 25 жыл бойы дусты аэрозолды түрде пайдаланған, қосымша хлориден, гептохлор, хлортен үнемі қолданған. Ауру біртіндеп дамыды. Науқас әлсіздікке, көздің кілегей қабығының және жұтқаншақтың қызаруы, мұрыннан су, қан кетулер байқалды, жөтел, нәжіс бұзылысы байқалған. Ауруханада тексергенде лимфа түйіндерінің ұлғаймағандығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальпацияланады. Қолды созғанда саусақтардың дірілдеуіне, теріде аллергиялық типті экзема. Соңғы 2 апта ішінде көз көрудің нашарлап цех дәрігеріне қаралды.


ЕСЕП № 2

Науқас В., 42 жаста, ауыл шаруашылығында 8 жыл бойы дусты аэрозолды түрде пайдаланған, қосымша хлориден, гептохлор, хлортен үнемі қолданған. Ауру біртіндеп дамыды. Науқас әлсіздікке, көздің кілегей қабығының және жұтқаншақтың қызаруы, мұрыннан су, қан кетулер байқалды, жөтел, нәжіс бұзылысы байқалған. Ауруханада тексергенде лимфа түйіндерінің ұлғаймағандығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальпацияланады. Қолды созғанда саусақтардың дірілдеуіне, теріде аллергиялық типті экзема. Соңғы 1 апта ішінде көз көрудің нашарлап цех дәрігеріне қаралды.


1)ТАҚЫРЫБЫ №11: Жіті және созылмалы сәулелі ауруы. Диагностика және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері

2)МАҚСАТЫ: Студенттерге кәсіптік аурулардың анықтамасын беру. Диагностика және медициналық -әлеуметтік сараптама мәселелері туралы түсінікті үйрету.



- Эндокриннді жүенің анатомиялық ерекшелігі.

- Қан түзуші ағзаның қалыпты физиологиясы.

- Өндіріс орындарындағы және ( АЭС, ғылыми лабороторияда, емдік –диагностика аппаратында) яғни, радиоактивті заттармен жұмыс істейтін жерде қауыпсіздік техникасын ның ережесін білу.


- Өндіріс ортасынын зиянды факторларын иондаушы сәуледен (ИС) және радиацияның ену ағымын анықтауды;

- Аурудың кәсіптік анамнезін жинауды;

- Кәсіптік ауруға шалдыққан науқастардың клиникалық жағдайын бағалауды;

- Дозиметриялық бақылауды бағалау;

- Жедел және созылмалы сәулелік аурудың ажыратпалы диагностикасын [ А. И. Воробьев, 1992] бойынша жүргізу.

- Өндіріс орындарында алдын ала және кезеңмен медициналық бақылау жүргізуді;

- Адам организімінде өндіріс ортасының зиянды факторларының әсерінен сақтануға қажетті қорғау заттарын таңдауды;


1.Негізгі гемостаз жүйесінің бұзылысы мен геморрагиялық синдромның клиникасы.

2.Иондаушы сәуленің негізгі қасиеті және біріншілік кезеңдегі оның әсері.

3.Жасуша деңгейіде радиобиологиялық әсер, адам ағзасына иондаушы сәуленің биологиялық әсері.

4.Қан түзуші ағзаның құрылымы, соңғы үлгідегі кестесі.

5.Иондаушы сәуле қай ағзаларды зақымдайды?

6.Ядерлі қаружарақ (атомды, сутекті, нейтронды бомба) қолданғанда қай ағзаларға әсер етеді?

7.Сіңірілу мөлшері мен сәулелену қуатын ажыратыңыз.

8.Емдік шаралар мен МӘС сұрақтарын шешіңіз.




7)БАҚЫЛАУ ( сұрақтар, тесттер, есептер)

Сұрақтар:

1.Зиянды сәуле бастан өткен кезде болатын белгілнрді ата.

2. Зиянды сәуле көкірек сегментінен өткенде стернальды пукцияда не алынады?

3.Шеткерлік қанда қандай өзгеріс болады?

Тесттер:

1.Жедел сәулелік ауруда мына жүйеде өзгеріс болады:

а) ОЖЖ де; б) ЖҚЖ де; в) Қан жасау ағзада; г) АІЖ да; д) Иммунды жүйеде; 2. Жедел сәулелік ауруда ерте пайда болатын клиникалық симптом:

а) Жүрек айну мен құсу. б) Лейкопения; в) Тері эритемасы; г) Шаштың түсуі; д) Сұйық нәжіс. 3. Жедел сәулелік ауруда шеткерлік мөлшерді құрайды:

а) 0,5 Гр; б) 1 Гр; в) 2 Гр; г) 3 Гр; д) 4 Гр. 4. Жедел сәулелік ауруда қандағы ... элементі өзгеріске ұшырайды:

а) эритроцит б) лейкоцит в) нейтрофил г) лимфоцит д) тромбоцит. 5. Созылмалы сәулелік ауруда минимальная доза излучениясы:

а) 1,5 Гр; б) 1 Гр; в) 0,5 Гр; г) 0,2 Гр; д) 0,1 Гр; 6.Атом өндірісінде және энергетикада созылмалы сәулелік ауруға шалдығатын жұмысшы саны:

а) 1 жылда 10 адамға дейін; б) Тіркелмейді; в) 1 жылда 100 адамға дейін

г) 1 жылда 1000 адамға дейін

д) 1 жылда 20-30 адамға дейін

7.Сәулеленудің арақатынас мөлшерінің салыстырмалылығы:

а) 2-25 Гй

б) 3-25 Гй

в) 4-25 Гй

г) 1-25 Гй

д) 1-10 Гй

8. Сәулеленудің мөлшеріне байланысты ... дәрежесін ажыратады.

а) 2

б) 3

в) 4

г) 1

д) 5

9. Гипопластикалық анемияның дамуына мына кәсіби фактор әсер етеді:

а) сероуглерод

б) ионизирлеуші сәулелену

в) электросваркалы аэрозоль

г) мышьяк

д) марганец

10. Еңбек жағдайының санитарлы –гигиеналық мінездемені құрайды:

а) өндіріс әкімшілігі

б) өндіріс профкомы

в) техника қауыпсіздігінің инспекторы

г) гигиеналық санитарлық дәрігер

д) цех дәрігері

ЕСЕП № 1

20-жасар жауынгер ядерлі жарыстан 6 сағаттан кейін госпитальға жеткізілді. Байқалған шағымдары тоқтамайтын құсұк, сұйық нәжіс, склерасының және терісінің ісінуі, АҚҚ=80/40 мм с.б.б.. Пульс 100 рет минутына.Қан анализінде лимфопения 0,5×109/л, ЭТЖ 34 мм.

Диагноз қойыңыз:

А. Жедел сәулелік ауру ауыр түрі(4 дәреже.), біріншілік сәулелік реакция

б . Жедел улану.

в . Қосарланған радиациялық зақымдалу.

г Қосарланған зақымдалу: мидың жабық жарақаты, ЖСА орта дәрежесі.

ЕСЕП № 2

Медициналық бекетке носилкада 22 жасар жүргізуші- механик жеткізілді. Ядерлі жарылыс кезінде танкте болған . Шағымдары жалпы әлсіздік , бас ауру, айналу, шөлдеу, ауыз құрғау, құсұқ, іші өту. Жағдайы өте нашар. Кілегей қабаттары көгерген.Пульс - 100 рет минутына. АҚҚ - 70/30 мм с.б.б.


А. Қосарланған зақымдалу: мидың жабық жарақаты, ЖСА орта дәрежесі.

Б. Жедел сәулелік ауру ауыр түрі(4 дәреже.), біріншілік сәулелік реакция.

В . Жедел пневмония.

Г. Жедел сәулелік ауру ауыр түрі(3 дәреже) өршу кезеңі.

1) ТАҚЫРЫБЫ №12: Жіті және созылмалы кессон ауруы. Диагностика және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.

2) МАҚСАТЫ: Жоғарғы қысымды камераларда емдеулер мен операциялар кезінде, кессонды жұмыстағы, су асты жүзулері кезінде, су асты үйлеріне түсу кезіндегі өндірістік орындардағы адамдардың кессондық ауруға шалдығудың толық білу.



- Қалыпты атмосфералық қысымды.

- Тері физиологиясын.

- Тыныс алудың минуттық көлемі мен өкпенің максимальды вентиляциясын.


- Газ көпіршіктерін шегеру мақсатында, емдік рекомпрессияны жүргізу.

- Рекомпрессияны арнайы «емдік шлюзде жүргізуді».

- «Емдік шлюзден шыққаннан кейін науқасқа ыстық құрғақ ауалық немесе су ванналарымен белсенді физиоем(соллюкс-лампасы, кварц, диатермия және т.б.) жүргізуді.


1.Кессон ауруына алып келетін негізгі өндіріс орнын және мамандықтарды атаңыз.

2.Кессон ауруы негізгі механизмдері қандай?

3.Кессон ауруының клиникалық симптомдарын көрсетіңіз.

4.Кессон ауруының диагностикасын және ажырату диагностикасының критерилерін көрсетіңіз.

5.Кессон ауруының негізгі емін және дәрігерлік еңбек экспертизасының ерекшелігін сипаттаңыз.





Сұрақтар:

- Біріншілік сүлелі түрінің клиникисы?

- Екіншілік сүлелі түрінің диагностикасы?

- Менбер синдромына не жатады?

Тесттер:

1. Кессон ауруының негізгі емдік әдісі:

а) ГБО өткізу

б) емдік декомпрессия өткізу

в) емдік бронхоскопия жасауг) емдік рекомпрессия өткізу

д) ЛОР-мүшелерінің оперативтік емі

2.Қалыпты атмосфералық қысым құрайды:

а) 400 мм.сын.бағ.

б) 760 мм.сын.бағ.

в) 120 мм.сын.бағ.

г) 200 мм.сын.бағ.

д) 50 мм.сын.бағ.

3. Кессон ауруын тудыратын жағдайлар:

а) атмосфералық қысымның жоғарлауы

б) атмосфералық қысымның төмендеуі

в) қалыпты атмосфералық қысым

г) ыстық соғу

д) суық тию

4. Кессон ауруы қайсысында пайда болады:

а) компрессия кезінде

б) декомпрессия кезінде

в) декомпрессиядан 15-20 минут кейін

г) декомпрессиядан 1 сағаттан кейін

д) декомпрессиядан бір тәуіліктен кейін

5. Кессондағы ауаның мөлшері ... аспау керек.

а) 15 м3/с

б) 25 м3/с

в) 45 м3/с

г) 55 м3/с

д) 35 м3/с

6. Кессондағы рұқсат берілетін қысым шектелінген:

а) ол 5 атм аспау керек, яғни 50 м тереңдіктегі судан аспайды.

б) ол 4 атм аспау керек, яғни 40 м тереңдіктегі судан аспайды.

в) ол 2 атм аспау керек, яғни 20 м тереңдіктегі судан аспайды.

г) ол 1.5 атм аспау керек, яғни 150 м тереңдіктегі судан аспайды.

д) ол 3 атм аспау керек, яғни 30 м тереңдіктегі судан аспайды.

7. Камерадағы жұмыс ұзақтығы аспау ... керек.

а) 2 сағат 30 минуттан

б) 1 сағат 30 минуттан

в) 3 сағат 30 минуттан

г) 8 сағат 30 минуттан

д) 4 сағат 30 минуттан

8. Кессонды аурулардың жеңіл түрлерімен ауырып, денсаулыққа тұрақты өзгерістер әкелмесе, науқас ары қарай өз кәсібі бойынша жұмысын жалғастыра береді. Бұл кезде ... күн мөлшерінде ауруханалық парақ беріледі.

а) 3

б) 10

в) 7

г) 30

д) 14

9. Науқастар еңбек ету қабілетінің жоғалту деңгейін анықтау үшін және реабилитациялық сипаттағы шараларды жүргізу үшін ... жіберіледі.

а) жеке емханаха

б) аудан емханасына

в) Республикалық ауруханаға

г) цех дәрігеріне

д) МӘСК

10. Аурудың орташа ауырлық дәрежесі ішкі құлақтың, асқазан ішек жолдарының, көру ағзасының зақымдануымен жүреді, бұл кезде ең алдымен ... синдромы дамиды.

а) Ицинго-Кушинго

б) Базедов

в) Даун

г) Мюссе

д) Менбер

ЕСЕП № 1

Жұмысшы Л., 39 жаста , тунель метрополитен құрылысында 12 жыл бойы жұмсы атқарады. Жыл өте келе шағымдар пайда болды: әлсіздік , аяқтарда әлсіздік , дем алған кезінде көкірек қуысында қатты ауырсыну. Ентігу, АҚҚ төмендеуі, бастың қатты солқылдап ауыруы, бет нервісінің парезі.

Қарап тексергенде сіңірлік және периостальды рефлекстердің анықталуы.Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз. Клиниканың қай форммасы? МӘС мәселесін шешіңіз.

ЕСЕП № 2

Жұмысшы У., 41 жаста , теңізде құтқарушы сүңгуіш жұмысын атқарады. Жергілікті емханаға мына шағыммен келіп түсті: әлсіздік , аяқтарда, буында қақсап ауруы , денесінде және қолдарындарындағы қышымаға.

Қарап тексергенде жүйке бағаналарында, аяқта, буындарда пальпацияда ауырсыну байқалады.Буындарда ісінулер, тамырлардың эмболия салдарынан теріде «МРАМОРЛЫ» сурет байқалады. Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз. Клиниканың қай форммасы? МӘС мәселесін шешіңіз.

1. Биіктік ауруы2. Аллергиялық ауру3. Кессон ауруы4. Менингит ауруы

1)ТАҚЫРЫБЫ №13: Биіктіктен туындаған ауру. Диагностикасы, асқынулары, медициналық-санитарлық сараптама.

2)МАҚСАТЫ: Студенттерге кәсіптік аурулардың анықтамасын беру. Диагностика және медициналық -әлеуметтік сараптама мәселелері туралы түсінікті үйрету.



- Кеуде қуысының анатомиялық ерекшелігін.

- Тыныс алу жолдарының физиологиялық қасиетін.

- Дем алу барысындағы парциалды оттектік (Р02) қысымды.


- Науқастан кәсіби анамнезін жинауды;

- Науқастың клиникалық жағдайын бағалауды;

- Жүрек- өкпелік реанимацияны;

- Оксигенотерапия әдісін игеруді;


1.Биіктік ауруына алып келетін негізгі өндіріс орнын және мамандықтарды атаңыз.

2.Биіктік ауруындағы негізгі клиникалық симптомдарын көрсетіңіз.

3.Негізгі емін және дәрігерлік еңбек экспертизасының ерекшелігін сипаттаңыз

4.Профпатологтың алдын алу шаралары мен науқастың еңбек қабылеттілігін шешіңіз.





Сұрақтар:

1.Артериалды қанда ( Р02) жоғарласа ненің тітіркенуіне әкеледі?

2.Хеморецепторлармен күшейген импульсация қандай реакцияны тудырады?

3.Артериалды қанда оттегі дефициті байқалса қай ағзалар зақымдалады?

Тесттер:

1. Ауаның ылғалдылығын қандай бірлікте өлшейді?1. мм. с. б.б.2. мкал/см2сек3. градуста

4. нанометрде5. пайызбен

2.Атмосфералық қысым жоғарлағанда ... дамиды.1. биіктік ауруы2. күн өту ауруы3. кессонды ауруы4. сәулелік ауруы5. гипертония ауруы

3. Ағзаның метеотропты реакциясын көрсет:1. гафф ауруы2. гипертония, криз, ЖИА өршуі3. ботулизм4. кессон ауруы5. биіктік ауруы

4. Атмосфералық қысым төмендегенде ... дамиды.1. кессонды ауру2. биіктік ауру3. суық тию4. қызба5. сәулелік ауру

5. Ауа температурасын жазатын құрал:1. термокамера2. термограф3. барограф4. гигрограф5. электротермометр6.Биіктік ауруында негізгі төмендетуші фактор:1.ауа температурасы;2.атмосфералық қысым;3.ауадағы парциальды оттегінің қысымы;5.ауаның ылғалдылығы;

7.Ауалы эмболия мына аурудың белгісі:1.гипертонияда;2.кессонды ауруда;3.пневмонияда;4.биіктік ауруда;5. таулы ауруда;

8. Жұмысқабылетілік деңдейіне әсер етеді:1.өндірістік ортаның факторлары;2.еңбек үрдүсінің факторлары;3.ауаның сапрофитті флорамен ластану деңгейі;4.денсаулық жағдайы;5.климат.

9.Жұмысқабылеттілігінің еңбек үрдісіне ықпал ететін факторлар:1.әлеументік факторлар;2.конвейерлі өндірісте бір қалыпты жұмыс;

3.жұмыс түрі;4.жұмыс орнының дұрыс ұйымдастырылуы;5.жағымсыз өндірістік факторлар.

10. Жұмысқабылеттілігінің еңбек үрдісіне ықпал ететін факторлар:1. жұмыс түрі;2. конвейерлі өндірісте3. миопия дәрежесі;4. жұмыс орнының және қоршаған ортаның дұрыс ұйымдастырылуы; 5. мамандықтың білім дәрежесі;ЕСЕП № 1

45- жасар космонавт ашық космоста 35 күн болды. Ұшудан кейін космонавта мына шағымдар пайда болды: бас айналу, шаршағыштық, апатия. Кейін әлсіздік, ентігу, жүрек соғуы байқалды. Эмоционалды симптомдар: эйфория, көңіл күйдің тез аусуы, күлкі қысу, жылауықтық. Жүру координациясы бұзылды. Жағдайы төмендеді, адинамия, декомпрессионды симптомдар – буын мен сүйекте ауырсыну.Дәрігерлер оттегі берді.Тапсырма: космонавтың жағдайын бағалаңыз, қосымша ем тағайындаңыз.

Диагнозды табыңыз:

1. Жедел сәулелік ауру ауыр түрі(4 дәреже.), біріншілік сәулелік реакция

2. Жедел улану.

3. Биіктік ауруы

4. Тербеліс- діріл ауруы

ЕСЕП № 2

30- жастағы альпенисте жарыстан кейін шағымдар пайда болды: бас айналу, шаршағыштық, апатия. Кейін әлсіздік, ентігу, жүрек соғуы байқалды. Эмоционалды симптомдар: эйфория, көңіл күйдің тез аусуы, АҚҚ=80/40 мм с.б.б.. Пульс 100 рет минутына.Қан анализінде лимфопения 0,5×109/л, ЭТЖ 34 мм.



2. Жедел улану. 3. Биіктік ауруы. 4. Тербеліс- діріл ауруы.

1)ТАҚЫРЫБЫ №14: Өндіріс ортаның жоғарғы және төменгі температура әсерінен туындаған кәсіби аурулар. Диагностика және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.

2)МАҚСАТЫ: Студентерге жоғарғы және төменгі температура әсерінен пайда болған кәсіптік ауру науқасты жалпы қарауды, қарау техникасын үйрету. Науқастың жалпы жағдайын, дене бітімін, бетін, басын, көзін,лимфа түйіндерін, бұлшықет жүесін, буыны мен сүйекке баға беруді үйрету.



- Адам ағзасының қалыпты температурасын.

- Ағзаның жылуалмасуымен мұздауын.

- Терморегуляцияның негізгі түрлерін.

- Қан тамырлардың физиологиялық ерекшелігін.


- Кәсіби анамнез дұрыс сұрастыруды;

- Науқастың клиникалық жағдайын бағалауды;

- Пульс пен тыныс бұзылысын дұрыс есептеуді;

- Правильно измерить артериальное давление;

- Эпилептиформды құрұсуларда алғашқы көмекті;

- Өкпелік-жүректік реанимацияны;

- Гидропроцедураны жүргізуді;

- Денені ысқылау әдісін;


1. Жоғарғы және төменгі температура әсерінен пайда болған кәсіптік ауруды тізбектеңіз.

2. Жоғарғы және төменгі температура әсерінен пайда болған клииникалық симптомды анықтаңыз.

3.Дене қызуын қалай өлшейді?

4.Бастан күн өткен кезіндегі алғашқы көмек қандай?

5.Емдеу мен МӘС сұрақтарын қалай шешеді?





Сұрақтар:

1. Инфрақызыл сәуле неге әсер етеді?

2. Жеңіл гипертермиялық формада қандай іс-әрекет жасайды?

3. Науқастың ауыр жағдайында қандай көмек көрсетіледі?

Тесттер:

1. Адамның бөлме ішіндегі жылулық комфорты неге байланысты:1) бөлменің ориентациясы;2) жарықтану деңгейі;3) жасына;4) конституциясына;5) жылыту жұмысының тиімділігі;

2. Ағзаның асаысынудың алдын алу шаралары мына жағдайда іске асады:1) тиімді киім мен аяқ киім;2) тиімді желдету жүйесі;3) тиімді жұмыс мерзімі және тиімді демалу;4) тиімді тамақтану;5) бұлшықет белсенділігінің жоғарлауы;

3. Үй бөлмелерінің салыстырмалы ауаның ылғалдылығын , % құрайды:1) 30 – 40;2) 30 – 60; 3) 40 – 50;4) 50 – 60;5) 60 – 70.

4. Ағзаның тез мұздауы микроклимат жағдайына байланысты:1) жоғарғы ылғалдылық және жоғарғы температура;2) төменгі ылғалдылық және жоғарғы температура;3) жоғарғы ылғалдылық және төменгі температура;4) төменгі ылғалдылық және төменгі температура;5) жоғарғы ылғалдылық және төменгі атмосфералық қысым;

5. Ауаның жылжу жылдамдылығы құралмен анықталады:1) Бофорт және флюгера шкаласы;2) анемометр тостағаншасы;3) анемометр қанатшалары;4) кататермометр;

5) психрометра

6. Бөлменің микроклимат параметрі :1) ауа температурасы;2) ауаның салыстырмалы ылғалдылығы;3) көлденең және тігінен температураның ауысуы;4) атмосферлік қысым;5) ауаның жүру жылдамдылығы.

7. Бөлме ауасындығы көміртек диоксидінің ... (%) рұқсат етіледі:1) 0,04;2) 0,1; 3) 0,5;4) 1,0;5) 3,0;

8. Ауаның физикалық қасиеті: 1) температура, электрлік жағдай 2) құрамында оттнгі, көмірқышқыл газы және азот

3) құрамында түтін 4) құрамында бактерия, вирус

9. Үй жағдайындағы қалыпты ауа температурасы. 1) 15-17°С 2) 18-20°С 3) 22-24°С 4) 25-26°С

10.Жылу сәулелінің 350 Вт / м2 / час көзі болып қолданылады: 1) жалпы ағын желдету 2) жалпы тарту желдету 3) жалпыалмасудың ағын-тарту желдетуі 4) жергілікті тарту желдетуі 5) ауа ағымы тәрізді жергілікті желдету

ЕСЕП № 1

26 – жасар ауылшаруашылығында жұмыс істейтін жұмысшы жаздың ыстығында температура 40-41 °С-та бірнеше сағат бойы жұмыс істеген. Жұмыс соңында адинамия, бет әлпеті бұзылған, көзі қарайған. Терісі бозарып, құрғап, мұздай тері басқан. Жүрек қан тамырында өзгеріс байқалды. Пульс минутына 110-120 рет , АҚҚ төмендеген. Диурез азайып, хлор деңгейі төмендеді. Қан қоюлана түсіп, эритроцит пен гемоглобин көбейді.

Тапсырма: болжам диагнозды негіздеңіз ; қосымша зерттеу жүргізіңіз, қортынды диагноз қойыңыз.

ЕСЕП № 2

36 - жасар жұмысшы 15 жыл бойы салқын бөлмеде және подвалда жұмыс атқарған. Подвалда температура 15-10 °С төмен. Жұмыс соңында қалқанша бездің жұмысы күшейіп, пиломотолы бұлшықеттердің жиырылуына , еріксіз қимыл және теріде «қазы терісі» пайда болды.

Тапсырма: болжам диагнозды негіздеңіз

1.Тербеліс діріл ауруы.

2.Төменгі температура әсерінен пайда болған кәсіптік ауру.

3.Кессон ауруы.

1)ТАҚЫРЫБЫ №15: Буындардың және буын байлам аппаратының кәсіби аурулары. Диагностика, дәрігерлік-еңбектік сараптама және медициналық-санитарлық сараптама мәселелері.

2)МАҚСАТЫ: Тірек- қимыл аппаратының кәсіби ауруларын толығымен талқылау. Диагностика және медициналық -әлеуметтік сараптама мәселелері туралы түсінікті үйрету.



- Тірек- қимыл аппаратының анатомиясын.

- Буын мен бұлшықеттің физиологиясын.

- Цехтық дәрігерлік бөлімімен бөлімше дәрігер- терапевтің жауапкершілігін.


- Шынтақты бүгіп тұрып қолмен супинация және пронация жасауды;

- Тірек- қимыл аппаратына пальпацияны дұрыс жасауды;

- Адам организімінде өндіріс ортасының зиянды факторларының әсерінен сақтануға қажетті қорғау заттарын таңдауды;

- Рентгенологиялық деформация суретерін ажыратуды;


1. Буындардың және буын байлам аппаратының зақымдалуына алып келетін негізгі өндіріс орнын және мамандықтарды атаңыз.

2. Буындардың және буын байлам аппаратының зақымдалуының негізгі механизмдері қандай?

3. Буындардың және буын байлам аппаратының клиникалық симптомдарын көрсетіңіз.

4. Буындардың және буын байлам аппаратының зақымдалуының диагностикасын және ажырату диагностикасының критерилерін көрсетіңіз.

5. Буындардың және буын байлам аппаратының зақымдалуының негізгі емін және дәрігерлік еңбек экспертизасының ерекшелігін сипаттаңыз.


- теориялық талдау, ситуациялық тап-сырмаларды орындау



Негізгі:



Қосымша:

1.Қасенова С.Л. Ішкі аурулар: Медициналық - профилактикалық факультетінің студенттеріне арналған оқу кұралы. Алматы: «Жазушы», 2008ж.




негізгі:




4. Кулкыбаев Г.А., Аманбеков У.А. Профессиональные заболевания. Руководство для врачей. Караганда-Алматы, «Ғылым» 2001г.

Қосымша:

1. Тогузбаева К.К., Филин А.П., и.др. Физиолога - гигиеническая характеристика производственного ультразвука и инфраструктуры. Учебно - методическое пособие, Алматы, 1998г.



4. Ю. Ю. Елисеева. Профессиональные болезни : полный справ- М. : Эксмо, 2006г


6. М. А. Булешов. Ранняя диагностика и профилактика болезней органов дыхания и сердечно-сосудистой системы у рабочих промышленных предприятий: методические рек. - Астана, 2006 г.





Сұрақтар:

1. Сыртылдайтын саусақ , Нотта ауруы қай мамандарда пайда болады?

2. Карпальдық синдром деген не?

3. Физиотерапияның маңыздылығы қанша?

Тесттер:

1.Тірек- қимыл аппаратының кәсіби ауруларына жататын ауру:

а) Подагра

б) Бехтер ауруы

в) Иық буынның периартриті

г) Ревматоидты артрит

д) Рейтер ауруы

2. Иық эпикондилит симптомына тән:

а) айдаршықтағы жүктемелі қолды жазғандағы жедел ауру сезімі

б) бүгуі бос

в) иық сүйегінің айдаршықтың пальпаторлы ауру сезімі

г) ауру жағындағы динамометриялық көрсеткіштердің төмендеуі

д) барлығы

3. Иық буынының остеоартрозы ... мамандарында кедеседі.

а) сылаушы, бұрғылаушы

б) сүңгуші, жүргізуші

в) сыпырушы, нан пісіруші

г) малшы, егінші

д) тігінші, аспазшы

4.Иық эпикондиліті дамуына ... жатады.

а) периосталдық тіннің микрожарақаттануы

б) иық бұлшықетінің ісінуі

в) шынтақ буынының склерозы

г) иық буынының шығып кетуі

д) бұғананың жарылуы

5.Кәсіптік бурситтер ... асептикалық қабынуы.

а) буындық синовиалды қапшықтың

б) жамбас сүйегінің

в) төс сүйегінің

г) бас сүйегінің

д) жауырынның

6.Бұғана үсті бурситі ... кездеседі.

а) жүк тасымалдаушыларда

б) нан пісірушілерде

в) аспазшыларда

г) жүргізушілерде

д) малшыларда

7.Препателярлы бурсит ... кездеседі.

а) шахтерлерде

б) тері өңдеушілерде

в) жүк тасымалдаушыларда

г) егіншілерде


8.Кервен ауруы бас бармақты қатты салып жұмыс істейтін ... дамиды.

а) тігіншілерде

б) аспазшыларда

в) жүргізушілерде

г) малшыларда

д) жүк тасымалдаушыларда

9. Иық буынының периартриті кезінднгі қандағы өзгерістер:

а) ЭТЖ жоғарлауы

б) лейкоцотоз

в) ретикулоцитоз

г) анемия


10. Паллестезиометрия әдісімен ... зерттейді.

а) вибрациялық сезімталдықты+

б) есту анализаторын

в) иіс сезуді

г) дәм сезуді

д) тірек қызметін

ЕСЕП № 1

Науқас Ж., 45жаста , цемент зауытында слесарь-монтажник болып жұмыс жасайды. Ауру біртіндеп дамыды, яғни әлсіздік, иық буынының тартып, солқылдап, қолына затты ұстап тұру қабылеті қиындайтынын айтты.

Қарап тексергенде барлық саусақтары сыртқа зорлап жазғанда айдаршық тұсының қатты ауырғанын байқадық.

Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз. Қосымша зерттеу әдісін ұсыныңыз.

ЕСЕП № 2

Науқас А., 38 жаста 15 жыл бойы шахтершы болып жұмыс істейді. Цех дәрігеріне мына шағымдарымен келіп түсті: дене қызуы көтерілген, қалтырау және иық буын аймағында ісінулерге. Рентгенограммада буын тұсында ісінулер өлшемі жаңғақ , жұмыртқаға дейінгі дөңгелектенген көлеңке көрінеді.

Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз. Қосымша зерттеу әдісін ұсыныңыз.МӘС мәселесімен ем жүргізіңіз.



Мамандық: 5В110400 «Медициналық–профилактикалық іс».


КУРСЫ: III

СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ



Хаттама №___ «____»_____2013ж.

Кафедра меңгерушісі,

м.ғ.д.,проф. Бекмурзаева Э. К.

1)ТАҚЫРЫБЫ № 1: Кәсіптік патологияны анықтауға қажетті құжаттар.

2) МАҚСАТЫ: Кәсіптік патологияны негіздеуге қажетті құжаттарды жүргізуді, цех дәрігердің міндетін , жұмысқа қабылдар алдындағы құжаттарды дұрыс толтыруды , зиян әсерлерін студентерге толық жеткізу.

3)ТАПСЫРМА:

- СӨЖ тақырыбы бойынша әдебиет таңдау (каталогтармен, журналдармен, монографиялармен, сөздіктермен, оқу әдебиеттерімен, интернет мәліметтерімен жұмыс жасау)

- сабақ тақырыбы бойынша конспект, презентация, көрнекті құралдар (буклеттер, интеллект карта) құрастыру

- тест тапсырмаларын шешу- өздігінен 2 ситуациялық есеп және тақырып бойынша және 5 тест құрастыру.- кәсіптік аурулардың алдыналу шараларының негізгі принциптерін меңгеру.4)ОРЫНДАЛУ ТҮРІ:Рефераттар. Презентация.Интеллект-карта.«Кейс-стади».Постерлі баяндама.Тақырып бойынша эссе .Кластерлер.Тақырып бойынша .Глоссарий ж/е т.б.

5)ОРЫНДАЛУ КРИТЕРИЛЕРІ және бағалау критерилері:

1.Презентация –өз бетінше орындалуы керек, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және кемінде 5 әдебиет көзі болуы керек. Слайдтар мазмұнды және қөркемді болуы керек. Қорғау кезінде автор тақырып бойынша тереңірек білімін демонстрациялауы қажет, талқылау кезінде сұрақтарға жауап бергенде қателіктер жібермеуі керек. Слайдтардың мазмұны толық және көркем, тақырып бойынша өз ойымен интегрирленген мәлімет болуы керек.

2.Интеллект карта және буклет жинақы орындалған және белгіленген уақытында өткізілген болуы керек.

Өз бетінше кемінде 5 әдебиет қолданылуы керек. Сызбалар, кестелер және суреттер болуы керек.

3.Студенттердің жеке сұхбатының жазбасы және, немесе дәрігердің пациентпен сұхбатының видеоаудио таспасын таңдау.

4.Меңгерген тәжірибелік дағдылары жазылған күнделік арнау

5.Әр тақырып бойынша өзінің индивидуалды ой қатынасын суреттеу

6.Рөлдік ойындар қою

Терапия бакалавриат кафедрасында 5В110400 «Медициналық–профилактикалық іс» мамандығы бойынша негізінде өңделген.

1. Презентация тақырыбы

Өте жақсы

Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді. Қорғау кезінде автор тақырып бойынша тереңірек білімін демонстрациялады, талқылауда сұрақтарға жауап бергенде қателіктер жібермеді.

Жақсы Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар.

Слайдтар мазмұнды және қөркемді. Қорғау кезінде автор тақырып бойынша жақсы білімін демонстрациялад. Сұрақтарға жауап бергенде өзі қайта түзеген тиянақты емес қателіктер жіберді.

Қанаңаттанарлық

Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды емес. Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.

.


Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды емес. Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде қатаң қателіктер жіберді. Өзінің құралдарын пайымдай алмайды.

2.

Интеллект карталар және буклеттер дайындау және қорғау

Өте жақсы

Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде материалды оқымай айтып берді. Қойылған барлық сұрақтарға сенімді және қателіксіз жауап берді.

Жақсы

Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде материалды оқымай айтып берді. Қойылған барлық сұрақтарға жауап бергенде тиянақты емес қателіктер жіберді.

.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.


Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқып берді. Қойылған сұрақтарға қатаң қателіктер жіберді, өзінің құралдарын пайымдай алмады.

3. Тестілік тапсырмаларды орындау Өте жақсы

Тестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытында тапсырылған. Тесттің мазмұны негізді, сұрақ анық қойылған. Жауап варианттары біртипті және адекватты. Жауап алгоритмі бар. Дұрыс жауаптар анық белгіленген.

ЖақсыТестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытында тапсырылған. Тесттің мазмұны негізді, сұрақ анық қойылған. Жауап варианттары біртипті және адекватты. Жауап алгоритмі бар.

Дұрыс жауаптардың барлығы анық белгіленген.

ҚанағаттанарлықТестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытында тапсырылған. Тесттің мазмұны негізді, сұрақ анық қойылған. Жауап варианттары біртипті емес. Жауап алгоритмі бар.

Дұрыс жауаптардың барлығы анық белгіленбеген.


Тестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытында тапсырылған. Тесттің мазмұны негізсіз, сұрақ анық қойылмаған. Жауап варианттары біртипті емес. Жауап алгоритмі жоқ.

Дұрыс жауаптардың 50% қате жауап берген.

6) Өткізу мерзімі: 1-ші апта.


8) Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)

Сұрақтар:






Тесттер:










в) әр 6 айда


д) әр 3 айда














а) ДКК


в) МҚСК































ЕСЕП № 1

Емдеуші дәрігер науқасқа қай емдеу мекемесінде кәсіби ауруға диагноз қойылғанын және немен емдегенін анықтайды. Науқастың жауабынан кейін дәрігер өз әріптесінің диагноз қоюда жіберген қатесін, дұрыс ем берілмегенін, науқасқа басқа ем тағайындалатынын, содан соң тез сауығатынын айтты.

Дәрігердің іс әрекетін бағалаңыз. Бұл жағдайда не істеу керек еді ?

ЕСЕП № 2

Кәсіби кеселдер клиникасының терапия бөліміне түскенде науқас Д. кәсіби ауру диагнозы жазылған мекен жайы бойынша амбулаторлық картадан көшірмесін, ауру тарихын, жолдаманы берді.

Бірақ мұқият жүргізілген клинико-рентгенологиялық зерттеуден соң МСБ қойған диагноз дұрыс болмады. Науқас дауласты.

Дәрігер қандай қателік жіберді? Кәсіби кеселдер клиникалық ауруханасы дәрігерлерінің тактикасы.

1)ТАҚЫРЫБЫ №2: Кәсіби аурулардың алдын алу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге кәсіптік аурулардың анықтамасын беру. Кәсіптік аурулардың алдын алу принциптерін толық талқылау.

3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы



Слайдтар мазмұнды және қөркемді. Қорғау кезінде автор тақырып бойынша жақсы білімін демонстрациялад. Сұрақтарға жауап бергенде өзі қайта түзеген тиянақты емес қателіктер жіберді.



.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.















Сұрақтар:

- Кәсіптік патологияның алдыналу шараларының ең тиімді әдістерін атаңыз?

- Алдыналу кәсіптік тексерді жүргізудің мақсаты неде?

- Кезекті кәсіптік тексеру қашан жүргізіледі?

Тесттер:

1~ Кәсіптік аурулардың негізгі алдын-алу әдістері

a) жеке қорғану құралдарыb) құрылыстық материалдарc) айналмалы құралдарd) жеке құралдарe) ағаштан жасалған құралдар

2 ~ Қосымша еңбекке жарамсыздық қағазын......беріледі.

a) созылмалы кәсіби аурулардың бастапқы кезеңдеріндеb) жіті кәсіби аурулардың асқынуларындаc) созылмалы кәсіби аурулардың асқынуларындаd) силикоздың III сатысында e) жіті пневмокониоздардың асқынуында3 ~Өнеркәсіптегі цехтағы терапевтің нормативтері

a) 1 цехтағы терапевт дәрігеріне 2000 жұмысшыb) 1 цехтағы терапевт дәрігеріне 1000-1500 жұмысшыc) 0,25 ставкадағы басқа маманға 850 жұмысшыd) жасөспірімдермен 1500 жұмысшыға 1 дәрігерe) 1 цехтағы терапевт дәрігеріне 500 жұмысшы4 ~ Цехтағы терапевт дәрігерінің негізгі жұмысы:

a) Квалифицирланған медициналық көмек көрсетуb) Мүгедектік тобын анықтауc) Уақытша еңбекке жарамсыз қағазын бермейді d) Диспансерлік тіркеден аладыe) Кезекті медициналық қараудан өткізбейді5 ~ Уақытша еңбеккежарамсыз қағазына шығада:

a) 6 күнен аз еңбеккежарамсызb) 10 күнен аз еңбеккежарамсызc) регестрацияланбаған медициналық мекемедеd) жалпы медициналық мекемедеe) 20 күнен аз еңбеккежарамсыз6 ~ Цех дәрігерінің компетенциясына кіреді:

a) профпатолог маманыб) поликлиникада жұмыс істейтін дәрігер терапевт

b) ауруханада жұмыс істейтін дәрігер терапевт c) ауруханада жұмыс істейтін дәрігер- педиатрd) маман сертификаты бар барлық дәрігерлер 7 ~ Этапты медициналық тексерді ұйымдастыру:

a) кезекті тексеруге жататын тексеру графигін құру b) 2 жылда 1ретc) фамилиялық тізімнен алып тастау d) 4-5 жылда 1 ретe) әр айсайын 8 ~ Кезекті медициналық қараудағы негізгі документациялар:

a) науқастың медициналық амбулаторлы картасы b) санаторлы-курортты емнің регистрация журналы

c) регистрациялық журналd) медициналық анықтама e) сырқатнама9 ~ Комиссияның қорытынды акты...... бағытталады

a) профком мекемесінеb) ауруханағаc) емхананғаd) аптекағаe) прокуратураға10~ класс-еңбектің зиянды жағдайлары:

a) қалыпты жоғары факторb) оптимальды кәсіби аурулар c) еңбектің экстремалды жағдайларыd) асқынулармен өтетін e) жоғары леталды

ЕСЕП № 1

С.есімді науқаста токсикалық шаңды бронхит,тыныс алу жетіспеушілігінің 3- ші сатысы мамандығына байланысты екені анықталды (бұл туралы ақпарат профпатологта бар) . Сіз ВКК дәрігерісіз.Науқас С.мүгедектікке шығу құжаттарын тапсырды.

1. Қай топтағы мүгедектікті тағайындайсыз?2. Тағайындаған мүгедек тобын түсүндіріңіз?3. Қандай құжаттарды толтырасыз?

ЕСЕП № 2

Науқас А., есімді ауруханаға токсикалық гепатитің 1-ші дәрежесімен келіп түсті.3 аптадан соң обострение болып токсикалық гепатиттің 2-ші дәрежесіне ауысты.Өз ауруын мамандығымен толық байланыстырады. (бұл туралы ақпарат профпатологта бар) . Сіз ВКК дәрігерісіз.Науқас С.мүгедектікке шығу құжаттарын тапсырды.

1 Қай топтағы мүгедектікті тағайындайсыз?2 Тағайындаған мүгедек тобын түсүндіріңіз?3 Қандай құжаттарды толтырасыз?

1)ТАҚЫРЫБЫ №3: Аралас және органикалық шаңнан болатын пневмокониоздар. Пневмокониоздар: силикатоздар, металлокониоздар, карбокониоздар.

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге пневмокониоздың негізгі түрлерін анықтау.Аурудың ерте сатысында диагноз қоюды үйрету.Рентгендік картинаны суреттеу.

3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді. Қорғау кезінде автор тақырып бойынша тереңірек білімін демонстрациялады, талқылауда сұрақтарға жауап бергенде қателіктер жібермеді.

Жақсы

Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді. Қорғау кезінде автор тақырып бойынша жақсы білімін демонстрациялад. Сұрақтарға жауап бергенде өзі қайта түзеген тиянақты емес қателіктер жіберді.



.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.

Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.















Сұрақтар:

- Органикалық шаңдар әсерінен қандай мүше зақымдалады?

- Пневмокониоз қанша уақыттан кейін дамиды?

- Биссиноз деген не?

- Аралас шаңнан пневмокониоз қашан дамиды?

- Пневмокониоздың рентген белгілерін көрсет.

Тесттер:

1.~ Асбестозға сипатты:

а) тері жамылғысының бозаруы және асбестозды сұйелдер

б) семіздік

в) аурудың баяу басталуы

д) қан кету

г) гиперемия

2.~ Өндірстегі жиі кездесетін металлокониоздар:

а) алюминоз


в) баритоз

д) сталиноз

г) марганец

3.~ Асқынбаған пневмокониоздың емі:

а) тыныстық гимнастика

б) антибиотиктер

в) гепатопротекторлар

г) зәр айдаушылар

д) сульфаниламидтер

4.~ Пневмокониоздардың алдын алу:

а) мекемені вентиляциялау

б) жылуды қолдану

в) 2 жылда 1 рет қаралу

г) арнайы алжапқыштар кию

д) өндірістік гимнастика

5.~ Пневмокониоз .... әсер еткенде дамиды

а) бериллии

б) мыс

в) күміс

г) вольфрам


6.~ Пневмокониоздар кезіндегі асқынулар:

а) өкпенің эмфиземасы





7.~ пневмокониоздардың этиопатогенетикалық емі:

а) сілтілі ингаляция

б) сульфаниламидтер

в) жүрек гликозидтері

г) антибиотиктер

д) антигистаминді

8.~ Пневмокониоз.....шаңның әсерінен дамидв

а) асбестозды ұнтақтан

б) фосфоралы минералдардан

в) бос кремнииден

г) хлоросутегінен

д) кремнозды минераладан

9.~ Асбестозға ..... түрдегі фиброз сипатты

а) интерстициалды

б) түйінді

в) түйіншекті

г) аралас

д) шашыранқы

10.~ Асбестоздың негізгі асқынулары:

а) өкпе обыры

б) абсцесс

в) өкпе туберкулезі

г) пневмония

д) фиброзды альвеолит

ЕСЕП № 1

Науқас К., 26 жаста, цемент зауытының жұмысшысы, іріңді қақырықпен жөтелге, тершеңдікке, күш түскендегі ентігуге шағымданады. Анамнезінде: жылына 2-3 рет өршитін созылмалы бронхит, шылым шегеді. Объективті: арық. ТАЖ (ЧДД)- 22 минутына. Өкпесінде қатқыл тыныс, шашыранды құрғақ сырылдар. Cor тондары тұйықталған, ырғақты, ЖСЖ (ЧСС) - 98 минутына. Болжам диагноз?

1. шаңды бронхит

2. соз. обструктивті бронхит, өршу кезеңі 3. соз. іріңді бронхит, өршу кезеңі

4. кәсіптік бронх демікпесі, бастапқы кезеңі 5. пневмокониоз

ЕСЕП № 2

Науқас Ш., 29 жаста, цемент зауытының жұмысшысы іріңді қақырықпен жөтелге, тершеңдікке, күш түскендегі ентігуге шағымданады. Анамнезінде: жылына 2-3 рет өршитін созылмалы бронхит, шылым шегеді. Объективті: арық. ТАЖ (ЧДД)- 22 минутына. Өкпесінде қатқыл тыныс, шашыранды құрғақ сырылдар. Cor тондары тұйықталған, ырғақты, ЖСЖ (ЧСС) - 98 минутына. Емдеу принциптері.

1. антибиотиктер+бронхолитиктер

2. кортикостероидтар

3. антибиотиктер+аз дозалы гормондар

4. β-адреноблокаторлар

1)ТАҚЫРЫБЫ № 4: Кәсіптік бронх демікпесін туындататын өндірістік шаң түрлері. Патогенез теориялары.

2) МАҚСАТЫ: Кәсіптік бронх демікпесін кәсіптік емес басқа да респираторлы аурулардан ажыратуды үйрету.Созылмалы обструктивті бронхитпен ажыратпалы диагностика жасау.

3)ТАПСЫРМА:















Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтіріл

ген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған сұрақтарға

жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.















Сұрақтар:





Тесттер:


а) талькоз

б) силикоз

в) өндірістік БА




а) алюминий

б) кремний диоксиді


г) канифоль;битум; хром; макта шаңы; урсол;


3.Эуфиллиннің әсер ету механизмі


б) секрецияның төмендеуі

в) аллергияға қарсы әсері

д) адреномиметикалық әсері

4.Бронхтық астма үшін қандай аускультативті белгі тән

а) ылғал сырылдар;

б) тыныс шығаруда құрғақ сырылдар

в) тыныс алғандағы құрғақ сырыл

д) ылғалды майдакөпіршікті сырыл

г) плевра үйкеліс шуы

















г) графит

д) битум








a)IgG

б)IgM

в)IgA

г)IgE


а) но - шпа




д) эфедрин

ЕСЕП № 1

Науқас Д., 36 жаста, процедуралық кабинетте 5 жыл медбике болып жұмыс істейді.. Жұмыста болған тұншығу ұстамасымен ауруханаға жатқызылған. Соңда жылда дем шығару фазасында тыныс алудың қиындау ұстамалары, мұрнының бітілуін байқаған. Айтылған көріністер негізінде науқастарға антибиотиктермен инъекция жасағаннан кейін пайда болатын.




ЕСЕП № 2

Науқас В. .,22 жаста, құрыш балқыту цехында құрышшы болып 3 жыл істеген. Жедел ауырған: қалтырау пайда болған, жалпы әлсіздік, құрғақ жөтел, дене қызуы 39,-1 0.С көтерілген.

Объективті. оң жақ өкпенің төменгі бөлігінде перкуторлы дыбыстың қысқарлуы және сол жерде тыныстың нашарлаған фонында крепитация естіледі.


Тапсырма: диагнозды құрып негіздеңіз. Жедел медициналық көмек көрсету туралы сұрақты шешіңіз.

1)ТАҚЫРЫБЫ № 5: Шаңды бронхит. Емдеу және алдын алу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге шаңды бронхит ауруының дамуын, бронх демікпесі мен обструктивті бронхиттен ажырату диагностикасын үйрету.

3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы


Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер

келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.















Сұрақтар:

- Cозылмалы шаңды бронхит қандай өндірістік шаңнан дамиды?

- Cозылмалы шаңды бронхиттің рентгенологиялық белгілері қандай?

- Cозылмалы шаңды бронхит кезіндегі қандағы өзгеріс?

- Клиникалық қағидаларын атап өт?

Тесттер:

1. Жұмысшыларға өндірістің қай саласында шаңды факторлар әсер етеді:

а) таукент өндірісі

б) аккумуляторлар өндіруде

в) краскаларды дайындау кезінде

г) легирленген құрышты дайындағанда

д) нефтілік өндірістерде

2. Созылмалы шаңды бронхит зиянды өндірістерде істегендерде дамиды:

а) судоқұрушы өндірістерде

б) АЗС

в) ғылыми лабораториялар

г) өнеркәсіптерде

д) көмірөндіруде

3. Созылмалы шаңды бронхит қандай өндірістік шаңмен тынысалғанда дамиды:

а) диоксид кремниі

б) темір

в) асбест

г) алюминий


4. Жасанды пневмоторакс емге қолданылады:

а) бронхиалды демікпеде

б) пневмонияда

в) бронхитта

г) өкпе туберкулезінде

д) бронхоэктазиялық ауруда

5. Туберкулез жиі қосалқы жүреді:

а) созылмалы шаңды бронхитпен

б) кәсіби бронх демікпесімен

в) силикозбен

г) бериллозбен

6. R-логиялық созылмалы шаңды бронхит сипатталады:

а) эмфизематозды өкпенің ұлғайуы

б) торлы пневмосклерозбен

в) гомогенді интенсивті қараюмен

г) өкпе суретінің күшеюімен деформациясымен

д) диафрагманың жоғары тұруымен

7. Созылмалы шаңды бронхит кезінде қанда анықталады:

а) нейтрофилды лейкоцитоз

б) эозинофилия

в) ЭТЖ жоғарлауы

г) полицитемия

д) анемия

8. Созылмалы шаңды бронхит асқынуы мүмкін:

а) ошақты нефритпен

б) амилоидозбен

в) өкпе эмфиземасымен

г) өкпенің ателектазымен

д) өкпе обырымен

9. Созылмалы шаңды бронхиттің инфекциялы асқынуында қолданады:

а) антацидтер

б) иммуностимуляторлар

в) холинолитиктер


д) бейстероидты қабынуға қарсы дәрмектер

10. Созылмалы шаңды бронхиттің дамуына қандай факторлар әсер етеді:

а) темекі шегу

б) аталғандардың барлығы

в) қолайсыз метеорологиялық жағдайлар

г) инфекциялар

д) жұмыс орнындағы шаңның концентрациясы

ЕСЕП № 1

Науқас., 42 жаста, 17 жылдан бері шахтада қазушы жұмысын атқарады.Басқа жұмысы жоқ. 6 жыл бұрын созылмалы шаңды бронхитпен аурады 1 дәрежелі.Соңғы жылдары жөтел күшейіп ,қақырық қиын бөліне бастады. Физикалық қүштен ентігу пайда болды.

Аускультативнті – тыныс әлсіз, құрғақ сырыл төменгі бөлікте естіледі.Қан анализі өзгерісіз.

Рентгенографияда: эмфизема, пневмосклероз белгілері табылды.

Спирография: ТЖ I дәреже, аралас вариант.

1. Диагноз қойыңыз.2. Диагноз негіздеңіз3. Ем тағайындаңыз4. ДЕС жүргізіңіз.

ЕСЕП № 1

Науқас А., 29 жаста , 7 жыл бойы ұн шығару өндірісінде дерменші болып жұмыс атқарады. Жұмыс орнында ұн шаңы ШРЕК 5-7 есе көп. Соңғы 2 жылда жөтел, қақырық ақ түсті оңай бөлінеді, ентігуге шағымданады.

ЖҚА: Эр 4,5х1012/л, лейк 6,3x10%, СОЭ 3 мм/ч.

Спирография: ЖЕЛ/ДЖЕЛ=80%, ОФВ / ЖЕЛ = 79%.

Рентгенография таза.

Бронхоскопия: қабыну белгілері.

1 Диагноз қойыңыз.

2Диагноз негіздеңіз

3 Ем тағайындаңыз

4 ДЕС жүргізіңіз.

1)ТАҚЫРЫБЫ №6: Діріл ауруының диагностика әдістері. Діріл ауруын емдеу және алдын алу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге түрлі параметрдегі жергілікті және жалпы дірілдің әсерінен дамитын діріл ауруы туралы түсінік беру.

3)ТАПСЫРМА:















Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интел лект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.

Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқып берді. Қойылған сұрақтарға қатаң қателіктер жіберді, өзінің құралдарын пайымдай алмады.


3. Тестілік тапсырмаларды

Өте жақсы Тестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытында тапсырылған. Тесттің мазмұны негізді, сұрақ

орындау анық қойылған. Жауап варианттары біртипті және адекватты. Жауап алгоритмі бар. Дұрыс жауаптар анық белгіленген.











Сұрақтар:

- Тербеліс - діріл клиникалық көрінісін ата?

- Тербеліс - діріл ауруы қай жұмысшыда кездеседі?

- Тербеліс - діріл жергілікті формасы кезіндегі шағымдарды ата?.

Тесттер:

1. Ауырсыну сезімталдығын анықтайтын әдістер:






2. Бұлшықеттің биоэлекторлық потенциалын анықтайтын аспап:






3. Жалпы дірілдің әсерінен дамитын ... синдром:


б) гипотониялық


г) ісікті

д) гемолитикалық

4. Кәсіби ауруларға әкелетін теріс фактор:

а) эндогеннді,экзогеннді

б) эндокриннді,экзокриннді

в) тікелей,тікелей емес


д) бағыттсыз

5.Діріл ауруларына қандай синдромдар сипатты?


б) ангиоспастикалық

в) вегетативті полиневрит

г) миастениялық

д) вегетомиоасцит

6. Діріл ауруының 1 кезеңінің синдромы көрінеді;




г) ісікті


7. электромагнитті сәулелену радиожиіліктегі диапазондар әсер еткенде қандай синдромдар байқалады?

а) астениялық

б) астеновегетативті

в) вегетомиофасцитті

г) вегетативті полиневрит

д) гипоталамиялық

8. Діріл ауруы жиі дамиды ...

а) бұрғылаушыларда.

б) нефт өндіруші жұмысшыларында.

в) сталеварларда.

г) нанкесушілерде.

д) дәрігерлерде.

9. Діріл ауруларының бірінші белгілері:






10. Діріл ауруының 3 сатысындағы синдром;




г) ісіктік


ЕСЕП № 1

Емханада 38 жастағы ер адам алақан мен саусақтарындағы әлсіз ауыр-сынуларға, әсіресе суық әсер еткенде байқалатын жансыздану сезіміне шағымданады. Ауырғанына 3 ай болған. Соңғы 10 жыл бойы бульдозерде жұмыс істеген. Тексергенде: алақандары мен саусақтарын қарағанда өзгерістер жоқ. Неврологиялық статусында – саусақ ұштарында гипестезия типіндегі сезімталдықтың әлсіз бұзылғаны анықталды. Капилляроскопияда – тырнақ асты капиллярларының айқын емес спазмдары байқалды.

Диагноз?

- Рейно синдромы- 1 кезеңдегі тербеліс ауруы- НЦД- 2-ші кезеңдегі тербеліс ауруы- Полиневрит

ЕСЕП № 2

35 жастағы ер адам 13 жыл бойы тракторист болып істеген. Алақандары мен саусақтарындаға қақсауға және жансыздануына, қолдарының шаршағыштығына, басының ауыруына, ұйқысының бұзылуына шағымданады. Тексергенде: алақандары көкшілденіп ісінген, қолғап тәріздес алақанның ішкі бетіндегі сезімталдықтың бұзылғаны, білектердегі рефлекторлық қозғыштықтың күшейгені анықталады. Капилляроскопияда – цианоздың үстінен тырнақасты капиллярлардың тарылғандары анықталады. Алақан мен білезік сүйектерінде склероздық өзгерістер қоршаған ұсақ тесік тәріздес қуыстар байқалады.

Диагнозы мен еңбекке жарамдылығы?

- Рейно синдромы, амбулаторлық ем- 1-ші кезеңдегі тербеліс ауруы, қосымшаақылы сырқат қағазы- 2-ші кезеңдегі тербеліс ауруы, кәсіптік ауруы бойынша сырқат қағазы- 3-ші кезеңдегі тербеліс ауруы, МӘСК-ке жолдау- гипотониялық тптегі НЦД

І)ТАҚЫРЫБЫ №7: Электормагнитті толқындар әсеріне негізделген кәсіптік патология

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге электромагнитті толқындар әсерінен пайда болған кәсіптік патология туралы түсінік беру. Диспансерлік бақылауды жүргізуді үйрету.

3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы


Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер
















Сұрақтар:

- Шудың қай түрінде мүше зақымдалады?

- Радиотолқыннан қалай зардап шегуге болады?

- Оптикалық квантты генераторлардың түрлері?

- Лазер сәулеленуден қай мүше зақымдалады?

- Электромагнитті сәулеленуден зақымдалған мүшені ата?

Тесттер:

1.~ УЖЖ диапазон дың электромагниттi сәулеленудi созылмалы әсерiнiң әсер етуi сияқты бейнеленген вегетативтi синдромы бар аурудың еңбек ете алушылығы бағасы:

a ) өз мамандықтарында еңбектiң шарттарды сақтауында еңбекке жарамды.

b ) уақытша еңбекке жарамсыз.

c ) еңбек ету қабiлетiнен айырылу дәрежесiн анықтау.

d ) ұтымды жұмысқа орналастыру.

e ) мүгедектiк тобын анықтау.

2.~ ... синдром лазер шығаруын әсерде дамиды.

a ) Астеновегетативный

b ) Метаболиялық.

c ) Абдоминалдық.

d ) Диэнцефальдi.

e ) Ишемиялық

3.~ Органның өзгерiстерi лазер шығаруын ұзақ әсерде болуы мүмкiн:

a ) көздiң қасаң қабығының зақымдалуы

b ) өкпенің зақымдалуы

c ) жүректiң зақымдалуы

d ) бауырдың зақымдалуы

e ) диафрагманың зақымдалуы

4.~ Лазерлік сәуледен дамиды:

a) эритема b) экзема c) гиперкератоз d) пиодермия e) псориаз

5.~ Жүрек – қантамыр жүйесінің зақымдалады не әсер етсе

a) лазерлік сәулеb) вегетотамырлы дистония c) синдром Рейно d) коронарлы синдрома e) жүрек жетіспеушілікf) эндокринный

6.~ Лазерлік сәулеленуде зақымдалады:

a) қасаң қабақ b) бронхоэктаз дамиды c) жүрек некрозы d) сүйек қызыл кемігі e) стенокардия

7.~Лазерлік сәулеленуде медициналық кезекті тексеру жүреді:

a) Жылына 1 рет b) Жылына 2 рет c) 2 жылда 1 рет d) Квартл сайын e) Көрсеткіш бойынша

8.~ Лазер сәулесімен жұмыс iстейтiн тұлғаларда дәрiгерлiк тексерулер жүргiзiлуi шарт:

а) офтальмоскопия

b) электроэнцефалография

c) реовазография

d) паллестезиометрия

e) ЭКГ

9.~ Электромагниттiк өрiстердi әсердiң ортақ патофизиологиялық заңдылығы:

a) екi фазалы парабиотикалық реакция

b)интенсивті даланың әсерінен төте тәуелдiлiгi

c)даланың қарқынынан әсердiң керi тәуелдiлiгi

d) үш фазалы парабиотикалық реакция

e) бір фазалы парабиотикалық реакция

10.~ … биологиялық әсер радиотолқында болады.

а) Жылулық

b) Механикалық

c) Кавитация

d) Иондайтын

e) Кварц

ЕСЕП № 1



ЕСЕП № 2




1)ТАҚЫРЫБЫ №8: Лазерлік сәулелену әсеріне негізделген кәсіптік патология

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге лазерлік сәулелену әсерінен пайда болған кәсіптік патология туралы түсінік беру. Диспансерлік бақылауды жүргізуді үйрету.

3)ТАПСЫРМА:















Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

















Сұрақтар:























f) эритема g) экзема h) гиперкератоз i) пиодермия j) псориаз

5.~ Жүрек – қантамыр жүйесінің зақымдалады не әсер етсе

g) лазерлік сәулеh) вегетотамырлы дистония i) синдром Рейно

j) коронарлы синдрома k) жүрек жетіспеушілікl) эндокринный


f) қасаң қабақ g) бронхоэктаз дамиды h) жүрек некрозы i) сүйек қызыл кемігі j) стенокардия


f) Жылына 1 рет g) Жылына 2 рет h) 2 жылда 1 рет i) Квартл сайын j) Көрсеткіш бойынша






e) ЭКГ








а) Жылулық




e) Кварц

ЕСЕП № 1

Науқас В., 38 жаста, 10 жыл бойы машина құрылыс өндірісінде қозғалтқыш зерттеуші болып жұмыс істейді, жұмыс орнындағы шу 95-110 дБ қөбнесе жоғарғы толқында. Анамнезінде асқазан

ойық жарасы, пневмония; басқа ауруы жоқ. Соңғы 3 жылда жоғарғы тітіркенгіш, тез шаршау, кезеңмен бас ауру мазалайды. Кезекті медициналық тексеру барысында қол және аяқ сіңірлерінің тартылуы, саусақтарының тремры, Ромберг қалпы тұрақсыз. Осы кезде құлақтың естуіде нашарлаған. Аудиометрияда есту табалдырығы 2 метр арағашықтықта сөйлеу барысында 21-30дБ, 400 Гц 65-ке дейін төмендеген.


ЕСЕП № 2




1)ТАҚЫРЫБЫ №9: Шудың, электормагнитті толқындар, лазерлік сәулелену әсеріне негізделген кәсіптік патологияны емдеу және алдын алу принциптері.


3)ТАПСЫРМА:















Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

















Сұрақтар:

1. Электромагнитті толқындар сәулелену әсерінен пайда болған кәсіптік патология сипатын атаңыз.

2. Электромагнитті толқындардың сәулелелердің негізгі сипатын атаңыз.

3. Аурудың дамуында олардың маңыздылығы қандай.

4. Қандай кәсіптік орта және организмнің ерекшелігі кәсіптік сәулелік аурудың дамуына алып келеді?

5. Қандай симптомдар кәсіптік сәулелік ауруда анықталады?

6. Кәсіптік сәулелік аурудың негізгі емі және профилактикасы.




















k) эритема l) экзема m) гиперкератоз n) пиодермия

o) псориаз 5.~ Жүрек – қантамыр жүйесінің зақымдалады не әсер етсе

m) лазерлік сәулеn) вегетотамырлы дистония o) синдром Рейно p) коронарлы синдрома q) жүрек жетіспеушілікr) эндокринный


k) қасаң қабақ l) бронхоэктаз дамиды m) жүрек некрозы n) сүйек қызыл кемігі o) стенокардия


k) Жылына 1 рет l) Жылына 2 рет m) 2 жылда 1 рет n) Квартл сайын o) Көрсеткіш бойынша






e) ЭКГ








а) Жылулық




e) Кварц

ЕСЕП № 1



ЕСЕП № 2




1)ТАҚЫРЫБЫ №10: Аралық бақылау (коллоквиум) 5-ші апта

2) МАҚСАТЫ: Өткен тақырыптар бойынша студенттердің білімін және білім деңгейін тексеру үшін бекіту

3)ТАПСЫРМА:



- тест тапсырмаларын шешу- өздігінен 2 ситуациялық есеп және тақырып бойынша және 5 тест құрастыру.- кәсіптік аурулардың алдыналу шараларының негізгі принциптерін меңгеру.4)ОРЫНДАЛУ ТҮРІ: Тәжірибелік дағдылау, тесттер











Өте жақсы


Жақсы Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген

уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді. Қорғау кезінде автор тақырып бойынша жақсы білімін демонстрациялад. Сұрақтарға жауап бергенде өзі қайта түзеген тиянақты емес қателіктер жіберді.



.



2.


Өте жақсы


Жақсы Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде материалды оқымай айтып берді. Қойылған барлық сұрақтарға жауап бергенде тиянақты емес қателіктер жіберді.

.


Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.















Сұрақтар:

- Дәрігерлік-еңбек экспертиздің негізгі міндеттері.

- Еңбекке жарамдылық және түрлерімен оның бұзылыстары туралы түсінік.

- Металлокониоздың емінің негізгі принциптері қандай?

- Силикозды аурулардың еңбекке жарамдылығын анықтайтын негізгі критерилерін атаңыз.

- Карбокониоздың медициналық алдын алудың негізгі әдістері.

- Кәсіби бронх демікпесімен науқастардың еңбекке жарамдылығымен жұмысқа орналастыру анықтамаларының критерилерін атаңыз.

- Діріл ауруларының жіктемелерін атаңыз.

- Діріл ауруының диагностикасының функциональды әдістерін атаңыз.

- Кәсіби нашар естудің диагностикасына қандай әдістер қолданылады?

- Радио толқындармен лазерлік сәулелену әсерінен болған аурудың клиникасын айтыңыз.

Тесттер:







2. Кәсіптік сырқатты анықтау үшін қажет санитарлы-гигиеналық сипаттаманы кім толтырады

а) кәсіпорын әкімшілігі

б) медицина мекемесінің бас дәрігері

в) СЭС дәрігері

г) техника қауіпсіздігі жөніндегі инспектор






г) емдік мекеме жлолдамасы, амбулаторлы ем көшірмесі,

д) санитарлы гигиеналық сипаттама, еңбек кітапщасының көшірмесі


А. Өкпе эмфиземасы

Б. Өкпе туберкулезі

В. Созылмалы бронхит

Г. Өкпелік жүрек

Д. Барлық келтірілгендер

5.Силикозды қандай асқынулар жиі байқалады

а) өкпе эмфиземасы;

б) созылмалы бронхит;

в) өкпе туберкулезі;

г) обструктивті тип бойынша тыныс жетіспеушілігі

д) плеврит

3.Силикозды қандай аурулармен дифференциялауға болады

а) саркоидоз; өкпе туберкулезі; өкпенің канцероматозы;

б) созылмалы бронхит

в) пневмония

г) диффузды фиброздаушы альвеолит

6.Силикозды емдеу үшін қандай дәрілік заттар қолданылады

а) дезинтоксикация

б) бронхоли гиктер

в) қақырық түсіргіш

г) сульфаниламидтер

д)антибиотиктер


а) талькоз

б) силикоз










9.Тері – аллергиялық сынама жүргізіледі:


б) өкпе ісігі

в) трахеобронхиальды дискинезии

г) бронхиальды демікпеде

д) бронхоэктатикалық ауруда

10.Тербеліс - діріл ауруға қандай симптомдар тән:






11.Жергілікті тербеліс-діріл әсерінен дамитын тербеліс - діріл аурудың IІІ дәрежесіне тән синдром:


б) гипертермиялық

в) гиперкинетикалық

г) тірек - қимыл аппаратының дистрофиялық бұзылыстары

д) ісіну синдромы

12.Тербеліс-діріл сезімталдық ненің көмегімен анықталады?

а) камертонның

б) капилляроскопиямен

в) паллестезиометриямен

г) электромиографиямея

д) энцефалографиямен

13. Бұлшықеттің биоэлектрлік активті потенциялын анықтайтын құрал:






14. Әртүрлі диапазондағы электромагниттік толқындар кеңінен келесі өндіріс жұмыс саласында пайдаланылады:

а) радио және теледидар

б) ғылыми - техникалық және медициналық

в) оның ӨЖЖ радиолакациялық космостық, ядролық

г) егіндерді өндіруде

д) диэлектриктерді қыздырып байланыстыруда

15.. Лазерлік сәуленің әсерінен болатын клиникалық синдром:

а| нейроциркуляторлы криздік

б| ісіктік

в| эндокринді-тамырлы спастикалық

г| нефротикалық

д| дизуриялық

16. Лазерлік сәуленің ағзаға әсері:




г| метоболизмдік


17.Лазерлік құрылғылар алаңы ... жүргізілуі тиіс.

а| кемінде 20 м2

б| кемінде 60 м2

в| кемінде 70 м2

г| кемінде 90 м2

д| кемінде 0,3 м2

18~ Силикоз ауруындағы негізгі жиі кездесетін шағымдар:

а) құрғақ жөтел және ентікпе

б) гипертермия, терлегіштік

в) бастың ауруы, айналуы

г) қанды тастау, гипотония

д) жүрек айну, құсу











д) плеврит

ЕСЕП № 1



ЕСЕП № 2

Науқас Ж., 27 жас , пневматикалық инструментпен 4 жыл бойы тас кеседі. Құралды ұстап тұрушы сол қолына діріл көбірек беріледі. Кезекті медициналық тексеру кезінде науқас соңғы жылдары сол қолының саусақтарының ағаруына шағымданды. Қолда ауырсынуды сезбейді. Ағарудың басталуы бесінші саусақта басталып, мұздатқан кезде III-IV саусақтарының ағарғандығына шағымданды. Ағару ұстамасынан кейін жағымсыз парестезия, кейде шынтақ-білезік буынының ісінуін байқады.Объективті: қолдың IV және V саусақтарында жеңіл гипоестезия ; бұлшықет өзгермеген; капилляроскопия белгісі бойынша –аздаған түйілу тенденциясы. Мұздатқыш сынама кезінде – сол қолдың IV және V саусақтарының ағаруы болды.


ЕСЕП № 3




ЕСЕП № 4

Науқас Б., газды лазермен жұмыс жасайды. Кристалл кесумен 13 бойы айналысады. Шағымы: жылағыштық, ұйқының бұзылуы, сұрастырғанда лазермен жұмыс жасайтыны белгілі болды.

Обьективно: Лабильды пульс, АҚ жоғары, ассимитрия пульсі екі қолда. ЭКГ-да: ритм бұзылған , жүрек жиырылуы синусты брадикардия типті. Т- тісшесі теріс, интервал P-Q төмендеген, қарынша комплекс QRS деформациясы. Терапевтің қабылдауында болды.

Тапсырма:Зақымдалған ағза түрін анықтау , алғашқы көмекті ұйымдастыр.

1)ТАҚЫРЫБЫ №11: Ароматты көмірсутегімен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттің патологиясы мен емдеу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Ароматты көмірсутегімен уланудың емі, еңбек және әлеуметтік реабилитация сұрақтарын шешуді студенттерге толық үйрету.

3)ТАПСЫРМА:















Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

















Сұрақтар:

- Бензолдың химиялық құрамы қандай?

- Бензолмен уланған жағдайда алғашқы көмек қандай?

- Бензолдың ағзаға ену жолдарын ата?

Тесттер:






д) барлығы












д) диарея














а) анемия








в) терімен



б) ОЖЖ
















ЕСЕП № 1

Желдеткіші жоқ гаражда көлік жөндеуші естүссіз жерден табылды.

Тері жамылғылары бозғылт , ақшыл қызыл дақтар бар.Тынысы тарылған, пульс сезілмейді, көз қарашығы кеңейген.

1. Науқастың жағдайын бағала. 2. Диагноз құрастырып, негіздеңіз.3. Қандай алғашқы көмек көрсете аласыз, көмек қаншалықты тиімді?4. Дәрігерлік еңбек сараптамасын белгіле.

ЕСЕП № 2

Дәрігерге жөндеуші цехтан сырлаушы шағымданып келді. Бояуды еріту үшін еріткішті көп көлемде пайдаланғаны белгілі болды.6 сағат өте өзін әлсіз ,бас ауруына, бас айналуына, жүрегі айнып құсқанын сезген.

Тексергенде: астенизация,пульс жиілеуі, АҚ төмен,шамалы лейкоцитоз.

1 Науқастың жағдайын бағала. 2 Диагноз құрастырып, негіздеңіз.3 Қандай алғашқы көмек көрсете аласыз, көмек қаншалықты тиімді?4 Дәрігерлік еңбек сараптамасын белгіле.

1)ТАҚЫРЫБЫ №12: Бензол және оның қосылыстарының адам организміне түсу жолдары. Бензолмен уланудың даму патогенезі.

2) МАҚСАТЫ: Ароматты көмірсутегімен уланудың дамуына алып келетін кәсіптік процессті және мамандықты анықтау игеру.

3)ТАПСЫРМА:















Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.


Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған. Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірі

лген

.

Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.

Қанаттанарлықсыз Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.

Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқып берді.

Қойылған сұрақтарға қатаң қателіктер жіберді, өзінің құралдарын пайымдай алмады.













Сұрақтар:

- Жедел бензолмен улану немен көрініс береді?

- Созылмалы улану кезінде диагностика үшін кай клиникалық шағымға қарайды?

- Анемияның қай түрі кездеседі?

- Қандай мүшелерде бензол табылады?

Тесттер:

1.~ Созылмалы бензолмен уланудағы миелолейкоз синдромы .... жүйесінің зақымдануымен көрінеді.

а| гепатобилиарлы

б| жүрек –қан тамыр

в|асқазан-ішек

г| орталық жүке жүйесі

д| зәр шығару

2.Бензолмен уланудың атипті формасына жатады

а) эритремия

б) темір жетіспеушілік анемия

в) В12 - жетіспеүшілік анемин

г) лейкоз

д) лимфогранулематоз

3. Созылмалы бензолмен уланғанда сүйек қызыл кемігінде аплазиясында келесі топ дәріні қолданады:






4.Жедел улануда бензол қай мүшеде табылады

а) мида

б) қанда

в) барлығында

г) бауырда

д) бүйрек үсті безінде

5.Созылмалы улануда бензол қай мүшеде табылады

а) сүйек миында

б) май тінінде;

в) қанда

г) бүйректе

д) көк бауырда

6.Политропты улы әсер көрсететін бензолмен қай мүше және жүйе жиі зақымданады

а) ОНЖ

б) ас қорыту жүйесі

б) сүйек миы;

в) лимфа жүйесі

г) жүрек - тамыр жүйесі

7.~ Нитроқұрылымды және аминді бензолдар .....уақытша депо түзеді.

а| асқазан

б| тері асты май қабаты

в| бүйректе

г| мида

д| жүректе

8.~Оксид азотпен жедел улануда тітіркену.....дамиды.

а| ішек кілегей қабатында

б| асқазан кілегей қабатында

в| көз кілегей қабатында

г| тері асты май қабаты

д|бауыр паренхимасы

9.~ Оксид азотпен уланудың алдын алуы:

а| өнеркәсіптік гимнастика

б| міндетті түрде алдын ыстық тамақ ішу

в| өндірістік аппараттарда герметизациялау

г| жұмыс уақытын қысқарту

д| өндірістік аппараттарда механизациялау

10~ Продромальды кезең....улануда байқалады.

а| көмірқышқыл газы

б| азот оксиді

в| хлорсутегі

г| күкірсутегі

д| фтора қосылысы

ЕСЕП № 1

Науқас А., 42 жаста. 17 жыл бойы телевизор футлярын жылтырату үшін құрамында 35 проц бензол бар ерітіндіні қолданатын жұмыс істеген. Ауру бірітіндеп дамыған. Науқас әлсіздікті, басының ауруын, тез шаршағышдықты, кейін қызыл йегінің қанауын, мұрнынан қан кетуін байқаған. Стационарда зерттеу кезінде ұлғайған лимфа түйндерінің жоқтығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальпацияланған, талақ пальпацияланбаған. Созылған қолдардың саусақтарының треморы, айқын қызыл дермографизм, алақандардың гипергидрозы, пульс пен артериялық қысым тұрақсыз.


ЕСЕП № 2





1)ТАҚЫРЫБЫ №13: Қорғасынның адам организміне түсу жолдары. Қорғасынмен уланудың даму патогенезі.

2) МАҚСАТЫ: Қорғасынмен және оның қосылыстарымен уланудың симптомы мен синдромдарымен таныстыру. әлеуметтік реабилитация сұрақтарын шешуді студенттерге толық үйрету

3)ТАПСЫРМА:















Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.


Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірі

лген

.


Қанаттанарлықсыз Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.














Сұрақтар:

- Қорғасынмен улануды қай аурумен дифференцирока жасау қажет?

- Қандай өндіріс адам ағзасына зиян?

- Энцелопатия кімдерде жиі кездеседі?

Тесттер:









б) құсық























а) сүйекте

























б) ЖМҚБ

в) АНС



ЕСЕП № 1

Науқас Б., 44 жас, қорғасын өндірісіндегі литейный цехта электромонтер болып жұмыс істейді. Жеңіл түрдегі қорғасынмен улану дигнозы қойылды. Қорғасын өндірісінен кетсе толық айығады деген болжам бар.

1. Қосымша тексеру әдістерін жүргізіңіз2. ДЕЭ –сын жүргізіңіз.

ЕСЕП № 2

Медико-санитарлы бөлімнің терапевтикалық бөлімшесіне науқас келіп түсті. Ол ваннада балқытылған қорғасынмен темір закалка жасайды. Шағымдары: іш аймағында ұстама тәрізді ауырсынулар , оң жақ мықын аймағына беріледі. Аурулар жүрек айнумен жүреді. Дене температурасы 37°С. Пульс 62 в минуту. АҚ 155/90 мм с.б.б..Тынысы везикулярлы. Құрсаө қабырғасы тітіргенгіш, терең пальпацияда ауырсыну басым.

ЖҚА: Нb 133г/л, Эр 4,3х1012/л, L 6,2х109, СОЭ 10 мм/час.

Қан жұғұндысында (1200 на 1 млн) базофильды зернистостью. Эритроцит саны аздап табылды.

1. Болжам диагноз.2. Дигнозды негіздеңіз.

Қандай аурулармен дифференцировка жүргіземіз?


2) МАҚСАТЫ: Қорғасынмен және оның қосылыстарымен уланған кезде тиімді ем мен профилактисын дұрыс жүргізуді үйрету.

3)ТАПСЫРМА:















Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.


Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған

.

.


Қанаттанарлықсыз Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған,

белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.







Тестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытында тапсырылған. Тесттің мазмұны негізді, сұрақ анық қойылған. Жауап варианттары біртипті емес. Жауап алгоритмі бар.








Сұрақтар:

- Қорғасын ұстамасы кезінде қанда ненің деңгейі жоғарлайды?

- Энцефалопатии белгілері қандай?

- Қорғасынмен жұмыс істемеу үшін қосымша медициналық көрсеткішті көрсет?

- 24 айда 1 рет медициналық тексеруден өтетін кімдер?

Тесттер:

1.~ Қорғасының ағзадан шығуын белсендіреді:

а) пектин

б) сүт

в) сүт өнімдері

г) балық өнімдері

д) ет тағамдары



б) құсық






















6. Қорғасынның орталық жүйке жүйесін зақымдауы мынадай түрде дамиды:


б) ЖМҚБ

в) АНС



7. АНС қандай шағымдар сипатты:

а) бас ауру; басайналу

б) қолды созғанда саусақтардың дірілдеуі

в) қол-аяқтың ауруы

г) түзу жүрмеуі

8. Қорғасын қандай өндірістерде қолданылады:











д) лейкопени







ЕСЕП № 1



Объективті: іші жабысқан, пальпацияда іштің ортаңғы және төменгі жартысына жойылған, жүйесі кіндік айналасындағы ауырсыну. Ауру алдында ауызда жағымсыз дәм, жүрек айну, сілекей

ағу, ұйқысыздық, іш қату болған. Науқас іш айдау дәрілерін ішсе де үлкен дәреті болмаған. Өкпелі перкуторлы дыбыс өзгермеген, тынысы везикулярлы, жүрек шекарасы өзгермеген, тондары айқын, таза. АҮ 180/90мм сын.бағ. Қан анализі: Нв 110 г/л ретикулоциттер саны 40 проц., эритроциттер 4,1x10 12/л, базофильді дәнді эритроциттер саны 66 проц; СОЭ 11 мм / сағ.


ЕСЕП № 2







КУРСЫ: III

Пән бойынша білімін, іскерлігін және дағдыларын бақылаушы - өлшегіш құралдар

ШЫМКЕНТ , 2013 ж.


Хаттама № ___ «____» 2013ж.



~Алғашқы медициналық тексерудің мақсаты, бұл:

|кәсіптік жұмысқа кедергі келетін зиянды өндірістерге жұмыс істеуге жібермеу+

|адамдардың иммундық жүйесін және физикалық дене жетістігін дамыту

| диспансерлік бақылауға алу

| санаторлық-курорттық емге жіберу

| созылмалы аурулары бар жұмысшыларды диспансерлік бақылаудан щығару

~Кезекті медициналық тексерудің мақсатына ... жатады.

| рационалды жұмысқа орналастыру+

| диспансерлік бақылау

| мүгедектік топтарын анықтау

| кәсіптік себеп салдарын табу

| емдеу - профилактикалық шараларын қадағалау

~Кәсіби ауруларды шақырушы ... теріс факторлары болып бөлінеді.

| эндогендік, экзогендік+

| экзокриндік, эндокриндік

| тікелей, тікелей емес

| бағытталған

| бағытталмаған

~III класс - еңбек жағдайындағы зиянды жұмыс:

| нормативі жоғары әсер ететін факторлар+

| оптимальді кәсіптік аурулар

| экстримальді еңбек жағдайы

| асқынған түрлері болуына

| жиі өлім -жітімнің болуына

~Кәсіби аурулардың ... байланысты ерекшеліктері бар.

| жеңіл түрлердің басым болуына+

| ауыр түрлері болуына

| жасырын түрлері болуына



~Химиялық этиологиялық ауруға жатады:

| созылмалы улану +

| пневмокониоз

| силикоз

| есту нервісінің невриті

| плеврит

~Өндірістік шаң - тозаңның әсерінен дамитын кәсіби аурулар:

| пневмокониоздар+

| силикоздар


| жедел уланулар

| созылмалы уланулар

~Биологиялық факторлардың әсерінен … дамиды.

| көктемгі - жазғы кенелі энцефалит+

| силикоз



| асбестоз

~Кәсіби аурулардың алдын алу шараларының негізгі әдісі ... болып табылады.

| жеке қорғау бұйымдары+

| санитарлық - гигиеналық

| медициналық

| инженерлі - техникалық

| ағаш бұйымдары

~Қосымша еңбекке жарамсыздық қағазы ... беріледі.

|кейбір созылмалы кәсіби аурулардың бастапқы түрінде+

|созыламалы кәсіби аурудан жеңіл өзгерістерінде

|жедел кәсіби аурудан кейінгі ауыр өзгерістерінде

| созыламалы кәсіби аурудың ауыр түрінде

| силикоздың III сатысында

~Өнеркәсіптің түрлі салаларында цехтық терапевт пен басқа маман дәрігерлерінің қажетті нормативтері:

|2000 жұмысшыларға бір цех терапев дәрігері+

|1000 - 1500 жұмысшыларға істейтін бір цех терапевт дәрігері

|басқа дәрігер мамандар 0,25 ставка әрбір 850 жұмысшыға

|жасөспірімдерге және 1500 істейтіндерге бір дәрігер

| 500 жұмысшыларға бір цех терапев дәрігері

~Цехтық дәрігер бөлімшесіндегі дәрігер - терапевтінің негізгі қызметі:

| ауруларға мамандандырылған медициналық көмек+

| мүгедектікке шығару

|уақытша еңбекке жарамсыздық сараптамасынан бас тарту

| диспансерлік бақылаудан алу

| кезекті медициналық тексеруді өткізу

~Уақытша еңбекке жарамсыздық қағазына ... берілген қағаз кіреді.

| 6 күннен аз уақытқа+

|10 күннен аз уақытқа

| тіркелмеген мекемеде

| жалпы медициналық мекемелерде

| 20 күннен аз уақытқа

~Цех дәрігерінің компетенциясына … кіреді.

| кәсіптік профпатолог дағдысы бар маман+

| емханада істейтін дәрігер - терепевт

| ауруханада істейтін дәрігер - терпевт

| дәрігер - педиатр

| мамандық сертификаты бар кез - келген дәрігер

~Кезеңдік медициналық тексерулерді ұйымдастыруға ... жатады.

| кезекті медициналық қарауға график жасау+

| жұмысшылардың аты – жөні бойынша тізімнен алып тастау

| жұмысшы контингентті анықтап 2 жылда 1 рет қарау

| 4 - 5 жыл аралығында қарау

| ай сайын қарау

~Кезеңдік медициналық тексерулердің негізгі түрлері:

| жыл бойында ауру ағымында+

| қатаң ретпен жылына 1 рет

| 2-3 жыл аралығында

| 4 - 5 жыл аралығында

| ай саын қатаң түрде

~ Кезеңдік медициналық тексеруді өтетін әрбір адамға негізгі толтырылатын құжаттар:

| аурудың амбулаторлық медициналық картасы +

| санаторлы тіркеу журналы

| тіркеу журналы

| медициналық анықтама

| ауру тарихы

~Қорытындалған комиссияның актысын жіберетінін мекен:

| мекеменің кәсіподақ комитетіне+

| ауруханаға

| емханаға

| дәріханаға

| прокуратураға

~ Өкпенің щаң - тозаңынан пайда болатын кәсіптік аурулардың ең жиі кездесетіні:

| пневмокониоз+

| тірек - қимыл аппаратының аурулары

| флюороз

| бериллиоз

| қорғасынмен улану

~ Пневмокониоздың дамуына ... әкеледі.

| шаңның құрамында бос кремнийдің жоғары болуы+

| улы химикаттармен улану

| бензолмен улану

| қорғасынмея улану

| хлормен улану

~Пневмокониоздың морфологиялық өзгерістеріне ... жатады.

| диффузды пневмосклероз+

| өкпе ісінуі

| өкпе паренхимасының қабыну реакциясы

| бронхоэктаздар

| миокард инфарктысы

~Санитарлық - гигиеналық талаптарды сақтамаудан ... өндіретін жұмысшыда өкпе ауруы мүмкін.

| көмір+

| мұнай

| қыш

| алтын

| қорғасын

~Пневмокониоздың диагностикасында қолданылатын негізгі әдіс:

| спирография+

| қанның клиникалық анализі

| биохимиялық зерттеулер

| иммунологиялық зерттеулер

| зәрдің жалпы анализі

~Силикоз ... дамыйды.

| тау - кен жұмысшыларында+

| тоқушыларда

| құрылысшыларда

| қатты мақталық мата (зығыр) өндіретін жұмысшыларда

| ұн өндірісіндегі жұмысшыларда

~Силикоз ауруындағы негізгі жиі кездесетін шағымдар:

| құрғақ жөтел және ентікпе+

| гипертермия, терлегіштік

| бастың ауруы, айналуы

| қанды тастау, гипотония

| жүрек айну, құсу

~ Пневмокониоздардың ерте дамуына ... ықпал етеді.

| вентиляцияның болмауы+

| жоғары температура

| жоғары ылғалдылық

| жарықтың жетіспеушілігі

| төменгі температура

~Силикозда жиі кездесетін асқыну:

| туберкулез+


| плеврит

| спонтанды пневмоторокс

| пневмония

~Келтірілген рентгеноморфологиялық силикозға тән белгілер:

| күшейген өкпелік сурет фонындағы түйінділер+

| өкпе ұшында орналасқан аз интенсивті ошақты көлеңкелер

| инфильтративті көлеңкелер

| үрпек тәрізді көлеңке

| дақты көлеңкелер

~Пневмокониоздарға тән асқыну:

| өкпе эмфиземасы+

| перикардит

| миокардит

| панкреатит

| холецистит

~... пневмокониоздардың этиопатогенетикалық емі болып табылады.

| Сілтілі ингаляциялар+

| Антибиотиктер

| Жүрек гликозиттері

| Сульфаниламидтер

| Антигистаминдер

~Силикаттар ... шаңдарын жұтудан пайда болатын пневмокониоз.

| асбест ұлпасы+

| минерал құрамында бос кремнозем

| бос тотықталған кремний

| минералдар құрамында фосфор

| хлор сутек

~ Негізгі силикатозға ... жатады.

| асбестоз, талькоз+

| көмірсутек тотығы

| графитоз, алюминоз

| азот тотығы

| бериллиоз, сидероз

~ Асбестозды ... минералды шақырады.

| амфибол+

| коалин

| оливин

| аммиак


~ Асбестозға жиі ... типті фиброз тән.

| интерстициалды+

| түйінді

| түйіншекті

| аралас

| шашыранды

~ Асбестоздың жиі кездесетін асқыну:

| өкпе рагы+

| өкпе туберкулезі

| абсцесс


| фиброздаушы альвеолит

~Силикатоздардың ішінде ... түрінің клиникалық көрінісі ауыр өтеді.

| асбестоз+

| нефелиноз

| талькоз

| гиалиноз

| хлордың

~ Асбестозға тән:

| сұр топырақ тері және сүйелдерінің болуы+

| салмақ қосу

| қансырау

| аурудың баяу басталуы

| тері түсінің қызаруы

~ Антракоз ... кездесетін ауруға жатады.

| көмір қазушылар және тиеушілерде+

| ұшқыштарда

| локоматив жүргізушілерінде

| алпенистерде

| терең суңгушілерде

~Металлокониоздардың өндірісте жиі тарағаны:

| алюминоз+

| баритоз

| сталиноз

| лейкоцитоз

| марганец

~Органикалық шаңды шамадан тыс көп жұтқанда ... болады.

| риносинусит+

| плеврит

| өкпе рагы


| пиелонефрит

~Асқынбаған пневмокониозда тағайындалатын ем:

| тыныс гимнастикасы+

| сульфаниламидтер

| гепатопротекторлар

| зәр айдағыштар

| антибиотиктер

~Пневмокониоздардың алдын-алуда ... шарасы қажет.

| вентиляция, ынталандыратын қондырғы+

| өндірістік жаттығу

| жылулар қолдану

| 2 жылда 1 рет медициналық тексеру

| арнайы алжапқыш кигізу

~Шаңды бронхит ... өндірістік шаңдарынан жиі дамиды.

| мақта, жүн+

| кремний қос тотығы

| темір

| алюминий

| қорғасын

~Кәсіптік бронхиалды демікпені ... шақырады.

| канифоль+

| графит


| тұз қышқылы

| қықырық анализі

~Шаңды бронхиттің диагностикасында ең негізгі ақпаратты әдіс:

| бронхоскопия+

| қан анализі

| өкпе рентгенографиясы

| қақырықтың анализі

~Бронхиалды демікпе патогенезіне ... фактор жатады.

| аллергиялық+

| химиялық

| инфекциялық

| токсикалық

| нейрогенді

~ Шаңды бронхитке тән негізгі белгі:

| құрғақ жөтел+

| жөтел, көп мөлшерлі іріңді қақырықпен

| бас ауруы

| жалпы әлсіздік

| қанды

~ Бериллиозды емдеу кезінде ... қолданылады.

| кортикостериодты гормондар+


| холинолитиктер

| жүрек гликозиттері

| спазмолитиктер

~Экзогенді аллергиялық альвеолитті ... емдеген тиімді.

| антибиотиктермен+

| глюкокортикостериодтармен

| жүрек гликозидтерімен

| қакырық түсіретін заттармен

| наркотикалық препараттармен

~Берилиозға тән шағымдар:

| дене салмағын жоғалту+

| құрғақ жетел

| ентікпе

| кеуде торындағы ауру сезімі


~Металлокониоздың ... түрі жоғары сезімталды пульмонолит түрінде өтеді.

| сталиноз+

| баритоз

| бсриллиоз

| сидероз

| алюминоз

~ Бериллиозға тән симптом:

| лимфаденопатия+

| гипотермия

| агрессивтілік

| гипертермия

| тітіркенгіштік

~Пневмокониоз ... металының әсерінен дамыйды.

| берилли+

| күміс

| вольфрам

| қорғасын

| мыс

~Жоғары сезімталдықты пульмонит металлокониозы:

| бериллиоз+

| баритоз

| сидероз

| асатитоз

| сталиоз

~ Берилиозбен ауыратын науқастарға ... тән.

| кеуде қуысының ауруы+


| ауыздың құрғауы

| құсу, лоқсу

| қансырау

~Қанға әсер ететін улар:

| қорғасын+

| мышьяк

| никель

| сынап

| хлор

~Тағамда ... жетіспеушілігінен қорғасынның сіңуі жоғарылайды.

| белоктардың+

| көмір сутегінің

| С витаминінің

| жануарлар майларын

| өсімдіктер майларын

~Қорғасынмен уланғандағы анемияның патогенезінде ... процессі жүреді.

| организмде темірдің жетіспеушілік+

| қан түзілудің тежелу

| қансыраулар

| фолий қышқылының жетіспеушілік

| В12-витаминінің жетіспеушілік

~ Қорғасынмен уланғанда қанда ... байқалады.

| базофилді - түйіршікті эритроциттер көбеюі+

| тромбоцитопения

| эритроциттерде Гейнц денешіктері


| лейкопения

~Қорғасынмен уланғанда ... синдром байқалады.

| астеновегетативті+

| вертебробазилярлы

| менингиалдық

| гепатолеоналды

| радикулополиневриттік

~Қорғасындық шаншудың диагностикасы ... белгісіне негізделеді.

| құрсақ асты өрімнің аймағындағы толғақ тәрізді ауырсыну+

| артралгия

| полиневропатия


| гипотония

~Қорғасынмен уланғанда жиі зақымдалатын ағза:

| нерв жүйесі+

| буын- тірек жүйесі

| эндокриндік жүйе

| зәр шығару жүйесі

| бұлшықет

~Қорғасынмен уланудың қандағы кардиналды белгісі:

| ретикулоцитоз+


| эритроциттердегі Гейнц денешігі


| эритротромбоцитоз

~Қорғасынмен уланудың емінде … қолданылады.

| пентацин тамырға+


| қызу түсіретін дәрі-дәрмектер

| ішті айдайтын дәрі-дәрмектер

| қабынуға қарсы дәрілер

~Қорғасынмен уланғанда ... ауруларды емдеу неғұрлым патогенді әсер береді.

| кальций-тетацинмен+

| унитиолмен

| глюкозамен

| күкірт қышқылды магнезиямен

| аскорбин қышқылымен

~Мышьякты сутегімен жедел уланғанда ... жүйесі зақымданады.

| қан- тамыр+

| тыныс алу

| несеп ағар

| сүйек - буын

| көру

~Мышьякты сутегімен жедел уланғанда ... антидоды қолданылады.

| унитиол+

| атропин

| фосген

| пентацин

| аммиак

~Мышьякты сутегінің негізгі әсер ету механизміне ... жатады.

| эритроциттердің гемолизі+

| порфиринді алмасудың бұзылуы

| каталазаның белсенділігінің тежелуі

| ретикулоциттердің түзілуі

| карбоксигемоглобиннің түзілуі

~ Мышьякты сутегімен уланғанда қанда ... пайда болады.

| Гейнц денешіктері+

| тромбоцитоз

| бласты клеткалары


| тікелей емес билирубин

~Созылмалы бензолмен уланғанда байқалатын анемия:

| апластикалық+

| гемолитикалық

| темір жетіспеушілікті

| сидеропениялық

| гемобластоздық

~Созылмалы бензолмен уланғанда байқалатын невротикалық синдром:

| астеникалық+

| диэнцефалдық

| гиперкинетикалық

| паркинсонизм


~ Бензолмен уланғанда ... жүйесі зақымданады.

| қан түзу+

| тыныс алу

| зат алмасу

| зәр шығару

| иммундық

~ Бензолды улануға ... тән.

| анемия+

| сүйектердің дерттік сынғыштығы


| бүйректік шаншу

| буынды синдром

~Созылмалы бензолмен уланғанда қанда ... кездеседі.

| лейкопения+


| эритроцитоз

| тромбоциттердің көбеюі

| гемоглобиннің көбеюі

~ Созылмалы бензолмен уланғанда ... әсерлі.

| қанды алмастырып құю+


| жүрек гликозидтері


| транквелизаторлар

~ Бензолдың амино - және нитроқосындылары ... басым әсер етеді.

| қан жүйесіне+

| сүйекті - буын жүйесіне

| тыныс алу жүйесіне

| асқазан - ішек жолына

| бүйректерге

~Бензолдық амино - және нитроқосындыларымен улануда ... кездеседі.

| қанда метгемоглобиннің түзілуі+

| қанда карбоксигемоглобиннің түзілуі

| сүйек кемігінде қан түзілудің тежелуі

| эритроциттердің гемолизі

| гемоглобиннің синтезінің бұзылуы

~ Бензолдың амино - және нитроқоспаларымен уланғанда ... болуы тән.

| эритроциттерде Гейнц денешіктерінің+

| эритропения



| тромбоцитопатия

~Бензолдың амино және нитроқосылыстарымен жедел улануда ... ең тиімді шара.

| оксигенотерапия+

| пентацин кальциді енгізу

| морфин енгізу

| атропин енгізу

| жүрек гликозидтерін енгізу

~ Бензол әсер еткенде жедел лейкоздың түрі:

| жедел миобласт+

| созылмалы эритромиелоз

| созылмалы лимфолейкоз

| созылмалы эритремия

| миеломды

~Жедел "бензолдық" лейкоздың қан суретінде... байқалады.

| апластикалық анемия+

| фолий жетіспеушілік анемия

| темір жетіспеушілікті анемия

| сидероахрестикалық анемия

| пернициозды анемия

~Жедел "бензолдық" лейкоздың жайылымды сатысының ерекшелігі:

|көкбауыр мен лимфа тамырларында реакцияның толық болмауы+

| кенет әлсіздік

| адинамия

| геморрагиялық көріністер

| ыстықтың көтерілуі

~ Кәсіптік лейкоз диагнозы ... қойылады.

| лейкогендік факторлармен ұзақ уақыт жұмыс істегенде+

| аурудың депрессия жағдайында

| SіО2-мен ұзақ жұмсыс істеген жағдайда

| тоқыма өндірісінің жұмысшысына

| ағаш өндірісінің жұмысшысына

~Тітіркендіргіш әсері бар затқа ... белгісі байқалады.

| өкпе ісіну+

| плеврит

| бронхоэктаз

| гранулематоз

| өкпе инфаркты

~ Тез еритін зат:

| аммиак+

| фосген


| карбоанилинді метал қосылыстары

| диметилсульфат

~ Флюороз ... әсерінен дамиды.

| фтор қосылысының+

| сынап қосылысының

| хлор қосылысының

| нитрогаздардың

| нитроқосылыстардың

~ Өкпенің токсикалық ісінуін ... тудырады.

| азот тотығы+

| аммиак

| хром тотығы

| көміртекті газ

| қорғасын қосылыстары

~Өкпенің токсикалық ісінуі кезінде көк гипоксемияға ... тән.

| цианоз+

| баяу тыныс алу

| гипероксемия

| тежелгіш

| ылғалды сырылдар

~ Өкпенің токсикалық ісінуі кезінде сұр гипоксемияға тән клиникалық көрініс:

| артериалды қан қысымының төмендуі+


| тынысының жиілеуі

| артериалды қан қысымының жоғарылауы

| гиперкапния

~ Мұрын пердесін ... зақымдайды.

| фтор+

| калций

| мыс

| алюминий

| кадмий

~ ... уланғанда жасырын кезең байқалады.

| Азот тотығымен+

| Хлорлы сутекпен

| Көміртек тотығымен

| Күкіртті сутекпен

| Фтор қосылысымен

~ Күкіртті уланудың ауыр түрінде зақымдалады:

| тыныс алу жолдары+


| сүйек-буын жүйесі

| эндокриндік жүйесі

| қан түзу жүйесі

~Сұр гипоксемияны емдеудегі қарсы керсеткіштер:

| ганглиоблокаторлар+

| анальгетиктер

| көпіршікке қарсы заттар

| зәр айдағыш заттар

| тыныс алу орталығын тыныштандыру

~Көміртегі тотығымен (СО-мен) жедел уланғанда терінің түсі ...болады.

| қызғылт (малина тәрізді)+

| көкшіл

| сұр

| сарғыш (лимон тәрізді)

| сүт қосылған кофе

~ Көміртегі тотығуымен созылмалы уланғанда көбінесе ... патологиялық процесс болады.

| зат алмасу жүйесінде+

| эндокринді жүйеде

| орталық нерв жүйесінде

| жыныс жолдары

| тірек- қимыл жүйесінде

~ Көміртегі тотығымен жедел улану кезінде қанда ... болады.

| НЬСО - 50%-дейін жоғарылайтын+


| НЬСО - 5%-дейін жоғарылайтын


| НЬ көрсеткіші төмендейтін

~Көміртегі тотығымен жедел улану кезінде қолданатын препараттар:

| глюкоза, витамин С және новакаин венаға+

| карбоген, денол

| дипироксикам, спазмалгон

| натрий тиосульфат, бисептол

| кофеин, кордиамин

~Сынаппен созылмалы улануда ... синдромы байқалады.

| вегетотамырлық дистония+

| анемия

| несептік

| геморрагиялық

| бронх-өкпелік

~Организмге сынап түскенде ... өзгеріс туады.

| белоктың сульфгидрилді топтарын тежейтін+

| холинэстераза белсенділігін бөгейтін

| холинэстераза белсенділігін жоғарылататын

| катехоламиндер алмасуына әсер ететін

| липидтердің тотығу процестеріне әсер ететін

~ Сынаптьң организмге түсуіне қауіпті жол:

| тыныс жолдары арқылы+

| зақымдалған тері арқылы

| зақымдалмаған тері арқылы

| ас қорыту мүшелері арқылы

| вена арқылы

~ Сынап және оның қосылыстарымен созылмалы улануға тән жиі зақымданулар:

| зәр шығару жүйесінің+

| зат алмасу жүйесінің

| тыныс алу жүйесінің

| тірек қимыл жүйесінің

| эндокриндік жүйесінің

~ Сынаптың организмнен бөлінуіне әсер ететін заттар:

| сукцимер+

| хлор

| активтендіріліген көмір (карболен)

| аммиак

| лазикс

~ Сынап және оның қосылыстарымен жұмысқа қабылдануға абсолюттік қарама-қайшылықтар:

| нерв жүйесінің аурулары+

| жоғарғы тыныс жолдарының аурулары

| эндокриндік жүйе аурулары

| вирустық гепатит

| ауыз қуысының аурулары

~ Сынап "тасымалдаушы" деген диагноз ... қойылады.

| зәрде сынап іздері болғанда+

| клиникалық белгілері болғанда

| қанда сынаптың аздаған мөлшері болғанда

| бронхының шайынды суында сынап болғанда

| нәжісте сынап іздері болғанда

~ Нейротропты әсері басым зат:

| марганец+

| қорғасын

| анилин

| хром

| мырыш

~Марганецпен созылмалы уланғанда бастапқы кезеңге тән симптом:

| тез шаршағыштық+


| қозу

| зәрге көп шығу


~ Марганец ... қызметін бұзады.

| асқазан - ішек жолдарының+

| жүректің

| бүйректің

| өкпенің

| көкбауырдың

~ Паркинсонизмге тән симптом:

| гипертермия+



|бұлшықеттердің пластиналық тонусының азаюы

| жүрісінің бүзылуы

~Фософордың органикалық емес қоспаларына ... химиялық заты жатады.

| фосфорлық ангидрид+

| меркаптофосфор

| метафосфор


| тиофос

~Фосформен және оның органикалық емес қоспаларымен ... улануы мүмкін.

| бояуларды өндіруде+

| құрылыс заттарын өндіруде

| ағаш өндіруде

| сағаттарды жасауда

| мұнай өндіруде

~Фосфор және оның органикалық емес қоспаларымен уланғанда ... жиі зақымданады.


| тірек- қимыл жүйесі


| тері жабдықтары

| бүлшықет жүйесі

~ Фосфор әсер етуі бойынша ... уға жатады.

| нейротроптық+

| жалпы


| метгемоглобин түзуші

| тітіркшдіргіш

~ Фосформен жедел уланғанда ... байқалады.

| диспепсиялық синдром+

| геморрагиялық синдром

| ҚҚ жоғарылауы

| тұншығу ұстамасы

| қансырау

~Фосфор әсер ететін жұмысқа алуға болмайтын ауру:

| созылмалы бүйрек жетіспеушілігі+

| эпилепсия

| туберкулез

| тіс пен жақтың аурулары

| гипертониялық аурудың II сатысы

~Фосфордың организмге түсетін негізгі жолдары:

| асқазан - ішек жолдары+

| киім арқылы

| шырышты қабаттар

| тамақ арқылы

| венаға енгізу арқылы

~ Фосформен жедел уланғанда байқалатын негізгі белгілерге жатады:

| лоқсу, құсу+

| ентікпе, жөтел

| көгеру, қалтырау

| АҚҚ көтерілуі, қозу


~Фосфор әсерінен дамитын ауруларға жатады:

| гингивит, стоматит+

| панкреатит, энтерит

| пневмония, бронхит

| холецистит, цистит

| гайморит, холецистит

~Фосформен уланғанда диагностикалық тест ретінде қолданады:

| қызыл қан көрсеткіштері+

| биоптаттың хемилюминисценциясы


| сульфигидрилді топтарды аныідау

| қан сарысуының улылығының индексі

~ Ауыл шаруашылығында ... пестицидтері кеңінен қолданылады.

| инсектофунгицид+

| зооцидтер

| гербицидтер

| дефолианттар

| акарицидтер

~ Политропты және жалпы улы әсері бар пестицидтерді таңдаңыз:

| мышьяк, органикалық қосылыстар+

| аммиак, азот

| кальций, калии

| қорғасын, фтор

| фтор, кальций

~Фосфор органикалық қосылыстар ... әсер етеді.

| орталық нерв жүйесіне+

| буындарға

| бүйрекке

| бұлшықет жүйесіне

| қан түзу жүйесіне

~Фосфор органикалық қосылыстармен жедел уланғанда кездесетін симптомдар:

| қансырау, көгеру+

| қан қысымының жоғарылауы,тахикардия

| жөтелу,тұншығу

| естен тану, атаксия, тырысып қалу

| дірілдеу, температураның жоғарылауы

~ Фосфор органикалық қосылыстармен жедел уланғанда бірінші көмек беру шамасына жатады:

| асқазанды жуу+



| аскорбин қышқылы

| наркотикалық анальгетиктер

~Фосфор органикалық қосылыстармен созылмалы улануда тағайындайды:

| глюкоза+

| тромбоасс

| морфин

| энап

| берлиприл

~Сынап органикалық қосылыстар ... әсер етеді.


| өкпеге

| қанға


| жүрекке

~Сынап органикалық қосылыстармен созылмалы улануда ... зақымдалады.


| иммунды жүйе

| тірек-қимыл жүйесі

| көру мүшелері

| тыныс алу жүйесі

~ Сынап органикалық қосылыстармен жедел улануда көрсетілген алғашқы медициналық көмек:


| дефевриляция жасау

| жасанды тыныс алу

| жүрекке тікелей емес массаж жасау


~Сынап органикалық қосылыстармен созылмалы улануда ... тағайындайды.

| унитиол+

| цефозолин

| строфантин

| гепабене

| ганглиоблокаторлар

~Хлор органикалық қосылыстармен созылмалы улануда ОНЖ-сінің өзгерісі:

| психикалық бұзылыстар+

| көру бұзылыстары

| қан қысымының жоғарылауы

| тахикардия

| тахипное

~Хлор органикалық қосылыстармен созылмалы улануда байқалатын симптом:

| полиневротикалық+

| анемиялық

| буындық

| ісіну

| дизуриялық

~Хлор органикалық қосылыстармен жедел улануды емдеуге жатады:

| глюкоза, фенобарбитал+

| Витамин РР, энам

| эгилок, но-шпа

| аскорбин қышқылы, заксон

| морфий, анаприлин

~Хлор органикалық қосылыстармен созылмалы улануды емдеуге қолданады:

| десенсибилизирлеуші+

| цитостатиктер

| антибактериалды

| глюкокортикойдтар


~ Улану себебін анықтауда ... білу қажет.

| улы химикаттармен қатынастың ұзақтығын+

| улы заттың санын

|қолданбаған улы химикаттар туралы мәліметті

| науқастың өмірін

| тұрақты физикалық жұктемені

~Мышьяк қосылыстармыен созылмалы уланғанда көбінесе ... зақымданады.

| тері жабындысы+

| жыныс жүйесі

| бұлшықет



~Мышьякты қосылыстармен улануда басты рөл атқарады:

| дитиолдың ферменттері түзілуі+

| холинэстеразаның тежелуі

| қан түзілудің тежелуі

| гемолитикалық әсері

| трансаминазалардың белсеяділігінің төмендеуі

~ Мышьякты қосылыстармен созылмалы улануға тән белгі:

| меланодермия+


| тершеңдік

| әлсіздік

| артериалды гипертония

~Карбонаттармен уланудың патогенезінің негізінде ... жатыр.

| холинэстеразаның тежелуі+

| порфириндермен гемнің биосинтезінің бұзылуы



|трансаминазалардың белсенділігінің төмендеуі

~ Карбонаттармен созылмалы уланғанда ... байқалады.

| вегетотамырлық дистония синдромы+

| нефростеникалық синдром

| гиперкинетикалық синдромы

| гипертермиялық синдром

| ангиодистониялық синдром

~Карбонаттарен созылмалы улануды емдегенде қолданады:

| седативті заттар+

| морфин

| гипотензивті заттар



~Сынап қосылған пестицидтерді ... ретінде қолданады.

| фунгицидтер+


| аскарицидтер



~Мыс құрамды пестицидтермен жедел улануды емдеу кезінде қолданады.

| унитиол+

| кальций - хлор



| метил көгі

~Пестицидтердің ішінде … тіндегі тотықтану процесіне әсер етеді.

| мыс+

| мышьяк

| карбомат

| нитрофенол

| органикалық сынап

~Пестицидтердің ... түрімен созылмалы улану кезінде шаштың, терінің, шырышты қабықтар сарғаяды.

| нитрофенолдар+

| мышьяк қосылыстары

| мыс қосылыстары

| карбоматтар

| хлорорганикалық қосылыстары

~Мышьяк қосылысты пестицидтердің өкілі болып табылады:

| кальций арсенаты+

| агронад

| хлортен

| севин

| каратан

~Пестицидтердің ... түрімен созылмалы уланғанда тез арықтау, есте сақтау қабілетінің төмендеуі, парестезия байқалады.



| карбоматтармен

| фосфор органикалық


~Карбомин қышқылының туындыларымен уланғандағы антидот:

| атропин+

| тетацин-кальций

| унитиол

| пентацин

| сукцинер

~Мышьяк қосылысты пестицидтермен жедел улану ... түрде көрінеді.

| катаралдық+

| дірілдік


| несептік


~Пестицидтердің ... түрімен созылмалы уланғанда жоғары тыныс жолдарының мұрын пердесінің, тілінің некрозы байқалады.

| мышьяк қосылысты+

| нитрофенолды

| мыс қосылысты

| карбомин қышқылды туындылары


~ Тербеліс-діріл ауруына ... симптом тән.

| ангиодистониялық+

| нефротикалық

| ісіктік



~ Тербеліс-діріл ауруы көбінесе ... дамиды.

| шахтерлерде+

| электросварщиктерде


| ағаш ұсталарында

| сүңгушілерде

~Тербеліс-діріл әсеріне ең сезімтал:


| асқорыту жүйесі




~ Тербеліс-дірілі әсерінен күшейеді:

| ауруға сезімталдық+

| иіс сезу сезімталдық

| есту сезімталдығы

| тағамға сезімталдық

| дәм сезу сезімталдығы

~ Жергілікті тербеліс-діріл әсерінен ... діріл ауруы дамиды.

|қол аспабымен жұмыс істейтін жұмысшыларда+

| электровоз жүргізушілерінде

| су көлігін жүргізуші жұмысшыларында

| автокөлік жүргізушілерінде


~ Жалпы тербеліс - діріл әсерінен ... тербеліс-діріл ауруы дамиды.

| ұшқыштарда+

| жылтыратушыларда

| слесарларда


| массаж жасаушыларда

~Вегетативті-сенсорлы невропатиялық синдром тән:

| жалпы тербеліс-діріл ауруына+

| остеоартрозға

| жергілікті тербеліс-діріл ауруына

| созылмалы сынаппен улануға

| созылмалы фосформен улануға

~ Жергілікті тербеліс-діріл әсерінен дамитын тербеліс-діріл аурудың I дәрежесіне тән синдром:


| гипертермиялық


|тірек-қимыл аппаратының дистрофиялық бүзылыстары


~Фосформен созылмалы улануда жүрек-тамыр жүйесінің зақымдануындағы белгі:

| токсикалық миокардиодистрофия+

| АҚ жоғарылауы

| дилатациялық миокардиодистрофия

| тиреотоксикозды жүрек

|Абрамов-Фидлердің идиопатиялық миокардиті

~Фосформен созылмалы уланғанда нерв жүйесінің зақымдануында ... синдром кездеседі.


| полиневрит

| диэнцефальді


| ми қанайналымның зақымдануы

~Вегетативтік-сенсорлық полиневропатияда байқалады:

|тербеліс-діріл сезімталдықтың бұзылыстары+

| жанасу сезімталдығының бұзылыстары

| дизурия

| геморрагиялар


~Тербеліс-діріл сезімталдық...көмегімен анықталады.

| камертонның+

| капилляроскопия

| эхография

| электромиография

| энцефалография

~ Тербеліс-діріл ауруын анықтауда жиі ... әдісі қолданады.

| паллестезиометрия+

| спирография

| велоэргометрия

| пикфлоуметрия

| бронхоскопия

~ Тербеліс - діріл әсері бар жұмыстарға ... бар адамдарды алуға болмайды.

|вестибулярлы аппарат қызметінің бұзылыстары+

| асқазан ішек аурулары

| тыныс алу жүйесінің аурулары

| бүйрек аурулары

| созылмалы гастрит

~Тербеліс-діріл әсер ететін жұмысшыларды алдын-ала ... маманды тексереді.

| невропатолог+

| гематолог

| отоларинголог

| гинеколог

| радиолог

~Әртүрлі диапазондағы электромагниттік толқындар кеңінен ... өндіріс жұмыс саласында пайдаланылады.

| ғылыми - техникалық және медициналық+

| ағаш өндіретіндер

| тас өндіретіндер

| егіндерді өндіруде

| мата өңдейтіндер

~Электромагниттік радиотолқын әсерінен ... зақымдалады.

| жүрек - қан тамыр, нерв жүйесі+

| тыныс алу мүшелері

| қалқанша без


| буындар

~Электромагниттік радиотолқындардың жедел әсеріне тән симптомдар:

| бас ауру, бұлшықеттің әлсіздігі+

| жөтелу, қан қақыру

| қан қысымының жоғарылауы, тахикардия

| брадикардия, тахипное

| агрессивтілік, бозару

~ Радиотолқындардың созылмалы әсерінде ... белгісі кездеседі.

| тершеңдік, тітіркенгіштік+





~ Радиотолқындардың созылмалы әсеріне ... белгісі жатады.

| акроцианоз, тұрақты қызыл дермографизм+





| іштің өтуі, ауырсынуы

~Есту қабілетін жоғалтудың қандай дәрежесінде кәсіптік ауру туралы шұғыл хабарландыру толтырылады:

| IV дәреже+

| II дәреже

| III дәреже

| I дәреже

| Х дәреже

~ Лазерлік сәуленің әсеріне қан анализінде жиі ...болады.

| лимфопения, лейкоцитоз+


| гемоглобиннің көлемінің өте жоғарылауы

| бластемия


~Лазерлік сәуленің әсерінен болатын клиникалық синдром:

| нейроциркуляторлы криздік+

| ісіктік

| эндокринді-тамырлы спастикалық



~ Электромагниттік алаңның радиотолқынына ең сезімтал жүйе:

| орталық нерв жүйесі+


| жыныс бездері



~Радиотолқынның әсерінен ауруларда ... болады.

| бастың ауруы, бұлшықеттің әлсіздігі+

| температураның төмендеуі, қалтырау

| қансырау, көгеру



~Радиотолқынның әсерінен ауруларда ... байқалады.

| жалпы әлсіздік, тершеңдік+


| құрғақ жөтел



~Радиотолқынның әсерінен болатын бұзылыстарда ... қолданылады.

| тыныштанатын, антигистаминді дәрілер+

| жүрек гликозиттері, антибиотиктер

| ганглиоблокаторлар, гепатопротекторлар

| гепатопротекторлар, жүрек гликозиттері

| антибиотиктер, гепатопротекторлар

~ Лазерлік сәуленің әсеріне ... ең бейімді мүше болып саналады.

| көру мүшесі+

| тыныс жүйесі


| бүйректер

| есту мүшесі

~Органикалық шаңды шамадан тыс көп жұтқанда болады:


| плеврит

| өкпе рагы









~ Лазерлік сәуленің әсерінен берілетін ем:

| глюкоза, витаминдермен С,В+





~ Тұрақты шуыл ... жиі әсер етеді.

| нерв жүйесіне+

| асқорыту жүйесіне

| жүрекке

| иммунды жүйеге

| тыныс жүйесіне

~ Кәсіптік шудан дамитын кохлеарлық неврит:

| ішкі құлақ анализаторының өзгерістері+

| құлағының ауырып, естімеуі бір жақтық

| құлағының ауырып, естуінің екі жақтық жоғарылауы

| су турбина компрессорщиктің естуінің бірден төмендеуі

| есту жаңғырықты болуы

~ Тірек - қимыл аппаратында кәсіптік аурудың даму себебі:

|дене қалыптан тыс ұзақ фиксирленген жағдайда болуы+

| температураның жоғарылауы

| жаурау (тоңу)

| қимыл аппаратының жеткілікті дамуы

| бұлшық еттер тонусының төмендеуі

~ Тірек - қимыл аппаратының кәсіптік ауруына ... жатады.

| иық буынының периартриті+

| Бехтерев ауруы

| Подагра

| Ревматоидты артрит

| Рейтер ауруы

~ Иық эпикондилитіне тән симптом:

| айдаршықтағы жүктемелі қолды жазғандағы жедел ауруы+

| қолды бүккенде қатты болуы

|иық сүйеігінің айдаршықтың пальпаторлы ауру сезімін байқамайды

|ауру жағындағы динамометриялық көрсеткіштердің жоғарылауы

| айдаршықтағы жүктемелі қолды жазғанда ауруды сезбеуі

~Иық эпикондилитін емдеуде қолданылмайды:

| массаж+

|білек пен қол шын гипстік лонгетамен иммобилизациялау

| айдаршық аймағына гидрокортизон енгізу

| парафинді аппликация

| оперативті ем

~ Стеноздалған лигаментитте біз тәрізді өсіндінің тұсындағы ауырсыну:

| білезіктің сыртқы байламының 1 канал бойынша стеноздалған лигаментінде+

| білезіктің көлденгң байламының стеяоздалған лигаментінде

|саусақтардың сақиналы байламының стеноздалған лигаментінде

|айдаршықтағы жүктемелі қолды бос ұстағанда

|айдаршықтағы жүктемелі қолды қатты ұстағанда

~ Білезіктің сыртқы байламының 1 канал бойынша стеноздалған лигаментін ... дифферощиациялау керек.

| ревматоидты артриттен+

| подаградан

| жүйелі қызыл жегіден

| ревматизмнен

| остеоартроздан

~ Сықырлайтын тендовагинитке тән симптом:

| қол қызметінің бұзылуы+

| иектің қалтырауы

| тістің ауруы

| көздің ауруы

| бастың ауруы

~Білектің сықырлаушы тендовагинит ауруында жүргізілетін алдын - ала шарасы:

|барлық өндірістік процестерді механизациялау+

| тоқтамай жұмыс жасау

| демалысқа шығармау

| суды көп ішу

| вентиляция жасау

~Иық буынының периартритін емдеуде қолданады:

| новокаинды электроферез+




| пенициллин

~Жедел кәсіби улануда жиі кездесетін гематологиялық жылжулар:

| лейкоцитоз, лимфоцитоз+

| бластемия, лимфоцитоз

| тромбоцитоз, анемия

| эритремия, бластемия

| тромбоцитопения, лейкемия

~Асбестоздың үшінші кезеңінде рентгенограммада ... көрінеді.

| айқын диффузды пневмосклероз+

| бронхиалдық сурет күшейгені

| ұсақ дақты көлеңкелер

| түйіншекті көлеңкелер

| бронх қабырғасы қалылыңдағаны

~Асбестоз ... фиброздаушы өзгеріске ұшыратады.

| өкпе тінін+

| жүрек бұлшық етін

| бас миын

| ас қорыту жүйесін

| иммунды жүйені

~Сезімталдықты анықтауды қолданылатын әдіс:


| электрокардиограмма


| тоналды аудиометрия


~Шеткі гемодинамиканы анықтауды қолданылатын әдіс:

| капилляроскопия+





~Сыртқы тыныс фукнциясын тексергенде ... маңызды ақпарат береді.

| өкпенің тіршілік сыйымдылығы+

| пулстің саны

| қан айналымдағы қанның көлемі

| қан қысымының көрсеткіші

| жүрек жиырылу жылдамдығы

~Кәсіптік ауруда копропорфирин мөлшері ... зәрде жоғарылайды.

| қорғасынмен уланғанда+

| силикозда

| тербеліс ауруында

| сынаппен улануда

| фосформен улануда

~ Қанда метгемоглобин ... пайда болады.

| мышьякты сутекпен уланғанда+

| фосформен уланғанда

| көміртек тотығымен уланғанда

| хлормен уланғанда

| қорғасынмен уланғанда

~ Қанда лейкопения, тромбоцтопения, анемия және панцитопения ... әсер еткенде байқалады.

| иондаушы радиациялық сәуле+

| хлор

| лазерлік сәуле

| қорғасын

| сынап

~Фосфор және оның қосылыстарымен улану кезінде көрінеді:

| холинэстераза белсенділігі төмендейді+

| холинэстераза белсенділігі жоғарылайды

| қорғасынның белсенділігі жоғарылауы

| ацетилхолиннің төмендеуі

| қорғасынның белсенділігі төмендейді

~Қорғасынмен улану кезінде ... байқалады.

| базофилді дәндік эритроциттер+




| Гейнц денешігі

~ Қанда метгемоглобин мен Гейнц денешіктері ... улануда көрінеді.

| мышьякты сутекті+

| көміртек тотығымен

| марганецпен

| амион-нитробензол қосылыстарымен

| хлорлы сутекпен

~ Кәсіби аурулардың алдын алу шараларының негізгі әдісі ... болып табылады.


| санитарлық – гигиеналық шара

| медициналық көмек

| инженерлі – техникалық шара


~ Тербеліс - діріл ауруына ... симптом тән.



| ісіктік



~ Қорғасынмен уланғанда ...жиі зақымдалады.



| эндокриндік бездер


| тәж артериясы

~ Қорғасынмен уланудың қандағы кардиналды белгілер:


| ЭТЖ жоғарылауы

| эритроциттердегі Гейнц денешіктері



~ Қорғасынмен уланудың емінде ... тиімді әсер етеді.

| комплексондық тамырға дәрі-дәрмектер+







| ісіктік




~Электромагниттік алаңның радиотолқынына ең сезімтал жүйе:















| бұлшықет






| подагра

| ревматоидты артрит





| иық сүйеігінің айдаршықтың пальпаторлы ауру сезімін байқамайды

| ауру жағындағы динамометриялық көрсеткіштердің жоғарылауы



| массаж+

















~Фосформен жедел уланғанда байқалатын негізгі белгілерге жатады:


| ентікпе





| психикалық бүзылыстар+

| көру бүзылыстары



| тахипное

~ Хлор органикалық қосылыстармен созылмалы улануда байқалатын симптом:



| буындық

| ісіну








~Созылмалы бензолмен уланғанда жиі кездесетін қандағы өзгеріс:






~Созылмалы бензолмен уланғанда қолданылатын терапевтикалық дәрі-дәрмектердің қайсысы неғұрлым әсерлі:





| транквилизаторлар







~Көміртегі тотығымен (СО - мен) жедел уланғанда терінің түсі ...болады.


| көкшіл

| сұр










| алюминоз+

| баритоз

| сталиноз


| марганец



| плеврит

| өкпе рагы











| тірек - қимыл аппаратының ауруы

| флюороз









~Тальк толықтырғыш ретінде ... жасағанда қолданылады.

| қағаз+

| ағаш

| құм

| терезе

| қыш




| плеврит белгісі



~ ...асбестоз әсерінен фиброздаушы өзгеріске ұшырайды.

| Өкпе тіні+

| Жүрек бұлшық еті

| Бас миы

| Ас қорыту жүйесі

| Иммунды жүйе

~.... тальк толықтырғыш ретінде қолданылады.

| Қағаз+

| Ағаш

| Тас

| Көмір

| Қыш










| қан- тамыр жүйесін



~Жоғары сезімталдықты пульмонит ... металлокониозы түрінде өтеді.


| баритоз

| сидероз

| асатитоз

| сталиоз






| қансырау

~ Қанға әсер ететін улар:

| қорғасын+

| мышьяк

| никель

| сынап

| хлор

~ Марганец кеңінен ... жасауда қолданылады.

| мықты серпінді рельсті+

| мұнай өңдеуді

| ағаш бұйымдарын

| сырлы бояу

| тас өңдеуде

~ Хвостек симптомында ... жоғарылайды.

| бұлшықеттің механикалық қозғыштығы+

| бас миының қозғыштығы

| сүйек буынының қозғыштығы

| асқорыту

| қан қысымы

~Копропорфириннің экскрециясы ... анықталады.

| қорғасынмен улануда+


| маргенецпен улануда


| хлормен улануда

~ Кезекті медициналық тексерудің мақсатына жатады:

|рационалды жұмысқа орналастыру және жұмысқа жарамсыздығын шешу+

|созылмалы аурулары бар жұмысшыларды диспансерлік бақылаудан щығару

|мүгедектік топтарын жұмысшыларға тағайындау

|кәсіптік әсерін тауып, ауруларды жұмысқа жіберу

| жеке және жалпы емдеу - профилактикалық шараларын қадағаламау

~Кәсіби ауруларды шақырушы теріс факторлар болып бөлінеді:




| бағвтталған

| теріскей

~ Кәсіптік бурситтер ... асептикалық қабынуы.

| буындық синовиалды қапшықтың+

| жамбас сүйегінің

| төс сүйегінің

| бас сүйегінің

| жауырынның

~ Бұғана үсті бурситі ... кездеседі.

| жүк тасымалдаушыларда+

| нан пісірушілерде

| аспазшыларда

| жүргізушілерде

| малшыларда

~Стеноздалған лигаментитте біз тәрізді өсіндінің тұсындағы ауырсыну:












~ Препателярлы бурсит ... кездеседі.


| тері өңдеушілерде

| жүк тасымалдаушыларда

| егіншілерде


~Білезіктің сыртқы байламының 1 канал бойынша стеноздалған лигаментін ... дифферощиациялау керек.

| Ревматоидты артриттен+

| Подаградан




~ Бензолдың аминдік және нитроқосылыстары ... уақытша депо түзеді.

| тері асты жасушада+

| асқазанда

| бүйректе

| мида

| жүректе

~ Азот оксидімен жедел улануда ... тітіркену дамиды.

| көздің шырышты қабығында+

| асқазанның шырышта қабығында

| ішектің кілегей қабатында

| тері асты май қабатында

| бауыр паренхимасында

~ Азот оксидімен созылмалы улануда көбінесе ... жүйесі зақымданады.

| бронхы - өкпелік+

| жүрек қан тамырлық

| асқазан ішек


| иммунды

~Төртэтилді қорғасынмен уланудың кульминация алды сатысындағы белгілер:

| психикалық, вегетативті бұзылыстар+

| жүрек ауырсынуы, тахикардия

| қан қысымының төмендеуі, брадикардия

| құсу, жүрек айну

| ентігу, жөтел

~Төртэтилді қорғасынмен уланудың кульминация сатысындағы белгі:

| тез өлім дамиды+

| жүрек ауырсынуы


| ентігу

| брадикардия

~Төртэтилді қорғасын өндірісінде жұмыс істеушілер ... медициналық тексеруден өтуі тиіс.

| 6 айда 1 рет+

| 12 айда 3рет

| 7 айда 4 рет

| 2 жылда 1 рет


~Сынап зәрде ... табылса тасымалдаушылыққа жатқызылады.

| 0,02- 0,06 мг/л- де+

| 0,12- 0,86 мг/л- де

| 0,76- 0,86 мг/л- де

| 0,22- 0,86 мг/л- де

| 0,09- 0,06 мг/л- де

~ Азот оксидімен уланудың адын алу шарасы:

| өндірістік үрдістерді герметизациялау+

| алдын ала ыстық тамақ ішу

| өндірістік гимнастикалар

| жұмыс уақытын қысқарту

| өндірістік үрдістерді механизациялау

~ Сатурнизмнің клиникалық көрінісі:

| іш ауруы, қатуы+

| бас ауруы, айналуы

| тіс ауруы, қанауы

| жүрек айнуы, тахикардия

| ентігу, жөтелуі

~ Қорғасындық шаншу симптомы:

| тоқ ішектің гаустраларлық түйілуі+

| аш ішектің тонусының төмендеуі

| асқазанның босаңсуы

| тік ішектің тарылуы

| өңештің тарылуы

~ Қорғасындық шаншудың айқын түрінде ... тәулігіне 2 рет қолданылады.

| тетацин – кальций+





~ Қорғасынмен улануда нерв жүйесінің айқын зақымдануында көбінесе ... қолданған тиімді.

| пентацин+





~Қорғасынмен уланғанда зәрде ... жоғарылайды.

| аминолевулин, копропорфирин+

| гемоглобин, тромбоцит

| билирубин, АЛТ

| сілтілі фосфотаза, АСТ

| глюкоза, АЛТ

~ Қорғасынның ағзаға негізгі түсу жолы:

| инголяциялық жолмен+

| парентералды жолмен

| висцералды жолмен

| жанасу жолымен

| үй тұрмыстық заттарымен

~Пневмокониоздың 1 кезеңінде рентгенологиялық өкпе суреті:

| өкпе түбірі сәл тығыздалған+

| «Қарлы боран» өкпе симптомы тән

| үлкен біріккен түйіндер

| өкпе түбірі едәуір тығыздалған

| плевра қалыңдаған


| «Қарлы боран» өкпе симптомы тән+

| өкпе түбірі сәл тығыздалған





| үлкен біріккен түйіндер+





~ Асқынбаған силикозы бар науқастар үшін ... шағымдар тән.

| ентігу, жөтел+

| ауа жетпеу сезімі, құсу

| жүрек аймағында ауырсыну, тахикардия

| басстың айналуы, брадикардия

| іш өтуі, салмақ тастау

~ Силикоз үшін ... тән.

| ошақтың екі жақты орналасуы+

| мономорфтығы;

| ошақтың бір жақты орналасуы

| полиморфтығы

| шашыранды болуы

~Кәсіптік факторлармен жүғысуды тоқтатқаннан кейін бірнеше жыл өткен соң ... кәсіптік аурулар дамуы мүмкін.

| силикоз+

| вибрациялық ауру

| экзогенді аллергиялық альвеолит

| бензолмен созылмалы улану

| созылмалы шаңды бронхит

~ Силикозды емдеу үшін .... қолданылады.

| тұзды сілтілі инголяциялар+

| бронхоли гиктер

| қақырық түсіргіш



~ Силикозды аурудың асқынулары:

| өкпе эмфиземасы, созылмалы бронхит, өкпе туберкулезі+

| обструктивті тыныс жетіспеушілігі, миокард инфарктісі

| плеврит, перикардит

| пневмония, өкпе абцесі

| өкпе гангренасы, плеврит

~ Пневмокониоздардың ауыр барысты ағымына әсер ететін фактор:

| шаңның физикалық-химиялық заттары+

| металдың химиялық заттары

| жұмыс орнындасудың концентрациясының жоғарылауы

| көбірек физикалық күш түсу

| ауаның жоғары температурасы

~Силикозды ... ауруларымен дифференциялауға болады.

| өкпе туберкулезі, өкпенің канцероматозы+

| созылмалы бронхит, пневмония

| пневмония, плеврит

| диффузды фиброздаушы альвеолит


~ Пневмокониозға ... тән.

| өкпенің диффузды зақымдануы+

| плеврит


| брохылардың зақымдануы

| өкпе түбірінің кеңейуі

~ Бензолмен созылмалы улануда миелолейкоз синдромының дамуы ... жүйенің зақымдануын көрсетеді.

| жұлын – ми+

| жүрек - тамыр жүйесі

| асқазан - ішек тракты

| гепатобилиарлық жүйе

| бүйрек

~Бензолмен уланудың атипті формасына жатады:

| эритремия+

| темір жетіспеушілік анемия

| В12 - жетіспеушілік анемия

| лейкоз

| лимфогранулематоз

~Бензолмен созылмалы улануда кездесетін сүйек миының

аплазиясында қолданылатын препараттар:

| кортикостероидтар+


| витаминотерапия

| антацид

| гипотензивті

~ Жедел улануда бензол ... табылады.

| қанда+

| мида

| барлығында

| бауырда

| бүйрек үсті безінде

~ Созылмалы улануда бензол ... табылады.

| сүйек миында+

| май тінінде

| қанда

| бүйректе

| көк бауырда

~ Политропты улы әсер көрсететін бензолмен ... жиі зақымданады

| ОНЖ+

| ас қорыту жүйесі

| сүйек миы;

| лимфа жүйесі


~ Қорғасынмен уланудың патогенетикалық механизміне тән:

|порфириндер және гембиосинтезінің бұзылысы+

| сүйек миының бағана жасушасының тежелуі

| метгемоглобиннің түзілуі

| аминоливулин дегидротазаның активациясы

| бүйрек үсті безінің активтілігінің тежелуі

~ Қорғасынмен улануға тән:

| эритроциттердің протопорфириннің жоғарылауы+

| темір сарысуының жоғарылауы


| аминоливулин қышқылының азаюы

| тробоцитопения

~ Қорғасынмен уланудың алғашқы белгілері:

| ретикулоцитоз және биоортада қорғасынның жоғарылауы+

|аминоливулин қышқылының биоортада жоғарылауы

| несепте уронорфириниің жоғарылауы

| несепте темір сарысуының жоғарылауы

| лейкопенин биоортада жоғарылауы

~Қорғасынмен уланудағы анемияның патогенезі:

| порфирин синтезінің бұзылуы+

| организмде темір жетіспеуі

| қан түзу функциясының тежелуі

| қан жоғалту

| В12 витаминінің тапшылығы

~ Жұмыс істейтін аймақтағы ауаға шамамен жіберілетін фосфор концентрациясы:

| 0,03 мгм3+

| 0,01 мгм3

| 0,30 мгм3

| 1,5 мгм3

| 0,09 мгм3

~Фосформен созылмалы уланудың I дәрежесінде еңбекке жарамсыздық қағазын ... беріп ем жүргізу.

| екі айға дейін+

| шектелмеген уақытқа дейін

| бір жылға дейін

| алты айға дейін

| үш жылға дейін

~Фосформен созылмалы улануда жүрек - тамыр жүйесінің зақымдануындағы белгі:





| Абрамов-Фидлердің идиопатиялық миокардиті

~ Фосформен созылмалы уланғанда нерв жүйесінің зақымдануында ... синдром кездеседі.






~ Жұмыс істейтін аймақтағы ауаға шамамен жіберілетін сынап концентрациясы:

| 0,01 мгм3+

| 0,01 мгм3

| 0,30 мгм3

| 1,5 мгм3

| 0,09 мгм3

~ Сынанпен созылмалы уланудың патогенезді механизміне тән:

| ферментативті алмасу үрдісі бұзылады+

| порфирин биосиитезінің төмендеуі

| метгемоглобин түзілуі

| бүйректің функциональді активтілігінің төмендеуі

| сүйек миының бағана клеткасының төмендеуі

~ ... мамандықтарында мұздай акроспазма ерте даму мүмкiн.

| Тегiстеушi+

| Кесуші

| Нақыштаушы

| Тойтармашы

| Қазушы

~ Жұмыс өтiлiнде тербелiс ауруын әдетте үдетедi:

| 10 жылдан астам

| жылға дейiн

| 1-5 жылдар

| 5тен 10 жылдарға дейiн

| жұмыс өтiлiнен байланыспайды

~ Жергiлiктi тербелудiң әсерінен тербелiс ауруының жанында 1-ші дәрежелі науқастар

әдетте шағынданады:

| жұмыстан кейiн қолдардағы ауру және парестезиясы +

| қолдардағы тұрақты аурулар және парестезиясы

| бiлезiк саусақтары мен табан қан тамырының түйiлуi

| бiлезiк сақтарының құрысуы

| шектiлiктердiң құрысуы



| қол саусақтарының жиi қан тамырының түйiлулерi +

| қолдар және аяқтардың саусақтарын қан тамырының түйiлуi

| кезектестiретiн ақсақтық

| бас айналу

| лоқсу

~ Тербелiс ауруында кездеспейді симптом:

| бiлезiктердiң гипертермиясы+

| "алақандар" сап-салқындық

| бiлезiктерде "ақтаңдақтар"

| бiлезiктердiң цианозы

| алақандардың гипергидрозы

~ Тербелiс ауруының ... кезеңiнде полиневропатияның синдромымен өршiген акроангиоспазмамилар анықталатын.

| үшiншi +

| бiрiншi

| екiншi

| бiрiншi және екiншi

| төртiншi

~ Анализатордың функциясын ортақ тербелудi әсерде бұзады:

| сезiм мүшелерi +

| көрермен

| дәмдi

| иiс сезiм

| сезімтал

~ … сезгiштiктiң түрi тербелiс ауруының жанында бiрiншi кезегiне бұзады.

| Дiрiлдi +

| Температуралық

| Қатерлi

| Проприоцепция

| Рецепторлық

~ Науқастың тербелiс ауруын әсерден 1 дәрежелі жергiлiктi тербелуден сирек қан тамырының түйiлулерiмен еңбек ете алушылығын бағала:

| еңбекке жарамды еңбек өз мамандығында шарттарды сақтауда +

| уақытша еңбекке жарамсыз

| еңбек ету қабiлетiнен айырылудың дәрежесiн анықтау

| ұтымды жұмысқа орналастыру

| мүгедектіктің тобын анықтау

~ Толқындардың электромагниттiк спектрдiң бөлiмшесi ең үлкен биологиялық активтiлiкпен ие :

| өте жоғары жиiлiктi +

| жоғары жиiлiктi

| ультражоғары жиiлiктi

| төмен жиiлiктi

| ультратөмен жиілікті

~ Ұзындықтың ... радиотолқыны жоғары жиiлiктердiң ауқымына сәйкес келедi.

| 10 м астам +

| 10 м - 1м

| 1 м - 10 см

| 10 см - 1см

| 2 м - 15 м

~ Ұзындықтың ... радиотолқыны (УЖЖ ) ультражоғары жиiлiктердi ауқымға сәйкес келедi.

| 10 м - 1 м+

| 10 м астам.

| 1 м - 10 см

| 10 см – 1см

| 2 м - 15 м

~ Электромагниттiк өрiстердi әсердiң ортақ патофизиологиялық заңдылығы:

| екi фазалы парабиотикалық реакция +

| интенсивті даланың әсерінен төте тәуелдiлiгi

| даланың қарқынынан әсердiң керi тәуелдiлiгi

| үш фазалы парабиотикалық реакция

| бір фазалы парабиотикалық реакция

~ … биологиялық әсер радиотолқында болады.

| Жылулық +

| Механикалық

| Кавитация

| Иондайтын

| Кварц

~ Радиотолқындардың әсерiнен көру мүшесiнiң өзгерiсi анықтай алады:

| көз бұршағының күңгiрттенуi

| амблиопия

| астигматизм

| анизокория

| нистагм

~ УЖЖ және ЖЖ радиосәуле шашудың созылмалы әсерiн клиникалық әсер етулер - ауқымдар:

| вегетативтi дисфункция және неврастениялық синдром+

| катаракта

| стенокардия

| қанда қанттың көбеюi

| гастрит

~ Гипоталамия дисфункциясының белгiлерi өтежоғары жиілікті әсер - шақырған даланың ... кезеңiнде анықталады.

| бейнеленген +

| бастапқы

| шамалы бейнеленген

| шамалы бейнеленген бастапқы

| түпкi

~ Өтежоғары жиілікті әсер - шақырған даланың әсерінен созылмалы ауру ... даму мүмкiн.

| 10-15 жылда +

| 1 жылда

| 2-3 жылда

| 5-10 жылда

| 3-5 жылда

| лимиттік

ЕСЕП № 1



ЕСЕП № 2



Дәрігер қандай қателік жіберді? Кәсіби кеселдер клиникалық ауруханасы дәрігерлерінің актикасы.

ЕСЕП № 3



ЕСЕП № 4

Науқас С, 42 жаста, 16 жыл бойына қыш құю зауытында қалыптаушы болып жұмыс істеген. Соңғы 2 жылда жауырын маңында шаншып ауырсыну, мезгілді құрғақ жөтел мазалаған. көбірек физикалық күш түскенде ентігу пайда болады. Сырттай тексергенде объективті өзгерістер байқалмайды. Кеуде клеткасының төменгі бүйір бөлігінде қорапты перкуторлы дыбыс, өкпенің төменгі шетінің қимылы бұзылмаған өкпеде көп құрғақ сырыл естіледі. Қан мен несеп анализі

нормадан ауытқымаған. Сыртқы тыныс функциясы: ЖЕЛ ДЖЕЛ- ден 78 проц. құрайды, тиффоно сынымасы 61 проц. Жүрек-тамыр жүйесі мен асқорыту трактісінде өзгерістер жоқ.




ЕСЕП № 5

Науқас В., 58 жаста, туберкулез диспансеріне консультацияға жіберілген. Бұрын 13 жыл кескіш болып жұмыс істеген. Мед.сан. бөліміндегі кезекті тексеруде ентігудің үдеуі, жөтелдің жиілеуі, жауырын астында ауырсыну анықталған. Өкпенің төменгі бөлігінің үстінде перкуторлы дыбыс қорапты, өкпенің төменгі бөлігінің қимылы шектелген, тынысы нашарлау, тыңдағанда бірлі-жарым құрғақ сырыл естіледі. Жүрек тондары тұншыққан. Рентгенограммада диффузды үдеу мен өкпе суретінің деформациясы, фонында көптеген диаметрі 2-4 мм түйінді көлеңкелер. Оң жақта плевраның бөлік аралық тығыздалуы бар. Түбірі кесілген формалы. Лимфа түйіндері жұмыртқа қабығы типті.


ЕСЕП № 6

Науқас Е., 22 жаста, процедуралық кабинетте медбике болып жұмыс істейді.. Жұмыста болған тұншығу ұстамасымен ауруханаға жатқызылған. Соңда жылда дем шығару фазасында тыныс алудың қиындау ұстамалары, мұрнының бітілуін байқаған. Айтылған көріністер негізінде науқастарға антибиотиктермен инъекция жасағаннан кейін пайда болатын.




ЕСЕП № 7



ЕСЕП № 8




ЕСЕП № 9



ЕСЕП № 10




ЕСЕП № 11



ЕСЕП № 12





ЕСЕП № 13





ЕСЕП № 14



ЕСЕП № 15




ЕСЕП № 16






ЕСЕП № 17




ЕСЕП № 18






ЕСЕП № 19

Науқас П., 39 жаста, 21 бойы бидай өнімдеріне, зиякестерге қарсы қолданылатын пестицидтермен жұмыс жасады. Науқас шыдамсыз, сілекей көп ағады, құсығы сұйық әрі иісті, бас ауруға шағымданды. Ауруханада тексергенде лимфа түйіндерінің ұлғаймағандығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальпацияланады. Қолды созғанда саусақтардың дірілдеуіне, температурасы 40 градус.


ЕСЕП № 20

Науқас У., 36 жас, 7 жыл бойы химиялық лабороторияда лаборант болып жұмыс істейді. Шыбын, маса, паразитке қарсы әртүрлі хлорофос, байтектерімен өнімдерін шығарады. Соңғы жылдары қозғыштық, тітіркенгіштік, тез шаршау, ұйқының бұзылысы байқалды. Науқас шыдамсыз, сілекей көп ағады, құсығы сұйық әрі иісті, бас ауруға шағымданды. Ауруханада тексергенде лимфа түйіндерінің ұлғаймағандығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальпацияланады. Қолды созғанда саусақтардың дірілдеуіне, температурасы 40 градус.


ЕСЕП № 21

Науқас К.,34жаста. Совхозда агроном болып жұмыс істейді. Орталық аудан ауруханасына кенет әлсіздік, бас айналу, бас ауруы, жүрек айну, құсу, іште ауырсыну шағымдарымен түскен. Сұрастыру барысында, айтылған симптомдардың пайда болуының алдында 3сағат бойы гранозан, меркуран, меркургексан өңделген егінді шауып жатқан.

Объективті: зерттегенде қарашықтың сарғаюы, терінің гипергидрозы, миоз, бронхорея, брадикардия, кей бұлшық еттерінің фибриляциясы.

Тапсырма: болжам диагаозын қойыңыз, зерттеу жоспарын құрыңыз; ем белгілеңіз, ВТЭ жүргізіңіз.

ЕСЕП № 22

Науқас 52жаста, ауыл шаруашылығына арналған улы химикаттар базасында оларды ауыл шаруашылық мекемелеріне жіберумен айналысатын жұмыста істейді, жұмыс барысында улы химикаттардың дусты түріндегілермен контактіде болуы мүмкін. Бұрын ауырмаған. Базада 7жыл жұмыс істеген соң ол өзінің ашуланғыштығын ұлғайғанын, әр уақыт басының ауырғандығының басының айналуыны байқаған. Соңғы уақытта есте сақтау қабілеті қомақты нашарланған, ұйқысы бұзылған.

Объективті: гипергидроз, жеңіл акроцианоз, қызыл тұрақты дермографизм, тарамыс рефлекстерінің күшеюі, созылған қолдардың саусақтарының айқын емес треморы. Ішкі органдар жағынан тек аритмия мен брадикардиядан нормадан ауытқушылық байқалмайды.

Тапсырма. Диагноз құрастырып негіздеңіз. Қосымша зерттеулер қажетпе? Ем белгілеңіз ВТЭ жүргізіңіз.

ЕСЕП № 23



2. соз. обструктивті бронхит, өршу кезеңі

3. соз. іріңді бронхит, өршу кезеңі

4. кәсіптік бронх демікпесі, бастапқы кезеңі

5. пневмокониоз

ЕСЕП № 24






ЕСЕП № 25





5. Диагноз қойыңыз.6. Диагноз негіздеңіз

7. Ем тағайындаңыз8. ДЕС жүргізіңіз.

ЕСЕП № 26










ЕСЕП № 27


Диагноз?

- Рейно синдромы- 1 кезеңдегі тербеліс ауруы- НЦД- 2-ші кезеңдегі тербеліс ауруы- Полиневрит-

ЕСЕП № 28




ЕСЕП № 29



ЕСЕП № 30



ЕСЕП № 31







ЕСЕП № 32







ЕСЕП № 33



ЕСЕП № 34


Қарап тексергенде жүйке бағаналарында, аяқта, буындарда пальпацияда ауырсыну байқалады.Буындарда ісінулер, тамырлардың эмболия салдарынан теріде «МРАМОРЛЫ» сурет байқалады. Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз. Клиниканың қай форммасы? МӘС мәселесін шешіңіз.


ЕСЕП № 35







ЕСЕП № 36





ЕСЕП № 37



ЕСЕП № 38






ЕСЕП № 39




ЕСЕП № 40



3.ЕМТИХАН СҰРАҚТАРЫ

- Кәсіптік ауруды анықтау үшін қажетті құжаттарды жүргізу;

- Кәсіптік аурулардың профилактикасын, емін, диагностикасын, патогенезін, себептерін және дәрігерлік-еңбек экспертизасын меңгеруде диалектико-материалистикалық принциптерді қолдану;

- Кәсіптік аурулардың дамуына ықпал еткен кәсіби ортаның қолайсыз факторларының әсер ету механизмін анализдеу;

- Кәсіптік аурулары бар науқастарды анықтау.

- Кәсіптік аурулардың ағымының ерекшеліктерін анықтау;

- Зақымдалған жүйелер мен мүшелердің функциональдық бұзылыстарының тұрақтылығын және дәрежесін анықтау;

4.ТӘЖІРИБЕЛІК МАШЫҚТАР ТІЗІМІ









• адам организімінде өндіріс ортасының зиянды факторларының әсерінен сақтануға қажетті қорғау заттарын таңдауды;

машықтануы қажет:

- өндірістегі зиянды факторлардың болуын негізіне ала отырып, кәсіптік аурулардың туындау мүмкіншілігін болжамдауға.

- өндірістік зияннан қәсіптік ауруды пальпация, перкуссия және өкпе аускультациясы арқылы анықтау;

- пневмокониозы бар аурудың лабороторлық және аспаптық тексеру әдістерінің қортындысын талқылау;

- пневмокониозы бар аурудың болжам және клиникалық диагнозын дұрыс негіздеу (негізгі, қосымша, асқынулары);

- тыныс және жедел тыныс-жүрек жетіспеушілік кезіндегі дәрігерге дейінгі алғашқы көмекті ұйымдастыру;

- науқастың жағдайына байланысты сыртқы тынысын анықтап, оны дұрыс бағалау қажет;

- бронх демікпесін купирлеу;

- жедел фосформен уланғанда асқазанды жуу;

- терінің алғашқы залалдау ( термиялық күйік лазерлік сәулелену кезінде);

- естен танған кезіндегі алғашқы көмек;

- рентгенологиялық суреттерді талқылау;

- реактивті гиперемиямен сынама жүргізу, термометрияны бағалау;

- қауыпсіз техниканы білу;

- қорғаныш киімдерді дұрыс кию;

- зиянды әсерден қорғанатынт жеке заттарды білу ( көзілдірік, щитка, арнайы киім, радионысіңіруші арнайы киім , ауалы әуе жұпарлауыш ,қалпақ, респираторлар, алғыш);



Мамандық: 5В110400 «Медициналық–профилактикалық іс».


КУРСЫ:III

СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ



Хаттама №___ «____»_____2013ж.

Кафедра меңгерушісі,

м.ғ.д.,проф. Бекмурзаева Э. К.

1)ТАҚЫРЫБЫ № 1: Кәсіптік патологияны анықтауға қажетті құжаттар.

2) МАҚСАТЫ: Кәсіптік патологияны негіздеуге қажетті құжаттарды жүргізуді, цех дәрігердің міндетін , жұмысқа қабылдар алдындағы құжаттарды дұрыс толтыруды , зиян әсерлерін студентерге толық жеткізу.

3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді.Қорғау кезінде автор тақырып бойынша тереңірек білімін демонстрациялады, талқылауда сұрақтарға жауап бергенде қателіктер жібермеді.

Жақсы

Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді.Қорғау кезінде автор тақырып бойынша жақсы білімін демонстрациялад. Сұрақтарға жауап бергенде өзі қайта түзеген тиянақты емес қателіктер жіберді.



.


Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды емес.Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде қатаң қателіктер жіберді. Өзініңқұралдарын пайымдай алмайды.

2.


Өте жақсы

Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде материалды оқымай айтып берді. Қойылған барлық сұрақтарға сенімді және қателіксіз жауап берді.

Жақсы

Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде материалды оқымай айтып берді. Қойылған барлық сұрақтарға жауап бергенде тиянақты емес қателіктер жіберді.

.


Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.


Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқып берді. Қойылған сұрақтарға қатаң қателіктер жіберді, өзінің құралдарын пайымдай алмады.












8)Бақылау ( сұрақтар, тесттер, есептер)

Сұрақтар:






Тесттер:










в) әр 6 айда


д) әр 3 айда














а)ДКК


в) МҚСК































ЕСЕП № 1



ЕСЕП № 2



Дәрігер қандай қателік жіберді? Кәсіби кеселдер клиникалық ауруханасы дәрігерлерінің тактикасы.

1)ТАҚЫРЫБЫ №2:Кәсіби аурулардың алдын алу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге кәсіптік аурулардың анықтамасын беру. Кәсіптік аурулардың алдын алу принциптерін толық талқылау.

3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы

Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді.Қорғау кезінде автор тақырып бойынша тереңірек білімін демонстрациялады, талқылауда сұрақтарға жауап бергенде қателіктер жібермеді.

Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер
















Сұрақтар:

- Кәсіптік патологияның алдыналу шараларының ең тиімді әдістерін атаңыз?

- Алдыналу кәсіптік тексерді жүргізудің мақсаты неде?

- Кезекті кәсіптік тексеру қашан жүргізіледі?

Тесттер:

1~ Кәсіптік аурулардың негізгі алдын-алу әдістері

f) жеке қорғану құралдарыg) құрылыстық материалдарh) айналмалы құралдарi) жеке құралдарj) ағаштан жасалған құралдар

2 ~ Қосымша еңбекке жарамсыздық қағазын......беріледі.

f) созылмалы кәсіби аурулардың бастапқы кезеңдеріндеg) жіті кәсіби аурулардың асқынуларындаh) созылмалы кәсіби аурулардың асқынуларындаi) силикоздың III сатысында j) жіті пневмокониоздардың асқынуында3 ~Өнеркәсіптегі цехтағы терапевтің нормативтері

f) 1 цехтағы терапевт дәрігеріне 2000 жұмысшыg) 1 цехтағы терапевт дәрігеріне 1000-1500 жұмысшыh) 0,25 ставкадағы басқа маманға 850 жұмысшыi) жасөспірімдермен 1500 жұмысшыға 1 дәрігерj) 1 цехтағы терапевт дәрігеріне 500 жұмысшы4 ~ Цехтағы терапевт дәрігерінің негізгі жұмысы:

f) Квалифицирланған медициналық көмек көрсетуg) Мүгедектік тобын анықтауh) Уақытша еңбекке жарамсыз қағазын бермейді i) Диспансерлік тіркеден аладыj) Кезекті медициналық қараудан өткізбейді5 ~ Уақытша еңбеккежарамсыз қағазына шығада:

f) 6 күнен аз еңбеккежарамсызg) 10 күнен аз еңбеккежарамсызh) регестрацияланбаған медициналық мекемедеi) жалпы медициналық мекемедеj) 20 күнен аз еңбеккежарамсыз6 ~ Цех дәрігерінің компетенциясына кіреді:

e) профпатолог маманыб) поликлиникада жұмыс істейтін дәрігер терапевт

f) ауруханада жұмыс істейтін дәрігер терапевт g) ауруханада жұмыс істейтін дәрігер- педиатрh) маман сертификаты бар барлық дәрігерлер 7 ~ Этапты медициналық тексерді ұйымдастыру:

f) кезекті тексеруге жататын тексеру графигін құру

g) 2 жылда 1ретh) фамилиялық тізімнен алып тастау i) 4-5 жылда 1 ретj) әр айсайын 8 ~ Кезекті медициналық қараудағы негізгі документациялар:

f) науқастың медициналық амбулаторлы картасы g) санаторлы-курортты емнің регистрация журналы h) регистрациялық журналi) медициналық анықтама j) сырқатнама9 ~ Комиссияның қорытынды акты...... бағытталады

f) профком мекемесінеg) ауруханағаh) емхананғаi) аптекағаj) прокуратураға10~ класс-еңбектің зиянды жағдайлары:

f) қалыпты жоғары факторg) оптимальды кәсіби аурулар h) еңбектің экстремалды жағдайларыi) асқынулармен өтетін j) жоғары леталды

ЕСЕП № 1



ЕСЕП № 2



ТАҚЫРЫБЫ №3: Аралас және органикалық шаңнан болатын пневмокониоздар. Пневмокониоздар: силикатоздар, металлокониоздар, карбокониоздар.

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге пневмокониоздың негізгі түрлерін анықтау.Аурудың ерте сатысында диагноз қоюды үйрету.Рентгендік картинаны суреттеу.

3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы


Жақсы Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді.Қорғау кезінде автор тақырып бойынша жақсы білімін

демонстрациялад. Сұрақтарға жауап бергенде өзі қайта түзеген тиянақты емес қателіктер жіберді.



.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.















Сұрақтар:

- Органикалық шаңдар әсерінен қандай мүше зақымдалады?

- Пневмокониоз қанша уақыттан кейін дамиды?

- Биссиноз деген не?

- Аралас шаңнан пневмокониоз қашан дамиды?

- Пневмокониоздың рентген белгілерін көрсет.

Тесттер:

1.~ Асбестозға сипатты:

а) тері жамылғысының бозаруы және асбестозды сұйелдер

б) семіздік

в) аурудың баяу басталуы

д) қан кету

г) гиперемия

2.~ Өндірстегі жиі кездесетін металлокониоздар:

а) алюминоз


в) баритоз

д) сталиноз

г) марганец

3.~ Асқынбаған пневмокониоздың емі:

а) тыныстық гимнастика

б) антибиотиктер

в) гепатопротекторлар

г) зәр айдаушылар

д) сульфаниламидтер

4.~ Пневмокониоздардың алдын алу:

а) мекемені вентиляциялау

б) жылуды қолдану

в) 2 жылда 1 рет қаралу

г) арнайы алжапқыштар кию

д) өндірістік гимнастика

5.~ Пневмокониоз .... әсер еткенде дамиды

а) бериллии

б) мыс

в) күміс

г) вольфрам


6.~ Пневмокониоздар кезіндегі асқынулар:

а) өкпенің эмфиземасы





7.~ пневмокониоздардың этиопатогенетикалық емі:

а) сілтілі ингаляция

б) сульфаниламидтер

в) жүрек гликозидтері


д) антигистаминді

8.~ Пневмокониоз.....шаңның әсерінен дамидв

а) асбестозды ұнтақтан

б) фосфоралы минералдардан

в) бос кремнииден

г) хлоросутегінен

д) кремнозды минераладан

9.~ Асбестозға ..... түрдегі фиброз сипатты

а) интерстициалды

б) түйінді

в) түйіншекті

г) аралас

д) шашыранқы

10.~ Асбестоздың негізгі асқынулары:

а) өкпе обыры

б) абсцесс

в) өкпе туберкулезі

г) пневмония

д) фиброзды альвеолит

ЕСЕП № 1



2. соз. обструктивті бронхит, өршу кезеңі 3. соз. іріңді бронхит, өршу кезеңі

4. кәсіптік бронх демікпесі, бастапқы кезеңі 5. пневмокониоз

ЕСЕП № 2






1)ТАҚЫРЫБЫ № 4: Кәсіптік бронх демікпесін туындататын өндірістік шаң түрлері. Патогенез теориялары.

2) МАҚСАТЫ:Кәсіптік бронх демікпесін кәсіптік емес басқа да респираторлы аурулардан ажыратуды үйрету.Созылмалы обструктивті бронхитпен ажыратпалы диагностика жасау.

3)ТАПСЫРМА:















Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде материалды оқымай айтып берді. Қойылған барлық сұрақтарға жауап бергенде тиянақты емес қателіктер жіберді.

.

















Сұрақтар:





Тесттер:


а) талькоз

б) силикоз










3.Эуфиллиннің әсер ету механизмі


б) секрецияның төмендеуі

в) аллергияға қарсы әсері

д) адреномиметикалық әсері

4.Бронхтық астма үшін қандай аускультативті белгі тән

а) ылғал сырылдар;

б) тыныс шығаруда құрғақ сырылдар

в) тыныс алғандағы құрғақ сырыл

д) ылғалды майдакөпіршікті сырыл

г) плевра үйкеліс шуы

















г) графит

д) битум








a)IgG

б)IgM

в)IgA

г)IgE


а) но - шпа




д) эфедрин

ЕСЕП № 1

Науқас Д., 36 жаста, процедуралық кабинетте 5 жыл медбике болып жұмыс істейді.. Жұмыста болған тұншығу ұстамасымен ауруханаға жатқызылған. Соңда жылда дем шығару фазасында тыныс алудың қиындау ұстамалары, мұрнының бітілуін байқаған. Айтылған көріністер негізінде науқастарға антибиотиктермен инъекция жасағаннан кейін пайда болатын.




ЕСЕП № 2

Науқас В. .,22 жаста, құрыш балқыту цехында құрышшы болып 3 жыл істеген. Жедел ауырған: қалтырау пайда болған, жалпы әлсіздік, құрғақ жөтел, дене қызуы 39,-1 0.С көтерілген.

Объективті. оңжақ өкпенің төменгі бөлігінде перкуторлы дыбыстың қысқарлуы және сол жерде тыныстың нашарлағанфонында крепитация естіледі.


Тапсырма: диагнозды құрыпнегіздеңіз. Жедел медициналық көмек көрсету туралы сұрақты шешіңіз.

1)ТАҚЫРЫБЫ № 5:Шаңды бронхит. Емдеу және алдын алу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге шаңды бронхит ауруының дамуын, бронх демікпесі мен обструктивті бронхиттен ажырату диагностикасын үйрету.

3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы


Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

















Сұрақтар:

- Cозылмалы шаңды бронхит қандай өндірістік шаңнан дамиды?

- Cозылмалы шаңды бронхиттің рентгенологиялық белгілері қандай?

- Cозылмалы шаңды бронхит кезіндегі қандағы өзгеріс?

- Клиникалық қағидаларын атап өт?

Тесттер:

1. Жұмысшыларға өндірістің қай саласында шаңды факторлар әсер етеді:

а) таукент өндірісі

б) аккумуляторлар өндіруде

в) краскаларды дайындау кезінде

г) легирленген құрышты дайындағанда

д) нефтілік өндірістерде

2. Созылмалы шаңды бронхит зиянды өндірістерде істегендерде дамиды:

а) судоқұрушы өндірістерде

б) АЗС

в) ғылыми лабораториялар

г) өнеркәсіптерде

д) көмірөндіруде

3. Созылмалы шаңды бронхит қандай өндірістік шаңмен тынысалғанда дамиды:

а) диоксид кремниі

б) темір

в) асбест

г) алюминий


4. Жасанды пневмоторакс емге қолданылады:

а) бронхиалды демікпеде

б) пневмонияда

в) бронхитта

г) өкпе туберкулезінде

д) бронхоэктазиялық ауруда

5. Туберкулез жиі қосалқы жүреді:

а) созылмалы шаңды бронхитпен

б) кәсіби бронх демікпесімен

в) силикозбен

г) бериллозбен

6. R-логиялық созылмалы шаңды бронхит сипатталады:

а) эмфизематозды өкпенің ұлғайуы

б) торлы пневмосклерозбен

в) гомогенді интенсивті қараюмен

г) өкпе суретінің күшеюімен деформациясымен

д) диафрагманың жоғары тұруымен

7. Созылмалы шаңды бронхит кезінде қанда анықталады:

а) нейтрофилды лейкоцитоз

б) эозинофилия

в) ЭТЖ жоғарлауы

г) полицитемия

д) анемия

8. Созылмалы шаңды бронхит асқынуы мүмкін:

а) ошақты нефритпен

б) амилоидозбен

в) өкпе эмфиземасымен

г) өкпенің ателектазымен

д) өкпеобырымен

9. Созылмалы шаңды бронхиттің инфекциялы асқынуында қолданады:

а) антацидтер

б) иммуностимуляторлар

в) холинолитиктер


д) бейстероидты қабынуға қарсы дәрмектер

10. Созылмалы шаңды бронхиттің дамуына қандай факторлар әсер етеді:

а) темекі шегу

б) аталғандардың барлығы

в) қолайсыз метеорологиялық жағдайлар

г) инфекциялар

д) жұмыс орнындағы шаңның концентрациясы

ЕСЕП № 1




Спирография:ТЖIдәреже, аралас вариант.

9. Диагноз қойыңыз.10.Диагноз негіздеңіз11.Ем тағайындаңыз12.ДЕС жүргізіңіз.

ЕСЕП № 1

Науқас А., 29 жаста , 7 жыл бойы ұн шығару өндірісінде дерменші болып жұмыс атқарады. Жұмыс орнында ұн шаңы ШРЕК 5-7 есе көп.Соңғы 2 жылда жөтел, қақырық ақ түсті оңай бөлінеді, ентігуге шағымданады.

ЖҚА:Эр 4,5х1012/л, лейк 6,3x10%, СОЭ 3 мм/ч.

Спирография:ЖЕЛ/ДЖЕЛ=80%, ОФВ / ЖЕЛ = 79%.







1)ТАҚЫРЫБЫ №6: Діріл ауруының диагностика әдістері.Діріл ауруын емдеу және алдын алу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге түрлі параметрдегі жергілікті және жалпы дірілдің әсерінен дамитын діріл ауруы туралы түсінік беру.

3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы



Слайдтар мазмұнды және қөркемді.Қорғау кезінде автор тақырып бойынша жақсы білімін демонстрациялад. Сұрақтарға жауап бергенде өзі қайта түзеген тиянақты емес қателіктер жіберді.



.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған

сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.















Сұрақтар:

- Тербеліс - діріл клиникалық көрінісін ата?

- Тербеліс - діріл ауруы қай жұмысшыда кездеседі?

- Тербеліс - діріл жергілікті формасы кезіндегі шағымдарды ата?.

Тесттер:

1. Ауырсыну сезімталдығын анықтайтын әдістер:






2. Бұлшықеттің биоэлекторлық потенциалын анықтайтын аспап:






3. Жалпы дірілдің әсерінен дамитын ... синдром:


б) гипотониялық


г) ісікті

д) гемолитикалық

4. Кәсіби ауруларға әкелетін теріс фактор:

а) эндогеннді,экзогеннді

б) эндокриннді,экзокриннді

в) тікелей,тікелей емес


д) бағыттсыз

5.Діріл ауруларына қандай синдромдар сипатты?


б)ангиоспастикалық

в)вегетативті полиневрит

г)миастениялық

д)вегетомиоасцит

6. Діріл ауруының 1 кезеңінің синдромы көрінеді;




г) ісікті


7. электромагнитті сәулелену радиожиіліктегі диапазондар әсер еткенде қандай синдромдар байқалады?


б) астеновегетативті

в) вегетомиофасцитті

г) вегетативті полиневрит

д) гипоталамиялық

8. Діріл ауруы жиі дамиды ...

а) бұрғылаушыларда.

б) нефт өндіруші жұмысшыларында.

в) сталеварларда.

г) нанкесушілерде.

д) дәрігерлерде.

9. Діріл ауруларының бірінші белгілері:






10. Діріл ауруының 3 сатысындағы синдром;




г) ісіктік


ЕСЕП № 1


Диагноз?

- Рейно синдромы- 1 кезеңдегі тербеліс ауруы- НЦД- 2-ші кезеңдегі тербеліс ауруы- Полиневрит

ЕСЕП № 2




І)ТАҚЫРЫБЫ №7: Электормагнитті толқындар әсеріне негізделген кәсіптік патология

2) МАҚСАТЫ: Студенттерге электромагнитті толқындар әсерінен пайда болған кәсіптік патология туралы түсінік беру. Диспансерлік бақылауды жүргізуді үйрету.

3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы


Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

















Сұрақтар:

- Шудың қай түрінде мүше зақымдалады?




- Электромагнитті сәулеленуден зақымдалған мүшені ата?

Тесттер:




















p) эритема q) экзема r) гиперкератоз s) пиодермия

t) псориаз 5.~Жүрек – қантамыр жүйесінің зақымдалады не әсер етсе

s) лазерлік сәулеt) вегетотамырлы дистонияu) синдром Рейно v) коронарлы синдрома w) жүрек жетіспеушілікx) эндокринный


p) қасаң қабақq) бронхоэктаз дамидыr) жүрек некрозыs) сүйек қызыл кемігіt) стенокардия


p) Жылына 1 рет q) Жылына 2 ретr) 2 жылда 1 ретs) Квартл сайынt) Көрсеткіш бойынша






e) ЭКГ








а) Жылулық




e) Кварц

ЕСЕП № 1



ЕСЕП № 2




1)ТАҚЫРЫБЫ №8: Лазерлік сәулелену әсеріне негізделген кәсіптік патология


3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы


372

Жақсы



Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайджәне 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды емес. Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.

.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.


373















374


Сұрақтар:























u) эритема v) экзема w) гиперкератоз x) пиодермия y) псориаз

5.~Жүрек – қантамыр жүйесінің зақымдалады не әсер етсе

y) лазерлік сәулеz) вегетотамырлы дистонияaa) синдром Рейно

375

bb) коронарлы синдрома cc) жүрек жетіспеушілікdd) эндокринный


u) қасаң қабақv) бронхоэктаз дамидыw) жүрек некрозыx) сүйек қызыл кемігіy) стенокардия


u) Жылына 1 рет v) Жылына 2 ретw) 2 жылда 1 ретx) Квартл сайынy) Көрсеткіш бойынша






e) ЭКГ








а) Жылулық




e) Кварц

ЕСЕП № 1

376



ЕСЕП № 2




377

1)ТАҚЫРЫБЫ №9: Шудың, электормагнитті толқындар, лазерлік сәулелену әсеріне негізделген кәсіптік патологияны емдеу және алдын алу принциптері.


3)ТАПСЫРМА:















378

Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

379














380




Сұрақтар:

1. Электромагнитті толқындар сәулелену әсерінен пайда болған кәсіптік патология сипатын атаңыз.

2. Электромагнитті толқындардың сәулелелердің негізгі сипатын атаңыз.

3. Аурудың дамуында олардың маңыздылығы қандай.

4. Қандай кәсіптік орта және организмнің ерекшелігі кәсіптік сәулелік аурудың дамуына алып келеді?

5. Қандай симптомдар кәсіптік сәулелік ауруда анықталады?

6. Кәсіптік сәулелік аурудың негізгі емі және профилактикасы.




















381

z) эритема aa) экзема bb) гиперкератоз cc) пиодермия dd) псориаз

5.~Жүрек – қантамыр жүйесінің зақымдалады не әсер етсе

ee) лазерлік сәулеff) вегетотамырлы дистонияgg) синдром Рейно hh) коронарлы синдрома ii) жүрек жетіспеушілікjj) эндокринный


z) қасаң қабақaa) бронхоэктаз дамидыbb) жүрек некрозыcc) сүйек қызыл кемігіdd) стенокардия


z) Жылына 1 рет aa) Жылына 2 ретbb) 2 жылда 1 ретcc) Квартл сайынdd) Көрсеткіш бойынша






e) ЭКГ








а) Жылулық



382


e) Кварц

ЕСЕП № 1



ЕСЕП № 2




1)ТАҚЫРЫБЫ №10: Аралық бақылау (коллоквиум) 5-ші апта

383


3)ТАПСЫРМА:














Өте жақсы


Жақсы Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді.Қорғау кезінде

384

автор тақырып бойынша жақсы білімін демонстрациялад. Сұрақтарға жауап бергенде өзі қайта түзеген тиянақты емес қателіктер жіберді.



.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.

385















Сұрақтар:

386

- Дәрігерлік-еңбек экспертиздің негізгі міндеттері.

- Еңбекке жарамдылық және түрлерімен оның бұзылыстары туралы түсінік.

- Металлокониоздың емінің негізгі принциптері қандай?

- Силикозды аурулардың еңбекке жарамдылығын анықтайтын негізгі критерилерін атаңыз.

- Карбокониоздың медициналық алдын алудың негізгі әдістері.

- Кәсіби бронх демікпесімен науқастардың еңбекке жарамдылығымен жұмысқа орналастыру анықтамаларының критерилерін атаңыз.

- Діріл ауруларының жіктемелерін атаңыз.

- Діріл ауруының диагностикасының функциональды әдістерін атаңыз.

- Кәсіби нашар естудің диагностикасына қандай әдістер қолданылады?

- Радио толқындармен лазерлік сәулелену әсерінен болған аурудың клиникасын айтыңыз.

Тесттер:







2. Кәсіптік сырқатты анықтау үшін қажет санитарлы-гигиеналық сипаттаманы кім толтырады

а) кәсіпорын әкімшілігі

б) медицина мекемесінің бас дәрігері

в) СЭС дәрігері

г) техника қауіпсіздігі жөніндегі инспектор






г) емдік мекеме жлолдамасы, амбулаторлы ем көшірмесі,

д) санитарлы гигиеналық сипаттама, еңбек кітапщасының көшірмесі

387


А. Өкпе эмфиземасы

Б. Өкпе туберкулезі

В. Созылмалы бронхит

Г. Өкпелік жүрек

Д. Барлық келтірілгендер






д) плеврит






6.Силикозды емдеу үшін қандай дәрілік заттар қолданылады

а) дезинтоксикация

б) бронхоли гиктер

в) қақырық түсіргіш

г) сульфаниламидтер

д)антибиотиктер


а) талькоз

б) силикоз





388






9.Тері – аллергиялық сынама жүргізіледі:


б) өкпе ісігі

в) трахеобронхиальды дискинезии

г) бронхиальды демікпеде

д) бронхоэктатикалық ауруда

10.Тербеліс - діріл ауруға қандай симптомдар тән:






11.Жергілікті тербеліс-діріл әсерінен дамитын тербеліс - діріл аурудың IІІ дәрежесіне тән синдром:


б) гипертермиялық

в) гиперкинетикалық

г) тірек - қимыл аппаратының дистрофиялық бұзылыстары

д) ісіну синдромы

12.Тербеліс-діріл сезімталдық ненің көмегімен анықталады?

а) камертонның

б) капилляроскопиямен

в) паллестезиометриямен

г) электромиографиямея

д) энцефалографиямен

13. Бұлшықеттің биоэлектрлік активті потенциялын анықтайтын құрал:

389






14. Әртүрлі диапазондағы электромагниттік толқындар кеңінен келесі өндіріс жұмыс саласында пайдаланылады:

а) радио және теледидар

б) ғылыми-техникалық және медициналық

в)оның ӨЖЖ радиолакациялық космостық, ядролық

г) егіндерді өндіруде

д) диэлектриктерді қыздырып байланыстыруда

15.. Лазерлік сәуленің әсерінен болатын клиникалық синдром:

а| нейроциркуляторлы криздік

б| ісіктік

в| эндокринді-тамырлы спастикалық

г| нефротикалық

д| дизуриялық

16. Лазерлік сәуленің ағзаға әсері:




г| метоболизмдік


17.Лазерлік құрылғылар алаңы ... жүргізілуі тиіс.

а| кемінде 20 м2

б| кемінде 60 м2

в| кемінде 70 м2

г| кемінде 90 м2

д| кемінде 0,3 м2

390

18~ Силикоз ауруындағы негізгі жиі кездесетін шағымдар:

а) құрғақ жөтел және ентікпе

б) гипертермия, терлегіштік

в) бастың ауруы, айналуы

г) қанды тастау, гипотония

д) жүрек айну, құсу











д) плеврит

ЕСЕП № 1


Тапсырма:болжам диагнозын құрыңыз және негіздеңіз, диагнозды дәлелдеу үшін қосымша қандай тексерулер жүргізу қажет.

ЕСЕП № 2

Науқас Ж., 27 жас , пневматикалық инструментпен 4 жыл бойы тас кеседі. Құралды ұстап тұрушы сол қолына діріл көбірек беріледі. Кезекті медициналық тексеру кезінде науқас соңғы жылдары сол қолының саусақтарының ағаруына шағымданды. Қолда ауырсынуды сезбейді. Ағарудың басталуы бесінші саусақта басталып, мұздатқан кезде III-IV саусақтарының ағарғандығына шағымданды. Ағару ұстамасынан кейін жағымсыз парестезия, кейде шынтақ-білезік буынының

391

ісінуін байқады.Объективті: қолдың IV және V саусақтарында жеңіл гипоестезия ; бұлшықет өзгермеген; капилляроскопия белгісі бойынша –аздаған түйілу тенденциясы. Мұздатқыш сынама кезінде – сол қолдың IV және V саусақтарының ағаруы болды.


ЕСЕП № 3




ЕСЕП № 4

Науқас Б., газды лазермен жұмыс жасайды. Кристалл кесумен 13 бойы айналысады. Шағымы: жылағыштық, ұйқының бұзылуы, сұрастырғанда лазермен жұмыс жасайтыны белгілі болды.

Обьективно: Лабильды пульс, АҚ жоғары, ассимитрия пульсі екі қолда. ЭКГ-да: ритм бұзылған , жүрек жиырылуы синусты брадикардия типті. Т- тісшесі теріс, интервал P-Q төмендеген, қарынша комплекс QRS деформациясы. Терапевтің қабылдауында болды.

Тапсырма:Зақымдалған ағза түрін анықтау , алғашқы көмекті ұйымдастыр.

392

1)ТАҚЫРЫБЫ №11: Ароматты көмірсутегімен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттің патологиясы мен емдеу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Ароматты көмірсутегімен уланудың емі, еңбек және әлеуметтік реабилитация сұрақтарын шешуді студенттерге толық үйрету.

3)ТАПСЫРМА:















393

Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

394














395




Сұрақтар:

- Бензолдың химиялық құрамы қандай?

- Бензолмен уланған жағдайда алғашқы көмек қандай?

- Бензолдың ағзаға ену жолдарын ата?

Тесттер:






д) барлығы












д) диарея





396










а) анемия








в) терімен



б) ОЖЖ










397







ЕСЕП № 1

Желдеткіші жоқ гаражда көлік жөндеуші естүссіз жерден табылды.

Тері жамылғылары бозғылт , ақшыл қызыл дақтар бар.Тынысы тарылған, пульс сезілмейді, көз қарашығы кеңейген.

5. Науқастың жағдайын бағала.6. Диагноз құрастырып, негіздеңіз.7. Қандай алғашқы көмек көрсете аласыз, көмек қаншалықты тиімді?8. Дәрігерлік еңбек сараптамасын белгіле.

ЕСЕП № 2

Дәрігерге жөндеуші цехтан сырлаушы шағымданып келді. Бояуды еріту үшін еріткішті көп көлемде пайдаланғаны белгілі болды.6 сағат өте өзін әлсіз ,бас ауруына, бас айналуына, жүрегі айнып құсқанын сезген.

Тексергенде: астенизация,пульс жиілеуі, АҚ төмен,шамалы лейкоцитоз.

5 Науқастың жағдайын бағала.6 Диагноз құрастырып, негіздеңіз.7 Қандай алғашқы көмек көрсете аласыз, көмек қаншалықты тиімді?8 Дәрігерлік еңбек сараптамасын белгіле.

398

1)ТАҚЫРЫБЫ №12: Бензол және оның қосылыстарының адам организміне түсу жолдары. Бензолмен уланудың даму патогенезі.

2) МАҚСАТЫ: Ароматты көмірсутегімен уланудың дамуына алып келетін кәсіптік процессті және мамандықты анықтау игеру.

3)ТАПСЫРМА:















399

Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

400














401




Сұрақтар:


- Созылмалы улану кезінде диагностика үшін кай клиникалық шағымға қарайды?

- Анемияның қай түрі кездеседі?

- Қандай мүшелерде бензол табылады?

Тесттер:

1.~ Созылмалы бензолмен уланудағы миелолейкоз синдромы .... жүйесінің зақымдануымен көрінеді.

а| гепатобилиарлы

б| жүрек –қан тамыр

в|асқазан-ішек

г| орталық жүке жүйесі

д| зәр шығару

2.Бензолмен уланудың атипті формасына жатады

а) эритремия

б) темір жетіспеушілік анемия

в) В12-жетіспеүшілік анемин

г) лейкоз

д) лимфогранулематоз

3. Созылмалы бензолмен уланғанда сүйек қызыл кемігінде аплазиясында келесі топ дәріні қолданады:







а) мида

402

б) қанда


г) бауырда

д) бүйрек үстібезінде

5.Созылмалы улануда бензол қай мүшедетабылады

а) сүйек миында

б) май тінінде;

в) қанда



6.Политропты улы әсер көрсететінбензолмен қай мүше және жүйе жиі зақымданады

а) ОНЖ

б) ас қорытужүйесі

б) сүйек миы;

в) лимфа жүйесі

г) жүрек - тамыр жүйесі

7.~ Нитроқұрылымды және аминді бензолдар .....уақытша депо түзеді.

а| асқазан

б| тері асты май қабаты

в| бүйректе

г| мида

д| жүректе

8.~Оксид азотпен жедел улануда тітіркену.....дамиды.

а| ішек кілегей қабатында

б| асқазан кілегей қабатында

в| көз кілегей қабатында

г| тері асты май қабаты

д|бауыр паренхимасы

9.~ Оксид азотпен уланудың алдын алуы:

а| өнеркәсіптік гимнастика

403

б| міндетті түрде алдын ыстық тамақ ішу

в| өндірістік аппараттарда герметизациялау

г| жұмыс уақытын қысқарту

д| өндірістік аппараттарда механизациялау

10~ Продромальды кезең....улануда байқалады.

а| көмірқышқыл газы

б| азот оксиді

в| хлорсутегі

г| күкірсутегі

д| фтора қосылысы

ЕСЕП № 1



ЕСЕП № 2





404


2) МАҚСАТЫ: Қорғасынмен және оның қосылыстарымен уланудың симптомы мен синдромдарымен таныстыру. әлеуметтік реабилитация сұрақтарын шешуді студенттерге толық үйрету

3)ТАПСЫРМА:















405

Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

406














407




Сұрақтар:

-Қорғасынмен улануды қай аурумен дифференцирока жасау қажет?

- Қандай өндіріс адам ағзасына зиян?

- Энцелопатия кімдерде жиі кездеседі?

Тесттер:









б) құсық









д)типографияда





408










а) сүйекте

















9.Ретикулоциттер мен эритроциттердің базофилдідақтардың мөлшерінің көбейуі ненің дамуына әкеледі:



409






б) ЖМҚБ

в) АНС



ЕСЕП № 1

Науқас Б., 44 жас, қорғасын өндірісіндегі литейный цехта электромонтер болып жұмыс істейді. Жеңіл түрдегі қорғасынмен улану дигнозы қойылды. Қорғасын өндірісінен кетсе толық айығады деген болжам бар.

3. Қосымша тексеру әдістерін жүргізіңіз4. ДЕЭ –сын жүргізіңіз.

ЕСЕП № 2

Медико-санитарлы бөлімнің терапевтикалық бөлімшесіне науқас келіп түсті. Ол ваннада балқытылған қорғасынмен темір закалка жасайды. Шағымдары: іш аймағында ұстама тәрізді ауырсынулар , оң жақ мықын аймағына беріледі. Аурулар жүрек айнумен жүреді. Дене температурасы 37°С. Пульс 62 в минуту. АҚ 155/90 мм с.б.б..Тынысы везикулярлы. Құрсаө қабырғасы тітіргенгіш, терең пальпацияда ауырсыну басым.

ЖҚА: Нb 133г/л, Эр 4,3х1012/л, L 6,2х109, СОЭ 10 мм/час.

Қан жұғұндысында (1200 на 1 млн) базофильды зернистостью. Эритроцит саны аздап табылды.

3. Болжам диагноз.4. Дигнозды негіздеңіз.

Қандай аурулармен дифференцировка жүргіземіз?

410


2) МАҚСАТЫ: Қорғасынмен және оныңқосылыстарымен уланған кезде тиімді ем мен профилактисын дұрыс жүргізуді үйрету.

3)ТАПСЫРМА:















411

Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

412














413




Сұрақтар:

- Қорғасын ұстамасы кезінде қанда ненің деңгейі жоғарлайды?

- Энцефалопатии белгілері қандай?



Тесттер:

1.~ Қорғасының ағзадан шығуын белсендіреді:

а) пектин

б) сүт

в) сүт өнімдері

г) балық өнімдері

д) ет тағамдары



б) құсық













414










6. Қорғасынның орталық жүйке жүйесін зақымдауы мынадай түрде дамиды:


б) ЖМҚБ

в) АНС



7. АНС қандай шағымдар сипатты:

а) бас ауру; басайналу

б) қолды созғанда саусақтардың дірілдеуі

в) қол-аяқтың ауруы

г) түзу жүрмеуі

8. Қорғасын қандай өндірістерде қолданылады:










415


д) лейкопени







ЕСЕП № 1

Науқас П., 42 жаста , аккумулятордайындау өндірісінде жұмыс істейді. Ауруханада іштіқ кенет аурумен жедел жәрдем машинасымен жеткізілген. Анамнизінде аккумулятор зауытына жұмысқа тұрмай тұрған кезінде 12 елі ішек жарасыменауырғандығы анықталды. 20 жыл бойы ешқандай асқынулар болмаған, мұныгастрологиялық зерттеулер де дәлелдейді.

Ауруханаға түскенде ішінің кенеттолғақты ауырсыныуы шағымданған.

Объективті: іші жабысқан, пальпациядаіштің ортаңғы және төменгі жартысына жойылған, жүйесі кіндік айналасындағы ауырсыну. Ауру алдында ауызда жағымсыз дәм, жүрек айну,сілекей ағу,ұйқысыздық, іш қату болған. Науқас іш айдау дәрілерін ішсе де үлкен дәреті болмаған. Өкпелі перкуторлы дыбыс өзгермеген, тынысы везикулярлы, жүрек шекарасы өзгермеген, тондары айқын, таза.АҮ 180/90мм сын.бағ. Қан анализі: Нв 110 г/л ретикулоциттер саны40 проц., эритроциттер 4,1x10 12/л, базофильді дәнді эритроциттер саны66 проц; СОЭ 11 мм / сағ.


ЕСЕП № 2

Кезекті медициналық тексеру кезінде аккумулятор зауытында қорғасын пластикасын майлаушы. болыпістейтін жұмысында келесі перифериялық қан көрсеткіштер болған; Нв 14,8г/л, эритроциттер саны 4,2х1012/л, түсті көрсеткіш 98, лейкоциттер саны 5,8x10 9/л, ретикулоциттер 20 проц. базофильді дәнді эритроциттер 38 проц.. Несепте 0,08 мг/л қорғасын анықталған. Жұмысшы шағымданбайды, обьективті ішкі органдар жағынан өзгерістер жоқ.

Тапсырма: болжам диагнозын қойыңыз, қосымша зерттеу жоспарын құрыңыз. Қосымша Қандай мәліметтералу қажет.

416

1)ТАҚЫРЫБЫ №15:Фосфордың адам организміне түсуінің негізгі жолдары. Фосформен уланудың даму патогенезі.

2) МАҚСАТЫ: Фосфордың адам ағзасына түсу жолдарын және уланудың дамуын студенттерге толық үйрету.

З)ТАПСЫРМА:



- тест тапсырмаларын шешу- өздігінен 2 ситуациялық есеп және тақырып бойынша және 5 тест құрастыру.- кәсіптік аурулардың алдыналу шараларының негізгі принциптерін меңгеру.4)ОРЫНДАЛУ ТҮРІ:

- реферат

- хабарлама және презентация дайындау

- интеллект картасы, буклеттер

- тақырып бойынша студенттер өздігінен ситуациялық есептер мен тесттерді құрастыру.

5)ОРЫНДАЛУ КРИТЕРИЛЕРІ:






417



Бағалау критерилері: Терапия бакалавриат кафедрасында 5В110400 «Медициналық–профилактикалық іс» мамандығы бойынша негізінде өңделген


Өте жақсы


ЖақсыПрезентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді.Қорғау кезінде автор тақырып бойынша жақсы білімін демонстрациялад. Сұрақтарға жауап бергенде өзі қайта түзеген тиянақты емес қателіктер жіберді.



.


сыз


2.


Өте жақсы


418

Жақсы


.




сыз


3. Тестілік тапсырмаларды орындау

Өте жақсыТестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытында тапсырылған. Тесттің мазмұны негізді, сұрақ анық қойылған. Жауап варианттары біртипті және адекватты. Жауап алгоритмі бар. Дұрыс жауаптар анық белгіленген.





419



сыз



6)Өткізу мерзімі: 8-ші апта.


8 )БАҚЫЛАУ ( сұрақтар, тесттер, есептер)

Сұрақтар:

- Cары фосфор және қызыл фосфор қайда қолданылады?

-Қандай ортада фосфор ериды?

- Уланған кезде профпотологтың тактикасы қандай?

Тесттер:





г)ауыл шаруашылығында






г) терімен

д) шашпен

3.Cары фосфордың ағзаға түсу жолы :


420








в) буындық










а) бауырда


в) сүйекте




а) гепатит

б) колит



д) гастрит


а) суда

421

б) майда

в) зәрде

г) қанда



а) қанда

б) майда

в) зәрде

г) суда



а) омыртқа

б) қолдар

в) аяқтар


д) жамбас

ЕСЕП № 1

Ауруханаға фосфор заводының аймағында тұратын 10-14 жасар төрт бала ессіз жағдайда жеткізілді. Симптомдары ұқсас. Балдардың ата-аналарының айтуы бойынша олардың шөлдеуіне, жүрек айнуына, құсу, құсығының иісі сарымсақтың ісіндей, құсықтары түнде жанғандай жарық беретініне, жүрек аймағын қолайсыз сезінуіне шағымдар айтуын атап өтті.

Тапсырма: диагноз құрастырып қойыңыз. қосымша зерттеулер қажетпе? Ем белгілеңіз.

ЕСЕП № 2

42 жаста К. науқас стоматологқа тісінің және иегінің үнемі ауырсынуына, сілекейдің көп бөлінуіне шағымдалды, қарағанда жоғары тыныс жолдарының кілегей қабаттарының, иектерінің ісінуін, алдыңғы тістерінде күлгін-сары түсті жолақты көруге болады, Анамнезін сұрағанда науқас 18 жыл бойы фосфор заводында істейтіні анықталды.


422

1)ТАҚЫРЫБЫ№16:Фосформен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттің патологиясы мен емдеу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Фосфор улы екенін анықтау, фосфордың адам ағзасына өте зиян екенін анықтау, емдеу және уланудың алдын-алу.





- реферат












Бағалау критерилері: Терапия бакалавриат кафедрасында 5В110400 «Медициналық–профилактикалық іс» мамандығы бойынша негізінде өңделген


Өте жақсы Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді.Қорғау кезінде автор тақырып

423

бойынша тереңірек білімін демонстрациялады, талқылауда сұрақтарға жауап бергенде қателіктер жібермеді.




.


сыз


2.


Өте жақсы


Жақсы Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде материалды оқымай айтып берді. Қойылған барлық сұрақтарға жауап бергенде тиянақты емес қателіктер жіберді.

424

.




сыз









сыз



425



8 )БАҚЫЛАУ ( сұрақтар, тесттер, есептер)

Сұрақтар:

- Cары фосфор және қызыл фосфор қайда қолданылады?

-Қандай ортада фосфор ериды?

- Уланған кезде профпотологтың тактикасы қандай?

Тесттер:











г) терімен

д) шашпен

3.Cары фосфордың ағзаға түсу жолы :







426



в) буындық










а) бауырда


в) сүйекте




а) гепатит

б) колит



д) гастрит


а) суда

б) майда

в) зәрде

г) қанда



427

а) қанда

б) майда

в) зәрде

г) суда



а) омыртқа

б) қолдар

в) аяқтар


д) жамбас

ЕСЕП № 1

Ауруханаға фосфор заводының аймағында тұратын 10-14 жасар төрт бала ессіз жағдайда жеткізілді. Симптомдары ұқсас. Балдардың ата-аналарының айтуы бойынша олардың шөлдеуіне, жүрек айнуына, құсу, құсығының иісі сарымсақтың ісіндей, құсықтары түнде жанғандай жарық беретініне, жүрек аймағын қолайсыз сезінуіне шағымдар айтуын атап өтті.


ЕСЕП № 2

42 жаста К. науқас стоматологқа тісінің және иегінің үнемі ауырсынуына, сілекейдің көп бөлінуіне шағымдалды, қарағанда жоғары тыныс жолдарының кілегей қабаттарының, иектерінің ісінуін, алдыңғы тістерінде күлгін-сары түсті жолақты көруге болады, Анамнезін сұрағанда науқас 18 жыл бойы фосфор заводында істейтіні анықталды.


428

1) ТАҚЫРЫБЫ№17:Марганец пен сынаптың адам организміне түсуінің негізгі жолдары.

2) МАҚСАТЫ: Марганец және сынаптың адам ағзасына түсу жолдарын айыра білу.

З) ТАПСЫРМА:




- реферат




5) ОРЫНДАЛУ КРИТЕРИЛЕРІ:








Бағалау критерилері: Терапиябакалавриаткафедрасында 5В110400 «Медициналық–профилактикалық іс» мамандығы бойынша негізінде өңделген


Өте жақсы Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды және қөркемді.Қорғау кезінде автор тақырып бойынша тереңірек білімін демонстрациялады, талқылауда

сұрақтарға жауап бергенде қателіктер жібермеді.




.


сыз


2.


Өте жақсы


Жақсы


.




сыз









сыз






Сұрақтар:

-Уланған жағдайда қандай өзгеріс болады?

-Сынап қай мүшеде табылғанына қарап диагнозды растайды?

- Ағзадан сынапты шығару үшін қандай зат қолданады?

- Микроэлемент түрде марганец қандай процесске қатысыды?

Тесттер:

1.~ Сынап және оның қосылыстарымен жұмысқа қабылдануға абсолюттік қарама-қайшылықтар:

а| нерв жүйесінің аурулары

б| жоғарғы тыныс жолдарының аурулары

в| эндокриндік жүйе аурулары

г| вирустық гепатит

д| ауыз қуысының аурулары

2~ Ағзаға марганецтің негізгі түсу жолы:

а| тыныс алу жүйесі

б| лимфогендi

в| терi жамылғысы

д| гемотогенді

г| асқорыту жүйесі

3~ Марганецпен уланғанда ... зақымдалады.

а| жүйке жүйесi

б| билиар жүйесi

в| асқазан-iшек трактысы

г| қан жүйесi

д| жүрек қантамыр жүйесі

4~ Созылмалы марганецпен улануға келесі ағым тән:

а| созылмалы

б| өткiр

в| жiтiлеу

г| жай ағымдағы

д| өрістеуші

5~ Созылмалы марганецпен уланудың клиникасы:

а| жүрiс және тепе-теңдiктiң бұзушылығы

б| елес

в| көздiң бұзушылығы

г| ауызда шаш бар болуы, желiлердiң сезiнуi

д| арқада құмырсқаның сезiнуi

5.~ Марганецпен уланғандағы тиімді антидот:

а| кальций екi натрийлы тұз ЭДТА

б| D-пеницилламин

в| унитиол

г| метилендi көк бояу

д| сальбутамол

6.~ Жеңiл дәрежелi марганецпен уланғандағы науқастың еңбек ете алушылығын бағалау:

а| ұтымды жұмысқа орналастыру

б| мүгедектіктің тобын анықтау

в| уақытша еңбекке жарамсыз

г| еңбек ету қабiлетiнен айырылудың дәрежесiн анықтау

д| еңбек өз мамандығында шарттарды сақтауда еңбекке жарамды

7.~ Маргандық паркинсонизмының оқиғаларымен аурудың еңбек ете алушылығы бағалау:

а| мүгедектіктің тобын анықтау

б| еңбек ету қабiлетiнен айырылудың дәрежесiн анықтау

в| ұтымды жұмысқа орналастыру

г| уақытша еңбекке жарамсыз

д| еңбек өз мамандығында шарттарды сақтауда еңбекке жарамды

8.~ Сынаппен түйiспе жұмыс iстейтiн тұлғалардың дәрiгерлiк тексерілу мерзiмi:

а| жылына 1 рет

б| квартал сайын

в| екi жылда 2 рет

г| көрсету арналған

д| жылына 3 рет

9.~ Қалыптыда несепте сынаптың деңгейi аспау керек:

а| 0,02 мг/л

б| 0,06 мг/л

в| 0,08 мг/л

г| 0,15 мг/л

д| 50,3 мг/л

10~ Сынаптың организмнен бөлінуіне әсер ететін заттар:

а| сукцимер

б| хлор

в| активтендіріліген көмір (карболен)

г| аммиак

д| лазикс

ЕСЕП № 1

Наукас Т, 28 жаста , сынап өндіріс кен орында казушы жумысын аткарады.Анамнезизинен 8 жылдан бери осы кауып ондирисинде .Жыл сайын кезекти медкараудан отеди , сонгы 2 жылда уйкыныны нашарлауы,козгыштык , ауыз куысында жагымсыз дам сезиле, «сынап неврастениясы», «сынап » эретизмасы байкалды.Наукас профпатология болимшеге жиберилди .

Объективти: табеттинин томендеуи , тери жамылгысы таза.Окпеде везикулярлы тыныс Журек тондары туйыкталган, экстрасистолия,пульс 80 уд/мин. АК 140/90 мм рт. ст. Тил ак жабындымен . Кызыл иек исинген , хрусталикте сынаптын табылуы.Эпигастральды аймакта ауырсыну.Нажис тураксыз.Несеп шыгару еркин.Анализде: Нв 130 г/л, ц/п 0,9, эр 4,5.10/л, лейкоцитов 4,6.10/л СОЭ 10 мм/ч. Канда жане несепте сынаптын болуы.


ЕСЕП № 2

Науқас Г. 55 жаста марганец өндірісінде жұмыс істейді. Сонгы 4 жылдан бери марганец улы екенин билди. Кезекті проф тексеруден өтеді, цех дәрігерінің шешуі бойынша ауруын анықтау үшін кәсіптік бөлімшеге жіберіледі.

Шагымдары буын ауруы, әсіресе түнгі мезгілде, қозғыштық, ауыз қуысында жағымсыз дәм. «марганец » парконсонизми, «кораз » журиси.

Объективті: Тері жамылғысы таза бозарған. Өкпеде везикулярлы тыныс, жүректе экстросисталия, пульс 80 рет/мин. АҚ 150/100мм.рт.ст.



1)ТАҚЫРЫБЫ№18:Марганец пен сынаппен уланудың патогенезі.Марганецпен және сынаппен улану нәтижесінде пайда болған кәсіптік дерттің патологиясы мен емдеу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Сынаппен және марганецпен уланудың дамуына алып келетін кәсіптік процессті және мамандықты анықтау. Сынаппен және марганецпен уланудың клиникалық көрінісі,ажырату диагностикасы, емі, еңбек және әлеуметтік реабилитация сұрақтарын шешуді студенттерге толық үйрету.

3)ТАПСЫРМА:





- интеллект картасы

- реферат, буклеттер



1.Презентация –өз бетінше орындалуы керек, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және кемінде 5 әдебиет көзі болуы керек. Слайдтар мазмұнды және қөркемді болуы керек. Қорғау кезінде автор тақырып бойынша тереңірек білімін демонстрациялауы қажет, талқылау кезінде сұрақтарға

жауап бергенде қателіктер жібермеуі керек. Слайдтардың мазмұны толық және көркем, тақырып бойынша өз ойымен интегрирленген мәлімет болуы керек.









Өте жақсы


Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.







Жақсы

Тестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытында тапсырылған. Тесттің мазмұны негізді, сұрақ анық

қойылған. Жауап варианттары біртипті және адекватты. Жауап алгоритмі бар.










Сұрақтар:

- Ағзаға өте улы сынап па әлде марганец па?

- Сынап пен марганец мүшелерді бірдей зақымдайдыма?

- Қандай сұйықтықта сынап табылады?

Тесттер:



б) хлор


г) аммиак

д) лазикс







3. Диагноз «Алып жүруші» сынапты:

а) егер де несепте сынап қалдығы табылса

б) клиникалық көрініс

в) егерде қанда сынап табылса

г) егерде қалда сынап табылса

д) бронхтарды жуғганда сынап табылса

4. Нейротропты зат:

а) марганец

б) свинец

в) анилин

г) хром

д) цинк



б) хлор


г) аммиак

д) лазикс









б) анемия


г) геморрагиялық

д) бронхоөкпелік

8. Сынап ағзаға түскенде ... .

а) сульфгидрильды ақуыз тобын тежейді

б) холинестераза активтігін тежейді

в) холинестераза активтігін күшейтеді

г) катехоламин алмасуына әсер етеді

д) липидтердің тотығына әсер етеді.


а) бауырда;





10.Созылмалы сынаппен уланғанда ... жүйесі зақымдалады.

а) несеп

б) эндокринді

в) тыныс

г) тірек- қимыл

д) асқорыту

ЕСЕП № 1

16 жыл бойы лампа жасайтын өндірісте ( сынаптың әсері бар ортада) жұмыс істейтін пациенте жалпы әлсіздік ,жаршағыштық ,жұмыс қабылетінің төмендеуі, тітіркенгіш,ұйқышыл, түнгі ұйқысы жайсыз. Жергілікті емханада тексергенде қол саусақтарының ұсақамплитудағы тремор, лабильды пульс, ақшыл -қызыл дермографизм, қызыл иектің қанталауы, менструалды циклдың бұзұлуына шағымданады.Поливитамидер, элеутерокок, пирацетам, феназепам қабылдады.Жқмысын тоқтатпады. Жоғарыдағы шағымдары күшее бастады.Жұмыс қабылеті төмендеді.Тексергенде қолдың ірі көлемді треморы байқалды.Анамнезін дұрыстап сұрағанда пароксизма, тахикардия, аяқтарының ұюйы болғанын айтты.


ЕСЕП № 2

Науқас Ш, 51 жаста марганец өндірісінде жұмыс істейді. Сонгы 20 жылдан бері марганец улы екенин билди. Кезекті проф тексеруден өтеді, цех дәрігерінің шешуі бойынша ауруын анықтау үшін кәсіптік бөлімшеге жіберіледі.

Шагымдары буын ауруы, әсіресе түнгі мезгілде, қозғыштық, ауыз қуысында жағымсыз дәм. «марганец » парконсонизми, «кораз » журиси.

Объективті: Тері жамылғысы таза бозарған. Өкпеде везикулярлы тыныс, жүректе экстросисталия, пульс 80 рет/мин. АҚ 150/100мм.рт.ст.



1)ТАҚЫРЫБЫ№19:Фосфорорганикалық пестицидтермен улану.

2) МАҚСАТЫ: ФОП уланудың дамуына алып келетін кәсіптік процессті және мамандықты анықтау. ФОП клиникалык көрінісі, ажырату диагностикасы, емі, еңбек және әлеуметтік реабилитация сұрақтарын шешуді студенттерге толық үйрету.




- тест тапсырмаларын шешу- өздігінен 2 ситуациялық есеп және тақырып бойынша және 5 тест құрастыру.

- кәсіптік аурулардың алдыналу шараларының негізгі принциптерін меңгеру.4)ОРЫНДАЛУ ТҮРІ:

- реферат














Өте жақсы


Жақсы


Қанаңаттанарлық Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген

уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар.Слайдтар мазмұнды емес. Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.

.


сыз


2.


Өте жақсы


Жақсы


.



Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет

сыз

қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқып берді. Қойылған сұрақтарға қатаң қателіктер жіберді, өзінің құралдарын пайымдай алмады.








сыз



6. Өткізу мерзімі: 9-ші апта.

7. Ұсынылатын әдебиеттер:

8) БАҚЫЛАУ (сұрақтар, тесттер, есептер)

Сұрақтар:

- Фосформен созылмалы уланудың I дәрежесінде еңбекке жарамсыздықты анықтаңыз? (бастапқы түрі)

- Фосформен созылмалы уланудың ІI дәрежесінде еңбекке жарамсыздықты анықтаңыз? (бастапқы түрі)

Тесттер:

1. Жұмыс істейтін аймақтағы ауаға шамамен жіберілетін фосфор концентрациясы

а)0,03 мгмЗ

б)0,01 мгмЗ

в)0,30 мгмЗ

г) 1,5 мгмЗ

д) 0,09 мгмЗ

2. Фосформен созылмалы уланудың Iдәрежесінде еңбекке жарамсыздықты анықгау (бастапқы түрі)

а) сақталмаған

б) шектелген

в) толық сақталған

г) жұмыс істей алады

3. Фосформеп созылмалы уланудың патогенезді механизміне тән

мынаның дамуына әкеледі

а) бронхит

б) гингивнт

в) стоматит

г) аталғандардың барлығында

д) гастрит

е) гепатит

4. Фосформен созылмалы улануда жүрек-тамыр жүйесінің зақымдануындағы белгілер

а) токсикалық миокардиодистрофия

б) АҚ жоғарылауы

в) дилатациялық миокардиодистрофия

г) тиреотоксикозды жүрек

д) Абрамов-Фидлердің идиопатиялық миокардиті

5. Фосформен созылмалы уланғанда нерв жүйесінің зақымдануында қандай синдромдар кездеседі

а) диэнцефальді

б) полиневрит

в) астеновегетативті

г) гиперкинетикалық

д) ми қанайналымның зақымдануы





г) терімен

д) шашпен


а) суда

б) майда

в) зәрде

г) қанда


8. Фософордың органикалық емес қоспаларына қандай химиялық заттар жатады?

а) фосфорлық ангидрид

б) меркаптофосфор

в) метафосфор

г) фосфамид

д) тиофос

9. Қандай өндірістерде фосформен және оның органикалық емес қоспаларымен улануы мүмкін?

а) бояуларды өндіруде

б) құрылыс заттарын өндіруде

в) парфюмерлік заттарын ендіруде

г) сағаттарды жасауда

д) синтетикалық заттарды өндіруде


а) бауырда


в) сүйекте



ЕСЕП № 1 Науқас П., 39 жаста, 21 бойы бидай өнімдеріне, зиякестерге қарсы қолданылатын пестицидтермен жұмыс жасады. Науқас шыдамсыз, сілекей көп ағады, құсығы сұйық әрі иісті, бас ауруға шағымданды. Ауруханада тексергенде лимфа түйіндерінің ұлғаймағандығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальпацияланады. Қолды созғанда саусақтардың дірілдеуіне, температурасы 40 градус.


ЕСЕП № 2



1) ТАҚЫРЫБЫ№20:Мышьяк құрамды пестицидтермен улану.

2) МАҚСАТЫ: Мышьяк құрамды пестицидтермен уланған жағдайда анамнез жинау , физикалық тексеру жүргізу және негізгі клиникалық синдромдарды айқындауды үйрену.




- тест тапсырмаларын шешу- өздігінен 2 ситуациялық есеп және тақырып бойынша және 5 тест құрастыру.- кәсіптік аурулардың алдыналу шараларының негізгі принциптерін меңгеру.4) ОРЫНДАЛУ ТҮРІ:



-реферат, буклеттер










Бағалау критерилері: Терапия бакалавриат кафедрасында 5В110400 «Медициналық–

профилактикалық іс» мамандығы бойынша негізінде өңделген


Өте жақсы


Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет

қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде материалды оқымай айтып берді. Қойылған барлық сұрақтарға жауап бергенде тиянақты емес қателіктер жіберді.

.

















Сұрақтар:

- Мышьякқұрамды пестицидтерді ауыл шаруашылығында не үшін қолданады?

- Ісінген алақан негізгі клиникалық белгі бола алама?

- Созылмал мышьякқұрамды пестицидтермен уланғандағы белгілер?

Тесттер:

1. ...мыщьяк құрамды пестицидтерді құрайды.

а| Арсенат кальциы

б| Агронад

в| Хлортен

г| Севин

д| Каратан

2 қай пестицидтермен созылмалы уланғанда салмақтың төмендеуі, есте сақтаудың төмендеуі, парестезиялар байқалады.

а| нитрофенол





3 Карбоминды қышқылының өнімен уланудың антидоты:

а| атропин

б| тетацин – кальций

в| унитиол

г| пентацин

д| цукцинар

4~ Жедел мыщьяк пестицидтерменуланғанда байқалады:

а| катарактпен

б| дірілдеумен

в| дизуриямен

г| несептік синдроммен

д| геморрагиямен

5 қай пестицидтермен созылмалы уланғанда жоғарғы тыныс жолдарының , мұрынның кілегей қабығының, тілдің некрозы байқалады.

а| мыщьяк қосындысы

б| нитрофенол

в| медь қосындысы



6~ созылмалы уланғанда қолданылатын препараттар:

а| десенсибилиздеуші

б| цитостатиктер

в| антибиотиктер

г| глюкокортикоидтар

д| ганглеоблокаторлар

7~ Улануды белгілері мынадан байқалады ...

а| химиялық удың ұзақ уақыт әсер етуі

б| удың мөлшері

в| науқастың өмірі.

г| үнемі физикалық жүктеме.

д| химиялық удан хабарлама

8~ созылмалы мышьякты қосылыспен уланғанда жиі .... зақымдалады.

а| тері жамылғылары

б| жыныс жүйесі

в| бұлшықет

г|иммуннды жүйе

д|қозғалыс – тірек аппараты

9~ Мышьякты қосылыспен уланғанда басты роль атқарады:

а| дитиол ферменттерімен үнемі байланыстағы қосылыс

б| холинэстеразаның тежелуі

в| қан түзілудің тежелуі

г| гемолитикалық әрекет

д| трансаминаз белсенділігінің төмендеуі

10~ созылмалы мышьякты қосылыспен уланғандағы белгісі:

а| меланодермия

б| тахикардия

в| тершеңдік

г| әлсіздік

д| артериалды гипертония

ЕСЕП № 1

Науқас Ф., 39 жылғы, 10 жыл бойы мышьяк құрамды пестицидтер ауыл шаруашылығында өсімдіктердің саңырауқұлақтарына және кеміргіштерге қарсы қолданды. Ауру біртіндеп дамыды. Науқас әлсіздікке, бастың ауруына, иекте қан кетулер байқалды, ауруханада тексергенде лимфа түйіндерінің ұлғаймағандығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальацияланады. Қолды созғанда саусақтардың дірілдеуіне, ашық қызыл дермографизм, алақанның гипергидрозы, пульстың және артериалды қысымның лабилдылығы.


ЕСЕП № 2

Науқас М., 52 жылғы, 15 жыл бойы мышьяк құрамды пестицидтер ауыл шаруашылығында өсімдіктердің саңырауқұлақтарына және кеміргіштерге қарсы қолданды. Ауру біртіндеп дамыды. Науқас әлсіздікке, бастың ауруына, иекте қан кетулер байқалды, ауруханада тексергенде лимфа түйіндерінің ұлғаймағандығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальацияланады. Қолды созғанда саусақтардың дірілдеуіне, ашық қызыл дермографизм, алақанның гипергидрозы, пульстың және артериалды қысымның лабилдылығы.


1) ТАҚЫРЫБЫ№21:Сынапты органикалық пестицидтермен улану.

2) МАҚСАТЫ: Сынап органикалық пестицидтермен уланудың дамуына алып келетін кәсіптік процессті және мамандықты анықтау. Сынап органикалық пестицидтермен уланудың клиникалык көрінісі, ажырату диагностикасы, емі, еңбек және әлеуметтік реабилитация сұрақтарын шешуді студенттерге толық үйрету.

















Бағалау критерилері: Терапия бакалавриат кафедрасында 5В110400 «Медициналық–

профилактикалық іс» мамандығы бойынша негізінде өңделген


Өте жақсы


Жақсы




.

Қанағаттанарлықсыз Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды емес.Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде қатаң қателіктер жіберді.

Өзініңқұралдарын пайымдай алмайды.

2.


Өте жақсы


Жақсы


.






Өте жақсы Тестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытында тапсырылған. Тесттің мазмұны негізді, сұрақ анық қойылған. Жауап варианттары біртипті және адекватты. Жауап алгоритмі бар. Дұрыс жауаптар анық

белгіленген.











Сұрақтар:

Сұрақтар:

- Ұзақ уақыт сынаппен уланғанда қай ауру дамуы мүмкін?

- Сынаппен созылмалы уланудың I дәрежесінде еңбекке жарамсыздықты анықтаңыз? (бастапқы түрі)

- Фосформен созылмалы уланудың ІI дәрежесінде еңбекке жарамсыздықты анықтаңыз? (бастапқы түрі)

Тесттер:

1. Жұмыс істейтін аймақтағы ауаға шамамен жіберілетін фосфор концентрациясы

а)0,03 мгмЗ

б)0,01 мгмЗ

в)0,30 мгмЗ

г) 1,5 мгмЗ

д) 0,09 мгмЗ

2. Фосформен созылмалы уланудың Iдәрежесінде еңбекке жарамсыздықты анықгау (бастапқы түрі)




г) жұмыс істей алады

3. Фосформеп созылмалы уланудың патогенезді механизміне тән

мынаның дамуына әкеледі

а) бронхит

б) гингивнт


г) аталғандардың барлығында

д) гастрит

е) гепатит

4. Фосформен созылмалы улануда жүрек-тамыр жүйесінің зақымдануындағы белгілер

а) токсикалық миокардиодистрофия

б) АҚ жоғарылауы

в) дилатациялық миокардиодистрофия

г) тиреотоксикозды жүрек

д) Абрамов-Фидлердің идиопатиялық миокардиті

5. Фосформен созылмалы уланғанда нерв жүйесінің зақымдануында қандай синдромдар кездеседі

а) диэнцефальді


в) астеновегетативті

г) гиперкинетикалық

д) ми қанайналымның зақымдануы





г) терімен

д) шашпен


а) суда

б) майда

в) зәрде

г) қанда


8. Фософордың органикалық емес қоспаларына қандай химиялық заттар жатады?

а) фосфорлық ангидрид

б) меркаптофосфор

в) метафосфор

г) фосфамид

д) тиофос

9. Қандай өндірістерде фосформен және оның органикалық емес қоспаларымен улануы мүмкін?

а) бояуларды өндіруде

б) құрылыс заттарын өндіруде

в) парфюмерлік заттарын ендіруде

г) сағаттарды жасауда

д) синтетикалық заттарды өндіруде


а) бауырда


в) сүйекте



ЕСЕП № 1 Науқас П., 39 жаста, 21 бойы бидай өнімдеріне, зиякестерге қарсы қолданылатын пестицидтермен жұмыс жасады. Науқас шыдамсыз, сілекей көп ағады, құсығы сұйық әрі иісті, бас ауруға шағымданды. Ауруханада тексергенде лимфа түйіндерінің ұлғаймағандығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальпацияланады. Қолды созғанда саусақтардың дірілдеуіне, температурасы 40 градус.


ЕСЕП № 2



1) ТАҚЫРЫБЫ №22:Аралық бақылау (коллоквиум) 10-шы апта


3)ТАПСЫРМА:












Бағалау критерилері:



Өте жақсы


Жақсы


Қанаңаттанарлық Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды емес. Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.

.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

















Сұрақтар:




- Казақстанда ауыл шаруашылығында қандай тыңайытқыш қолданады?

- Ағзадан сынапты шығару үшін қандай зат қолданады?

- Микроэлемент түрде марганец қандай процесске қатысыды?

- Сынап және органикалық емес қосылыс (сулема, азотноқышқыл сынап) қандай у?

- Ұзақ уақыт фосформен уланғанда қай ауру дамуы мүмкін?

- Фунгицид түріндегі ұрұқтарды дамыту үшін қандай пестицид қолданылады?

- Гранозан, меркуран, меркургексан қасиет сипаттаңыз?

Тесттер:




в) терімен


2.Бензолмен созылмалы улануда нервжүйесінің зақымдануының қандай синдромдары кездеседі



в) энцефалопатия

г) фуникулярлы миелоз

д) диэнцефальді

3.Бензолмен созылмалы улануда қандаймүшелер мен жүйелер зақымданады

а) нерв жүйесі

б) тыныс алу

в) жүрек- тамыр

г) ас қорыту

д) қан түзу


а) мида

б) қанда


г) бауырда

д) бүйрек үстібезінде

5.Созылмалы улануда бензол қай мүшедетабылады

а) май тінінде;

б) сүйек миында

в) қанда





б) ЖМҚБ

в) АНС



7.Қорғасын коликасының диагностикасы үшін қандай клиникалық белгілер қолдануы мүмкін

а) гипотермия

б) артралгиялар

в) полиневропатия

г) күн өрімі аймағында бірден ұстама тәрізді ауырсыну; ұзақ, емге берілмейтін іш қатулар; АҚ жоғарылауы;

8.Сатурнизмнің алғашқы гүрімен ауыратын науқас бұрынғы жұмысын мына жағдайда атқара алады

а) перифериялық полинейропатияның белгілері жоқ

б) АҚ-нын және биоортадағы қорғасынның қалыптасуы

в) аминолувилин қышқылы және аиропорфириннің, протопорфириннің қалыптасуы және биоортада аминоливулин қышқылы қалыптыда

г) ОНЖ жағынан клиникалық көріністер болмағанда

д) анемиялық және астениялық синдром болмағанда

9.Қорғасынмен созылмалы уланғанда анемияның мына түрі дамуы мүмкін

а) порфирин синтезінің бұзылуына байланысты

б) теміржетіспеушілік

в) гипопластикалық

г) гемолиздік

д) РНК және ДНК синтезінің бұзылысына байланысты











г) терімен

д) шашпен


а) суда

б) майда

в) зәрде

г) қанда


13. Жұмыс істейтін аймақтағы ауағашамамен жіберілетін фосфор концентрациясы

а)0,03 мгмЗ

б)0,01 мгмЗ

в)0,30 мгмЗ

г) 1,5 мгмЗ

д) 0,09 мгмЗ



б) анемия


г) геморрагиялык

д) бронхоокпелик

15)~ Диагноз «Алып журуши» сынапты:

а) егер де несепте сынап калдыгы табылса

б) клиникалык коринис

в) егерде канда сынап табылса

г) егерде калда сынап табылса

д) бронхтарды жуганда сынап табылса


а) бауырда;





17.Жұмыс істейтін аймақтағыауаға шамаменжіберілетін марганец концентрациясы

а) 0,03 мгм3

б) 0,01мгм3

в) 0,30 мгм3

г) 1,5 мгм3

д) 0,09 мгм3

18.Сынаппен созылмалы уланудыңдәрежесінде еңбекке жарамсыздықты анықтау (бастапқы түрі)




19.Сынанпен созылмалы уланудыңпатогенезді механизміне тән

а) тотығу - тотықсыздану процесініңзақымдануы

б) порфирин биосинтезінің төмендеуі

в) метгемоглобин түзілуі

г) бүйректің функциональді активтілігініңтөмендеуі

д) сүйек миының бағана клеткасының төмендеуі

20.Фосформен ұзақ уақытжанасқанда мынаның дамуына әкеледі

а) бронхит

б)гингивит


г) гастрит

д)гепатит

ЕСЕП №1



ЕСЕП № 2




ЕСЕП №3



ЕСЕП № 4

Науқас П., 42 жаста, аккумулятордайындау өндірісінде жұмыс істейді. Ауруханада іштіқ кенет аурумен жедел жәрдем машинасымен жеткізілген. Анамнизінде аккумулятор зауытына жұмысқа тұрмай тұрған кезінде 12 елі ішек жарасыменауырғандығы анықталды. 20 жыл бойы ешқандай асқынулар болмаған, мұныгастрологиялық зерттеулер де дәлелдейді.

Ауруханаға түскенде ішінің кенеттолғақты ауырсыныуы шағымданған.

Объективті: іші жабысқан, пальпациядаіштің ортаңғы және төменгі жартысына жойылған, жүйесі кіндік айналасындағы ауырсыну. Ауру алдында ауызда жағымсыз дәм, жүрек айну,сілекей ағу,ұйқысыздық, іш қату болған. Науқас іш айдау дәрілерін ішсе де үлкен дәреті болмаған. Өкпелі перкуторлы дыбыс өзгермеген, тынысы везикулярлы, жүрек шекарасы өзгермеген, тондары айқын, таза.АҮ 180/90мм сын.бағ. Қан анализі: Нв 110 г/л ретикулоциттер саны40 проц., эритроциттер 4,1x10 12/л, базофильді дәнді эритроциттер саны66 проц; СОЭ 11 мм / сағ.


1) ТАҚЫРЫБЫ№23:Жіті және созылмалы сәулелі аурулардың этиопатогенезінің негізгі теориялары. Сәулелік ауруды емдеу және алдын алу принциптері.

2) МАҚСАТЫ:Радиация салдарынан адам ағзасындағы дамитын патологиялық үрдүстердің даму жағдайын студентерге түсіндіріп үйрету . Сәулелік аурудың емдеу және алдын алу принциптері.







- реферат,буклеттер










Бағалау критерилері: Терапия бакалавриат кафедрасында 5В110400 « Медициналық – профилактикалық іс» мамандығы бойыншанегізінде өңделген


Өте жақсы


Жақсы




.

Қанағаттанарлықсыз Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды емес.Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде қатаң қателіктер жіберді. Өзініңқұралдарын пайымдай алмайды.

2.


Өте жақсы


Жақсы


.


















Сұрақтар:

1.Ішкі сәулелену кезінде ағзаға радиобелсенді заттардың ену жолдары қандай?

2. Қорғалмаған адамдарда өтпелі радиация қандай ауру шақырады?

3.Иондаушы радиация сәулелер әсеріне сезімтал қандай тіндерді білесің?Тесттер:

1. Ионизирлеуші сәулелерге жатады:

а) ультракүлгін сәулелену;

б) альфа- сәулелену;

в) бета- сәулелену;

г) жылумен- сәулелену;

е) гамма- сәулелену;

2. Адамға ең қауыпты сәулелену болып:

а) ультракүлгін сәулелену;

б) альфа- сәулелену;

в) бета- сәулелену;

г) жылумен- сәулелену;

е) гамма- сәулелену;

3. Ішкі сәулелену кезінде ағзаға радиобелсенді заттардың ену жолдары қандай?

а) киім мен тері арқылы;

б) радиактивті бұлыттың өтуіне байланысты;

в) зақымдалған тағамдарды қолданғанда;

г) радиобелсенді шаңмен аэрозолдармен тыныс алғанда;

д) сыртқы ортаның радиобелсенді заттармен зақымданғанда;

4. Рентгенде сәулеленудің қандай мөлшері адамдарда зақымдау белгілеріне сәйкес келеді:

а) сәулеленуден кейін бірнеше сағаттан соң сәлелеі аурудың III сатысы дамып кө жағдайда өлімге әкеледі;

б) бір реттік сәулеленуден кейін құсу, шаршағыштық, лейкоциттер саны азаяды;

в) зақымдану белгілері болмайды;

г) зақымдану белгілері бар;

5. Йодтты алдыналу қандай мақсатта жүргізіледі?

а) сәулелі аурудың дамуы;

б) ішкі сәулелену;

в) қалқанша бездің зақымдануы.

е) ластанған суды пайдадланғанда

г) сәулелі ауруды

6. Қорғалмаған адамдарда өтпелі радиация қандай ауру шақырады?

а) ОЖЖ зақымдалуы;

б) Тірек-қимыл аппаратында;

в) сәулелі ауру

г) зақымдану белгілері болмайды;

д) жүрек қан тамыр жүйесін зақымдайды;

7. Радиациялы- қауіпті аймаққа жатады:

a) өнеркәсіп орындардағы жарылғыш өндірістер;b) оңай жарылғыш өнімдерін сақтайтын қоймалар;c) ядролы өнімдер шығаратын өндірістер;d) атомды электростанциялар;e) қара және түсті металлургия өндірістері;8. Сәулелі аурулардың алдын-аналу....a) кешенді санитарлы-гигеналық және емдік –профилактикалық шараларb) еңбекті дұрыс ұйымдастыруc) қол мен иықтың массажыd) ағзаға оттегінің дұрыс түсуі үшін арнайы құралдар пайдалануe) арнайы құлаққа тағатын құралды қолдану9. Лазерлі сәуленің әсеріне ұшырайтын қауіпті мүшеге....а) көз және тері қабаты.

б) жүрекпен ОЖЖ.

в) сезім мүшелері.

г) жүрек қан тамыр жүйесі. д)қол мен иық.

10. «В» категориясына қалыпты радиациялық қауыпсіздік тобына жататын топтар:а) әйелдерб) жеке тұлғаларв) балаларг) егде жастағылард) ерлерде

ЕСЕП № 1

Физик Т., 35 жастыа,5 күн бұрын клиникаға басының ауруы, басайналу, жүрек айну, құсу шағымдарымен жеткізілді . Қолайсыз жағдайға байланысты 200 БЭР (2 Гр.) мөлшеріндегі жалпы ультракүлгінді сәулеленуге ұшырады. Қазіргі кезде жағдайы жақсы ешқандай шағым айтпайды. Қан анализінде лейкоцитопения, лимфоцитопения, ретикулоциттері күрт төмендеген.Тапсырма: диагноз құрастырып қойыңыз. қосымша зерттеулер қажетпе? Ем белгілеңіз.

ЕСЕП № 2

Медициналық бекетке 22 жасар носилкамен механик жүргізуші жеткізілді. Ядерлы жарылыс кезінде танкіде болған. Шағымы жалпы әлсіздік, бас ауру, бас айналу, шөлдеу, ауыздың құрғауы, жүрек айну, жиі құсу, іш өтуге. Жағдайы ауыр. Науқас солбыр, көзге көрінетін шырышты қабаты цианозды, беті ісіңкі және гиперемирленген. Пульсі – 100 рет мөнут, АҚ - 70/30 мм с.б.


1)ТАҚЫРЫБЫ№24:Созылмалы және жіті кессон ауруы дамуының механизмдері. Кессон ауруды емдеу және алдын алу принциптері.

2) МАҚСАТЫ: Кессондық ауруы туралы студенттердің білімін қалыптастыру және алдын алу, емдеу принциптерін толық талқылау.







- кейс-стади











Бағалау критерилері: Терапия бакалавриат кафедрасында 5В110400 « Медициналық – профилактикалық іс» мамандығы бойынша негізінде өңделген


Өте жақсы





.

Қанағаттанарлықсыз Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды емес.Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде қатаң қателіктер жіберді. Өзініңқұралдарын

пайымдай алмайды.

2.


Өте жақсы


Жақсы


.


















Сұрақтар:

4. Кессон ауруына жұмысшыларға қандай өндіріс аймағында жұмыс істегенде кезігеді?2. Кессон ауруының негізгі патогенетикалық механизмінің дамуы қандай?

3. Кессон ауруының негізгі клиникалық симптомдары.

Тесттер:

1. Камерадағы жұмыс ұзақтығы аспау ... керек.

а) 2 сағат 30 минуттан

б) 1 сағат 30 минуттан

в) 3 сағат 30 минуттан

г)8 сағат 30 минуттан

д) 4 сағат 30 минуттан

2. Кессонды аурулардың жеңіл түрлерімен ауырып, денсаулыққа тұрақты өзгерістер әкелмесе, науқас ары қарай өз кәсібі бойынша жұмысын жалғастыра береді. Бұл кезде ... күн мөлшерінде ауруханалық парақ беріледі.

а) 3

б) 10

в) 7

г) 30

д) 14

3. Науқастар еңбек ету қабілетінің жоғалту деңгейін анықтау үшін және реабилитациялық сипаттағы шараларды жүргізу үшін ... жіберіледі.

а) жеке емханаха

б) аудан емханасына

в) Республикалық ауруханаға

г)цех дәрігеріне

д) МӘСК

4. Аурудың орташа ауырлық дәрежесі ішкі құлақтың, асқазан ішек жолдарының, көру ағзасының зақымдануымен жүреді, бұл кезде ең алдымен ... синдромы дамиды.

а) Ицинго-Кушинго

б) Базедов

в) Даун

г) Мюссе

д) Менбер


а) ГБО өткізу

б) емдік декомпрессия өткізу

в)емдібронхоскопияжасауг) емдік рекомпрессия өткізу

д) ЛОР-мүшелерінің оперативтік емі


а) 400 мм.сын.бағ.

б) 760 мм.сын.бағ.

в) 120 мм.сын.бағ.

г) 200 мм.сын.бағ.

д) 50 мм.сын.бағ.

7. Кессондағы ауаның мөлшері ... аспау керек.

а) 15 м3/с

б) 25 м3/с

в) 45 м3/с

г)55 м3/с

д) 35 м3/с

8. Кессондағы рұқсат берілетін қысым шектелінген:

а) ол 5 атм аспау керек, яғни 50 м тереңдіктегі судан аспайды.

б) ол 4 атм аспау керек, яғни 40 м тереңдіктегі судан аспайды.

в) ол 2 атм аспау керек, яғни 20 м тереңдіктегі судан аспайды.

г)ол 1.5 атм аспау керек, яғни 150 м тереңдіктегі судан аспайды.

д) ол 3 атм аспау керек, яғни 30 м тереңдіктегі судан аспайды.


а) атмосфералық қысымның жоғарлауы

б) атмосфералық қысымның төмендеуі

в) қалыпты атмосфералық қысым

г) ыстық соғу

д) суық тию


а) компрессия кезінде

б) декомпрессия кезінде

в) декомпрессиядан 15-20 минут кейін

г) декомпрессиядан 1 сағаттан кейін

д) декомпрессиядан бір тәуіліктен кейін

ЕСЕП № 1

Алматы қаласында метро жасаушы жұмысшысы науқас В.терапия ауруханаға жеткізілді. Анамнезінде науқас электордәнекерлеуші болып жұмыс істейді, шағымы басының ауруы, жалпы әлсіздік, құсуға, басайналу, құлағының шулауы, ішінің ауруына шағымдалды. Жергілікті тексеруде:

терісінің бозарғанын, басын қимылдатқанда басының ауруының үдеуіне, ішіне пальпация жүргізгенде ішінің ауырсынуына, кебуі байқалды, брадикардия, беткейлі тыны салу анықталды.

Тапсырма: диагноз құрастырып қойыңыз. қандай зерттеулер қажет. Ем белгілеңіз.

ЕСЕП № 2

Водолаз Т., 26 жаста,су астында жұмыс істеу кезінде инструкциялық тәртіпті бұзуға тура келіп 20 м тереңдікке түсу керек болды. Бұл кезде оның кенеттен тырысу болып есінен танып қалды. Водолазды сыртқа шығарғанан кейінде тырысу бірнеше рет қайталанғанан кейін тырысуға қарсы дәрмектер енгізіліп көмек көрсетілді.Аталған симптомдар патогенезін түсіндіріңіз. Оның қалай алдын алу қажет?

1) ТАҚЫРЫБЫ №25:Биіктіктен туындаған ауру механизмі. Биіктік аурудың емдеу және алдын алу принциптері.

2)МАҚСАТЫ: Студенттерге биіктік аурудың дамуымен емдеу және алдын алу принциптерін толық талқылау.




















Өте жақсы



Қанаңаттанарлық Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды емес. Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.

.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.



Қанағаттанарлықсыз Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқып берді. Қойылған сұрақтарға қатаң қателіктер жіберді, өзінің

құралдарын пайымдай алмады.













Сұрақтар:

1. Биіктік ауруы жиі кімдерде кездеседі?

2. Биіктік ауруын емдегенде қандай әдістер қолданылады?

3. Теңіз үстінен қанша биіктікте кенеттен декомпрессия болады?

Тесттер:

1. ....– бұл ауру, жылдам айналадағы газды ортаның парциалды қысымның төмендеуінен болады.

a. Биіктік ауруыb. Кессонды ауруc. Силикозd. Асбестозe. Пневмокониоз2. Биіктік ауруының жіті түрі:a. биіктік өкпе ісігіb. биіктік мойын ісігіc. аяқ ісігіd. лихорадкаe. көздің шырышты қабатының гиперемиясы3. Биіктік ауруының белгілері, біреуінен басқасы:a. кенеттен декомпрессияb. гипоксияc. гипокапнияd. ацидозe. алколоз4. Биіктік ауруы кездеседі .....a. ерлердеb. әйелдердеc. қариялардаd. балалардаe. барлығында5. Биіктік ауруына тиісті симптомдарды атаңыз.a. ОЖЖ зақымдануы, сезім мүшелері, қан-тамыр жүйесіb. Құлақтың ауруы, іштің үлғайуыc. Терінің зақымдануыd. Диспепсиялық белгілерe. аяқтың деформациясы 6. Биіктік ауруын емдегенде әдістер қолданылады....a. Карбогенмен оксигенотерапия немесе ингаляцияb. сәулелія рекомпрессияc. физикалық әдісd. антибиотиктітерапияe. хирургиялық ем7. Биіктік ауруының профилактикасы болып....a.өндірістерді механизациялау және автомизациялау

b. еңбекті дұрыс ұйымдастыру

c. иық пен қолға массаж жасау

d. арнайы құралдарды қолдану

e. арнайы құлаққа құралдарды пайдалану

8. Биіктік кенеттен декомпрессия болады....a. Теңіз үстінен 1000м биіктіктеb. 900м биіктіктеc. 1500м төмендегендеd. 500м биіктіктеe. 2500-3000м биіктікте9. Симптомдар ….сағаттан кейін байқаладыa. 12-24сb. 1-2сc. 2-5сd. 3с

e. 3-4с10. Ауыр биіктік ауруы көрінеді біреуінен басқа:a. ентігуb. жүреалмауc. ақылының төмендеуіd. өкпеде сұйықтың жиналуыe. қол саусақтарының дірілі

ЕСЕП № 1

Туристтер тобы тауға шықты олар 2200м биіктікке көтерілгенде біреуінің мұрны қанап жатсада себепсіз эйфория дамыды сіз бұл топтың дәрігерісіз.

Тапсырма: диагноз қойыңыз. Өзіңіздің әріқарайғы әрекетіңізді айтыңыз.

ЕСЕП №2

Ауруханаға ес айқын емес, ауыр жағдайда ұшқыш жеткізілді. Қасындағы адамның айтуы бойынша 5-6 минут аралығында науқастың жағдайы нашарлап, басы айналып, есінен танып қалғанын айтты.

Тапсырма: диагноз қойыңыз. Өзіңіздің әріқарайғы әрекетіңізді айтыңыз.

1) ТАҚЫРЫБЫ №26:Адам организмінің зат алмасу процестеріне өндіріс ортаның жоғарғы және төменгі температуралық режим әсері.

2) МАҚСАТЫ:Ағзадағы алмасу үрдүсіне өндірістік ортаның әртүрлі температуралардың әсерінен патологиялық үрдүсітердің даму заңдылықтарынын студентерге үйрету.




















Өте жақсы





.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.


















Сұрақтар:



3. Облитерлеуші эндартериитің IV сатысының негізгі емі мен сараптамасының ерекшелігін сипаттаңыз

Тесттер:

1. Жоғарғы күн сәлесі әсері ағзаға әсері:а) гипотонияб) гипертониялық криздер, инфаркт, инсультв) эритроцит, лейкоцит жоғарлайдыг) қан ұйыуы төмендейдід) ОЖЖ қозады

2. Ауа температурасын жазатын құрала) термокамераб) термографв) барографг) гигрографд) электротермометр

3. Үлкен адамдарға тағайындалатын ауа ағымы:а) 12-14 0С, 3 мин.б) 15 0С, 5 мин.в) 20 0С, 10-15 мин.г) 30 0С, 30 мин.

4. Қоршаған ортаның адамға жағымсыз әсері:а) токсикалық әсерб) канцерогенді әсерв) мутагеді әсерг)әртүрлі ағзаға әсер етедід) ағзаның және жүйенің функциональдық қызметі төмендейді.

5. Қалыпты жағдайдағы терідегі жылудың таралуы:а) сәулелену 20%, өткізуі 50%, булануы 30%б) сәулелену 45%, өткізуі 30%, булануы 25%в) сәулелену 50%, өткізуі 40%, булануы 10%

6.Ағзаның тез мұздауы микроклимат жағдайына байланысты:

а) жоғарғы ылғалдылық және жоғарғы температура;

б) төменгі ылғалдылық және жоғарғы температура;

в) жоғарғы ылғалдылық және төменгі температура;

г) төменгі ылғалдылық және төменгі температура;

д) жоғарғы ылғалдылық және төменгі атмосфералық қысым;

7.Ауаның жылжу жылдамдылығы құралмен анықталады:

а) бофорт және флюгера шкаласы;

б) анемометр тостағаншасы;

в) анемометр қанатшалары;

г) кататермометр;

д) психрометра

8.Бөлменің микроклимат параметрі :

а) ауа температурасы;

б) ауаның салыстырмалы ылғалдылығы;

в) көлденең және тігінен температураның ауысуы;

г) атмосферлік қысым;

д) ауаның жүру жылдамдылығы.

9. Ауаның физикалық қасиеті:а) температура, электрлік жағдайб) құрамында оттнгі, көмірқышқыл газы және азотв) құрамында түтінг) құрамында бактерия, вирус

10. Үй жағдайындағы қалыпты ауа температурасы.а) 15-17°Сб) 18-20°Св) 22-24°Сг) 25-26°С

ЕСЕП № 1

45 – жасар ыстық цехтың ішінде яғни нан пісіретін үлкен пештердің жанында жұмыс істейтін наубайханашы, температура 40-41 °С-та бірнеше сағат бойы жұмыс істеген. Жұмыс соңында адинамия, бет әлпеті бұзылған, көзі қарайған. Терісі бозарып, құрғап, мұздай тері басқан. Жүрек қан тамырында өзгеріс байқалды. Пульс минутына 110-120 рет , АҚҚ төмендеген. Диурез азайып, хлор деңгейі төмендеді. Қан қоюлана түсіп, эритроцит пен гемоглобин көбейді.


ЕСЕП № 2

31 - жасар жұмысшы 5 жыл бойы салқын бөлмеде және үлкен холодильниктерде азық түлік сақтаушы қызметін атқарады.. Подвалда температура 15-10 °С төмен. Жұмыс соңында қалқанша бездің жұмысы күшейіп, пиломотолы бұлшықеттердің жиырылуына , еріксіз қимыл және теріде «қазы терісі» пайда болды.





1) ТАҚЫРЫБЫ №27:Төменгі және жоғарғы температура әсерінен дамитын аурулардың емдеу және алдын алу принциптері.

2) МАҚСАТЫ:Төменгі және жоғарғы температура әсерінен дамитын аурулардың емдеу және алдын алу принциптерін студентерге үйрету.




















Өте жақсы





.

Қанағаттанарлықсыз Презентация –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, көлемі кемінде 20 слайд және 5 әдебиет бар. Слайдтар мазмұнды емес.Қорғау кезінде автор сұрақтарға жауап бергенде қатаң қателіктер жіберді. Өзініңқұралдарын пайымдай алмайды.

2.


Өте жақсы


Жақсы


.


















Сұрақтар:

1. Салқындаудың негізгі клиникалық белгілерін атаңыз



Тесттер:

8. Адамның бөлме ішіндегі жылулық комфорты неге байланысты:1) бөлменің ориентациясы;2) жарықтану деңгейі;3) жасына;4) конституциясына;5) жылыту жұмысының тиімділігі;9. Ағзаның ыстыққа ұрынуының алдын алу шаралары мына жағдайда іске асады:1) тиімді киім мен аяқ киім;2) тиімді желдету жүйесі;3) тиімді жұмыс мерзімі және тиімді демалу;4) тиімді тамақтану;

5) бұлшықет белсенділігінің жоғарлауы;10. Үй бөлмелерінің салыстырмалы ауаның ылғалдылығын , % құрайды:1) 30 – 40;2) 30 – 60; 3) 40 – 50;4) 50 – 60;5) 60 – 70.11. Ағзаның тез мұздауы микроклимат жағдайына байланысты:1) жоғарғы ылғалдылық және жоғарғы температура;2) төменгі ылғалдылық және жоғарғы температура;3) жоғарғы ылғалдылық және төменгі температура;4) төменгі ылғалдылық және төменгі температура;5) жоғарғы ылғалдылық және төменгі атмосфералық қысым;12. Ауаның жылжу жылдамдылығы құралмен анықталады:1) Бофорт және флюгера шкаласы;2) анемометр тостағаншасы;3) анемометр қанатшалары;4) кататермометр;5) психрометра

13. Бөлменің микроклимат параметрі :1) ауа температурасы;2) ауаның салыстырмалы ылғалдылығы;3) көлденең және тігінен температураның ауысуы;4) атмосферлік қысым;5) ауаның жүру жылдамдылығы.14. Бөлме ауасындығы көміртек диоксидінің ... (%) рұқсат етіледі:1) 0,04;2) 0,1; 3) 0,5;4) 1,0;5) 3,0;8. Ауаның физикалық қасиеті:1) температура, электрлік жағдай2) құрамында оттнгі, көмірқышқыл газы және азот3) құрамында түті4) құрамында бактерия, вирус 9. Үй жағдайындағы қалыпты ауа температурасы.1) 15-17°С2) 18-20°С3) 22-24°С4) 25-26°С10.Жылу сәулелінің 350 Вт / м2 / час көзі болып қолданылады: 1) жалпы ағын желдету 2) жалпы тарту желдету 3) жалпыалмасудың ағын-тарту желдетуі 4) жергілікті тарту желдетуі 5) ауа ағымы тәрізді жергілікті желдетуЕСЕП № 1

Науқас С, 26ж., медбике, пляждан жедел жәрдем көмегімен ауруханаға жеткізілді шағымы басының қатты ауруы, жүрегінің қағуы, ентігу, әлсіздік, жүрегінің айнуына шағымдалды. Анамнезінен науқас гематопорфириямен ауыратыны анықталды. Обьективті: жағдайы орташа ауырлықта, арқасының, кеуде, ішінің терісінде 1 сатылы күйу белгілері,дене қызуы - 37,7° С. Тынысы везикулярлы, тыныс алу

жиі минутына 36"1. Жүрек тоны тұйықталған, тахикардия, 100 мин"1.Тапсырма: диагноз құрастырып қойыңыз. қандай зерттеулер қажет. Ем белгілеңіз.

ЕСЕП №2

Науқас С. 42 жастан бері балықшы болып жұмыс істейді, ол біраз уақыт өткенен кейін суықтау салдарынан саусақтарының ашып, шануына, қышынуына, қолының терісінің бозарып соңынан қызаруына шағымдалады. Обективті терісінің сезімталдылығының төмендеуін, парестезия, қолдарының қимылдауының нашарлауын және шеткі қан тамырлардың пульсінің әлсірегені анықталды.


1) ТАҚЫРЫБЫ №28:Бұлшықеттердің кәсіби аурулары: этиопатогенезі, диагностикасы, дәрігерлік-еңбектік сараптамасы.

2) МАҚСАТЫ:Төменгі және жоғарғы температура әсерінен дамитын аурулардың емдеу және алдын алу принциптерін студентерге үйрету.




















Өте жақсы





.



2.


Өте жақсы


Жақсы Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде материалды оқымай айтып берді. Қойылған барлық сұрақтарға жауап бергенде тиянақты емес

қателіктер жіберді.

.











Қанағаттанарлықсыз Тестілік тапсырмалар 10 сұрақтан кем емес. Белгіленген уақытында тапсырылған. Тесттің мазмұны негізсіз, сұрақ анық қойылмаған. Жауап варианттары біртипті емес. Жауап

алгоритмі жоқ.





Сұрақтар:

- Науқаста алдымен миалгия сосын не дамиды?- Супинатор топтары дегеніміз не?- Қабынуға тән қан анализдері өзгереді ме?Тесттер:

1.Кәсіптік бұлшыет ауруына жататын кәсіби ауру:

а) Рейтер ауруы


в) Миозиттер

г) Ревматоид артрит

д) Подагра






д) барлығы











г) анемия






































ЕСЕП № 1

Науқас Ш., 37 жаста , сылаушы және майлаушы болып 12 жыл бойы жұмыс істейді. Ауру біртіндеп дамыды. Науқас қолын ұзақ уақыт артқа бұрағанда, созғанда, жоғары көтергенде, қайта-қайта үлкен қозғалыс жұмыстарын істегенде ауру сезімі байқалады. Түнде мойынға , жауырынға бүкіл қолға берілетініне айтады. Рентгенограммада иық басындағы үлкен төмпешектің тегістігі жойылған.

Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз. Қосымша зерттеу әдісін ұсыныңыз. МӘС мәселесін талқылаңыз.

ЕСЕП № 2

Науқас Қ ., 43 жаста, фермада суыншы болып жұмыс істейді. . Цех дәрігеріне мына шағымдарымен келіп түсті: дене қызуы көтерілген, қалтырау және иық буын аймағында ісінулерге Науқаста мына белгілер пайда бола бастады:шынтақ буынының ауырсынуы, бас бармақтың қозғалғанда ауру сезімі күшее түседі. Пальпацияда шынтақ буынының ауырғандығы байқалады.

Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз.

1. Шынтақ сүйектің стекозды лигаментипі.2. Иық буының остеоартрозы- периартриті.3. Иық эпикондилиті.4. Бурситтер.

1) ТАҚЫРЫБЫ №29:Тірек-қимыл аппараты кәсіби ауруларын емдеу және алдын алу принциптері.

2)МАҚСАТЫ:Студенттерге тірек- қимыл аппаратының кәсіби ауруларының профилактикасы мен емдеу принциптерінің анықтамасын беру. Кәсіптік аурулардың алдын алу принциптерін толық талқылау.




















Өте жақсы





.



2.


Өте жақсы Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде материалды оқымай айтып берді. Қойылған барлық сұрақтарға сенімді және қателіксіз жауап берді.

Жақсы


.


















Сұрақтар:

1.Остеохондроздың анықтамасы.

2.Кервен ауруы кіадерде ?

3.Паллестезиометрия әдісімен нені зерттейд?

Тесттер:

1.Тірек- қимыл аппаратының кәсіби ауруларына жататын ауру:

а) Подагра


в) Иық буынның периартриті

г) Ревматоидты артрит

д) Рейтер ауруы






д) барлығы









































г) анемия








ЕСЕП № 1

Науқас Д. 32 жастан бастап кузнец болып жұмыс істейді ол біраз уақыт өткенен кейін шынтақ буының, саусақтарының ауырсынуына, қимылтатқанда үдеуіне шағымдалады. Обективті терісінің сезімталдылығы қалыпты, қолдарының қимылдауының нашарлауын және шеткі қан тамырлардың пульсінің әлсірегені анықталды.


ЕСЕП № 2

Емханаға науқас қаралуға келіп иық аймағының ауыруына шағымдалды, анамнезінде 10жылдан бері маляр болып жұмыс істейтіні анықталды, қарағанда қолын қимылдатқанда ауырсыну үдей түсіп, сықыр естіледі.


1) ТАҚЫРЫБЫ №30:Аралық бақылау (коллоквиум) 15-ші апта

2) МАҚСАТЫ:Өткен тақырыптар бойынша студенттердің білімін және білім деңгейін тексеру үшін бекіту.

3)ТАПСЫРМА:












Бағалау критерилері:



Өте жақсы


Жақсы




.



2.


Өте жақсы


Жақсы


.

Қанағаттанарлық Интеллект карта және буклет –өз бетінше орындалған, белгіленген уақытта, кемінде 5 әдебиет қолданған.Тақырыпқа сай сызбалар, кестелер және суреттер келтірілген. Қорғау кезінде тақырыпты оқыды. Қойылған

сұрақтарға жауап бергенде тиянақты қателіктер жіберді.















Негізгі:



Қосымша:

1.Қасенова С.Л. Ішкі аурулар: Медициналық - профилактикалық факультетініңстуденттеріне арналған оқу кұралы. Алматы: «Жазушы», 2008ж.




негізгі:




4. Кулкыбаев Г.А., Аманбеков У.А. Профессиональные заболевания. Руководство для врачей. Караганда-Алматы, «Ғылым»2001г.

Қосымша:

1. Тогузбаева К.К., Филин А.П., и.др. Физиолога-гигиеническая характеристикапроизводственного ультразвука и инфраструктуры. Учебно-методическое пособие, Алматы, 1998г.



4.Ю. Ю. Елисеева. Профессиональные болезни : полный справ- М. : Эксмо, 2006г


6. М. А. Булешов. Ранняя диагностика и профилактика болезней органов дыхания и сердечно-сосудистой системы у рабочих промышленных предприятий:методические рек. - Астана, 2006 г.





Сұрақтар:

- Науқаста алдымен миалгия сосын не дамиды?

- Супинатор топтары дегеніміз не?

- Қабынуға тән қан анализдері өзгереді ме?

-Салқындаудың негізгі клиникалық белгілерін атаңыз

- Қызудың тырысу түрі қашан дамиды?

- Ағзаның қызуының негізгі патогенетикалық механизмінің дамуы қандай?

- Қызудың тырысу түрі қашан дамиды?

- Ағзаның қызуының негізгі патогенетикалық механизмінің дамуы қандай?

- Биіктік ауруы жиі кімдерде кездеседі?

- Теңіз үстінен қанша биіктікте кенеттен декомпрессия болады?

Тесттер:

1. «В» категориясына қалыпты радиациялық қауыпсіздік тобына жататын топтар:1.әйелдер2. жеке тұлғалар3. балалар4. егде жастағылар5. барлық топтар

2. -сәулесінен қорғанатын қандай материалды білесің?

1. қорғасын, қорғасыннан жасалған шыны2. органикалық шыны, алюминий, пластмасса3. су, парафин4. кадмий5. бор, стабильды уран

3. Жедел сәулелік аурудың жеңіл түрдегі ағзадағы сәулелену мөлшері:1. 25 – 50 бэр2. 50 – 100 бэр3. 100 – 200 бэр4. 250 – 450 бэр5. 500 бэр көп

4. Сәулелену мөлшерінен ағзадағы біріншілік зақымдалуды қөрсет:1. жыныс жасушаларының мутациясы2. жасуша мембранасының өткізгіштігінің жоғарлауы

3. ауыстырылмайтын аминқышқылдарының түзүлуінің төмендеуі4. тіндегі молекулярлы иондардың түзүлуі5. холинэстераза-ацетилхолин байланыс жүйесінің зақымдалуы

5.Ультрафиолетті радиацияның толқын диапазоны 290-180 нм?1. эритемді- күйген2. жылылық3. антирахитті4. зақымдаушы5. арнайы көру мүшесінің қызметі


1. ГБО өткізу

2. емдік декомпрессия өткізу

3. емдік бронхоскопия жасау4. емдік рекомпрессия өткізу

5. ЛОР-мүшелерінің оперативтік емі


1. ЭТЖ жоғарлауы

2. лейкоцотоз

3. ретикулоцитоз

4. анемия

5. тромбоцитопения


1. вибрациялық сезімталдықты+

2. есту анализаторын

3. иіс сезуді

4. дәм сезуді

5. тірек қызметін


1. сылаушы, бұрғылаушы

2. сүңгуші, жүргізуші

3. сыпырушы, нан пісіруші

4. малшы, егінші

5. тігінші, аспазшы


1. периосталдық тіннің микрожарақаттануы

2.иық бұлшықетінің ісінуі

3. шынтақ буынының склерозы

4. иық буынының шығып кетуі

5. бұғананың жарылуы


1. буындық синовиалды қапшықтың

2. жамбас сүйегінің

3. төс сүйегінің

4. бас сүйегінің

5. жауырынның


1. жүк тасымалдаушыларда

2. нан пісірушілерде

3. аспазшыларда

4. жүргізушілерде

5. малшыларда


1. 400 мм.сын.бағ.






1. атмосфералық қысымның жоғарлауы

2. атмосфералық қысымның төмендеуі

3. қалыпты атмосфералық қысым

4. ыстық соғу

5. суық тию


1. компрессия кезінде

2. декомпрессия кезінде

3. декомпрессиядан 15-20 минут кейін

4. декомпрессиядан 1 сағаттан кейін

5. декомпрессиядан бір тәуіліктен кейін

16. Ауаның ылғалдылығын қандай бірлікте өлшейді?1. мм. с. б.б.2. мкал/см2сек3. градуста4. нанометрде5. пайызбен

17.Атмосфералық қысым жоғарлағанда ... дамиды.1. биіктік ауруы2. күн өту ауруы3. кессонды ауруы4. сәулелік ауруы5. гипертония ауруы

18. Ауа температурасын жазатын құрал1. термокамера2. термограф3. барограф4. гигрограф5. электротермометр

19. Жоғарғы күн сәлесі әсері ағзаға әсері:1. гипотония2. гипертониялық криздер, инфаркт, инсульт3. эритроцит, лейкоцит жоғарлайды4. қан ұйыуы төмендейді5. ОЖЖ қозады

20. Жұмысқабылеттілігінің еңбек үрдісіне ықпал ететін факторлар:

1. жұмыс түрі;

2. конвейерлі өндірісте

3. миопия дәрежесі;

4. жұмыс орнының және қоршаған ортаның дұрыс ұйымдастырылуы;

5. мамандықтың білім дәрежесі;

ЕСЕП № 1

Жұмысшы Ф., 31 жаста , көпір жасаушы, су астында жұмыс істейді. 11 жыл бойы жұмсы атқарады. Жыл өте келе шағымдар пайда болды: әлсіздік , аяқтарда әлсіздік , дем алған кезінде көкірек қуысында қатты ауырсыну. Ентігу, АҚҚ төмендеуі, бастың қатты солқылдап ауыруы, бет нервісінің парезі.


ЕСЕП № 2

Медициналық радиография жүргүзілетін кабинетте дозиметриялық контроль болмағандықтан медицина қызметкерлері радиационды фонда жұмыс істеген. Біраз жылдан соң сәулелік ион ағзада 0,5 Грэйді құраған.

1. Клиниканың қай формасы?2. Гемотологиялық өзгеріс бар ма?

ЕСЕП №3

Науқас Ш., 37 жаста , сылаушы және майлаушы болып 12 жыл бойы жұмыс істейді. Ауру біртіндеп дамыды. Науқас қолын ұзақ уақыт артқа бұрағанда, созғанда, жоғары көтергенде, қайта-қайта үлкен қозғалыс жұмыстарын істегенде ауру сезімі байқалады. Түнде мойынға , жауырынға бүкіл қолға берілетініне айтады. Рентгенограммада иық басындағы үлкен төмпешектің тегістігі жойылған.

Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз. Қосымша зерттеу әдісін ұсыныңыз. МӘС мәселесін талқылаңыз.

ЕСЕП № 4

Науқас Қ ., 43 жаста, фермада суыншы болып жұмыс істейді. . Цех дәрігеріне мына шағымдарымен келіп түсті: дене қызуы көтерілген, қалтырау және иық буын аймағында ісінулерге Науқаста мына белгілер пайда бола бастады:шынтақ буынының ауырсынуы, бас бармақтың қозғалғанда ауру сезімі күшее түседі. Пальпацияда шынтақ буынының ауырғандығы байқалады.

Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз.

5. Шынтақ сүйектің стекозды лигаментипі.6. Иық буының остеоартрозы- периартриті.7. Иық эпикондилиті.8. Бурситтер.





КУРСЫ: III

Пән бойынша білімін, іскерлігін және дағдыларын бақылаушы - өлшегіш құралдар

ШЫМКЕНТ , 2013 ж.


Хаттама № ___ «____» 2013ж.



~Алғашқы медициналық тексерудің мақсаты, бұл:

|кәсіптік жұмысқа кедергі келетін зиянды өндірістерге жұмыс істеуге жібермеу+

|адамдардың иммундық жүйесін және физикалық дене жетістігін дамыту

| диспансерлік бақылауға алу

| санаторлық-курорттық емге жіберу

| созылмалы аурулары бар жұмысшыларды диспансерлік бақылаудан щығару

~Кезекті медициналық тексерудің мақсатына ... жатады.

| рационалды жұмысқа орналастыру+

| диспансерлік бақылау

| мүгедектік топтарын анықтау

| кәсіптік себеп салдарын табу

| емдеу - профилактикалық шараларын қадағалау

~Кәсіби ауруларды шақырушы ... теріс факторлары болып бөлінеді.




| бағытталған

| бағытталмаған

~III класс - еңбек жағдайындағы зиянды жұмыс:

| нормативі жоғары әсер ететін факторлар+

| оптимальді кәсіптік аурулар

| экстримальді еңбек жағдайы



~Кәсіби аурулардың ... байланысты ерекшеліктері бар.

| жеңіл түрлердің басым болуына+

| ауыр түрлері болуына

| жасырын түрлері болуына



~Химиялық этиологиялық ауруға жатады:

| созылмалы улану +


| силикоз


| плеврит

~Өндірістік шаң - тозаңның әсерінен дамитын кәсіби аурулар:

| пневмокониоздар+

| силикоздар



| созылмалы уланулар

~Биологиялық факторлардың әсерінен … дамиды.

| көктемгі - жазғы кенелі энцефалит+

| силикоз



| асбестоз

~Кәсіби аурулардың алдын алу шараларының негізгі әдісі ... болып табылады.


| санитарлық - гигиеналық

| медициналық

| инженерлі - техникалық


~Қосымша еңбекке жарамсыздық қағазы ... беріледі.

|кейбір созылмалы кәсіби аурулардың бастапқы түрінде+

|созыламалы кәсіби аурудан жеңіл өзгерістерінде

|жедел кәсіби аурудан кейінгі ауыр өзгерістерінде

| созыламалы кәсіби аурудың ауыр түрінде

| силикоздың III сатысында

~Өнеркәсіптің түрлі салаларында цехтық терапевт пен басқа маман дәрігерлерінің қажетті нормативтері:

|2000 жұмысшыларға бір цех терапев дәрігері+

|1000 - 1500 жұмысшыларға істейтін бір цех терапевт дәрігері

|басқа дәрігер мамандар 0,25 ставка әрбір 850 жұмысшыға

|жасөспірімдерге және 1500 істейтіндерге бір дәрігер

| 500 жұмысшыларға бір цех терапев дәрігері

~Цехтық дәрігер бөлімшесіндегі дәрігер - терапевтінің негізгі қызметі:

| ауруларға мамандандырылған медициналық көмек+

| мүгедектікке шығару

|уақытша еңбекке жарамсыздық сараптамасынан бас тарту

| диспансерлік бақылаудан алу

| кезекті медициналық тексеруді өткізу

~Уақытша еңбекке жарамсыздық қағазына ... берілген қағаз кіреді.

| 6 күннен аз уақытқа+

|10 күннен аз уақытқа

| тіркелмеген мекемеде

| жалпы медициналық мекемелерде

| 20 күннен аз уақытқа

~Цех дәрігерінің компетенциясына … кіреді.

| кәсіптік профпатолог дағдысы бар маман+

| емханада істейтін дәрігер - терепевт

| ауруханада істейтін дәрігер - терпевт

| дәрігер - педиатр

| мамандық сертификаты бар кез - келген дәрігер

~Кезеңдік медициналық тексерулерді ұйымдастыруға ... жатады.

| кезекті медициналық қарауға график жасау+

| жұмысшылардың аты – жөні бойынша тізімнен алып тастау

| жұмысшы контингентті анықтап 2 жылда 1 рет қарау

| 4 - 5 жыл аралығында қарау

| ай сайын қарау

~Кезеңдік медициналық тексерулердің негізгі түрлері:

| жыл бойында ауру ағымында+

| қатаң ретпен жылына 1 рет

| 2-3 жыл аралығында

| 4 - 5 жыл аралығында

| ай саын қатаң түрде

~ Кезеңдік медициналық тексеруді өтетін әрбір адамға негізгі толтырылатын құжаттар:

| аурудың амбулаторлық медициналық картасы +

| санаторлы тіркеу журналы

| тіркеу журналы

| медициналық анықтама

| ауру тарихы

~Қорытындалған комиссияның актысын жіберетінін мекен:

| мекеменің кәсіподақ комитетіне+

| ауруханаға

| емханаға

| дәріханаға

| прокуратураға



| тірек - қимыл аппаратының аурулары

| флюороз









~Пневмокониоздың морфологиялық өзгерістеріне ... жатады.

| диффузды пневмосклероз+

| өкпе ісінуі

| өкпе паренхимасының қабыну реакциясы


| миокард инфарктысы

~Санитарлық - гигиеналық талаптарды сақтамаудан ... өндіретін жұмысшыда өкпе ауруы мүмкін.

| көмір+

| мұнай

| қыш

| алтын

| қорғасын

~Пневмокониоздың диагностикасында қолданылатын негізгі әдіс:

| спирография+

| қанның клиникалық анализі

| биохимиялық зерттеулер

| иммунологиялық зерттеулер

| зәрдің жалпы анализі

~Силикоз ... дамыйды.

| тау - кен жұмысшыларында+

| тоқушыларда


| қатты мақталық мата (зығыр) өндіретін жұмысшыларда

| ұн өндірісіндегі жұмысшыларда

~Силикоз ауруындағы негізгі жиі кездесетін шағымдар:

| құрғақ жөтел және ентікпе+

| гипертермия, терлегіштік

| бастың ауруы, айналуы

| қанды тастау, гипотония

| жүрек айну, құсу

~ Пневмокониоздардың ерте дамуына ... ықпал етеді.

| вентиляцияның болмауы+

| жоғары температура

| жоғары ылғалдылық

| жарықтың жетіспеушілігі

| төменгі температура

~Силикозда жиі кездесетін асқыну:

| туберкулез+


| плеврит

| спонтанды пневмоторокс


~Келтірілген рентгеноморфологиялық силикозға тән белгілер:

| күшейген өкпелік сурет фонындағы түйінділер+

| өкпе ұшында орналасқан аз интенсивті ошақты көлеңкелер

| инфильтративті көлеңкелер

| үрпек тәрізді көлеңке

| дақты көлеңкелер

~Пневмокониоздарға тән асқыну:

| өкпе эмфиземасы+


| миокардит

| панкреатит

| холецистит

~... пневмокониоздардың этиопатогенетикалық емі болып табылады.

| Сілтілі ингаляциялар+

| Антибиотиктер

| Жүрек гликозиттері

| Сульфаниламидтер

| Антигистаминдер

~Силикаттар ... шаңдарын жұтудан пайда болатын пневмокониоз.

| асбест ұлпасы+

| минерал құрамында бос кремнозем

| бос тотықталған кремний

| минералдар құрамында фосфор


~ Негізгі силикатозға ... жатады.

| асбестоз, талькоз+

| көмірсутек тотығы

| графитоз, алюминоз


| бериллиоз, сидероз

~ Асбестозды ... минералды шақырады.

| амфибол+

| коалин

| оливин

| аммиак


~ Асбестозға жиі ... типті фиброз тән.

| интерстициалды+

| түйінді

| түйіншекті

| аралас

| шашыранды

~ Асбестоздың жиі кездесетін асқыну:

| өкпе рагы+

| өкпе туберкулезі

| абсцесс


| фиброздаушы альвеолит

~Силикатоздардың ішінде ... түрінің клиникалық көрінісі ауыр өтеді.

| асбестоз+

| нефелиноз

| талькоз

| гиалиноз

| хлордың

~ Асбестозға тән:

| сұр топырақ тері және сүйелдерінің болуы+


| қансырау

| аурудың баяу басталуы

| тері түсінің қызаруы

~ Антракоз ... кездесетін ауруға жатады.

| көмір қазушылар және тиеушілерде+

| ұшқыштарда

| локоматив жүргізушілерінде

| алпенистерде

| терең суңгушілерде


| алюминоз+

| баритоз

| сталиноз


| марганец

~Органикалық шаңды шамадан тыс көп жұтқанда ... болады.


| плеврит

| өкпе рагы









~Пневмокониоздардың алдын-алуда ... шарасы қажет.

| вентиляция, ынталандыратын қондырғы+

| өндірістік жаттығу

| жылулар қолдану

| 2 жылда 1 рет медициналық тексеру

| арнайы алжапқыш кигізу

~Шаңды бронхит ... өндірістік шаңдарынан жиі дамиды.

| мақта, жүн+


| темір

| алюминий

| қорғасын

~Кәсіптік бронхиалды демікпені ... шақырады.

| канифоль+

| графит


| тұз қышқылы

| қықырық анализі

~Шаңды бронхиттің диагностикасында ең негізгі ақпаратты әдіс:

| бронхоскопия+

| қан анализі

| өкпе рентгенографиясы

| қақырықтың анализі

~Бронхиалды демікпе патогенезіне ... фактор жатады.

| аллергиялық+

| химиялық

| инфекциялық

| токсикалық

| нейрогенді

~ Шаңды бронхитке тән негізгі белгі:

| құрғақ жөтел+

| жөтел, көп мөлшерлі іріңді қақырықпен

| бас ауруы

| жалпы әлсіздік

| қанды

~ Бериллиозды емдеу кезінде ... қолданылады.

| кортикостериодты гормондар+


| холинолитиктер



~Экзогенді аллергиялық альвеолитті ... емдеген тиімді.

| антибиотиктермен+

| глюкокортикостериодтармен

| жүрек гликозидтерімен

| қакырық түсіретін заттармен

| наркотикалық препараттармен

~Берилиозға тән шағымдар:

| дене салмағын жоғалту+

| құрғақ жетел

| ентікпе

| кеуде торындағы ауру сезімі


~Металлокониоздың ... түрі жоғары сезімталды пульмонолит түрінде өтеді.

| сталиноз+

| баритоз

| бсриллиоз

| сидероз

| алюминоз

~ Бериллиозға тән симптом:

| лимфаденопатия+



| гипертермия


~Пневмокониоз ... металының әсерінен дамыйды.

| берилли+

| күміс

| вольфрам

| қорғасын

| мыс

~Жоғары сезімталдықты пульмонит металлокониозы:


| баритоз

| сидероз

| асатитоз

| сталиоз






| қансырау

~Қанға әсер ететін улар:

| қорғасын+

| мышьяк

| никель

| сынап

| хлор

~Тағамда ... жетіспеушілігінен қорғасынның сіңуі жоғарылайды.

| белоктардың+

| көмір сутегінің

| С витаминінің

| жануарлар майларын

| өсімдіктер майларын

~Қорғасынмен уланғандағы анемияның патогенезінде ... процессі жүреді.

| организмде темірдің жетіспеушілік+

| қан түзілудің тежелу

| қансыраулар

| фолий қышқылының жетіспеушілік

| В12-витаминінің жетіспеушілік

~ Қорғасынмен уланғанда қанда ... байқалады.

| базофилді - түйіршікті эритроциттер көбеюі+


| эритроциттерде Гейнц денешіктері



~Қорғасынмен уланғанда ... синдром байқалады.


| вертебробазилярлы


| гепатолеоналды

| радикулополиневриттік

~Қорғасындық шаншудың диагностикасы ... белгісіне негізделеді.

| құрсақ асты өрімнің аймағындағы толғақ тәрізді ауырсыну+

| артралгия

| полиневропатия


| гипотония

~Қорғасынмен уланғанда жиі зақымдалатын ағза:


| буын- тірек жүйесі

| эндокриндік жүйе


| бұлшықет

~Қорғасынмен уланудың қандағы кардиналды белгісі:



| эритроциттердегі Гейнц денешігі



~Қорғасынмен уланудың емінде … қолданылады.

| пентацин тамырға+





~Қорғасынмен уланғанда ... ауруларды емдеу неғұрлым патогенді әсер береді.

| кальций-тетацинмен+

| унитиолмен

| глюкозамен

| күкірт қышқылды магнезиямен

| аскорбин қышқылымен

~Мышьякты сутегімен жедел уланғанда ... жүйесі зақымданады.

| қан- тамыр+

| тыныс алу

| несеп ағар

| сүйек - буын

| көру

~Мышьякты сутегімен жедел уланғанда ... антидоды қолданылады.

| унитиол+

| атропин

| фосген

| пентацин

| аммиак

~Мышьякты сутегінің негізгі әсер ету механизміне ... жатады.

| эритроциттердің гемолизі+

| порфиринді алмасудың бұзылуы

| каталазаның белсенділігінің тежелуі

| ретикулоциттердің түзілуі

| карбоксигемоглобиннің түзілуі

~ Мышьякты сутегімен уланғанда қанда ... пайда болады.

| Гейнц денешіктері+


| бласты клеткалары


| тікелей емес билирубин

~Созылмалы бензолмен уланғанда байқалатын анемия:

| апластикалық+


| темір жетіспеушілікті

| сидеропениялық

| гемобластоздық

~Созылмалы бензолмен уланғанда байқалатын невротикалық синдром:

| астеникалық+

| диэнцефалдық


| паркинсонизм


~ Бензолмен уланғанда ... жүйесі зақымданады.

| қан түзу+

| тыныс алу

| зат алмасу


| иммундық

~ Бензолды улануға ... тән.

| анемия+

| сүйектердің дерттік сынғыштығы


| бүйректік шаншу

| буынды синдром

~Созылмалы бензолмен уланғанда қанда ... кездеседі.






~ Созылмалы бензолмен уланғанда ... әсерлі.





| транквелизаторлар







~Бензолдық амино - және нитроқосындыларымен улануда ... кездеседі.

| қанда метгемоглобиннің түзілуі+

| қанда карбоксигемоглобиннің түзілуі

| сүйек кемігінде қан түзілудің тежелуі


| гемоглобиннің синтезінің бұзылуы

~ Бензолдың амино - және нитроқоспаларымен уланғанда ... болуы тән.

| эритроциттерде Гейнц денешіктерінің+

| эритропения



| тромбоцитопатия

~Бензолдың амино және нитроқосылыстарымен жедел улануда ... ең тиімді шара.

| оксигенотерапия+

| пентацин кальциді енгізу


| атропин енгізу

| жүрек гликозидтерін енгізу

~ Бензол әсер еткенде жедел лейкоздың түрі:

| жедел миобласт+

| созылмалы эритромиелоз

| созылмалы лимфолейкоз

| созылмалы эритремия

| миеломды

~Жедел "бензолдық" лейкоздың қан суретінде... байқалады.

| апластикалық анемия+

| фолий жетіспеушілік анемия

| темір жетіспеушілікті анемия

| сидероахрестикалық анемия

| пернициозды анемия

~Жедел "бензолдық" лейкоздың жайылымды сатысының ерекшелігі:

|көкбауыр мен лимфа тамырларында реакцияның толық болмауы+

| кенет әлсіздік

| адинамия

| геморрагиялық көріністер

| ыстықтың көтерілуі

~ Кәсіптік лейкоз диагнозы ... қойылады.

| лейкогендік факторлармен ұзақ уақыт жұмыс істегенде+

| аурудың депрессия жағдайында

| SіО2-мен ұзақ жұмсыс істеген жағдайда

| тоқыма өндірісінің жұмысшысына

| ағаш өндірісінің жұмысшысына

~Тітіркендіргіш әсері бар затқа ... белгісі байқалады.

| өкпе ісіну+

| плеврит

| бронхоэктаз

| гранулематоз

| өкпе инфаркты

~ Тез еритін зат:

| аммиак+

| фосген


| карбоанилинді метал қосылыстары

| диметилсульфат

~ Флюороз ... әсерінен дамиды.

| фтор қосылысының+

| сынап қосылысының

| хлор қосылысының

| нитрогаздардың

| нитроқосылыстардың

~ Өкпенің токсикалық ісінуін ... тудырады.

| азот тотығы+

| аммиак

| хром тотығы

| көміртекті газ

| қорғасын қосылыстары

~Өкпенің токсикалық ісінуі кезінде көк гипоксемияға ... тән.

| цианоз+

| баяу тыныс алу


| тежелгіш

| ылғалды сырылдар

~ Өкпенің токсикалық ісінуі кезінде сұр гипоксемияға тән клиникалық көрініс:

| артериалды қан қысымының төмендуі+


| тынысының жиілеуі

| артериалды қан қысымының жоғарылауы

| гиперкапния

~ Мұрын пердесін ... зақымдайды.

| фтор+

| калций

| мыс

| алюминий

| кадмий

~ ... уланғанда жасырын кезең байқалады.

| Азот тотығымен+

| Хлорлы сутекпен

| Көміртек тотығымен

| Күкіртті сутекпен

| Фтор қосылысымен

~ Күкіртті уланудың ауыр түрінде зақымдалады:

| тыныс алу жолдары+


| сүйек-буын жүйесі

| эндокриндік жүйесі


~Сұр гипоксемияны емдеудегі қарсы керсеткіштер:

| ганглиоблокаторлар+

| анальгетиктер

| көпіршікке қарсы заттар

| зәр айдағыш заттар

| тыныс алу орталығын тыныштандыру

~Көміртегі тотығымен (СО-мен) жедел уланғанда терінің түсі ...болады.


| көкшіл

| сұр









~ Көміртегі тотығымен жедел улану кезінде қанда ... болады.

| НЬСО - 50%-дейін жоғарылайтын+




| НЬ көрсеткіші төмендейтін

~Көміртегі тотығымен жедел улану кезінде қолданатын препараттар:

| глюкоза, витамин С және новакаин венаға+

| карбоген, денол

| дипироксикам, спазмалгон

| натрий тиосульфат, бисептол

| кофеин, кордиамин

~Сынаппен созылмалы улануда ... синдромы байқалады.

| вегетотамырлық дистония+

| анемия

| несептік


| бронх-өкпелік

~Организмге сынап түскенде ... өзгеріс туады.

| белоктың сульфгидрилді топтарын тежейтін+

| холинэстераза белсенділігін бөгейтін

| холинэстераза белсенділігін жоғарылататын

| катехоламиндер алмасуына әсер ететін

| липидтердің тотығу процестеріне әсер ететін

~ Сынаптьң организмге түсуіне қауіпті жол:

| тыныс жолдары арқылы+

| зақымдалған тері арқылы

| зақымдалмаған тері арқылы

| ас қорыту мүшелері арқылы

| вена арқылы

~ Сынап және оның қосылыстарымен созылмалы улануға тән жиі зақымданулар:

| зәр шығару жүйесінің+

| зат алмасу жүйесінің

| тыныс алу жүйесінің

| тірек қимыл жүйесінің

| эндокриндік жүйесінің

~ Сынаптың организмнен бөлінуіне әсер ететін заттар:

| сукцимер+

| хлор

| активтендіріліген көмір (карболен)

| аммиак

| лазикс

~ Сынап және оның қосылыстарымен жұмысқа қабылдануға абсолюттік қарама-қайшылықтар:

| нерв жүйесінің аурулары+

| жоғарғы тыныс жолдарының аурулары

| эндокриндік жүйе аурулары

| вирустық гепатит

| ауыз қуысының аурулары

~ Сынап "тасымалдаушы" деген диагноз ... қойылады.

| зәрде сынап іздері болғанда+

| клиникалық белгілері болғанда

| қанда сынаптың аздаған мөлшері болғанда

| бронхының шайынды суында сынап болғанда

| нәжісте сынап іздері болғанда

~ Нейротропты әсері басым зат:

| марганец+

| қорғасын

| анилин

| хром

| мырыш

~Марганецпен созылмалы уланғанда бастапқы кезеңге тән симптом:

| тез шаршағыштық+


| қозу

| зәрге көп шығу


~ Марганец ... қызметін бұзады.

| асқазан - ішек жолдарының+

| жүректің

| бүйректің

| өкпенің

| көкбауырдың

~ Паркинсонизмге тән симптом:

| гипертермия+



|бұлшықеттердің пластиналық тонусының азаюы

| жүрісінің бүзылуы

~Фософордың органикалық емес қоспаларына ... химиялық заты жатады.

| фосфорлық ангидрид+

| меркаптофосфор

| метафосфор


| тиофос

~Фосформен және оның органикалық емес қоспаларымен ... улануы мүмкін.

| бояуларды өндіруде+

| құрылыс заттарын өндіруде

| ағаш өндіруде

| сағаттарды жасауда

| мұнай өндіруде

~Фосфор және оның органикалық емес қоспаларымен уланғанда ... жиі зақымданады.




| тері жабдықтары

| бүлшықет жүйесі

~ Фосфор әсер етуі бойынша ... уға жатады.

| нейротроптық+

| жалпы


| метгемоглобин түзуші

| тітіркшдіргіш

~ Фосформен жедел уланғанда ... байқалады.

| диспепсиялық синдром+


| ҚҚ жоғарылауы

| тұншығу ұстамасы

| қансырау













~ Фосформен жедел уланғанда байқалатын негізгі белгілерге жатады:


| ентікпе, жөтел




~Фосфор әсерінен дамитын ауруларға жатады:

| гингивит, стоматит+

| панкреатит, энтерит

| пневмония, бронхит

| холецистит, цистит

| гайморит, холецистит

~Фосформен уланғанда диагностикалық тест ретінде қолданады:

| қызыл қан көрсеткіштері+

| биоптаттың хемилюминисценциясы


| сульфигидрилді топтарды аныідау

| қан сарысуының улылығының индексі

~ Ауыл шаруашылығында ... пестицидтері кеңінен қолданылады.

| инсектофунгицид+




| акарицидтер

~ Политропты және жалпы улы әсері бар пестицидтерді таңдаңыз:

| мышьяк, органикалық қосылыстар+

| аммиак, азот

| кальций, калии

| қорғасын, фтор

| фтор, кальций

~Фосфор органикалық қосылыстар ... әсер етеді.



| бүйрекке

| бұлшықет жүйесіне

| қан түзу жүйесіне

~Фосфор органикалық қосылыстармен жедел уланғанда кездесетін симптомдар:

| қансырау, көгеру+

| қан қысымының жоғарылауы,тахикардия

| жөтелу,тұншығу

| естен тану, атаксия, тырысып қалу

| дірілдеу, температураның жоғарылауы

~ Фосфор органикалық қосылыстармен жедел уланғанда бірінші көмек беру шамасына жатады:




| аскорбин қышқылы

| наркотикалық анальгетиктер

~Фосфор органикалық қосылыстармен созылмалы улануда тағайындайды:

| глюкоза+

| тромбоасс

| морфин

| энап

| берлиприл

~Сынап органикалық қосылыстар ... әсер етеді.


| өкпеге

| қанға


| жүрекке

~Сынап органикалық қосылыстармен созылмалы улануда ... зақымдалады.



| тірек-қимыл жүйесі

| көру мүшелері


~ Сынап органикалық қосылыстармен жедел улануда көрсетілген алғашқы медициналық көмек:


| дефевриляция жасау

| жасанды тыныс алу

| жүрекке тікелей емес массаж жасау


~Сынап органикалық қосылыстармен созылмалы улануда ... тағайындайды.

| унитиол+

| цефозолин

| строфантин

| гепабене



| психикалық бұзылыстар+

| көру бұзылыстары



| тахипное

~Хлор органикалық қосылыстармен созылмалы улануда байқалатын симптом:



| буындық

| ісіну








~Хлор органикалық қосылыстармен созылмалы улануды емдеуге қолданады:

| десенсибилизирлеуші+

| цитостатиктер

| антибактериалды

| глюкокортикойдтар











| бұлшықет



~Мышьякты қосылыстармен улануда басты рөл атқарады:

| дитиолдың ферменттері түзілуі+

| холинэстеразаның тежелуі



| трансаминазалардың белсеяділігінің төмендеуі

~ Мышьякты қосылыстармен созылмалы улануға тән белгі:

| меланодермия+


| тершеңдік

| әлсіздік

| артериалды гипертония

~Карбонаттармен уланудың патогенезінің негізінде ... жатыр.

| холинэстеразаның тежелуі+

| порфириндермен гемнің биосинтезінің бұзылуы



|трансаминазалардың белсенділігінің төмендеуі

~ Карбонаттармен созылмалы уланғанда ... байқалады.

| вегетотамырлық дистония синдромы+

| нефростеникалық синдром

| гиперкинетикалық синдромы

| гипертермиялық синдром

| ангиодистониялық синдром

~Карбонаттарен созылмалы улануды емдегенде қолданады:

| седативті заттар+

| морфин

| гипотензивті заттар



~Сынап қосылған пестицидтерді ... ретінде қолданады.

| фунгицидтер+


| аскарицидтер



~Мыс құрамды пестицидтермен жедел улануды емдеу кезінде қолданады.

| унитиол+

| кальций - хлор



| метил көгі

~Пестицидтердің ішінде … тіндегі тотықтану процесіне әсер етеді.

| мыс+

| мышьяк

| карбомат

| нитрофенол

| органикалық сынап

~Пестицидтердің ... түрімен созылмалы улану кезінде шаштың, терінің, шырышты қабықтар сарғаяды.




| карбоматтар

| хлорорганикалық қосылыстары

~Мышьяк қосылысты пестицидтердің өкілі болып табылады:

| кальций арсенаты+

| агронад

| хлортен

| севин

| каратан

~Пестицидтердің ... түрімен созылмалы уланғанда тез арықтау, есте сақтау қабілетінің төмендеуі, парестезия байқалады.



| карбоматтармен



~Карбомин қышқылының туындыларымен уланғандағы антидот:

| атропин+

| тетацин-кальций

| унитиол

| пентацин

| сукцинер

~Мышьяк қосылысты пестицидтермен жедел улану ... түрде көрінеді.

| катаралдық+

| дірілдік


| несептік


~Пестицидтердің ... түрімен созылмалы уланғанда жоғары тыныс жолдарының мұрын пердесінің, тілінің некрозы байқалады.

| мышьяк қосылысты+

| нитрофенолды

| мыс қосылысты

| карбомин қышқылды туындылары


~ Тербеліс-діріл ауруына ... симптом тән.



| ісіктік



~ Тербеліс-діріл ауруы көбінесе ... дамиды.


| электросварщиктерде


| ағаш ұсталарында


~Тербеліс-діріл әсеріне ең сезімтал:


| асқорыту жүйесі




~ Тербеліс-дірілі әсерінен күшейеді:

| ауруға сезімталдық+

| иіс сезу сезімталдық

| есту сезімталдығы

| тағамға сезімталдық

| дәм сезу сезімталдығы

~ Жергілікті тербеліс-діріл әсерінен ... діріл ауруы дамиды.

|қол аспабымен жұмыс істейтін жұмысшыларда+

| электровоз жүргізушілерінде

| су көлігін жүргізуші жұмысшыларында

| автокөлік жүргізушілерінде


~ Жалпы тербеліс - діріл әсерінен ... тербеліс-діріл ауруы дамиды.

| ұшқыштарда+

| жылтыратушыларда

| слесарларда


| массаж жасаушыларда

~Вегетативті-сенсорлы невропатиялық синдром тән:

| жалпы тербеліс-діріл ауруына+

| остеоартрозға

| жергілікті тербеліс-діріл ауруына

| созылмалы сынаппен улануға

| созылмалы фосформен улануға

~ Жергілікті тербеліс-діріл әсерінен дамитын тербеліс-діріл аурудың I дәрежесіне тән синдром:


| гипертермиялық


|тірек-қимыл аппаратының дистрофиялық бүзылыстары


~Фосформен созылмалы улануда жүрек-тамыр жүйесінің зақымдануындағы белгі:





|Абрамов-Фидлердің идиопатиялық миокардиті

~Фосформен созылмалы уланғанда нерв жүйесінің зақымдануында ... синдром кездеседі.






~Вегетативтік-сенсорлық полиневропатияда байқалады:

|тербеліс-діріл сезімталдықтың бұзылыстары+

| жанасу сезімталдығының бұзылыстары

| дизурия

| геморрагиялар


~Тербеліс-діріл сезімталдық...көмегімен анықталады.

| камертонның+

| капилляроскопия

| эхография


| энцефалография

~ Тербеліс-діріл ауруын анықтауда жиі ... әдісі қолданады.



| велоэргометрия

| пикфлоуметрия


~ Тербеліс - діріл әсері бар жұмыстарға ... бар адамдарды алуға болмайды.

|вестибулярлы аппарат қызметінің бұзылыстары+

| асқазан ішек аурулары

| тыныс алу жүйесінің аурулары

| бүйрек аурулары

| созылмалы гастрит

~Тербеліс-діріл әсер ететін жұмысшыларды алдын-ала ... маманды тексереді.

| невропатолог+

| гематолог

| отоларинголог

| гинеколог

| радиолог

~Әртүрлі диапазондағы электромагниттік толқындар кеңінен ... өндіріс жұмыс саласында пайдаланылады.

| ғылыми - техникалық және медициналық+

| ағаш өндіретіндер

| тас өндіретіндер

| егіндерді өндіруде

| мата өңдейтіндер

~Электромагниттік радиотолқын әсерінен ... зақымдалады.

| жүрек - қан тамыр, нерв жүйесі+

| тыныс алу мүшелері



| буындар

~Электромагниттік радиотолқындардың жедел әсеріне тән симптомдар:

| бас ауру, бұлшықеттің әлсіздігі+





~ Радиотолқындардың созылмалы әсерінде ... белгісі кездеседі.

| тершеңдік, тітіркенгіштік+





~ Радиотолқындардың созылмалы әсеріне ... белгісі жатады.

| акроцианоз, тұрақты қызыл дермографизм+





| іштің өтуі, ауырсынуы

~Есту қабілетін жоғалтудың қандай дәрежесінде кәсіптік ауру туралы шұғыл хабарландыру толтырылады:

| IV дәреже+

| II дәреже

| III дәреже

| I дәреже

| Х дәреже

~ Лазерлік сәуленің әсеріне қан анализінде жиі ...болады.

| лимфопения, лейкоцитоз+


| гемоглобиннің көлемінің өте жоғарылауы





| ісіктік




~ Электромагниттік алаңның радиотолқынына ең сезімтал жүйе:






~Радиотолқынның әсерінен ауруларда ... болады.

| бастың ауруы, бұлшықеттің әлсіздігі+

| температураның төмендеуі, қалтырау




~Радиотолқынның әсерінен ауруларда ... байқалады.

| жалпы әлсіздік, тершеңдік+


| құрғақ жөтел



~Радиотолқынның әсерінен болатын бұзылыстарда ... қолданылады.

| тыныштанатын, антигистаминді дәрілер+

| жүрек гликозиттері, антибиотиктер

| ганглиоблокаторлар, гепатопротекторлар

| гепатопротекторлар, жүрек гликозиттері

| антибиотиктер, гепатопротекторлар

~ Лазерлік сәуленің әсеріне ... ең бейімді мүше болып саналады.

| көру мүшесі+

| тыныс жүйесі



| есту мүшесі



| плеврит

| өкпе рагы









~ Лазерлік сәуленің әсерінен берілетін ем:

| глюкоза, витаминдермен С,В+





~ Тұрақты шуыл ... жиі әсер етеді.

| нерв жүйесіне+

| асқорыту жүйесіне

| жүрекке

| иммунды жүйеге

| тыныс жүйесіне

~ Кәсіптік шудан дамитын кохлеарлық неврит:

| ішкі құлақ анализаторының өзгерістері+

| құлағының ауырып, естімеуі бір жақтық

| құлағының ауырып, естуінің екі жақтық жоғарылауы

| су турбина компрессорщиктің естуінің бірден төмендеуі

| есту жаңғырықты болуы

~ Тірек - қимыл аппаратында кәсіптік аурудың даму себебі:

|дене қалыптан тыс ұзақ фиксирленген жағдайда болуы+

| температураның жоғарылауы

| жаурау (тоңу)

| қимыл аппаратының жеткілікті дамуы

| бұлшық еттер тонусының төмендеуі




| Подагра

| Ревматоидты артрит





|иық сүйеігінің айдаршықтың пальпаторлы ауру сезімін байқамайды

|ауру жағындағы динамометриялық көрсеткіштердің жоғарылауы



| массаж+





~ Стеноздалған лигаментитте біз тәрізді өсіндінің тұсындағы ауырсыну:






~ Білезіктің сыртқы байламының 1 канал бойынша стеноздалған лигаментін ... дифферощиациялау керек.

| ревматоидты артриттен+

| подаградан




~ Сықырлайтын тендовагинитке тән симптом:

| қол қызметінің бұзылуы+

| иектің қалтырауы

| тістің ауруы

| көздің ауруы

| бастың ауруы

~Білектің сықырлаушы тендовагинит ауруында жүргізілетін алдын - ала шарасы:

|барлық өндірістік процестерді механизациялау+

| тоқтамай жұмыс жасау

| демалысқа шығармау

| суды көп ішу

| вентиляция жасау

~Иық буынының периартритін емдеуде қолданады:

| новокаинды электроферез+




| пенициллин

~Жедел кәсіби улануда жиі кездесетін гематологиялық жылжулар:

| лейкоцитоз, лимфоцитоз+

| бластемия, лимфоцитоз

| тромбоцитоз, анемия

| эритремия, бластемия

| тромбоцитопения, лейкемия










| бас миын



~Сезімталдықты анықтауды қолданылатын әдіс:




| тоналды аудиометрия


~Шеткі гемодинамиканы анықтауды қолданылатын әдіс:

| капилляроскопия+





~Сыртқы тыныс фукнциясын тексергенде ... маңызды ақпарат береді.

| өкпенің тіршілік сыйымдылығы+

| пулстің саны

| қан айналымдағы қанның көлемі

| қан қысымының көрсеткіші

| жүрек жиырылу жылдамдығы

~Кәсіптік ауруда копропорфирин мөлшері ... зәрде жоғарылайды.

| қорғасынмен уланғанда+

| силикозда

| тербеліс ауруында



~ Қанда метгемоглобин ... пайда болады.

| мышьякты сутекпен уланғанда+

| фосформен уланғанда

| көміртек тотығымен уланғанда

| хлормен уланғанда

| қорғасынмен уланғанда

~ Қанда лейкопения, тромбоцтопения, анемия және панцитопения ... әсер еткенде байқалады.

| иондаушы радиациялық сәуле+

| хлор

| лазерлік сәуле

| қорғасын

| сынап

~Фосфор және оның қосылыстарымен улану кезінде көрінеді:

| холинэстераза белсенділігі төмендейді+

| холинэстераза белсенділігі жоғарылайды

| қорғасынның белсенділігі жоғарылауы

| ацетилхолиннің төмендеуі

| қорғасынның белсенділігі төмендейді

~Қорғасынмен улану кезінде ... байқалады.

| базофилді дәндік эритроциттер+




| Гейнц денешігі

~ Қанда метгемоглобин мен Гейнц денешіктері ... улануда көрінеді.

| мышьякты сутекті+

| көміртек тотығымен

| марганецпен

| амион-нитробензол қосылыстарымен

| хлорлы сутекпен

~ Кәсіби аурулардың алдын алу шараларының негізгі әдісі ... болып табылады.


| санитарлық – гигиеналық шара

| медициналық көмек

| инженерлі – техникалық шара


~ Тербеліс - діріл ауруына ... симптом тән.



| ісіктік



~ Қорғасынмен уланғанда ...жиі зақымдалады.



| эндокриндік бездер


| тәж артериясы

~ Қорғасынмен уланудың қандағы кардиналды белгілер:


| ЭТЖ жоғарылауы

| эритроциттердегі Гейнц денешіктері



~ Қорғасынмен уланудың емінде ... тиімді әсер етеді.

| комплексондық тамырға дәрі-дәрмектер+







| ісіктік




~Электромагниттік алаңның радиотолқынына ең сезімтал жүйе:















| бұлшықет






| подагра

| ревматоидты артрит





| иық сүйеігінің айдаршықтың пальпаторлы ауру сезімін байқамайды

| ауру жағындағы динамометриялық көрсеткіштердің жоғарылауы



| массаж+

















~Фосформен жедел уланғанда байқалатын негізгі белгілерге жатады:


| ентікпе





| психикалық бүзылыстар+

| көру бүзылыстары



| тахипное

~ Хлор органикалық қосылыстармен созылмалы улануда байқалатын симптом:



| буындық

| ісіну








~Созылмалы бензолмен уланғанда жиі кездесетін қандағы өзгеріс:






~Созылмалы бензолмен уланғанда қолданылатын терапевтикалық дәрі-дәрмектердің қайсысы неғұрлым әсерлі:





| транквилизаторлар







~Көміртегі тотығымен (СО - мен) жедел уланғанда терінің түсі ...болады.


| көкшіл

| сұр










| алюминоз+

| баритоз

| сталиноз


| марганец



| плеврит

| өкпе рагы











| тірек - қимыл аппаратының ауруы

| флюороз









~Тальк толықтырғыш ретінде ... жасағанда қолданылады.

| қағаз+

| ағаш

| құм

| терезе

| қыш




| плеврит белгісі



~ ...асбестоз әсерінен фиброздаушы өзгеріске ұшырайды.

| Өкпе тіні+

| Жүрек бұлшық еті

| Бас миы

| Ас қорыту жүйесі

| Иммунды жүйе

~.... тальк толықтырғыш ретінде қолданылады.

| Қағаз+

| Ағаш

| Тас

| Көмір

| Қыш










| қан- тамыр жүйесін



~Жоғары сезімталдықты пульмонит ... металлокониозы түрінде өтеді.


| баритоз

| сидероз

| асатитоз

| сталиоз






| қансырау

~ Қанға әсер ететін улар:

| қорғасын+

| мышьяк

| никель

| сынап

| хлор

~ Марганец кеңінен ... жасауда қолданылады.

| мықты серпінді рельсті+

| мұнай өңдеуді

| ағаш бұйымдарын

| сырлы бояу

| тас өңдеуде

~ Хвостек симптомында ... жоғарылайды.

| бұлшықеттің механикалық қозғыштығы+

| бас миының қозғыштығы

| сүйек буынының қозғыштығы

| асқорыту

| қан қысымы

~Копропорфириннің экскрециясы ... анықталады.

| қорғасынмен улануда+


| маргенецпен улануда


| хлормен улануда

~ Кезекті медициналық тексерудің мақсатына жатады:

|рационалды жұмысқа орналастыру және жұмысқа жарамсыздығын шешу+

|созылмалы аурулары бар жұмысшыларды диспансерлік бақылаудан щығару

|мүгедектік топтарын жұмысшыларға тағайындау

|кәсіптік әсерін тауып, ауруларды жұмысқа жіберу

| жеке және жалпы емдеу - профилактикалық шараларын қадағаламау

~Кәсіби ауруларды шақырушы теріс факторлар болып бөлінеді:




| бағвтталған

| теріскей

~ Кәсіптік бурситтер ... асептикалық қабынуы.

| буындық синовиалды қапшықтың+

| жамбас сүйегінің

| төс сүйегінің

| бас сүйегінің

| жауырынның







~Стеноздалған лигаментитте біз тәрізді өсіндінің тұсындағы ауырсыну:












~ Препателярлы бурсит ... кездеседі.


| тері өңдеушілерде

| жүк тасымалдаушыларда

| егіншілерде


~Білезіктің сыртқы байламының 1 канал бойынша стеноздалған лигаментін ... дифферощиациялау керек.

| Ревматоидты артриттен+

| Подаградан




~ Бензолдың аминдік және нитроқосылыстары ... уақытша депо түзеді.

| тері асты жасушада+

| асқазанда

| бүйректе

| мида

| жүректе

~ Азот оксидімен жедел улануда ... тітіркену дамиды.

| көздің шырышты қабығында+

| асқазанның шырышта қабығында

| ішектің кілегей қабатында

| тері асты май қабатында

| бауыр паренхимасында

~ Азот оксидімен созылмалы улануда көбінесе ... жүйесі зақымданады.

| бронхы - өкпелік+

| жүрек қан тамырлық

| асқазан ішек


| иммунды

~Төртэтилді қорғасынмен уланудың кульминация алды сатысындағы белгілер:

| психикалық, вегетативті бұзылыстар+

| жүрек ауырсынуы, тахикардия

| қан қысымының төмендеуі, брадикардия

| құсу, жүрек айну

| ентігу, жөтел

~Төртэтилді қорғасынмен уланудың кульминация сатысындағы белгі:

| тез өлім дамиды+

| жүрек ауырсынуы


| ентігу

| брадикардия

~Төртэтилді қорғасын өндірісінде жұмыс істеушілер ... медициналық тексеруден өтуі тиіс.

| 6 айда 1 рет+

| 12 айда 3рет


| 2 жылда 1 рет


~Сынап зәрде ... табылса тасымалдаушылыққа жатқызылады.

| 0,02- 0,06 мг/л- де+

| 0,12- 0,86 мг/л- де

| 0,76- 0,86 мг/л- де

| 0,22- 0,86 мг/л- де

| 0,09- 0,06 мг/л- де

~ Азот оксидімен уланудың адын алу шарасы:

| өндірістік үрдістерді герметизациялау+

| алдын ала ыстық тамақ ішу

| өндірістік гимнастикалар

| жұмыс уақытын қысқарту

| өндірістік үрдістерді механизациялау

~ Сатурнизмнің клиникалық көрінісі:

| іш ауруы, қатуы+

| бас ауруы, айналуы

| тіс ауруы, қанауы

| жүрек айнуы, тахикардия

| ентігу, жөтелуі

~ Қорғасындық шаншу симптомы:

| тоқ ішектің гаустраларлық түйілуі+

| аш ішектің тонусының төмендеуі

| асқазанның босаңсуы

| тік ішектің тарылуы

| өңештің тарылуы

~ Қорғасындық шаншудың айқын түрінде ... тәулігіне 2 рет қолданылады.

| тетацин – кальций+





~ Қорғасынмен улануда нерв жүйесінің айқын зақымдануында көбінесе ... қолданған тиімді.

| пентацин+





~Қорғасынмен уланғанда зәрде ... жоғарылайды.

| аминолевулин, копропорфирин+

| гемоглобин, тромбоцит

| билирубин, АЛТ

| сілтілі фосфотаза, АСТ

| глюкоза, АЛТ

~ Қорғасынның ағзаға негізгі түсу жолы:

| инголяциялық жолмен+

| парентералды жолмен

| висцералды жолмен

| жанасу жолымен

| үй тұрмыстық заттарымен


| өкпе түбірі сәл тығыздалған+






| «Қарлы боран» өкпе симптомы тән+






| үлкен біріккен түйіндер+





~ Асқынбаған силикозы бар науқастар үшін ... шағымдар тән.

| ентігу, жөтел+

| ауа жетпеу сезімі, құсу

| жүрек аймағында ауырсыну, тахикардия

| басстың айналуы, брадикардия

| іш өтуі, салмақ тастау

~ Силикоз үшін ... тән.

| ошақтың екі жақты орналасуы+

| мономорфтығы;

| ошақтың бір жақты орналасуы

| полиморфтығы

| шашыранды болуы

~Кәсіптік факторлармен жүғысуды тоқтатқаннан кейін бірнеше жыл өткен соң ... кәсіптік аурулар дамуы мүмкін.

| силикоз+

| вибрациялық ауру

| экзогенді аллергиялық альвеолит

| бензолмен созылмалы улану

| созылмалы шаңды бронхит

~ Силикозды емдеу үшін .... қолданылады.

| тұзды сілтілі инголяциялар+

| бронхоли гиктер

| қақырық түсіргіш



~ Силикозды аурудың асқынулары:

| өкпе эмфиземасы, созылмалы бронхит, өкпе туберкулезі+

| обструктивті тыныс жетіспеушілігі, миокард инфарктісі

| плеврит, перикардит

| пневмония, өкпе абцесі


~ Пневмокониоздардың ауыр барысты ағымына әсер ететін фактор:

| шаңның физикалық-химиялық заттары+

| металдың химиялық заттары

| жұмыс орнындасудың концентрациясының жоғарылауы

| көбірек физикалық күш түсу

| ауаның жоғары температурасы

~Силикозды ... ауруларымен дифференциялауға болады.

| өкпе туберкулезі, өкпенің канцероматозы+

| созылмалы бронхит, пневмония

| пневмония, плеврит

| диффузды фиброздаушы альвеолит


~ Пневмокониозға ... тән.

| өкпенің диффузды зақымдануы+

| плеврит


| брохылардың зақымдануы

| өкпе түбірінің кеңейуі

~ Бензолмен созылмалы улануда миелолейкоз синдромының дамуы ... жүйенің зақымдануын көрсетеді.

| жұлын – ми+


| асқазан - ішек тракты

| гепатобилиарлық жүйе

| бүйрек

~Бензолмен уланудың атипті формасына жатады:

| эритремия+

| темір жетіспеушілік анемия

| В12 - жетіспеушілік анемия

| лейкоз

| лимфогранулематоз

~Бензолмен созылмалы улануда кездесетін сүйек миының

аплазиясында қолданылатын препараттар:

| кортикостероидтар+


| витаминотерапия

| антацид

| гипотензивті

~ Жедел улануда бензол ... табылады.

| қанда+

| мида

| барлығында

| бауырда

| бүйрек үсті безінде

~ Созылмалы улануда бензол ... табылады.

| сүйек миында+

| май тінінде

| қанда

| бүйректе

| көк бауырда

~ Политропты улы әсер көрсететін бензолмен ... жиі зақымданады

| ОНЖ+

| ас қорыту жүйесі

| сүйек миы;

| лимфа жүйесі


~ Қорғасынмен уланудың патогенетикалық механизміне тән:

|порфириндер және гембиосинтезінің бұзылысы+

| сүйек миының бағана жасушасының тежелуі

| метгемоглобиннің түзілуі

| аминоливулин дегидротазаның активациясы

| бүйрек үсті безінің активтілігінің тежелуі

~ Қорғасынмен улануға тән:

| эритроциттердің протопорфириннің жоғарылауы+

| темір сарысуының жоғарылауы


| аминоливулин қышқылының азаюы

| тробоцитопения

~ Қорғасынмен уланудың алғашқы белгілері:

| ретикулоцитоз және биоортада қорғасынның жоғарылауы+

|аминоливулин қышқылының биоортада жоғарылауы

| несепте уронорфириниің жоғарылауы

| несепте темір сарысуының жоғарылауы

| лейкопенин биоортада жоғарылауы

~Қорғасынмен уланудағы анемияның патогенезі:

| порфирин синтезінің бұзылуы+

| организмде темір жетіспеуі

| қан түзу функциясының тежелуі

| қан жоғалту

| В12 витаминінің тапшылығы

~ Жұмыс істейтін аймақтағы ауаға шамамен жіберілетін фосфор концентрациясы:

| 0,03 мгм3+

| 0,01 мгм3

| 0,30 мгм3

| 1,5 мгм3

| 0,09 мгм3

~Фосформен созылмалы уланудың I дәрежесінде еңбекке жарамсыздық қағазын ... беріп ем жүргізу.

| екі айға дейін+

| шектелмеген уақытқа дейін

| бір жылға дейін

| алты айға дейін

| үш жылға дейін

~Фосформен созылмалы улануда жүрек - тамыр жүйесінің зақымдануындағы белгі:





| Абрамов-Фидлердің идиопатиялық миокардиті

~ Фосформен созылмалы уланғанда нерв жүйесінің зақымдануында ... синдром кездеседі.






~ Жұмыс істейтін аймақтағы ауаға шамамен жіберілетін сынап концентрациясы:

| 0,01 мгм3+

| 0,01 мгм3

| 0,30 мгм3

| 1,5 мгм3

| 0,09 мгм3

~ Сынанпен созылмалы уланудың патогенезді механизміне тән:

| ферментативті алмасу үрдісі бұзылады+

| порфирин биосиитезінің төмендеуі

| метгемоглобин түзілуі

| бүйректің функциональді активтілігінің төмендеуі

| сүйек миының бағана клеткасының төмендеуі

~ ... мамандықтарында мұздай акроспазма ерте даму мүмкiн.

| Тегiстеушi+

| Кесуші

| Нақыштаушы

| Тойтармашы

| Қазушы

~ Жұмыс өтiлiнде тербелiс ауруын әдетте үдетедi:

| 10 жылдан астам

| жылға дейiн

| 1-5 жылдар

| 5тен 10 жылдарға дейiн

| жұмыс өтiлiнен байланыспайды



| жұмыстан кейiн қолдардағы ауру және парестезиясы +

| қолдардағы тұрақты аурулар және парестезиясы

| бiлезiк саусақтары мен табан қан тамырының түйiлуi

| бiлезiк сақтарының құрысуы

| шектiлiктердiң құрысуы



| қол саусақтарының жиi қан тамырының түйiлулерi +

| қолдар және аяқтардың саусақтарын қан тамырының түйiлуi

| кезектестiретiн ақсақтық

| бас айналу

| лоқсу

~ Тербелiс ауруында кездеспейді симптом:

| бiлезiктердiң гипертермиясы+

| "алақандар" сап-салқындық

| бiлезiктерде "ақтаңдақтар"

| бiлезiктердiң цианозы

| алақандардың гипергидрозы

~ Тербелiс ауруының ... кезеңiнде полиневропатияның синдромымен өршiген акроангиоспазмамилар анықталатын.

| үшiншi +

| бiрiншi

| екiншi

| бiрiншi және екiншi

| төртiншi

~ Анализатордың функциясын ортақ тербелудi әсерде бұзады:

| сезiм мүшелерi +

| көрермен

| дәмдi

| иiс сезiм

| сезімтал

~ … сезгiштiктiң түрi тербелiс ауруының жанында бiрiншi кезегiне бұзады.

| Дiрiлдi +

| Температуралық

| Қатерлi

| Проприоцепция

| Рецепторлық

~ Науқастың тербелiс ауруын әсерден 1 дәрежелі жергiлiктi тербелуден сирек қан тамырының түйiлулерiмен еңбек ете алушылығын бағала:

| еңбекке жарамды еңбек өз мамандығында шарттарды сақтауда +

| уақытша еңбекке жарамсыз

| еңбек ету қабiлетiнен айырылудың дәрежесiн анықтау

| ұтымды жұмысқа орналастыру

| мүгедектіктің тобын анықтау

~ Толқындардың электромагниттiк спектрдiң бөлiмшесi ең үлкен биологиялық активтiлiкпен ие :

| өте жоғары жиiлiктi +

| жоғары жиiлiктi

| ультражоғары жиiлiктi

| төмен жиiлiктi

| ультратөмен жиілікті

~ Ұзындықтың ... радиотолқыны жоғары жиiлiктердiң ауқымына сәйкес келедi.

| 10 м астам +

| 10 м - 1м

| 1 м - 10 см

| 10 см - 1см

| 2 м - 15 м

~ Ұзындықтың ... радиотолқыны (УЖЖ ) ультражоғары жиiлiктердi ауқымға сәйкес келедi.

| 10 м - 1 м+

| 10 м астам.

| 1 м - 10 см

| 10 см – 1см

| 2 м - 15 м

~ Электромагниттiк өрiстердi әсердiң ортақ патофизиологиялық заңдылығы:

| екi фазалы парабиотикалық реакция +

| интенсивті даланың әсерінен төте тәуелдiлiгi

| даланың қарқынынан әсердiң керi тәуелдiлiгi

| үш фазалы парабиотикалық реакция

| бір фазалы парабиотикалық реакция

~ … биологиялық әсер радиотолқында болады.

| Жылулық +

| Механикалық

| Кавитация

| Иондайтын

| Кварц

~ Радиотолқындардың әсерiнен көру мүшесiнiң өзгерiсi анықтай алады:

| көз бұршағының күңгiрттенуi

| амблиопия

| астигматизм

| анизокория

| нистагм

~ УЖЖ және ЖЖ радиосәуле шашудың созылмалы әсерiн клиникалық әсер етулер - ауқымдар:

| вегетативтi дисфункция және неврастениялық синдром+

| катаракта

| стенокардия

| қанда қанттың көбеюi

| гастрит

~ Гипоталамия дисфункциясының белгiлерi өтежоғары жиілікті әсер - шақырған даланың ... кезеңiнде анықталады.

| бейнеленген +

| бастапқы

| шамалы бейнеленген

| шамалы бейнеленген бастапқы

| түпкi

~ Өтежоғары жиілікті әсер - шақырған даланың әсерінен созылмалы ауру ... даму мүмкiн.

| 10-15 жылда +

| 1 жылда

| 2-3 жылда

| 5-10 жылда

| 3-5 жылда

| лимиттік

ЕСЕП № 1



ЕСЕП № 2



Дәрігер қандай қателік жіберді? Кәсіби кеселдер клиникалық ауруханасы дәрігерлерінің актикасы.

ЕСЕП № 3



ЕСЕП № 4

Науқас С, 42 жаста, 16 жыл бойына қыш құю зауытында қалыптаушы болып жұмыс істеген. Соңғы 2 жылда жауырын маңында шаншып ауырсыну, мезгілді құрғақ жөтел мазалаған. көбірек физикалық күш түскенде ентігу пайда болады. Сырттай тексергенде объективті өзгерістер байқалмайды. Кеуде клеткасының төменгі бүйір бөлігінде қорапты перкуторлы дыбыс, өкпенің төменгі шетінің қимылы бұзылмаған өкпеде көп құрғақ сырыл естіледі. Қан мен несеп анализі нормадан ауытқымаған. Сыртқы тыныс функциясы: ЖЕЛ ДЖЕЛ- ден 78 проц. құрайды, тиффоно сынымасы 61 проц. Жүрек-тамыр жүйесі мен асқорыту трактісінде өзгерістер жоқ.




ЕСЕП № 5

Науқас В., 58 жаста, туберкулез диспансеріне консультацияға жіберілген. Бұрын 13 жыл кескіш болып жұмыс істеген. Мед.сан. бөліміндегі кезекті тексеруде ентігудің үдеуі, жөтелдің жиілеуі, жауырын астында ауырсыну анықталған. Өкпенің төменгі бөлігінің үстінде перкуторлы дыбыс қорапты, өкпенің төменгі бөлігінің қимылы шектелген, тынысы нашарлау, тыңдағанда бірлі-жарым құрғақ сырыл естіледі. Жүрек тондары тұншыққан. Рентгенограммада диффузды үдеу мен өкпе суретінің деформациясы, фонында көптеген диаметрі 2-4 мм түйінді көлеңкелер. Оң жақта плевраның бөлік аралық тығыздалуы бар. Түбірі кесілген формалы. Лимфа түйіндері жұмыртқа қабығы типті.


ЕСЕП № 6

Науқас Е., 22 жаста, процедуралық кабинетте медбике болып жұмыс істейді.. Жұмыста болған тұншығу ұстамасымен ауруханаға жатқызылған. Соңда жылда дем шығару фазасында тыныс алудың қиындау ұстамалары, мұрнының бітілуін байқаған. Айтылған көріністер негізінде науқастарға антибиотиктермен инъекция жасағаннан кейін пайда болатын.




ЕСЕП № 7



ЕСЕП № 8




ЕСЕП № 9



ЕСЕП № 10




ЕСЕП № 11



ЕСЕП № 12





ЕСЕП № 13





ЕСЕП № 14



ЕСЕП № 15




ЕСЕП № 16






ЕСЕП № 17




ЕСЕП № 18






ЕСЕП № 19

Науқас П., 39 жаста, 21 бойы бидай өнімдеріне, зиякестерге қарсы қолданылатын пестицидтермен жұмыс жасады. Науқас шыдамсыз, сілекей көп ағады, құсығы сұйық әрі иісті, бас ауруға шағымданды. Ауруханада тексергенде лимфа түйіндерінің ұлғаймағандығы, бауыр қабырға доғасының шетінде пальпацияланады. Қолды созғанда саусақтардың дірілдеуіне, температурасы 40 градус.


ЕСЕП № 20



ЕСЕП № 21

Науқас К.,34жаста. Совхозда агроном болып жұмыс істейді. Орталық аудан ауруханасына кенет әлсіздік, бас айналу, бас ауруы, жүрек айну, құсу, іште ауырсыну шағымдарымен түскен. Сұрастыру барысында, айтылған симптомдардың пайда болуының алдында 3сағат бойы гранозан, меркуран, меркургексан өңделген егінді шауып жатқан.

Объективті: зерттегенде қарашықтың сарғаюы, терінің гипергидрозы, миоз, бронхорея, брадикардия, кей бұлшық еттерінің фибриляциясы.

Тапсырма: болжам диагаозын қойыңыз, зерттеу жоспарын құрыңыз; ем белгілеңіз, ВТЭ жүргізіңіз.

ЕСЕП № 22




ЕСЕП № 23



2. соз. обструктивті бронхит, өршу кезеңі

3. соз. іріңді бронхит, өршу кезеңі

4. кәсіптік бронх демікпесі, бастапқы кезеңі

5. пневмокониоз

ЕСЕП № 24






ЕСЕП № 25





13.Диагноз қойыңыз.14.Диагноз негіздеңіз15.Ем тағайындаңыз16.ДЕС жүргізіңіз.

ЕСЕП № 26










ЕСЕП № 27


Диагноз?

- Рейно синдромы- 1 кезеңдегі тербеліс ауруы- НЦД- 2-ші кезеңдегі тербеліс ауруы- Полиневрит-ЕСЕП № 28




ЕСЕП № 29



ЕСЕП № 30



ЕСЕП № 31







ЕСЕП № 32







ЕСЕП № 33


Қарап тексергенде сіңірлік және периостальды рефлекстердің анықталуы. Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз. Клиниканың қай форммасы? МӘС мәселесін шешіңіз.

ЕСЕП № 34


Қарап тексергенде жүйке бағаналарында, аяқта, буындарда пальпацияда ауырсыну байқалады.Буындарда ісінулер, тамырлардың эмболия салдарынан теріде «МРАМОРЛЫ» сурет байқалады.

Тапсырма:Диагнозды негіздеңіз. Клиниканың қай форммасы? МӘС мәселесін шешіңіз.


ЕСЕП № 35







ЕСЕП № 36





ЕСЕП № 37



ЕСЕП № 38






ЕСЕП № 39




ЕСЕП № 40



3.ЕМТИХАН СҰРАҚТАРЫ

- Кәсіптік ауруды анықтау үшін қажетті құжаттарды жүргізу;

- Кәсіптік аурулардың профилактикасын, емін, диагностикасын, патогенезін, себептерін және дәрігерлік-еңбек экспертизасын меңгеруде диалектико-материалистикалық принциптерді қолдану;

- Кәсіптік аурулардың дамуына ықпал еткен кәсіби ортаның қолайсыз факторларының әсер ету механизмін анализдеу;

- Кәсіптік аурулары бар науқастарды анықтау.

- Кәсіптік аурулардың ағымының ерекшеліктерін анықтау;

- Зақымдалған жүйелер мен мүшелердің функциональдық бұзылыстарының тұрақтылығын және дәрежесін анықтау;

4.ТӘЖІРИБЕЛІК МАШЫҚТАР ТІЗІМІ









• адам организімінде өндіріс ортасының зиянды факторларының әсерінен сақтануға қажетті қорғау заттарын таңдауды;

машықтануы қажет:

- өндірістегі зиянды факторлардың болуын негізіне ала отырып, кәсіптік аурулардың туындау мүмкіншілігін болжамдауға.

- өндірістік зияннан қәсіптік ауруды пальпация, перкуссия және өкпе аускультациясы арқылы анықтау;

- пневмокониозы бар аурудың лабороторлық және аспаптық тексеру әдістерінің қортындысын талқылау;

- пневмокониозы бар аурудың болжам және клиникалық диагнозын дұрыс негіздеу (негізгі, қосымша, асқынулары);

- тыныс және жедел тыныс-жүрек жетіспеушілік кезіндегі дәрігерге дейінгі алғашқы көмекті ұйымдастыру;

- науқастың жағдайына байланысты сыртқы тынысын анықтап, оны дұрыс бағалау қажет;

- бронх демікпесін купирлеу;

- жедел фосформен уланғанда асқазанды жуу;

- терінің алғашқы залалдау ( термиялық күйік лазерлік сәулелену кезінде);

- естен танған кезіндегі алғашқы көмек;

- рентгенологиялық суреттерді талқылау;

- реактивті гиперемиямен сынама жүргізу, термометрияны бағалау;

- қауыпсіз техниканы білу;

- қорғаныш киімдерді дұрыс кию;

- зиянды әсерден қорғанатынт жеке заттарды білу ( көзілдірік, щитка, арнайы киім, радионысіңіруші арнайы киім , ауалы әуе жұпарлауыш ,қалпақ, респираторлар, алғыш);

Documents

Кәсіби аурулардың клиникасына кіріспе ...base.ukgfa.kz/kafedra/terap_bak/prof_b_mpd_kz.docx · Web view24 Созылмалы және жіті кессон