^ 1 Լ (243) XXV ՏԱՐԻ 6ՈԻԼԻ0 1925

" ն ր պ շ հ օ հ "

(16 1& ՚ք , 11. ձ..

“0»8շհո&հէշօսէւօսո” ա տ աճէժ&Հէւօւր <1ս յօսրո&1

Լրօտշհօհ6է1Տ&76 (Տատտ«)

« Հ Ո Տ « ե Ա Փ ա - ա ւ Ո ՚ւ ւ ԳՈ(11ւն1|Տ111>ԹեՈ՚ե“ 01'ԳՈՆ

* ԴՐՕա՚Ըհ Բ >

I–

■ շ "՚~ր1 տամնաւՐեայ դադարէց յե տ ո յ վերահրա*Ն ր ա կ ւո ւմ է Դ ր օ շ ա կ ը ։

պատերազմի աոա^ բերա ծ 3 ̂ գա կցոլթեա ն դ մ ո ւ + բ ո լթ է Հ ն ե ր ը 1914 թ ւ է

Էն հարկադրեցին աոժամապէս ղաղրեցևել Դաշնակցութեան օրդանէ հրատարակուէ

որովհետեւ, քմէ՛ %րս/ն Երկրէց կենդանէ մատակարարելը ե ւ թ է ՛ նրա տարածումը

յկ ր ո ւ մ դ ր ե թ է անհնարէն դարձան ։ Պատերազմին ՚^ւ^որդոդ քաղաքական իրադարձութ ԷՀ/ները - Հայ աս տան Է Հանրապետութեան հաստատումը, մեր անդուլ պայքարը »այ դ Հանրապետութեանը սպառ.-

\։ացոզ ներքին ե լ արտաքին վտանգներէ դէմ, պետական կազմակերպութեան ի/նդիրները , Երկրէ

վերաշինական աշխատանքները եւ ա^ն - որոնց

է սպաս էին դրուա ծ Հ* 3 * Դաշնակցութեան բո^ վանդակ ո ւժ ն ո ւ միջոցները չափազանց դմուա . րացնույՐ էէն Դ ր օ շ ա կ ի վերա հրատարակութեան

դործը * Թ էպ էտ հ ւ նրա կարիքը շատ էր զդա ցւում ^յա նա ւա նդ պետական վերաշինութեա և վ եր Հէն

Հրջանում։քԻէլրք-բոչշեւէկեա ն ներխ ուժումէ հետեւանքով

Հա յա ստ ա նում վեր ահաստատւած բռնակալ րէ–

մէմը նորէց երկաթեայ փականքի տակ գրեց ազատ միտ քն ս ւ խ օսքը եւ նորէց նախկին Խնլեդալ

\մամուլէ պահանջը հրապարակ ե կ ա ւ ։ Ընդառաջ

\գնալով ա յս պահանջին՝ Հ. 3 * Դաշնակցութեան \թ ուքրէշէ ե ւ ՎԸմևայի յըա /Հը ՚չա յողոֆլերը մա.

մս/նակին որոշում՝ կպ/աՑԸէ% Գ թ օ շ ա կ ը վե–րահրաաարակելոլ, Ասձայ ն մէ է^ՐՔ տեխ%էքակա% ի լ ա յլ կարգէ գ մ ւ ա ^ թ է ^ ե ր արգելք հա%գէսա–

ցան այս որոշմա՚ն ԷՀագորեմա ՚նը, մէնչեւ որ Հ. 3 . Դաշնա կցութեա ն օք– Ընդհանուր ժողովը եկա ւ էր

վճռական կ ա ր գ ա դ ր ք ֊թ է ^ ^ դ նե լո ւ այս մասին, Դ ր օ շ ա կ է \ է մ ՝ ն ա կ ա ն խ ն գ է ր ր , էնչ–

պէս անցեալսւմ՝ ՝ք Ի պ .էա ե։֊ ներկա յոլմս Տեուժ է

նունլո յն ը ։ Ա յդ խնղէրն է ՀԱՅԿԱԿԱՆ Դ Ա Տ Ը . օրԴ ր օ շ ա կ ը ս կ զբում Տաճկահայաստանէ մ էջ յեա Խ գա յին նա եւ (\*օւսահայաստանէ սահմաններ րեւզ հրահրում ե ւ աոա ̂ էր մ զ ում էբր ե ւ հայ մո– դօվրդի ազատագրութեան պահանջ սուլթտնական եւ ցարական բոնա պ եա ութէւմներէ դ էմ ։ Ա յսօր սուլթամներն ո ւ ցարերը հեռացել են քաղաքական

հորէզոնէցք ր այ ց Հայկական Գատը էբրե ւ մէ մխա• ցող վէրք էքնացել է հրապարակում եւ էր դարմա– նումին է սպասում։

I)ակայն ե թ է ճէշա է , որ Հայկական Դատը մեր օրերէ համար եւս պ ա հում է էր ցա ւա լի ա յմմէոլ թ է մ ե ր , ա պա ճէշտ է նա եւ այն , որ նրա ներսն ո ւ շ ուրջը վերջին փոթորկալից տասՆամեակում տեղէ 1էն ունեցել այնպիսի հսկայական փոփոխու*. թ էւններ > որ նա ա յլեւս նախկին ձեւով հս/եղէս գալ չ է կարող ոչ մեր քաղաքական –հասարակական

կեա նքում ե ւ ոչ է լ Դ ր օ շ ա կ է էջերում ։Ա յդ փոփոխութիւնն երէց առաջինը եւ հէմնա–

կանը անկախ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆփաստն է , որ փոխարինելով Հայկական Դա տ է յե ղ յե ղո ւկ ե ւ առաձգական գաղափարին՝ մէ տեսակ դարձակէտ հանդիսացաւ նրա անցեալ ե ւ ապագայ փուլերէ մ էջեւ։ Հայաստանէ Հանրապետութեան հըռա չա կումով ե ւ փաստով ա յլեւս վերա նում են մէջտև– ղէց Հայկական Դատի զանազան ձեւա կեր պ ո լթ է Հէ­ները—ինչպ էս օրինակ բարենորոգումներէ ծրա դիր, հայկական ինքնա վա րութէւն » ֆ ե դեր ա սիոն

կաստանէ ե ւ Ո*ո,–Աաստանէ սահմա ններում ե ւն .9 որոնք տարբեր Ժամանա1լներումէ մ ե ծ մասամբ արտաքին պայմաններէ ա զղեցութեա մբ, աոա^ էէն

ք ա շ ւո ւմ է ր չ ՚ն ւ մեր հարցէ լո ւծ ման գորենական

միջոցներ։ Ա յս ր ո1որէ Աքեղը ներկա յռւմս տիրակա–նօրէն ր ոն ում է Թ էւրքա հա յա ս տանը ե ւ Ո՝ուսա– հայաստանը մէկ անկախ պետական մարՏնէ մ է ջ միացնելու գաղափարը , մէ գաղափար , որ նւէրա – դործւա ծ է մէջա զգային ակտերով ե ւ հայ մոզովրդէ անկախ պետական կեա նքէ փաստով*

Արդ * Դ ր օ շ ա կ է առաջին խ նդէրը պ էտ ք է

լին է կեդրոնացած պահել ցա ք ու ցրէ*– եկա ծ հայ

մողովրդէ քա ղաքական միտքը (միացեալ ե ւ Անկախ

Ճ1ց1էւտ6ճ 0 7 ծ . * . |

<ւ ր օ ճ & *

Հայաստանի գաղափարի վրայ. հիմնաւորել ամէն տեսակէաից նրա իրականացման անհրամետութիւնը,

ցրել %րա ջ ո ւ^ ը ծագող ամենաթևթեւ կասկածներն

անգտ,ր եւ տոգորել հայ մոդովրդի քաղաքական ձգտուՅեերն ս/յդ գաղափարով մինչ այն աստիճան, որ նրանք այլեւս ան դիմագրաւելէ դառնան աշխար. հիս ա//ննա ան պատկառ բռնաւորներէ համար է սկ*

Բայց ոչ ւ/էայն Հայկական Դատի ձեւակերպոլ.

թիւնն է փոխւեէ ներկայումս, ա յլ եւ այն արտաքին եւ ներքին ա զգա (լներր որոնցից կախւած է նրա լուծումը։ — \ախկթև ցարական կայսրութեան փո~ խարէն մեր առջեւ ցցւա ծ Է Խորհրդային ք)տւսաս^ տանը է որ իր բռնակալ րէմիմով եւ աշխարհակալ ձգտուծներով շիջեցնելով հանդերձ կործանւած ցարիղմր՝ այնուամէտնայնի ւ պայքարի բոլորովին այլ մեթողներ է հարկադրում ներկայումս, քան որ մենք կիր առում Հէնք անցեալում։ նոյնքա ն խոշոր փոփոխութիւմևերի է ենթարկւեչ մեր ^աա Է միւս գլխաւոր ազդակը — Տաճկաստանը։ Սրանց մէջ կարեւորը մեզ համար այն չէ , որ նախկին սուլա թանների գահէն տիրացել են նոր տիտղոսի մարա

դիկ • կա մ որ օսմանեան կայսրութեան աւերա1լների վրայ րարձրացել է թիւրքական Հանրապետութեան դրօշը , այլ այն որ Տաճկահայաստս/նի սահմաննե– ր ո ւմ հայ տարրը ոչնչացել է եւ որ թիլրքա կա ն զօրքերը այսօր կանգնած են Արա ըսի ե լ Ախուրեանի ափերէն ։ Հասկանալի է Խ ի հարկէ է որ այո խոր փոփոխութիլնները նոր գործելակերպի անհրաժեշ­տութիւն են գնում մեր աոա| Շ մ ե Փ Հ~$ա ճ կ ա ս ֊տ ա նի։ Այնուհետեւ՝ ա,լաջ են եկել նոր ազդակներ,որոնց մենք անցեալում գրեթէ հաշլի չէինք առ,

% ո ւմ Հայկական Գատր հետապնդելս - մեր ս/նգր^ կովասեան եւ կովկասեան հարեւանները, որոնք այսօր ագգային վերածնունգի Յրքա% լ% ապրուԱր

եւ մեծապէս կարող են ազդել մեր քաղաքական

գործէ րնթացքի ե լ վախճանէ վրայ։ Վերջապէ ս եւրոպական ե լ ա/Ռրիկեան դի^անաղէտոլթեա%

հւ ՚ * * ՜ ՜ներն

%այռլթիլ%%երէ մի հսկայական ցա%ց և բա1՜ել

հա-նդէպ Ա յ մոդովրդի Ու՛նեցած ակնկալութիւն

■ յո ւսա խ ա բութ իւները քաղաքական մեքե.

ն ո լթ ի լն ր . որ պ է ՞ Հ ^ Ո ք է Ղ ^ Ի ^ ր ա ն ց թ ց ի ^ քա նչիլրի Ա ն դ է պ ՝ ր յ ^ ծ դ ^ Ո ե ր ը յ ա Լ ղ վախ ճանի հասցնելոլ (ա թ ա ր, ֊ ,

Սակայ% Դաաի – ք ա ա ք ի ն Հ ,^մանները չեն խ \ր փ սփ պ ոնլթք^նների Ա ն թ ա ր թ վերջթե աասնաէէակալմ՝, ա յքել ի ՚ԿխիԼէԱյ ^

վուրդը. որ ա յդ էաաի էիձեական ադդակն , Է դիսանույք, Հա մ . ^խարհայթն պաաերադմֆց նԱ,

ելել է ահոե,իօբ1ն կոաորակւած էէնց ՀիմիՈ(% էէԱՅ թ լի ւո արա դրութ իւնն երին կորցնելո վ Հ ր թ ,ի

՝ ե ՚Ը . անաեսապէս քա յք ա յլա Ն ե լ բ ա ր ո յք է ս ^ ճա ա լա ծ, նրա .Րի մասր սմքա ծ Ա յրե ՚Օե եր լրի աւերակներէ վրայ՝ հադիւ հադ կարողանուՀ եր

դլուխը պ ա պ , է ո կ Հ ի ւ ս Հ աստանդական յ ձ ո 4 է

հ ՚/ ր է ց եր հ հ ՝ “•"էՀստ Հր \գլոՎ > ՚ր դնելու մի պսհով անկիւն դա նիլու. Երկու մասի վրայ էք

բա ցա ծ է ֆ էպ էքա կ ,»\ * մդձալ I"երկուսն էլ ե ն թ էոկգւյ ■ -ք $ ̂ յ թե-ոայլասերժան դին» Ա յդ հան դաժանքներփսք բնակա ն \ % պԺողովուրդի պահպան ման հոգսը աոա$քն*^տր

°էԷտՔ է գրա ւէ բո լո թ %՝քաղա քական մտահոգոՀ ների մ է ջ .ր

ծ։– Դ ր օ շ ա կ ը րստ ամենայնի բաժսլեելՀ այս մա ա հոգութիլնր, պ էտ ք է զրա ղլի մելՀ

դութների կազմակերպման խ նգրով դ պ էտ ք է» ա%\ դուլ պայքար մղէ > որ թափառա կան գաղթակս^ն ՚ ների աոաջ բա ցւե ն Հա յրենիքի գոն ե րը , պէտք ֆ կենդանի պահէ արդէն գա ղոլթԱ րխ

կապը Մայր նրկրի Հեպ եռան զով

մ ֊եբ աոաջ, որ մենք անաեո աոնել լենք կ

առանց նոր արկածներէ վաանդին ենթարկլելուր

Ա յո խ.Ղոր փոփոխոլթիլններր քաղաքականօր ուղիներ որոնելու, պայքարէ

որ մշակելու անհրաժեշտութիւնն ենստեղծում ՚ հայ մոդովրդի համս

գործելակերպի նոր ուղիներ նոր մեթոդևել

մոդովրդի Ա մար , Ել Գ ր Օ շ ա կ իերկ րո րդ կ ե խ ն դի րր պէափ է ^

այ մոդովրդի Ա մ թ է . վերոյէւե ադդակներից իւրա քա նթ ի մ ^ ՈԱ ^ ^

ձդաոլՏեերի աեոակէաէց ել թ է ՛ ա > ք ա դ ս , ^ .

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

պայքար մղէ ա յն , ա զգա յինէ այլասերմսյԱ վտանգին

դէմ, որին մա տ նւա ծ է հայ Ժողովուրդը ամենուրեք*

Վերջապէս ա նցա ծ աամեամնակյ։ շաա* թա֊րք փոփոխութիւևներ է ա«ա^ րերեէ ամեն երկրնււէ,

ընկերայէն կա ոուցուա ծքի ե լ ՚դասակարգայինՀփոխկՀ

յա ր ա բ ե ր ո ւթ ի ւն ե ր է մ էք , ԱրԽ ՝հետևւսձ,քով ֆ– , ^ բաբան ական ղատ ուսմոէՏք^ևեր ե ւ մասնաւդրԽէէլԷս ընկերվարական վա րդա պ ետ ութիւնը դրւ֊ել ե“ն այն

պիսի հտրցերի ա ոաջ , որոնք* է/ֆնչել Համաշխար

հային Պատերազմը առանձին կա րեւորութիւն չէին

ներկա յա ցնում։ Ընկերվա րութ ի՞ւն թ է կոմմունիդձ խազա ղ թ է բռնի չձրկերային յեղա փ ոխ ութ իւն է դ ի կ ^ տ դ ո ւ ր ա ^ թ Է ^ ղ ^ կ €1Ւստի ա , Հսէքերվ՜ա՛ր (թխ քա գգա յթ թ է կ ո մ մ ո ւն ի ս ա \^ ի ջ ա^ այխն ̂ Ազգերե

Լիկաո թ է ժողովուրդներէ Ղ ^ շ ն ա կ ց ա փ ^ ձ ն - ահա հարբեր ք որոնք այսձ^ ալեկոծում՝ եձ աշ* խատաւորական դա նգւա ծները կարելի է ասել

բոլոր երկրներում ե ւ բա զմա կԷԱ ընկեր ա յէն նոր

տ ե ս ո ւթ ի ւն ե ր է ե ւ ո ւղ ղ ո ւթ ի ւն ե ր է ա ղբիւր հտ%+ դէսանում։ ք

Հասարակական զարգացմաե այԱ %որ պա յման

ձ.ռ.քՀ.ռ.Հ® * . ՚

ւ

%երն ա չքէ աոաք ա%ձ

՚ Ւ ր Օ Հ ն կ

, , ւ , դ ր օ շ ա կ ը աւեյիյ ն * չափով, քան ա%ցԼ ,ոլւք պԷ^ Էիր էքէրում– պնսվաի յօ Ի լ ծների ^ .յի շ ե ա լ 4 ւ– նմանօրինակ էարցերի ուսոլՏԼասէթեա ն ն^իրսած կլինին՛ , դ . ա լ ա–Աալով մ ե ր ^սակցական շ ա ր ք ե ր Ա զ ը յտ կարելլոյն յԱտակ

մ տ ա ծող ով է ն աոաՀ բերել ժամանակակից ընկեր, վարական շարժ ման աեսական եւ գործնական խնդիր%երի

Ըստ թնքեաՆ հսոիկանաչի է , որ Դ ր օ շ ա կ ի մ Ա> է%>պ.է" ա ն ց ե ա լո վ Նռյնպէս ե լ ներկայումս " ոաասխաՆ աիաայայտոլթիմն պէաք է գտ%է

Հ . 3 . Դաշնակցութեան կազմակերպական կեանքըայ% չա փ ով, որ անլեգալ կա մ կիսալեգալ կուսակ. ցական աշխատանքի պայմաններու.# թոյլատրելէ է , Անհրաժեշտ ենք համարում ընդգծել այո վերքթւ վերապահումը , որովհետեւ Հ ,րհիլ իրկրում հա ս ֊ տ ատւած րոլշեւիկեա ն րեժիմի՝ ձեր կուսակցական գործնէութիլյւը ներկայումս . ա աւելի անարգ հանգամանքներով է շ ր չ ա պ ^ ^ ա ծ , քան նոյն իսկ Գոլի ցինի ե ւ սու/թա ն Աբդիւէ Համի դի օրով։

Գ թ 2 ա ^ Ը Ւր Ը^1՜ Հ * 3 * Դաշնակցութեան պաշտօնական Օր գ ան ը ք բևակաեաբ ար արտայայ*. տիձը պէա ք է էինի այն մտքերի եւ գործերի, որոնք րնորոշում են մեր կուսակցութ՜եան ծրագիրը , կազմակերպական կանոնները , տակտիկը ե ւ ը և ֊

.թ ա ցիկ քա ղա քա կա նութիւնը։ քաղաքական , ազ*. Զգային , ընկերային ե ւ կուլտուրական կեանքի բօլոր ^երեւոյթները թևչպէս Հայ աս տան ում, նոյնպ էս եւ արտասահմանում պէա ք կ լուսարաելթն նրա ի. ր ք համաձր-տյն ՚ ք ք կուսակցութեան սկզբոլնքների եւ որոշու1քեԼէ ր ք Անհատական ըմրռնողութիւններ ՛ել տեսակէտներ կարող են երեւան գալ Դ ր օ շա կի մէֆ այն չա փով միա յն , ինչ չա փով որ, ան գա մ շատ փորձւաե եւ շատ լա ւ կազմակերպւաե կուսակցոլ. թիւմների ձէջ, ամենապարտադիր տեսակէտներն իսկ երբեԺն տարբեր մե1լևութիւնների տեղիք 1տն տալիս։

յա սնա մեա յ գադարից յե տ ո յ, Դ ր օ շ ա կ ը այսօր լոյս է տ եսնում այն խորթն հաւատով , որ նա ձեր ա զգային , քաղաքական եւ ընկեր ային նոր պ ա յմա ններու# է լ պատւով պէտք է աոաֆ տանէ հայ մոգովըգի միտքն ո ւ կամքը յեղա փ ոխ ութեա ն եւ ընկերվարութեան պահան^ների համաձայն կ ե ր ֊ տելու այն նւիրական գործը , որ այնքա՛՛ն հոյա. կապօրթն վարել է նա անցեալում։ Մեր կ ո ւս ա կ ֊ ղական Մարմինների ե լ աշխատակից ընկերներէ Նախանձախնդրութիւեից է կախւած արդարացնել

|Լ/յ(ք հաՐ^աը, պահելով Դ ր օ շ ա կ ը այն փառաւոր ՛բա րձրութեա ն վրայ , որտեղից նա աւելի քա ն երկու թասնամեակ այնքա՛՛ն տիրականօրէն իշխել է հայ մողովրջի մտքի ե լ սրտի վրա յ։

« • 8* ա տ ււՑ Ո Ի թ եԱ Ն

10™ Օ Ն Ս ԺՈՂՈՎ.0

^աւ|ա^ա||ա1ւ աննպաստ ղէպքերի հետեւանքով հէնդ

տարի է , »ր Հ– 8. Գա շէ/ակցա թիլնը յարմարութիւն չէ ր » ւ *

նեցել գումարելու իր հերթական Ընդհանուր Ժողովը։

Վերջին 9|>ւյ Ընդ հան ու ր մոգովը տեղի էր ունեցել Ն ր ե ֊

ւա նում, 1 9 1 9 թ . Հոկ տեմրերինք երբ տակաւին կանգուն

եր Հայաստանի Հանրապետութիւնը, երբ մեր ծո ղովուրղը

ւսնհամրեր սպասում Էր Հայկական Հարցի վերՀէւական լուհ–

ման, երբ հայ քաղաքական միտքը գեռ ունէր յաղթուլի հոգերա ֊

նութիւնք և մեր կուսակցութեան ա ռջեւ րացւահ էին ղորա

ե անէութեան յափշտակիչ հորիզոններ* մենք պատրաստւում

էինք փակելու քաղաքական պայքարի առաջին շրջանը և

անցնելու յաջորդին՝ պետական ստեդհագորհութեան և տըն–

աեասկան շինարարութեան։ Ոգեւորութեան, յ ոք**ի և անսահ­ման լաւատեսութեան սրեր էին ղրա նք...

Խ մաւէանակից ի վեր, սակայն, շատ բան է փոիււաե*

Եւ առաջին ու ամենագլխաւոր փաստը այն է , որ Հա յա ո ֊

տանը նորից ղրկւել է անկախաթիւնից, ՚կռւախնձոր է դար–

ձահ հարաւի » լ հիւււիսի աշխարհակալ ումերի ձեռքին էւ

^ որիՅ եւէե-եւէե 1ւյա&՝ ընկել Է թրքական ու ռուսական

լեի տակ։ Ծեւրի Դւսշէէսւգիրը–հայկական ազատագրութեան այգ

միջաղգային շեձրէշ-ը –փւէխաըինւահ Է Լոգանի խեէլկատա–

կութեամր, . . ն|ւէււ/սւ|ւաէւ և Ոօշեւիկ աշխարհակալն երի օ^–

նութեամր նորից յսոլթոգի հովեր Է առել կորհանւօղ Թիլրքիան

և , իրրեւ հետեւանք նրա յագթաևավևերի, հայ մոգովրգի մի

ահագին գանգւահ դարձեալ զուրս Է քշլա ձ իր հսւյրենիըից

և տրւաՏ Է աշխարհի չորս հովերինէ

Ւանգարւաե Է հայկական կեանքը ընգհանրապէս* Երկրի

Ժողովուրդը լո ւռ տառապոլմ է պարտագրւաՏ էւ անհարա­

զատ իշխանութեան ինքնակալական կրունկի տակ և իր հա–

Տսւսյա^օ|ւ1այ հացէ& զուրս ուրիշ բաների մասին մտանելու

մամանակ ու հնարաւորութիւն չունխ Հայ միտյլը, տզզային

մշակոյթը ամրոգշութեամբ ա ռնլաե Է կօմոլնիաոական ժան–

գարՏեերի հսկողութեան տակ և ճւլւ/ւսւձ Է անխնայ։ 9*աա–

լորականութիւնը խեղգւում Է Ապրօլետարական դիկտաաու–

րա*ի «տէւյճաՏ Հէւյ1ււււ||ւՀ ւ/|91>(| ւ̂ւ ւ̂ւոոււ/՛, աւ1ք«ւ1ւա1ււսւք Է և

խամրում։ Նոր սերունդը սիստեմատիկօրէն ա յլա սերւում է ււլ

^»է.1ւաւո|ււոէ^> նրանից պատրաստում են «կօմկուսքի հա­

մար կամագուրկ և հաւատարիմ մարղամեքենաներր

Կապը Երկրի և գաղաթների միջել կտրւահ է , և Հա*.

յաււսւս>1ւ|ւ րյ(ւ1։էյ։|| փակւան են, ոբպէսղի ագատ արտասահ–

մանից ներս չրերւեն ժողովուրդի միտքը լուսաւորող վտան­

գաւոր գաղափարներ։ Արտասահմանում հրատարակւաե ՀԸթի

ռ ւ թերթի մուտքը արգիլւահ է ամենախիստ կերպով։ երկ-

րո ւմ հրատարակւաձ թերթ ն ու գիրքն է լ կա մ շի հասնում արա

աասահման և կա մ ե թ է հասնսւմ է լ է , շա ա ք ի չ է կար–

գացւում, տարօրինակ ուղղագրութեան էւ սլա|աւ.1ւա^սւ& ան–

հեթեթ գագափարների պատկառով ։ ե ւ երկրի օ ւ աքււոասա^–

մանի միջեւ հոգեկան հաղորդակցութեան բացակայութեան

Ժ1ց1էւտ6ժ

<հ ր օ հ ռ կ

հետեւանքով՝ զւսդութւսհայ կեանքը ջի կսւրողտնում մանել

բնականոն հունէ >/էջ, ներղաշեակւել, կազմակերպւել ու յա- Ո((է̂ ւււ«յ|ււք1րչւ Նհք1̂ 1ւ անվերջ հակամարտութիւներ, կազմակեր­

պութեան բանականութիւն , ը/ւղհսւնուր ղմգոհո։ թիւն , նախա

ձեռնու թեան ոգէի պակաս, եսական ապրումներէ աճում,

նսր սերնզի յւսրաճուն ուծա ցում, ապրուստի սւնստու գու–

թէւն - ահա գւսզութահայ կեանքի լձւգհանուր պատկերը։ Նւ

աջս ոււքե1փ զյքաւււոք» ոյաաճ՚արւր ւոյէ». է , որ զա ղութ ֊ ների վրա ^ ա յ Հայաստանի բարոյական կօնտրօլը, և այդ

քաօսն ու շփոթը քաջալերւում՝ են հէնց Հայաստանի վարիչ­

ներէ կողւ/ից։

Նոյն շփոթը և.՛ հասարակու թեան մաքերէ ,1հջ « Վերտ– փահատութիւններ, քաղաքական դեզերուՁեեր , մտ սո1ոլոր

որոնումներ, ոմանց 11էջ բտրոյսւլքում ու վհատութիւնէ Ո–

մանք շտապա մ են աւետել նոր ուղիներ , ուրիշները ձզտում

են քամւս |1 փակչել ո,ուոական կոճղին...Հ Եւ սրւս հանգէպ

հա յ ա շիւա տ ա ւորա թեա ն ա նյողղոդզ կամքը ազատազրութեան

և յամառ դիմադրութիւնն ու սյւսյյյս»յ>Ը անկախութեան վե–

րանւ ւսճմւսն համարէԱնկախութեան պայքար Է մդւում՝ և էայաստանի շո։ րջը

հիւսիս՝ Ատրբեջանում ո ւ Վրաստանում՝ ը ն դ դ էմ կարմիր

իմպերիալիղմի, և հարաւ՝ ՝&իւրդիստանում, տաճկական բռնա –

պետոլթեան դէմ ։ (լՀանրապետականէ Փ ՚իւրթիան շարունա­

կում՝ ^ տանել նորանոր «յւսդթութիւններ» և անխուսա–

էիելիօրէե, մ ա11 ա>լ ք այ( մ օտ ե նո լմ է դէպի նոր փլոլղումներւ

խաղաղութիւն չկայ և յադթապւսնծ Եւրոպայում՝ւ Հա–

մաշխարհային պատերազմը իր սւհաւոր հետեւանքներով փաս -

տօրէն 1 ՚,՚ է1$Ո11 ՈԼ Ա(արտլո,Լ չ ս,լ^ց ---պարտւեցին ամենՊատերաղւէի ղւսշտում՝ յաղթողները պարտւեցին տնտեսու­թեան և , մանսււանգ , հողերուն ութ եսւն բնազաւառում։ ՇոլՓ կաների խանգարում՛, արւոահ ութ եսւն և ներածութեան տադՓ նապ, ւսրղիւնարերութեան կրճատուէ և զործադրկութիւն, մ՛ոլեգին մ՛րցութիւն նոր շահաստաններ գրաւելու և վառելիքի Ու հում՛ նիւ թերի ազբիլրներ ապահովելու համ՛ար, ւ̂ ւո̂ սւս. ||ա|ւՀ կասկած ու թշնամ՛անք, գաղտնի դաւադրութիւներ,ըէւկերային բարքերէ աՀսւԼոյւ աՏյ/քաւՐ--- սւՀւս յետպատերաղմ՝–եան Դաշնակիցների աննևրղսւշնակ համ՝երգը է

Ա յս Հսււ/,սքսւււք|ււււ& ^ա օււ|ւ մ է ջ միակ մ՛խիթարական ու

զգաստացուցիչ երեւո յթ ն ա յն է , որ օր է ց օր րւմեղա նում՝ է աշխատաւորակսւն զանգուածն երի գիտակցութիւնը և կուղ*

մակեր պ ւելու ո ւ ւ/|ւա1ւա|ՈԼ թսւփը։ Օօցիալիոտական Մի~

ջա զգայինի յւսրա ճուն զարգացումն ր լ զօբացումը զրան

ա պա ցոյց։

հոջսր գծերով այս է ր միչազգային կացութիւնը և մեր

ներքին կեանքը, երբ 1924 թ . Նոյեմր----1923 թ . 8ոԼե~

լարին փուէ/սւք.լքէ*յ Հ– 6 . Դաշնակցութեան էՕրղ ընդհանուր մոգովը, որին վիճակւած Էր չափազանց ղմւարին ղեր- վեՓ

րաքննոլթեան ո ւ հաշւեյարղարի ենթարկել մեր վերջին հինգ

տարիներէ գործունեութիւնը և նկատի առնելով կեանքում

առաշ նոր հանգամանքները՝ գծել ապագայէ գործող

նէսւթեան ծրաղիր։ Կուսակցութիւնէդ գարս մեր բարեկամ.Դերնրն ո լ չէզոք հասարակութիւնը լարւաե հետաքրքրութեամրսպասում՛ էին, թ է խնչ խՕԱք է ասելօլ հայ իրականոլթեան

մեծազոյն քաղաքական կազմ՛ակերպութիւնը։ Հակառակորդ^

ները չարախնղռթեա^բ գուշակութիւներ կին ա Ա ւ մ ՀՀ փ ։ Հ

քերը շփում այն ակնկալութեամբ որ ։1ևր շարք ր™ մ

կ՚ունենայ երկպտռտկութիւն, որիզ իրենք ևս կ «ահեե

Հ . 6 ■ Դաշնակցութեան էՕրղ Ընդհանուր մի

իրտկան մանրանկար Էր այլազան երկինքներէ երքեէ *զպ»

բոզ հայ աշխատաւորութեան։ Պատգամաւորներ էին Կ*4( Նրկրից, Պարոկասաանից. Ախրիայից, Եղիպասսից, Օու՚կգպ*

տանից, Բալկաններից, Ա&րէկայից և ա յխ Օրակ որդը 4 ^ * յ/ւած էր րազմակողւքա ։̂ի ո ւ մոխ> Հաւա|»ււո& է(* *սս.աա Գ * Պատրաստւած էէն ընդարձակ զեկուցումներ և մտնրազնին

լուսաբանս։ թիէններ քաղաքական, հւսշւսւ1լան, ||ւււււււո^ո1()կազքակերպական ո ւ &քււսքքււսյքւ1ւ Հայււյքրյւ|ւ • </սւււ̂ 1ււ ք̂ յ*» Ը ն դ ­

հանուր Ժողովը քաղաքական կուսակցութեան սովորական Հա * մնպումար չէր սւակ , այլ մի տեսակ պւսրլամենտւ Նա յք*սզ– լեց ո՛չ ։1իայե զուտ կոլսակցակսմւ հւսրցերով, 1սյ|4 |>|1 ^ ք ք գտմեերի և մսւրէ/ինների կաւոարւսծ պետական

քննութես ։։/ր։ ^(1ււյ^ւս1ւայւ մոգովը ահագին աշխատանք կ >ո ւ V ։ > *

լուծս։ մ՛ ստացաէւ ընւլարձւմկ օրակարգի րոլոր հալէցերը։ 1)1 ^ո^ու1աւ|լու|յ(ւաւ1^ ււյէտ^ Է արձանագրել, որ Հււ մերօ>շխ*1*

թիւնն ու գաղափարական ներղաշքւակաթիւնը տիրօպ Ոգին

Էին նիստերու։/։ Ալեյի քան երբեք ամենքի ։/Էջ րարձր էր կոլ*

սակցութեան հզօրութիւնն ու միակամութիւնը ււ|ւ»Հս|՚ս4)րյոէ գիտակցո։ թիւնը։ Նւ արդէն, ս յ^ա ք է սւոել, սո։ր աՅ։հուոկա+

ցոդութիւնների ու տարակարծութիւնն երի արւ իթներ է յ չկ,

յէ ն . զարմանալի զուզադիպոլթեամ՚բ, Երկրի ո ւ ու|աուււււււ^> մանի մարմինների ու Շրջանային Ժոդովների ուղո րկաե թոյՈյւ ո|աշու.(1Լհ|ւը հի։Տ։ակաէւ հարցերի վերաբերմ՝ամբ համ՝արետ

առ բա ռ համապատասխանս։ մ՝ Էին միմեանց––պարզ ապացոյց՛

որ Կուսակցութիւնը իր րոլոր մասերով ապրում՛ ու շնչում՝Հ

գաղափարական մ՛իեւնոյն մ՛թնոլորտի մէջ և ոգեւոր, ո։ մ՝ 4 միեւնոյն ի գ է ա լներով։

Ս.ՆԿՍ.Խ ԵԻ ՄհւԼՑեԱԼ ձ1).8ԱՍՏՍ.1,։

Առաջին և հիմեական հարցը, որով ղբա զւեց Ընգհանսէք

Ժոդովը , բնա կտ նա բա ր, պ էա ք է քէնէր կ ո ւս ա կ ց ո ։թ ե ա ն ք ա .

զաքական իգէաչի ձեւա կերպ ումը և յետապայ քա ղաքակա ­

նութեա ն որոշումը - ուրիշ խօսքով « Անկախ և կխացեսղ

Հա յասս,ան»ի պահանջի վերագնահատո, թ ի ւն ը ։ Ոյ,, ձզս էն

ներկա յա ցլեցին մի շարք զեկսլցուՅներ, որոնք հանպամանօրէէ

քննութեա ն էին ենթարկում հարցԸւ և ,քի թանէ զ,ք ^ |ոԱ(^

վիճա բանութիւններից յե ա ո յ, ժոզովը միաձտյնութեա Ւբ վճն-էց, թ է ա յսուհետեւ ևս ՝ *

* Հ . 3 . Գ ա շՏա կցո նքխ ճը կր չա ր ա ճ ա կ հ մ Տ պ Աճկաի.

ե ւ Մ իա ցեա յ Հա ;ա ս։ա 6 ի ւեսա կհէիճ վ ո ս ։ .

Ա ճկա խ Հա յա ա ա Ա ի ա ե ղ ծ ո ւմ ո վ յ, պիտի մ ի ա Տ ա ճ ո ( ,

ա մ բո ց չա ճ ա ե մ ե ր Խ յր ե ճ ի ք ի Տ երկու ց փ ա ւ ո ր Խ տ ւա է Տ Խ

ր ո ւ Տ - ռ ս ա ա Խ յ ե ւ ք ր ք ա Խ յ - ե պ ե ր ը . « , « ո ա Տ մ ա ե ե ե ր ո Հ /

որ աճՈրաժեշտ ե Տ մ ե ր երկիրը խ ղ ա խ կ ա Ա օ ր հ Ա կ ե ճ ս ա ճ ձ .

էֆ ա ւո ր . ֆ դ ա ր Ա ե էո ւ ե լ ա յս պ ե ս ո վ ա պ ա Տովե։ ո լ « ա Ն

ժ ո ղ ով ր դ ի վ ք պ ի խ կ ա ն դ ո յա թ ի լՏ Տ ո ւ ա ճոր տՏտեոակաՏ

էկ ա կ ա թ ա յի Տ ը ա ր ց ա ւա ճ ո ււկ էէ

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

1 *Ւ Ր Օ Հ Ա Ո 7

՚^1ււա1ւք1||Ս^1| մինչեւ Մեղրէ րոյոյ» մողովուրղք»երը ա ո, «• *ւմ են ու Լ^ու|ոլյ* ա|էքւուշ >

Պնդելով Հւսյասսսսնէ անկախութեան պւսհաէւՀէ ւ||ւա՝ Դաշ­նակու՛թիւնը մեկնում է հայկական միջավայրէ առարկայական և ենթակայական պայմաններէդ ։ Արւաքր̂ այօքւէճ՝ մի այն անկախ Հէն՚յաաոսքծւէԼք/* կարող է համախմբլել հայ ժողովուրդը, արմս– ւ ւայէս լուեել թրքահայ կնճիռը և իր ղարգացմաե համար ապահովել լաւաղոյե յարմսրութիլններէ Ննթակայօրէն՝ Դաշ­նակցութեան պահանջը բղխում՝ է հէնդ մողովրղէ գիտակցու– թէւնէց,

Հ. 8 . Դաշնակցութեան 10քւգ (|քււշ̂ աքււււ.յւ Ժողովը Հայաս- աաէւ|ւ անկախութեան մասին ը2ււ|ու1ւա& բանաձեւուէ մի այն ձե­ւակերպել և մի ան գամ ևո ուժդնօրէն յայտարարել է այն, ինչ որ տարիներէդ է վեր խոր արմատնևր է ձղաե հայ իրակա– նութևան մէջ և ղիտակցւաե պահանջ է հայ աշխատաւորոլ– թեւսն համար < հրրել էրատես և կենդանի գորեի կուսակցու­թիւն, Դաւակցութիւնը իւրացրել և դորհնական ^աւյա^սւ. կանո» թեւսն առարկայ է ղարձրել այն, ինչ որ արդէն կեանքն է հասունացրելւ Սրա մէջ է մեր կուսակցութեան ոյմը և նրա հետւսպնղահ գաղափարներէ կ ե ն ս ո ւ ն ա կ ո ւ թ ի ւ ն ը է

V. ՎՐԱ8ՆԱՆ

ԸՆԿԵՐՎԱՐ ՄԻՋԱՋԳԱՅԻՆԸ1տՒ

ԽՈՐ1ՐԴԱՅԻՆ ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆԸ

ճւսյա&ք» Է, թէ ինչ վե բաբեր էքոլնք ունին բոլշեւիէլները այն րոլոր ըքւկերվարականների հանդէպ, որոնք չեն բամսւնում նրանց ընկերայիէ և քաղաքական հայեացքները, կամ պար–

. զասյէս չեն ուղում նրանց թմբուկով պար գալ ւ ՛քանի իշ­խանութիւնը իրենց ձեռքին չէր բոլշելիկներն աջխատում

քլաքայասք1;ս նրաէք1 աշ|սաաաւո|ւա(լաէ| գաճ»գւաճեերին ներկայացնելով իբրեւ «սոցիալ-պատրիոտներ», էւսոցիալ-դաւաճաններր), «^աւ^|>սւա||ււշ^ Հաճաո.ուա^հ|)»ր քույս/»> ազ|փ սււյաէւաքւ/քոլքւ1րքւ» ևն է Ւսկ երբ իշխանութիւն իրենց ձեռքն անցաւ՝ նրանք որոշեցին նսւև կադմււկերպօրէն

մինչեւ |ւււ ̂ Փ/><(/>|>ասյ է ՚> ոչնչացնել |ւ^1ր|ւՀա|ււս^ա1ւ^|)^է. ընկերվար կուսակցութիւններն ու բանւորական հաստատու֊ քէԱւն1»1*քւը յու^ւա& յսւյ։ոայ»այ»ւէւյքւ1։ , ւ/աւ/ուչճ ու Հյւասւայւա. կոլթիւնները խափանւեցին, հազարաւոր և տասնեակ հազա­րաւոր ընկերփսրականներ բանտերը նետւեցին և նրանց մէջ

աչքի ընկաեներից շատերը գնդակւսհար ւեցին, քաղցամահ եղանք հեռաւոր &աՀաճզ1ծքւ աքսորեցին կամ կիսաքաղց տա­

րագրութեան ւուայաա1ւ^1ւյւ|ւ( ւքւսանւէ յ|ւէ» ւ

Այս վերաբեբմունքը, ինչպիսի բացատրութիւն Էլ արլի նրան, մէկին է և որոջ. - բոլշեւիկեան կամ խորհրդալին

րէմիմը դիտում է ընկերվարականներին իբրեւ թշնամի բա– նակ և նրանց դէմ՛ աւելի մեե ղամանութեամբ պայքարում՚,քան այլ ^ասա|>ա|լա|լւււ1ւ ոա|1|ւհ|(|ւ

Սոլասելի էր , որ այս ուղղաձիգ 1ւ անվերապահ թշնա­մական վերաբեր։1ունքը համս պատասխան անդրաղարձուՅե ու– նենար ընկերւէարակւսնների շրջանումւ Սպասելի է ր , որ նրանք բացայայտ թշնամութեւսմր պատասխանէին այն մսրդկանց, որոնք գաղափարական հակառակորդներէ դ էմ գ/սղափ արա­կան միջոցներով պայքարելու փոխարէն Ատի և կեղեիքի, հրի 1ւ ստ|ւ ու ձին էին դէ ւմոլմ իրենց հակառակորդն երին տապա­լելու համարէ Ստկայն իրականի »1Էջ մենք այլ բան, ենք տես–

է ո լ|ք |~

17ֆքւշծւ 1920|» կէսևրը ընկերվւսրականները |ւօք^ծւ^ծսւէւ վալրագրութիւնների հսւնդէպ ընդհւսնրապէս կամ լռութիւն էին պ ահպւսնում կամ մինչել էոկ արդարացնող վերաբերմունք ցոյց տալէս» քանւորւս-գիւդացիական իշխանութեան հաս­տատումը լայնէոհալալ կայսրութեան մէջ, կաււլիտտլիղմի խոր­տակումը, հողերէ համայնացումը, միջազգային աշխարհակա­լութեան դէմ աննահանջ պայքար յայտարարելը, աղգերէ ինքնորոշմսն սկզբունքի իրականացումը - այսքան հոյակապ գորեերի դիմաց ինչ ւսրմէք կարող են ունենայ ղանաղաՆ թ ե . բացումներ կամ բռնութիւններ, որոնք, ի »լէպ ասաե, ան­խուսափելի && բոէ։,բ մեհ ու փոքր ընւկերա յին ցն ցուՅեերի ժամսւնակ։ ՕյււսյԷււ էին տրամս բանոլմ ընկեր վար ական զան–1|ուա^քւէ|)|1 1917 թւի հոկտեմբերեան յեղաշրջումիդ մինչեւ1920 թւի կէսերը։

ճիշտ է , այս մամանակսւմիջոցում էլ ընկերվար ական տեսաբանները երբեՅե-երրեՅե հանդէս են գալէս րօլշեւիկ– ̂ եան յեղափոխութիւնը քննադատողի ղերում. բայց նրանց քննաղաաոլթիլնները չափազանց և. բարեացակամբնոյթ են կրում։ Նրանց նպատակն էր ուղղութեան բե­րել բօլշեւ իկներին և ոչ թ է նրանց ղ էմ ղրգռում և թշնա– մութիւն ստեւլհել աշխատաւոր ական ղանգւահների մէջ» Տա– փազ»սնց բնորոշ է այս տեսակէտիդ Օտտօ քաուէրի - ժա­մանակակից ընկերվսւրութեան ամենակարկառուն դէմքերիցմէկի--- վերաբերմոլնքը ղէպի բօլշեւիկները։ Ան դամ 1921թլին, երբ ընկերվարական շրջաններսւմ շասւ |ւա1ւ Էյւ փոխ• ուիլ բօլշեւիզմի գնահատութեան տեսակէտիդ, նա իր երկերէդ մէկում*, բօլշեւիկեան նոր տնտեսական ք»սղաքակա%ոլթետն սւնկայունութիւնը վեր հանելուկ գրում է . « Ռուս բօլշեւիկ– ները իրենց «նոր կուրսիոի այս վերլուծութիւնը պիտի թիւրըմ. բռնևն անշուշտ իբրեւ «թշնամանք*/ ղէպի ռուսաց յեղափո­խութիւնը և ներկայացնեն իբրեւ «դաւաճանութիւն)) %յւա Հ ա ( ||^ ւ է|ւա1ւ| |ւյէաւու%ք1» Է։ Նյւա1ւ̂ > 1|Լան |̂ւ ու մահալան ^սւյ^ա|)|ւ մէջ ^ ա|<ոա^1ւ ՚ էւ ներքին հղօբադոյն թըշ~ նամիների ղէմ։ Այսպիսի պայքարի մէջ գաէւայյւ ւ̂ աա|ւա1>^– ների պէտքը ունէ» Լիակատար յաղթանակի ^Լա|ււսւո|ւու թեան պատրանքը ումէ աղրիւր է ինչպէս պատերազմի, 1ոյէւււ|Էս

(լ ւ|սաա(|ս«|ւգայքւ1 ^Ոէ|ւ ^ ||ւււուլ1ւԼ|ւ|ւ1է –ւԱրձ ա|ւ|րոև–թի»֊ն և մեե տոկունութիւն է ոայ^Աէ Նա Հո^է||ա1ւա^աՏ

նախադրեալն է հանդիսանում կռւի մէջ «դիմանալու)) համար։ Մեղ չի վայելեր հեգնանքի ենթարկել կենսական պատրանք-

* Օշր « >16ս« ճսրտ ա Տօ̂ յտէրստտւ&ոճ > \օո Օէէօ ՏԶսշր.^16Ո 1021

Ժ1ց1էւտ6ժ

8 *Ի ք Օ է. Ա Կ 1

ներն ա յն մսրղկանց ( որոնք կր>սկէ մեջ են գտ նւում, Հա նէ

որ (Թրէք ^հււու հքւ̂ /* նչ համեմատութիւն այս

քննադա տութեան 1ւ ընկերվւորականներէ ղէմուղղւա ե այն հայ~

հոյա բա նութէւններէ մ էջեւ, որ 1 9 \7 Է ց է վեր այնքան աման

գեով ցուցա ղրւում է րօչշէւ^էա է րոյոյ» շուկաներում . .<

Սա կայն մամանւսկէ ընթւսց Հում՝, երբ պսւրղւեց բ°1շեւէկ"

եան յեղափոխութեան և խորհրղայէն րէմէմէ բն ո յթ ը , ընկերդ

վարականներէ այս բարեացակամ՝ վերաբերմունքը նրանց հան*.

գէպ փ ոէա ւեց։--- ք^օլշեւիկեան յեդափոէւութեան տւտհ է ր ա .

լ̂աէ արդիւնքներն ա ւելէ պերճօրէն ^ւսէ որ ե. է հեղէնակաւոր

վկա յութիւն եկան սւսելոլ ամենալաւսւաեււ ընկեր,(արական,

ներէն ան գամ, որ ա յն , էնչ կսւտարլում՝ է խորհրղայէն ե ր .

կէրնևրում, ոչ ,1Է կապ չունէ ընկերվւսրութեան հետք *|ւ|,|։,^ք

սկսեցէն կռահել, ճիշտ ե եր կար տատաՆումեերէց յետ ոյ 1ւ

էրական փաստերէ ճնշման աակ, որ էսշէւարհէս ոչ մէ ա ն .

կէւնոլմ ՝ բանւորներն, ու գիւղացիները այնքան իրաւաղրկւտՆ

շեն, որքան « բանւորսւ՜ղիւղտցիական)) պետութեան մ է ջ , որ

րօլշելէկներէ որղեղրսւհ կողս պուտ է և թալանէ քւսղաքակա–

նութ եա մբ այդ պետու թ էւնը պնոլմ՝ է ոշ թ է ղէսլի ընկերվա–

ր ո ւթ էւն , ա յլ ւյէււ||ւ տնտեսական կեա նքէ լիակատար ք ա յ.

ք ա յո ւ մ և մողովրդական ղանգւա Տներէ թ շ ուա ռա ցում, որ

բալշեւէկներէ շռնղալից յա յտ արարութէւնները յօղուտ մւսնր

աղղերէ ազատագրութեան ոչ ա յլ էնչ ե ն , ըայց ե թ է ղո ֊եհէկ

(սւսյհեր՝ ա յղ ազդեր էն բօլշեւէկեա ն աշխարհակալութեան յո ր .

ձա նքէ մէջ աւլնելու համար, որ էւորհրղայէն երկրնհբում

հաոտատւահ բռնա կա լ կարգերը ա յլ նկատում՝ շունէն, բա յց

ե թ է մողովրղսւկան ղանգլահներէ վրայ բօլշեւէկեա ն շեֆ երէ

իշխա նութէւնը անսասան պահելոլ մտահոգութէւնը և ն . և ն » ։

Մ էնչեւ ֆու/ւ/ւրլքւ|ւսսւ /ք^աւլւ|ւսյ|ւք(^ է̂ ր1|̂ ւոլւր| ^աւ/սւգոլ–

ւ/աք>Ը (1 9 2 0 թ– Օղոստ. 1 6) ւււյյ որոշւեցան լենէնեան

նշանաւոր 21 կէտ երը, որոնք սլէա ք է ուղեցոյց հանգիստ–

նա յէն ընկերվար կուսակցութէւնները և նրանց գաղա­

փարական ա դղեցոլթեա ն տակ գտնւող բանւորակւսն կազմ՝ա–

կերպ ութէլնները պ առակտելու հաւէսւր, վերտբերմունքի ա յս

բեկոլմը ղ ղա ցւո ւմ էր գլխաւորապէս այն կուսակցութիւՆ–

ներէ մ է ջ , որոնք հա լա տ ա րէմ է է ն Յնսւցել ^րկրորդ

Մ էջա դդա յէնէն - էնչպ էո օրէնսւկ ւսնղլէաէլան ՀԷ յբը ր Պար­

տ է՛ն , Գերմանակ. Սօցէաչ Գեմւկրատիայի մեեաւքասնութիլնը,

^ելճէքւսյէ, Սկւսնոոէնաւեւսն երկէրներէ, Հոլանղէա յէ և մէ

Հա նէ ա յլ երկէրներէ կուսա կցութէւնները։ Վ երոյիշեա լ հ ա ֊

մագումարից յե տ ո յ, երբ բօլշեւէկները մէ կ»ղմէց սկսեցէն

վճռական թափով էրենց քա յքա յիչ աշէւատանքները կատարել

անխտէր բոլոր ընկերվւսր կո ւս ա կցո ւթ ի ւն եր է մէ<ք, էսկ

մէւս կ"ղ*փց ապստամբական արկսւհներ հրահրել եւրոպական

ա յլ և ա յլ երկրներում, տասնեակ հազարաւոր բանւորներէ

կոտորահէ պատճառ դառնալով՝ նոյն վերաբերմունքը, ճիշպ

է ա ւելէ մեդմ՝ և վերապահ ձեւով, նա յր տւեց կ. այն կ ո լ .

սա կցութէւններէ մ է ջ , որոնք էպ ել է է ն էրենց կապը Երկը որդ

Ծ էչա ղգա յէնէ հետ , էնչպ էո օրէնակ անդլէական Անկախ Աշխա.

սւաւորական Կուսա կցութիւնը, ֆրանսական Ընկերվար.

Կ ուսա կցութիւնը, Գերմ՛անական Անկախ Ը1,կերվարականներէ

Կուասկցո, թ է ւն ը , Աւստրէական Աոցէալ-Գեմոկրատէան և ն ,

որոնք յետ ա գա յէն միացան Վ էէենա յէ (2 % Տ " ^ " ^ ւո 1) Պ – ջա զգա յէնէ մէջ.

Պէտք է նկատել սա կայն, որ այս հակաբօլշեւէկեան

տրամ՚աղրութէւնը ոչ առաջին, խմբակցութեան և ոչ է լ մսւնա–

լա&ւյ երկրորղէ մէջ երբէք այնպիսի սուր բ^ոյթ

չստացաւ, որ խորհրղայէն րէմիմը բռնի միջոցներով

տապալելու հարց դրուէր մէջտեղը ւ Արա պատճտռները երկուս

են։ Ընկերվարականները պատմական է ն ե ր ց է ա յ ո վ

ղեռ շարունակում էէն րօլշեւէկներէն էրենց գաղա­

փար ակէցնեըը հաւ/ւսրել։ Աէււսլ են ըմբռնում բօլշեւիկ–

ները ընկերփսրակւսն յեղափոխութեան նախադրեալներն ու

ւքեթոտները, սոսկալէ վնասներ են սւռաջանում այգ սխալներից

|ւաէւո|)ա1|ւսքւ զււյւ&̂ւ ս̂ւ մար, |ււս|ւո̂ա1|սւքւ սայթաքումների մէջ

են ընկնում նրանք իշխանութիւնը էրենց ձեռքը սլահելոլ

մաահոգու թէւնէց մղ ււսհ— այս բոլորը ճ ի շ ղ է ։ ^ա յց ճ|։շւյ է

նաեւ այն, որ Նրանք ։/եր երէկւայ ընկերներն են և գաղափա–

րակէցնելւը ընկերվարութեան վերջնական նպատակէ խնդրում։

Ինչպէս կարելի է նրանց ղ է մ զէնք բարձրացնել, ան գա մ եթ է

է|ւա1|>, սւսւյ>ու̂ |էլքւ(ւ̂ մոլեգնահ, մեր ղ է մ զէնք

բանեցնելու յիմարութիւնն են երեւան բերում։ հնչպէս կսւրե.

լէ է •ոյղ յիմարութէւնէց աղղուահ՝ հրամարլել գաղափարական

ա̂1լւսււա1լո|ււ|1ե|1|ւ ւյ̂ ւք գաւլսյւ̂ ւս|ււս(լա1< մ|ւ̂ ։ւ։յԼէ|ւ,։1/ ս|այ̂ ա*

րելու աւանղութէւնէց, որ միշտ տիրական է ընկերվա–

րական ըքւտւսնիքում և այնքան բեղմնաւոր մողովրղական

ղանգւահների գիտակցութիւնը բարձրացնելու տեսակէտէց ։

նյւււ̂ Էւ/ են ղգում կա մ մնէահում ընկերվարականները և

գա առաջին սլատճառն Է հանղիսանում, որ նրսւնք խորհր–

գայիք, րէմիմը բռնի տապալելու հս,քցը չեն ղնում իրենց

առու ջ ։ ^րկրոր գ պատճառն այն է , որ ընկերվարականները

երկիւղ ունին, թ է բօլշելէկներէ բռնի տապալմւսմբ իշխա­

նութիւնը խորհրղայէն երկրներում կ անցնի միապետական­

ներէ կամ առհասարակ յետաղէ ւ/սւկաններէ ձեռքը , որ ոշ

մէ այն ա&&այյւ ա|>|ւէ11աՀէւ|ու|յ(ւև1ւ1ւ1|է|ւ ւ̂ւլււյւ կը բանա յ այղ

գմբաղգ երկրներէ համար, այլ և , յուստլքելով բանւոբական

ամենուրեք, համաշխւսրհայիք, րէակսէոնէ սւզղա–

նշան կսւայ*

ճէշտ են այս նկատումն ու երկիւղը թ է ոշ — ղա այլ

հ,սԸ9 է։ փաստն այն է , որ նրւսնք մէնչել օրս ղսպէչ ղեր են

կատարել ընկեր վար ականներէ հակտբօլշեւիկեան տրամաղրու–

թէւնների մէջ ։ Նրանց պատճառով շաւո ընկեր վար ականն եր ոչ

էֆայն մերմում ևն բօլշեւէկեան րէձէ>քը բռնի տապալելու

մէ ա քը , և պատրաստակամութիւն են յայտնում՝ ղորեով

օգնելու րօլշեւէկներէն, եթ է արտաքին ումերը այղպիսի տ ա .

պալման ձրսպրներով ւֆջամտևլոլ լին,էն խորհրղայէն, երկրնւերի ղորհերինւ

11յս պատրաստակամութիւնը, որ ռուս, լեհական պատե­

րազմէ մամանակ դորՆնականօրէն արմէքաւորւել էր ՚ արդէն

այն վճռական ղէմաղրաթեամր, որ ,/ի Հարք երկրներում

ծ|ւէւաԼ յձքքւճ յսսէւո̂ քւե̂ ը ֆրանսական ւււս̂ ւքալք̂ ե̂ լ̂

Լևհաստան փոխադրելու գորհում ՚ համ։սպաաասէ,ան, ՚ ձեւա­

կերպութիւն ստանալ Համբուրգէ Համագումարէն, (1923̂ 3.

Ս ՝*Տէ") րօլշեւէկներէն նւէրււսհ բւսնւսձելէ մէջ | «։« քաւքււ».

ձելը դատապարտելով հանդերձ,, որ բօլշեւէկները պառակաե–

չով բանւոբական կազմակերպութիւները ամենուրեք նեցուկ են

հանգիսանում րէակցէւսյի, որ նրանք նւաճել են Հայաստանը

և Վրաստանը և որ նրանք իրենց սւէռօրով արղւսրացնում են

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

11° 1 *Ի Ր 0 Շ. ԱԼ ո 9

կապիտալէստական կա ռա վւսր ութի ւննհրի ^ա|լ||լյ 4|̂ ւքւայ»/ք(.ոզ

տ եռօրը՝ ալնոււսմենաչնիլ կոչ է սւնում ընկեր վար ական կ ո ւ ֊

սա կցութիւենհրին վճռա պ էս ղիմւոգրաւել կւսպիսւալիստական

կա ռա վա րութիւնների բոլոլ» փորձերէն , որոնթ երեւան կդան

զինւա հ մ^ւջաւԲտութեւսմբ , կամ՝ բոլկոտ ով կաւ1 րլո կագով

խորՀրղալին կ՛որդերը տապալելու նպատակով։

Այււ բա նա ձեւը ամենեւին չէ ր ղոհա ցնում ռ ո ւս սոցիա«

չքաւչ յէդւսփր»^ս։ս^աԼ1ւերին և սոցիալ ղեմոկրւստներէն։ Նրանթ

Ա|աՀաքՀոււք էին բօլշելիղմի և խորհրդալին րէմմի դաւոապար».

տ ութ իւնը ալքւպիսի վճռակււ;ն 21լլո<|, ոյ։ այյծւո երբ և ի ց է

տեղէլ> չմեւսլ ենթադրելու ,թ է ընկերվա րութեա նև նրանց միջև

որև է , թ է կ ո ւզ սււքենա հեռա ւոր կսւպ գողութիւն ունէ կամ՝

կարող է ունենալ։ Բանաձեւը մշակող լւսնձնախու մրէ նիստին

ռուսները տաթւսցահ ա ս ո ւմ է ի ն է որ իրենց ելնելուէ ընկեր»

վա րա թետ ն ոկդբունթներից՝ մահուան և կեանթի պալթար են

մզում՝ րոլշելիղմի ղ է մ , և պ ւսհա նջումէին պւսրղ ու կտրուկ ա սել.

իրա ւա ցի է ա յդ պաչթարը, թ է պէտթ է ղնալ համաձա լնուեր

չււլ 1յամ Համ՛ակերպելու բօլշեւի1լեերին: Համաղումարը ալս

գրոհի տակ ստ իպ ոլաե եղա ւ ընղունիլ մի 1բ ացուցիչ բա նա ձեւ

և ս ք որի մ է ջ ճիշտ է , |ւօ|շէւ|ււլւ/|ւ և խորհրդալին րէմիմը դ ա ֊

տասլարտլում՝ են շատ ա ւելի վճռա կա ն արտալալտու թիւն–

ներովէ թան ա ռա ջինի մ է ջ , ^ա^ւ| լետ է մ դ ւ ո ւ մ այ» .

տաթին միջավտութիւնների թա զա թա կա նութիլնըւ

Վերացական աւղսաամբութիւնը (1924|< Օգոստոսէ ա ռ Ւթ

դարձա ւ խորհրդալին րէմիմի Հանղէպ որղեգրաե ալս վ ե ր ա ֊

բերմունցը նոր հա րցաղրութեա մբ բերելու Ընկերվար Մ ի ջ ա զ ֊

գալինի աււա|ւ Ընկեր վար ական է1ի կուսա կցութիւն ԼՎրսւց Ս*

Դեմոկրւստիան^ փորձ Էր արել ղինւահ ումով տապալելու

խորհրդալին ր էմ ի մ ը իր եր կր ո ւմ և փորձը վնրՀացել է ր աԼ.

յա^ա^ա.^էւսէ/|ւ՝ &աք(|ւ ա11է *՜^ա^քշո լթիւննևրի սւեդիբ տա լով ։

Ի ն* պ էտ թ Է Մ իչա ղգա յինի վերւսբերմոլնթը սրա

հա նդէպ ։ Ջաէ ւայւսէւ |ւ1*/|(>^ա|ւա^աքւ 1|ուսա||^ոլ|9|ււ ն ֊

ներ իրենց համսկրանթն Էին լա լտ նել ալս աս.յ9^ւլ Վրա ց 0 ՛

Պ^եմոկրաաիալին էր«ս ^|ւա& &սւ&յք ^ո|ւ«ւստ&է|1^ Հւսէ/այււ

Սրանով նրա ապստամբական ճ&ո.&աքւ(|(ւ, սւյսք>&քքւ |սո|ւ^|ււյա.

լին րէմիւքը բ ռ ն ի ումով տապալելու նրա փ որձը, ւսքոսյւ|ա1||ւ

խրախոլսի է ր արմւսնւսնումւ Շ լս փաստը ինթնին անհրամեշտ

էր ղ ա ր ձն ում վրաց ական ղէպ թի հանդէպ Միջազղաչինի

դիրթը ճշտ ել, անքլախ այէ հանդամսնթից , որ Հազարաւոր

մարդկանց կոտորակէի թովից Միջազգալինը լռութ եւսմ բ անցնել

չէ ր կա րող ։ Ն ւ աՀ՚ււ հ^որհադիր էօմիա էի էոնտոնի գումա րու­

մին (1 9 2 4 թ ՛ Հոկտեմբերէ վրացակւսն ա պստամբութեան

հարցը զննութ եա ն է ղրւում։ ա ւլթ իւ Ֆրիղրիխ ո| ՚

իբրեւ 2 /Հ Միջազղաչինի հիմեադիրներից մէկը մինչեւ վերջերս

բօլշեւիկների հանդէպ մ ե ղմ վերւսրերմւլնթ ունենա լու

կողմնակից է եղ ե լ, ա ռա ^ա րկում՛ է մի բա ն ա ձ եւ, որի մ է ջ նա իր

վրդոփքունթը լա լտ նելով հանդերձ բօլշեւիկների թտ փ ա ե արիւնի

համար1 աէոււ|ւյւււ^|ւ ւ|ւսւոսյււ|սւ|)տււևւ1՛ է տպոաւսմբական փորա

ձերը նրանց ղ է մ , յ|ւքւ|ւ սւ̂ րյ Վյւսւււսւսւ&ու-ւ/* ա յյ՚ռ ։

Ա ղլէրի ա լս տրա*(էԱղրոլթիւնը արձապանթ է ^ւ«էւ»»».։ք ւ/աւ«1ւա.

ւււ|ւաււ|^ս՛ աճւլ||ւա1|աքւ (1.ւ|լա|ււ (1^|սւստասէ|ւա||ա1ւ1ւէ|ւ|ւ ^աասքյւյւրւ՛

թեա ն կողմից , ոյ։ք» օրզաէւը - Ս 6 ^ ՝ Լճ21(16ք - «յեո. մ̂ ւէւ̂ եւ

9՝ւ»յ»ձադ|ւչւ ԷօմիաԷի գումարումը վրացական աղէտի համար* * ^ 1ւ ւ *՛ ս«է > ւ յ

պատասխանատու էր լալտարարել ոչ միալն խորհրդալին իշ­

խանութիւնը ալլեւ Վրացիներէն։Աղլէրի բանաձեւի և մսղովա կաննելփց մի թանէսի արտա֊

լալտութիւնների մէջ միտուՏե նկատելով ռուս ընկերվարա֊ կաններին բօլշեւիկների հանդէպ խսւղաղ պայքարի տակտիկ հարկադրելու՝ սոցիալիստ լեղափոխականների ներկալացուցիչը լալտարարում է ալդ վերաբերմունթն անընդունելի՝ իր կու» սակցութեան համար։ 7՚նչպէս որ Միջադդալինի մաթովն ա Լ գամ չի անցնում պարտադրեչու, օրինակի համար, գերմա ֊ նական Սոցիալ—Գեմոկրատիալին կամ անգլիական Պարտիին իրենց երկրներում ալս կամ ալն տակտիկին հետե­ւելու ք ալնպէս էլ նա ո.ուս ընկերվարականներին պէտթ է ձդէ խորհրդալին րէմիմի դ էմ պալթարի ձեւերը ւ^ա^եյոլ ւյււքւձը« Գրա հեւո միասին նւս հարկ է համարում ի լուր ամենթի լալտւսրարելոլ, որ թանի բօլշեւիկները չեն հրամարւի բռնութեան թսւդաթականութիւնից և խադսւդ, գաղափարական պալթւսրի հնւսրարաւորութիւնից զրկւսհ կպահեն իրենց հա+ կառակորդեերին՝ վերջիններս ագատ Ալէս։թ է լինին նրանց դէմ կիրարկելու ալն բ ո լ ո ր միջոցները, ինչ որ իրենթ ան­հրամեշտ էլևկատեն բռնաւորներէ իշխանութիւնը խորտակելու համար։

Սրա վրալ ԳորՆադիր ԷօմիսւԷն որոշում է իր լաջորդ գումար մանը օրակարգի մէջ դնել խորհրւլալին րէմիմի ղ էմ կիրարկե/իթ ընկերվւսրական տակտիկի խ*եգիրը, իսկ Շղլէրխ բանաձեւի փոխարէն ըեղունում՛ է մի նոր բանաձեւ (լանձ*. նւս խմբի մշ ա1լա&| ո|ւ|ւ դուրս են Հա1ււա& այ» տակաիկէնվերաբերեալ մասերը։ \

Գորեադիր էօմիտէէ յաջորդ գումարումը աէւ||ւ ունեցաւ, Բրիւսելում ալս տարւալ Տունւսւրի 2 ֊ 6 ին: Օրակարգի մեխնէր կազմում ալս ընկերվարական աակիկի խնդիրը։ Սրա հա̂ . մսւր պսւարսւստլահ էին մի թանի զեկուցումներւ Սպառւում էին բուռն վիճաբանութիւներ, սակալն նրանց վախճանը կանխաւ որոշւահ էր համարւում, թանք* որ բացի եւրոպական բոլոր խոշոր կուոակցութիւններից, որոնթ խորհրդալին րէմիմը բռնի ումով տապալելու դ էմ էին, հակառակ էր դրան և ռուսաց Սոցիալ-Գեմոկրատիան, որովհետեւ բռնի տապտլման հետե­ւանքը պէտթ է (էնի, նրա կարձիթով, սպիաակ կամ սեւ հ ՚" կալեդափսխութեան յաղթանակը խորհրդալին երկրներում*

մի կաբեւսր հանգտմւսնթ եկաւ ։1իանդամից խաոնելու բոլոր հաշիւները; խնդիրն ալն է , որ օրակարդի

ալս կէաի մասին զեկուցում էր ներկալացրել Կայւչ Կաոլ^ԱՃ, և կար ելք։ է ուսել ճիշդ սւչն մաթով, ինչ մաթով ըեկերվարա֊. կ։սն տակտիկը ըմբււնում են ռուս սսցէալիոտ յեղափոխական– ները. . .

Կ ա ոլցկոլ զեկուցումը կտ րելէ է ա մփ ոփ ել հետ եւեա լ

թեղերէ մ է ջ .

Պէտթ է մէկդի նետել ալն ըմբռնումը, թ է որ եւ է

գաղափարական* կապ կալ բօլշելէ1լևեըի և ընկերվարականճ

ների միջեւ, և ալս տեսակէտից նրբադդացութիլնները բօլշե– ւիկների ^աէւ|Էսլ ալէչոյւդ են։

թ« Սլն յ̂՚քքք՚է-՚ւըր ք է րօչշէլ|։1^է՝^ւ|ւ^ բռնի ումով տապալեր

1"ւ9 յ էս։ոյ ^ս«կայէ»լափոխք»ւթյւ.է#ք կսւ1ւք1ւ|ւ իշխանութեան դլուխ՝

Ժ1ց1էւտ6ժ

10 ո՝ ր օ շ. ււ կ Ո° 1

անհիՅն է . էւախ՝ հւսկւսյեղափոխութեան Համար հէմք Հ^,սՏ խորհրդային երկրներուՏ, և ապա՝ ոչ մի իշխանութիւն չի կս»~ րոդ աւելի՛ հակա յեղափոխական լինել, քա1( է ՚̂թԸ իշխանութիւնը։ . •

ղ . Ցանձսւրարելի չէ , որ ռուս լչնկերվարականները զէնքի գքս/Լձ բօլշեւիկներին խորտակելու հաՏար պարդ ալն նկա ֊ տումով, որ բօլշեւիկները իրենց դօրքով և ոստիկանութեւսՏբ շատ աւ ելի ||0|ւ1է ̂ ||ւէէյ«<|՝ կ՛ջարդեն նր։սնց* Սսւկայե եթէ; ոև Է արտաքին պատերազմ լին Է, կամ կարւփր բանակի մէջ ապստամբութիւն ծագի և կտՏ նմհւն ւէի այլ բարեպատեհ հան" դաՏանք բօլշեւիէլեերին զէնքով տապալելու հնարաւորութիւն ստեղծի ընկերվարականների հւս^ար նրանք ոչ մի ալն իրւս. լունք ունին, այլ և պարտաւոր են զէնքի դիմելու ։

ղ. Մինչ այս հանդամանքների առատանալը Միջաղզա. յինին յարահ կուսակցութիւները պարտաւոր են իրենց կա. ռափսրութիւնների միջոցով, ճնշումներ գործադրել րօլշեւիկ֊ նհրի ւ|յւ։սյ՝ նրանց գո1<Հ ւ/սւսէւա̂ |ւ ^^ոււ%է|ւ|ւ |<ե|ւէ|ՈԼ էււգս*– ւոակով ւ .

Այս թեղերը, իր անառարկելի հեղինակութեան հետ միւս– սին վիճաբանական նմարներից ։1էկի ։1էջ նետելով՝ էա ուց ֊ կին, ինչպէս ասացինք, չփոթ դրութիւն ստեդծեց Գործադիր էօմիտէի 11էՀ։ ՎերՀինս բարւոք համարեց, ներքին մաքա֊ ռուՏԼերը կանխելու հաՏար, յետաձգել այդ խնղրի քննութիւնը։ Թ է մինչեւ երբ^–չդիտենք։

Շատերն սպասում՝ են, թ է Միջադդայինի յառաջիկայ հաՏադումարուՏ 11925 թ . Օդոսաոս) առիթ կը լինի նրանով զբաղուելու* Սենք, ճիշտն ասած, դբա կարիքը չենք տեսնում՝ է1)|)Ոէ|Հեւոեւ այն, որ 2էւա1|աէւ տեսակէտից ւլեռ |րյ;յ>ե՝ւ.(Հա|րւ|))է; 1ւէ|ւ^այա1ւոււք՛ է/քւաքլգէսւ/ւււյէւ լու)ւա& վիճակ ոլէփ աջ- խատաւոբական գա1քգո(.ւսձ1ւէքւքւ գիտակցութեան մէջ* Վերեւ առաջ բերած էւօլիւսիոնը, որ ըեկերվարական միտքը 1918ք»*ք ի վեր կրել է այս խնդրում՛, պարդ արտացոլուՅն է հանդիսաա նում՛ աշխատալորակւսն զանդւաեների տրամադրութեան մէՀկատարուաե փոփոխոլթիւնների։ 1918 թ Լէն չեր կարելի որևէբանւորական մողովում՝ երկու խօսք ասել բօլշեւիէլեերի կամ՛ խորհրդալին կարդերի դԷՏ, սւռանց սուլւելոլ։ Այսօյւ նոյն մոա դոէիներոլՏ չի կարելի խօսք բանալ յօդոլտ բօլշեւիկների առանց 3,^6ոէ բՈ^ՕՇձէՑԱՐ նկատւելոլ. . .

Աշքսաէ»ւսէ.»քա^ան գա1ւգլաձ1ւեքւք> Հաւ/սւքւ այյևս խնդիր շէ , թ է արդեօք ընկերվարականները իրաւունք ունին բռնի ումով տապալելու բօԱեւիկեան յւէ«/|։*/ը թէ ոչ։ Այգ քւթաւունքը ւք»»գււււյ է նւիրադորհւած այն անհամար զոհերի արիւնով, որ թափել են րօլչեւիկները և այն անլուր տանջանքներով, որ կրում՛ են նրանց կրունկի տակ ընկած մողովոլրդները։ Աշխատալորական գիտակցութեան մէջ հարցը ներկայումո այսպէս է ձեւակերտ պւում՝. ումերը քաւարար և պայմանները նպաստաւոր են, բռնա­կալներէ լուծը թօթափելու համար ։ Իսկ այսպիսի հսւրցերը պարդ է , որ համադուՏարների մէջ շէ, որ պիտի իրենց լուծումը

ստանան... Ա.ԶԱՄԱԼՆԱՆ

•Ո Դ ս ւ ո ւ 4(՚.(՝<ւ֊րււ>ւրԸ

Թուրքիան այն երկիրներէն է , ո ւր ազդամիշեսւն կ ռ ի ւ *

էէյգւ աք*ւգա^ւսս պիտի ըլլան \ Անյուսալի է այգ հ|ւքքքւ|ւձ ^ւււս

գւսգ դւսրդացուՏր և անբնական ու ք֊ աւխուտ՝ թ ո ւր ք ազդին

իշխանութիւնը ա յս կամ՝ այն մոդովուրդի ւ||ւա| է Այււ ճշւ/1ս|ւաու#

թիւնը անդամ՝մըն ւսլ հաստատուեցաւ վերՀին անցուդարձերովէ

Շատ հէն անցեալը ք ր ք ր ե լո ւ պ էտ ք չկ ա յ ւ Մօտ հարիւր

տարէ աոաՀ Շունաստանի բսւմանուՏը տեղի կ*ունենար մեծ

կա յսրութ ենէն ։ Ա նկէ յետ ո յ իրարու ետ ե ւէ ազդեր ս ւ ցեղեր

արեան ճամբով փրկուեցան թրքւսկան ճիրա ններէն ։ Գւսրա*.

տաղն ո ւ Աերպիան, քհումէսնիւսն 1ւ Պուլկարիւսն, Նդիպտոսն

ո ւ –Հ̂ ւճսւգը, 0(/>ս1ւքւ և Ն է Հ ա ը , Ալբւսնիան, Նրաքն րրլ Ա նդր*

8ո|՚(քւսքւա1|1ք Պտղեսսփնն ու Սուրիւսն որոնք Օսմանեան է ա յո Խ

րոլթեա ն սւն բաւէ ան Տասերը կը կա զմէին, այսօր ա ռա նձ ի ն,

ինքնիշխան պ ետ ութիւններ կը ներկայացնեն ։ Հսկայական

կա յսրութեա ն 1լսյւ&ա1ւո(.ւ/ւէ(|է ոհ մի այն քաքէ սւգգեքւ յա|ւու|3|ււ.&

կ ՚ա ռ ն է ի ն Տոխիրներու ։1 էջէն , պատմութեան 1ւ քա դա քա կր*

թու թեա ն ծա ռ ա յե լո ւ համար, ա յլև . Թւււրքիսւն ^|ւ 11|ւսւոու^||

գ էջ մը , դիակ մ ը , որմէ իրենց բւսմինը աո.Ա|ոլ կուդային

աշխարհակալ պ ետ ութ էլնները։ Ա ռիւծի րամինը /յ^ւյ&ոգ)

(հուսիոյ, Անդլիոյ, Ֆրւսնսայի, հտալիոյ և ուրիշներու, որոնք Օսէէանեան կայսրութենէն խլեցին 1°րիՅե և Անդրկովկասը, Միջերկրականի և Շրքիպեդադոսի բոլոր կդդիները, Ափրիկեան դաղութները, Եդիպտոսը, Տրիպոլիսն և Պ էն կազին, և եւրո* պական Փ՚ուրքիան, սա̂ ւ/Տս1|ւ յւէրյւէյու| մ|»1»չ։րւ. ^ա|ւյւ^^ւ Թուր­քի ան որ ԺԹ-րղ դարոլ սկիղրները ունէր մօտ 4 միլիոն քառ.|̂ւյօւ14գյւ տայւա^ու|3|ււ1ւ (լ այււօյււււայ ւ/օա 85-90

միլիոն ազդաբնակչոլթիւն, ՛կրճատուած էր քանի մը անդամ՛Լ նախքան /|1ւ|քա1ու|1 Պաւո երազՏը ու.Լէր.2,300 ,000 ք .տարածութիւնէ 21 միլիոն ադդաբնակչութեամբ։ Լօղանի Ժոդո– վէն իբրև ((յաղթական)) գույւս եկած Թուրքիան կորսնցուցած էր մեծ ադոյէ Տասը իր հողերուն և աղդաբնակչութեան, ձեռքը

ւգահելով մի այն 750*000 քաու. ք լ. ւոայւա4«ււ̂ 9̂ է.2ր * առ առաւելն10 միլիոն ադդաբնակչութեաՏր։ էօզւսնի այգ Այադթանակոն ալ, աւելի քան 60 % կրճատելով երկրին տարածութիւնն րլ ադդարնակչութիւնը, եկաւ հաստատելու սլատՏութեան հին վճիռը.– ֊ իրերու բնական ընթացքով, մեռնելու դատապար­տուած է այդ պետութիւնը։ Լօգաքւջ ւգայւգւագձ» յետաձգեց վճիռը։

Այս 4<էյ>յքւշսլ9<ձքւյւ անհրամեջա են, հասկնալու համար ոչմիայն Թուրքիոյ անցեալը, այլ և ապադաՆ։ Այսօր Թարքիոյ առջեւ սոլր կերպով դրուած Է քրդական հարցը ։ •Բիւրդ մո– զովսլրդը իր հոծ զանգուածներով խորթ կը զզայ թուրք աիրա* պետութիւնը ։ Ան երբեմն ^աւււ||ա|յսւք< է , բայց յաճախ գէ|, ի ձե*

ռին կ՚ըՏբոստանայ իշխանութեան ղ էՏ և կը ջանայ այս կամ՛ այն դրօշին տակ կաղՏայսւծևլ թուրք պետութիւնը և ք>ք.էէ հաՏւսր սաեղծել ինքնավար կամ՝ անկախ վիճակ։

Անոնք որ մետէն չեն ճանչնար քիլրդ մ՛տայնութիւնը և

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

I*8 1 *Ւ Ր 0 Շ. 0. 1։ 11

^ւ(ււ։<ււ.ւ/ր( յւսճա|ււ կի յնա ն թիւր բացատրութեանդ մ է ջ ,

քրդական վերջին ըմրոստսւթեանց պ ատճա ռներու մասին, Շատեր

կը կարծեն թ է ՚Հիւրդերու ապստամբութիւնը և անոնդ պահանջ­

ները ւսրլեստական հանգամանք ուէ|ւքւ և չեն բխիր .թիւրդ

մոդովուդին |ւէա^լաէ իրա ւուքներէն, թ է անոնք արդիւնք են ա յս

կամ՛ ա յն բ է կ ի ն , ա յս կամ* այն կրօնաւորին քմւսհաճսյքին , և

ոչ բնական ^ւոծԼւսէւ^ թ ս ւրք կառավարութեան յո ռ ի վար­

չո ւթ եա ն։ Ըսողներ ալ կան թ է արտաքին թելադրութեա նդ

և մեքենա յութեա նդ հետեւանք են Լւ ոչ թ է բնական շարունա,

կութ իւնը Թ ուրքիոյ կազմ՛ս/լուծ ման, որ անընդհատ կը տ ե ւէ ։

• Ըսենք անմիշապէս որ քրդական շւսրմուՅևերը մասնակի երե–

ւո յթ ներ չ1ձւ և ոչ ալ նո ր ութ ի ւն ։ Աքւոքւք յարեւնմսւն են ։1ինչև

հիմա եղան բազմապիսի ապստամբութեանդ։ Ինչ պատճառ–

ներ որ &Լուքււ| տուին 13 մոդովուրդնևրու ապստամբութեան

և անոնդ անջատ մա ն, ճոյքւ ւգաւոճարլճձքւը տ եւելով յա ռ ա ջ

րերիէւ քրդական հարդը և ա պ ստ ա մբութիւնը։ Ե թ է բադդա,

տենք քրդա կա ն պահանջները, ապստամբութեան շա րմա ռիթ^

ները, բ ն ո յ թ ը Ե էմ էն ի , Ալբանիոլ և էոյէ։ իսկ հայ յնգա..

փոխւսկաններու պահանջներուն և ջա րմառիթներուն հետ ,

մի ա յն մանբամաււնութեանց մ է ջ տա րբերութիւն պիտի տես»,

նե նք ։ Գլխաւոր հիմերը յա ր և. ն մ ա ն ե ն ւ Օսո|ւ (գւաոճաււք

ոչ թ է ա յն է որ ա յդ այլազան մողովոլրդները նոյն տեսակ

կր թ ա թ եա մ բ % հրագրսվ ա ռա ջնորդուա ծ են , ա յլ որովհետեւ

միեւնոյն հալածանքները կրելով Թ ուրքիոյ կող։1է, նման Հս>/չագ–

դեդութեանդ, ինքնապաշտոլանութեան մզուա ծ են ։ Ւնչպէս ր նսլ»

թեա ն մ էջ ծա նրութիւնը, ճնշումը դիմադրութիւն յա ււա ջ կը

բ ե ր ե ն , ւսյնպէս ։սլ թրքա կա ն հալածա նքներէն և ճնշումներէն

կը ծադին ինքնապաշտպանութեան և. դիմադրութեան նոյնա»

նման փ որձեր, ուրիշ խօսքով ըմբոս տ ութ իւն, ա պ ստ ա մբութիւն:

* * *

Մասնաւորելով մեր խօսքլւ ՝Բիւրդիստանի վրա յէ տես–

նենք թ է ի1էչ հիՏեական քա ղա քա կա նութիւն Է ունեցեր ե. սլնի

թ ո ւր ք պ ետ ութիւնը ա յդ կիսակիրթ մողովոլրդին հանդէսլ ւ

Թ ուրքի պ ետութեա ն հիՅեական սկզբունքն է եդա ծ,

րոլոր ագգ քրքրէ ււէ </<ւգ<րւ|սւ.ք1գք|ք>քէյՀ աոր(|աքք»&յ Լ վարել թ ո ւր ք

ււազմիկ և փին լոր ո ւ փ պ ի ս դարձած մողովուրդին ձ ե ռ ք ո վ ,

Թ ուրքերը իըենդ սուլթա ններով, ի բր ե ւ մւսււէսնդներ ԷօւքԷրի, և

պաշտպանը սիլննի աղանդին, ուղեր են որ բոլոր կրօնքներն

ո ւ դա ւա նա նքները չքանան և տեղի տան իրենց ա ռ ջ ե ւ . յե ա

տ ո յ, յա յտ ա րա րելով թ է Թ ուրքիոյ տէրն է թ ո ւր ք մողովուրդը,

փորձեր են ք»(Ո(1 ագգ/րյւքւ «է (յձզձք՚ը գքւ/յքրչ |ւրէքւց տզզային

իրա ւունքներէն և թ ր քա ցն ել կա մ ՚չքա ցնել ր Թ ուրք մողովուրդը

Թ ո ւրքիո յ սահմաններուն 11էշ , կտրուած իր բուն հա յրենիքէն՝

Փ իջին Ա սիա յէն և Ասուպիդ ծովի ա ւա զա նէն, ո ւ |ւ ^ &/|աձ է

. Թ ոլրքիտ և ուր ղեա կան իր ցեղա կիցները, 2 0 միլիոնէն

ւթււելիք կը որ զիրենք անջատող օ չ ֊թ ո ւ ր ա ն ա »

կան ցեղերն ո ւ սւզդերը— Պարսիկ կամ՝ ՝&իւրտ–– իրեն ճամբա յ

ա ան. կ ա մ ձուլուին իր մ էջ և կ ա մ մ ե ռ ն ի ն , որպէոդի

|̂ւ«կսւ1ւա1ւա1ւ |ւյ։ քաւքւս|1հււըւէէէակււ&ւ. մեծ ■ երազները և 6 7

միլիոն Թ ուրքերու փոիւարէն աոեղծուի մեծ ընտանիքը

թուրա նական 3 0 — 4 0 միլիոնի, Միջին Շ սիա յէն մինչեւ

Վոսփոքփ աւ|ւ1ւ|ւը ւ ( ^

Ահա ա յս հիՅեական ձգտ ուՅներն ե% Ա|ասւ2(ա)է|ւ քրդական

ա պստ ա մբութեա ն ինչպ էս ա նցեալինք նո յնպ էս և. ներկա յիս,

ատոնք են որ շա րունակ ա րիւնա հեղութիւն և ա նվերջ կ ռ ի ւ­

ներ կը յ արոլդանեն Ա ռա ջա ւոր Ասիոյ մ է ջ I

Թ ուրքիոյ ա յս հիՅեական քա ղա քա կա նութ իւնը դործադ–

ր ուա ծ է Փիւրղիստանի հանդէպ հին օրերէն մինչեւ ա յս օր ,

երրեՅե խիստ և ա րադ, երրեՅն քօղա րկուա ծ և դանդա ղ,

նա յելով ներքին և արտաքին կա ցութ եա ն։ Ներքին կա ցութեա ն

։1էջ ւքեծ դեր է կատարած հայկական

համար հայկական թեդիրը նոյնքան և. ա ւելի վտանգաւոր կը

համարուէր քան քրդա կա նը։ Հայ մոդովրդի տ զզա յին գիտակ­

ց ութ ի ւնը , բարձր մշակոյթ՛ը, Հայկական Գատին միՀադդային

բն ո յթ ը ա ւելի հաւանական կը դարձնէին Հայաստանի ք ա ն

՝&իւրդիստանի ստ եւլծուիլը, և քա նի որ դմուար է ճշդել այգ

երկու ձքւքյքւյւէտէքքու. սա̂ ր/ւսՏնէքրքւ ն. հըկու «քոգոՀոլյւգէրքգգւ

րէին կոզ ք կոՂքի կա։^ իրա րու մ էջ իւա ռնւա ծ, թ ո ւր ք կա ռա ­

վարութիւնը փոիւանակ երկուքը մ էկէն հա րուա ծելու, հետա­

պնդած 1;լւ էբամանեա զի 9 տիրեսցեսոի քա ղա քա կա նութ իւնը ։

Ն ա յա ծ հա նգա մա նքներուն, թ ո ւր ք կա ռա վա րութիւնը երրեՅե

կը թ ո ւլցնէր իր հսւկահայ քա ղա քա կա նութ իւնը և կը հետա­

պ նդէր քրդա կա ն ձղտ ուՅները, իսկ երբեՅև ա լ, ընդհակառակն

կը դսւդրեցնէր քրդա կա ն հալածանքները և ՚&իւրդերուն մի–

ջո ց ա լ կ ՚ո չնչա դնէր հայ մողովուրդը։

Որպէսզի սլարգ ը||Աէյ քյա։ււսւ|էԱք։7։ւ ̂ Յեաէ։ դ ործու»

նէութ եա ն ձ ե լը և անոր հետեւողական քա ղա քա կա նութ իւնը–-

ոչնչացնել ինչպ էս Հա յերը նոյնպ էս և Փիւրղերը --- ակնարկ

մը նետենք ՚խ ր Հի ն մամանակներոլ խոշոր ա ղէտ ներուն Լ,

արիւն ալփ պ այքարներուն վ ր ա յ։

՝&իւրդ մողովուրղի խոշոր մէկ մասը սիւննի դաւանանքը

չո լն ի ։ Փ ո քր Այփոյ, յ°ւսյւքւ1ւքւգքւ ՝ք*|ւլքւգնքյու. մէկ մեծ մասը

սդշպանդի, Գզլպա շներ, և Եղիտիներ են , տա րբեր՝

սիւննի աւլա1ււլէ& 1ւ ի ս լա մ ո ւթ են էն ։ Այս պարագան կը հակա–

սէր հիՅեական քա ղա քա կա նութ եա ն, համիսլամութեան ե.

խ ա լիֆա յութ եա ն դօրութ եա նը. ուստ ի դ ե ռ հին մամւսնակներէ

մւսսնաւոր հալածանք սկսաւ քրդական այգ աղանդներուն ղ է մ ,

ւ/ա1ւալա1( ̂ Աք* ս^ր-էէ^», ՞ք*|։ւյւգեյւր ւսքաւա|1|<հ|1 պիտի Յնային

իրենց ցեղակից եղբա յրներու ոշնշացմանը։ Գ ե ռ տասնըվեցեր,

րսրդ դարէն։ կը սկսին Գղլպաշներու էւ Շիա ներու կոտորած–

Ները, «գաճք կը շարունակուին մինչեւ 19ք>գ գարոէ

մեծ մասը կը փճանա յ և Տ է յ ւսիմի ^ւլ11ւըւււ.Տ շնորհիւ

մասամբ կը փրկուի ագաԼգԸ իր հաւատացեալներով ւ Ա ւելի

իւիստ հարուած կը սաաքլսւճ էգ|ւտ|ւԼ&|ւը, սըււէ^ Հաւ/սւ|ւնա կը

րնա ջնջուին 1 8 3 0 թուա կա ններուն և ցրո ւա ծ փոքրիկ բ ե »

կորներ կ՛ագատին շնորհիւ ռուսա կ ան ա րշա ւա նքներու և ՍիՆ«.

չա րի լեւլներոլն և անապ ատ ներուն։ Այգ ւքէքփփսյ|«ւք.էճլ&ք1քէ1

մամանակ, Հաւ&ւ/ւսաայւայւ լա լ է ր Հա յոց վիճա կը, որ ծա ն»

բա ցա ւ 1825|»է Լ վերջա դա ւ Հււձ բա զմութ եա ն մը դա դթով

դէպ ի Անդրկովկաս, 18^8 |»է , * 9 ա ս կ Է ^ աըչաւաէւ^11|աէ մի­

ջո ց ի ն . 1835|»& , Հա յերը բա ւա կա ն տկարացած է ի ն իրենց

արաադադթով մասնաւորապէս էրղրումի վիլայէթէն, Եզիտի–

ները ումասպառ 1ւգաձք իսկ ԳգյւգաշԼծ^ լեռներուն մէջ ամ. փոփուած։ Այգ մամանակներն Աւլելէ շօշափելի ում կը ներ, ^այ*|ւցէ»Է|ւ1ւ կ ււ մա ն ջ ի "Հիւրղերը, որոնք կիսանկախ վիճակ

Ժ1ց1էւտ6ժ ձ.Ո.ձ.ռ.@

12 Ղ՝ ր օ է ռ Կ 1

մը ստեդծեր էի ն այստեղ և ա յնտ եղ. մանաւանդ Ոոհտանի

մ էջ իշխող Պէտէրխանիներու տունը ում և հեղինակութիւն

կը ներկայացնէր ՝Իիւրդերու ա չքին և անհաւանական չէ ր որ

ալդ տունը քրդական հարցը դարձնէր յունական հարց* Ուստի

կարդը եկած է ր բուն Հէիւրղերուն ^|ւայ ուշա դրութիւն դար*,

ձնելուI 1 8 3 5 — 1865 թուականներուն կը սկսի հալածանքը

՝Իիւրղերու դ է մ , բոլոլւ ա չքի զարնող ընտ ա նիքներու ցր ւո լ»

մով | լ ոչնչա^ոլէ/ո^յ նսոճւք մէկ խոշոր ւ1ասը ոա|ւա^յււււէյաև

ՀայասասւԼ ուր անոնք պիտի հակակշռէին Հա լերը, իսկ

իրենք կտրուած ր ց աքով Հայք)են իքէն , պիտի չկրնային էրագոր–

ծ ե լ ազատատենչ ձգտուՁեերը։ Պետութեան այւյ Տ աՏԼ^11̂–

՝Ոիւրղերու ւյէւք՝ բարենորոգում՝ կը նկատուէին Նւրոպալի

կոդ։1է, քանի որ Թուրքիա ջա րդերը, աքսորները, տեղահաա

նութիւնները կը կատարէր Ասորիները և Հա լերը Փիւրդերէն

ազատելոլ պատրուակով։

1870սւկա& թուականներուն դ րեթ է կտրուած է ր ՝Տիւր–

ւլէրըրս. Ա՞ւքսը1 ն^ու֊ա^ա1ւս|^|><֊11| ումաւււգաո. հւյած 1ւ աեզքւ

էոուած էր քիւրտ շէլխ ոլթ եա ն, բա լց ա յդ ժամանակամիջոցին

^այ&|ւ|1 ըսււսւկաէ ^լա^ու^ււււաՏ և յա ռա Հղիմա ծ էին և նշան–

ներ ցոլց կուտալին ազա տա սիրութիւն։ էա րդը Հալերուն

է ր Լորէն տ ուժելու, և մասամբ ալ 9*զլսլաշ1ւԷըուէ« ւ ՈւրեՏն,

նորէն կը հովանաւորուէին երէկուա լ հալածական կռմա նջի

՝Քիւրդերը* Ալս անդամ՝ լա ռ ա ջ կը նետուին շէ լխ ն ր ը , գլխա–

ւորապ էս Իիղանի շէ լխ Ջալալէդդինի ա ռա ջնորդութեա մի, և

աւերներ կը դործեն Հալաոտանի մ էջ , Այւյ սււծըը իր

դաթնակէտին կը հասնի մինշեւ ութսուն ական թուա կա նները,

ււուսևթուրք պատերազմի վերջանալը ւ ՝Ոիւրղերը իրենց վրէժը

փոխանակ Թուրքին՝ Հա լերէն կ, ա ո ֊նէինւ |Ջաւ ւ̂ա զանցութիւե

չ է ա յդ բարբարոսութեանց նկարագրութիւնը Ո ա ֆֆիի վէ–

պերուն մէջ>

Ալդ վալրադութիւնները լանդեցան Պերլինի 61.ըգ

ւա&ք>1ւր որով Ա նյւէւելէա1ւ էա^ա)ւք»)ւե|ւոլ ա1ւքւշ յ̂աճւււ )̂1րսւքւ

պատասխանատու կը ^էւլւգելւը( փոխանակ թուրք

|ւշ|սաէօւ|1հւււ1» 61ը«յ. յօդուածը, էըը մէկ կոդմէ Հայկական

Ինդիրը կը դարձնէր միջազդալին, բա լց միաժամանակ միջազ–

գա յևօրէն •քլիլրդերը լանցաւոր հռչա կելով Թ ուրքերուն ձե ռ քը

ազատ | լ ը ^ | > Փիւրդերու Հսւճդէւդւ Ե ւ ի րօք, 1880 թուականնե­

րուն երբ Հսւյծըը ւոկաըաւյած էին, և Եզիտիները զանցառելի

դարձեր է ի ն , իսկ Գզլպաշները կղզիացած՝ լեռներոԼ մ է ջ ,

Թուրքիա նորէն ուշա դրութիւնը ուղղեց •Հէիւրգեբուն վրայ և

ուժեղ հարուած մը տ ուա ւ Շ է լխ ԻբադուԱահին որ հեդինա–

կութ իւն ձ ե ռ ք բերա ծ է ր պարսիկ և թ ուրք Հէիլրդերոլ վրալ

1ւ փ|ս|ւ |̂ււ>ւոա1ւ սւոեդ&(րլու. ձդտուՅեեր կը ցուցնէր ւ հ|ւ հետե­

ւորդները արեան մ էջ խեդդուեցան և ինքն ո ւ ժառանգները

ա զատուեցան ա^ս»|ււէ^ 0 ՛ ^ |ւէէսւո.Լա^աէ ^աա^աԱէյալքւ

Քիւրդերը տկարացնելու քաղաքականութիւնը աււաջ կը մղ ո ւէր ,

Հա լերը նորէն կենդանութեան նշաններ ցոյց կուտակն ւ Այս

անդամ՝ յեղափոխական կա զմա կերպ ութիւներն էին որ աս.

պ ա րէդ կը նետուէին ւ ն յւյ շրջանին Թ ուրքիոյ քաղաքականու–

թ ի լ նը դարձեալ կը փ ոխ է ճա մբա ն, որպէսղի հալկական

խնղիրը թ ա ղ է , ա ռա յժմ՝ հանգիստ ձդելով Հէիւրղերը։ Ալս վեր–

չիններէն Համիտիէ գունդեր կը կազմուին» Անոնց ազգալին

ինքնաճանաչման, միութեան փորձերը կը խ եդդուին, բա լց

Ատոր բնազդները, թալանի և սպանութեանց ախորժակները կը լարուին և առանձնապէս կը խրախուսուի հայ՝քրդակակ հակամարտութիւնը ւ

Այս քաղաքականութիւնը կը յանգի հալ֊քրղական բա դ ֊ մաթիլ կռիւներու և հայկական ապստամբութեանց, որոնք կը

տեւեն մինչև 1908» Այդ |3ու*ււկտ1։|ւն Հայծըը ըսււսյկաճ ումաս֊ պառ եդած էին։ Օսմ. սահմանադրութենւն վեր։սհաստատումը, Իթթիհատի գալուստը պարզապէս դադարի շրջան մը եղաււ "Ոիւրղերը բաւական կաղղուրուած և զօրացած էինI Իթթի– հատական իշխանութիւնը հետևողական կերպով շարունակեց պապերու քաղաքականութիւնը։ Ու փորձեց խեղդել ինչպէս Ալբանացիներոլ, էոյնւդէս և Փիւրդերու ազգալին ձգտուՅեերը։ Առաջին հարուածը ստացաւ Միլլէ ։ 1եծ աշիրէթը և Իբրահիմ փաշան ինկաւ շաւո մը քիլ րղ առաջնորդներու հեւո ւ Մինչև1912 թուականը աւելի «քէ|ւէ.յւդքրը& էին որ կը հալածու էին.անոնց առջեւ փակ էին լառաջդիւ/ութեան ասպարէզները։ Այդ |ւ1ոևա1|աԼքէէ|ւու11 Հայ և քքււըդ տարրերը մօտիկնալոլ

նշաններ ցսլց կուտալին։ 1912.– 1914/» շրջանին երկուքն ալ կը Հսւլածուքւճ ւ Մեե Պատերազմ՛ին 1|՚ոյա^11 նախ յլՏա.

ջնջել Հալերը, բալց և չեն մոռնար ՝Ոիւրդերը։ նյւ։ վերջին–

ները կը ^ա|ււլոԼ̂ քւ այն Հայրծը ոլն մէջ ուր ուժ կը Տէրյւկս««

լացնէին։ Այդ է պատճառը որ, Վասպուրականի Հալերուն

փևասելէ լետոլ, ճէվւոէթ և ք°ալիլ փաշաները անհամար կա­

խաղաններ կանգնեցին էնկիւրիէն ^իթէիղ*ւ ա - ի ն պատերազմը վերջացալ, խաղաղութիւն եղաւ

Արեւելեան նահանգներուն մէջ. և իսկական խաղաղութիւն էր,

քանի որ Հալերուն ոսկորներն էին Տեացեր,իսկ Փիւրղերէն շատ քիչ բան։ Ամբոդջ երկիրը աւեր ու դատարկ։ Տեղ տեղ •Տիւրդերը կը խանգարէին խաղաղութիւնը։ Կնքուեցաւ Սէվռէ դաշնադիրը։ Այդ անապատ երկիրները խոտոացուեցան Հալե­րովն և ՝Բիւրդերուն։ Ինչպէս 1878 ին Հալերուն տրուեցաւ 61ք>| յօդուածը, Սէվռի մէջ ևս Փիւրղերուն խոստացան ինքա նօրինութիւն ։

Այս կծըւդու/ քրդական հարցն ալ դարձաւ միջազդալին։* •* *

Ի նչ է քհսճէՂԱԱքետակաճ Թուրքիոյ տեասկէտը քրդական հաՐ9ի և առ հասարակ քիւրգ ժողովրդի մասին։

՝Բէմալական Թուրքիան աւելի անկեղծ և պարդ է իր քաղաքականութեան մէջ քան իր էաքսոըդ կառավարութիւն– ները։ նէ որդեդրած է իր նախորդներու ամբոդջ քաղաքա­կանութիւնը փոքր ազգերոլ հանդէպ. մի ալն սա տարրերու- թեամբ, որ նախորդներու նման պատրուակներու և բացատ– րութիւններոլ պէտք չզգար, այլ բացարձակ կը յայտարարէ է լուր աշխարհի թ է թուրքիոյ սաքէմաԱԱԽոնԱ մէջ միայճ Թուրքը մեծամսաճուըիւճ պիտի ուՇեճայ, Ան իսպառ կը

Ժխտէ քիւրդ ազգութեան գոյութիւնն իսկ, և կը հրա­ւիրէ զայն թրքանալու, եթէ չուզեր Հալոց վիճակին հասնիլ, Ալս խօսքերը մերը չեն, այլ Ազգալին Մեծ ժողսվինը, ֊ Խնոր

պաշտօնաթերթին՝ Հաքխֆհթը Միյփինը. և ՛այս քաղա­քականութիւնը կը գսըձագըո^ յաաուկ օրէնքներով, + Է - մաշականներու այս վճռական քաղաքականութիւնը արդիւնք է նաև այդ հանգամանքին, Որ Աըկայխ «ըևնչէաէ ՆաՀան^

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

8 ° 4 I1 ծ 1 .11 հ 13

էէյւու Հայէլւը |ւ ( ա ^ ո ա ) ա1ա1ու1 ր ^»Լ|ւ^|ւա ա^(ւս ււ|է<ո ̂Հզւլալւ ՀաշքււուՀ, |ււո̂ էւհս|317ւսւ1յւ շարժելու։ Համաթոլրանւսկսէ ̂նութեան գլխաւոր խոչընդոտը, մնացորդ հայ ժալովուրղը պլորուաՆ Է ^հպի հեռաւոր երկիրներ քլ Անգրկովկաս, և այժմ՛ Յեսւցահ են միայն . •քիւրգերը անօգնական, անզօր և անկիրթէ |(ււլ կազէ1ակերպուահ ըԱալով, օգտոլիլ կ՛ուղէսլսւաէՀ առիթէն, այդ ժողովուրդն ալ աէւլա^աԱ^ւււ և կամ* ոչնչացնելու համէսր։ Այգ ս|ա|>ա^այ|ւ(, իր և Թոլրանի ։քիջև կը մնայ ւփայն պարսիկ ժողովուրւլը, թւսթարական հովին մէջ ընկղմահ։ ։ է

երբ թուրք կառավարութիւնը այդպիոի ^ա1ււււ^ւս^ա1ւ հրագիրներ ունի *քէիւրգհրու մասին, ք՚նչ կը մ՝ւոահեն փ|ււ|ւ. ւ|էքւքս Այւգ&օյ» ւսնսնլւ պարդ գիտակցութիւնը ոլ1ւ|ւքւ այն վ ը ֊ տանգին որ կը հրադրուի, կ՚տրձարհուէ , և իրենց իսկ ժարժ» նին վք ոոյ կը գորհագրուի։ ^էէորհենք՛ ոչ։ Հայ ժողովուրդը, սր մշակոյթով տնհամնմ՚ատ բարձը Է ֊քԼիւրւլԷն, գեււ տյսօր իոկ լալ շի հասկնար թրքական հրագիրներու հի Օն ական գիհը. ալ ու|1 կը մնան վաչկատուն •քէիւրղերըւ Այստեղ է Թուրքին յաջողութեան ||ււււլաքւ̂ |յ|1 ւ Ս՝իշտ էւլաէ են և. ւսյսօր ալ կաՆ *Հիլրղ վարիչներ, ոլւււէք Հաս^աչա| իրենց ցեղին սպառ*• նացող վտանգները, ^ա1»սւ|աՏ էէ դիմ՛ագրաւել թուրք մեքե*

նայութեանց ։ Բայց ՝քէիւրգին մէջ աւելի ցեղային բնազդն է որ

կը խօսի, Այգ բնազդին շնորհիւ, ան իր բարոյական և ֆէղէ“

քական ոյժերը Հա^աւ||ւա& է թուրք՛ բնաջնջման քաղաքակա–

նութեանւ

Այս տարի Փետր. 1 Յին պայթեցաւ քրդական ա պ ս­տամբութիւնը , որ թ էև գսպոլահ, |շայ^ կը շարունսւկոլի

փոթր իյումբերով և ասպատակային կռիւներով, ^1'^քք1 |սյ ս կամ՝ այն անկիւնը։

Թ է ի՛նչ հա ւա լ ունէին շարժուՅները և թ է «ւյսօյր

ի ն չ կը կատարուի Արեւելեա ն Նա հանգներու մ է ջ , դմուար

^ ճշդել. •քիւրգերը լո ւ ռ են իրենց ըրաձի և քա շւսհի մւո–

ս ի ն . անոնք օրկաններ չա նի ն , ո չ սւլ կա րձես պ է տ ք կը

զգան արտաքին Խշխարհին Հաւլւր|ււ|էրլու ւս^ււււ|էէւ|ւ^|ւ» Աււ||ւս>

տ ա մ՚բութեա ն վա յրերուն մ է ջ չկւսն օտար թ ղթ ա կիցներ։ Միւօկ

ա ղբիւրը էնկիւրին է , որ բնւսկւսնօրէն խնդիրները .այնքան

պիտի պ ա րղէ, որքան անհրաժեշտ է իր շահուն համարէ Բայց

ա յդ տեղեկոլթիւններՆ ի ոկ , Աղգային Մ եհ Ժողովի ճա ռերը,

վարչապետնհր ՖԷթհիի է Ըուքէթի բա ցա ւպ ։ութիւնները, պատե­

րազմական ատեաններու որոշումներն ո ւ արձանագրութիւնդ

ները. ւյո յց կուտւսն որ քրւլակսւն շա րժումը շ։աո ՚/ք‘7՛"//^

հանգամանք ունի Թ ո ւրքիո յ Հաւ1ա|ււ Այւյ ա1»|1է^ու|յ|ււ1յԱւ|ւ1;Լ

կը հասկցուի Որ ապստ ամբութիւնը սկսահ Է Շ է յի լ \էայիա,

Կիձւճի– քւււււււէւ̂ ;1ււ Շարժումը ա րա գօրէն կը տարահուի դէսլի

հա րա ւ-ա րեւմււա ք և դէպ ի հիւսիս և շարունակ իրարու

ե տ և է ւսպոաամրներոլն ձ ե ռ ք ը կ ՚ի յն ա ն 2^աււ|աւ^ու.|ւր Բ ա լս ւ,

է ը ճ է , Հա յնի , Հւսդրօ, Արղընի—Ս ՚ւստ էն, Ջ եր ժ ո ւկ , Խա րբերդ,

Վ ա րգօ, Թ նուս, Պ սւլա նըք, Ս ՚անադկերտ , Մ ո ւշ , Ս ա ոուն,

Ալիվանչ , Ֆա ^|ւ1ւ, Մ ալաթի ս* էւ ք«ււյ1փս1||ւ մինչև

Սևերէկ գաւառներն Ալ ն/սհանգնելւը ։ Տիարպէքիր քւսղաքի գրաւումը քանի մը ժամ կը սւևէ (ւ շարժումը կ՚երկյսրի մին ̂չև Մարտին և էԲիտիաթ, իսկ հիւսիսէն՝ մէնչե. Զարսանճաք, արևմուտքէն^ մինչև Ակն։ Ալւէւէլէաէ քւփ Հա ^Ա |ւ^ ■ Լաճ,

Պիթլիս, Սղերդ, ԹօՀասւէ, քրդական շարժումն երո

Հհքքե արի և աւելի գէպի արևելք մասին իւօսք Հ^սւյ պաշտօնական

տեդեկութեանց մէջ. միայն թ է պատերազմական ատեանը այգ շրջաններու ւ|ա|ւ|ւ^|1|1 կը մեղադրէ իբրև մասնակից դաւադրութեան և անկաիէ ^|ււլււ||ւսաաէ սա(րւշ^|»ւ ^|ւաք|ւ^ւ ՇԷյխ Սայիաէն առ։։*ջ, իր գաւկին և ուրիշներու հեւո մահ– ոլաէ դատապարտուեցաւ Սէյիտ Ապաիլլ հսստէրը, որ թոռն ԸԱալով Ծէյէւ Ւբաղուլլահի, մեհ ագղեցոլթիլն ոլնի Արե­ւելեան Նահանգներու, Վանի և Պարսից –քԼիւրգերու վրայ։ /> բացակայութեան մահուան դատապարտուեցաւ Պէտէր– խսւնիներու թոռներէն 1°ալիտ քամին, որ ազղեցիկ I; ^օ^աաէ|ւ /ւ մէջ, և գէրլ լաա(ր|ւը ըմբոստութեան չմասնակցողագգէջքւ^էէլ>Էէ, ղեկավարներէն 1ւ մաալորականներէն ։

Այս րոյոր տեղեկութիւնները կ*ապացուցանեն որ ապլ1Ա» տամրական շուրժոլւ(ը կարհոււսհէն աւելի մեհ ծաւալ ունէր է կը րռնէր գրեթէ ամրողջ Խարրերդի, Տիարպէքիրի (ա . հանգները և էրգրումի, ^՝իթչ(աի մէկ իւոշոր մասր, այս|ւէյ>է այն երկրամաոերը ուր կը գանուին գլխւսւորապէս ղագա յէգսւէ գււլ»ծա&ալ քւ ոչ-սի ւննի Նագշպանաի աղանդաւոր* ները, որոնց ընդհանուր անունն է Զազա-Գըմլիկ։ Ապըս* տամրական շրջւսնակեերը կղգէացահ ըլլալով արտաքին աշիւարհէն և կապ չունենալով ոչ Իրաքի, ոչ Օսւրիոյ, ոչ ալ ռուսական երկրամասերու հետ, ֆէղէքապէս անհնար էր որ օժանդէսկութիւն ստանային արտաքին աշիւարհէն ւ Ս՚|ււււ մէ, Իրաքի, Պարսկասաանի և (հասաստանի անմի^ապէս սահր մսւնակից սիւննի Փիւրդերոլ հանգիստ մնալը, կ՚ապացուցանէ թ է ոչ իադիֆայութիւնը (լ ոչ ալ արտաքին թելադրութիւ­

ներն են իսկական պաաճառները վնրջին աւ^սաաւֆու|||||ւաէյւ

Հասկքւալու Հաւ/այւ |)Է ա|ւսւա |̂ւէ յսյսծլւ լ^այ|ւ1ք կը ր« -

*–է որ ֆրանսական կառավարութիւնը փոխանակ Աուա՚ րիայէն օգնելու այւլ ժողովուրդին , ճամբայ

և ւֆջոցներ տուաւ Թուրքիսյ։ Նլ թուրք զինլսըները ցոյցերով

անցան ֆրանսական և Հւսլ^ս |̂ւ ^ւայո^ գացին Տիար*.ն. Ա*ա|ւա|ւ&, լ ա ^ ա ^ լ ո ւ Հազա ըմբոստները ւ )>ս^

Աէւ̂ լ|ւաց|ւն(ւլ>ւ»ւ1ւ Հծււ1ււ^աՀոլ^ււ1էյւ կը հաստատուի անով որ, չհագեցալ ՈԼր կեգրւ։

ասլսաս< յլշու^|ււ& շրջաններուն մէջ,

Վանի, Բիթլիսի և Հէքքեարիէ ոնացահ են քրդական Հւծ լա Լ

գոլահներ և որոնք Անգլիոյ անւֆջական ադղեցութեան ասւ1լ էէ։ Բոլորովին աւելորդ է խօսիլ պոլշեւիկներսւ աջ<ա9անոու»թեան մասին, քանի սր անոնք «։ս«^|»է ցանկացող էինՀանրապետտկան Բ՚ուրքիսյ յաղթանակին ւ Թուրքերը սւււաէջ վւսրանելու գորհահեցթ Կարսի ճակ ատի զօրքերը, Զազաները հիւսիսէն զարնելու։ Ջիչերին, քՒսւկովսքի և միւսները իրենց

ճառերով և յայտարարութիւններով հակայեղափոխական ոյւա, կեցին քիւրդ շարժումը և յաջողութիւն մաղթեցին –Հէմալի փուրին, սրպէսգի ան շսւաով (քսւլ*է իրենց ինքնութիւնը

պաշտպանոդ այգ լեռնականներուն գլոլխներըէ Նրեւի քրդա– |քւսք> շարժման ղեկավարները բնաւ չէին նախատեսս,հ, որ յաէուէ ադդերոլ ինքնորոշման դրօշակ բարձրացնող կարմիր- ները, կրնան մէկ կողմէ ձեռք երկարել Ապտիւ լ-Հէրիմեերոլճ, զանոնք խալիֆալոլթեան, Աուլթանութեան հասցնելոս ̂ իսկ

միւս կողմէ օգնել և ոյժ տալ Էէւ|Էքւ1.էյ*ւս.1ր և Բէմալներուն, ազքէյալ գոյ>ււ̂ 1|ւլքւՆ իսկ ոչնչացնելու համար։

ժւցատ6ժ Ե7

14 *ւ ր օ շ ս * 1

Ինչ ալ ըԱ,սյ, փաստէ աչէ Է , որ Փիւրդերը Էրենց շսւրմմսւն համար ըէտրեցէն չափազանց աննպսւստ վաչրկեան մը, ծ |>|1 քաղաքական այդպէւփ աննպաստ պայմւսններ կա. չէն, ինչու պայթեցաւ ապստամբութիւնը, արդեօք քիպպ դ ե ֊ կավարներ և սւո.աջնորղներ այդքան անտեղեակ էին ա ջ ֊ խարհէն,

Իրողութիւնը աչն է որ, մոդովրդական պոււթկուՏւերը կը պաչթին յաճախ անհատներու կամքէն անկախ, մ՝անա֊ ււսԼզ էյւր դանակը ոսկորին կը հասնէ. և ւսյ|էւս անկարելի

4նւայ սսյսյսկ |այււ/սւ|ւ Հա յ|ւ^ա 1ւ|ւէւ ւ Եւ աչն սւսւհճ,

առաջնորդ կ*Ը11,Ան անոնք» որ սւմենէն աւելի կը խօսին աւք.

բոխի սրտին, Այդ է պատճառը որ շէյխ Սալիս, մ՝լյ չւսն֊, կարն հեղինակութիւն կը դւսոնաչ և ապստամբութիւն կը Հարէ, տաք ը1 ւշուքւ(ւ|է1ւ|յ|ււ1 զանկով ւ աքէն ուղղաթեամբ, առանց նոչն իոկ դորհնական ծրադիր մ՝ը ունենալու։

Բայց ով փութացուր պոռթկումը, Այւյ պատիւը չի պւստ. կանիր քիլրդ չեդափոխական կազմ՝ակերպութևանց Ա. անոնց քարոզութեան, որովհետեւ եթէ քիլրզ չեդափոխական կա զ ֊ մօւկերպութիւններ կան, սաղմայիք, վիճակի մէջ են. ասկէ զուտ, ինչպէս կարելի է փրօփականտով շարմել ՚^իւրդը, որ կարդալ ջի դիտեր և դմուար կը հասկնայ բարձը "կ ը ղ ֊ բունքները, Ծյւյ պաա/ււը պէտք չէ տալհեդինակաւոր բէկերուն է շէյ|։|^քւլքւ ւ նաոէյ ^ք յտ 1ւա1|1ււ1ւ անձնաւորութիւն դառնալը աւելի պատահականութեան էսրդիւնք է , և ոչ թ է նախնական կազմակերպութեան, –Քրդական շւսրժման պատրաստութեան &ւ տարերայիճ պայթումի բուն մղիչն հ թուրք կառավա­րութիւնը, իր նախորդ եւ ներ1խ յ դանփճնհրու ել Աղզա– յին Մեծ ժողովի թրւնած քաղաքականութհամբ։

Շչսօր Շէչխ Աայիաները կը բռնուին և կախաղան կը հաէուին. Հ>իւրդ մաաւորականները կը հաւաքուին և բա ն ֊ տ^բԸ կը լեցուին, կախուելոլ համար, Այսօբ ապստամբութեան թափը կոտրած է , և մի այն փոքրիկ հրոսախումբեր կ*ապ~ րին լեոներոլ և ձորեբու մէջ, ինչպէո հայկական ջարմում֊ ներէն չետոյ մեր Արաբօները, Գէորդ Զավոլջները, Հարց է աչմմ, Այդ ջարմուՅները պիտի կրկնուին, թ է Զազաներոլ, Փիւրդերոլ զլխոլն եկան հալտւածն այնքան ջջմեցուցահ է , որ այլեւս անհնար է որ և է նոր շւսբմում,

Երբ մէկ կողմէ աչքի առջեւ բերենք, Թուրքիոյ անխելք և բարբարոս ընթացքը, և միւս կողմէ ՝Բիր ման շահէն ,փնչել Որարատ և Ուրմիոյ լիճէն ,փնչել Սեբասաիոյ դեները բռ1աե միապաղաղ զաղա քիլրդ ազդաբնակչոլթիլնը, Ա էկաաէկ, որ Պարսկաստանէն, Օոլրիայէն, Իրաքէն և քհոլ֊ սաաոանէն քաղաքակրթութիւնը այսպէ,, կամ այնպէս մուտք

պիտի դորհէ անմիջական հարեւան քրդական շրջաններուն մէջ, պէտք է $*ա և.քէ կ թէ թրքական նոր յաղթանակը ան. վրէպ պարզութեան պիտի վերածսլխ Կախաղանները պիաի փշրեն Հիւրդերոլ դալանական հակամարտութիւնը, որ կը խանդարէր միացումը, իսկ համատարած հալածանքները պիտի խթան դառնան քիլրդ մողովուրդի միացման, Ու այս ճըն ֊ շուՏեերով և հալածանքներով է որ պիտի ղարդանայ իսկական քիլրդ յեղափոխութիւնը և աղատադրական պայքարը, հիմ. նուած ոչ միայն բնազդի, այլ և առողչ դիտակցոլթեան վր,սյ,

Ոյգ արդէն սկսած են, և պիտի շարունակոլին,

*̂ ̂ Ո*ՈԻԻԷՆ

ԿՈՒՍԱԿՑԱԿԱՆ ԿԵԱՆՔ

< 3. ԴԱ®ՆԱԿ8Ոհ|»ԻՒՆԸ

անի իշխ ա նութեա ն հա սնելու հենք աքին

Արիք սկսաՆ, հա յ կօմունիստնեյւը ամրոդջ ո ւժ ո վ նետ ւե–

քին դա շնա կցութ եան վրայ նպատակ դնելո վ իսպառ,

քնջել նրան հա յ իրա կա նութիւնիք* “Փիզիքակաե մ ա ՚հ

ա շնա կքութեա ն ̂ նշանախօսը դա րձա ւ նրանք դործնա .

կան քտ ղա քա կտ նութ եան ուղեցո յցը է Հա յս անի

Իօ/շեւիկները յա յտ ա րա րեցին, թ կ ա յլե ւս Դաշնս

թ ի ւն ը գ ո յո ւթ ի ւն Էունիւ Փ ետրւա րեա ն օրերը

բ ս յգ ւի բա նտ երը չեքւեքի ն դաշնակցականներով, որոնքիք

շա ա երը զոհ գնացին կարմիր տ կռօրի, շատերն է լ ք շ լե –

քին հիւսիսային աքսորավայրեր, դ ա շն ա կ ցութ իւն ը յ ա յ .

տարարլեք Օրկնքից դուրս, դա շևա կցոլ թ ես/ն պատկանիլը

կ ա մ նոյն իսկ պարդ համակրանք արտ այա յտ ելը դա սւեց

քաղաքական մ ՚ա հա ցու յա նձա նքնեյւի Հ ա/1ք*ր։ ^ հինդ

տարի շարունակ Հա յ կօմունիստները քրտ ինք թ ա փ եց ի ն

դա շնա կ ցութ եան գ ո յո ւթ ի ւն ը վերա քնելօւ հա մա ր, րա յք

թ ե ոլքա ն են 3 Ո19 ^ տալիս հենք հակա–դաշնա կցական պայքարի ե լե *.կ ջն ե րը ։ ^

Հայասաանի խոհրդա յին իշխ ա նութեա ն մեղրամիսին

ե ր կ ր ո ւմ մնացած ք ի չ —շատ ե ա նօթ րոլոր դաշնակցական •

նել,ը հսկողութ եա ն աակ աււնլեքին ու րա նա ա րկլեքին։

՚կքու–

եկան

հաստատելու, թ է , ընդհա կա ռա կը, Հ ա յ Կօմոլնիստական

կուսա կցութիւնն ե , որ գ ո յո ւթ ի ւն չո լն ի , իսկ դա շն ա կ ցո լ.

թ ի ւ ն ը շա րունա կում է Յնալ հա յ ա շխ ա տ ա լորութ եան

գան գլա նա յին կա զմա կերպ ութիւնը, ֆետ րւա րեա ն դասից

յե տ ո յ բօ լշեւի կ ն եր ը դարձան ա ւելի զգո յշ և հակաա

դաշնակցական պ ա յքա րին ա լին " դիւա նա գիտական #

բն ա ւո ր ո ւթ ի ւն . «ֆիզիքական մա հլա նր փոխա բէն սկսեցին

սպաոնալ * գաղափարական մ ա հ ո վ յ Հ ,լ որպէսգի հաս­

տատեն, որ դա շնա կցութ իւնը սնանկացնէ է գաղափարա.

պ ես, Զեկա յի միջոցով սկսեցին “ դէկլա բա ցիա ներ Ո

սաորագրել տալ դաշնակցականներէն և ա յդ դ ե կ լ ա –

ր ա ց ի ա ն ե ր ը ե ափ Ոլ ց ն ե ո լթ ե ա մ բ հրատարակել իրենց թ ե ր թ ե ր ո ւ մ * ^

կակայն, այս խաալն է լ դուրս եկա ւ չա տ վրան րա ց. Ադեկլա րա ցիա ները կա զմուա ծ կին այնպկս անշնորհը կերպով, որ ամենամիամիտ մարզիկ ան գ ա մ հասկացան

կատարած կեղծիքը» Փ ոխանակ դա շն ա կ ցութ իւն ը ք ա յ­ք ա յե լո ւ "դկկլա րա ցիա »ները ծա ռա յեցին րօլշձւիկ ներ ին խ ա յտ ա ռա կելու, Նւ որպկսզի դա շնա կցութ եա ն հա շիւը մէկ ա ն գա մ ը ն դ միշտ մ ա քրլի , Հայասաանի Զ կկան /ղա.

ցա լ , ո%ախկին Դաշնակցականն երի հա մա գումա րը^ , որից յե տ ո յ. Հա յ I, ոմունիսանեյփ համոզումով, ա յլե ւս դ ա շ ­նա կցութեա ն հետ քն ա ն դա մ չպիտի մնար ^ո ր հ ր դ ա յի ն Հա յս/ստա նում,

Ի "1 ց այս միջոցն կ լ չօ գ ն ե ց , Տա կա ւին նոր կր"նախկիններէդ համագումարի տ ղմուկ-ժխ որըՀ ե ր ր ^ Հ .

Ճ1ց1էւտ6ճ Ե7

8 ° 1 ՚ Ւ ք Օ է ն կ 15

Ս՝իաս*հի կ եան ր յա յա ա րա ր Կ , Բ Հ ՝“ Ի աշնակցական մտայ–ն ո ւթ ի ւն ը ո շարՈւն

\յր ր էլայ ձի տ ̂ Ղ.

ա կ ո ւմ Է ապրէ»լ

՚/տայնու թ ի լէ Ա ,պ »վ գ ո յո ւթ ի ւն կուևենա յ Լ

հա յ ժողովրդի մէՀէ

անխուսափելի կ ե ր *

"/Գ ոայս ւ (ձիւնը արտա^յա յտ ո ղ ո ր և է կա զմա կերպ ութիւն \ |)ա աշխարհի օրէնքն

ե , ե. ^օլշեւիկնելէն, ի հարկէք ք Լաւ. են հ ասկանոլ մ ա յգէ

Ն թ ե կենդա նի Է ^Դաշնակցական մ տ ա յն ութ իւնը * ք նշաա

նա կում՝ Է կենդա նի Է և. ինրը% խ ա ղ ա կ ց ո ւթ ի ւն ը » այս

(քԼ իր հ ե ր թ ի ն նշանակում՝ թ է ր օ /յե լի կ ն ե ր ի ա ղմուկը

խ ա շևա կցութեա նմա հւա ն մասին աոնւա ղն ա ն հ ե թ ե թ Էէք\րա

ք ա ն հա յ կօմունիստները ա շխ ատ ում են թ ա ղ ե լ խաշնակցու-

թ ի է ն ը քայնրան այս վերջինը դա ոնո ւմ ՝ Է ա ւե լի կենսունակ

ու ժողովրդական ( ^ յս տ ե ՛ ղ պէւոբ Է փ նտ ռել գաղտնիքը

րօլշեւիկեա ն աղմուկի ։ երա նով ե րա ցա տ րւում՝ և այն ,

Որ շնա յա ե վաղո լց մ ե ռ ա ծ յա յտ ա րա րելուն * րօլշելիկա

ն ե ր ը անվերջ –ղրաղւում՝ են խ ա շնա կցոլթ եա մր և իրենց

դրամի ք ժամանա կՒ ու ե ռա նդի ա հա գին մասը վա տ նում

հ ակա դա շնա կցական պայքարի վր ա ւ

կենդա նի ե Դ ա շնա կցութիւնը \չր կ ր ո ւմ թ է մ ե ռ ա ծ ,

թ ո ղ ն ե ն ք էւ անցնենք արտասահմանէ \Լ յս տ ե ղ ոբան–

լո րա – գիւղա ցի սւկանԱ իշխ ա նութ իւն գ ո յո ւթ ի ւն չունի

(՝\ ո Է ե լ կար ոՂ ^ հա սնել ՀձԷկայի ժա նիքները ւ ) \ յս տ ե ղ

ճյդեմօկր ատա (խ ն ա րտ ասա հմա նում մենք ունենք էւ ազատ

ւ մամուլ , և կազմակե ր պ լե լո ւ ու հ ա ւա ք ւե լո ւ հնա րա ւո­

ր ո ւթ ի ւն է \\ յս ս *ե ղ մեղ համար մաքի դա հ իճն եր

յ ճ. ։ ոլրե^Լ ( մենք կարող ենր ա նա րգել ա րտայայտել մեր

ե ու թ ի ն ը է \ \ յս տ ե ղ Գ ա շնա կցութ եան մասին գաղաւիար

կը տան ո չ թ է շի ն ծո ւ ^դէկլա րա ցիա ներն* ՚ւի նն երի

ո ւժ ո վ կա զմւա ծ հա մա գումա րները , ա/ լ թէՀԸ կեանքը

հ բազմա զա ն ա րտ ա յւսյտ ութիւններով է ե ա ս ո ւմ

ա յգ կեանքը • ի ն չ ե նե ր կ ա յա ցն ո ւմ ֆրենից ^Դաշնակ–

ց ո ւթ ի է ն ը արտասահմանումէ

\\կսևնր հեէւուից I ՈՀարսկաստանոլմ շուրջ հ արիւ ր

հա զա ր Հ ա յ ե ապրումէ 11^/ք ^ՕկՒէ՚Շ անմիջապես են– թ ակայ ե \սորհրդա յին .խուսաստանի ա զ դ ե ց ո ւթ ե ա ն ,

որից մ ե ծ չա փ ով կա խւա ծ ե էւ տնտեսապէս է թօլշեւիկ–

ները ողողել էն իրենց գորՆակայներով ո ւ ոս կով & Է հ ֊

րա նը ։ |ն*աւրիզը , խաղւինը և IՀաօպից ծո վեզերքը է

ՈկԷտբ Էր , ոլրեէ/ե , ե ն թ ա դ ր ե լ % որ ՈՀարսկահայ դա–

ղ ո ւթ ի մեջ շատ ո լժ ե զ պիտի լինի և հ ս* յ կօմունիստա

ների հմա յքը , էէա/Ց * * * ծՀարսկա հայութիէնը պարլա–

մենտի ա ն դ ա մ լն տ ր ե ց *Դա շնա կցականի • |3> աւլւիղ ից

սկսած մ ի ն չե լ \ \ո ւ լթ անապատ համարեա ր ոլոր դպ րո­

ցական ե մշա կութա յին հա ստ ա տ ութ իւնները գ տ ն ւո ւմ

են խ ա ղ ա կ ց ո ւթ ե ա ն ղեկա վա րութեա ն տակ ր |^ււա 1^

չա փ ա զա նցութեա ն էլարելփ ե աս ել ք որ քէ\արսկահայ

ա զգա յին—հասարակական կեանքին գո յն ո ւ բովա նդա կու­

թ ի ւ ն տ ւողը խ ա ղ ա կ ց ո ւթ ի ւն ն ե • ՝Նոր ս երունդ ը ս ն ւո ւ մ

ու զ ա ր դ ա ն ո ւմ Է գ ս *ղ ա կցակ ան գաղափարներով ։

\\նցնենք դեպ ի ա րեւմուտ ք - \)իւրիա ( ուր 120

հազարնոց նոր գ ա ղ ո ւթ ե ս տ ե զծ ւա ծ • րն ե դ գա–

ղ ո ւթ ի գաղափարական մղիչ ո յժ ր * ■ - ան կասկած ̂ րԷ*ս/շ–

ն ա կ ց ո ւթ ի ւն ը ։ |\ի ւրիա/ի պարլամենտի միակ հա յ ա նդա մը,

յն տ ր լա ծ ե խաշեակցական | Ա զգա յին—հ ասարակակաՆ ու

կրթա կա ն գոր ծի մեջ ա մ ենա ա չքա ռու *քեր կատարողը

դաշնակցականներն են է երիտ ա ս ա ր դութ իւնը ր աճող

սերունդը հա մ ա խ մ բւա ծ ե խ ա շնտ կցութեա ն շուր ջ է

Հքջա նի ամենալա ր ջ ու ամենից ա ւելի ա զգեցիկ թ ե ր թ ը

խ ա ղ ա կ ց ո ւթ ե ա ն \\ենտր– \\ոմիաէի որդան ՀՆոր–Հէիւհիկսն

ե ւ խաղու թ ի կեանքի ջ ի ղ ու զարկերակը հա ն ղ ի ս ա ն ո լմ

ե դաշնակցական երիտ ա սա րդութիւնը է

խոյնն ե պատկերը և աղւսյական ե ^ ի սքսէոսռէ– մ \Տ՝եր

կուսա կցութ իւնը խորը արմսէտներ ե այստեղ և իր

Գ1*°2Ւ սոակ հա ւա քել գ ա ղ ո ւթ ի երիտասարդ ո ւ կենդա1էի

տարրերը | \\չե ր սա ն դր իա յում ա մբողջ ա ղգա յին ո ւ կըր ՝

թ ա կա ն գ ո ր ծը գ տ ն ւ ո ւմ ե խ ա ղ ա կ ց ո ւթ ե ա ն գաղափարա­

կան հա կա կշոի ն ե ր ք ե լ ւ ^ֆուսա բ երս երկօրեա յ թ ե ր թ ը

գա ղ ո ւթ ա հ ա յ լա ւա գո յն օրգա ններից մէկն ե < |)Յ ո ւ<,ս ,յ

բեր՛՛ին կից ս տ եզծւա ծ ե ԼՈԼ(*( հրատարակչական գ ո ր ծ ք

որ իրար յե տ ե ւ ի ց նոր հա տ որներ ե հրապարակ հանումէ

և ֆունաստանը • նոյն ե ր ե ւո յթ ի ն ենք հանգիր

պ ո ւմ ե ա յստեղ է ^ .թ ե ն ք ու Աեչանիկ գա ր ձ ե լ են մ եր

պրօպագանդի ո ւ գորՆ ո ւն ե ո ւթ եան հնոցներ է

ս ա ր գ ո ւթ ի ւն ը հ ա ւա ք ւո ւմ ե մեր կուսա կցութ եա ն մ էջ է

Հա կա ոա կ րօլշևիկ-ռա մկ ՚սվա րա կա ն սրտ ա ռուչ մի ո ւ թ եան

թ ա փ ա ծ ջանքերի ̂ ա զգա յին—կրթա կա ն գո ր ծը զար գ ա–

ն ո ւ մ ե գա ղա կցա կա ն մթնոլորտ ումէ

Հա մեմա տ ա բա ր թ ոյլ ե գա ղա կցա կա ն կեա նքը

քՀալկանեան երկրներումդ որոնք շա ր ունա կ ում են էէնալթա–

տ երա րեմը քաղա քա կա ն կ ռի ւն եր ի : քՐօլշեւիկեա ն ըմրոս–

տ ո ւթ ի ւն ն ե ր ը ո յգ ա ր ի ա յո ւմ խ ռ ո վ ւա ծ վիճակի մեջ են

պ ա հ ո ւմ ն ա ե ւ ամրողջ հ ա յ գա ղ ո ւթ ի կեա նքը \ <>փնւո–

րական վիճակը է յա ճա խ ա կի խ ռ ո վ ո լթ ի ւն ն ե ր ն ու սպա–

ն ո ւթ ի ւն ն ե ր ը դ ժ ւա ր ա ց ն ո ւմ են կազմակերպական աշ–

խատանքր , թա/3 գ ա ղ ո ւթ ա հ ա յ աշխատալ ո ր ո ւթ եա ն

բովա նդա կ համակրանքը խ ա ղ ա կ ց ո ւթ ե ա ն հե տ ե * ք̂ ոլ~

գա րա հա յ իր ա կ ա ն ոլթ եա ն մեջ միակ հ ա յե ր է ն թ ե ր թ ը

խ ա ղ ա կ ց ո ւթ ե ա ն օր գան Հայաստան”ն է է

խանք խրանսիա Տ որը իր ա ւելի ք ա ն 40 հա զա ր հ ա յ

ա զգա րնա կութ եամր ա րդէն դա րձել է հպ յա շա ա մի

վպ յր* \\ազմակերպական էպյն աշխաաաՆքը ն ո ր է սկսւա ծ

այստեղ , քէա/ 3 ա րդէն մօտ տասը ք ա ղ ա ք ն ե ր ո ւմ կան

դաղ>սկցական խ մ ր ե ր ո ւ մա րմիններ լ Հ ի է & ւո ւմ են

ա կում՛բներ , գրա դ ա ր ա ն -րն թ երցա րա ններ ւ )|ագմակերպա

ւ ո ւ մ են դ ա ս ա խ օ ս ո ւթ ի ւն ե ր % հ ա ն դ էս ն եր , հրա պա րա ^

կային ժողովներ ւ երիտ ա ս ա ր դութ իւնն է , գործա բա նա յին

բ ա ն ւո ր ո լթ ի ւն ր > որ խ մ բ ւ ո ւ մ է մեր կ ուսա կցութ եա ն

մ էջ , կ ա զմ ա կ ե րպ ւոլմ ) քա ղա քա կա ն դա ստ իա րա կութիւն

ստ ա նում և ո գ ե ւո ր ո ւթ ե ա ն նոր թ ա փ ո ւ կ ե ն դ ա ն ո ւթ ի ւն

տաչիս գ ո լձ ի ն • Հ ե ո ո լ չ է այն օրը , ե ր բ ֆրա նսա հա յ

գ ա ղ ո ւթ ը պ ա տ կա ռելի ո յժ կ դա ռնա յ արտասահմանում,

և մեր կ ուս ա կ ցո ւթ ի ւն ը ա յստ եղ կունենա յ իր ամենա–

գո ր ծո լն ե ա յ շրջանն երից մ էկ ը է

\Լւելա ցնենք սրա վրա և եւրոպ ա /ի մ ե ր ու » անողոլ–

թ ի ւ ն ը 4 Պ /*ա ք , Վ իէննա , ֆա րիզ - կա զմա կերպ լա ծ՝

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

16 * ր օ Հ ռ * 8 * 1

են Դաշնակցական խ մ բեր * պաաբաստւում ե է ս,̂ ։

||ճ.ւ# տ նողութէա ն հա մա գումա ր՝ միացնելու. համար

Հչւբոպայի բ ոԼոր դաշն» Ուսանողական խ մբերն ու ան­

հասէ ընկերները է \,ւրոպաքի մեր ուսա նողութեա ն մ ե ծ

դ ե ր Է վերապ ա հւա ե կազմակերպական կեա նքում, և.

առանց ուրա խ ութեա ն չ է , «/» մենք դիտ ում՝ ենք նոր

սերնղի գաղափարական մերձեցումը մեր կուսակցու­

թ ե ա ն ւԱնցնենք ոէիկիանոսի միւս կոզմը—Ա*էերիկա ւ \ք՝իաց.

•պահանգներու մ ք ովկիանոսի ջլւերի պ էս խորունկ ու ծա»

լա լո ւն ՝ զա րդտ նումէ Դ ա ւա կ ց ո ւթ ե ա ն կեանքը է Անվերջ

մողովներ ք հա նդէսներ ք դա սա խօսութիւնն եր և աք լ

կա րգի հա ւպ քոյթ նե ր ք ուր հնչում ՝ Է դաշնակցական

խօսքը ւ \Տ՝եր գործիչ ընկերները չա փ ում՝ են ԱմեբիկայԷ

մ ե ծ հա նրա պ ետ ութիւնը մի եա/րից միւսը և հա լ աՀ~

խ ա տ ա ւորութիւնը ապրեցնում՝ մեր կուսա կցութեա ն գաա

զափարներովէ Ահագին գործ են կատարում՝ հ ա յր ե ն ի ք *

մեծ՝ օ ր ա թ ե ր թ ը իր հրա ա ա րա կութիւեներով և. , մանէս՝

լ անդ ք ամսագիրը իր ճոխ ու ա րմէքա ւոր ն ի ւթ ե ր ո վ ւ

Աոա7ւյ չա փ ա զա նցութեա ն կա րելի Է ասել , որ ^Հայրե–

նՒՔ՝Շ. յ Ւ ակ ԼՈւրջ ՈԼ– տ ա րտ ծլա ծ ամսագիրն Է հա լ իրա– կա նութեա ն մ է ջ I ^ա լիֆօրնիա յի մեր մարմինների բե–

րանն է ՈՍԼսպաբԷդ*(Լ, իբ աո.անձնալատուկ դերն ունի

հ ե ռ ա ւոր հա լ գա ղութ ներում է

Ա յմ մ կա րելի Է խօսել ա րդէն և Հա րա ւ ալին Աւ/Ճ–

րիկալի Դ աշեւսկցակսՏե կա զմակերպ ութիւնն երի մասին *

՜Ա յնտ եղէ մեր ընկերների թ ի լ ը հա սել է ալնպիսի

ք տ ն ա կ ո ւթ եան , որ սկսել է զ գ ա ց ւե լ աւլանձին գորնչի

և կուսա կցական թ ե ր թ ի պահանջը է

Ա ւելա ցրէթ այս բոչորի ՝1ւ,ա Ո1ԸՒէ, հ ե ռ ա ­ւոր երկ րներո ւմ ց աք ոէ– 9ք՝հս եղա ծ մեր խ մ բե լ,ը - »

\օարրին , Հաբէշիստան ք –Հուրա ք ր»աղդադ, Ո\աղեստին,

փաէւա դա ։ Հն դ կ աս տ ա ն – և պարդ կը լինի թ է գա ղո ւթ ն ե»

րո ւմ ք ի ՜ն չ պատկառելի ո յմ է ներկ ա յա ցնում Դ աչ ն ակցու .

թ ի ւն ը է

0*ձՆք տ եղ եկ ո ւթ ի ւն ու1 ենքք որ հա լ կօմունիստները

Դա շնա կցութիւնը Հա յա ստ ւսևոլմ ւ)լիկւիդա ցիա սի են թ ա ր.

կելուց յե տ ո յ, հիմա Է լ ձեռնա րկել են նոլն աշխատակցին

արտասահմանումէ (1^/ ̂ նպատակով նրակք վելՎերս սկսել

են առանձնապէս զ բ ա ղ ւե չ գա դ ո ւթ ն ե բո վ , և իրար ետե–

ւի ց արտասահման են ո ւղ ա ր կ ո ւմ քա րոզիչներ ; յ ն

դիտ ա ւորութ եամբ ա հա գին գումա րներ են յասւ–

կա ցւա ծ կաշառքի , պրօպագանգի ու հրա տ ա րա կութիւն-

ների համարէ Արոշւած Է ^հարւաեալին կա բդով* սպանել

Դ ա շնա կցութիւնը դ ա ղ ո ւթ ն ե ր ո ւմ , ուր նո/նպէս ք ըստ

Ա՚իասնիկեանի , շաա ո ւմ եղ է ^դաշնակցական ւՐտայնուա

թ ի ւ ն ը ս։ ՝ ,

Հե տ ե ւա ն ք ը , ի հա րկէ ք կարելի է հ էն ց ա /մ մ ե ա նհ

գուշա կելէ Աղմուկ շատ կը լինիք անկասկած, բա լց ար

դիմեքը կը ստացւի նոյնքան փ ա յլուն , որքան Հալաստանսւմէ

Ա̂ /1ր միակ տ ա րրերոլթ եա մբ , որ Հա լ տատանում Դաշ­

նա կցութ իւնը ո°րԷնքից դա րս է ս և պարտաւորւաէ է

հա մա կերպ ւել ա յդ դ ր ո ւթ ե ա ն , իսկ արտասահմանում

ալդպիսի զ գո ւշո ւթ ի ւն ն երի պէպք շի ունենա ք, Դաշնակ.

ց ո ւթ ի ւն ը կ ՛ ապրի ու կը զա րգա նա յ# որովհետ և նրա ն կեանք

տւոդյը ո՛չ թ է անհատների կամքն է , ա յլ կեանքի ա ռա ր­

կայական թ ե լա դ րա նքն ե բը և դրանից բղխ ող գաղափար­

ները I Հալ,անելով անհնար է սպանել մի գաղափար ֆ

ասւած է ՝ չհա լա ծ ե լ – տայ,ած ե լ ՝ I Արքան բ օ լշ ե ւի կ ն ե ր ը

շա ՚տ հա չա եեն մեզ, ա՛յնքան կը աարածեն մեր դա դա *

փարևերը% ա յնքա ՜ն կ՛ումեղա ցնեն մ ե զ ,

Դ ա շնա կցութիւնը սպանելու մ էկ միջոց միայն կ ա յ–^

իրա գործել նրա պ ա հա նջները , որ ասել բովա նդա կ

հա յ տշխա տ աւորութեա ն պ ա հա նջները։ է ահա % որ

հա յ կօմունիստները անզօր են ա նելու է “հրանք զ գ ո ւ մ

են յ թ է ան ընդունա կ են ա րդա րացնելու հ ա յ մողովրդի

ակնկալ ո ւթ ի ւն ն ե ր ը ք և իրենց ա նկա րողութեա ն վ բ է մ ը

փ որձում են լո ւծ ե լ Դ ր1յչն ա կ ց ո ւթ ի լն ի ց է ք^ոլոր տկարների

և թ ո ւլա մ ո ր թ ն ե ր ի Հակատագիրն Է ա յդ է

-------Թ Օ Ի քքԴ Ո Յ

ԳԷպքերը թւսւալդլոր, խւսոՅէի խուռն կ՛ընթանան Թ ուր ֊

քիոյ մէջ, այմմ «թիւրքօղլոլ թի*֊րք», թ՚չպէււ կը կոչեն իրենք։

քրդական ապստամրութեան պայթումը պայթեցուր և ՜ ուրիշ պալարներ ւ վէէմալական իշխանութիւնը ալսօլւ կո իլ ունի երեք ներքին ճակատի վրար Մէկը՝ քրդական շարէ/ուՅԷ Էրէ ոք խորտակուած Է աոԼ աթմէ անհամար որսեր ձզելով էնկիւրիի ձեռքը, կախաղանի համարէ Մահավճիոները իրարու կը յաՀսրդենք առանց դասակարգի խտրութեան և առանգ Հաւ/շւաէ>̂ |ւէ Միսւիւ ՏիդրտնակերտԷւ Անկւսիաւթեան Ատեանը

389 դատահ էր ձինչեւ Յունիս 1 ք անմիջապէս կա խ ե֊լով 28 ի բացակայութեան մահւււան դատապարտելով21 ք և միայն 47 հողի անպարտ հռչակելով։ Կռիւըդեէյալ Փետր, Ըաա մինչել այսօր ստոյգ թիլեր չկան|ւէւ^ա1ււս|ւ ^ո|էոսյւո1ւ եր ու մասին ք որոնք խոշոր համեմատւււս թիէն ւքը կը կազմեն երկու կոդմին համար ար Տակաւին չենք յէշնր ամրոդջ շրջաններու աւերումը, և առանձնապէս Տիզ ֊, բանա ԿԿ ւաի կործանումը*

0՚|>սւ ճակւ»աէ< ^ Հաւքայէաւ|ա|ւա||ա1ւ վտանգը, որ ԱՈւր Հսւէււ|ա յ չունի, (լ աւէ||ւ շսւտ մտավախ ութ եան արդիւնք էք ք*այ*ք և այնսլէս կը նպաստէ սաստկացնելու ջդա դրդռոլ֊ թիւնը։ էնկիլրի շուրջ պւստճառներ րւնի կւսսկածելոլ իր անմիջական հարեւանէն և սիրակքորղ զինակցէն, խորհրդա– ^ք|–յէւ|աւ|ւո|սակւսքւ (հուստոտանէն, որ կնքահայրն է բոլոր այս ^»»֊8է^»ւս.ն ւ

հակ , ք̂ ք̂»Հաս>ա/քաէւ–ւ1||ւաս|ձէքււսձաճ հոսանքն էոր քք|> ձալսւյքւ մէկ տարիէ ի վեր, յարաճուն ումդնութեամրէ

Տակաւին փոթորիկի ^ ը չունի այս սաորերկրեւսյ խլրտումըք րայց արդէն սարսափի մտանած է օրուան իշխանութիւնը, պււՎհեաել աձււյւ ւլսպաք.աք|Ա|ւը կը ՀաււԼ|>1ւ երէկուանընկերներուն, գաղափարի և զէնքի եղբայրներուն։ Այսօր լուրջ կասկածի և Հս^օւյւււ^եա^ աակ են Րէուֆ պ էյ, հին

Ժ1ց1էւտ6ժ Եվ

1 1* ք 0 Հ ն «I ՜ ՜՜ Ճ*=–ճ=

17

կ ո ւո ֊ք մը, որ վարչապետ է ր էօղւսնի մողովին ատեն և. հիմա

կ ը ծ ա ղ ր ո ւ ի ծէ՝ կ ՚ա եա ր դո լի , Ր Է ֆ Է թ փաշա, ^հր ՚Խ էլա ջին ան*,

դ ա մ Պոչէս մտաւ էբ ր ե ւ լիազօր և միլլէ վա րչութիւնը հ պ ս ֊

՝Ծս&տեց Դաշնակիցներու տ չքին Ա ւո֊ջեւ. ԳարէօպԷքիր *ֆեա դիմ

էիաշսձ, որ ւ1Էնչեւ անցեալ տարի կը փաււաբանուէր ի բր ե լ

՚է(Հայէ*սւտանի յա ղթա կա նը» , Ալի Փ ոա ա փաշօէ, ոյէ մեծ ւյծյւ

կատարեց անկախութեան ւզսււոծքււսզւ1ք>1ւ մ էջ ևէ ւ լ

1 Ս*|«լյքւ1յ ք՚թթիհաւոի հարսէդ ատ ծնունդն է|ւ (է, անոր |ւ|ւատ

կան մարլանդսրդը, Էայ$ Ուրացալ Էր հա յրը, ա ւելէ ա ռա ջ

նետուա ե րւլսդով, և լա րա ծ է է ր էքւմերը, գալն ա նգործու–

թեա ն մտ ա նելու համար։ Այն Էնչ որ ((խէւախրարեերու գոր­

ծո ւն ե ո ւթ ի ւն » կը կոչեն ա յսօր և կը հետապնդեն Անկախոււ

թեա ն Դատարաններով, ւ/նձ մասով Եթթէհւստէ վերածնութեան

ճիգն Էւ Ել էնկիւրի դիտ էր թ է ուր կ ՚ո ւղ ղ է հարուածը, երբ

իրա րու ե ա ե լէ փւսկեց Պոլսոյ ընդդիմադիր թ ե ր թ ե ր ը , սկսե–

լով հոչակաւոր Թ էս ճ ի ճ էն , « 6աօ.ս<քքյքւէ/աս լ̂())&(րլէՈԼ

(|ՈԼՍ<ս/| (̂1(.^ււ1ւշւ, (լ կը շ/սրունակէ սպաո֊նալ հրապարակաւ։

Պայքարը կը զարգանայ ա րա գօրէն, երկու հակամարտ

ումերոլն մ ի ջե լ, որոնց ձէկը իշխանութեան տ էրն Ը Ա ՚սէ"վ >

կ ՚օդ տ ո ւի ա ււիթ էն , մահացւէւ հւսրՈԼածը տա լու համ՛ար, Էսկ

միւսը կը սպասէ յսւրմար լաւ^^ւԼ՛ 1|լւ|3քւսւ& Պոչսոչ, Տրա «.

պիղոնի, Ե դ ։ֆ ր է, Դ ոնիա յի , Աաա1>այ|ւ 1ւ «ն|ւ1(ւ^|1)ա1* քււս^ա^*

էէր|ւու1ւ» ̂ որոնք սկիզբէն ի վեր դմդոհ են է ն կ ի ւր ի է ն , և իր

զինուորական—ւքւոաւսրական լե գ է ո ն է ն , որ դիտ է խումանը

շարմմւսն 11էջ դնելու գաղտնիքը*

Ո յ« ճտկտին վրա յ է ոյւ (լԸ խչրտի նա և նախկին Եթէ».

1աֆ ըք մէշտ խտ յտւսբդէտ և ա ւելի պահպանողականւ Եոկ

երկուքէն ետ եւը ապաստանած է Ալ~0սմ՝ա1ւի գահընկէց

գերդաստանը, սուլթա նով, խ ա լիֆ ա յով և. պալատականներովւ

Շատ բան փսխուա ծ է ա յն օր էն ի վեր երբ հիմնուեցաւ

այս ^ ( ՚|^ Ը ւ |ւ|ւյ>ծւ ա^սււլաՏգ (/ը ւ/ասքււսւււ|)աււ|է;ս |̂ւ^ա^աէւ ^այւ^այէոււու|յ1ւա^ դ է մ , որոնք էն քնա պա շա պան ու թեա ն կրլիւը

||ր պարաադրէին մեղէ > ֆոխ ուա ծ է երկիրը , — արիւնազանգ ,

յօշոտ ուա ծ և կիսա ւեր։ ֆոխ ուա ծ են մսւրդէկն ա լ։ ֆա տ ի.

շա հներսւ, փւսշաներու և սօֆ թ ա ներու շքախում՛բէն յա ջսրդած

է նոր սերունդ մ ը , – 1է|1|ւ»|ււյ||՝ ԺԷօն ^՞|»ւյ»յ։ ք»լւԷ1, ի վեր։

ՓւէււոքւշւսՀքւքք տեղ կ է շ խ է նախագահ մ ը , — չ է որ Թուրքիա ն

հւսնրապետական է ։ Նորելուկ պ է յե ր իրենց ա թ։ւո.ներէն կը

զաււա մա ծ փւսշաներու փւսւլւսնգը։ Ս օֆթա ներն ալ ^^լսւսւյ են իրենց փ ա թթոցէն մ է ջ - - աշ|սա|)Հսւ(|աքւ է նե ր .

(|Այյ *̂ււլ|էյ>|ւա1ււ( Ել ոակւսյն... Երեսունըհինգ տարի յետոյ, մենք ղսւրձ» եպլ նոյն ա։1րաստանադիրը ունէնք այդ պետութեան դէմ, և աո.կախ %սա մը։ Ու բողոքող ենք ոչ միայն մենք, այլ և ուրիշ՝ ները, բսլոր հալածականները, ծսյճ ինքն թուրք մողովուրդը, էըենց յատուկ պատճարւներով ։

Թուրքիան կը 9եայ նոյն «Լիւանդ Մարզը» Հ անոպայ և •անբումելի * . է ո

՝Պզաէկ յեղաշրջում շէր որ կատարուեցաւ 1923— 1924,սրւլթանութևան և խւսլէֆայութեան ջնջումով։ Ոայց էնչ

^լսս^ուէ փոփոխութիւն յա։ւաՀ բերաւ հանրապետութեան հո.շակումը։

Նոյւ եէչեր &քւա& են պալատական բորբոսներուն տեղ, յսւելէ թունաւորելու Համար մթնոլորտը։ Նոյն մակաբոյծ/ րոյ* սերն են ասոնք »/|ս ն. խոտ աւելի վտանգաւոր,Հանէ՛ Հրֆմրուր քամած են Այզգսւյնակւմն թթունէ Ո՚ուրքիգյ էսմբողջ, վրօտմհւ՚Զ թեա$ մ է ջ ,չէ տեսնուած սերունդ մը որ այնքխն ,Խրէւն ՜^սւձ յւյ|«քյ, որքան էթթիհպտ—միլլի գերդացտաՏը Ր Փատիշահ– ները ջարդ կը հրամայէին մասնաւոր հրովարտակով, լ նշանի մը վրայ, և որոշ պայմւսնամամով։ Թոո.ները գերազանց, ցեցին պապերըւ Անոնք օէյլեւս պատրուակներ չեե փնտո-երՀ Զարդը նշանախօսք ւէէն է անոնց համար, Ա|էաա((ա11 իմաո– տութեան »պվէան և օմեղան։ Ել իբր այդ կատարելութեան հաոցոլցին զայն, վերսւծելով տզզային ճաք|ԱքքաքՈ1&Ա# ̂ մը, աննախընթաց և^յսնմբցելի ։ ԱյսԱլէս կը բացւծտրուին 1915–ՀՀ)ի սարասվւները, որոնց տասնէսմեակը |լրա̂ սՈ. այս տարի, ո|ւոքւյ ալաձզոք.քՅյ,ւձք<քրյ,|է աէւծԼ մինչեւ այսօր* ,<է1\զզ. (ՈրԵ <̂ ււ̂ ու̂ »|ւէւ *քէջ, ւլեւԼ, անցեալ տարի, հրապարակաւ շնորհա­կալութիւն կը յայտնոլէր Եթթիհատին, «որ մսւքրեց֊փրկեց Արեւելեան Նահանգները», ̂ •

Մինչել, այսօր ալ, յաբտտեւութեամբ քյը յա|ւու(ա1|ու^

«</ւ<քքքւծչ–փյւք|հլ»ւ» այւլ՛ ^ս«|ա^սքքլա(ու|3|ււէքւ՚ճ ի շղ . է , ջտրզ շկ,սյ աո~ տյմմ, քանի որ համրանքով

մողովուրդ մնաց ել։ է իրենց թաթին տա̂ լ ■ Մաքրուեցան Հսր– յե ր ը – հազիւ երկու տասնեակ Հագալւ հոգէ կը շնչեն Անաաօլուի խորերը, իբբեւ հասարակ էՂԱՀէԱներ ւ Մսւ բրուեցան Յոյները,

ջարդով, աքոորով է փո|սաէ>ւս^քքւ̂ էւա լ̂ւ« Մնացորդը, յէ ՚ւ յա ^ ամփոփուեր Է Պոլսոյ մէջ ւ Եւ սւսկայն, դոհ չեն Թոլրքիոյ փրկիչները, ե. աււաու իրիկուն ծրադիրներ կ ՛որո­ճան , այւլ բեուէն ալ ազատելոլ հաւէաբ* նյգ նպատակին (|ը– ւՏւ|ա|ւ1ւ ւսյճ լսւչոյր (լաէաճսւ̂ |ւլւ1էյւ1ւ ոլ օքէ̂ էւ̂ &ել*լէ ։»յ» քյլլ լ̂ւա– 1սւաքւա(|»լք»քւ ւ̂ւ̂ եււլ|>1էգ այւա̂ ու|71ւււււ1|ւ, անտանելի, անկարելի դարձնելու համար ոչ-իսլամ փոքրամասնութեանդ անջատ դո– յութիւնը։ Արիւնոտ ջարդին յաՀորդած Է սպիտւսկը, աՏահ. սա^աք, փճացումը, որ կատաղօրէն յաււա^, կը աւսրուի ո չ ֊ իսչամ պաշտօնեաներոլ արձակումով, կալուածներու գրա­

ւումով, լքեալ գոյքերու աւաղակոլթեամբ (րսյս լս>լոյւ|) տեղէ կ>ուն1ւևան միշտ Օէ*հճ^ով^Հ Այդ ծբադրին մաս կր կա ղմէ թուրք ուսուցիչներու, քննիչներու և լրտեսներու ցանցը ոչ—իսլամ հասարակութեանդ դպրոցներուն շուր^րէ Հանրապե֊ սււսկան Թուրքիոյ մէջ, թաղի մը յետին ոստիկանը ուզած մամուե կրնայ ղպրոց կամ եկեղեցի մտնել, և փակել ղ ա ֊

նոնք։ Մնաց որ, էնկիւրէի վարի^ւերը երբեք չեն ծածկեր իրենք դիտումները, և աֆդադար կը հնչեցնեն օրուան 1ւշսւ« 1ւա|սօս |̂ւ ,■ - թրքացումը է նււսւն^ սլաա^ սա^ չ է որ, երեքաայր|>̂ ի վեր, թուրք մամուլը կ։ոոՆայ ւ^ա^այն.

- « Կ ա մ թուրք կ՚ըւթսք, կը ձուլուիք, կա՛մ կ ՚ե լլէք կ՚երթաք » ր

Նրկու սլալւաւլայ|ւ1» ալ, իրենց համար շահաւոր է այս եչքը* Թրքանալու պայմանաւ Թոլրքիա Ձնալով, ոչ-իսլամ». ները կը կորսնցնեն իրենց ադդային , նոյնիսկ անհատական— մա– ռանդական իրաւունքները. հեո֊անալով - վրայ կուաան իրենց

կալուածները, իբրել լքէայ զոյք , կամ էբրեւ ^ո.քւաէ|աւո(ւայ ^ա̂ ւ1ւյայււյսւ|ս ՚

4սւշաօ1ա|լւս1ւ յլէր|1աԱ1>յ) այ անվերջ կը հոլովեն « թրքա­

նալու» բանաձեւը, վարչապետ Ըսմէթ փաշան տիտղոսաւոր

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

18 • ► ր օ է Ա կ Ո* 1

*սյւյւսք7աք>1ւ է այւյ պատգամին, իր անհատական զրոյցներու Լ ճառերով։ Երեւութապէս այս բանաձեւին իմաստն է ոչ իքէ աաճկՇպ ցեղով և կրօնով, այլ |ս ո |)^ և գորեել իբրեւթՈնէ՝ք քաղաքացի, իբրեւ հաւատարիմ՝ զաւակը հայրենիքին ։ իրականին |ւո|ո|ւ կը ձդտին ։1Էկ նպատակի, իսկա՛պէս քէրքացՇեքՈւ, — ի հարկէ; միշտ ՕրիՏակսԱI ճամբաներով1924^ |ւ^ա |^|ւ1 (և մինչեւ քրդական ապստամբութիւնըթուրք մամույր յատկապէս արծարծեց քանի մը իւնղիրներ որոնք ամբողջ ծրադիր մը ||յ)|լւս ̂մեն » – . Ջնջել Պատրիարք դարանները և փոքրամւսսնութեանց կազմ՝ակերպութիւնները կառավարութեան յանձնելով բոլոր կալուածները և եկամուտի ադրիւրները * և անոնց մատակարարութիւնըւ Եկեղեցիները կրնան մնալ, Էսկ ^ւս^ա1 աէե|1|ւ մի այն աղօթելու և մեռել թաղելու իրաւունք ունին. 2 , Փակել ոչ-իսլաՅներու միջնա­կարգ վարմարանները, կամ՝արտօնել անոնց շարունակութիւնը րւէլոր առարկաները թուրքերէն ուսուցանելու պայմանով. 3< Ամբողջովին թուրքերէն աւսւՏքշհյ յլո^ւ առարկաները, ոչ^իսլամ՝ գպրոցներու մէջ, առանց աստիճանի խտրութեան 4 . Պակսեցնել ոչ*թուրք թերթերը, Ա |

ՄիԱի վարչութեան ամրապնղումէն ի վեր, անընդհատ կը կրկնուի «աւ/Է& ինչ թուրքերէն)) հրամանը, որ վւսճառւս. տուներու նշանատախտակներէն Հսւսալ մինչեւ մահազդներն ՈԼ դպրոցական յայտադիրները։ էնկիլրի չարտօնէր նոյն իսկ տէրաէրի մը առաքումը Անատօլուի այս կամ՝ այն անկիւնը։ Եթէ պատահաբար եկեղեցական մը գտնուեր է քաղ աքի մը մէջ, միլլի պայքարին ատեն, կը հանդուրմեն որ Յնայւ Իսկ եթէ հեռացաւ, այլևս չի կրնար վերադառնալ, ինչպէս եղաւ Սեբաստիոյ աստուածավախ առաջնորդին համարւ Հին֊օրէնք հոգեւորական մը, և անվիճելի կերպով հաւատարիմ, Սարդիս Վրգ– էչմիածին գնաց անցեալ տարի, եպիսկոպոսանալու և դառնալու համար, մսւսԽա ր ԱէրՏօճութեամթ։ Վերադարձին, անկարելի եղաւ հրաման ստանալ և ծերունին գաղթեց Մալւ.սիլիա...

*Պ *Էնկիէրի ոչ թ է բարեփոխեց, այլ չարափոխեց, աւելի

գունաւորեց ու սաստկացո լց փոքրամասնոլթեանց հանդէպ տիրող քաղաքականութիւնը» Ել դեռ վերՀին խօսքը արտա֊ սանուած չէ ։

&այց փոփոխութիւն կայ ուրիշ տեսակէտովւ- Պան աշխարհականացման, արդիացման լուլւջ փոր»

ձեր, կան բարեփոխման երեւոյբՇեր, առաւելապէս՝ ձեւա* կան, կիներու քօղերէն մինչեւ ծոպաւոր էքէսը, որ ա զգա լին տարազ և հաւատարմութեան նշան կը համարուէր մինչեւ երէկ. և որուն դ էմ խուլ պայքար մը սկսեր է այսօր, ի նպաստ եւրոպական գլխարկին ։ Երէկ մարզիկ ծեծ կ՚ուտէին, կը բանտարկուէին, եթէ գլխարկ դնէին, այս օր Մուհամմէտը վկայութեան Հը կանչուի, ապացուցանելու համար թ է ֆ է Աը թրքական չէ և թ է ամէն մարգ ազատ է իր ուղած գչխարկը դնելու։

Սակայն, վարչական վերիվայրուՅներու, սկզբունքի յայ– աարարութիւններոլ, « յեղափոխական» նորոլթիւններսւ մխորին մէչ, անխախտ կը Յնայ հիմճակաճ պ ի ճ ։

Շյսպէս է որ, այսօր սուլթանին տեղ կ՚իշխէ ոչ֊տոհմիկ

զինուորական մը, իրրծւ հանրապետութեան նախազահ, րայք նոյնքան բուռն և միահեծան։ Նախադահը շրջապատուած է «քլիք»ով մ ը , – գործավարներու խորհուրդ - որ աւելի կար*, ճատես է և ապերասան քան երբեՁնի Պապը Շլին։ Թունդ ազգայնական պետութիւն մը սածւշ&քրյու մարմաջին մէջ, այդ իշխանութիւնը ստեղծած է քաոս մը որ քարերն անդամ յձզու քաէ(րւ|է Ինչ որ կը մատնանշէր Հայ մողովոլրդը, իր |ւա^ւ/ա^աԼ ներկայացուցիչներով և յեղափոխականներով, իր մամուլով և կռիւներով, քառաոուն տարիէ ի վեր, թրքական վարչութեան դէմ , Թուրքիան կրծող, կործանււղ չարիքներուն դէմ, նոյնութե ամբ կը կրկնուի այւք«յւ իրենց, Թուրքերուն կողմէ։ Հի ւսէին ճահիտները, որոնք /էաքթմհխ (ա̂ ւ*.րապետող փառքը կ՚երգէին երէկ, ջարդարարներու սէ«|ւուՏւք մը պատրաստելով, առտու մը տեսան որ նոյն չարիք*, ներէն կը գանգատի, կը ծիւրի թուրք մողովուրդը ինք, բայց արդէն ուշ է ր ։ Ուշ Յեացին Թհվճխէները և ԻդՏ1Աւ1ները,

երբ ի լսւր աշխարհի կ՛աղաղակէին թ է «մենք նրկիր կա ւա . վարել չենք դիտեր», «մենք մարդ լ>Ա,սլիք չուէինք», « մենք քանդելու համար ստեղծուած ենք» է

Ուշ Է Լւսէւ Հ^ւ/սւ, երբ միըի փաշաներ, քրդական շւսր* մումլւ արեան մէջ խղդելէ յեաոյ, կը յայտարարեն թ է այս

րոլորին պատճառը այն է որ, մողովուրդը, խեղճ գիւղացին կը հարստահարուի շէյխերու, պէյերսւ, էմքւՆրՆկափս^հներու կողմէ, թ է պէտք է ջնջել աւատականու թիւնը...

Զարիքը հասած է արդէն իր տրամաբանական վախճա*. նին, մէջտեղ ձդելով երելութապէս անկախ, միատարր, այլ հիւծախտաւոր, կազմալսյծ Թուրքիա մը, որ կը գալարուի

անհնարին տագնապներու մէջ, քաղաքական, ֆիզիքակաէ և տնտեսական ւ

ն|էքա|>յրւ, ինչ կ՚ապացուցանեն Անդորրութեան Ամրա– պնդման Օրէնքը, անկախութեան ատեաններու հաստատումը երկու տարուան համար, անվերջ կախաղանները, բանտարա կութիւններն ու աքսորները, անխնայ հալածանքը մամոլլին, Ընդդիմադիրներուն, յայոյ» դմդոհներուն դէմ։

^ւ՚քրծցէք վնրջին երկու տարուան թուրք մամուլը - որ խոհեմ լռութեան մը դատապարտուած է ա յս օ ր ,– և դուք պիտի տեսնէք ճգնամամին միւս երեսը, ֆիզիքական և տնտեսական քայքայումը։

Ելմտա ցոյցը 4 5 — 60 հղիոն ոսկի րաց ուէի միշտ. 70 ,000 թոշակաւոր, որբ և այրի իրենց անօթի աչքերը յա*. ռած են պետական սնտուկին՛ ներածուՅները արտածումներէն վաթսուն միլիոն ոսկի աւելի են. գիւղացին և քաղաքացին պքած Լն տուրքերու ծանրութեան տւսկ,որուն եկամուտը մեծ մասով կը կլանեէ բանակն ու պաշտօնէութիւնը, ինչպէս

•ջ. մեռելութիւնը կը թագաւորէ Իղմիրի, Կիլիկիոյ, Սև Ծովու ափերուն, նոյն իսկ Պոլսոյ մէջ, Ել այս բոլորը ջ ար» (|Ոլաձ կամ հեռացած ոչ֊իսլաՅներու հարսս,ութիլնները աւարի տալէ յետոյ, Տակաւին չէ վեբջացած լքեալ գոյքերոլ թա*. լանը (հմվալը մհրրուքհ եաղմասը, իրենց բառով), Ֆիզի–

քական տեսակէտով՝ «թուրք ցեղը մոմի պէս կը հայի», ինչ* պէս կը գրէ Մանուկներու պաշտպան Մթութեան ըեդհ քա ր*

տոլղար Տոքթ. Ֆուաա։ ճիւմհա րխ հք, թունդ միչչի օբկան,•ր ծանօթոլթիւններն ալ կցելով այս քննութեան, կը հաս.

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե՝հ ծ .*.ծ .& .@

1 գ ր օ հ ն »ւ 19

« “ « է թ է Մանուկներու մահը Հա |̂ււ|է|ւէ եօթանասունքէն ււ|Աք

կաս չ է , (ուրիշներ կը հաշուեն 55% ), ու կ՛ աղաղակէ.

Այսպիսի ա,ք$է ^ կեանքը յէտաեգի ենթարկուած փ))<

Նոյն աղբիւրներուն հաՄաձայն, Տոքթ • Շէրէֆէտտին

հաշուած Է թ է թոլրց ^ոդ««/ուք»գ(»1ւ 25°/օԸ ձսՀճ ասւհէւյէտառապի I սՆթԷ 13 միլիոն ենք, ուրեՅև 3 ,250,000 հողի

հիւանղ են, ասոնց ալ 1,650,000ք աշխատող ձեռքել»»ր

7*0^ մենք, գիտենք որ այսօր թուրը մողովուրղին թիւը

13 միլիոնէն շատ փսր է • նախորղ վարչապետ Ֆէրիտ պէյ

մինչեւ 12 ,000,000 կը հաշուէր ամբողՀ բնակչ ու թիւնը. միԱի

թերթ մը, Ա ^ ա Հ – ք | ՚է յ վեց միլիոն։

Ցայց ճահճատենդը (մսւլարիա ̂ միակ հիլանդ ութիւնը չէ ։

Ամաբ Հծտ ^ու֊^ըէ|ւ1ւււյ կ՚արշաւեք, թոքախտն ու սիֆէւի*1̂

1924 նոյեմբեր 5ին, բուռն վիճաբանութիւն մը ծա գե ֊

ցաւ Աղգ• Մեծ ժողովին մէջ, Ցունաստանի Թուրքերուն փոխա•

նակութեան առթիւ։ ԱՄբաստանեալ գործավարը ̂ Ր էֆէթ պէյ ք

քէեք^նքԸ Ա|<»շւոս|ա1ւէ|»լ Հսււ/աք> ըրաւ (լա|ւ ̂ մը մերկացուՏեեր՝

որոնը շատ բնորոշ են։ Ւր իսկ խոէոոովանութեամբ, մհկոնկհս

էքիլիոՇ հողի բնակարանի պէտք ունին։ (է Միամտութիւն է կար՝՛

ծել թ է 4—5 միլիոն ոսկիով կը փրկուին այս գաղթական*

Ճ4րք|ք>. հարիւր միլիոն ոսկին ալ քիչ է * 400,000 ղա ղթական֊

ներ Եւրոպայէն Օսիա եկան նիւթապէս և բարոյապէս փ ճա ֊

ցած. մեր ընելիքէն Է անօթի չթողուլ ղանոնը։ Ունինք 40^—50 հագար հողագործ ըն տանիքներ որոնց մէկ ծրրորղը բացարձակ

•գճու թեան կ էէէքւօա I;. ււյէւոք Է այւփ|ւ, սէր|ւ91ւյու. 1ւն. Հաս»

ցնել, մարգ ղլուխ 700 ոսկի յատկացնելով, մինչգեռ մի այն

750,000 ոսկի այսինքն 5% »ւ

Գործավարին աւետեր են թ է ՍաՄսոնի շրջանին մէջ

հինգ հարիւրէ աւելի յունական գիւղեր կան . « ք*սկ է(եՇք

ճիճգ տոնՃ աճգամ չգտաճք ո, կ՚ափսոսայ Ր էֆէթ պ էյ...

* * *

- Համիտը աՀ ու սարսափով և յասվէիհներու բանակով մը

կառավարեց երկիրը, ամբողջ երեսուն տարի, և ինկաւ գ յխ ի ֊

վայր։ Եթթիհատը շարմմսւն մէջ ւյյւաւ֊ Ա|աս>1ր|ւա յ̂*ա^ւս1ւ աա« եանները, իր իշխանութեան առաջին օ յւ^ էսկէ ^՚ւ փ*ո*ւյփ գագաթնակէտը հասնելէ յեաոյ, կցեցաւ իր մեղքերուն ծա ն ֊

րոլթեան տակք կայսրութեան կէոը վրաք տալով։ Մուոթաֆա

՚Ցէմալը կ՚իշխէ այԱօբ նոյն սւՀ ու ււա|աւս̂ ւ|ւ ւոս|ասքյւու^1ւաէ

■ տակ, երեք ցոլացիկ հտյեԱ։ և երկու լեցուն ատրճանակ

պահելով սենեակին մէջ, միշտ շոգիի փւայ, ն. միշտ հեռու

կեդրոններէն, մանաԼանգ Պոլսէնւ

Նոյն ոււ|քււյ ք^ |ւ՝ ս|աս|է)|էէէւ |||ուև&հ|,|ււ

Վախճանը - նոյ նքան ճակատագրական ։

I Հ *ր

ԵՐԷԿ ԵԻ ԱՅՍ ՕՐ

Տաոը ոա|ւ^1ւ ս|ւշա|ւ ̂ շրջան մըն է մողովոլրգներու կեան* քին մէջ. բայց իՂչքան խոր հետքեր մղեց մեր պատմել֊ թեան վրայ...

էը թուի թ է երբեք աւելի արձակոլնակ եղած շէր ե ր ի ֊ տասարղութիւնը, որքան այսօր։ Անշուշտ այս ալ մէկ հետե* Լանցն է մեր կրած սարսափներուն և անակնկալներուն, և> սերտ կապ ունի բարոյական այն ընդհանուր տագնապէն հետ,

որ յաջորգեց Մեծ 1աւո1(|ւա ւ̂1|ւն ւ այ|1ւԱ այն չեն ինչոր էին– այգ ահռելի սպանղէե առաջ՝ և աշխարհը այն չէ ինչ որ կ՚երագէին փիլիսոփաները։ Այսօր աւելի շատ են և աւելի ահաւոր* բարոյական քայքայման աղգակեերը։ Ել այս1 ոչ ւփւսյէր թշուառ և աստանդական մողովուրղեերոլ, այլև այն երկիրներուն մէջ, որոնց ուղղակի կ՚ազդեն մարդկութեան ճա– կատագրին վրայէ

նւ սակայն, ինչու մենց աւելի պիտի մ\սնբանայինք, և ինչու նուագ թռիչք պիտի ունենար այն սերունդը որ կը շնչէ տյսօր, հայրենիքին մէջ թ է անկէ դուրս է

նւ^||ւ երջանէկ աէւոէւք ոյւ ^ւո|,^էյա4 ւ»ւ ^ոլւ^յ|ւ1ւ

սւթսսւնահարիւբ տարի առաջ, Թուրքիոյ և Ռուս Ւ ։ յ էճ։Ոյէ ատեն ալ չկայԷՆ կապանքներ և գրկանքներ, որոնք գարհոլ– րելի կը համնէրոլէին այգ շրջանէն համար* էիսկատար մ շա ֊ կոյթ մը, կ ւսթոգիկոսներ և պատրիարքներ, փերեզակներ և դպիրներ, յետոյ օտար մի ա հեծ ան, ասաուա&ասյ էւոա/յսւէ, ր ը ռ ֊ նակալութիւն մը որան շու^էւ իսկ սարսափ կ՚ազդէր» և ը ս ֊ տրուկ բաղմութիւններ որոնց մի այն |փէր1,ց ^<սյյ։էքփ Փւք||է1ւ կապուած րլլաքոլ երջանկութիւնն ունէին։ նյւ| օրերուն, պ ա ֊ պերուն հաւատքը չէր միակ սփոփանքը որ անթիւ մամեր ոլ վանքեր շ|ւէ^ ^ուաա|,, ոլւս|(;ս |̂ւ աւելի շատ և աւելի Հաճ» ք|^սաւոյւասք^ս փառաբանուին ամենակալ Նհովան և անոր աշխարհական կաէխձՀԱրները, Ցարերն ու Ցուլթանները է

Այւյ Հաւ^սաս,|ւա& քսալաքփՆ մէք, ստրկու թիլն և շղթ ա ֊ ներուն մէջ, նուագ կը տառապէին անոնք որ երիտասարդ էին, կարօտ1 նոր խօսքի, ազատութեան Լ չոյւփ ւ

** *

Ջււյքւււքտենք աւելի հեռաւոր շրջաններ լ Հարևանցի ակ֊ ւ1յւ՛ ^ան|ւ ւ/ք |||էււա^ա1>1ւ1ւ|ւու ւ||ւայ՝ ււ̂ |ոո|ւ ^ւս^Լ1; թէ

ուրիշ գիծ ւ/ը կար ատեն։1660 ---ինչ շրջան էր այգ։ Ափ մը <հււււ».31ա^աԱ1||ւ0

- 1 այն սո»է1ք ^ |ւ ծնւսծ <Տ ւքւուսւո|ււս1|ա1ւ»ք– Էլ|աս|ա կ*անց­նին, կը կրթուին, ու կը գս*ո.1ւա2ւ Պռյ|»ս, |ւ|ւ1ւ^ 4լաքւգաէյոէ֊(/Է& րամին հանելու մողովուրղին ւ Ահոքւքւ ասս^սւ|ւէւլ կը նետուին ողևորութեամբ & Հաւքաք,1ա^ու|7էաւ||ւ, 1ոյւո^ւււ համար թրքահայ Ա|աա«/ու|3|ււ1ւը, սլւ ւ/աւյաւլա|յ|ւ չափ (|ա|ւ լ̂ւաւ|ա& Էյէ

գս,ք»ալոք* ա ( շ ա | ւ լ Օւ հէ^է կը դնեն նոր *̂ոք*գ օ լ սարքի մը~~ յծզափո^սա^աէ» քայչ մը՝ իր մա։էանա կին համար ւ

Աւ1|>քւաէւ1ր|ւու ոգին Էր որ կ՚իշխէր* "*յւյ օ|)^|քլ1ւ, քսւյյ ւ|է|ւա. 1ւոքւոէփՀէւէրքւք1 չվարանեցան խորացնելու ճէ ՚ւ^ը, և փորելու կղե*. լսսպեաական իշխանութեան հիմքերը։ Անոնք ցանեցին հունա

մը, որ սահմանուած էր արմաա բռնելու և զարգանալոււ ՝ Ասոնց ա&ա^ա^ու^լքւԱյւք « լ ա^&ու^|ււԱ4՚|ւե էին որ ւյոււլ.

ժւցատ6ժ Ե7

ր * 20

ս ; *. է. ° ք»դ՝ ր օ ա *ւ 1Տ0 1

ւ . , • *. » րէէյւը ^ււ^ու|ու|ււյ ̂ քսրւա յ̂ք՚էյւոէճ >ւո. (̂ւ (լ արթնցոլցինաշխարհական գէաակցաթէւնըւ ../1ոաՕէն փորձը չէր այո, |7«|7ուծ|ու Հաւ/սւ|ւ ո̂ւ|ոևսււ̂ 1րւոէէ|ւու 2ւ ((երեւելիքներու թաթը, րտյ*յ աւքԱԷ ̂ ազւյու Հա|ւոա5& էր, և ֊ ̂ |ւ|» ա^ւյ, ւ/1ր&աւ̂ ս̂ ^րւ^ւաջոլջ յա Հո^ ս1ր|ւուէ^^ւււ գործը , 0*այ։ւ/«ւ̂ 1ք»։–ք։ ւ/ըՀոս^ույ աՏոէց |լււքաա|>ա& աշ|սաաա1ւ |̂| ն. է(ր|։^ոււ^ւ աւլ– րիլր մը դարձաւ երկար տարէներ , հանրային գործու նէու– քեա նՀ ամար < Մինչև այսօ|ւ այ, մենք շատ բան կը պարտինք այդ ^ուսումնական» սերունդէն, որ սորվեցաւ ՚( ւ |ւ(է »Ո|1̂ ա– ծէն րսւմէն հաներ հանրութեան( (ր^ւ^ւաասա^ւ ւյա բ ն ե չ ո վ

հայկական կեանքը։ ^Խ շունչէն շնորհէ լ էր որ, հաոանք վերա ծնութե ան

երկրորղ կարեւոբ քա^|աւա1ւ^ մը, ութսուհական թուական­ներու գործունէութեան։ Հ

Այրէ ան գամ, աւելէ շատցեր էէն ((ուսումնականները» , ե. որոշ ձել առած էր մեր կեանրը ։ ՝Բոյր– եղբայր Միութիւն– ներ ասպարէզ կ՚էջնէէն , զէտութեան ճրագներ վառելու հա­մար ամեն էն էապ անկէլններուն մէջ ։ Ամբույք երէւոասար– ղութէւն մը կը խլրտէր գրթէ, ||պրոցի, թատրոնէ համ՝ար տ ^ո. յ«ք»2ր ալ կը հաւատալէն թ է էւքՂսկէսՇ գործ մը կը կատարենք Ուսուցիչներ ղրկելով գաւառները և գասագիրքեր տպելով ւ/սւ. նուկներուն համար ւ նյսօյւ մենք վևրէն կը նայէնք այս գոր­գերուն վրայ, որովհետեւ աւելէ րարձր և աւելէ րարգ առա– Հագրսւթէւններ ենք ունեցեր։ թայց էրողութիւնը ՛այն է որւ հէմա նոյնքան պէտք ունէնք այգ օրերու միամտութեան և ոգեւորութեան, հակազդելու համար մեր Հսււաքսւ^ձւճ կո­րուստէն։ Առանց նմսն խանդաղատանքէ, մենք ղմուար թ է կարենանք պսւհել մեր ղէմաղէծը, հետեւաբար և իրագործել աւելէ րարձր հեռանկարներ։

. Ի“4“ “ւէ« «|ուււաւո|ւՀսւ|լա1ւ)) ^ո|*&, այգ շարմումը լուսա­ւորեց նաև մեր քաղաքական հորիզոնը, որ աստուածաշըն- շական գոյներով կ՚երեւար, մէնչել այն ատեն։ * -

*. ®յ7 քրՀա̂ հե ասգէն, ումգէն թաւէ կ ՚ա ռնէ, աւելիկ երիտասարդանալ մեր կեանքը, և կը ծաւալէ ու կը ճիւղա­ւորուի։ Կաթիլները վտակներ գոյացուցեր են արղէն, և բոա քավառ կայծեր կ՚հրեւան սահմանին երկու հայրերէն, թա–

քան, աղօտ ճրագներուն տեղ։ Դարձեալ երիտասարդութիւնն է նոր հանգանակին քարոզիչը, ինչպէս և գարկերակը առա­

ջադրուած ^ո|ւէու1էու ք * աձւ&ճ է որ առաՀ կ՚անցնի, մատաղ ընելով էր հոգին ու կեաէքը, և խոր ակօսներ բանալով միօ­րինակ տարածութեան վրայւ Շատ աւելի վարակիչ Էր այս շունչը, և ատով իսկ արտագրեց գորեեր որոնք քիչ մողո– վոլրգներոլ տարեգրութեանց մէջ արձանագրուած են։

Հայ մոդովոլրղը նոր կը սկսէր գրեչ խ խ կ պ սս & չ.

քխ Տը, երրեՅև կենսուրախ, յաճախ , ղաման, միշտ Հէս. քա^աւու

. . . Բայց չանցնինք հարեւանցի ակնարկի մը սահմանը,

մտնելու համար հերոսական այլ եղերարախա պատմութեան մը ծալքերուն մէջ։ .

Է՚ուղէէնք ըսել թ է՝ ղֆտակցոլթեոէ է , վերածութեան, աղատաղրոլթեան րսլսր Ակնարկներէն ու պալարներէն լե– ասլ, երբ արղէն կը ձեւաւսրոհ, * ք րնկերային քաղաքական

կեանքը, ՏահաՏր մը կը նշմաըենք եըէաասարղսլթեան մէջ,

հրխասարդակաճ –տրամադրութեան տեսակէտէն։ Գմուար ^ քաւլա ւ̂ս|>ւււ^աՏ սնանկութիւն վերադրել ՝*սյև ւէ&|ւհւ1)ւյ|ւէ ոքր

չափահասութեան հասաէ՝ 1914է&՛ յեաոյ։ Արղէն մորմին Օւռրսծ են տարիներով ցանուած գաղափարներ՝, |ւ ՚ թանձրաց– էայ» որոշ դաւանանքներ կան ո|ւո1ւ ̂ ա^ւլ ,|ւււ&ւս& եՆմիտքերու մէջ ։ ■ Արիւնով շաղախուած ակօսները, կտրուածէճամբաները հասկնայի, տեսանելի են մէծամազնու ք>ե ան համար՛է ( Պակասը, այն ինչ որ կը մատնանշենք, բոլորովին ուրիշ

րան է, է , ք

Տկարացեր է երիտասարդական երակը ։ Տմդոյն, * ւ ~ րոլե գիծ մը կւսյ որ կը շհշտուի, զ<1քւա̂քսւււքքււււքւ<

Երէկ, առանց սակարկութեան կրակին մէջ կը նետոլէին տասնըեօթը տարեկան պատանիներ, այսօր՝ խորշակ մը էջեր է այգ անուշ տարիքին վրայ, և անկէ անգին ալ։ Հաշաելոփ քաջուեշով կ՝առնոլիՆ քայլերը* Կ՚ընղունինք. անբնական է պահանջել որ մսրղիկ գգան ու շւսրմին այնպէս ■ ինչպէս տասը տարի առաջ, մանաւանդ այնքան քստմնելի վերիվայ*. րումներէ յհոոյւ Կեանքը ինք ծանրաչափը9 յայտարարն Է կատարուած փոփոխութիւներուն, և մենք չենք զարմանար ատոր համար. , չենք պահանջեր բռնի ապրեցնել վիպական տրամագրու թէլնները։ ^

Նլ սակայն, կան մեղքեր որ շեշտակի կը հտկասէՆ երի­տասարդութեան կոչումին։

Մենք խօսք շունինք աղքատ խառնուածքներու, ոչ ալ մամանակէՆ առաջ ծերացած, ցամաք հոգիներու համարր Զաէց կ՚առնենք, նաև, արհեստով Vփէլէսոփո,ներ՝»ն ու սո– փեստէկներըւ ն ս ո ^ հարաղաա ներկայացուցիչներն են խոր^՛ ջակահար սերունդին, մանաւանդ Հայաստանի մէջ։ ։

Մեզ հետաքրքրողը՝ այն բազմութիւներն են որ վճիտ– ղքեր ունին և առոյգ րազկերակ, և որ բնագգարար կը

զգան թէ շարժումը, խորհուրդն ու գործն են իրենց գոյու­թեան գերադրէյն իմաստը։ ̂ ք

Շտձնց վրայ նայելով Է որ մենք խրամատ մը կը տես­նենք երԷկոլան և այսօրուան միջել ։ ՝

Ու կը հարցնենք.

7*&ՀՈլ բաց պիտի մնայ այգ խրամատը..*

«Գ է պ ի երկիր »ը նշանախօսք մըն է ր ե ր է կ , երիտա­

սարդութեան հա մա ր, Բազմա թիւ ուսանողներ եւրոպ ա կ ՚ա ն ց –

նհ էն՛ շր1աե մը բոլորելու և դա ռնա լու համար։ Անոնցմէ շ ս ^

տերը կիսատ կը ձգէին ուսումը, ա ւելի ստիպողական գտնե­

լով հայրենիքի կոչը, Իսկական հոսանք մը կար գէպ ի մողո–

վուրգը, մինչել անոր հեռա ւոր խ ա ւերը,

Իսկ ա յո օ ր ...

ԻնչՏլ. աՐ .ր ղ է աէ պակսէր Ա Հ ^ ̂ ^

աւելի հասուն պ այմաններու տ ա կ, ՚

Պաոեը-ղմէն է վեր, նոր ոերունղ հ , հռոսն է , յուսա^.որ ոոառԱհրոլ մէջ, ՄէաՀ Փ . , յէ շ , 150 ոլոռնոո կր հայ՚րէէն 1921/.Տ, « * , օ(,,,է,ցէ Հ,,,յ–ար ոռրվե9,ո. ու ղարղա~

ր այղ ոերոլնղը, Ի1չՏլ ա1պ, ննրկ-^քռքէշները ո^աէ նռխընռրեն կ,..,----- ղ ^ ո լթ ^ ր .

պողոտաներու վ ր ռ յ , փոիոոնռկ ե ր թ ռ լո . Հ - ^ ո ա ա ն , Հ - ր

Ժ1ց1էւտ6ժ

1 1* ր Օ Հ ն կ 21

^չաձեւն Է որ կը խ րտ չեցնէ ։ Բտյց ե ր է կ , ա ռջի ո ր , երբ մեր

ձ ե ռ քն է ր երկիրը և շաւո ա ւելի թոյլա տ ու էին պ ա յմա նները,

Հ ա ն ք հողի ճա,Րբայ ելանէ Անկասկած, Երեւանը ւէեծագոյն

պատրուակները կը հ ա յթ ա յթ է ւսյոոր, հրէի Ա հեթանոսի

խտ րութիւններ հա ստ ա ա ծ^վ։ Հա տ ենք Հէ>թան»»քւ1րք>ը,--- և

.տակաւին կը ՅԼայ բա զմութիւն մը որ ոչ մէկ ներելի պատ–

■ ճւսո. ունի ։1եկուսի՛ կենա լու։

ո Հ I,՛ որոճայ ։սյ*յ բա զմութիւնը ։

Սշխւսրհի բոլոր էխփ/ԷՕ\մներն ու թեղերը չեն կրնար տալ .այնքան ^Ապահովութիւն և երանութիւն, որքան կենւլւսնի աշ. էխւսաանքը մողովուրդի ծոցին է1Էջ, աքւււյ։ բարիքին համար։ "Բադքենի |ււ«|ւ(ւ (̂|քւ(ւե|ւու մխորն ու ^էւլա ^ | 1 , գործարաններու

■ ծուխն ու մուրը ւ^ոսսքւ թ է փոխարինեն հայրենի բուխերիկի մը օրհնութիւնները։ Մեծ երկիրներու մէջ, երիւոասարղները

^բնդհւււնրապէս կ,ուսանին ԱէԱԱքէԱրհհի համար, պետական կամ՛ –առեւտրւսկան։ Ալեր չարաբաստիկ իրականութիւնը շի կրնար ■ տանիլ այդքւսն պերճանքէ Հայ երիտասարդութիւնը ինք իրեն

Հպի,ոԷ ներէր աչթերը դուք իյնալ այդ ճամբան, որ չափա^ յ»լ|ւձ»էքւ է ։

Ել միայն ։1եր մանրանկար հայրենիքը չ է որ պ էտ ք ունի

■ երիտասարդական աւիշի ։ ն^ալաս|ւ^լ Հսւ|>|ււ|ւՀա^այւքւէ|ւ՛ է^|ււսա^

■ ա փ երէն մինչև Ատլանտեան, արմատախիլ, ցիրուցան և շուա ա

(ււււէւ Ինչու Փլփ տասարդութիւնը չպիտի նետ ուէր անոնց

–մէջ, հետքեր ձգելով ճամբուն վ ր ա յ, արդարացնելով իր կ ո ֊

^ււււքը ւ ն յս թափաււական բա զմութիւնները նոյնրւսն ^ալւօւո են

նոր խօսքի և աշխատւսնքի ։ ալ ակնկալու թ ի ւններ ոլ–

■ նին «ուսումնական տներէն ի նչպ էս , ե ր է կ . Զ է յթ ո ւն ի կա մ՝ Սա.

սունի մողովուրդը։ Ֆրւսնսա, Ցունա ստ ան, Պուլկարիս», Ա ո ւ ֊

,րիա բադ ղաշտեր են՝ բեղնա ւոր աշխատանքի համար։

II ւր էքւ մշակները ւ

Մենլ> ի զ " լ ր կը փ նտ ռենք նոր համւսլսարականներու

փսկւսկան դրոշմը, անոնց հարազւստ ա րտ ա յա յտ ութիւնը՝ մեր

հւսնրային կեանքին 1 8 6 0 , 1 8 8 0 , 1 9 ^ 0 — այո շ|Հաէ|ւ< սերունդները որոշ հետքեր ձդեցին իրենց կոխան տեղերը։

Ո \ր Է ա յն յատկանշական գիծը որ բ՛որի վկա յութ իւն պիտի

՛որայ յա̂ >«ւյււյք»էրյա։.ե Հւս մար ։ Այւյ քի^ր մենք չե նք տեսներ նո յն

,իոկ ^ուսւ մտալորակւսն դրական դեանի վրայւ Ե ւ ամեն Էն

ափսոսային – ի ն չ ք ս ։) ։ զարգացեր են ա շխա րհա քա ղա քա ցիս։

կւսն ծե քծե քո ւՅ ն եր ը ...

Վայ աքաքւյյ ււյւ ոչ է|ւ ̂ Ոև1ւ|ւ1ւ, ոչ ււյւաււ է/ւս թիէն է

Ո րն Է ձեր ւղսււոմս։ թ ի ւն ը , ա ղա ք։

Ո՛՛ւր Է ձեր շունչը ւ

Շ . Ս ՈՒՐԷն

Ստացոսսծ քւրատարակութիւններ

1. Գացճակցաթեաճ ԲաղաքւսկաՏ Ուղիճ. — (&~րդ .Ընդհանուր (Ւողսվի առիթով, ) Վ. Նաւասւսքւզեւսքւ, 179 Էջ» Ծաաենաշար « ՕոէԱաթեր » ի թիւ 10 , ԳւսհիըԷ, 1925 >

■ փ̂Լ՝ 7 եգ. ւյաՀ.ր

2 • ՀայրեՏիք ամսագիր, 8ոլնիս, թիւ 8 ( 3 2 ) , 8օսաօն, ՝ձ 9 2 5 , գ|»ք. 50 «էէթ. • ՜

ԹՎԹԱԿՑՈԻԹԻ ԻՆՆԵՐՆԱՄԱԿ ԵՐԿՐՒՑ

( Ս Մ Փ 1 ւ . Կ 1 1 . Ն Թ Դ , Թ II. 8 Ռ Ի Թ I* 1« ^ո)

. . . Մայիսի 2 Ց... ամիս է Հայաստանում եմ գտնւում. արդէն առիթ

եմ ուևեցել լինելու գիւդերում Ու գաւառական քաղաքնե– ր ում և մօտէն չփլելու ձողովը դի հետ։ Օո. այձմ հաղորդում եմ միայն ընդհանուր տպաւորութիւնս ւ Ամէն տեղ պաս*֊. կերը նոյնն է . «կօմկուս»ը իրեն համար, մողովուրդը իրեն համար: Խորթացումը ումեզ է , մանաւանդ, գիւդերում, րոյւ կօմուէւիստները փոքր թիւ են կազմուր, և ընդհանուր աոմամբ դարձել են չինօվնիկների մի կաստա, որոնց վրա ամենքը կասկածով ու թշէւամութեամբ են նա յում :

Որ մողովուրղև ու բօլշեւիէլեերը տարրեր բանակ եե, առանձնապէս շեշտւած կերպով երեւան է եկել Հայաստանի խոլէհուրդների վեյւՓին ընտրութիւնների մամս/նակ, այո տար֊, ւայ գլխինւ Հակառակ կօմունիստական կուսակցութեան ձեռք առած կտրուկ միջոցների, բոլոր գիւդերում անխտիր անց ել

* են «անկուսակցականոները, որ ասել Է բօլշեւիկների հսւկա֊ ռակորւլներըյ Հայաստանի գիւղական խորհուրւլնեբում տիրող տարրը «անկուսակցականօ– զանգուածն Է ՈՈԼ ոչեչով չի կապւսւծ խորհրդալին իշխանութեան հետ էւ միայն հանղուր֊, մում Է նրա գոյութեանը։ Սա ընդհանուր երեւոյթ Է. կացու֊. թիւնը նոյևն Է և Ռուսաստանում ։

հ՝իւդացիութեան ընդդիմադիր սաստիկ ան հան֊,գստութիւն Է պատճառում բօլշելիէլևերին, որոնք զգում են, թ է ^ո|ք&աքււոևւք է իրենց ոտքի տակի հողը։ Ոյքէ պատճառը, որ թ է ^՝1 ՚ֆՓսէ համամիութենական համս*֊, գումարում, թ է կօմունիստական կուսակցութեան Հէ|ւ̂ |ր1ւ |սււյւՀ|ււյաւ)ուլո^ոււք Լ թ է Ս՚իութեան խորհուրդների ՀնրՀին համագումարում ուշադրութեան կեդրոնն էր կազմում ղէ՛ - ղացիական Հայւ^յլ. բա3 ^ |3ալէւուա& «է|ւես1ւէ|ւս գիւղ»նշանախօսքը. որոշ չափով կրճատւահ են գիւգացիութեան վրա գրւահ հարկերը, ընղուևւահ է հողը կապալով աայու և հողագործութեան մէջ վարձու աշխատաւոր բանեցնելու դրութիւնը։ Գիւղական տարբերի ճնշման տակ է բ , որ կա֊. ռավարութիւեը հարկադրւեց զիջումներ անել և .,առհասարակ, անհատական նախաձեռնութեան ասպարէզում. օրէնք է անքկացւած, որով ւ/ա»Նաւո|ւ ւ/ա|ււլ||ւս1ւ̂ •իրաւունք է տրւում գործարաններ բանալու և առանց արտօնութեան մինչեւ 200 բանւոր աշխատեյնելու, իսկ աւելիի համար պէտք է արտօ֊,

նութիւե ստանալ։ Որոշւած է վարկային դիւրութիւններ ը ն ֊. ծայել արդիւնաբերոդներին ու առեւտրականներէն է Մի խօս֊. քով « կօմունիստական ւ) իշխանութիւնը չորս ոտքով կանգ է առել կապիտալիստական կարգեցի գետնի վրա և ի հերքումն իր երէկւայ գաղափարներէ ու գործունեութեան՝ ջատագով է դարձել « կօմունիստական կապիտալիղմի

Թ է Մօսկւայից փչող նոր հովերը ինչ արդիւնք կը տան, դեռ, ի հարկէ, որոշ բան կարելի չ է ասել, բայց մի բան

պարղ մողովրդի մէջ զգացւում է յ ա ղ թ ա ն ա կ ի դ ի ֊ տակցութիւնը և , ընդհակառակը, կօմունիստները, մանաւանդ

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

22 *Ւ ք Օ է Ա կ 1

խոնարհ խաւերը գզում են իրենց չափազանց ճնշւա ծ. էչ ինչու համար պէտք է աւերակ ղարձւէր երկիրը, քանղւէր հիՅեայատակ ամբողՀ՝ անտեսութիւնը, ինչու համար թափւեց աչերան արիւն և տրւեցին անհաշիւ զոհեր, եթէ նորից պիտի վերահաստատուէր նախկին գրութիւնը։ ղեկավարները կաշ* լից զուրս են գաչիս հաւատացնելու համար շարքերին, որ ոչինչ շի պատահել և որ այս նոր զիջումները ր1ւաւ չեն հա*. կասում կօմոձէզմին, որ, րնղհակառակը, հէնց կօմուևէզմի վերջնական յաղթանակը պահանջում՝ է մասեաւոր արղիւնան­բերութեան և. աոեւտրի զարգացումը ներկայ Ռուսաստանում, րասյց փասսՏն այնքան Է վրան թաց , որ հաււիլ– թ է յաՀոդու*. թիւն ունենան. |այն զանգուածները շատ են հիասթափւած...

Հայաստաե եկողի առաջին տպաւորութիւնը ախ է , որ մողովուրղը զարմանալի կերպով պահել է հոգեկան արիու*. թիւնը և ամրոդջ էութեամբ փարած է հողին ու սւշխա*. տանրին։ Հոգիդ լեցւում՝ է բերկրանքով, երբ պատում՝ ես եր*, կրում՝ և տեսնում՝ ամէն կողմ՝ ցանւած արտեր, մշակուած այգիներ, մեզէ-աՀան աշխատանք ու եռուզեռ։ Անտարակոյս, Հայաստանը շի ընկձլել կրած հարւածների աակ, հաւաքել Է ինքնիրեն և ամուր քայերով շարունակում՝ Է իր ճամբան լ

Այս երեւոյթին ոմանք սխալ բացատրութիւն են տալիս, կարծում՝ են, Խորհրդալին իշխանութիւնն Է ագջիւրը շինա*, բարութեան։ Ախ ինչէ շատ բան կատարւում՝ Է հ ա կ ա ռ ա կ Խորհրդալին իշխանութեան կամքի ու քաղաքականութեան ։ Հայաստանի վերաշինոլթեան միակ ազդակը հայ ^ոՂովոլրզը ինքն Է՝ իր անօրինակ տոկունութեամի և աշխատանքի սի*. րով, թ էև ՚խորհրդային իշխանութեան հաստատած քաղա*. քական ու տնտեսական կարգէին այնպէս են որ շատ հան*, րօգուտ ձեոնարկներ խեզղւՈւմ՝ են հէնց բնոլմ՝, շատերն էլ հաղիւ քտրշ են տալիս իրենց գոյութիւնը։ Ինչ հրաշքներ կէ գործւէին, եթէ մողովուրղը թողնլէր ազատ և իր շինարարա*. կան բևազղը արտայայտէր անկաշկանգ. անկասկած Հայաստա*. նում՝ բազմապատիկ աւելի գործ կատարւած կը լինէբ...

Կառավարութիւնը, ի հարկէ, որոշ շինարար աշխա*. տանք կատարում՝ է . մողովոլրղին քամելով և հարկեցի ու աձ1՝ միջոցներով հաւաքւած դրամի մի մասով բօլշևիկները շինում՛ են ջրանցքներ, ելեկտրակայաններ, ճանապարհներ ու կամոլբջներ, բայց մինչև այմմ չեն կարողացե1 շինել կա*. մուրչ իրենց և մողովուրղի միջև։ Նւ այգ զարմանայի չ է , որովհետև նրանց քայլերը հիմնուած չեն տզզային տնտեսու* թեան ումեզացման .կամ ավգայիե մշակոյթի ղարգացման սկզբունքի վրայ, այլ կատարւում են քաղաքական դիտումներ րով, Բաբելոնի թագաւորներն ու Եգիպտոսի Փարաւոններն էլ կառուցանում էի% հոյակապ ջրանցքներ ու բուրգեր, բայց գրտնով տմենևին չէին դադարում բռնապետ ու մողովուրղի հարստահարիչ յինելուց, Բօյշեւիկների, ինչպէս և հիե դա ̂րերի բռնապետների համար մողովուրղը միջոց է սՈսկք հՈլ ք ն ի թ . նպատակը յաէախ ոչ մի առնչութիւն չունի տւնալ մողովուրղի շահի ու բարեկեցութեան հետ, Այս է պատճառը, որ Հայաստանում առանձնապէս խրախուսում են ախ ճիլ^. ղերը, որոնք անմիՀապէս օգտակար են կեդրոնի՝ Մօսկւայի համար, զարկ է տրլոլ^ բամբակամշակութեան, որովհետև

բամբակը գնում՝ է կեդրոնական (Իուասստանի գործարանները.

հոգ է տարւում երկաթուղու վլ։ա, որովհետև նա ծւսռա յում

է (հուսաստանի ռազմագիտական և առեւտրական կարիքնե*.

րէն. դրամ է ծախսւում ԱԱահվերգիի ՈԼ %ափանի հտնքերի

վրա, որովհետև պղինձը անհրամեշտ է ռուսական արղիմոս*

բերութեան համար ևա յխ ւ

օգտւում Է և տեղական

նութեան անմիջական պէս,եՁե.

Բնական է , գրանից որոշ չափով մողովուրղը, բայց այգ չ է իշխա*.

մղիչը• մողովուրղը օգտւում է այն*, իեչպէս օգտւում էր և ցարերի մւսմանակ. աս|ա; ո«

բեմն, խւչուՅե է կօմունիստական կարգեցի յատկանշական կողմը։

նյո", Հայաստանի վարիչները չեն կարողանում կա*. մուրջ անցկացնել իրենց և մողովուրղի ։1իջև, հակառակ թափ*. ուած ճիդերի։ Գրա պատճառը ախ է , որ մողովուրղը տես*, նում է , թ է ամէն տեղ ինքը արհամարհուած է , իր զգացում*, եերը ոտքի տակ են տրւում, իր իրաւունքները բռնաբար*, ւում են։ Հայաստանը շարունակում է Յնալ Ջ է կ ա յ ի և է յ օ մ կ ո ւ ս ի տիրապետութեան տակ։ &րկրի իր ական հ ֊ խանութիւնը իրապէս մ ո ղ կ օ մ խ ո ր հ ը չ է , այլ կ օ ւ/1 կ ո Լ ս ի կեդրոնական կօմիտէն. մողովրգական գործավար*,

ների խորհոլրդը հրւ և հնազանդ խրճիկ է ւփայս Զ է *. կ ա յ ի ու Կ օ մ կ ո լ ս ի գիկտատոլրայի ներքոյ, Իսկ ուր կայ փոքրամասնութեան գերիշխանութիւն, ախտէդ, ի հարկէք խօսց չ է կարող լին ել կառավարութեան և մողովրգի փոխա*. դարձ համակրանքի մասին։

Այսպէս, տեղի են ունենում խորհուրւխերի ընտրոԼ֊ թիւններ։ Ահագին աղմուկ է հանւում, թափւում է անս*. պառ եռանդ ։ Ցուցակներ են ներկայացւում, պայքար է մղւում, յաղթութիւն տարւում, բայց ոչ ընղղիւՐաղիր տարր

հաՏ> ոչ հակառակող։ էկաա խօսք, քննադատութիւն գ ո յո ւ ֊ թիւն չունի. կօմունիստները իրենց հաշլին և՛ ընտրում են, և ընտրւում։ Ընտրական գործը համեմատաբար ազատ է դիւղերում, ուր կօմունիստները կամ իսպառ չկան, կամ շատ թոյլ են ։

ՀՐտաւորականութիւնը ճնշւած է ու խեղճացած։ նրանք, որ շարունակում են Յնալ անհաշտ բօյշեւիկների վերացեր-մամբբ , դուրս են շպրտւած պետական պաշտօններից և սարսափելի գմւարին կեանք են վարոլմ, միշտ անօթի, ցնցո*. տիապատ, եևթակայ Զէկայի հալածանքի։ նրանք, որոնք*, «ճանաչեյ» են Խորհրդալին իշխանութիւնը, պահւօւմ են պաշտօններում, բայց տնտեսապէս նոյնքան նեղւած են։ Մասնաւորապէս ծանր է գիւղական ուսուցիչներ .(իճակը, որի շնորհիւ գիւղական ուսուցչութեան կրթական մակարդակը չ ա ֊ փից աւելի իջել է . շատ դիւղերում ուսուցիչները տարրական կրթութեան տէր մարզիկ են, Ապահով են և հանգիստ ապ,

րում են միախ կօմունիստները կամ կօմունիստների կառքի յետելից վազողները, Արանք հացի հոգսից ազատ ^ ^

լաւ րնակարաններ և ապրում են կուշտ,

կրթական գործը, հակառակ արւած մեծաղղորգ ռ է կ* լաՅների, իր բովանգակութեամբ երբեք այնքան թշւառ ,Ա,*

ւ է եՂեւ> է աՏյմն. փաստպ.էն ,ո ր 3 ք լ ^մունիստսւկս/ւ, ղա սրնթռ^ ք նոր ոերՀփց պս1տրաստ^

են կօյ-ոձէսռներ, Ոշակելոոուր^նլ սէսռե^սռիկ կերպով•"նբարպացւոլմ՛ է , ԳպրոցուՏ պ ո ^ռր է քզլօլյ–

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7 ծ .*.ծ .& .@

1 *Ւ ք © Տ. ԱԼ կ 23

ոգոէ, և ընտանիքի դէմ ։ Աղգային պսւտմ՛ութիւնը հալածւած Է։ Աղգային դրքերը— էհաֆֆի, Ծերենց, Գամաււ֊Փաթիպա— ա ր ֊դիլւած։ 1°ստիւ արգիչւած էրն և՛ աղգային֊յեղափոխական ե ր ֊ դերը. « Մեր Հայրենիք)) երգելու համ՛ար բանս> եե գնում։

՛կրօնէ ղէմ յարուցւաե պայքարէ տղայական ձեւերը այն հետեւանքն են ունեցել, որ մողոփււրղը սկսել է աւելէ շատ ղբաղւել եկեղեցով ու հոգեւորականութեամբ ւ ՆրբեքՀ Հայաս֊ տանէ եկեղեցիները այնքան լիքը շեն եղելք որքան կ օ մ ո լ ֊ նէստական իշխանութեան օրով։ Չկեղեքէ գնալը, կրօնական ծէսերէն ու թափորներէն մասնակէյեքր համարւում Է հակա֊ բօլշեւիկեան ցոյց/ և. մ՝ամ՝ոլլէ ու խօսքէ ազատութեան իրա ֊ լուևքից զուրկ մողովուրղը այդ 1ֆ ^ ոցով է արտայատյում էր ընդդիմադիր դէրքը հանդէպ 1°որհրղայէն իշխանութեան։

Մարզ հարց է աալ^». որն է այն ոյմը, այն ընկերա ֊ յէն խաւը, որէ վրա յենւած են բօչշեւիկները: Հայաստա֊նում՝ այղպէսէ յեներւսնչկայ: Բանւորութէւնը գոհ . շխ «բա ն ֊ ւո|ւա(|աէ(» իշխանութիւնէդ, որովհետեւ էր վի՛ճ՛ակը աւելի

վատ է , ^ա1/ ցարական օրերէն էր։ Գիլղացիութիւնը թր– շ ֊ նամէ է «գիւղացիական» իշխանութեան, որովհետեւ այս վ ե ր ֊ չինյլ գէւղր թալանելով է ապրում՛ » Մտաւորականութիւեը շի հաշտւում՝ « պրօլէտարական դիկտատուրայի)) հետ, որով֊

հետեւ ճզմւած ու կաշկանղւած Է Էր Փնչէ վրա Էյենւում, աււ|1̂ Խորհրդալին իշխանութիւնը .^ – այոօր Էլ, ինշպէս երէկ, մի այն կօմ ունիստական կուսակցութեան ա ն ֊ դաՅների, Զ Է կայի և կարմիր բանակի վրա։

կօմ՛ունիստական կուսակցութիւնը ծանր՝ ̂գերեզմ՝անա֊

նաքարի պէս ՛ճնշում՛ Է Հայաստանի մողովրղի միտքն ու Հո^1ււ ճէաւյած որ կեանքը նիւթական տեսակէտիդ համեմս։֊

տաբար աււա ̂ Է ղնոււ/՝, ոչ ոք զոհ չե տիրող կարդերից,

որովհետեւ մ՝արղկային միտքը խեղդւած Է ու հանրային

կեանքի խինդն ու ծիծաղը կազմող ազատութիւնը բոնաբար֊

լած ։ կաո-ավարութիւնը ձդտում Է մողովոլրդը վերածել

անբան հօտի և ընդհանուր լռութեան ու հնազանդութեան

վրա հաստատելով տեւականացնել իր միահեծան տիրապե֊

տութիէնըէ Այս Է, որ անիրադործելի ցնորք Է, որովհետեւ

շի եղել երբեք մի բոնապետութիւն, որ տապալւած ՀւԷնԷ

մողովրդի կողմից։ Այդ ճակատագրէք շեն խուսափէր և բ օ լ ֊ շե ւի1լները է

էրԻԵ*ծՈ*Նն*1

Ա Ր Տ Ա Ք Ս Ո Ւ Մ

Լ. 8. Դաշնակցութեան 10-րդ Ըհդքև օՒողոկին որոշումով, Կուսակցութեան արտաքսուած են թժ. Արշւսկ Վազարեան (Պարսկաստան), բժ. Մ|ւ– քւսյէլ Մանդինեսւն (Լոնտոն), 8ոլակ 8ակոթեան (Պարսկաստան):

ՌՈԻՍԱՍՏԱՆԸ ԱՐՏԱՍԱ-էԱԱՆՈհՄ

Մ Ի Ա հ ծ Տ Ա Կ Ա Ն ն Ե Ր է ;

Հոկտեմբերեան յեղա շրջումը և յետ ա գ.ա յ ք ա ֊ ղաքացԷական կռիւները արտասահման շպրտեցին մօտ երկու մի լի օն (խուսեր, որոնք ցրւա ծ մև ամ– բսղք աշխարհում՝ գլխաւոր կեդրոններ ունենալով ՓարԷգը, Պրագան> ք*երլէնը, % էւ՜Ե °րքԸ* Աերրիան և թօլդարիան։ (խուսաստանի բոլոր դասակարգներն ո ւ րնկերայթն– քաղաքական հոսանքները ներկայաց– լա ծ են այստեղ ծ՛այրայեղ միապետականներից սկսած մինչև սնիշխսնականներըէ (խուս մ տ ա ւո ֊ րա կա նութեա ն խոշոր մասը - լա ւա գոյն գրագէտս

, գէտնակսէմներ ո ւ արուեստագէտներ — տա­րա գրութեա ն մէջ Օն և ամէն կողմ տարածում են ռուսական գեղարուեստն ո ւ գիտ ութ իւնը ։ (Լա ևա ֊ գան կեդրոններում գ ո յո ւթ ի ւն ունին տասնեակ­ներով հրատարակչական շքեկերութիւններէ Լբազիը– ներէ պարբերականներ, դպրոցներ, թատրոններ ք բա զմ՛աթիւ կրթական ո ւ մշա կութա յին հիմնա րկու֊ թիւններ^ մինչև իսկ համալսարան Աեխօ-Սլօվա ֊ կիայի մայրաքաղաքումւ ՝

(խուս մտաւորականութիւեն արտասահմանում ևս չի պաղել հան րայ խն.քաղաքական կես/նքիցւ Ընգհակաոակը, հայրենիքի իր բ ոԷոր յա տ կ ո ւ թ ի ւ ն ֊ները -- կուսակցական տարամերժ պայքարըէ հ ա տ ֊ւ.ա ծ ամոլ ո գ թ ն – գար գարն ո ւմ Է և տարագրութեան մէջ* ե 1– գրանով է բա ցա տ րւում, որ տարագիր գ ա ն ֊ գլա ծները մի կսգմից շարուած հետ ա քրքրութիւն մն ցո յց տալէս գէպի (խուսաստանի քաղաքական ճակատագիրր,միւս կողմից երևան չեն բե ր ո ւմ և ո՛չ մի կա մք միանաչոլ որև է հիԺնական գաղափարի շուր^՛ ընդհանուր թ շևա մ ու գ է մ միացեալ ճակատ ս տ ե ղ ֊ ծ ե լո լ համարէ կոտորա կուա ծ ո ւ պառակտած՛ ոուս տարագրութիւնը շարունակում Է ապարդիւն տեղը վատնել իր ուժերը կրքոտ ե ւ իրերաջինջ կ ո ւս ա կ ֊ ցական պայքարի մէ^ և ա յգ պատճաոով մեում է անոյժ և արհամ՛արհելի քանակ։

Մ ենք գեո ա ռիթներ կ ՚ունենա ն ք , ղբա ղւելոլ ոուս տարագրութեան քաղաքական ապրումներով* այս ան գամ կ ՚ո ւղէթ նք շատ թ ոուցիկ կերպով ներկա ­յա ցնել այն հոսանքներն ո ւ խմբա ւորումները, որոնք գոյութ իւն ունին արտասահմանի ոուս զա նգուա ծ­ներէ մ էջւ Ընդհա նուր գծերով, ոուս տ ա ր ա գր ո ւ ֊ թ ի ւնը կարելի է բաժանել երեք մասի, —միա պ ետ ա ֊ կաններ, հանրապետականներ և բօլշեւի/լներ ո ւէ ր օլշե ւիկ ո լթ ի ւն անողևել»* կա նգ առնմնք այս երեքի վրա առանձին, առ.անձին։

Առ անց չա փ ա զա նցութեա ն կաըելէ է ասել, որ տարագիր ռուսներէ մեծա գոյն մասը ե թ է ոչ կուսա կ • ցա կա նօրէն, գ է թ մտ ա յնութեա մբ միապետական է ։

Ել այ զ հասկանալի է. այն հարիլր հազարաւոր

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

24 I* 0 է. II Կ I*0 1

կա Սալորները, որոնք նահանջեց քէն Վրան գէլի հետ զէպ է էւրոպ ա և կոլչակի բանակի Տեացորդեերը Սիրիրից, ^եչին բացառութեամբ միապետական սպաներ, պաշտօնեաներ ու. ղինւորներ էին։ (ք ի ա ֊ պետական էին և այն բազմահազար փախստա♦ կանները, որոնք հոկտեմբերեան յեդաշրջումից ան• միջապէս յե տ ո յ, զանազան ճանապարհներով, խ ո լ* մերին դէպի արտասահման* իշխաններ՝ նահանդա– պետներ, զօրավարներ, կալւածատէրեր, րարձրաս. աիճան պաշտօնեաներ, եպիսկոպոսներ, դրամատէր րեր — տարագրութեան մէջ պատկառելի տոկոս Ան կազմուէ/* որոնք , և ի հարկէ , ըեդհս/է։րապէս 11իա պետականներ Ան։

ի ն չ է ոուս միապետականների նպատակըւնրա նք ձզտ ում են վերականգներ քիօմանօվների

հարստուէՒեան տիրապետութիւնը ւ Ա յս կէտ ում տարակարծութիւն չկա յ նրանց մէջ. բաժանումը տեղի է ունենում թեէլնածուի շ/ււ^. մի մասը կա– մենում Է ցարերի զահի վրա տեսնել նախկին մեծ իշխան Կիրիլ Միխայլօվիչէն, որը հիՁեական օրէնք– ների համաձայն օրինաւոր ժառանգն է համարւում, ա1զ֊ պատ՜ճաոով նրա հետեւորդները կո չւո ւմ են շեդիքիմիստներ, (օրինապահ). միւս մասը պաշտպա. ն ո ւմ է կովկասի նախկին փոխարքայ Նիկօլայ Նի. կօլայևիչի թեկնա ծութիւնը ։ Ա յս երկու խումբերը կատաղի թ շնամի են միմեանց և անողոք պայքար են մ զում իրար դ էմ ։ Մնացած մեծ էշխանների մեծ մասը, ինչպէս և Նիկօլայ թ .ի մայրը Ա՝արիա Ֆէօդօրօվնա ն, կողմնակից են նիկօլայ Նիկօլա յևի. չին։ Աքս վ եր ջինը « հաճել » է «գլխաւոըել» ազգավէն շարժումը՝ /իուսաստանի ոէժիմի վերջնական ձեի որոշումը թոփևելով «Զէմսկիյ Աօրօրէին (Ազգային Ժոզով)։ նիկ ■ Նիկօլայևիչի կ ուսակիցևերը համալ լո ւ մ են աւելի «ազատամիտ», իրենց շարքերում* ունին բաւական յա յտ ն ի անուններ (Ատրոլվէ, կար. տաղօվ, թուրցև, Աարկօվ զօր. Վրանգէլ, զօր. կը. րասնօվ, կազակների պետեր ևա յլն ։) իրենց ղ լխ ա ֊ ԼՈր օրգանն է Փարիդի «ՎօզրօժդԱնիէ» օրա թերթը, ՈՐ լոմ ս % աեմնում Պ. Ստըուվէի խմբազրութեամբ և հայ դրամատէր Արր. Հուկասեանի հրատարակու.. թ ե ա մ բ ։ Նիկօլայ ՆիկօյլայԼւիչը Ատրուվէի հետ ու. նեցա ծ իր վ եր ջին մի տեսակցութեան մէջ յա յտ ա . րարել է , թ է ինքը ճա նա չում է (իուսաստանից անջատուած պետութիւնների անկախութիւնը և, առհասարակ, իրեն տալիս է ազատական հովեր;

* Ա յս խմբի միապետականները պնդում են, որ իրենք ունին հետեւողներ և (իուսաստաեում՝, ման աւանդ կարմիր բանակի մէխ քիուս ազգայնականներէ չ ա. փաւոր թ ե ւը յա ր ո ւմ է այս հոսանքին։ Արանց կեդրոնն է Փարիզը, որի արլարձաններից մէկում ապրում է և ինքը՝ պետը։

կիրիլեանները աւելի աղմկարար են, ուղղա­ծիդ և խաւարամիտ։ Արանք կեդրոնացած են գլխաւորապէս Ա եըբիա յում, Աալարիայում և Հուն, դարիայում։ կիրիլր, որ իր ցարերի դահի տեղա­կալի պաշտօնն ստանձնելը և իր օրինաւոր միակ մառանդ չինելը յայտարարեց մեծադղորդ հրովար. աակով, ա յժմ իրեն համարում է « կայսր Ամենայն քէուսիոյ», ունի իր «պալատն ու պալատական

ները», պահում է իրեն իրրեւ կայսր, աստիճս/ե- ներ ու պատւանշամներ է բաժս/նու։/՝, պաշտօններ կ տալիս, մի խօսքով, պա հում է իրեն իրրեւ մի վեա հապետ, որ այսօր.վաղը պիտի վերադաոնայ հայ. րենիք ու նստի իր պապերի դահը։ Շրքապատւած է ամէն տեսակ կասկածելի տարրերով, ամենածայ. րայեղ միապետականներն ո ւ բռնի միջոցի կոդւ/եա– կիցները նրա հետ են։ Ա յս հոսանքը աղքատ կ մտաւոր ուժերով, բա յց աւելի հարուստ դրամով՝. Ն Ւ թ ական աջակցութիւն է ստանում գերմանացի և հունգարացի միապետականներից և , ման աւանդ, ոումանական թագաւորական տնից. Կ իրիլի կէՆը և ոումանական թագուհին բ ոյըեր են։ Ամիսներ աոաջ «կայսրուհին» ճամբորդեց Ամերիկա և այն- տ^ՂՒ$ Էէ ք*երեց գումարներ։՝ Ա յս հոսանքի կողմ. նակիցները պ նդում են, որ իրենք (իուսաստաեում ունին բա զմա թիւ հետեւորդներ և որ կարմիր բա^ նակի հրամանատարական կազմի մի կարելոր մասը էրմնց ազդեցութեան տակ է գտ նւում։ թէլդրատի «Ն օվօյէ Վրէմիան» սրանց բ երանն է ։

ինչպէս ասացինք, միապետական այս երկու ճիւղերը անհաշտ թշնա մի Ան մ իմեաևց և ահագին ո յժ ու դրա մ Ան վա տ նում միմեանց դ է մ պ ա յքա . րելու համար։ Ա յս պայքարը յա ճա խ իքնում է բե– մ՝երից և մամոլլի էջերից ե. վերածւում է կոփա. մարտի Ա սուսերամարտի։ Ա յս հանգամանքին պէտք է վերադրել, որ չնա յա ծ թ լական ահագին դեր աա կշռութեան միապետականները ղեկավար դեր չո ւ- նին գադութի ոուսոլթեան մ էջ , և հանրային ո ւ մտաւոր կեանքի վրա նրանց ունեցա ծ ազդեցու. թ իւնը բաւական սահմանափակ է ։ Համեմատաբար աւելի աչքի է ըն1լեում նրանց ա զդեցութիւնը Պրա. գա յ ում, ուր հաւաքւած Ան շատ միապետական պրօֆէսօրներ ու հանրային դ ործիչներ ։ Պրա գանէնա և կեդրոնը, այսպէս կոչուա ծ «էյւրագէական» հո­սանքի, որ ռուս ազգի յա տ ուկ առաքելութեան հաւա. տացող ազգայնական մաաւորական մի խմբակ է, որի շա րքերում կան և խոշոր դի տնական ուժեր . այս խմբակը նոյնպ էս միապետական դոմնաւորոլմ ո ւն է ։

Հետաքրքրական է արձանագրել և ա՜յն, որ միապետականները անհամեմատ ա ւելի Ան ա տ ո ւմ դէմօկրատներին ու սօցիալիստներին, քան բօլշե– ւէկներին։ Բօլշեւիկեան գործելակերպը, դիկտատո. րական ձեւերը իդէալ են համարւում ռուս միա. պետականներէ համար։ Իրենց հերթին, ռուս բ օ լ . շելիկներն էլ աւելի համակրում են միապետականդ ներին, քան դէմօկրատ ո ւ սօցիալիստ տարբերին։ Կարելի է շատ օրինակներ բերել, ուր միապետա. կաններն ո ւ բօլշեւիկները դործա կցում են, երբ պէտք է լին ում պայքարիլ սօցիալիստների դ էմ ։ Միապետական ո ւ բօլշեւիկ մամուլը յա ճա խ միև. նոյն ձեւով Ան ա րտ ա յա յտ ւում սօցիալիստների դ էմ ։ Այս փաստը բա ցա տ րւում է Ա՛ նրանով, որ միապե­տականներէ մէջ քիչ չեն այնպիսիները, որոնք հա­մոզուած Ան, թ է ցար ական իշխ ա նութիւնը (իոԼդ սա ստանում պիտի վերահասս, ատուի բօլշեւիկեան դիկտատուրայէ միջոցով։ նրա նք հէա նում են բօլ– շեւէէխերի «երկա թէ կարգապահութեան» և ուրա .

ժւցւէւտ6ժ

1 *հ ր օ է ա 1ւ 25

խ ութեա մ բ են դիտում, թ է ինչպ էս « ամբոխը » տրորւում Է ՉԷկայի կրունկի տակ։ Ա յս բօլշեւիկա– սիրութեա մբ է բացատ ր ւո ւմ և ա յն, որ միապետա– կանները ոչ միայն իրենք չԱն կ ռ ւո ւմ խորհր գային իշխ ա նութեա ն դէմ, այլ ուրիշներին էլ են խանգա­րում. միապետական ռուս սպաները, յա ճ ա խ , դըտ ն ւ ո ւ մ են բօլշեւիկների ծ՛առայութեան մէջ, լրտե­ս ութ իւն է>ն ա նում նրանց հաշւին և ամեն կերպ աքակցում են նրա նց։ %րանց աչքին «դաւաճան Կէրէնսկիի» ստեղծած քա յքա յումից յե տ ո յ, բօլշե– ւիէլները ((հա ւա քում էճ։ ռուսական հողերը)) և « ռուս ադդային դործ» մն կատարում։

ԵՐԿՈՒ ԻՕԱք*«ԴՐՕտԿԴ Վ.եՐԱ1ՐՍ.ՏԱՐԱԿՈհ1»եԱՆ ԱՈ֊ՒԹՈՎ.

Մեր պատմութեան վերջին շրջանի անցքերը մև– ծա դոյն հարւածը տւին հայկական համախմբումին։ ՄՕտաւոր թ լե ր ո վ հա յութիւնը բա ժ ան լա ծ Է այսօր երկու խոշոր հատւածի. նբանցից մէկը ամփոփւած՜ է հայրենիքում, իսկ միւսը դտ նւո ւմ է տարադրոլա թեսւն մէխ նիւթա պ էս անհնար է այսօր ձեռնար– կել հայութեան ամբող^ացման գործին իր մայր հա յրենիքում։

Ա յ" աշխատանքին լրջօրէն ձեռնամուխ կը լի . նեն նրա նք, որոնք կը գործեն պատմական հաս­տատուն շրջանի մ էջ ։ Այսօր, այս անցողակի շրջա­նին, անհրաժեշտ է ամրացնել ճողեկաՇ կապերն այս երկու հատւածների մէջ և կերտել ճոգերաճակաՇ պաաւանդանը ապագայ ճիւրակաճ ամբողջացումի։

Հոգեբան օր էն կայ այսօր ՀՀայասՏաճ» տարա­գրութեա ն մէջ և կայ միաժամանակ «տարագրաբիւճ» Հայ աս տանի մէջ։

Անհրաժեշտ է, որ սեր տան ան կապերը այս երկու րանաէլների միջել, ստեղծւի մէկ լեգու մեր բնա կութեա ն երկու ափերէր վրա։

Ա յս երախտաշատ աշխատանքը լաւապէս կաա րող է կատարել խօսքը, ա ռա ւել ևս՝ մամափ մի. ջո ց ո վ ։

ֆորձւա ծ մարտի1լևերից հ՝էորգիյ Պլեխանովը ճիշտ այսպիսի մէկ համար յո րդ որ ում էրիր հետեւորդներէն պայքարի մէջ գործ՛ադրութեան դնել ե օ թ լա ւա գոյն զ է ն ք ե ր *–

Աոաջիճ — պրոպականդէԵրկրորդ - նորից պրոպականգ։երրորդ կրկին պրոպականդէԶորրորղ - պրոպականգ ս/ննկուն թ ա փ ով այն

դաւանանքի, որ ո ւնի ք ։Հիճդերորղ - Էլի պրոպականգ։Վեցերորդ— դարձեալ պրոպականգ։Եօթերորդ — պրոպականգ յստ ա կ, որոշ, յա մա ո

ո ւ հեաեւողական ձեւով։«Դրօշակ»ր պիտի լինի տ յգ զէնքերից ամեն էն

ազդուն և ամենէն կենդանին։Նրա ձայնը հաւասար ուժդնութ եա մր պիտի

լս լի և Երկրի մէջ, և՛ Երկրից դուրս։%ա պիտի միացնէ էր կ րո ւմ հոգեբան օր էն տա­

րտղիր վիճակի մէջ դտնւող հա յութիւնը տարա­

գրութեա ն մէջ դտնւող «Հա յ աս տանի» հետ և ստեղ– ծի ազգային մէկ կուՈ. ե ւ ամբողջական ղա նդւա ծ, որ տ ոգորւա ծ է մէկ եւ համազգային ազատարարիգէա լով։

%ա պիտի շարուէւակէ այն դործը, որ սկսել է տասնամեա/լներ աոա| ո ւ չի աւարտել մինչեւ այսօր։

Ձմոռանանք, որ պա րտւած են այսօր ԴաշՏսւկցա– կաՇճերը միայն, սա կայն յա ղթա կա ն է Հ– 6 . Գաշճակ– ցՈէբիէՇը։ Հակառակորդը ամբողիութեամբ իւրա ցրեէ Է մեղևից մեր դաւանանքը, առանց, սա կայն, հարա- զատօրէն գործադրելու ա յն ։

\ ա այսօր, «կողմնակից» է ազդերի քաղաքա– կան ինքնորոշման, երբ ինքնորոշ ման իրա ւունքը թերեւս երբեք այնքա ն անարգօրին կա պ տւա ծ չի եղել։

%ա «դա ւա նում» է Ֆեդեոսցիայի գաղափարը ստորնապէս դաւելով նրա դէմ ։

նա հողերէ համայնացման « ջատագով » է իր դեկրետներով՝ ոխերիմ հակառակորդը էքեալով միա­ժամանակ այդ նոյն համայնացումի։

նա նէեհատի երկրպագութեան մ ի նոր պաշ­տամունք Է ստեղծել, երբ անհատը երբեք ա յնքա ն դաժանօրէն անարգւա ծ ո ւ արհամարհւած չի եղել* որքան այսօր ւ

ԱյսպԷս նա եւ միւս հարցերում*թոլշեւիզէէե իր ձեւական դաւանաէ։քով կանդ–

ն ա ծ է այսօր մեր գաղափարական զիք^երի 4.0ա + նկատելով միաժամանակ մեզ իբրեւ ամՄնին ան­հաշտ թ շն ա մ ի ն ։ ՝

Մեր խօսքը փոխ ա ռա ծ, նա մեր դ է մ կ ռւո ւմ է կացիճով, որովհետեւ դիտէ, որ կր 1լ1ւում է մեր գա­ղափարը՝ կեղծելով ո ւ կեղծելով՝ խորապէս վար- կա բեկում է ա յն։

Դիմակազերծ անել վտանգաւոր թ շն ա մ ո ւն , պար գել նրա նենգ էո ւթ ի ւն ը գան գլա ծին, ց ո յց տալ նրա գաղափարական ամրոցի խա րխուլ ո ւ ա ւեր

վիճակը, յա մա ոօրէն տանել մեր գաղափարի քա րողը» - ահա թ է ի նչ պիտի լինի «Գրօշակոի դերը այս– անցողակի շրջա նում։

Տքքտօէստ ©տտսբտրծէ ՇՋստ&ա,— չմոոանանք ինկե– րային զարգացման սօրէնքների » ա յս անխոցելի ճշմա րտ ութիւնը։ Զա նդւածների վա րա ծ պ ա յքա րի մէջ ամէն ինչնա խ ա սա հմա նւա ծ չ է ե րբեք ։ Արդիւն– ք ի մէջ իր նկատելի մասն ունի նա եւ մեր ՈԼրոյճ աշխատանքը, որ մենք կը բերենք այսօր, պայքարի ամ/>նին յա րմա ր ժամին եւ ամենէն յա րմա ր ձե– ւերով։

«Դրօշակոին է վ իճ ա կ ւում այս դերը ամեն ԷՆ մեծ չա փերով։ .

Առաւելապէս Եբկրում, ուր այսօր բօլշեւիզմը անցել է բարելոնեան մի երկրորդ աշտարակաշի– նութ եա ն, որի ա րդիւնքն աոաջիեից տարրերխ ի հարկէ, չպիտի լինի ։

Վ. ՆԱհԱՍԱՐԴԵԱն

Ժ1ց1էւտ6ժ ծ .8 .ծ .8 .@

26 »ւ ր օ շ ււ կ 1

ԻՆՏէՐՆԱՍԻՈՆԱԼԸ

միջա զդա յին ընկերվայւական շարժմանը և մասնալո–

րա պ էս ինտեյւնասիոնալի կեանքին հա յ երցող հւսսա–

րօէկութիւնը ընդհա նրապ էս անիրաղեկ է ՀՏօււքէ *իրա

պատծւաոն այն է , որ մեր արտասահմանեան մամուլը ,

հա մա կերպ ելով տարագիր հա /ո ւթ եա ն ա ոօրեա յ տրաա

մա դրութիւններին՝ ա ւելո րդ ե հա մա րում զբ ա ղ ւե լ նրա

անմիջական հոգսերից դուրս գտնւող խնդիյւներով , իսկ

\օորհրդա յին Հայաստանի մամույի մ էջ, հասկանալի պատ–

ճա ոով, ժամանակակից ընկերվարական շա րժումը ծ ո ւռ

հա լ ե լու. արտացոլոլմով ե միայն հա նդես գալիս է

|քին չդեռ ա յդ շարժման մասին ճիշտ ըմբռնողս։

իժիւն ունենա լը շատ ա նհրաժեշտ ե ԱԼ միալ հա յ աշա

իէաաաւոր զպ եգլա ննեյւի դասակարգային գիտ ա կցութ եան,

ա յլ ե րնդհան/էապէս հ աէ Ժողովրդի քաղաքական հաա

ս ո ւն ո լթ ե ա ն տեսակէտից ւ ԶպԷտք Է անտեսել , որ

կերվարական շա րժումը ա րդեն դուրս ե ԷկԷ Լ տեսական

վարդապե տ ութ ե ան կամ՝ հասարակադիտական աշիէար–

հ ա յե ա ցք ի շ/Վանակից Լ դա րձել մի իրական ազդակ

յա ռ ա ջ ա դ է մ Ժողովուրդների քաղաքական • ը ն կ ե րա յին

րա խտ ը որոշող գործերի մ է ջ ։ էկս՛/ մՒէ Լատքա ղպ քա կի/ւթ երկիր , ուր մի ա հ են ան իշխողները ըս–

տ իպ լա ծ շլինին հա շլի նստ ելու ընկերվարական կազմա– կ ե րպ ութ իւնների հետ է

Հա յ ժողովրդի ճակատագիյւը բա զմ ա թ ի ւ թ ե լե ր ո վ

կա պ լա ծ ե միջազդային կեանքին է Ա յդ ճակատագիրր

ղեկա վա րելու համար նա պիտի քաղաքական հա սունուա

թ ե ա մ բ մօտենա/ միջազդային կեանքի մղիչ ո ւժ երին յ

պիտի կարողանայ չա փ ել նրանցից իւրա քա նչիւրի դերն

4էւ ա րժ էքը , որոշելու համար այն հաւասարակշիռը, որի

ո ւղ ղ ո ւթ ե ա մ ր նա պէտք ե աոաջ շա ր ժւի՝ իր ուժերի

նւա զա գո/ն սպառումով ա ռա ւելա գոյն ա րդիլնքների հաս.

ն ե լո լ հա մա ր։ ուժերի մէջ ընկերվարական շարա

Ժ ումը կա րեւոր տեղերիք մէկն է ր ռ ն ո ւմ ՝ այսօր և ,

ե թ է զա տ ելու լինինք նրա յա ղ թ ա կ ա ն ը ն թ ա ց ք ի ց ,

ա մենա կա րեւոր և ամենավճռական տեղը պէտք է բ ռ ն է վա ղը։ *

Դ ր օ շ ա կ ը առանձին բա ժին յա տ կա ցնելով այս

շ ա ր ժ մ ն հ ը պ ա րբերաբա ր պէտք է անդրադառնա, նրա

ներսն և շսւրջը տեղի ունեցող խոշոր ե ր ե ւո յթ ն ե ր

ք է ն • Ա յ սօբ մենք համառօտ ժա մա նա կա գյա ւթեա մբ ա ռա ջ ենք բ ե ր ո ւմ ՝ այն գլխ ա ւոր դէպ քեր ը , որ տեղի

ե ն ո ւնե ցե լ Հեկերվասր. |ւնտերնասիոնալի մէջ, Գ ր Օ շ ա կի

դա դա րումից մ ինչել Հա մ բո ւր գի Հա մա գումա րը ւ

• »՚ •*Ւ/ւ օ շ ա կ ի դա դարման միջոցին (1914 թ – աշնան)

Ն ր կր ՞րդ Ինտերնասիոնալը փաստօրէն կ ա զմ ա ր ւծւա ծ է ր ։ –Ս/»ա ան գ ա ճ ե ր ը իրար դ է մ զանազան ռաղմաճակատնե.

ր ո ւմ ՝ զէնքը ձեոքին կ ռ ւո ւմ ՝ էին , ի սկ կեդրոնը, բիւր օն,

|^րիւսխլից ք ա շ ւա ծ Հա ա գ՝ անդամալոյծ վիճակի մէջ

ք ա ր շ է ր տալէս իր ան ւ ան ական գ ո յո ւթ ի ւն ը , Ա յս

դ ր ո ւթ ի ւն ը շա րունա կւում է մինչեւ 1915 թ<–է ա մա ռը,

երբ պատերազմական հ աշէշէց ս թ ա փ ւա ծ տարբերի մէջ

միտք է յղ ա ն ո ւ մ վերակենդանացնել ^նտերնասիոնալը և

պատերազմական 0*/ւղոքի դ է մ դուրս բ ե ր ե լէ \\արեւոր

դ էպ քեր ը հա նդէս են գալիս ա յդ օրերից հ ե տ ե ւե ա լ

ժամանակագրական կարգոփ

1915 ք. սեսլ». 5 .8 Ցիմմերվա ւդի կօ&վերա&սը •Հ ր ա ւի ր ա ւմ է իտալացի, զ^-էցերացի և տարագիր

ռուս ընկերվարականների նա խ ա ձեռնութ եա մբ I Ն երկ,սյ

Էին \»տալիայի և քէ>ումանիայի կ ո ւս ա կ ց ո ւթ ի ւն ե ր ը

պաշտօնապէս , իսկ ^ուսաստանի , հաստ անի չ

քՀոլլղարիայի , *Հ.ե րս՛ անիայի , ֆրանսիայի , $Լւիցե–

րիայի , Հոլանդիայի և \\կանաինաւեան երկրների

կուսա կցութիւններից* միայն էոքրա մա սնութ եան ն ե ր ա

կայացուցիչները ւ \\ոնֆերանսը հրա տ ա րա կում է մի

մանիֆեստ, որի մէջ առաջին ան գ ա մ հա նդէս է գալիս

ոխ ւսղ ՚սղութ իւն առանց հողա գրա լմա ն ք առ անց պատե­

րազմական տ ուգանքի և ա զգերի ի՚կքնորոշման սկզբունքի

հիման վրայԱ նշանաբանը | կո^ >ոակ ստ որա գրում են

Հ ե գ է ք ուր Հոֆ ֆմա ն Լ^երմանիա՝^ \^է ( ՛հ է ն , բոսդըրոն

(ֆրանսիա՝^ Լս/^ա ^( \^ոդիգլեա նի (յ»տայիա^ \է ն ի ն ք

Ա քս ելրոդ , բորբով և ոլրիշնեյւը I հե տ ա ­

գա յին այս կոչին միա նում է և անգլիական Անկախ

Աշիք կուսա կցութիւնը , ներկա յա ցուցիչները չե ն

կարողացել անցագիր ստանալ (Հիմմերվալդ գա լու համարէ

կոնֆերանսը իր որոշուէՏէերի գո ր ծա դ ր ո ւթ ի ւն ը յա ն ձ ն ո ւ մ

Է Ա՝իջազգային կօմիտէին , ո/ ՚ի մէջ են մ տ ն ո ւմ բալա–

բտնով, \Տ՝որգարի (իա ալիա) *ծ ր ի մ և % էն (Ձ յ-իցեյփ ա ) I

1916 Ասքրիւի 2 4 -30 ։ Կ իճբա յի խ ո ր հ ր դ ա ժո ղ ո վ ։

ֆիմմերվա լդեա նների երկրորդ խորհրդա ժողովն է սա է

Լենինի և Հոգա 1 ի ւք ս է մ բո լր գ ի ղեկա վա րսւթ եա մբ կազ»

մ ւ ո լմ է ո$իմմերվա լդեա նների ձախակողմեան թ ե ւ ը ̂

կոչլա ծ խ մ բ ա կ ց ո ւթ ի ւն ը ւ Հն դ ո ւե ւա ծ բա նա ձեւի մէջ

յա յտ ա ր ա ր լո ւմ է , որ տեւական խ ա ղա ղո ւթ ի ւնը մի-

միայն ընկեյւվա րութ եա ն կատայւեալ յա ղ թ ա ն ա կ ո վ կարող է ա պ ահովւել։

1917 ք՝ Սեպտեմբեր • Հոլա նդակա ն\ և ս կանդին ա լա ­

կան ընկերն երիք կա զմլա ծ մի կօմիտէ հ ր ա ւի ր ո ւմ է

Ատոկհոլմում ԻԱտերԱէԱոիօԱստփ խ որհրդա ժողով ։ պաշտօ­

նա պէս ներկա յա ցուցիչներ են զ ր կ ո ւմ գերմանական

աւստրօ-հունգարական , ռուսական և մի շարք չ է զ ո ք

եյ,կրների կ ո ւս ա կ ց ո ւթ ի ւն ե ր ը ։ Հ . 0 . Դա շնա կցութեա ն

կողմից գայիս են քիոստոմը և IԼա րա նդեա նը։ ֆրանսական

և անգլիական կ ո ւս ա կ ց ո ւթ ի ւն ե ր ը չե ն կա րողա նում

մա րգ ուղա րկել, որովհետ եւ նրանց կա ռա վա րո ւթ ի ւն* ն երը մ ե ր ժ ո ւմ են անցագիր տալ ։ Արս/ պ ա տՀա ռով

խ որհրդա ժողովը չ է կա յա նում։

Ա յս ա ռի թ ի ց օ գ տ ւո ւ մ ե% ^ ի մ մ է յՎ ա լդ եա ններսյա

կա յա ցնելու համար իրենց երրորդ կմնֆեբանսը (Աեպտ.

4 -12 ; որ ամբողջովին բոլշե ւիկ ե ա ն ա զդ ե ց ո ւթ ե ա ն շ ը ր .

ջանակի մէջ է ը ն կ ն ո ւմ ռուսական դ էպ քեր ի բ ե ր ո ւմ ո վ ։

1919 ք , Փետրվար 3 11 < ԸհրԱի խ որհր դա ժո ղով ը ։

Ա-աօնակցում են բոլոր երկիրների կ ո ւս ա կ ց ո ւթ ի ւն ե ր ը

բա ցի ռ ո ւս բո լշե ւի կ ն ե ր ի ց և զլիցերա կա ն կ ուսա կցող

ժւցւէւտ6ժ

գ ր օ շ. & * 27

Բ հ նԽ է ու,ո>Նք պատ եյսսղմիՂէ մասնակից կոլ սակցոլթ իլն* նեյփ հետ գորՆ չեն ո ւղ ո լմ ունենալ, և բելէքիակս/ն կուսակցութիւնից, որ շի ուգում* գերմանական \)ոցիտլա դեմոկյւատիայի հետ միևնոյն սեղանէ շոլրՀը նստիլ ւ

Հ 0< Դաշնակցութեան կողմից ներկաք են քէնկ– |1հ »> րանդեան , Հաւ/հ 0 ^ անջանես>ն և ուրիշէւերըէ Օրակարգէ հայցելէն են ագգային և սահմանային խնդիրներ , աԼ~ խատանյյի պաշտպյսնոլթ է ւն , .ապագայ \էհտ1* րնասիՀնսր լի կազմակերպութիւնը , պատերազմէ մեղսակցութ եան էքնդէրր ևնք Օրակարգէ առաջին կետ ո ւմ զննութեա ն ե դ ր ւո ւմ և հայ-վյւացական սահմանային վեճը։ ՈՀատե– րազմէ մասնակցութեա՛ն էւնդրոլմ լուրջ ընգհայֆումեեր են տեղէ ունենում գերմանական Ա ֆրանսական ներա կայացուցէշներէ մէջեււ

1019 թ. Օղոոտոս 2 10* Լ էւյերճի խորհրդաժողովը**Հքերկայ են ք^երնէ խոյւհյւդամողովին մասնակցող թոլոր կուսակցութիւնները և բեշգէական կուսակցութիւնը I Օրակարգէ Հա յցերն են մէջապգայէն Հաղրսքական վ հ ՛ճակը ե \էետեյւնասիոնալի վե յւակսէն գնումը I Հ >սյ ■ վ/1,սց >ս* կան սահմանավեճը զննութեա ն ե դ ր ւո ւմ ւ

1919 ք». վերչերիճ եւ 1920 ք*–ի սկիզբճերիՏ , հքկ*յա ր դ |ւՆ/Հ եյւնասէոնայէց յա ջո ր դ ա բա ր ա նջա ա ւում են

գեյւմանակսձե \^նկախ Ընկեյւվւսրակ՚ւէնները, ֆրանսական

ընկեյրվ* կ ուսա կցութ իւնը, անգլիական Անկախ \\շխ ք

կուսա կցութ իւնը , աւստյրիական \\ոցիա լ֊դ*ե մոկյէատիան ք

զւէցերա կա ն , իտալական ( լեհա կա ն ե մի Հա ն ի ա յլ

կ ուսա կցութ էւններ ւ

1920 ք Օգոստոս 1 - 6 , – ժը ճ հ վ ի խորհրդաժողովը,1Լեյա յէշեա յ անջատուէ&եյւից յե տ ո յ * շաա Հ է է թ ւ ո վ

կ ուսա կցութ էւններ են ն եյ»կա յա նում Նրկր"1‘ Ղ ա^/*-

նասիոնայէ այս կոնֆեյւանսին ւ բելգիա կա ն ընկա ||ուսսւ^ր.

ց ո ւթ ե ա ն և գերմանական \\ոցիաչ-^եմոկրա տիա յի միջել

հ ա շտ ո ւթ ի ւն ե կայանումճ քՀրոշւում ե քէնտերնասիոնալի

կեդյւօնը փ ոխա դրել \յէևդոն % Հքակդոնայգը Հա րտ ուղա *

բ ո ւ թ եան ղեկա վա րութիւնն ե ստանձնումէ

1920 բ» Դեկտեմբեր 5—7 * — Նրկրոր ,ք \էնտելէնաասիոնա լից բամանլած ընկերվայէակսէն կուսակցութիւն-

1էերը Բ երճում ճախճակաճ խորհրդաժողով են ունենումնոյլ ք>նա եյւնւսսիոնաչ կա զմելու հա մա յւ։ *|| երկայ են

աւստրիական կուսա կցութ իւնը , գ ե ր մ \\նկաիւ ընկեր–

վարականները ( ֆյւանս* կուսա կցութ իւնը , անգլիական

Հւշխ՝ ախ կ ո ւս ա կ ց ո ւթ ի ւն ը , ռուսական \\ոցԷալ~ Գ * .

մոկրատիան ( ղւիցերական յ շեխօսյօվակեան կուսա կցոլա

թ ի լն ն ե ր ը I ք\րոշլում ե մի միջաղգային կոնֆերանս

գումա րել ե ա յդ մասին կոՀ ե ո լղ ղ ւ ո ւ մ \էրկ(,որ ք էն–

տերնասիոնալից կուսա կցութիւննեյւին ւ

1921 յ». Փետրվար 22 -2 7 • - Վե&Աայ ԻՋտերճաոիո–ճւսգի (2>^) կոճվերա Ասը, ն ե ր կ ա յ են Նրկրոր դ Ինտեյւնա

սիոնալից անջատւահ գ ր ե թ ե բ ոԼոԸ կուսակցո» թ ի ւն ն ե յւը »

\\ոնֆերանսը դ ի տ ո ւմ ե իյւեն ոշ թ ե ք ՚բք ե ւ. /*ո/ո/> ըն–

կեյւվայրական բ ւսնւոյւն երին միացնող \ՀՆ տերնասիոնա լ ,

ա յլ իբյաեւ միջոց ա/դպէսին ս տ եղնելու է ոյւծա գիր կո–

միտեէ Հա րտ ուղա յւ ե ը ն տ յ։ւո ւ մ ֆրի դրէխ \^քԼ^է՚Ը •* շա յտ կուսա կցութ իւններ, ինշպես ա մեյւիկեանը, ֆինչան–

դականը, սպան ականը, և ն .ք որոնց ներկա յա ցուցիչ շէԷՆ

ուղա րկել այս կոնֆեյւանսին* յետ ա գա յքէն մ ի ա ն ա մ են

նյւա որոշու Տէեյւին ։

1922 ք. Ա պ րխ 2 5 * - երեք Ի հ*հրՏա ոիոճ\պ Ա հրի

(2. 2 % և 3 */) գործա դիր կոմիտհ&երի կ ոՏ վճր ա ճս ը

Բ եպ իճոէմւ Հ ր ա ւի ր ւո ւմ ե Վ^եննայի ( 2 ^ ) \էնտերնասիօա նա յի նա խ ա ձեռ նո ւթ եա մր* Հ» Դաշեւսկցա թ եան կոդմից

նեյքկայ ե ընկեյւ էԼայւան գ եանը է Օ րակ ՚սր ք ի Է էն դի րն ե

իէնտեյէնասիոնայ\ւերի ւէիացումը I 0%ւո ր ւո ւ մ ե ինը հ ո գ ո ւց

բա ղկա ցա ն մի յա նձ ն ա ե ա ւմ բ՝ ՀիլրաՀանջիւ րից ե ր ե Հ

հոգի^ միացման պայմ՛անները մշա կելու հա մա ր ւ

1922 բ– քրայիս | 9 2 2 — ԲհրԱի կոՋվերաՋս (եյւկրոբդ

\էնտեյէնասիոնալի) մէացման պ ա յմսննեյւը Հւննելու հա մա րէ

Հ. 0 Դաշն ա կցութ եա ն կոգժից նեյւկա յ են յէնկ• Վ^արանդ–

եան և է9ամւսյեան է կոնֆերա նսը բ ո ղ ո ք ո ւմ ե ՝ֆեմալա–

կանների հւսյաջինջ Հօւղւսքւսկանութ եան գ ե մ ե էղահան»

ջ ո լ մ հայկական Դասէի լո ւծ ո ւմ ը է

1922 Մ ա յիս 2 3 – –Մ իա գմա Ա Ց ա ճ ձ Տա խ մ թ ի (իննի

Յանձնա խումբ ̂ Աիս$ը Բերյիճէ1է.|/ւ 1|ոմմունիսսէները դ ը րա

մ ա ծ լէ ն ե լո վ իյւենց խոստումը ռ ո ւս սոցիալիստ յե ղ ա Հ

ֆոխակւսՆների դա տ ա վա րոլթ եան* ինշպես ե ա յլ ԷէնւյԷյէա

ն ե ր ո ւմ , պատճառ են դ ա ռ ն ո լմ միացման գոյ»հի վիժմա նըւ

1922 թ• Դեկտեմբեր 10-12-— Խորհրդաժողով Հասւ–գՈէմ՝ \յյէկյ»որդ և Վ^ննայի ինտեյէնասիոնալնեյւի միացումը կսչյացնելու համայււ ըՀէտրւում ե մի կազմակերպիչ կօ– միտե, տասը հոգուց բաղկացած, որ 1923/3 . 0ու նփ հաճէն քեյ^ե֊գենցոլմ որոշում ե միացման ւգայմսենեյ»ը ե մշա– կ ում ապագայ միացեալ \էնտեյէեասիոնալի կաղմակերպա^ կան կանոննեյւի նախագինըւ

1923 թ՝ Մ այիսի 21-28— Հա մբա րդ ի Համագումար ըւ*|/երկայ են 32 եյւկիյւնեյէի կ ու սակցութիւննեյ», մօտ ու թ

միլիոն անդամոփ եյւկայ են նաեւ Հ^մստերդամի տակցակսէն \էետեյէնասիոնա լի ներկայ ացուցիչնեյ>ըէորոնց թ իկոլհքս ւմ կան զնած են մստ 22 մի լիրէն կաղմա^.

կեբպւած բանւորներէ Յա յտ ա րա ոում հ ԸԱկերվար• Աշ– խատաէորակաճ ՆԱտհրԱասիոԱափ կազմակերէգումը ե.հա ս տ ա տ լում նյրա կազմակերպական կանոնագյ/ի նախա–

գի ծը ւ Հ> 0 դ ա շն ա կ ց ո ւթ ի ւն ը ն ե ր կ ա յա ց ն ո ւմ եՆ այս

Հա մա գոլմա յւին ըն կ ե րն ե ր Վյսյււսնդեան, մԼամ՚ալեաՆ ե

Հա մրա րձումեա ն*

Ս.ՇԽՍ.Տ. ԸՆԿԵՐՎ1ԼՐ. ԻՆՏԵՐՆ11.ՍՒ0ՆՍ.1.Ի ԵՐԿՐՈՐԴ ա 1Ոյ.ԳՈՒ1րՍ.ՐԸ

Համաձայնէ կաղմա կերպ ական կանոնադրէ յօդուա ծ՛ի՝ Աշխ ատ ասորական Ընկերվար ինտերնա– սիոնաչի Գործադիր էօմիտկքն հրա ւիրում է իր մասնաճիլղերին համագումարի 0)23 Օգոսա* 22-27Ւ Մ ա րսէյ/ում ։

Համագումարը տեղի կ*ունենա յ 1 * 3 1 3 1 8 ճ © 8 Տճթ0Տա 00Տ.օէմ և կը բա ց լի Օգոօտ, 2 2 քէն աո* մամը40ին։

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե՝ք

28 Գ ր 0 շ. ո ս Ա* 1

1Ո1ՍՆԱԿ8ՈՂ>եՐՀւսմագոլմայւին մասնակցելու իրաւունք ունին Ա.

(Լ՛ Հէնտերնասիոնային 1է իացաե բ ոԼոր Հու.սակցութ իւնները

(0 °7 * 7 կապմ կանոնագրի^»

ՊՈ8Գ11։ր։\հՈՐՆհՐհ ԹՒԻԸ(\<Հ՝Հ–Ն • ի կուսա կցութ իւն իրա ւունք ունի ՛հինգ

պատգամաւոր ու գայւկելու Համագումարին, իր ունեցա ծ

առաջին ձայնէ համար և. երկրական պատգամաւոր՝

•մնացահ ձայնեյփ համար \

Ւ,Ացի պատգամալորնձրից՝ ամեն կուսակցութիւն կարող ե ուղարկել Համագումարին հիւրեր, ոյանք շ են կարող խոսք առնել կամ՝ քւետրկեյ, և որոնց թ իլը աւելի չպեար ե քինիէ քան պատ գամաւորների թ իւըւՕՈ1Կ1.Ո՝

*|%որհ ադիր \\օմիաեն կազմել ե հետեւեալ մամա* նակսւլոր օրակարգը,

1, Ընկերէ արութեան միջագգային խաղա դ ո ւ ֊ թեա ն քա ղաքականութիւնը։

ա, ԻճտերԱասիոՇարը եւ ապաՏովուբեաճ ու ղիՏա. բափուբեաճ քսճղիրՏերը«

ր– Աշխատաւոր 1յասակարղի պայքարը պատերազմի վտաճղի պհմ։

2, թանւորակաՆ կեանքի պայմանները և գ ո ր ֊ ձա գրկութ իւնլ ։

3 , Վյսշթևկդըհի համաձայնութիւնը և 3 ժամ–• եայ ՛օրը։

4 , կ անանց միջաղգային խորհրդաժողովի գ ե ֊ կոլցուՅԼ ու րանաձեւերը։

3* Էագմակերպական խնդիրներ և անդամա» .վճարների սիստեմը։

3» Ա/չ հարցեր։Ա1Ի1Ն*.1Մ>1ՈՒ0֊ՒԻՆՆ17ր

Ս՝իաքն ինտերնասիոնալքւն միացան կուսակցոլ թ իւնա

նե րն իրա ւունք ունին ա ոա ջա րկութիւններ ա նելոլւ

ա ռա ջա րկօւթ իւնները պէտք ե ներկա/ացւին Ա. (Լ. ի՛ի

•Հա րտ ա ղա րա թ եանը ամենաուշը մինշեւ 30 6 ունիսի

1925 թ՝* Հեր՞ժշէ՛ "Ղ թ *■ ականից յ ե տոլ ներկալացլաՆաոաջարկութի ւնները քննութեան կարող են դրւել միտքն Համագումարի յատուկ որոշումովւՋՕ'Ւր.81՝.** ԿՈԻՍԸԿՏՈՒԹԻԻՆՆհՐ *

ներկայացուցիչներն այն կուսակցու թ իւնների, որոնք ^•որհաղիր \\ոմիակի հետ բանակցու թիւնների մկջ են ինտերնասիոնա/ին անղամագրւելոլ համար* կարող են հիւրերի տոմ՛սակներ առնել, եթկ ղրան դկմ շի լինի ^•որհ աղիյւ կոմիտկնէ

Կ1՚.Ն1Ո»8 ^Ո րՀՐ^նժ-Ո ^Ո ՚ւԸ .ընկերվար կանանց միջաղգային խ*ւրհրգամողովը

պիտի գումարէի թարսկ/լում՝ Հ\ին։ Օրակարգըպիտի որոշկ ՇՀ՛ կեր վար կանանց Ա՚իջագգային կոմիտկնւ քս ոյւ հր ղ ամ աչովին կարող են մասնակցիլ միայն Ա. Ը.

|նաերնասիսնալի մկջ գտ նլող կուսա կցոլթիւնների ան– ղա մուհինեյւը«

ՀՈԴ,116ՒՆ Հ1Մ8Ւ Ւ*ՈՐՀր՚Ի1Նհ1Ոյ1ւԼ|նտերնասիոնալի համագումարի ը և թ ա ց ք ո ւմ ՝ տեղի

պիտի ունենաք մի խորհրդաժողով հողային հարցը քննե յո ւ համարէ Արան կարող են մասնակցիլ այն կոլա սակցութիւնները, որոնք առանձնապէս շա հա գրգռւա ե

են այս հայքով\

$հ*Ա#ԿԱ$ՈՒ ,կուսակցութիւննեյւը պորտաւոր են մինշեւ 0 " * /^ սի

\ձր հաղորդել իրենց պատգամաւորների թ ի ւն ու անունա

ները՝1* II* (Լ* |\նտեյւնասիոնալի ■ Հէայւտուղսւրութեան՝ Հ ֆ

Օր6ձէ ՏաԱհ տէր66է Լօոժօո, Տ– V/ . I.2, ||՝այաեյլի տեղական կօմիտկին . ԼծՕԱ էՅՕՈյ 42

րս6 Ճց 1ձ. ւէճբսևԱցստ, արտտա© (ք՝րՋՈՇ6)Ա, Ը , ի .ի Գործադիր կօմիտէն խ նդրում է

Ինտերնասիոնալի բ ոէ ոբ կուսա կցութիւնն եր էն Ա բոլոր աշխատաւոր ական կագմակերպութ իւևներին ձեոք առնել ամէն միջոց, որպէսղի Ա՝իջաղգային Համագումարը արտայայտութիւնը լինի դէպի իր ազատագրութիւնը դիմող աշխատաւոր դասակարգի ուժի ։

1323 ք^Լի միջաղգային Համագումարը պ էտ ք է դաոնայ մի ուժեղ ցոյց՝

Յօդուտ աշխատաւոր դասակարգի առաջադրած՛ մեծ պահանջսերի, որպիսիք են իյաղաղութիւեը և Ոլ թ ժամեայ օրր,

Ըսդդէմ աշխատաւոր դասակարգի և յաոա^ա* դիմոլթեա ն թշնամիներէն, որպիսիք են կապիտա. չիղմը և ֆաշիստական րէակսիոնր,

Ցօգուտ աշխատաւորներէ միացման՝ Աշխա– տաւորակսւն Ընկերվա ր թնտերնասիոնալի ծո ցում ։

IV 0.* ԻՆ8է>1՚Ն1\ՍՒՈ՜1»ԱԼՒ ԳՈՈրնԴՓՐ ԿՕՍ*Ի8է

Փարիգ, 1925 թ •

Գ Ր Ա Խ 011ԱԿՍԼՆՀ» Նաւասապեաճ. <րՀ. 8. ԳԱՇՆԱԿ8ՈԻԹԵԱՆ ՝Հ1\–

ՈԻՂ̂ ԻՆ» (X ԸՇդքւաՇուր ժողովի աոֆրով) Գւս.՝ ճիրհ, 1923, Մատեճաշար «Յուսաբեր» բիլ 10, Գի&Տ

7 Եդիպ, գաճ, */•|» ւււէււա1||ւ մի նոլւ փոլւձ Է Հաքււ̂ |>|(ււ(1>ււււ/՝ աչս

ղրւէսհցք, ւէնր կւււասկէյական գրականութեան ւ/Է«ւ Դաշնակդ չքութիւնը իր պայքարի ղ,Ոպակ պայմանների ըհրսլմով միշտ

ղգուշաւյել է իր Ընդհանուր Ժողո^ներէ մասին հրապարակած լին համարատւաթիւն անել։ Այդ էքողոկեերի ընղունահ ըանաա

ձելերը ,ղ,ն օրս հաղորդիչ են միայն կուսակցութեան կենղ.րոնական կօմիաէներին, որպէսղի վերջիներս նրանց Ո<քովառաշ տանեն կաղմակերսլլահ ղանդլահների քաղաքական դաստիարակութիւնը, էայե հասարակութեան համար Դաշնակ– ցոլթեան Գերագոյն Ժողովի որոշուէՈժրը ղրսնւորւել են այն չափով միայն, ինչ չափով 1ւ|>ւս1ւ̂ ղ ս ր & են ղ,ս,լհլ, կամ

* Գրքի քւասոյթՕ տմ(ւօրքու|ի(յ յատկացևոււք Է Հ ճ. ԴաօՕակցոլ– թեա6 •արացիրներփն;

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե՝վ

*ի ր օ հ ււ ն 20- > * 1

րւսյքՍէայայւունյ մեր |)(ւ|7ա |̂ւ|լ քաղաքականութեան •ւհչ> ,

, 2̂ ւ<>ք1 երեւոյթին այս սովորութիւնն ̂ ա ^ ւս չէ համասլա*.սւաս|սէսք<ույ՝ մեր մամաԼ%։։կի ս|ա^աքւ^1ւ|ւ|ւէւ ,Վնյւք|ւն աասէա» մեակում՝ տեղի ու1էշ|ա) ̂ (0ւլա^ա1|ա( ւ|ւււ|)ո|ւ|ւ||լԱ|ւէւ թւմգնօյւԷՆ քեցել են ժողովրդական ղանղւահների ^է ՚՚՚քէԱ1 0|>| մ՛իտքըհրամայականփրէն սնունդ Է պահանջում՝ իր համար ւ նա սյսւ* հանջոլմ Է մասնաւորասլէս լուսւսրանել հանրպյին կեանքէ հեսք կասլւաե էրադւսրձութիւնները. եթէ; այդ լուսարանոլ«

9̂̂ >լՆհ« ճշէ/այւիւո ա՚1է11,լ1,1,Ց Հոտացւի՝ նա կարող է ընկննյՀւսւ|ա|) ու մի սխալ ենթադրութիւնն երի մէջ, կամ* ենթարկէ լել անրարեի/Էղէէ խոլմանավարոլթեան սադրանքներէն...

Թյս մաահոդութէւնը անհանօթ նաւասայււ|ֆաք>|ւ1ւքԱ՝8։սնի որ Դաշնակցութիւնը մնոլմ է էրրեւ կւսրեւոր ազ,.դակը ւէեր հանրայէն կեանքէ, ապա պէտք է , անհրաժեշտս*, րէն պէտք է , որ նրա մտածումներէն և երադիրներէն տեղ­եակ չէնին շատերը» - ասում 1; նա էր դրքէ յառաջարա*. էոս/Տ Սակայն մեր ^ |̂>քւա1լ|| միայն այս մտահոդութէւնէց չէ եյնում ^ .գՀ . Ժւււլււ<||ւ ոյւււշսւ&ննյւին Հայ Հսաաք1ակ»ւի1նանյւ ^աւ|Ո|1ւ|ա1ք|ւյ անելիս, այլ և այն համոդում՝էց, որ այդ որո*, շումների հրապարակումը լաւագոյն միջոցն է Հայ ժողովրդէ համակրանքը Դաշնակցութեան շոլք՚2ը աւելէ ևս խտացնելու համար. «իմւսսհ չունէ գաղտնի ւգահել մ՝է բան, երբ ոլղում՝ ես, որ 1»ա եանօթ լէնէ աւէենքին» , ասում Է նա նոյն յարւա*

արանում այնպիսի «ք|> շհշտւււի որ ոչ մի տարակոյս լո ւմ ւ|նյւոյիշնսւյ Հ»սւ/ո«|ւ/ան 1ւ/յ։էւաւ/1ւււ/|ւ1

« Դաշնակցութեան ^աւլայա^աէ ագին» ^ա</ա1ա& է երեք դէի՚ի1 Արւտջինի մէջ պարղարանւում՝Է Դաշնակցոլ* թեան ըմբռնումը Հայկական Դատի խնդրում՛, և վեր են հւսնւում այն ազդակները, որոնք հէարաւոր են դարձնում այդ ԴաաԷ լուծումը։ Երկրորդ դլուխը նւիրւաե է; X ընդհա­նուր ժողովէ որոշումներէն, որոնք Դսւշնակցութեան ներկայ յ|ա<լա^ա/|ա1ւու|11էաէ ուտյին են ^&ոււ/Տ ծ|ւ|այււ ̂^ւս|ս|ւ, որ օքա*. ղաքականութեան ընզՀսւքւայւ ա||ւ1ւ1) ^նյճււսգիյւն է կրում, այգ ոգոլ Հնս» ւ^աաին պարզում՛ է Հայ Հաւա1յ|Աքւ|ւ քոյւՏա^յոս V ան և Դաշնակցութեան երադրէ վերաքննութեան խնղիր*. ներըէ

նյս գյաիւննյւին նաիյււյւգամ՛ Է ^Է յառաջաբան, որ համառօտ տեսութիւնն Է ներկայացլում այն Էրադարձութէւն*. ննյւի, ո|ւոէ^ ւոեղէ են անհ^նյ մեր |լոսւա^լյա^ա1ւ ^ա է^ոււքIX»։ (19է9քՅ«) ճ&գՀաէույւ Ժ«գո«քից է վեր, Լ յա^ոյււյաւք միվերջաբան, ուր ներբոզլում են Հ. 8 . դաշնակցութեան սյասս մական մէսէան և կենսունակս լ թի ւնը I

նիւթի դասաւորութիւնը վերոյիշեալ երեք դլուխներէ մէջ դժբախտւսրար ւիււյյյ» ինշ շփոթ ձելով է; կատարւած • սա դժուարացնում Է Ընդհ, Ժողովէ որոշումները յստակ կատե* գոյ»նաննյ>ի յէամւսննյու գ ՚՚ք ն ր , որ այեքա*ն անհրաժեշտ Է եը* րանք վերյիշման համարէ նյագէս օյւինակ, մնյ» նհյւքին, ագ. գային ճւսկասաււ/* կիյււալնյիթ »յւ»շում*էնյւին 1լյւա) են (լու* սակցւսկան կամ կագէ/ակնյււգական կնաէյյին ւ|է|ւա||1ր|ւ(ալ մ՛^ շարք որոշումներ, մինչդեռ Արանք տարբեր կարգէ նէւթեր են ւ Համ՝ երրորդ գլխէ մէջ է Հայ հոսանքներէ քո|>*

ծակցութեան խեղէրԱ, **ք» «քաղաքականութեան ընդհանուր ոգուա հետ անմէջւսպհս չէ առընչլում, բայց շաա բնակս։* նօրէն կապւում է աղղայէն ներքին ճւսկսսոսւմ կատարելիք

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե՝/

շի թող-

դործերիէ։ Շյնուհետև՝ ծրագրէ վերաքննութեան խնդիրքէ է »Է զուտ կուսակցական բնոյթ ունէք կուսակցական որոշումներէ շրջանակէց դուրս ^ ընկած ևլնէ

նմանօրինակ անպւստեհութիւններն շսո էս մեհ մասամբ կը վերանային, եթէ կուսակցական կազմէսկերպական խնղիր* ները ամփոփւէին մի առանձին գյիրի ^ , գորեակցոլթետն խնղիրը կցւեբ ճակատին վերաբերելս լ հատւահին, և(էքւոդտքսւկախոթեան ընդհանուր ոգին» , էբրե րաղկւսցոէ֊քիջ տարր, մտնէր երկրորդ գքխի մէջէ

նյս ^ուս» տեխնիքական թերութեանը պիտի աւելացնել |ւ այն, որ ընկ. Նաւասարդեանը, չնայահ իր \Հոխ շաո.ա. պաշարէն և ոճին , երբեմն էևյնքւսն խրթին այւսւսևյայտութիւների Է դիմում, որ դժուար ըմբռնելի են մի ՚̂չե– իսկ միջակ ընթերցողի համար | Շտապում եմ ալելացնել սա* կայն, որ այս խրթնաբանութիւնները սակաււսդէպ են մեր՛ քննութեանը ենթակայ գրւաեքի մէջ» Ընկ. նաւասարղեանին շաա քիչ ջանք Էր հարկաւոր, որպէսգի նրա լեղուն այս գրքէ յւոյոյւ մւսսերում դիւ րըմ՚բո գաոքւայւ ւսքւ^ա/ Հւսյհ|>(;1)|ւ ւ/Է ̂թոյլ ընթերցողի համար ւ

Մի կոդմ թողնելով միւս մանր—մունր թերութիւնները^ որոնք միանգամայն հասկանալի են այսօրինակ գրուաեքու մ, որ մի կոդմից ինչպէո ւսսացինք, առաջինն է իր տեսւսկխ մէջֆ իսկ միւս կոդմից, յայտնի պաաճառէերով, հեղինակին չէ. ընձեռՆում ազատ այւաայայաու^նաէ* յայոյւ միջոցները պէտք–

է սա&Լք» ոյւ էնկ. Նաւսաայէգ&աքփ այս դիբբԱ *^ի շատ ժէքաւոր դորե է հանղիսանում մեր կուսակցական գյւա^ա» էութեան մէջ։ Ընդհանուր ժողաՀի որոշումները հիմնաւորուած 1և յուււսւքւսւ1ւու.ււ>ձ են նրւսն մէջ յմւդհանրապէս յաջալ, իսկյաճախ շաա յաջող։ Ուշագրաւ են այս աեսակէտից Հայկական Դատէ լուեման հնարաւորութիւնը պարզող եջերր, աղղայէն ներքին || ա|ււոսւ |̂ւ1 2Տւս̂ >աոքւ1>|ւււււք կատարելիք աշխպտանքների լու­սաբանս։ թիւնը և մաՇսռաՇդ այն հիմնաւոր ու մը (էշ 106 - ՚ ՚ 126 | ոյւ յ>ք>. 1<ւսաւււսլւ(|ծւս1ւշ, զիտնական ընկերաբանի ձե* ո.յւ1էՀւսսու̂ 9ծամյւ տալէս է X Ժույու^ի ոյէգծ^յւա^ Հա*կաբօլշեւիկեան գաղափարական պայքարին ։

Մինշեւ այս դրքէ յ ոյ** տեսնելը Դաշնակցութեան Հա«

|լաւա|լո|ււլէ^|՚|ւ, աՀէ9 ^ ^ախիքէ առիթ բռնելով X Ընդհա­նուր Ժողովէ յայտնի 0 կոյյյ I), բազմաթիւ յերիլրանքներ են՛ ^ւսաայւնյ Լյ»ա ոյւոշուՅևնյ*ի շոէ|>Հշւ - Թիէյւ^ա^աԼ օյւ^ին– սւասիոն Հա(|աո.ա ̂ (լուսաբանի, (|ոփւ յւոյրւյւ ճա||աւո» ննքւի ^յււսյր «յալագյւա/|ան նյւագյւննյւ ^նգւյ^մ* Հայասւոանի– իայւՀյսյային կառավարութեան յայովը, յայոյւը 1յըգսւն^յշ Հա–

^աոա^ոյււյ մամուլի և հրատարակութիւնների մէջ։ նյս յերիւ*. յւանքննյւին ևս ան»յյւագաո֊նք»է.։/* է մեր Հնւյինա^Ը, ինշ ոյւ յա. ճախ րանավէճի յւնոյ^ է տալէս նրա դրքէն և վերջինիս ըն. թ հ մ ումը դիւրացնում - մինչև էսկ հաճելէ ղարձնումւ Ոա–

նակռւէ ։1էջ սուր Է ||^ > Նաւասսւյ»գեանի քքփՀք» Հեգնական» և լի խայթիչ պսսկոլ91էերով - ^ա յյ ոչ այնււյէս ^և Հի կ և. «̂ււնուՈ| ինշսյէս Հակարւակոյւքյննյւի լճգու1ււ

ճսւնննայոՀ սյւսշսւօնական Հանգամանք - ինշսյ|;ււ Հնգի– նակն է ասում էր յառաջաբանի մէջ - կարող է սյաաաՀնյ,

որ այս դրուահքը մանրամասնութիւնների կամ երազներէ մէջ տարրերւի այն բացաարութիւններից, որ կըտար X Ընդհանուբ կողովի որոշումներէն, գիւյույյ, մէ պաշտօնական մւսրմին ւ Ոայք

30 «ւ ր օ է, ու * 1

անգամ՝ այս վերապահումով խիստ Հ|ւաՀա1ւք| ̂ և յանձնարա* յւէ||ւ է նրա ընթերցումը ւ Նրա մէջ ընթերցողը կը գտնէ մեծ մասը այն քաղաքական մտածումներէ , որոնք իրրև »1եկնակէա կամ՝ եզրակացութիւն՝ վճռական դեր են կատարում՝ Հ• 8 • *հաշ–

նակցութեան X |ւ1ւ^աէու|ւ մոզոէքփ յյէ ւ̂ււ1/ւ«ճ ոքքոշ«ւ91ւծքւ̂ մէջ»0. * .

ԱՅՆՏեՂ, ՈՒՐ ԿՕէքԿՈԻՍԸ Կ՚ՒէՒԷ

« ԿՕՄՈՒՆԻՍՏ » ամսսպիր, օրգաճ Հկկկ եւ ԵրեւաճիՀ օ մ . ֊ի ա ս

Լկկկ.ը, կ.սՀ »/սւրդկային լեղւով, Հ»սյ>աւասաաե.սւա

աւարս

■ "էՔէ

ււ̂ աճեեւ

՝19” ̂ուսակ ե լ « 1 ք օ < /ո լճ |ւ ս ւ ո 0

առջեւ ունին#

նի ^Օէ/ու. թեան Էեդր. 4ա 1իտԷն սկսեր Է ^»սւ.

անուն ամսագիր *1ը, Ո|ււււ ԹԷ արտաքինով և թ է րովաէդակուա

& ամր տմդոյ1» սւպ գիրքը հետաքրքրական է այն տեսակէտ աէն, որ բաւականաչափ աււաա նէլթ կը պարունակէ էօմ*. կուսակցութեան և Հայաստանի առօրեայ կեանքէ զանազան

■ երեւոյթները հէԱսկնալու Հաւ/սւ|ւ1Հակառակորդը ճանչեալոլ լաւադոյն միջոցն է անոր վի».

2Հակն ու ապրումները |աւ)ւ էսկ է(* Բերքին տեղեկութիւննե– քէն քաղել» 0 յս պատճառով կ* աշխատինք առաՀ բերել ((^օ. մունիստ»ի հաղորզահ տւեալները, որոնք անհամեմ՛ատ աւելի պերճ»սխօս են, քան դրսէն կատարւած որեւէ քննադատու. թիլն»

0ւ1ւլո|>|| կը համարինք կանգ առնել ամեագրին սկ1՚ղբը դրլած Բուխւսրինի ընդարձակ զեկուցման ւ||ւաք ուր *ղո1շեւիկ տեսարանը երկարօրէն և մւււնւածապատ եղանակներով կը փորձէ հաշտեցնել կօ մունի սա ական և կապիտւսլիստականտնտեսակարգերը շեջտելով <( զիլ ղի կապիսւալիստսւկան տար.

բերին կաշկանդումներէ ւսզատելու » , (( ռազմսւկօմունիստա.կան շրջանի մնացորդները վերցնելու և տնտեսական շ^ա – նառութեանը աւելի մեծ ազատութիւն տալու» անհրամեշտոլ ̂թիլնը» Ջենք խօսիր և ն . Մռաւեանի ((էապիտալիզմի. ստա– յփլիզացիան և Եօմինտէրնի աշխատանքը» աշակերտական շարադրութեան մասին, ոյւու ւ/Էչ Հայաստանի Ժողկոմխորհի պատւելի նախադահը կը հաստատէ, թէ « մասնակի ստաբի.

^իգատիա$ի ենթւսրկլաե կապիտալիստական կարգի հակայեդա. փոխական ջղաձդումեերի պէրիօտը պիտի տեղի տայ յեղափո­խական ցնցումներէ դարաշրջանին», թ է ((վաղւայ այդ անա խուսափելէ» յեղափոխական անցքերէ համար է , որ պւստ– րասաւում՝ է ք». Ծ. Հ. Միութիլնը ն. միշազգային յեդափո .̂

խական ւդրօլէտարիատը կօմւււնիստական Ինտէրնացիօնալի յլեկավարութեամր»»

կ՚անցնինք ուղղակէւ փաստերուն ւ

Վ. Ցովսէփեանը վերլուծութեան կ՚ենթարկէ «Երեւանի Հազմևւկերպութեան ոչ-պրօլետարական բջիջներէ ստուգմ՚ան արդիւնքները և « գոհււլնակութեամբ » կ * արձանագրէ, որ «բջիջ* եերի ակաիլութիւնն ու գիտակցութիւնը նախորդ երկու սա . քէներէ համեմատութեամբ ա՛ճել է» Ջ կայ առաՀւայ անտալ ւ* բեր վերաբերմեւնքը դէպի ներքին կեանքը և իր սեփական հիմեարկութեան աշխատանքը։ Զկայ բջիջի և ղեկավարներէ

,1էջեւ գոյութիւն ունեցող առաՀււսյ փոխադարձ անըմբռնո­

ղութիւնը։ Բջիջէ 17յ»«| կատեգորիայ ռոճիկ ստացող անդաս­ներն ռւ 3 -4 կատեգորիայ ստացող ա^ա9ւէ|1|ւ քՀէՀէ նիստե­րէն հանդիպում՝ են որւզէս հաւասար անդամներ...»

Ինչպէս կը տեսնէք, կօմհւնիստական սւշխարհին մէջ

գոհունակութեան արմանի երեւոյթ է , որ 17 4 3—4 աօտիաճանի թոշակաւորները այսինքն՝ հարուստներն ու աղքատները

«բջիջի նիստին կը հան դիպին էբրեւ հաւասար անդամներ ւ»Եթէ, սակւսյն, մէկդի դնենք 6ովսէփեանի այս պաշսւօ.

նա կան գոհունէսկութիւեը և ւսնցնինք իր իսկ արձանագրած փաստերուն, բոլորովին հակսՀռակ տպաւորութիւն էւսրսւ.

նաք > էքջիջների Ստուգումը# ծյւծւսւե Է Հսւքւա) «շձւյուՅԼծյւ խառնակչութիւնը» , (<|ս։.^ւսսո|>ՈէՏյէյ։»,

«իրար աակ փորելու օրինակներ», քշարքային ընւկերներիկոպիտ փսրւեցողութիւն», «մեհամ»ոութիւն*, «ւՈսսնա»

գիտակերութիւն» և այլն. բջիջներուն մէջ « *հաւլափարական թեքումներ չկան։ Ներկուսսւկցական դիսկուսիայի առաջին շլ»ջանոււ1*ք ընկ . $|էօ^ու «Հոկտեմբերի դասել։ի» յւսււա^սս բանի լոյս տեսնելուց անմիջ»սպէս յետոյ, որոշ յափշտակուէ թիլն կար, րայց երբ լոյս տեսան դիսկոլսիսւյին վերսւբերհալ |̂ւա||ա& նիւթերը և 11ի շարք զեկուցումներ ու ւ||ա^ոս(^աքւէ||

կազմակերպլեցին ընկերներէ կողմից, յէւշեալ երեւոյթները վե­րացան։ Պարզւեց, որ էսյրյ ըճկերճերից շատերը տաէւաւգում եճ ճիարրրսյիճ քէիւաԱղուբիւՏճե^վ, երրեմճ շատ սար

ձեւովյ հւ մեր սքետասրսրատի կամ արւաԱձիԱ ըԱկհրԱերի բհ– րութիւՇճերը չափագաճցւաձ ձեւով եճ աՇդրաղառճում ճրաճց յոդճած ուղեղճերում։»

ՆնչսլԷս յայտն է» է , Տրօցկին ալ իր ((Հււկւոեմբերեւսն Գասերը» Հյւաաաքւա/|ծչ ̂ յետոյ հռչակուեցաւ ջդային հիւանդ, «շատ ս ուր ձեւով,» և աքսորուեցաւ Սոլխում* «քոլ^ո ւճյուՈւ Ցովսէփեանը չըսեր սա կայն, թ է քնչ դեր կւստարեց Զեկան « հիւանդ ընկերներէ» ((յափշտակութիւնը» վերացնելո1 հարցինմէջ»

«Շաաերը, կը գրէ 8ոփսէփեւսնը, դանգատւում են Նրե* ւանի կոմիտէից ու նրա կաղմակերպչական բամնից՝ իրենց դի^ մումեերի բաւարարման գործում՝ կատարւոդ ձգձդումեերի հա­մար, «անձնական դոքծերը ւ1եծաւՈսսնութեամբ փայ«,լոլմ՛ են դատարկութեամբ » « րջիջճերի քարտոպարճերիցոմաճք կաՏցճած չեճ իրեճց կոչմաճ քօսրձրութեաճ վրայ։» «Բպոր բջիջճերբ բողոքում եճ Երեւաճի կօմխհի բ ի ւ ր օ ֊ կրատիգմի րյհմ>» էանէսնց շբջանում՝ կատար։ >պ աշ|ւ(ասւու-> թիւնը թոյչ է» «Մարքսիղմի և էէնինիղմէ տեսական հարցե֊ րին, մանաԼէսեդ մարքսիզ,1ի փիլիսոփայՈւթե,սնը ծանօթ ըն^ կերները փոքրաթէռ են ,» «Քաղաքականապէս պակաս պատ. քակտուածները յաճախ ում՝ են քաղ-գրա գիտութեան գպրոց֊ ները, բայց այստևդ ևս ամեն ինչ կանոնաւոր չէ ,»

Ինչպէս կը տեսնէք, «սաուգմ՚ան» արդիւնքը շ,աւ, ալ փայլուն չէ , Բ.սյց, ի հարկէ, այդ արգեյք չ է , ,։ք 8ո,է»,է,ի–եանը եգրախսցնէ, թ է՝ «կ »լ»ակց,,ւթիլնը աճում՛է, մեծէսնսւմ և խորանում՛ իր բաղմ՚ակողձսնի աշէսա,ոանքի մէջ,» Իսկ թ է ինչպէս կը խօրանայ, ցոյց կ,,ւտէսյ Է Գ. Աաֆ. իր «Բչիջային

մ.,դովների նս,խա,ղատրաս,ոութեան հարցը» յօդ1էլ,սծսվ, ուր

չինական հայերէնսվ կը գրէ, « Մեր բջիչայիՀ ^..րվների

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

ււրսւկը կուսակցութեան շարքային անդամի առաջ լոլսարա– նելոլ տեսակէտից, այս կամ՝ այն հարցերոլմ կուսակցութեան մերձեցումը կուսակցականէն՝ կուսակցութեան ընդհանուր շի­նարարս ւթեան բոլոր հարցերէն ակտիւօրէն մասնակցելու Լ|ւ. պատակով, չափազանց ցան է ։ կուսակցութեան կոմիտէների յանձսարարութէլնները մենք քանակօրէն կը կատարենք, մինչ. «յնո. նրանց որակը շատ անդւսմ՝ մեզ չէ էլ հետաքրքրում։ թ է ինչու ւ/եր կուսակցական մալուխները կորցնում են իրենց կենսունակութիւնըւ»

է( էենսունակութիւնը» կը բացակայի «գիւգրջիջների» մոգողներուն մէջ ալ։ Բ—յեանը դառնապէս կը գանգատի որ գիւգրջիջներէն <էշատերն պռաջւայ ս|էս շարունակում՝ են աշիւաաիլ ւսռանց որէւ Է հրագրի։ Առանց հրագրի աշիւաւոիլը մեր մի չարք կեանքի իէոշորագոյն թերութիւններիցմէկն Է կազմում» , որ պատճառ Է դաոնուՏ «բջիջներէ 1|քր– դինոէկութեան անկմսՏն ւ))

գիւղական կազմակերպուէիւնները, կը գրէ ոլքԷշ մը՝ Պ. Ծլեքսւսնգրով, աՀթԷ են ընկնում՝ իրենց փոքրաքանա– կութեամր. մասնաւորապէս այնպիսի գիւղացի անդաՅեերի փոքր քանակով, որոնք դութան և արօր են րանեցնում՝։ Գիւղական յւս2(ւս|ս կազմւահ է լինում գիւդի վարչա­կան անձերից, իարհրգում՝ աշխատոդներից ևայլն, և հասկա­նալի է , որ է>4&սն բջիջը կարող չէ հարկաւոր կապ «յա^սյս։– նել գիւղացիակւսն մասսաների հետ հենց այն պատկառով, որ նրւս կողմից բացակայում՝ են դիլդացիութեան ստորին ներ­կայացուցիչները։»

Բաննահեանը հետաքրքրական տեղեկութիւններ կը քաղէ ||(4ոսւ^աւ.^«ւ1|ւ,ւ) այսքւճքԼ՝ կուսակցական գաւառական կօմի– տէներու հաշւետւութեւսնց մէջ* Օյւյ «Հաշւ1ւասււ|7|էւքւ))է1>|ւ|| կազմւահ են «ւէիատեսակ,» էիքը «անսահման |լ|ւ^ւււ թիւննե– րով,» «շաբլօն,» ինքնուրոյնութիլնից զուրկ, ((^աէ> |̂>ա||ւ,»((շշմեցնոզ թւերով լեցւահ,)) ((լաւատես...))

((Լաւատեսութիւնը մէկ—մէկ այնպիսի աստիճանի է հասնոլմ, որ նոյն իսկ համից հանում՝ են։ Բերենք օրինակա ներ։ Նոր Բայազէգի գաւկօմը խօսելով գիւղացիներու քա­ղաքական տրամադրութիւներու մասին՝ միանգամայն Լոլրջ կերպով կը.յայտարարէ. ((Մակդօնալգի անկման առիթով մեր գիւղացին յանկարհակիի չեկաւ, բայց առանձին զայրոյթէ նը~^•սսւլույ՝ աւէ||ւ ք|ւսւա^|)յ ւոայ>|ւ&|ւ|ւ մէջ կօեսէքփս..տիւ իշխանութեան քաղաքականութեան ւ

Շատ զարմանալի է , թ է այգ ինչպէս է , որ Մակգօնալ– տի կառավարութեան անկումը, որ նոյն իսկ անգլիական բան–

լորութեանը յանկարծակիի բերեց, մեր նոր Բայազէգի գէւ+ ղացիութիւնը, որի 3 % ան գամ թելւթ չի կարգում, րանւորա– կան կառավարութեան անկումը ընղունել է շատ սառնա­

սիրտ։» ՚Ինչու զարմանալ, քանի որ նոր Բայազէգի գիւղացիոլ–

թիւնը Մակգօնալտի կառավարութեան մասին նոյնքան բան գիտէ, որքան Եօրքշիրի ագարակաաէրը գիտէ նոր Բայաղէտի

կուսգաւկօ* 1ի մասին ւ■ «Մի շարք ղեկուցուՏներում գրւահ է , կը շարունակէ Բաննահեանը, որ ճշաճւսկուած հարկը 80 —90 եւ ճոյ ճիսկ 1 Հ 0 յ ° ո վ հաւաքուած հ , բայց ոչ մէկ խօսք այն մասին, թէ ինչպէս է հաւաքւել և թ չ ազգեցութիւն է թողել գիւղացի­

ներէ վրայ».. Իսկ մենք գիտենք, որ շատ տեղերոլմ մեր հար– կային ապարատների սխալները մեհ գմգոհութիւններ են առա– ջ ացրել չքաւոր և միջակ գիւղացիների մէջ, որ տուրքը տեղ սւեւյ Հաւաքուած է մինչեւ 140յլ/® 1և ձայն չՀա1>ծչ — աւելի քան լաւատեսութիւն է է

նոյնը կարելի է ասել և մեր գիւղախորհուրգևերոլ մա­սին. «ամեն տեղ գիւղախորհուրգներում անցել են մեզ հարա– զատ էլէմէնտներ, բայց չէ որ այգ նոյնպէս չափազանցու­թիւն է ...)) որպէսզի մեր խորհուրդներու մ բ ոլորն է և ամեն տեղ հէսրազատ էլէմէնտներ անցնին, գրտ համար գեռ եր– կար տարիներ են հարկաւոր։))

« քաւ1|Օւ1|է Հաշւ1ասււ|)Լսւ1 մէջ շատ |>աէաւ«. սւ/րւչ&ա̂ յաճ ու վառ գոյներով նկարագրւահ է գիւգացիու» թեան չտեսնւահ եռանգուն ձգտուՅե ու հարաւըգէպի անգրագի– տութեան վերացումը, որ նոյն իսկ 50 տարեկան ծերունիները մեհ հաճոյքով յաճախում են լիկկայանները ւ Նոր Բայազէգի գաւկօւ/ի զեկուցման մէջ կարգում ենք, որ գիւղացիները շաա մեհ գմուարսւթեամբ են սովորում. նոյն իսկ կօմբջիջները կառակ իրենց կամքին կուսակցական կարգով հազիւ են յա– ճա|սու^ քյւա^<ոու|3հաէ ս|ալէալ^ւ/Տււ^է|||>|ւէ է»

Ինչպէս կ՚ըԱայ այսքան մեհ տարբերութիւն երկու Հա– րեւան գաւառներու մեջ։

«Նոր Բայազէգի գաւկօմի հաշւետւութեան մէջ կը կար֊– գանք, որ ((^աւ»|ւ և միջակ գիւղացիներու։ վերաբերմունքը

գէպի խորհրգ՝ իշխանութիւնը խօսք լինելչի կարող, որ աւելի քան լաւ է իսկ յեսւոյ հէնք զեկուցման մէջ կը տեսնենք օր, բջիջները որոշ վախի տակ են պահում գիւղացիներէն, յաէ^ւս|^ յա|ւ^լ|ւ^ ը չեն վայելում |̂ւււլ1>|1ՈԼ|քէ |ւս/լ շրջանային գործկովի նախագահները լաւ ^եւյ|ւէ/ա^էս^|ււէ չունին գիլղա– ցիական մասսաների մէջ։))

«Լէն—հ^ալառի հաշւետւութիւնը... մատնանշում է , որ մեր մոզովները գիւդերոլմ խանգավառսւթիւն են առաջ բերել ևայլն... Իսկ հէնց նորելա մի ւլրութիւն է յւտացլել ԼԷՃւլա. ւառի կուս. ընկեր *Լուկասեանից, որ գրում է հետևեալը.

--- «Ընտրութիւնների մամանակ շատ գիւղացիներ | իհարկէ ^աւո|ւ ) Հլ>ա<̂ ալււում* էիե ւ1սւէէլ քսոյւ Հու|ււլէւ1>|ւ|ւ 1լա զմի մէջ և հրամարւուժ էին կատեգօրիկ կերպով։ Ես գրանցից մի քանիսի Հծա ունեցայ մասնաւոր խօսակցութիւն. թ է «|ւ^ոլ. էք հրամարւում։» նրանք ինձ պատասխանում են ամենէն առաջ՝ «իմ խօսքը գիւղոլմ չի անցնսւմ, քանի որ ինձանից հարուստը կայ»» Ջ^աւօ|ւէ1|ւը և նոյն իսկ միջակները Հ|<ա– մարւում են նախագահ ընտրւելուց ասելով, որ գրա համար կարողութիւն - «գռլիկ» --- է հարկաւոր։»

Ի . Երիցեանը կը քննէ էօմունիոտակւօն կուսակցութեան ղերը գիլ,ւի մէջ |̂ւււլաւո1յա1րսա(լա1ւ աէսա ^տ էէ և նոյնպէս կը յանգի մռայլ եզրակացութիւներու, «թ է խորհրգային պա­տասխանատու աշխատակիցների և թ է կօմունիստների մէջ կան ւյէո. այքւս||ւս|ւ , որոնց վերարերմունքը գէպի

|̂ւււլաա1ււոեսքւեքւը, տակաւիճ չիճովճիքակաճ հ , թիւրօկրատա– կաճ, պաշտօԱակաԱ. Արաճք աճվստահօրհճ եճ վերաբերում

գիւղատճտեսճերիճ եւ այդպիսով աՏջրպետ եճ ստեղծում իրեճց եւ ղիւղատճտեսճերի մ ի ջե լ... Գիւգացէ—կ օմունիստ֊ ները և կօմյէրիտականները ոչ ւ1|ւ ակաիւութիւն չեն ցո լցա ֊

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7 ծ .8 .ծ .8 .@

32 *Ի Ր 0 Շ. Ա 1»

Հաէօս/է նրանց անտեսութիւնն աւելի վատ վիճակի 11Էջ Է գտնլում*, քան անկուսակւյակաքւնհլւի ւ))

Կօմհւնիսաական «խրճիթ~ըն թեր շարանները ոսմենից քէիշ պիւլղաւոնտեսներէ են ^աւ^ւաՏւ 4*քւա պւսսրճառնհրիցգլխաւորն այն է , *»/» խրճիթ—ընթերշարանների վարիչները մեհ ւքւ«սաք/|1 սւնգորհ են և պատրաոտութիւն չունին* Օյւյ վարիչները չգիտեն, ինչպկս կապել իւրճիթ^ընթերցարանները գիւղական րոյն մսաււաների և գիւղաունտեոների Հծաւ 8«ւ^ա՛ խոդների թիւր շատ քիչ հ լինում*, սովսլսսբար յաճւսխոլմ՝ ե$ւ էէիե «.ք««րյք( ահձՅէալորութիլնները, այն մեհ /ասա</|ւ ւէսւմա*էւս|լ անւլկաէքնելոև համար՝ Խրճիթ –ընթերցարանները հաղլագիւտ ղէպրում՝ են կսւնգնահ լի հում իրենց կոչման բարձրութեան վրսւյ ւ նյւ| խրճիթներուն գիւղատնտեսական գրականութիւն չկայ, հղւսհը շի կարղտցւում՛ և աւվորաբար փոշիով հահ– կւահ Է լինում, Խրճիթ—ընթերցարաննհրը շատ անգամ՝ ւղա• 4ՈուՀ«ւքւ Հոլքւ̂ ւ1ւ. /ււչած ւ̂ ւսուււքւսքւքւ&|ւ|| կամ՝ ապակի չունին կամ կպցրահ են լինում թղթով, որի պաաճառով ներսը ւէււլթ ( լին ու մ ւ Վաւլւսրաքէներ ոովորաբար բացակայում՛ ենէ նոյն- 4^1;» 4ւ լուսաւորութիւն...»

6ււ«քւուք<»«ւ/ք1Ո«ք> այս շարրը* տյսքանն ալ բաւական

ձ <քաաոաահ|Ոէ համար սւյն անփառունսւ կ իրակ անութի ւնը

4ւրի >էէ;9 կը գտնուի Հայաստւսնի կօմէլոլսը իր ||Ո|Ո|ւ ճիւղե–

րով ու Հիւէնարկութիւններով։ Եւ գարշանալու բան շկտյ,

այղպէս ալ պետը էէ ըլԼար* Վաղուց Է , որ կօմունիղմը

կորուսահ Է գոյու թեւսն իրաւունքը ւ ՊարւՈԼահ Է՚Վ՚՚Է1 ճա» ^աաէւ1ր|ւու ւՀյւայ (ւ |ււուՀաս|ւււ^1ւ &աՀաքւՀ̂ ւ ճա(աւ^ա|ւ|ք|1 |ւււէա&1 «ւէ շոլքւ|ւ այյքւււ այ1«–Ո|»ւււյ (ւ ը>1բ»սւոացնող նշանախօսներ, այդ պտաճառով գունատեր ու ւենհամաշեր է;, ^»|ւույւա^ է; իր թափը և վերաեուաե 17 կատեգօրիայ ռոճիկ ստացող պաշ. աձնհտներոլ ք|»ււլ(քսւ(|է|ւս|ու|7էա1ււ Ուստի և սուր ^^աքւ^ւ են

ՏովսԷփեւսնի խօսթերը, թ է - «4»ւսա (^ու^^ւԱէ աճում* Է ,

մեհանում ե ^ււլւաէւււմ |»լւ լւա(|ւ/ա1|ու|ւ/ւս̂ |) աշխատանքի 11) ւ

«ա11Կ»–1> ՀՐԱՏՍ.ՐԱԿՈԻԹԻԻՆ1.ԵՐԸֆակ– ֆրա՝նկ.

^սպռե>)1> Ապստամբ ական ոգի *2* ^եղափոխակե ան կեանքից

4 * " * ^ ^ տպարան ̂ -* 4* ԳիոէակաՆ \\ոցիալիպմ՝, ֆ> Էէ^ււ # -8՛ Հ» 8* երա գէր (<)*• տպագր–) ^8՛ 9\ոկունեան խ մրէ արշաւ անքը ̂ ^7* կ<ս/ւէք«̂ յիշատակին ^ հատուահ | # ^

8* <4* 6* Ղէաշեէ է ե դ հ . մողովի ա տ ևնա գրութիւնը -

9* Քքւբիշեերւ Տօաօ հօաւու 1ԱթԱ8, Վս/րդգէս ̂ #10ւ երիտասարդներէդ <1)( \\րապօտկին, ■ #

"ք"11* \\պատութ ե ա% ճանապարհին ̂ < Լ ա ^ (լ. #

■ ք՜^* * » ո ^ ՚ ո ոՀր13* քլմրոխա/ին տրամաբանութիւնդ ԷհհՀ-%. #

՝̂ –14* |\զա տ ո ւթ եան ճանապարհէն % Ղ,ար էր 4՝* ո ո9^15* Հայաստան և \քակևգոնիա շ

\ 6՛ \\ովկասեաէ/ վե/տքեր, |յ* Ա̂է/ու.7*̂ #17» Հա յրենիքի գԱ»զափարրգ ||՚– Հա րա նդեա ն ̂ #48՛ ^ագմակերպական կանոններ տպդր>) ^19* *է՝եպի կ " Է ւ , է» \\կ ն ոլնէ ̂ ^120* յեղափոխականներդ Ա* \իրվա նեա ն ^

21– –Նախագին \\»վկասեան գո ր ե ո ւն էո ւթ եա% (քև. տ պգր.)

22. Պ ձդվիգի 8–/^7։/և– ՝Լ* Ա/,ս7""ս,է,&*23՛ Լ® էս6Ո0» ձ շ 3&1էՕԱ( X. ձ ր գ ձ * ,,24 յեղա փոխա կան դաշն » »25՛ Հ* 6– Գ* Ն -րգ ըւԳՀ– + ” Ղ*հՒ •***ե ն ա գրո ւ.թ ի ւն քլ26՛ 1|*Հ մ՛ահմետականներէն (թ ո ւր ք ե ր է ն ) ո27՛ ե6Տ քւճւՕՑ Ժս 0&ԱՕ&Ց6, ձէոօսու ,, տ

+ 28՛ II* ա տութեա ն ճանապարհէնք Ղ ^ք ՚էք1 * 4*՛ » «29՛ Օ՚Ա մարդասպանի դե մ ՝ դա տ ա վա րութիւն 3

± 30՛ Հ-էթ օյՒ ր–“ հեն, Վյոարանդի 2՚ 31. յեղ ա փ ո խ ա կ ա նի մուրեր, 1Ր^»“/ք/̂ »*»̂ » ո -

32* ԼԱ>/ որ ,ք ՚թ , եր, Ոիամէոնթօ 333՛ ||ասոլնա Ա՝ուշի կռի ւներ ը 134* Հ ա1ոց տանջանքները և \քւրոպա. Է՛ ե /ն շտ ե յն 2 35՛ ՛պարտական հրա հա նգներ, ՀՀեդրանիկ 238՛ Մ խ ՚զ ե ՚յ * (կ*է ւ *Ր Բ «–ղգերէն* Թ/ւ̂ –) ո37. քեիւրքտկտն բա նտ երը , ո39* Հայաստան և \չւրոպա, ք-րանտկս 240 1\ղէ*իլ Բ Ա4հ#«/1 Լկենսագրական), |). |ք ՚ 241* Ն-֊ր-պտցիեերի կարն իքը Հա լ դատի մասին ^42՛ կանոնագիր Հ– 8* 4»աշՆ– (/907 թ ) ~ ~43* Հ ՝ 8– 4՝՛ հ ր դ ը ե դ հ ՝ <*»դ»վի ոբոշուՅԼերը (1907) 44՛ Հ* 6* 4*՛ երա գիրը (1907^) »45* Ր^րտաատ յուոյասրո, Հ՛ 6՛ 4– »46* 1էՏ1)թՕքէ, –Ներկա/աչյլաե Հտ ա տ գա րտ ի կօնգրէսին47՛ Գ եորգ Չա ւուշ 248՛ 1)6օ1&ր&Աօո ձս Օօո̂ ր̂ տ Ճցց բ&րէձտ ժ՚օբբօտւէւօււ

ճ6 Րճաբյր© Օէէօտ&ո ,49 Լ6 օոաւո61 տսր 16 էրօս6. Տ. ճևոօսու ո *50՛ 8 այաարարագիր 0սմ– կ ա /ս րութ ճան ընդդիմ՛ա դիր

տ արրերու կօնգրեէն ^#1* Հ ՝ 0* 4** հ1,ա հէՐԸ ( ռ ո ւս ե ր է ն ) ք|52՝ \Տ0ց ի ս,ւէստի նամ՛ակներդ (Լ՛ Հ\րարատսկի 353՛ *1ւախտգիե մ ո ղ ՝ ինընապաշտպանութեան 254* ԸՆ»^« կ ր թ ո ւթ ե ա ն թ ե ր ո ւթ ի ւն ն ե ր ը , 4*/** Ժ** ՕլԷ+՛

վ է ե , թ ա ր դ * |̂ ա«ււք 255՛ հ*֊7^Տ Ոէ9 Ա ղկերներէն, |Լ. Հ\րարաասկի 156 Համամողովրդական րանակ, ||*– Վ^սրս/նդեէմՆ 257՛ Հ՛ 0՛ Գ • երա գիրը (1909/^՛) էրր•̂ 8* ՈրոշուՕ&եր Հ– 8՛ 4** հ վ ՚դ ըեդհ– ^ ողովԷ “59՛ Աձբբօրէ, *սերկա^աքոլաե 1|օպ էնհա գի Աօցիալիս

ւոական կօնգրէսին #60* *\ւ"/նըէ պ-երմաներէն ,,61՛ Վփրաենոզ հ ա/րենիքը ե. մեր ղ ե ր ը , ։

1ք՚ ՎՀորանդևան 862* Հոսա նքներ, նո/նի 363* ՀէԱ/կ• շա րմմա ե նախապսւտմ ո ւ թ Է ւ ե ,

^"քեէէ հատոր 864 ո (, , Ի՛ հատոր 865՛ \\ւգո ւս տ Ւ ե ր ե չ . նպ նի 266* ^"ղոքը նորա գոյն պ ա տ ոլթե/սն մ%ջ, նոյնի 8

|\ ս հրատարակուիք 1ււԾ&Հյւը ստանա լո ւ համար դիմել *Գ րօշա կ՝ի հա սցէով 3 ձ \ • 06&Ա ՏճյՕԱՐ, 06Ո^6 (ՏԱ1ՏՑ0)

*ՆՈ(ն տե/յր կարելի է դնել "Ղ-ււօշտկ Աի նախորդ տարիներէ հա ւա քա եուներըք իւրա քա նչիւր տարին 3

Ա Ջ Դ«Դրօշակ»)։ խմբագրաթեան վերաթերւօղ նւս–

լքակՕերբ, թերբերն ու գրքերբ եւ ամեն տեսակ դրաՍւսկան աոաքում արղել նհտեւեալ հասցէին.

Տ. 7>6ր–7օրա&տ81&ոձ \ . ճօ ՏսԱյր, 0հՋ\րԱ1® (Տ. օէ 0-) քր&ոօօ

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7