ozdemirgulcan.files.wordpress.com · Web viewBakteri ve mantar üremesini engelleyici özelliktedir. Sodyum benzoat , gıdalarda 3-5 arasında bir pH değerini almalıdır. Bu nedenle

ASİTLER, BAZLAR ve TUZLAR

ASİTLERİ ve BAZLARI TANIYALIM

Asitler ve Genel Özellikleri

Sulu çözeltilerinde suya H+ iyonu veren maddelere asit denir. Tatları ekşidir. Yakıcıdırlar, açık yara ve ele yakıcılık hissi verirler. Aşındırıcı ve tahriş edicidirler. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Oda sıcaklığında sulu çözeltilerinde pH <7 dir. Mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler. Kuvvetli asitler suda %100 iyonlaşır.

Sanayide kullanılan bazı asitler:

Formülü Sistematik Adı Özel Adı Özelliği HCl Hidroklorik asit Tuz ruhu Tuvalet ve banyo

temizlemede kullanılır.HNO3 Nitrik asit Kezzap Temizlik işlerinde

kullanılır.H2SO4 Sülfirik asit Zaç yağı Boya sanayinde ve

patlayıcılarda kullanılır.

Gündelik hayatta kullanılan bazı asitler:

Formülü Adı Özelliği C3H603 Laktik asit Yoğurtta bol miktarda bulunur. Salamura yapımında

kullanılır.C6H8O6 Askorbik asit Narenciyede bol bulunur, ilaç yapımında kullanılır.

C4H4O4 Malik asit Elma asidi olarak bilinir. Asitliği düzenlemede kullanılır

HCOOH Formik asit Karınca asidi olarak bilinir. Bakteri ve mantarların yaptığı mikrobik bozunmayı önler.

C6H8O7 Sitrik asit Limon tuzu olarak bilinir. Salamura yapımında kullanılır.C6H5COOH Benzoik asit Mikrobik bozunmayı önlediği için gıdalarda kullanlılır.CH3COOH Asetik asit Sirke asidi olarak bilinir, ilaç ve endüstri maddesinin

hazırlanmasında kullanılır.

Bilinen ilk asit asetik asit olup, saf halde aşındırma gücü yüksek ve boğucu bir kokusu vardır.

Asitleri tanımanın en iyi yolu, içlerine magnezyum elementi ya da sodyum karbonat (çamaşır sodası) karıştırmaktır. Çünkü bu maddelerin ikisi de asitlerde çözünürken tıpkı gazoz gibi köpürür.

Bazı maddelerin içerdiği asitler:

Limon Süt ve yoğurt Gazoz Kolalı içecek

Sitrik asit Laktik asit Karbonik asit Fosforik asit

Üzüm Elma Çilek Hazır meyve suyu

Tartarik asit Malik asit Folik asit Benzoik asit

Hazır reçel Karınca Tereyağı Zeytinyağı

Sorbik asit Formik asit Bütrik asit Oleik asit

Bazlar ve Genel Özellikleri

Sulu çözeltilerinde suya OH- iyonu veren maddelere baz denir. Tatları acıdır. Kaygandırlar, ele kayganlık hissi verirler. Aşındırıcı ve tahriş edicidir.

Kostik (yakıcı) denilen en kuvvetli bazlar (NaOH ve KOH) büyk bir dikkatle ve sakınılarak kullanılmalıdır. İnsanın üzerine sıçradığında giysileri parçalar, derisini ateş ve kaynar su gibi yakar

Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Oda sıcaklığında sulu çözeltilerinde pH>7 dir. Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler.

Çok kullanılan bazlar:

Formülü Sistematik adı Özel adı ÖzelliğiNaOH Sodyum hidroksit Sud kostik Nem çekici bir maddedir. Endüstride bir çok kimyasal

maddenin yapımında, yapay ipek, sabun, kağıt, boya deterjan endüstrisinde ve petrol rafinelerinde kullanılır.

KOH Potasyum hidroksit

Potas kostik Endüstride arap sabunu üretiminde, pillerde elektrolit olarak ve gübre yapımında kullanılır.

Ca(OH)2 Kalsiyum hidroksit Sönmüş kireç

Kireç ve çimento yapımı alanlarında kullanılır.

NH3 Amonyak Amonyak Endüstride en çok azotlu gübrelerin ve nitrik asidin üretiminde, boya ilaç ve plastik gibi organik madde imalatında kullanılır. Endüstride soğutucu olarak kullanılır.

Bazı maddelerin içerdiği bazlar:

Deterjanlar Diş macunu Çamaşır suyu Sabun

Amonyak , Kalsiyum karbonat Sodyum karbonat Sodyum hidroksit

Sodyum fosfat Potasyum hidroksit

İndikatörler:Herhangi bir maddenin test edilen ortamda varlığını gösteren ayıraca indikatör denir.İndikatör olarak en çok kullanılan maddelerden biri ‘‘turnusol kağıdı’’dır. Turnusol

kağıdı asdik rtamlarda kırmızı bazik ortamlarda ise mavi renk verir. Bazı kimyasal indikatörler ve asit-baz ortamındaki renkleri:

İndikatör Asidik ortamdaki rengi Bazik oratamdaki rengiTurnusol Kırmızı Mavi Metil kırmızısı Kırmızı Sarı Fenol ftalein Renksiz Pembe Metil oranj Kırmızı Sarı

Bazı doğal olarak kullanılan idikatörler ve asit-baz değişimleri:

Madde (İndikatör) Sirke (Asidik) Amonyak (Bazik)Nar Pembe Yeşil Kırmızı lahana Pembe Yeşil Meşe palamudu Açık kahverengi Koyu kahverengi Çay Açık kahverengi Koyu kahverengiKuşburnu Kırmızı Koyu kırmızıÇilek Pembe Açık yeşil Şalgam Koyu pembe Yeşil Böğürtlen Koyu pembe Yeşil Kara üzüm Kırmızımsı turuncu Koyu kırmızıPatlıcan Renksiz Yeşilimsi

Aşağıdaki maddelerden hangisi ele kayganlık hissi vermez?

A. Sabun B. Şampuan C. Tuz ruhu

D. Deterjan E. Amonyak

Diş macununa mavi turnusol kağıdı batırılırsa aşağıdaki renklerden hangisi gözlenir?

A. Sarı B. Kırmızı C. Yeşil D. Mavi E. Turuncu

Asağıdaki maddelerden hangisi temizlik ürünlerinin yapısında bulunmaz?

A. Hidroklorik asit B. Folik asit C. Sodyum hidroksit D. Amonyak E. Potasyum hidroksit

ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

Bazı maddelerin asitlik-bazlık özellikleri:1. Asitler suda çözündüğünde H+ iyonu oluşturur.

HCl →suda H++Cl-

HNO3→suda H++NO3-

H2SO4→suda H++HSO_4

Bir maddenin asit olabilmesi için yapısında mutlaka H atomu içermesi gerekmez.CO2+H2O↔H++HCO_

3

CO2, yapısında H atomu içermese de suda çözündüğünde, su ile etkileşerek H+ ilçlyonu oluşturduğundan asittir.

Örnek : SO2+H2O↔H++HSO_3

Asit özelliği gösterir.

NOT:

CO2, SO2, SO3, NO2, N2O 5 gibi maddeler asidik oksittir. Yapılarında H atomu bulunmamasına rağmen su ile etkileşerek H+ iyonu oluştururlar. Aynı zamanda bu maddeler ametal oksitlerdir.

2. Bazlar suda çözündüğünde OH- iyonu oluştururlar.NaOH →suda Na+ + OH-

KOH→suda K+ + OH-

Ca(OH)2→suda Ca2+ +2OH-

Bir maddenin baz olabilmesi için yapısında OH grubu içermesi gerekmez.NH3 +H2O↔Ca2+ 2OH-

NH3, yapısında OH grubu içermese de suda çözündüğünde OH- iyonu oluşturduğundan bazdır. Örnek: CaO +H2O→Ca2+ +2OH-

Baz özelliği gösterir.

NOT: CaO, Na2O, K2O gibi maddeler bazik oksittir. Yapılarında OH grubu bulunmamasına rağmen su ile etkileşerek OH- iyonu oluştururlar. Aynı zamanda bu maddeler metal oksitlerdir.

Yapısında her H+ içeren bileşik asit değildir. Örnek:

C6H12O6(k)+H2O→C6H12O6(suda) Şeker yapısında hidrojen içerse de, suda çözündüğünde H+ iyonu oluşturamadığından asit değildir.

Oksijen oranları eşit ya da az olan CO, NO Ve N2O ametal oksitleri asidik özellik göstermezler, nötr oksitlerdir.

Suda çözünme denklemleri aşağıda verilen maddelerden hangisi asit özelliği göstermez?

A) HBr →suda H+ +Br—

B) N2O5+H2O→suda 2H+ +2NO-3

C) NH3 +H2O→suda NH+4 +OH-

D) HNO3 →suda H+ NO-3

E) ZNSO3 +H2O→suda 2H+ +SO2-4

Aşağıdaki maddelerden hangisinin sulu çözeltisi kırmızı turnusol kağıdının rengini maviye dönüştürür?

A) CO2 B) CaO C) HNO3

I. NO2

II. Na2OIII. CO

D) H2SO4 E) SO2

Yukarıdaki oksitlerden hangileri nötr oksittir?

A) Yalnız Ⅰ B) Yalnız Ⅱ C) Yalnız ⅢD) ve Ⅰ Ⅱ E) ve Ⅱ Ⅲ

Metil oranj indikatörü asidik ortamda kırmızı, bazik ortamda sarı renk verir.

Buna göre, aşağıdaki maddelerin sulu çözeltilerinin metil oranj indikatörü ile verdiği renklerden hangisi yanlıştır?

Madde Metil oranj ile verdiği renk

A) NO2 Kırmızı B) Na2O SarıC) CO KırmızıD) NaOH SarıE) HCl Kırmızı

ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

Aşağıdaki maddelerin hangisine turnusol kağıdı batırıldığında gözlenecek renk karşısında yanlış verilmiştir?

Madde RenkA) Limon suyu KırmızıB) Sabunlu su MaviC) Elma suyu KırmızıD) Çamaşır suyu MaviE) Amonyak Kırmızı

ASİTLERİN BAZLARIN TEPKİMELERİ

Asit ve bazlar birbirine karıştırıldığında kimyasal tepkimeye girerler ve tuz ile su oluşur. Bu olaya nötrleşme denir. Burada tuz denilince sadece yemek tuzu anlaşılmamalıdır. Özellikle iyonik bileşiklerin birçoğu kristal yapılı tuzlardır. MgCl2, K2CO3, CaSO4,….. bunlara örnek verilebilir.

Nötrleşme tepkimelerinde asidin H+iyonu ile bazın OH- iyonu H2O(su) oluştururken, asidin negatif (-)yüklü iyonu ile bazın pozitif (+)yüklü iyonu da iyonik bağla birleşerek tuzu oluşturur.

ÖRNEK:

HCl + NaOH→ NaCl + H2O

Bu tepkimede 1 mol HCl ile 1 mol NaOH tam nötrleşir.

ÖRNEK:

H2SO4 +2KOH→K2SO4 +2H2O

Bu tepkimede 1 mol H2SO4 2 mol KOH tam nötrleşir.

NOT:

HNO3 +NH3→NH4NO3

NH3 (Amonyak) susuz baz olduğu için asitle tepkimeye girdiğinde sadece tuz oluşur.

ÖRNEK

ASİT + BAZ → TUZ +SU

Tuz kristalleri, bir asitle bir bazın tepkimeye girmesi ile meydana gelen maddelerdir. Erimiş tuz ya da çözelti halindeki tuzların çoğu, eksi ile artı yüklü iyonlarına ayrışır ve elektriği iletir.

İnsan vücudunda da nötrleşme tepkimeleri görülür. Örneğin besinlerin sindirimi sırasında mide asidi (HCl) ile bazik yapıdaki maddelertepkimeye girerek çeşitli tuzları oluşturur ve böylece sindirime yardımcı olur.

ÖRNEK

HNO3 sulu çözeltisi karıştırılıyor.

Gerçekleşen nötrleşme tepkimesi sonucunda elde edilen tuzun formülü aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) K2NO3 B) K(NO3)2 C) KNO3

D) KNO2 E) K3(NO3)2

Aşağıdaki asit-baz çiftlerinden hangisinin tepkimesi 1 mol asit ve 2 mol bazın tam nötrleşmesi olarak gerçekleşir?

A) HNO3 –NaOH B) HCl-Ca(OH)2 C)H2CO3- Mg(OH)2

D)H2SO4 + KOH E)HCl +NH3

1 mol H2SO4 aşağıdakilerden hangisinin nötrleşmesi sonucu oluşur?

A) Ca(OH)2 B) HNO3 C) NH3

D)KOH E) C2H5OH

PH KAVRAMI:

Bilim insanları asitlik ve bazlık derecesini ölçebilen ölçek geliştirmişlerdir. Asitlerin sulu çözeltide verebildiği H+ iyonu ya da bazların sulu çözeltide verebildiği OH- iyonu sayısını ölçmüşlerdir. Eğer çözeltide H+ iyonu sayısı fazla ise çözelti asidik, OH- iyonu sayısı fazla ise çözelti bazik özellik gösterir.

Çözeltideki H+ iyonunun sayısına göre olan ölçeğe pH ölçeği denir.

Nötrleşme tepkimelerinde asitler asitlik özelliğini, bazlar ise bazlık özelliğini kaybederler.

ÖRNEK

ÖRNEK

Günlük hayatta kullanılan bazı maddeler ve kimyasalların yaklaşık pH değerleri:

Madde pHHidroklorik asit 1,0

Mide suyu 1,3-3,0Sitrik asit (Limon suyu) 2,2Asetik asit (Sirke) 2,9Karbonik asit(Gazoz) 3,8Domates suyu 4,2Kahve 5,0İdrar 6,0Yağmur suyu 6,2Süt 6,5Saf su 7,0Tükürük 7,2Kan 7,4Magnezyum hidroksit 10,5Amonyak 11,1Sabunlu su 12,3Çamaşır suyu 13Sodyum hidroksit 13,8

Nötrleşme Tepkimelerinde İndikatör Kullanımı:

İndikatörler, pH değeri değiştikçe çözeltide renk değişimi yaşayan karmaşık yapıya olan maddelerdir

İndikatör Asit rengi Baz rengi pH aralığıTimol mavisi Kırmızı Sarı 1,2-2,8Metil oranj Kırmızı Sarı 3,1-4,5Brom krezol yeşili Sarı Mavi 3,8-5,5Metil kırmızısı Kırmızı Sarı 4,2-6,3Turnusol Kırmızı Mavi 5,0-8,0Brom timol mavisi Sarı Mavi 6,0-7,6Timol mavisi Sarı Mavi 8,0-9,6Fenolftalein Renksiz Kırmızı 8,3-10,0Alizarin sarısı Sarı Eflatun 10,0-12,1

ÖRNEK

Oda koşullarındaki bir çözeltinin pH değeri;

0-7 arasında ise çözelti asidik,

7-14 arasında ise çözelti bazik,

7 ise çözelti bazik özelliği gösterir.

ÖRNEK

HCl çözeltisi

NaCl çözeltisi

NaOH çözeltisi

Ⅰ Ⅱ Ⅲ

Yukarıdaki çözeltilerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) . çözeltinin pH değeri 7’den küçüktür.ⅠB) . ve . çözeltiler karıştırılırsa .çözelti elde edilebilir.Ⅰ Ⅲ ⅡC) . çözeltinin pH değeri 0’dır.ⅡD) . ve . çözeltiler karıştırılırsa nötrleşme tepkimesi gerçekleşir.Ⅰ ⅢE) . çözeltinin ph degeri 7’den büyüktür.Ⅲ

pH =3 pH =11

Yukarıdaki X ve Y çözeltileri ile ilgili;

I. X asit Y baz özelliği gösterir.II. X ve Y maddeleri karıştırılırsa nötrleşme olur.

III. Turnusol kağıdını X çözeltisi maviye Y çözeltisi kırmızıya boyar.

A) Yalnız Ⅰ B) Ⅰ ve Ⅱ C) Ⅰ ve ⅢD) Ⅱ ve Ⅲ E) , ve Ⅰ Ⅱ Ⅲ

Aşağıdakilerden hangisi bir sulu çözeltinin bazik özellik gösterdiğini kanıtlamak için yeterli değildir?

A) pH değerinin 7’den büyük olması.B) Turnusol kağıdının rengini mavi yapması.C) Tadının acı olması.D) Elektrik akımını iletmesi.E) Ele kayganlık hissi vermesi.

Çözelti pH değeriX 2Y 12

ÖRNEK

X çözeltisi

Y çözeltisi

ÖRNEK

ÖRNEK

Z 5T 8K 10

pH değerleri tabloda verilen X,Y,Z,T ve K çözeltilerinden hangi ikisi karıştırıldığında nötrleşme tepkimesi gerçekleşmez?

A) X ve Y B) Y ve Z C) X ve TD) Z ve T E) T ve K

Aşağıdakilerden maddelerden hangisinin pH değeri 7’den büyüktür?

A) Domates suyu

B) Amonyak C) İdrar

D) Gazoz E) Sirke

pH değeri 2,3 olarak ölçülen sulu bir çözelti, aşağıdaki maddelerden hangisi ile nötrleşme tepkisi vermez?

A) Sabunlu su B) Mide suyu

C) Amonyak

D) Sud kostik

Çamaşır suyu

ÖRNEK

ÖRNEK

ASİTLERİN METALLERLE TEPKİMESİ

Asitlerin Aktif Metallerle TepkimesiAsitlerle tepkimeye girdiklerinde H2 gazı çıkaran metallere aktif metaller denir.Asitler aktif metallere etki ederler, etkinin sonucunda tuz ve H2 gazı oluşur.

ÖRNEK:Na(k)+ HCl(suda)→NaCl(suda) +1/2H2(g)

Mg(k)+2HCl(suda)→ MgCl2(suda) +H2(g)

Asitlerin Soy Metallerle TepkimesiAsitlerle tepkimeye girdiğinde H2 gazı çıkarmayan metallere soy metaller denir.

ÖRNEK:

Cu + HCl→Tepkime olmazAg + HCl→ Tepkime olmazHg + HCl→ Tepkime olmazAu +HCl→ Tepkime olmaz Pt + HCl→ Tepkime olmaz

Asitlerin Pasif Metallerle TepkimesiBazı pasif metaller HNO3 ve H2SO4 gibi oksijenli asitlerle, özellikle derişik ise tepkimeye girerler. Tepkime sonucunda H2 gazı yerine kullanılan maddenin cinsine göre SO2 veya NO2 gazları açığa çıkar.

ÖRNEK:

Cu +2H2SO4(derişik)→ Cu2+ +SO42-+ SO2(g)+2H20(s)

Cu + 2H2SO4(seyreltik)→ Tepkime olmazCu + 4HNO3→Cu2++ 2NO3

- +2NO2(g)+2H2O2Ag +2H2SO4→2Ag+ +SO4

2-+ SO2 +2H2OHg+ 4HNO3→Hg2++2NO3

- + 2NO2(g) +2H2O

BAZLARIN METALLERLE TEPKİMESİ

Aktif metal(k) + Asit(suda)→ Tuz(suda) + 2(g)

Kuvvetli bazlar;Al, Zn, Pb, Sn ve Cr gibi metallerle tepkime vererek H2 gazı açığa çıkarırlar.

Bazlarla etkileşen metallerin hepsi hepsi asitlerle de etkileşir. Hem asit hem de bazlarla etkileşen metallere amfoter metaller denir.

Asit ve Bazlar Nasıl Saklanmalıdır?

Tüm asitler cam kaplarda saklanabilir. Sadece hidroflorik asit cam kaplarda saklanamaz. Çünkü camın ana bileşeni olan SiO2 bileşiğine etki ederek camı aşındırır.

Kuvvetli bazların derişik çözeltileri ise bazdan etkilenmeyen plastik kaplarda saklanabilir.

HAYATIMIZDA ASİTLER ve BAZLAR

Yaygın Asitler ve Kullanım Alanları:

1. Sülfirik Asit (H2SO4):Halk arasında zaç yağı olarak bilinen sülfirik asit, kuvvetli bir asittir ve nem çekici özelliği vardır.Ciltle temasında ciddi tahribatlara sebep olabilir.Sülfirik asidin başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Akü asidi olarak Gübre üretiminde Plastik endüstrisinde Tarım ilacı üretiminde Boyar madde üretiminde Petrol rafinasyonunda Metal kaplamacılıkta kullanılır.2. Nitrik Asit (HNO3):

Halk arasında kezzap olarak bilinen nitrik asit, kuvvetli bir asittir ve ciltle temasında ciddi tahribatlara sebep olabilir.Nitrik asidin başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Suni gübre üretiminde Patlayıcı üretiminde Metallerin saflaştırılmasında Boya üretiminde Altın işlemede Plastik üretiminde kullanılır.3. Hidroklorik Asit (HCl):

Halk arasında tuz ruhu olarak bilinen hidroklorik asit, kuvvetli bir asittir, gaz halindedir ve ciltle temasında ciddi tahribatlara sebep olabilir. Bu sebeple yakından koklamaktan kaçınılmalıdır.Hidroklorik asidin başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Çelik yüzeylerin temizlenmesinde PVC yapımında Temizlik maddesi olarak İlaç eldesin de Deri işlemeciliğinde Petrol aramada kullanılır.4. Asetik Asit (CH3COOH):

Halk arasında sirke asidi olarak bilinen asetik asit, %100 saf haldeyken 15 ’ta ℃donduğundan dolayı donar asit ya da buzlu sirkede denir. Koklandığında solunum

yollarına ciddi zararlar verebilir.

Asidik asidin başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Asetat filmi üretiminde

Kireç çözücü olarak

Gıda katkı maddesi olarak

Kauçuk üretiminde

PET üretiminde

İlaç üretiminde kullanılır.

5. Fosforik Asit (H3PO4):

Fosforik asit zayıf bir asittir. Başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Gıdalarda pH ( vücutta zararlı etki göstermemesi nedeniyle)

Suni gübre üretiminde

Sabun ve deterjan üretiminde

Hazır gıdalarda

Su arıtımında pH düzenleyici olarak

Böcek ilacı üretiminde

İlaç endüstrisinde kullanılır.

6. Hidroflorik Asit(HF):

Hidroflorik asit; zayıf bir asittir, canlı dokularına ciddi zararlar verbilir. Ayrıca

camı, porseleni, seramikten üretilmiş malzemeleri betonu ve soy metalleri

aşındırabilir. Gaz halinde bir maddedir,koklanınca solunum yollarına ciddi zararlar

verebilir.

Hidroflorik asidin başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Cam ve seramik maddeleri aşındırmada

Petrol rafinasyonunda

Isıya dayanıklı plastik üretiminde

Yangın söndürücü köpük üretiminde

Soğutma sağlayan gazların sentezinde kullanılır.

7. Tartarik Asit (C4H6O6):

Tartarik asit, katı halde ve zayıf asittir. Üzüm suyunda ve muzda mevcuttur.

Başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Hazır gıdalarda

Gümüş ayna yapımında

İlaç üretiminde kullanılır.

8. Formik Asit (HCOOH):

Formik asit, sıvı halde ve zayıf asittir. Isırgan otunda ve karınca salgısında bol

miktarda bulunduğundan halk arasında karınca asidi olarak da bilinir.

Formik asidin başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;


Arı bitine karşı ilaç yapımında

Mikrop giderici olarak

Ham deri işlemesinde

Kauçuk işlemesinde

Kimyasal sentezde çıkış maddesi olarak

Böcek öldürücü ilaç yapımında kullanılır.

9. Borik Asit (H3BO3):

Borik asit katı halde ve çok zayıf bir asittir.



Antiseptik sıvı üretiminde

Böcek öldürücü sentezinde

Yanmaz kumaş üretiminde

Dayanıklı çelik üretiminde

Isıya dayanıklı malzeme üretiminde

Emprenye madde üretiminde kullanılır.

10. Sitrik Asit (C6H8O7):

Halk arasında limon asidi olarak bilinen sitrik asit, katı halde ve zayıf bir asittir.

Turunçgillerde bol miktarda bulunur.

Sitrik asidin başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Hazır gıda katkısı olarak

Şekerleme üretiminde

Temizlik malzemesi üretiminde ilaç endüstrisinde kullanılır.

Yaygın Bazlar ve Kullanım Alanları:

1. Sodyum Hidroksit (NaOH):

Halk arasında sudkostik olarak bilinen sodyum hidroksit, katı halde ve kuvvetli bir

bazdır. Suda çok iyi çözünür ve ısı açığa çıkarır. Çözeltisi cilde kayganlık hissi verir

ve nem çekici özelliktedir. Bu yüzden cilde özelliklede göze zarar verebilir.

Sodyum hidroksitin başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Kağıt üretiminde

Geniş mekanların temizlenmesinde

Sabun ve deterjan üretiminde

Petrol aramada

Evlerde lavabo açıcı olarak kullanılır.

2. Potasyum hidroksit (KOH):

Halk arasında potaskostik olarak bilinen potasyum hidroksit, katı halde ve kuvvetli

bir bazdır. Suda çok iyi çözünür ve ısı açığa çıkarır. Çözeltisi cilde kayganlık hissi

verir ve nem çekici özelliktedir. Cilde temas ettiğinde tahriş edebilir.

Potasyum hidroksitin başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Suni gübre yapımında

Bitkisel yağları yakıta dönüştürmede

Arap sabunu eldesin de

Alkali pil üretiminde kullanılır.

3. Kalsiyum Hidroksit (Ca(OH)2):

Halk arasında sönmüş kireç olarak bilinen kalsiyum hidroksit, kuvvetli bir bazdır.


Kireç ve çimento üretiminde

Su arıtmada

Kağıt üretiminde

Deri işlemede

Şeker üretiminde

Metalurjide kullanılır.

4. Magnezyum Hidroksit (Mg(OH)2):

Magnezyum hidroksit suda az çözündüğünden zayıf bir bazdır. Bileşik suyla

karıştırıldığında magnezyum sütü de denmektedir.


Tutuşmalarını önlemek için kağıt ve kumaş gibi maddelere katılır

İlaç üretiminde

Alev geciktirici malzeme yapımında

Su arıtmada

Deodorant üretiminde kullanılır.

5. Amonyak (NH3):

Amonyak suda kısmen iyonlaştığından zayıf bir baz olarak kabul edilir. Gaz

halindedir ve suda bol çözünür. Keskin kokuludur ve koklanınca solunum yollarına

zarar verebilir.

Amonyağın başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Gübre yapımında

Nitrik asit üretiminde

Temizlik malzemesi üretiminde

Patlayıcı üretiminde

Yakıt hücrelerinde

Gıda koruyucusu olarak kullanılır.

ASİT YAĞMURLARI:

Doğal yağmur suyunun pH değeri yaklaşık olarak 5,5’dir.

Ancak yoğun endüstri alanlarında ve aktif volkanların var olduğu bölgelerde

atmosferde oluşturdukları kirlilikten dolayı pH değeri 2,5 civarına kadar düşebilir.

Asit yağmurları pH değeri 5’in altında olan yağmurlardır.

Asit yağmurlarının pH değerini düşüren maddeler başlıca SO2, SO3 ve NO2 gibi

asidik gazlardan kaynaklanır.

Bu gazlar genellikle fosil yakıtların yanmasından açığa çıkar.

Asit yağmurlarının başlıca olumsuz etkileri şu şekilde sıralanabilir;

Topraktaki mineralleri çözerek bitkiler için yararlı olan elementleri uzaklaştırırlar

Ormanlardaki asitliğe duyarlı ağaçları yok edebilirler

İnsan ve hayvanların nefes almalarını zorlaştırabilirler

Sulardaki canlılara zarar verebilirler

Metal ve mermerden yapılmış olan eserlerde korozyona sebep olarak aşındırabilirler.

Asit yağmurlarının oluşmaması için alınabilecek önlemler şu şekilde sıralanabilir;

Enerji ihtiyacı doğal kaynaklardan sağlanmalıdır(güneş, rüzgar, jeotermal enerji gibi)

Orman yangınları önlenmeli ve yeşil alanlar artırılmalıdır

Egzoz salımını azaltmak için toplu araçlar kullanılmalı ve elektrik, doğalgaz, LPG ile

çalışan araçlar tercih edilmelidir

Sanayi tesislerinde baca filtre kullanımı teşvik edilmelidir.

TUZLAR

Asit ve bazların nötrleşme tepkimeleri ile birleşmesi sonucu oluşan kristal yapılı katı

maddelere tuz denir.

Tuzların Özellikleri:

Katı ve kristal haldedir.

Katı halde iken elektrik akımını iletmezler

Sulu çözeltileri elektrik akımını iletirler

Artı yüklü (metal veya kök) ve eksi(ametal veya kök) iyonlardan oluşur

Asit ve bazların nötrleşme tepkimesi sonucu oluşurlar.

Tuz eldesi için başlıca yöntemler şunlardır:

Asitlerin bazlarla nötrleşmesiyle;

CH3COOH +NaOH→CH3COONa + H2O

Asitlerin metallerle tepkimesinden;

Mg +H2SO4 →MgSO4 +H2

Metallerle ametallerin doğrudan etkileşimi ile;

Ca +Cl2 →CaCl2

Oksitlerin asit veya bazlarla tepkimesinden;

MgO+2HCl→ MgCl2 +H2O

CO2 +NaOH→NaHCO3

İki tuzun anyon/katyon değişiminden;

Na2SO4 +BaCl2→BaSO4 +2NaCl

Tuz Çeşitleri:

NaCl Sodyum klorür

KCl Potasyum klorür

CuCl2 Bakır klorür

MgCl2 Magnezyum klorür

CaCl2 Kalsiyum klorür

Na2SO4 Sodyum sülfat

K2SO4 Potasyum sülfat

Al2(SO4)3 Alüminyum sülfat

ZnSO4 Çinko sülfat

CaSO4 Kalsiyum sülfat

CuSO4 Bakır sülfat

MgCO3 Magnezyum karbonat

Na2CO3 Sodyum karbonat

Mg3(PO4)2 Magnezyum fosfat

Na3PO4 Sodyum fosfat

Al(PO4)2 Alüminyum fosfat

KNO3 Potasyum nitrat

NaNO3 Sodyum nitrat

Tuz Tipleri:

1. Sodyum Klorür(NaCl);

Halk arasında sofra tuzu olarak bilinen sodyum klorür; nötral bir tuzdur,suda iyi

çözünür, canlılar için hayati önem taşır. Vücudun elektrolit dengesini sağlayan bu tuz,

izotonik çözelti (serum) olarak hastalarda kullanılır.

Diğer kullanım alanları ise şu şekildedir;

Kışın yolların buzlanmasının önlenmesinde

Tekstil üretiminde

Kağıt üretiminde

NaOH ve hipoklorit üretiminde

Gıda endüstrisinde kullanılır.

2. Sodyum Karbonat (Na2CO3);

Piyasadaki adı çamaşır sodası olan sodyum karbonat ; bazik bir tuzdur.

Kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;

Cam üretiminde

Sert suların yumuşatılmasında

Tekstil boyalarının üretiminde

Hazır gıda üretiminde

Elektroliz banyolarında elektrolit olarak kullanılır.

3. Sodyum Sülfat(Na2SO4);

Piyasadaki adı Glauber (glober) tuzu olan sodyum sülfat suda bol çözünür, doğal göl

sularında bulunur sudaki çözeltisi hafif baziktir.

Başlıca kullanım alanları şu şekildedir;

Tekstil endüstrisinde

Deterjan üretiminde

Kağıt ve cam üretiminde kullanılır.

4. Sodyum Bikarbonat (NaHCO3);

Halk arasında yemek sodası olarak bilenen sodyum bikarbonat ;amfoter bir tuzdur ve

suda çözünür.çevreye karşı zararsızdır.

Kullanım alanları şu şekildedir;

Sert suların yumuşatılmasında

Deodorant üretiminde


İlaç üretiminde

Yangın söndürücü üretiminde

Bitki hastalıklarının iyileştirilmesinde kullanılır.

5. Potasyum Nitrat (KNO3);

Halk arasında güherçile olarak bilinen potasyum nitrat; suda çözünür ve sulu

çözeltisi nötraldir. Yanan maddelerde yanmayı hızlandırıcı özelliğe sahiptir. Bu

nedenle baruta katılır.

Diğer kullanım alanları ise şu şekildedir;


Patlayıcı karışımlarında

Azotlu bileşiklerin üretiminde kullanılır.

6. Kalsiyum Sülfat (CaSO4);

Halk arasında alçı taşı olarak bilinen kalsiyum sülfat; doğada saf halde bulunurve

suda az çözünen hafif bazik bir tuzdur.


İnşaat sektöründe alçı üretiminde

Çimento katkısı olarak

Tekstil sanayisinde

Kağıt dolgu maddesi olarak

Camsı porselen malzemelerin üretiminde

Yalıtım malzemelerinin yapısında katkı maddesi olarak kullanılır.

7. Kalsiyum Karbonat (CaCO3);

Kireç taşı ve mermerin başlıca bileşenidir. Suda ki çözünürlüğü azdır.


Kireç ve çimento üretiminde

Yağlı boya yapımında

Plastiklere beyaz renk vermede

Porselen seramik endüstrisinde

Kağıt dolgu malzemesi olarak

Gıda katkı maddesi olarak kullanılır

8. Sodyum Nitrat (NaNO2);

Sodyum nitrat suda iyi çözünür ve çözeltisi bazik karakterlidir.



İlaç sanayisinde

Boya üretiminde

9. Sodyum Benzoat (C6H5COONa);

Sodyum benzoat, benzoik asitten türer, baziktir, suda çözünebilir. Bakteri ve mantar

üremesini engelleyici özelliktedir. Sodyum benzoat , gıdalarda 3-5 arasında bir pH

değerini almalıdır. Bu nedenle gazlı içeceklerde, turşularda ve asitli gıdalarda

kullanılır. Ancak nötral veya bazik gıdalarda kullanılır. Ancak nötral veya bazik

gıdalarda kullanılamaz.


Gazlı içecek ve meyve suyu üretiminde

İlaç endüstrisinde

Asidik gıda gıda üretiminde

Havai fişek üretiminde

Kozmetik ürünlerin üretiminde

Hayvan yemi üretiminde kullanılır.

10. Amonyum Klorür (NH4Cl);

Halk arasında nişadır olarak bilinen amonyum klorür,asidik bir tuzdur ve suda

çözünür.



Çinko karbon pillerinde elektrolit olarak

Yüzey temizleyici olarak

Hayvan yemlerinde katkı maddesi olarak kullanılır.

11. Amonyum Nitrat (NH4NO3);

Amonyum nitrat, amonyak ve nitrik asitten türer. Asidiktir ve suda çözünür.



Patlayıcı bileşiminde

Hızlı soğutma torbalarında soğutucu olarak kullanılır.

12. Diamonyum Fosfat (NH4)2HPO4);

Piyasadaki adı DAP olan diamonyum fosfat, suda bol çözünür. Yapısında katyon

asidi ve anyon bazı bulundurduğundan pH ayarlayıcı olarak kullanılır.

Diğer kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir;


Kağıt endüstrisinde

Kuru tip yangın söndürücülerde

Gıdalarda asit düzenleyici olarak kullanılır.

13. Şap (KAI(SO4)2*12H2O);

Doğada mineral olarak bulunan şap, potasyum sülfat ve alüminyum sülfatın birlikte

kristallenmesiyle oluşmuş çift tuzdur. Asidik özelliktedir.



Su arıtmada

İnşaat sektöründe

Gıda endüstrisinde

Deri tabaklama işlemlerinde

Kağıt endüstrisinde kullanılır.

14. Alüminyum Sülfat (Al2(SO4)3);

Şapın kullanıldığı tüm alanlarda kullanılabilen bir tuz çeşididir.

15. Boraks (Na2B4O7);

Boraksın doğal cevherine tinkal adı verilir. Ülkemizde bol miktarda bulunur. Kolay

eridiğinden dolayı bir çok minerali çözer ve madencilikte sıklıkla kullanılır.

Diğer kullanım alanları şu şekilde sıaralanabilir;

Borsilikat camı imalatında

Ahşap malzemelerde koruyucu olarak

Porselen işlemede

Hidrojen gazı üretiminde kullanılır.

Bir tuz ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.

Dericilikte ve su yumuşatma işleminde kullanılıyor.

Sudaki çözeltisi asidik ya da bazik özellik göstermiyor.

Halk arasında yemek tuzu olarak adlandırılıyor.

Bu tuzun formülü aşağıdakilerden hangisidir?

A) KCl

B) KNO3

ÖRNEK

C) Na2SO4

D) NaCl

E) CaCl2

Bir tuz ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.

Suya sertlik veren iyonları karbonat halinde çöktürerek suların yumuşatılmasında

kullanılır.

Diş macunlarında sürtünme oluşturucu ve pH yükseltici olarak kullanılır.

Halk arasında soda olarak adlandırılır.

Bu tuzun formülü aşağıdakilerden hangisidir?

A) KNO3

B) Na2CO3

C) Na2SO4

D) CaCO3

E) NH4Cl

CaSO4 bileşiği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) İnşaat sektöründe sıcak –soğuk yalıtım malzemesi ve ses izolatörü olarak kullanılır.

B) Kağıt ve pamuklu tekstilde beyaz boya ve dolgu maddesi olarak kullanılır.

C) Ca(OH)2 bazı ile HNO3 asidinin tepkimesinden elde edilir.

D) Tarımda toprağın pH dengesini sağlamak için kullanılır.

E) Halk arasında alçı taşı olarak bilinir.

ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

Şaplarla ilgili,

. Deri , kağıt ve tekstil sektöründe mordanlama amaçlı olarak kullanılır.Ⅰ

. Su arıtma işlemlerinde kullanılır.Ⅱ

. Al(NOⅢ 3)3 bir şaptır.

İfadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız ⅠB) Yalnız ⅡC) ve Ⅰ ⅡD) veⅡ ⅢE) , ve Ⅰ Ⅱ Ⅲ

Sodyum sülfat bileşiği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Deterjan sanayinde dolgu maddesi olarak kullanılır.

B) Formülü Na2SO4 tür.

C) NaOH ile H2SO4 ün reaksiyonu sonucu oluşur.

D) Tekstil sektöründe, boyanın tekstil yüzeyine homojen geçmesi için kullanılır.

ÖRNEK

E) Sudaki çözeltisi asidik bir tuzdur.

Formülü NH4NO3 olan tuzla ilgili,

. Kimyasal adı, amonyum nitrattır.Ⅰ

. Suda iyi çözünen asidik bir tuzdur.Ⅱ

. Tarımsal gübre ve patlayıcı yapımında kullanılır.Ⅲ

A) Yalnız ⅠB) Yalnız ⅡC) ve Ⅰ ⅡD) ve Ⅰ ⅢE) , ve Ⅰ Ⅱ Ⅲ

ÖRNEK

Documents

ozdemirgulcan.files.wordpress.com · Web viewBakteri ve mantar üremesini engelleyici özelliktedir. Sodyum benzoat , gıdalarda 3-5 arasında bir pH değerini almalıdır. Bu nedenle