tulungan mo ako!” 26 Sumagot si Jesus:“Hindi tama na kunin ang tinapay sa mgabata at itapon ito sa mga tuta.” 27 Suma-got ang babae: “Totoo nga, Ginoo, perokinakain naman ng mga tuta ang mganalalaglag mula sa hapag ng kanilangmga amo.” 28 Kaya nagsalita sa kanya siJesus: “Babae, napakalaki ng iyongpananalig! Maganap sa iyo ayon sa naismo.” At nang oras ding iyon, gumalingang kanyang anak.Ang pangalawang himala ng mga tinapay(Mc 7:31)

29 Umalis doon si Jesus at pumunta sapampang ng lawa ng Galilea, at pagka-akyat sa burol ay naupo. 30 Maraming taoang lumapit sa kanya, dala-dala ang mgapipi, bulag, pilay, mga may kapansanan,at mga taong may iba’t ibang karam-daman. Inilagay sila ng mga tao sa paa-nan ni Jesus, at pinagaling niya sila.31 Kaya namangha ang lahat nang makitanilang nagsasalita ang mga pipi, luma-lakad ang mga pilay, gumagaling angmga may kapansanan at nakakakita angmga bulag; kaya pinuri nila ang Diyos ngIsrael.

32 Tinawag ni Jesus ang kanyang mgaalagad at sinabi sa kanila: “Labis akongnaaawa sa mga taong ito, pangatlongaraw ko na silang kasama at wala nasilang makain. Ayaw kong paalisin silanggutom at baka mahilo sila sa daan.”33 Sinabi ng mga alagad sa kanya: “Atsaan naman tayo hahanap ng sapat natinapay sa ilang na ito para ipakain samga taong iyan?” 34 Sinabi ni Jesus sakanila: “Ilan bang tinapay meron kayo?”

Sumagot sila: “Pito, at kaunting maliliit naisda.”

35 Pinaupo ni Jesus sa lupa ang mgatao, 36 kinuha niya ang pitong tinapay atang maliliit na isda, at nagpasalamat saDiyos. Hinati-hati niya ang mga ito at ibi-nigay sa kanyang mga alagad, at ibinigayrin nila sa mga tao.

37 Kumain silang lahat at nabusog atinipon ang mga natirang pira-piraso –pitong punong bayong. 38 Apat na libonglalaki ang nakakain, bukod pa sa mgababae at mga bata. 39 At pagkapauwi niJesus sa mga tao, sumakay siya sa bang-ka at pumunta sa Magadan.Humingi ng tanda ang mga Pariseo

(Mc 8:11; Lc 11:16; 12:54)

• 1 Lumapit noon ang mga Pariseoat mga Sadduseo. Gusto nilang

subukan si Jesus at hiniling nilang mag-pakita siya sa kanila ng isang makalangitna tanda.

2 Sumagot si Jesus: “Sa pagdadapit-hapon, sinasabi ninyong ‘Magandaang araw’ dahil simpula ng apoy anglangit. 3 At kung umaga nama’y sinasabininyong ‘May bagyo ngayon’ dahil maku-limlim at mapula ang langit. Nabibigyanninyo ng kahulugan ang iba’t ibang anyong langit, at hindi ninyo magawa sa mgatanda ng panahong ito! 4 Isang palatan-daan ang hinihiling ng masama at di-tapatna lahing ito ngunit walang palatandaangibibigay sa kanila maliban sa tanda niJonas.”

Kaya iniwan sila ni Jesus at umalis.• 5 Sa pagtawid ng mga alagad paka-

mga alagad, gaano man karami ang nagsasabi ngmasama laban sa kanila.

Ang tanda ni Jonas ay ang pagkabuhay ni Jesus(tingnan sa 12:40). Ngunit ang mga sumasampalatayalamang ang makauunawa sa pagkabuhay na ito napinakamahalagang tanda ng kanyang misyon. Kayatwalang sagot na tinatanggap ang mga humihingi munang mga milagro bago maniwala.

• 5. Mag-ingat at huwag magtiwala sa lebadura

• 16.1 Isang tanda mula sa Langit, o mula saDiyos, ayon sa pananalita ng mga Judio. Gusto nila ngisang milagro na hindi mapagdududahang gawa ngDiyos.

Walang palatandaang ibibigay sa kanila. Ayaw niJesus gumawa ng mga himala para patunayan angkanyang kapangyarihan. Makikilala ng mga nagma-mahal sa katotohanan at naghahanap sa tama angtatak ng Diyos sa mga gawa ni Jesus at ng kanyang

51 MATEO 16

16

MATEO 16 52

bilang-ibayo, nakalimutan nilang mag-dala ng tinapay. 6 At sinabi ni Jesus sakanila: “Mag-ingat at huwag magtiwala salebadura ng mga Pariseo at mgaSadduseo.” 7 At sinabi ng mga alagad saisa’t isa: “Oo nga, ano? Wala tayong da-lang tinapay.”

8 Alam ni Jesus ang mga ito, kayasinabi niya sa kanila: “Kayong mganapakaliit ang pananampalataya! Bakitninyo pinag-uusapan ang tinapay nawala sa inyo? 9 Wala ba kayong isip?Hindi na ba ninyo naaalaala ang limangtinapay para sa limanlibo at kung ilangbasket ang inyong naipon? 10 O angpitong tinapay para sa apat na libo atkung ilang bayong ang inyong naipon?11 At di ninyo maunawaan na hindi akonagsasalita tungkol sa tinapay? Mag-ingat nga kayo sa lebadura ng mga

Pariseo at mga Sadduseo.” 12 Noon nilanaunawaan na hindi lebadura ang dapatnilang pag-ingatan kundi ang mga aralng mga Pariseo at mga Sadduseo.

Ang pananampalataya ni Pedro;ang mga pangako ni Jesus(Mc 8:27; Lc 9:18; Jn 6:69)

• 13 Pumunta noon si Jesus sa maydakong Cesarea ni Filipo. Tinanong niyaang kanyang mga alagad: “Ano ang Anakng Tao para sa mga tao? Sino ako para sakanila?” 14 Sumagot sila: “May nagsasa-bing si Juan Bautista ka; may iba pangnagsasabing si Elias ka o si Jeremias o isasa mga propeta kaya.”

15 Sinabi niya sa kanila: “Ngunit sinoako para sa inyo?” 16 At sumagot si SimonPedro: “Ikaw ang Mesiyas, ang Anak ngDiyos na Buhay.” 17 Sumagot naman si

ibinigay niya rito ang pamagat na Bato dahil alam niyana ito ang magiging pangunang bato ng kanyangIglesya. Iba pang mga teksto sa Ebanghelyo na nagpa-patunay sa pamumuno at pananampalataya ni Pedro:Mt 10:2; 14:28; 17:25; Lc 5:8-10; 22:32; Jn 6:68 at22:15-19.

Pero totoo rin kaya ang sinasabi ni Jesus kay Pedropara sa mga kahalili nitong mga Papa? Hindimaikakaila ninuman na hangad na ng Diyos namagkaroon ng nakikitang ulo ang kanyang bayanmaging sa Matandang Tipan. Ang Templo at ang mgaharing anak ni David ang naging sentro ng Jerusalemat ng buong bansang Israel. Nang hirangin ng Diyos siDavid na unang hari ng Israel, ipinangako sa kanya ngDiyos na ang kanyang mga anak ang mamumuno saKaharian ng Diyos magpakailanman: nagkatotoo angpangakong ito kay Jesus. Pinipili naman ni Jesus siPedro na maging nakikitang pundasyon ng gusalimagpakailanman. At sa darating na panahon, angmga kahalili ni Pedro na mga Papa ang magigingnakikitang ulo ng katawan ng Iglesya, tulad ni Pedropara sa mga apostol sa mga unang taon ng Iglesya.

Maliwanag na para makapagpatuloy ang Iglesya samga dantaon, kailangan nitong magkaroon ng nasakapangyarihan para tiyakin kung sino ang mgakabilang o hindi sa katawan ng mga sumasampalatayaat kung paano dapat unawain ang pananampalatayakay Kristo at ang mga hinihingi ng Ebanghelyo. Parasa mga Judio, ang ipahayag kung ano ang bawal atkung ano ang ipinahihintulot ang ibig sabihin ng italiat kalagan. Tungkulin ito ni Pedro at ng kanyang mgakahaliling Papa. Kahit na maaari silang magkamalibilang mga tao, ayaw balewalain ni Kristo angmagiging huling pasya ng mga ito: nakatali sa langitang anumang talian ninyo sa lupa.

ng mga Pariseo: tingnan ang paliwanag sa Marcos8:11.

Hindi maintindihan ng mga apostol na mas dapatnilang problemahin ang kasalanan kaysa kawalan ngtinapay, gayon din tayo.

ANG IGLESYA, SI PEDRO AT ANG PAPA

• 13. Ipinagpauna na ng isang talinhaga ng Kaha-rian ng Diyos ang Iglesya (Mt 13:31-33). Hayagannamang tinutukoy ng tekstong ito ang Iglesya:

– Sinasabi nito sa atin kung ano ang pundasyonnito: pananampalataya kay Jesus, ang Kristo at Anakng Diyos.

– Itinatampok nito ang pangunguna ni Pedro salahat ng apostol.

– Ipinapanukala nito na laging mangangailangan ngnakikitang ulo ang Iglesya: ito ang kahalili ni Pedro,ang Papa.

Sa Diyos tunay na nagmumula ang pananampa-lataya kay Kristong Anak ng Diyos na si Pedro angunang nagpahayag sa mga apostol. Hindi opinyon ngtao ang pananampalatayang ito, o sentimental napaniniwala. Hindi ito nagmumula sa laman at dugo –isang ekspresyon ng mga Judio na tumutukoy sapawang makatao, sa tao, sa ginagawa at nauunawaanng tao sa sarili niyang kakayahan. At ang mga salita ngpagbati ni Jesus kay Pedro, “Mapalad ka, Simon,” aypara rin sa lahat ng sumasampalataya. Ang Ama angsiyang pumili sa atin at naghatid sa atin kay Kristo(tingnan Juan 6:37 at 6:44).

At kasunod namang binibigyang-diin ang pa-ngunguna ni Pedro. Tinatawag natin siyang Pedro (naBato ang ibig sabihin) kahit na Simon ang kanyangpangalan. Ngunit nang magkita sila ni Jesus (Jn 1:40),

53 MATEO 16

Jesus: “Mapalad ka, Simon Bar-Yona,hindi nga laman at dugo ang nagbunyagnito sa iyo kundi ang aking Amang nasaLangit.

18 At ngayon sinasabi ko sa iyo: Ikaw siPedro (o Bato) at sa batong ito ko itatayoang aking Iglesya; at hinding-hindi itomadadaig ng kapangyarihan ng kama-tayan. 19 Ibibigay ko sa iyo ang mga susing kaharian ng Langit: ang itali mo dito salupa ay itatali rin sa Langit, at ang kalaganmo dito sa lupa ay kakalagan din saLangit.”

20 At inutusan niya ang kanyang mgaalagad na huwag sabihin kanino man nasiya nga ang Mesiyas.

Ipinahayag ni Jesus ang kanyangkamatayan(Mc 8:31; Lc 9:22; 12:9; 14:27)

• 21 Mula sa araw na iyon, ipinaalam niJesucristo sa kanyang mga alagad nakailangan siyang pumunta sa Jerusalem:pahihirapan siya ng mga Matatanda ngmga Judio, ng mga punong-pari at ngmga guro ng Batas. Papatayin siya atmuling babangon sa ikatlong araw.

22 Dinala naman siya ni Pedro sa isangtabi at sinimulang pagsabihan: “Huwagsana, Panginoon! Hindi ito puwede.”23 Ngunit hinarap ni Jesus si Pedro at sinabisa kanya: “Sa likod ko, Satanas! At bakamo pa ako tisurin. Hindi sa Diyos galingang iyong iniisip kundi mula sa tao.”

24 At sinabi ni Jesus sa kanyang mgaalagad: “Kung may ibig sumunod sa akin,itakwil ang kanyang sarili at kunin angkanyang krus para sumunod sa akin.25 Sapagkat ang naghahangad na maglig-tas ng kanyang sarili ang mawawalan nitongunit ang naghahangad na mawalan ngsarili alang-alang sa akin ang makaka-tagpo nito. 26 Ano ang pakinabang ng taotubuin man niya ang buong daigdig kungsarili naman niya ang mawala? Ano angmaibibigay niya para mabawi ito?

27 Darating nga ang Anak ng Tao taglayang kaluwalhatian ng kanyang Ama atkasama rin ang kanyang mga banal naanghel, at doon niya gagantimpalaan angbawat isa ayon sa kanyang mga gawa.28 Totoong sinasabi ko sa inyo na makikitang ilan sa inyo ang Anak ng Tao na duma-rating bilang Hari, bago sila mamatay.”

Ngunit sa pagkilala sa natatanging misyong ito,hindi natin sinasabing kailangang patahimikin ngpangangaral ng Papa ang iba pang mga tinig saIglesya, o isang Iglesyang naiipon sa sentro ang lahatng kapangyarihan ang kinakailangan ng kanyangawtoridad. Bantay-pinto si Pedro (Mc 13:34) ngunithindi siya ang Gabay o ang Ama (Mt 23:9).

Ang kapangyarihan ng kamatayan. Ito ang mgapuwersang ginagamit ng demonyo para panatiliin angmundo sa ilalim ng kapangyarihan ng kasalanan atkamatayan. Hindi makapananaig ang mga ito sakumakanlong sa Iglesya. At gaano man sikapingdurugin ng mga ito ang Iglesya, hindi nila siyamahahadlangan sa pagtupad sa kanyang mapanligtasna misyon. Inilalarawan sa Pagbubunyag 12-17 angpaghaharap na ito.

Hindi sinasalungat ng pagiging ulo ni Pedro sa mgaapostol at pundasyon ng Iglesya ang iba pang mgabersikulo na nagsasabing ang Labindalawang Apostolang pinakapundasyon nito (Ef 2:20 at Pag 21:14).Tinanggap din nila ang kapangyarihang magtali atmagkalag sa Juan 20:21, ngunit sa pagkakataongito’y ang kapatawaran ng mga kasalanan angtinutukoy dito, na mahalaga at kailangan para panati-liin ang pagkakabuklod ng mga sumasampalataya(tingnan din sa Mt 18:18).

May iba pang mga salita si Jesus kay Pedro sa Lucas22:31 at Juan 21:15.

Sa pagbasa sa mga salaysay sa Marcos 8:27 at Lucas9:18, may lumilitaw na ilang katanungan tungkol sapananampalataya ni Pedro: tingnan ang paliwanag saLucas 9:18.

Si Jesus ang Bato at Pundasyon: Mc 12:10; 1 Cor3:11; 1 P 2:6.

• 21. Tingnan ang paliwanag sa Marcos 8:31.

Matapos ilagay ang sarili sa paglilingkod sa Kaharianng Diyos, hindi matanggap ni Pedro na ang kawalang-katarungan at ang puwersa ng kasamaan pa anglalabas na panalo. Ngunit alam naman ni Jesus nawalang ibang paraan para wasakin ang kapangyarihanng masama kundi ang pagsasakripisyo ng sarili.

Sa likod ko, Satanas! Sa pagtayo ni Pedro sa harapni Jesus para harangan ang daan papunta sa krus,nakilala ni Jesus sa pananalita nito ang espiritungtumukso sa kanya sa disyerto para iligtas ang mundo saibang mga paraan. Kaya tinatawag siyang Satanas niJesus na ibig sabihi’y Manunukso. Pumunta ka, Pedro,sa likod ni Jesus at sumunod sa kanya sa daang ito, nasiyang bagay sa isang alagad.

Ang pagbabagong-anyo ni Jesus(Mc 9:2; Lc 9)

• 1 Pagkaraan ng anim na araw,isinama ni Jesus sina Pedro, Jaime

at ang kapatid nitong si Juan, at umakyatna sila lamang ang kasama sa isang ma-taas na bundok. 2 Nagbago ang anyo niJesus sa harap nila: nagningning gaya ngaraw ang kanyang mukha at kuminang naputing-puti ang kanyang damit gaya ngliwanag. 3 At napakita sa kanila sinaMoises at Elias na nakikipag-usap kayJesus.

4 Kaya nagsalita si Pedro at sinabi niya:“Panginoon, mabuti at narito tayo. Kunggusto mo, gagawa ako ng tatlong kubol:isa para sa iyo, isa para kay Moises, at isapara kay Elias.”

5 Nagsasalita pa si Pedro nang takpansila ng isang makinang na ulap. At mulasa ulap ay narinig ang salitang ito: “Ito angaking Anak, ang Minamahal, ang akingHinirang; pakinggan ninyo siya.”

6 Nang marinig iyon ng mga alagad,napasubsob sila sa lupa, na takot natakot. 7 Ngunit nilapitan sila ni Jesus athinipo, at sinabi: “Tumayo kayo, huwagmatakot.” 8 At pagtingala nila, wala silangnakita liban kay Jesus. 9 At sa pagbabanila mula sa bundok, inutusan sila niJesus na huwag sabihin kaninuman angpangitain hanggang maibangon ang Anakng Tao mula sa mga patay.”

10 Tinanong naman siya ng mga ala-gad: “Bakit sinasabi ng mga guro ngBatas na dapat munang pumarito siElias?” 11 At sumagot si Jesus: “Dapat ngamunang dumating si Elias para ayusinang lahat ng bagay. 12 Ngunit sinasabi kosa inyo na dumating na si Elias pero hindi

nila siya nakilala, at pinakitunguhan nilasiya ayon sa kanilang kagustuhan. At sagayon ding paraan magdurusa ang Anakng Tao sa kamay nila.”

1 3 At naunawaan ng mga alagad nasi Juan Bautista ang tinutukoy ni Jesus.Pinagaling ni Jesus ang batang may epilepsi(Mc 9:14; Lc 9:37)

• 14 Pagdating nila sa kinaroroonan ngmga tao, lumapit kay Jesus ang isanglalaki, lumuhod sa harap niya at nagsabi:15 “Ginoo, maawa ka sa aking anak nalalaki na may epilepsi at lubhang nahi-hirapan. Madalas siyang mahulog sa apoyat kung minsan nama’y sa tubig. 16 Dinalako na siya sa mga alagad mo pero hindinila siya napagaling.”

17 Sumagot si Jesus: “Mga walangpananampalataya at ligaw na tao kayo!Gaano pa katagal na panahon ako ma-nanatili sa piling ninyo? Hanggang kailanako magtitiis sa inyo? Dalhin siya rito saakin.” 18 At inutusan ito ni Jesus, at umalissa kanya ang masamang espiritu. Atgumaling ang bata sa sandaling iyon.

19 Pagkatapos ay nilapitan si Jesus ngmga alagad, at tinanong nang sarilinan:“Bakit hindi namin napalayas angespiritu?” 20 Sinabi ni Jesus sa kanila: “Sa-pagkat maliit ang inyong pananam-palataya. Kung may pananampalatayakayong sinlaki ng buto ng mustasa,masasabi sana ninyo sa bundok na ito nagumalaw mula rito at gagalaw ito. Atwalang magiging imposible para sa inyo.

(21 Sa panalangin at pag-aayuno la-mang mapalalayas ang ganitong klasengespiritu.”)

• 22 Minsan nang maglakbay si Jesus sa

• 17.1 Tingnan ang paliwanag sa Marcos 9:2 atLucas 9:28.

• 14. Tingnan ang paliwanag sa Marcos 9:14.

• 22. Maraming beses na sinabi ni Jesus ang tung-kol sa kanyang kamatayan: tingnan sa 16:21; 20:17.

Ni minsa’y hindi niya ito ipinahayag bilang isangaksidente na maaaring humadlang sa kanyang misyon.At ni hindi rin natin maituturing itong pagsasatalagana lamang sa tadhana. Mula sa simula’y tinanggap naniya ito, at sa katunaya’y inasam pa nga ito bilangpinakaparaan ng pagbibigay-luwalhati sa Ama atpakikipagkasundo sa mga tao sa kanya. Tinutukoy ni

MATEO 17 54

17

Galilea kasama ang Labindalawa, sinabiniya sa kanila: “Ibibigay ang Anak ng Taosa kamay ng mga tao. 23 Papatayin nilasiya ngunit babangon siya sa ikatlongaraw.” Kaya lubha silang nalungkot.Ang buwis sa Templo

• 24 Nang makapasok na sila ngCapernaum, lumapit kay Pedro ang mgatagakolekta sa Templo at tinanong nilasiya: “Nagbabayad ba ng buwis ang guroninyo?” 25 Sumagot siya: “Siyempre.”

At pumasok si Pedro sa bahay ngunitagad siyang tinanong ni Jesus: “Ano sapalagay mo, Simon? Sino ang nagbaba-yad ng buwis o parangal sa mga hari ngmundo: ang mga anak ba o ang iba?”26 Sumagot si Pedro: “Ang iba.” At sinabini Jesus: “Kung gayon, di-saklaw angmga anak. 27 Ngunit hindi rin natin dapatsaktan ang mga taong ito kaya pumuntaka sa dagat, maghagis ng bingwit atbuksan ang bibig ng unang isdang iyongmahuhuli. May pera kang matatagpuandoon, kunin mo iyon at magbayad ka parasa iyo at sa akin din.”Sino ang pinakadakila? Mga eskandalo

• 1 Nang panahong iyon, lumapitkay Jesus ang mga alagad at tina-

nong nila siya: “Sino ang mas una sakaharian ng Langit?”

2 Tinawag ni Jesus ang isang maliit nabata at ipinagitna sa kanila, 3 at sinabi:“Sinasabi ko sa inyo na hanggang hindikayo nagbabago at nagiging katulad ngmaliliit na bata hindi kayo makapapasoksa kaharian ng Langit. 4 Ang nagpapaka-baba gaya ng maliit na batang ito, siyaang pinakamalaki sa kaharian ng Langit.5 At ang sinumang tumanggap sa batangito dahil sa aking pangalan ay tumatang-gap sa akin.

6 Ngunit kung may tumisod at magpa-dapa sa isa sa maliliit na ito na naniniwalasa akin, mas makabubuti pa para sa kan-ya na itapon siya sa ilalim ng dagat namay taling malaking bato sa kanyangleeg.

7 Sawimpalad ang daigdig dahil maykinatitisuran ang tao. Kailangang sumapitang mga pagkatisod ngunit kaawa-awaang tumitisod at nagpapadapa sa kanya.

8 Kung ang iyong kamay o paa angnagtutulak sa iyo sa kasalanan, putulinmo ito at itapon. Mas mabuti pa sa iyo angpumasok na pingkaw o pilay sa buhaykaysa matapon sa walang hanggang apoyna may dalawang paa at dalawang ka-may. 9 At kung ang mata mo ang nagtutu-lak sa iyo sa kasalanan, dukutin mo ito atitapon. Mabuti pa sa iyo ang pumasok sabuhay na may isang mata kaysa matapon

Jesus ang kanyang sarili sa ikatlong panauhan: angAnak ng Tao dahil parang manonood niyang tiniting-nan ang kanyang kapalaran. Ito ang kalooban ngkanyang Ama at hindi niya iniintindi ang kanyangsarili.

• 24. Nagbabayad ng buwis ang lahat ng Judio samga gastos ng Templo.

Pinuntahan si Pedro ng mga kobrador ng buwisbilang may-ari ng bahay na ito sa Capernaum natinutuluyan ni Jesus. Ngunit hindi nila nasisiguro kunganong sagot ang ibibigay ni Jesus at medyo nahihiyasilang makipagharap sa kanya tungkol sa mga buwis.At kung talaga ngang mabubuting Judio ang mgamaniningil na ito, at tapat sa kanilang relihiyon, inte-resado silang malaman ang iniisip ni Jesus tungkol sapanrelihiyong obligasyong ito.

Tinutupad ni Jesus ang Batas pero ginagamit dinniya ang pagkakataong ito para ipahiwatig kung sinosiya: hindi alam ng mga kobrador na ang Anak angkausap nila. Pansinin ang kapangyarihan ng Pangi-

noon sa lahat ng nilalang kahit na sa isda, pati na angmatalik niyang pakikiisa kay Pedro.

ANG MALILIIT

• 18.1 Ipinapaliwanag sa Marcos 9:33 ang unangtalata ng pahinang ito.

Mula sa mga bata, ang maliliit naman o mgaordinaryong tao ang tinutukoy ngayon ni Jesus. Maliliitsila dahil bale-wala sila sa lipunan at dahil mas simpleat tapat ang kanilang pananampalataya kaysa mganasisiyahan sa kanilang kaalaman at kalagayan.

Iniisip ni Jesus ang tungkol sa mga nagpapabuwal samaliliit, sinasadya man o sa pamamagitan ng masamanilang halimbawa sapagkat nagagawa nilang gipitinang mga dukha dahil sa kanilang katayuan sa buhay,pera o kapangyarihan.

Tinatalakay din ni Jesus (b. 7) ang pinsalang dala ngpanggigipit ng lipunan. Ang maliliit kadalasa’ynagsisikap na makaangat sa kanilang pamumuhay atmakapagsarili, magkaroon ng mas mataas na pinag-

55 MATEO 18

18

sa apoy ng Gehenna na may dalawangmata.

10 Huwag sana ninyong hamakin angisa sa maliliit na ito; talagang sinasabi kosa inyo na laging nasa harap ng akingAma sa Langit ang kanilang mga anghelsa Langit.

11 (Pumarito ang anak ng Tao para ilig-tas ang nawawala.)

• 12 Ano sa palagay ninyo? Kung maysandaang tupa ang isang tao at naligawang isa sa mga ito, hindi ba niya iiwan sakaburulan ang siyamnapu’t siyam parahanapin ang naliligaw? 13 At sinasabi kosa inyo: Kapag nakita niya ito, mas matu-

tuwa pa siya rito kaysa siyamnapu’tsiyam na hindi naligaw. 14 Gayundinnaman, ayaw ng inyong Amang nasaLangit na mawala isa man sa maliliit naito.

Mabuhay na magkakapatid sapananampalataya(Lc 17:3)

• 15 Kung nagkasala sa iyo ang iyongkapatid, puntahan mo siya at kausapinnang sarilinan; at kung makinig siya saiyo, tinubo mo na ang iyong kapatid.16 Kung hindi naman siya makinig sa iyo,magsama ka ng dalawa o tatlo para luta-sin ang kaso sa pagsaksi ng dalawa o

Kailangang sumapit ang mga pagkatisod.Nabuhay si Jesus sa panahon ng dahas ngunit parangwala siyang reklamo tungkol sa sitwasyong ito. Niminsa’y hindi niya tayo inanyayahang pangarapin angisang paraiso sa lupa. Kung pinapangarap ng ilangpamayanang Kristiyano na maging isang kawan ngmaaamong tupang nakapaligid sa kanilang pastol,may ibang pananaw naman si Jesus sa buhay-Kristiyano.

Nilikha ang tunay na daigdig, ang mundong nilikhang Diyos at siyang inililigtas ng Diyos, hindi paramaging oasis ng kaligayahan kundi para maging lugarng paglago ng mga taong malaya, sa pamamagitan ngpatuloy nilang pakikibaka. Sadyang bahagi ng daigdigna ito ang mga eskandalo, ngunit hinding-hindinababawasan ng kapangyarihan ng kasamaan angluwalhating tatanggapin ng Diyos sa katapusan. Sapagdurusa at pagkauhaw sa katarungan, pupukawinng Diyos ang pag-ibig at palalaguin ito.

• 12. Nasa Ebanghelyo rin ni Lucas (15:1) angtalinhaga ng sandaang tupa. Marami itong itinuturo saatin: ang natatanging malasakit ni Jesus para sa mgamakasalanan at mga naliligaw, kaya naman misyonang gawain niya. Sa katunaya’y dumating si Jesus parahanapin at iligtas ang mga naliligaw (Lc 19:10), parahanapin ang mga itinakwil at hindi ang mga igina-galang (Mt 9:13). Ang hangaring ito ang dapatmagbunsod sa ating mga parokya at mga pamayanangKristiyano na laging pagsikapang marating ang wala saIglesya at ang mga latak ng lipunan sa halip namagtrabaho na lamang sa piling ng mga nasa Iglesyana.

ANG IGLESYA BILANG SAKRAMENTO NGDIYOS

• 15. Dalawang salita ni Jesus sa Iglesya:Kung nagkasala ang iyong kapatid… Sinabi na ni

Jesus kay Pedro: “Itatali rin sa langit ang itali mo salupa.” Sinasabi naman niya ito ngayon sa buong

aralan at kumita nang mas malaki. Ngunit madalasdin namang ang lipunan pa ang naglalagay ng mgahadlang sa mga ayaw sumabay sa tugtog at gayahinang pamumuhay ng mga taong makasarili. Dahil dito,napipilitang sumuko ang maliliit, tumanggap ng kabi-guan, mawalan ng isang mata kaysa iwaksi angpinakaimportante: ang mabuhay sa paningin ngDiyos.

Mas mabuti pa sa iyo ang pumasok na pilay sabuhay. Binibigyang-diin ni Jesus ang walang kapantayna halaga ng buhay na walang hanggan. Sa buhay naito napapanalunan ang ating kapalaran at wala nangiba pang lugar maliban sa Kaharian ng Diyos at walanghanggang kapahamakan. Kung minsa’y kailangannating ipagpalit at isakripisyo kahit na ang atingtrabaho, ang ating seguridad at ang ating buhay paramakamit ang Kaharian.

Kung ang iyong kamay o paa… Ganito ring mgasalita tungkol sa pagkontrol sa sarili ang matutung-hayan natin sa Mateo 5:29. Walang maliw na pana-nampalataya ang sinasabi rito ni Jesus.

Para sa mga Judio, ang mga pinakadakila lamang samga anghel ang makakaharap sa Diyos. At sinasabi niJesus: sa mga anghel na ito mismo ipinagkatiwala angmaliliit na ito!

Sawimpalad ang daigdig dahil may kinatitisuranang tao. Kung minsa’y isang tao ang sanhi ngeskandalo (o nagdadala sa iba sa pagkakasala). Kungminsan nama’y ang lipunan mismo sa korupsyon nito,karahasan at mga di-makatarungan sa istruktura nglipunan. Inaanyayahan tayo rito ni Jesus na magingmulat tungkol sa kasalanan, personal man o panlipu-nan. Maaaring maging hadlang o tulong sa pananam-palataya ang mga sibilisasyon, mga kaugalian, mgasistemang pang-ekonomiya at pampulitika; at sama-samang tatanggapin ng mga ito ang bunga ng kanilangmga gawa.

Sawimpalad na daigdig… sapagkat sa anumangparaa’y wawasakin ang masasamang istruktura sa luhaat dugo (Lc 23:28). Mabuti pa sa tao… sapagkat sisi-ngilin ang lahat (tingnan din sa Mt 26:24).

MATEO 18 56

tatlo. 17 Kung tatanggi siyang makinig sakanila, sabihin ito sa Iglesya; at kung hindipa rin siya makikinig sa Iglesya, ituringsiyang pagano o publikano.

18 Talagang sinasabi ko sa inyo: angtalian ninyo sa lupa ay matatali rin saLangit, at ang kalagan ninyo dito sa lupaay kakalagan din sa Langit.

19 Sinasabi ko rin sa inyo: kung dito salupa ay may dalawa sa inyo na nagka-kaisang humihingi ng anuman, gagawinito para sa kanila ng aking Amang nasaLangit. 20 Sapagkat kung saan may dala-wa o tatlong nagkakatipon sa Ngalan ko,kapiling nila ako.”

• 21 Nagtanong naman si Pedro: “Pa-nginoon, gaano kadalas ko naman dapatpatawarin ang mga pagkukulang ng aking

kapatid? Pitong beses ba?” 22 Sumagot siJesus: “Hindi, hindi pitong beses kundipitumpu’t pitong beses.

Ang utusang walang awa

• 23 Tungkol sa kaharian ng Langit angkasaysayang ito. Isang hari ang nag-pasyang pagbayarin ng utang ang kan-yang mga utusan. 24 Nang simulan niyangsuriin ang kuwenta, iniharap sa kanya angisang may utang na sampung libongbaretang ginto. 25 Dahil walang maibayadsa kanya ang tao, iniutos ng panginoon naipagbili at maging alipin siya kasama ngkanyang asawa, mga anak at mga ari-arian bilang bayad-utang.

26 At nagpatirapa sa paanan ng hari angopisyal at sinabi: ‘Bigyan mo pa ako ngpanahon, at babayaran kong lahat ang

ay mga sakramento at naggagawad ng grasya ng Diyosdahil ang mga ito ang mga “kilos” ng Iglesya na siyangsakramento ng Diyos. Wala sa mga bagay na ito angDiyos ngunit ipinahahayag niya ang kanyang sarili sapamamagitan ng pamilya ni Kristo at gusto niyang ditonatin siya matagpuan. Ang lahat ng talian ninyo salupa…: ang ating katapatan sa pamayanangKristiyano kahit na hindi tayo sumasang-ayon dito ayisang tanda na nasa grasya tayo ng Diyos.

• 21. Pitumpu’t pitong beses. Ihambing ito saGenesis 4:24. Dapat palitan ng pagpapatawad anghangaring maghiganti.

Tungkol ito sa pagpapatawad sa kapatid nabumabalik na nagsisisi: tingnan sa Lucas 17:1.

KAPATAWARAN

• 23. Bale-wala ang mga pagkakasalang ginagawasa atin ng mga kasamahan natin kung ikukumpara samga pagkakasala natin sa Diyos. At samantalangpinatatawad ng Diyos ang lahat-lahat, tayo nama’yhindi makapagbigay kahit palugit man lang. Hindiipinaggigiitan ng Diyos ang kanyang mga karapatan atparang ni hindi niya alam ang mga iyon dahil siya angAma. Ngunit sa paggigiitan naman natin sa ating mgakarapatan, umaasal tayong gaya ng masasamangutusan (tingnan sa Mt 5:43).

Higit pa sa mga personal na problema ang tinutukoyng talinhagang ito. Higit sa lahat, ang kapatawaran ngDiyos ang kailangan ng mundo. At hindi ito makakamitsa pamamagitan ng mga akusasyon at pagkamuhi ngmga may gustong magtayo ng isang mas makataru-ngang lipunan.

Mas naiintindihan natin sa talinhagang ito ang isapang bersikulo sa Biblia: Akin ang paghihiganti;

Iglesya. Kailangang sikapin muna ng mga sumasam-palataya na aregluhin sa kani-kanila ang kanilang mgausapin bago pumunta sa hukuman (1 Cor 6:1).

Walang katiyakan sa teksto ng 18:15. Maaaring“Kung nagkasala ang kapatid mo, puntahan mo siya’tkausapin…” ang pagkakasulat dito. At kungmagkagayo’y ang pagsisikap ng pamayanangKristiyano para ituwid ang isang naliligaw ang siyangtinutukoy dito.

Nagkakatipon sa Ngalan ni Jesus. Ang panalanginng pamayanan, ng isang grupong apostoliko, ng mag-asawang Kristiyano. Importante na magkaroon munatayo ng lubos na pagkakaunawaan bago natin iharapsa Diyos ang mga kahilingan nating lahat.

Karaniwa’y sa mga simbahan hinahanap ng mga taoang Diyos, o kaya’y sa pagmamasid sa kalikasan, o sakapanatagan ng kanilang kaluluwa. Ngunit gusto ngDiyos na mapasapamayanang-Kristiyano muna kaysaano pa man. Nasa pamayanan siya sa pagtitipon natinpara manalangin sa Ngalan ni Jesus. Nasa pag-unladdin siya ng pamayanan, sa mga krisis nito, sa mgaproblema: nasa kasaysayan siya ng kanyang Iglesya.

Sa pakikibahagi natin sa mga gawain ng pama-yanan, sa paglutas sa mga di maiiwasang problema, sapagtitiyaga sa gawaing apostoliko, natututo tayongmaging mga anak ng Diyos ayon sa katotohanan atnakikilala natin ang Ama ayon sa katotohanan. Kayaang Iglesya ang sagradong lugar kung saan natinnatatagpuan ang Diyos, at para maipahayag angkatotohanang ito, sinasabi nating ang Iglesya angsakramento ng Diyos.

Ginagamit din naman natin ito para sa iba’t ibangsakramento: ang binyag, ang eukaristiya… Gusto ngilan na tumanggap ng mga sakramento nang walanamang anumang komitment sa Iglesya. Nakakalimu-tan nila na ang binyag at mga seremonya ng relihiyon

57 MATEO 18

utang ko.’ 27 Naawa sa kanya ang hari athindi lamang siya pinalaya kundi ki-nansela pa ang kanyang utang.

28 Pagkaalis ng opisyal na ito, nasalu-bong niya ang isa sa kanyang mga kasa-mahan na may utang namang sandaangbarya sa kanya. Sinunggaban niya ito saleeg at halos sakalin habang sumisigawng ‘Bayaran mo ang utang mo!’ 29 Nagpa-tirapa sa paanan niya ang kanyang kasa-mahan at nagsabi: ‘Bigyan mo pa ako ngpanahon, at babayaran kong lahat angutang ko sa iyo.’ 30 Ngunit tumanggi siyaat ipinakulong ito hanggang makabayadng utang.

31 Labis na nalungkot ang iba nilangkapwa-lingkod nang makita ang nang-yari. Kaya pinuntahan nila ang kanilangpanginoon at ibinalita ang buong pang-yayari. 32 Ipinatawag naman niya angopisyal at sinabi: ‘Masamang utusan, pi-natawad ko ang lahat ng iyong utangnang makiusap ka sa akin. 33 Di ba dapatay naawa ka rin sa iyong kasamahangaya ng pagkaawa ko sa iyo?’ 34 Galit nagalit ang panginoon kaya ibinigay niyaang kanyang utusan sa mga tagapagpa-hirap hanggang mabayaran nito ang lahatng utang.”

35 Idinagdag ni Jesus: “Ganito rin anggagawin sa inyo ng aking Ama sa Langitkung hindi patatawarin ng bawat isa sainyo mula sa puso ang kanyang kapatid.”

Nagsalita si Jesus tungkol sa diborsiyo(Mc 10:2; Mt 5:31; Lc 16:18)

• 1 Nang tapos na si Jesus sa mgaaral na ito, umalis siya sa Galilea at

pumunta sa probinsya ng Judea sa kabi-lang ibayo ng Ilog Jordan. 2 Napakara-ming tao ang sumunod sa kanya, at nag-pagaling din siya roon ng mga maysakit.

3 At lumapit sa kanya ang ilang Pariseona hangad siyang subukan, at tinanongnila siya: “Pinahihintulutan bang dibor-siyuhin ng lalaki ang kanyang asawa saanumang dahilan?”

4 Sumagot si Jesus: “Hindi ba ninyo na-basa na sa simula’y ginawa sila ng May-kapal na lalaki at babae, 5 at sinabi rinnitong iiwanan ng lalaki ang kanyangama at ina, at pipisan sa kanyang asawa,at magiging iisang katawan ang dalawa?6 Kung gayo’y hindi na sila dalawa kundiiisang katawan lamang; kaya huwag pag-hiwalayin ng tao ang pinagbuklod ngDiyos.”

7 At sinabi nila: “Kung gayon, bakit ini-utos ni Moises na bigyan ang babae ngkasulatan ng diborsiyo bago siya pa-alisin?” 8 Sinabi naman niya sa kanila:“Alam ni Moises na matigas ang inyongpuso kaya pinayagan kayong dibor-siyuhin ang inyong mga asawa, ngunithindi ganito sa simula. 9 At sinasabi konaman sa inyo: kung may magpaalis sakanyang asawa, maliban kung dahil sa

sisingilin ko ang bawat isa ayon sa kanyang gawi.Hindi niya tayo sisingilin ayon sa sarili niyang mgakarapatan (kung ano ang utang natin sa kanya), kundipara sa maliliit na di kayang magbayad at inagawan ngkarapatan. At maniningil din siya para sa mga nagsisisisa kanilang mga pagkakamali pero hindi pinatawadang kapwa.

Nagtatapos sa talinhagang ito tungkol sa tungkulingmagpatawad ang Ikapat na Diskurso ng Ebanghelyo niMateo. Malayo pa rin ang Iglesya sa dapat na magingkabanalan nito. Ngunit hindi maikakaila ninuman na salahat ng panaho’y sa Iglesya ipinangaral ang awa ngDiyos at dito rin natutong magpatawad ang mga tao.

• 19.1 Tingnan ang paliwanag sa Marcos 10:2 atMateo 5:31.

Hindi pagkaalipin para sa Kristiyano ang ganap na

katapatan sapagkat dumating nga mismo si Jesus paraibigay sa atin ang espiritung nagbibigay-kakayahan saatin para matupad ang Batas.

Walang asawa si Jesus at ni hindi nagkaroon ngbabae sa buhay niya. Ngunit ipinahayag niya sa buongbuhay niya ang dapat na maging batas para sa mgamag-asawa: katapatan, pag-unawa, pag-ibig, pagsa-sakripisyo sa kapwa (Ef 5:22). Kung wala ang espiri-tung ito, magiging kadena para sa mag-asawa angmismong batas ng Diyos.

Mabuti pang huwag mag-asawa. Hindi humihinging paumanhin si Jesus para sa mabibigat na pananali-tang ito. Ipinapanukala lamang niya ang isang bagayna mas mahirap intindihin. At pinupuri niya ang mgapumipili sa buhay na walang-asawa dahil sa pagmama-hal sa Kaharian. Pero inaamin niyang espesyal nabokasyon at grasya ito.

MATEO 18 58

19

pagtataksil, at saka magpakasal sa iba,nakiapid na siya.”

10 Sinabi naman ng mga alagad: “Kungiyan ang itinatadhana para sa lalakingmay-asawa, walang pakinabang sa pag-aasawa.” 11 Sinabi ni Jesus sa kanila:“Hindi matatanggap ng lahat ang salitangito, kundi ng mga pinagkalooban lamangnito. 12 May ilang ipinanganak na hindimakapag-aasawa. May iba namang ipi-nakapon ng tao. At may iba ring tuma-likod sa pag-aasawa alang-alang sa kaha-rian ng Langit. Tanggapin ito ng puwe-deng tumanggap.”

Si Jesus at ang mga bata(Mc 10:13; Lc 18:15)

13 May nagdala kay Jesus ng mga batapara ipatong niya ang kanyang kamay sakanila at madasalan. Pinagalitan namanng mga alagad ang mga taong may dalasa kanila. 14 Kaya sinabi ni Jesus: “Paba-yaan ninyo sila. Huwag ninyong pigilanglumapit sa akin ang mga bata. Sa mgatulad nga nila ang kaharian ng Langit.”15 At pagkapatong ni Jesus ng kanyangkamay sa kanila, umalis na siya.

Ang mayamang binata(Mc 10:17; Lc 18:18; 12:33; 22:29)

• 16 Nang oras ding iyon, lumapit sakanya ang isang binata at nagtanong:“Guro, anong mabuti ang dapat konggawin para makamit ang buhay na wa-lang hanggan?” 17 Sumagot si Jesus:“Bakit tungkol sa mabuti ang tanong mo?Iisa lang ang Mabuti. Kung gusto mongpumasok sa buhay na walang hanggan,

sundin mo ang mga utos.” 18 At sinabinaman ng binata: “Anong mga utos?”Sumagot si Jesus: “Huwag papatay,huwag makiapid, huwag magnakaw,huwag manirang-puri ng kapwa, 19 iga-lang ang iyong ama at ina, at mahalin angiyong kapwa gaya ng pagmamahal mosa iyong sarili.”

20 At sinabi sa kanya ng binata: “Sinu-nod ko ang lahat ng ito, ano pa ang kulangko?” 21 At sinabi ni Jesus: “Kung gustomong maging ganap, umuwi ka’t ipagbiliang mga ari-arian mo at ibigay ang perasa mga dukha, at magkakaroon ka ngkayamanan sa Langit. At saka ka bumalikpara sumunod sa akin.”

22 Pagkarinig ng binata sa pahayag naito, umalis siyang malungkot sapagkatnapakayaman niya.

23 At sinabi ni Jesus sa kanyang mgaalagad: “Talagang sinasabi ko sa inyo:mahirap makapasok ang mayaman sakaharian ng Langit. 24 Oo, maniwala kayo,mas madali pa para sa kamelyo anglumusot sa butas ng karayom kaysapumasok ang isang mayaman sa kaha-rian ng Langit.”

25 Nang marinig ito ng mga alagad, na-mangha sila at sinabing “Kung gayon,sino ang maliligtas?” 26 Tinitigan sila niJesus at sumagot: “Imposible ito para satao; pero para sa Diyos, lahat ay posible.”

27 Nagsalita si Pedro at sinabi: “Iniwannamin ang lahat para sumunod sa iyo:ano naman ang para sa amin?”

28 Sumagot si Jesus: “Talagang sina-sabi ko sa inyong mga sumunod sa akin:sa Araw ng Pagbabago, pag upo ng Anak

• 16. Tingnan ang paliwanag sa Marcos 10:17.

Iisa lang ang Mabuti. Lumapit kay Jesus ang lalakiat sa Ama niya ito pinapupunta, tulad ng lagi niyangginagawa. Gusto sana niya tulad natin, na maintindi-han siya ni Jesus; ngunit ibig nitong maging ganap siyasa paglilingkod sa Ama.

Laging itinuturing ang pagtawag ni Jesus sa binatana huwaran ng pagtawag sa buhay relihiyoso at apos-toliko. Kung wala ang tunay na karukhaan at pagtanggi

sa lahat, hindi makakamtan ang espirituwal napagkakaisa sa Diyos na layunin ng relihiyoso.

Gayundin kailangan ang karukhaan sa gawangapostoliko. Habang kasama kayo ng mga may mariwa-sang pamumuhay, mabuti man ang pakikitungo sakanila, mahirap silang magbagong buhay, at hindinaman natin maaabot ang karaniwang tao. Kungkasama naman tayo ng mga karaniwang tao, mata-tagpuan nating kasama nila ang Kaharian at daratingpa sa atin ang mga gustong lumaya sa kanilang mgakayamanan.

59 MATEO 19

ng Tao sa kanyang trono nang buongluwalhati, uupo rin kayo sa labindalawangtrono para maghari sa labindalawangtribu ng Israel. 29 At ang mag-iwan ng mgatahanan, mga kapatid, ama at ina, mgaanak o mga bukid alang-alang sa ngalanko, tatanggap siya ng sandaang beses atmakakamit ang buhay na walanghanggan. 30 May mga una ngayon namahuhuli at may mga huli naman namauuna.

Mga manggagawa sa ubasan• 1 Tungkol sa nangyayari sa kaha-rian ng Langit ang kuwentong ito.

Maagang lumabas ang isang may-ari paraumupa ng mga manggagawa sa ubasan.2 Nakipagkasundo siya na tatanggap angmga manggagawa ng isang baryang pilakisang araw, at pinapunta na niya sila saubasan.

3 Lumabas din siya nang mag-iika-siyam ng umaga at nakita niya ang ibangmga nakatayo sa plasa na walang gina-gawa. 4 Kaya sinabi niya sa kanila: ‘Pu-munta rin kayo sa aking ubasan at bibig-yan ko kayo ng nararapat.’ At pumuntasila.

5 Muli siyang lumabas kinatanghalian atnang mag-iikatlo ng hapon at gayundinang ginawa niya. 6 Lumabas din siya sahuling oras ng paggawa at nakita niya angiba pang nakatayo lamang. Kaya sinabiniya sa kanila: ‘Bakit kayo nakatayo langat maghapong walang ginagawa?’7 Sumagot sila: ‘Dahil walang umupa saamin.’ Sinabi niya: ‘Pumunta kayo atmagtrabaho sa aking ubasan.’

8 Paglubog ng araw, sinabi ng may-aring ubasan sa kanyang tagapamahala:‘Tawagin ang mga manggagawa at baya-ran sila, mula sa huli hanggang sa una.’9 Kaya lumapit ang mga dumating sa hu-ling oras at binigyan sila ng tig-isangdenaryo (isang baryang pilak). 10 Nanglumapit naman ang mga nauna, akalanila’y tatanggap sila ng higit pa. Ngunittumanggap din sila ng tig-isang denaryo.11Kaya pagkatanggap nila nito, nagsimulasilang magreklamo sa may-ari.

12 Ang sabi nila: ‘Isang oras lamang angtrabaho ng mga huling ito, at ipinapantaymo sila ngayon sa amin na maghapongnagtrabaho sa init ng araw.’ 13Kaya sina-got ng may-ari ang isa sa kanila: ‘Kaibi-gan, hindi ko kinukuha ang sa iyo. Di ba’t

MGA AMO

• 20.1 Marami ang nabibigla sa talinhagang ito.Para bang di-makatarungan sa kanila ang pagbibigayng pare-parehong pabuya sa lahat, nang walang pag-sasaalang-alang sa trabaho at sakripisyo ng bawat isa.Bunga ito ng mali nilang pagkaintindi sa kahulugan ngtalinhagang ito. Gumagawa ng paghahambing siJesus, hindi ng iba’t ibang trabahador kundi ng iba’tibang grupo ng mga trabahador. Isang bayan o hanaysa lipunan ang kinakatawan ng bawat grupo. Atsamantalang matagal nang tinanggap ng ilan sa kanilaang Salita ng Diyos, ang iba nama’y kararating palamang sa pananampalataya.

Sa kabuuan ng kasaysayan, tinatawag ng Diyos angiba’t ibang bayan para pumunta at magtrabaho sakanyang ubasan. Bilang panimula, tinawag niya siAbraham at ipinagkatiwala sa kanya at sa kanyangmga inapo ang gawa niya sa mundo. Ngunit hindi itonangangahulugang ang lahi na ni Abraham ang may-ari ng Kaharian ng Diyos. Sa Diyos ang ubasan at mgatrabahador niya sila.

At sa panahon naman ni Moises, marami at iba’tibang klase ng tao ang lumabas mula sa Ehipto kasamaang mga inapo ni Abraham. At sila ang bumuo sa

bayang Israel (na tinatawag din nating bayang Judio).Matibay ang kanilang paniwala na sila ang bayan ngDiyos at lagi nilang ipinaglalaban ang kanilangkarapatan: dapat silang tratuhin nang mas mabuti ngDiyos kaysa iba pang mga bayan. Kailangang gawin ngDiyos ang lahat para mapasailalim sa kanila ang lahatng bansa sa lupa. Ngunit sa katunaya’y hindi naman sakanila lamang ipinagkatiwala ang ubasan.

Sa pagdating ni Kristo, inihatid ang Ebanghelyo saiba pang mga bansang pagano pa hanggang sa pana-hong iyon. Pumasok sila sa Iglesya at binigyang-anyoang Kristiyanismo. Inisip din nilang kanila ang Kaha-rian ng Diyos at ang Iglesya. Mahirap para sa mgaKastilang sumakop sa Pilipinas noon ang unawain attanggapin na sa Iglesya’y pareho lamang ang kanilangmga karapatan at ng mga “Indiong” babago pa lamangsumasampalataya.

Marami pa ring angkan hanggang sa panahong itoang nagpapalagay na likas na karapatan nila angpagiging Katoliko. May mga grupo rin sa lipunan,karaniwa’y ang mayayaman at makapangyarihan, angnagtataka kapag binabatikos ng Iglesya ang kanilangmga pribilehiyo at di inirereserba para sa kanila angmga unang upuan sa simbahan. Inirereklamo nilang

MATEO 19 60

20

nagkasundo tayo sa isang denaryo isangaraw? 14 Kaya tanggapin mo ang sa iyo atumalis ka na. Gusto ko ring bigyan angnahuli gaya ng ibinigay ko sa iyo. 15 Walaba akong karapatang gawin ang gusto kosa pera ko? Bakit ka naiinggit dahilmaawain ako?’

16 Kaya mauuna nga ang huli, at mahu-huli ang una.”Ikatlong pagpapahayag ng paghihirap(Mc 10:32; Lc 18:31)

17 Nang umakyat si Jesus sa Jerusa-lem, isinama niya ang Labindalawa, athabang nasa daan ay sinabi niya sakanila: 18 “Papunta na tayo sa Jerusalem.Doon ibibigay ang Anak ng Tao sa mgapunong-pari at mga guro ng Batas namaghahatol sa kanya ng kamatayan.19 Kaya ibibigay nila siya sa mga paganopara pagtawanan, hagupitin at ipako sakrus. Ngunit babangon siya sa ikatlongaraw.”Hiningi ng ina nina Jaime at Juan angmga pangunahing lugar(Mc 10:35)

• 20 Lumapit noon kay Jesus ang inanina Jaime at Juan kasama ng dalawaniyang anak, at lumuhod sa harap niyapara makiusap. 21 Tinanong siya ni Jesus:“Ano ang ibig mo?” At sumagot siya:“Narito ang dalawa kong anak. Iutosmong maupo ang isa sa iyong kanan atang isa naman sa iyong kaliwa sa iyongKaharian.”

22 Sinabi ni Jesus sa magkapatid:“Hindi ninyo nalalaman ang inyong hini-hingi. Maiinom ba ninyo ang kalis naiinumin ko?” Sumagot sila: “Kaya namin.”23 Sumagot si Jesus: “Totoong iinom din

kayo sa aking kalis, ngunit wala sa akinang pagpapaupo sa aking kanan o kaliwa.Para sa mga hinirang ng Ama ang mgalugar na iyon.”

24 Nang marinig ito ng sampu, nagalitsila sa magkapatid. 25 Kaya tinawag sila niJesus at sinabi: “Alam ninyo na sinusupilng mga naghahari ang kanilang mgabansa at inaapi ng mga nasa kapang-yarihan. 26 Hindi naman ganito sa inyo:ang may gustong maging dakila, siya angmaging lingkod ninyo; 27 ang may gus-tong mauna sa inyo, siya ang magingalipin ninyo. 28 Gayundin naman, duma-ting ang Anak ng Tao hindi para pagling-kuran kundi para maglingkod at ibigayang kanyang buhay bilang pantubos samarami.”

29 Nang paalis na sila sa Jerico, mara-ming tao ang sumunod sa kanila. 30 Atmay dalawa namang bulag na lalaki nanakaupo sa tabing-daan. Nang marinignilang si Jesus ang nagdaraan, sumigawsila: “Anak ni David, maawa ka sa amin!”31 Pinagsabihan silang tumahimik ng mgatao ngunit lalo lamang nilang nilakasanang kanilang sigaw: “Panginoon, Anak niDavid, maawa ka sa amin!” 32 Humintonaman si Jesus at tinawag niya sila. Itina-nong niya: “Ano ang gusto ninyong gawinko?” 33 Sinabi nila: “Panginoon, mabuksannawa ang aming mga mata.”

34 Naawa si Jesus sa kanila at hinipoang kanilang mga mata. Agad silangnakakita at nagsimula silang sumunodkay Jesus.Pumasok si Jesus sa Jerusalem(Mc 11:1; Jn 12:12; Lc 19:12)

• 1 Malapit na sila sa Jerusalem,at pagdating nila sa Betfage, sa

kapangyarihan sila sa pamayanan, gayundin ang mgapari sa pagtanggi nila sa partisipasyon ng mga layko.

• 20. Tingnan ang paliwanag sa Marcos 10:35.Paghambingin ang Mateo 20:23 at Marcos 10:40.

• 21.1 Tingnan ang paliwanag sa Marcos 11.Pinagsasabay nina Mateo, Marcos at Lucas ang pag-pasok ni Jesus sa Jerusalem at ang pangyayari tungkol

nagtataksil ang Iglesya dahil matagal na nilang pina-niniwalaang sila ang may-ari sa Iglesya.

Sinasabi ni Jesus sa talinhagang ito na kailangan dinnamang papasukin ng mga nasa Iglesya na ang iba,nang pantay-pantay (tig-iisang denaryo ang tinanggapng lahat). Ang karangalang magtrabahong kasama niKristo ang kanilang ikatuwa! Nagkakamali ang mganagtatayo ng kapilya kung inaakala nilang may

61 MATEO 21

21

Bundok ng mga Olibo, inutusan ni Jesusang dalawang alagad: 2 “Pumunta kayo sakabilang ibayo at may makikita kayoroong isang inahing asno na nakatalingkasama ang isang bisiro. Kalagan sila atdalhin sa akin. 3 Kung may magtatanongsa inyo, sabihin ninyong: Kailangan silang Panginoon pero ibabalik din sila ka-agad.”

4 Kaya natupad ang sinabi ng Propeta:5 “Sabihin sa Dalagang Sion: Parating nasa iyo ang iyong hari, simple, nakasakaysa asno, sa isang hayop na pantrabaho.”

6 Umalis ang mga alagad at ginawa anginiutos ni Jesus. 7 Dinala nila ang asno atang bisiro, at isinapin dito ang kanilangmga balabal para upuan ni Jesus.

8 Marami naman ang naglatag ng ka-nilang mga balabal sa daan; pumutolnaman ng mga sanga mula sa mga punoang iba at inilagay rin ang mga ito sadaan. 9 Sumisigaw ang mga taong na-ngunguna at sumusunod sa kanya. Sinabinila: “Hosanna sa Anak ni David!Mapalad ang dumarating sa Ngalan ngPanginoon! Hosanna, luwalhati saKaitaasan!”

10 Pagpasok ni Jesus sa Jerusalem,

nagulo ang buong lunsod, at nagtanungansila: “Sino ito?” 11At sumagot naman angmga tao: “Ito ang propetang si Jesus nataga-Nazaret ng Galilea.”

Pinalayas ni Jesus ang mga negosyante(Mc 11:11; Lc 13:35; Jn 2:14)

• 12 Pumasok sa Templo si Jesus at pi-nalayas ang mga taong nagtitinda atbumibili sa patyo ng Templo. Itinaob niyaang mga mesa ng mga nagpapalit ng peraat ang mga upuan ng mga nagtitinda ngmga kalapati. 13 At sinabi niya sa kanila:“Nasusulat na ‘Tatawaging bahay-dala-nginan ang aking bahay.’ Ngunit gina-gawa ninyo itong kuta ng mga magna-nakaw.”

14 Lumapit din sa kanya sa Templo angmga bulag at mga pilay, at pinagaling silani Jesus.

15 Nakita naman ng mga pinuno ngmga pari at mga guro ng Batas angkataka-takang mga bagay na ginawa niJesus at ang mga batang sumisigaw saTemplo: “Hosanna sa Anak ni David!”Kaya nagalit sila 16 at sinabi kay Jesus:“Naririnig mo ba ang sinasabi nila?”Sinagot sila ni Jesus: “Oo. Hindi ba ninyo

mga ebanghelyo ang pagpasok na ito ni Jesus saJerusalem sa dahilang isang paglalakbay lamang niJesus pa-Jerusalem ang isinasalaysay nila.

Dumating sila sa Betfage. Ang maliit na nayon ngBetfage ang daan papasok sa distrito ng Jerusalem pa-silangan. Ayon sa Batas, sa Jerusalem dapat ipag-diwang ang Paskuwa, pero hindi naman magkasya sasiyudad ang mahigit sa sandaa’t limampung libongdumarayo para sa piyesta. Kaya kailangang palawakinang legal na hangganan ng Jerusalem para isama angilang maliliit na nayon gaya ng Betfage. Nang pana-hong iyon, sa Betfage nanunuluyan si Jesus (21:17).

Nakatagpo ka ng mga papuri. Sa Diyos sinasabiang mga salitang ito ng Salmo 8. Ngunit para sakanyang sarili ito ginagamit ni Jesus, tulad ng ginawaniya sa iba pang mga teksto ng Kasulatan.

• 12. Tingnan ang paliwanag sa Mc 11:15.Nilinis ni Jesus ang Templo sa katuparan ng

propesiya ni Zacarias (14:12). Ipinagpauna rin niMalakias (kab. 3) ang pangyayaring ito: Darating angPanginoon para linisin ang kanyang bayan at angkanyang Templo. Dumarating si Jesus bilang propetapara hinging igalang ang Diyos. At bilang Diyos,pinapasinayaan niya ang bagong panahon ng re-

sa mga nagtitinda sa Templo. Ngunit sa simula namanng misyon ni Jesus inilalagay ni Juan ang pangyayaringito. Mahirap matiyak kung sino ang tama. Ginugrupong bawat ebanghelista ang mga pangyayari ayon sasarili niyang plano at hindi laging ayon sa pagka-kasunud-sunod ng mga pangyayari.

At saka maraming detalye sa matagumpay napagpasok na ito ni Jesus ang mas nagpapaalaala saatin ng Piyesta ng Mga Tolda (na ipinagdiriwang sabuwan ng Septyembre) kaysa mga araw bago mag-Paskuwa:

– ang kagalakan ng bayan na bagay sa naturangpiyesta na pinakapopular sa lahat,

– ang mga sanga at mga palaspas, gaya sa prusisyonsa nasabing piyesta papunta sa bukal ng Silo habangkinakanta ang Salmo 118: “Pinagpala ang dumaratingsa Ngalan ng Panginoon!” at sumisigaw ng “Hosan-na!” (ibig sabihi’y “Iligtas kami!”).

– ang pagbanggit sa Bundok ng mga Olibo kungsaan itinatayo ang mga silungang yari sa mga sanga atmga dahon para sa piyesta.

Tingnan tungkol dito ang Zacarias 14 na tumu-tukoy sa piyestang ito (14:16) at nagpapauna sapaglilinis sa Templo.

Malamang na sa bisperas ng Paskuwa inilagay ng

MATEO 21 62

ito nabasa: ‘Sa bibig ng mga musmos atsanggol, inilagay mo ang ganap napagpuri’?”

17 At pagtalikod sa kanila, lumabas siyasa lunsod at pumunta sa Betania paradoon magpalipas ng gabi.Isinumpa ni Jesus ang puno ng igos(Mc 11:12; Lc 13:6)

• 18 Kinaumagahan, nagbalik siya salunsod, at nagutom siya. 19 Nang mapan-sin niya ang isang puno ng igos sa maydaan, nilapitan niya iyon at wala siyangnakita kundi mga dahon. Kaya isinumpaniya ang puno: “Huwag ka nang ma-munga kailanman!” At agad na natuyoang puno.

20 Nang makita ito ng mga alagad,namangha sila at kanilang sinabi: “Paanonangyari na agad na natuyo ang puno ngigos!” 21 Sumagot si Jesus: “Talagangsinasabi ko sa inyo: kung may pananaligkayo at walang alinlangan, hindi lamangang ginawa ko sa puno ng igos angmagagawa ninyo kundi masasabi rinninyo sa bundok: ‘Tumayo ka at itaponmo ang iyong sarili sa dagat!’ atmangyayari ito. 22 At anuman ang hinginninyo sa panalangin nang may pananaligay tatanggapin ninyo.Ang sagot ni Jesus sa mga nasakapangyarihan(Mc 11:27; Lc 20:1)

23 Pagpasok ni Jesus sa Templo, luma-pit sa kanya ang mga punong-pari, mga

guro ng Batas at mga Matatanda ng mgaJudio, at nagtanong: “Ano ang karapatanmong gawin ang mga ito? Sino angnagtalaga sa iyo?”

24 Sinagot sila ni Jesus: “Tatanungin korin kayo ng isang tanong. At kung maysagot kayo, sasagutin ko kayo kung sinoang nagtalaga sa akin para sa mga ito.25 Saan galing ang pagbibinyag ni Juan,sa Diyos ba o sa tao?”

At nag-isip-isip sila: “Kung isasagotnating galing sa Diyos, sasabihin niya:‘Bakit di kayo naniwala sa kanya?’ 26 Atkung sasabihin naman nating ‘Galinglamang sa tao ang pagbibinyag ni Juan,’dapat tayong matakot sa bayan sapagkatakala nila’y tunay na propeta si Juan.”27 Kaya sinabi nila kay Jesus: “Hindinamin alam.”

At sinabi sa kanila ni Jesus: “Hindi korin sasabihin sa inyo kung sino ang nagta-laga sa akin na gumawa ng mga ito.”Ang talinhaga ng dalawang anak

• 28 Nagpatuloy si Jesus: “Ano sa pala-gay ninyo? May dalawang anak ang isangtao. Lumapit siya sa isa at sinabi: ‘Anak,pumunta ka ngayon at magtrabaho saaking ubasan.’ 29 Sumagot ang anak: ‘Ayo-ko.’ Ngunit pagkatapos ay nagbagong-isipsiya at pumunta. 30 Pinuntahan din ng amaang pangalawang anak at gayundin angsinabi. Sumagot naman ang anak: ‘Opo.’Pero hindi siya pumunta.”

31 At itinanong ni Jesus: “Sino sa dala-wang anak ang tumupad sa gusto ng

lihiyon sa espiritu at katotohanan. Ganito rin angpagkaunawa ni Juan (2:21) sa pangyayaring ito, naang bagong Templong si Kristo ang kanyang tinu-tukoy.

• 18. Tinutulungan tayo ng pangyayaring ito namaintindihan ang kakaibang ikinilos ni Kristo sapaghahanap ng mga igos nang wala sa panahon atpagkatapos ay isinumpa ang puno na para bangkasalanan niya ito. May dahilan kaya ganito angiginawi ni Jesus: para tawagin ang pansin ng mgaapostol sa pamamagitan ng paraan ng pagtuturo ngmga propeta. Ang punong-igos ay larawan ng bayangJudio na hindi namunga ayon sa inaasahan ng Diyos.

• 28. Tinutukoy ng talinhagang ito ang pagtangging mga punong pari na kilalanin bilang sugo ng Diyossi Juan Bautista.

Maraming makasalanan ang nagbalik-loob dahil samga salita ni Juan at inamin nila ang kanilang mgakasalanan. Bukas ang mga taong ito para tanggapinang mensahe ni Jesus na nagbubukas sa Kaharian ngDiyos o bagong pamumuhay para sa kanila sa pag-papakita sa tunay na mukha ng Diyos Ama. Kayanauuna pa sila sa mga pari na nananatiling walangpakialam sa panawagan ni Juan dahil wala silangnadaramang pagnanais o pangangailangang mag-bago.

Ganito rin ang nararanasan ng bawat parokyang

63 MATEO 21

Patayin natin siya at mapapasaatin angkanyang mana.’ 39 Kaya sinunggaban nilasiya, at pinalayas sa ubasan at pinatay.

40 Ngayon, pagdating ng may-ari ngubasan, ano ang gagawin niya sa mgamagsasaka?” 41 Sinabi nila sa kanya:“Hindi niya kaaawaan ang masasamangtaong iyon; pupuksain niya ang mga iyonat pauupahan ang ubasan sa ibangmagsasakang magbibigay ng kanyangkaparte sa anihan.”

42 At sumagot si Jesus: “Hindi ba ninyonabasa sa Kasulatan? ‘Naging panulu-kang bato ang tinanggihan ng mga taga-pagtayo. Gawa ito ng Panginoon; at ka-hanga-hanga ang ating nakita.’ 43 Kayasinasabi ko sa inyo: aagawin sa inyo angkaharian ng Diyos at ibibigay sa isangbayang makapagpapalago nito.

44 (Magkakabali-bali ang mahuhulog sabatong ito at magkakadurug-durog angmahuhulugan nito.)”

45 Nang marinig ng mga punong-pari atmga Pariseo ang mga talinhagang ito,naunawaan nila na sila ang pinatu-tungkulan ni Jesus. 46 Huhulihin na sananila siya ngunit natakot sila sa mga tao nakumikilala sa kanya bilang propeta.Ang handaan sa kasalan(Lc 14:15)

• 1 Muling nagsalita si Jesus sapamamagitan ng mga talinhaga:

2 “Tungkol sa nangyayari sa kaharianng Langit ang kuwentong ito: May isangharing naghanda sa kasal ng kanyanganak na lalaki. 3 Ipinatawag niya sa mga

ama?” Sumagot sila: “Ang una.” At sinabini Jesus: “Talagang sinasabi ko sa inyo:mas nauuna sa inyo patungo sa kaharianng Langit ang mga publikano at mgababaeng bayaran. 32 Dumating nga siJuan para ipakita sa inyo ang daan ngkabutihan pero hindi kayo naniwala sakanya, samantalang naniwala naman angmga publikano at mga babaeng bayaran.Nakita ninyo ito at hindi kayo nagsisi onaniwala sa kanya.Ang talinhaga ng mga magsasakangkasamá(Mc 12:1; Lc 20)

33 Makinig kayo sa isa pang halimbawa:May isang may-ari ng bahay na nagtanimng ubasan; binakuran ang paligid nito,humukay para sa pisaan ng ubas, atnagtayo ng toreng bantayan. Pinaupahanniya ang ubasan sa mga magsasaka atnaglakbay sa malayo. 34 Nang malapit naang panahon ng anihan, pinapunta ngmay-ari ang kanyang mga katulong samga magsasaka para kubrahin ang kan-yang bahagi sa ani. 35 Ngunit sinunggabanng mga magsasaka ang kanyang mgakatulong, binugbog ang isa, pinatay angiba at binato ang ilan.

36 Nagpadala uli ang may-ari ng ma-rami pang katulong pero ganoon din angginawa ng mga magsasaka sa kanila.

37 Sa bandang huli, ipinadala na rin niyaang kanyang anak sa pag-aakalang‘Igagalang nila ang aking anak.’ 38 Ngunitnang makita ng mga magsasaka anganak, inisip nilang ‘Ito ang tagapagmana.

nagsasagawa ng pagmimisyon: maraming Kristiyanosa pangalan lamang at walang komitment ang ayawmagtrabahong kasama ng mga misyonero at ayawding tanggapin ang mga ito sa paniniwalang hindi nilakailangang magbalik-loob.

ANG BANGKETE

• 22.1 May dalawang bahagi ang talinhagang ito.Sa unang bahagi, iniimbita tayo ng Diyos sa isang

bangkete kung saan may lugar para sa lahat. Patuloyniyang isinusugo ang mga propeta sa kabuuan ngkasaysayan para ipangaral ang katarungan, ang awa

ng Diyos at ang pagtitiwala sa kanya. Ngunit binale-wala naman ng bayang Judio ang tawag ng Diyos sapamamagitan ng mga propetang iyon, at mas babale-walain nila si Jesus. Hindi mabibigo nang dahil lamangdito ang plano ng Diyos. Sa halip ay isusugo niya angkanyang mga apostol para ipangaral ang Ebanghelyosa mga bansang hindi pa nakaaalam dito (pumunta sadulo ng lunsod) upang makapasok din sa Iglesya angmga di-Judio. Ngunit ilang Judio naman, ang ka-kaunti na pinili sa maraming tinawag, ang magigingmga unang miyembro ng Iglesya.

Ipinagdiwang ng hari ang kasal ng kanyang anak– ito si Kristo na marapat tawaging nobyong ikakasal

MATEO 21 64

22

katulong ang mga imbitado sa kasalanngunit ayaw nilang dumalo.

4 Muli niyang pinapunta ang iba pangmga katulong para sabihin sa mga inan-yayahan sa kasalan: ‘Naghanda ako ngpagkain, nagpatay ng mga toro at mgapinatabang hayop; handa na ang lahatkaya pumarito na kayo sa kasalan.’5 Ngunit hindi nila pinansin ang paanyaya,sa halip ay may pumunta sa kanyangtaniman, at sa kanyang negosyo namanang isa pa. 6 Sinunggaban naman ng ibapa ang mga katulong ng hari, nilibak atpinatay.

7 Lubhang nagalit ang hari kayat ipina-dala niya ang kanyang hukbo parapuksain ang mga mamamatay-tao atsunugin ang lunsod. 8 At sinabi niya sakanyang mga katulong: ‘Handa na angkasalan ngunit hindi karapat-dapat angmga inanyayahan. 9 Pumunta kayo nga-yon sa dulo ng lunsod at anyayahan sakasalan ang bawat makita ninyo.’

10 Kaya agad na lumabas sa mga daanang mga katulong at tinipon ang lahat ngmakita, masama at mabuti, at napunoang kasalan ng mga nasa hapag.

11 Pagkatapos ay dumating ang haripara tingnan kung sino ang mga nasahapag at napansin niya ang isang lalakinghindi nakadamit-pampiyesta. 12 Kayasinabi niya sa kanya: ‘Kaibigan, paano kanakapasok nang walang damit pangka-sal?’ Ngunit hindi umimik ang tao. 13 Kayasinabi ng hari sa kanyang mga katulong:‘Igapos ang kanyang mga kamay at paa,at itapon sa dilim, kung saan may iyakanat pagngangalit ng mga ngipin.’

• 14 Marami ngang talaga ang tinawagpero kaunti ang pinili.”

Pagbabayad ng buwis sa Cesar(Mc 12:13; Lc 20:20)

15 Umurong ang mga Pariseo at nagpu-long kung paano nila huhulihin si Jesus sa

sa sangkatauhan (Mc 2:19) dahil naging kaisang-katawan siya nito. Sa kabuuan ng kasaysayan, tini-tipon ni Kristong Muling Nabuhay ang may kama-tayan at watak-watak na mga tao. Babaguhin sila ngEspiritu ng Diyos at ibabangon mula sa kamatayanupang makadulog sila sa hapag ng mga buhay, ayonsa talinhaga.

Ang Eukaristiya lamang ang mesa ni Kristo nakaraniwang alam ng mga Kristiyano. Ngunit sa pa-kikibahagi natin dito, hindi natin dapat kalimutan angnabanggit sa una. Kailangang ipaalaala sa atin ngpagtatagpo natin sa misa na tinatawag tayo ng Diyosna maghanda sa ating pang-araw-araw na buhay parasa bangketeng inilalaan niya sa sangkatauhan. Tung-kulin natin ang pagbuklurin at pagkasunduin ang lahatng tao.

Paano kung hindi tayo sumagot? Unti-unti ngayongbabawiin ang buhay ng Banal na Iglesyang pansanlibu-tan sa ating mga pagtitipon ng mga Kristiyanongnabubuhay nang maginhawa. At iba naman ang tata-waging maging katiwala sa Gawa ng Diyos: kum-bidahin sa kasalan.

Ito naman ang inilalahad ng ikalawang bahagi: Ikawna Kristiyano na nasa Iglesya na, bagong trahe ba angsuot mo? Ibig sabihi’y pamumuhay sa katarungan,pagiging tapat at mapagkakatiwalaan.

Huwag nating isiping kung sinong pobre lamangang nabiglang bisita na hindi nakadamit-pampiyesta.Sapagkat nang panahong iyo’y kaugalian nang bigyanang mga kumbidado ng mga damit na isusuot nila sa

piyesta. Tumanggap ang isang ito pero hindi niya iyonisinuot: kaya wala siyang maisagot.

• 14. Marami ang tinawag (b. 14). Marami angnaliligalig pagkabasa sa pangungusap na ito: nanga-ngahulugan ba ito na kakaunti lamang ang maliligtas.

Kung iuugnay natin ang pangungusap na ito saunang bahagi ng talinhaga, nangangahulugan ito nakakaunti lamang ang makapupunta sa bangkete mulasa mga unang kinumbida. Ang mga Judio ang mgakumbidadong ito at kakaunti nga lamang sa kanila angpumasok sa Iglesya ni Jesus.

Kung iintindihin naman natin ito ayon sa ikalawangbahagi ng talinhaga, mangangahulugan ito na kaka-unti lamang sa mga pumapasok sa Iglesya ang maykinakailangang kalagayan ng kalooban. Kayat hahatu-lan ang karamihan sa kanila sa panahon ng Paghu-hukom. Ngunit sinasalungat naman nito ang na-banggit na sa talinhaga dahil iisa lamang sa mgadumalo ang pinalayas.

Mas magandang huwag masyadong iugnay sa talin-haga ng bangkete ang pananalitang ito, dahil nababasarin natin ito sa iba pang mga lugar sa Ebanghelyo.Ipinapayo sa atin ni Jesus dito (tulad sa 7:13) na kaka-unti lamang ang nakakadiskubre sa tunay na kalayaanat bagong buhay sa pamamagitan ng Ebanghelyo, atlalo nang kakaunti ang pumapasok at namamalagi rito.Kung gayo’y ligtas na ba sila? Oo at hindi – sapagkatpara kay Jesus, hindi pagtakas mula sa parusa ngimpiyerno ang ibig sabihin ng kaligtasan kundi pag-sapit sa kaganapan.

65 MATEO 22

sarili niyang mga salita. 16 Kaya ipinadalanila ang kanilang mga alagad kasama ngmga kampi kay Herodes.

Sinabi nila kay Jesus: “Guro, nalala-man namin na tapat kang tao at tunay nanagtuturo ng daan ng Diyos; hindi kanapadadala sa iba at nagsasalita hindiayon sa kalagayan ng tao. 17 Kaya anoang palagay mo: ayon ba sa Batas namagbayad ng buwis sa Cesar? Dapat batayong magbayad sa kanya o hindi?”

18 Alam naman ni Jesus ang masamanilang pakay, at sinabi niya sa kanila:“Mga mapagkunwari! Bakit ninyo akosinusubukan? 19 Ipakita ninyo sa akin angperang pambuwis.”

Ipinakita nila ang isang denaryo, 20 atsinabi sa kanila ni Jesus: “Sino ang naka-larawan dito, na narito rin ang kanyangpangalan?” 21 Sumagot sila: “Ang Cesar.”At sinabi niya sa kanila: “Kung gayon,ibigay sa Cesar ang para sa Cesar, at saDiyos ang para sa Diyos.”

22 Lubha silang namangha sa kanyangsagot, kaya iniwan nila siya at lumayo.

Ang pagkabuhay ng mga patay(Mc 12:18; Lc 20:27)

23 Nang araw ring iyon, lumapit kayJesus ang mga Sadduseo. Sinasabi ngmga ito na walang pagkabuhay na muli,kaya nagtanong sila: 24 “Guro, sabi niMoises, kung may namatay na walanganak, kailangang kunin ng kanyangkapatid ang kanyang asawa upang mag-pasibol ng supling sa kanyang kapatid.25 Ngayon, may pitong magkakapatid nalalaki sa piling namin. Nag-asawa angpanganay at namatay; wala siyang anakkaya iniwan niya ang asawa sa kanyangkapatid. 26 Ganito rin ang nangyari sapangalawa at sa pangatlo hanggang pam-pito. 27 Pagkatapos ay namatay rin angbabae. 28 Ngayon, sa pagkabuhay ng mgapatay, kanino sa pito siya magigingasawa, sapagkat inangkin siya ng lahat?”

29 Sumagot si Jesus: “Nagkakamali

kayo dahil hindi ninyo nauunawaan angKasulatan pati ang kapangyarihan ngDiyos. 30 Sa muling pagkabuhay nga,hindi na mag-aasawa ang lalaki o babaekundi para na silang mga anghel saLangit. 31 At tungkol naman sa mulingpagkabuhay, hindi ba ninyo inunawa angsinabi sa inyo ng Diyos: 32 ‘Ako ang Diyosni Abraham, ang Diyos ni Isaac at angDiyos ni Jacob’? Hindi siya Diyos ng mgapatay kundi ng mga buhay.”

33 Kaya namangha ang mga nakarinigsa kanya sa kanyang pagtuturo.

34 Narinig ng mga Pariseo na napata-himik ni Jesus ang mga Sadduseo, atsumang-ayon sila sa kanya. 35 Kaya sinu-bukan siya ng isa sa kanila na isang gurong Batas sa tanong na ito: 36 “Guro, anoang pinakamahalagang utos ng Batas?”

37 Sumagot si Jesus: “Mahalin mo angPanginoon mong Diyos nang buo mongpuso, nang buo mong kaluluwa at nangbuo mong pag-iisip. 38 Ito ang una at pina-kamahalagang utos. 39 Ngunit may ika-lawa pa na tulad nito: Mahalin mo angiyong kapwa gaya ng iyong sarili. 40 Sadalawang utos na ito nabubuod angbuong Batas at Mga Propeta.”

Ang Mesiyas, Anak ni David(Mc 12:35; Lc 20:41)

41 Nang nakapaligid pa sa kanya angmga Pariseo, 42 tinanong sila ni Jesus:“Ano ang palagay ninyo tungkol sa Me-siyas? Kanino siyang anak?” Sumagotsila: “Kay David.”

43 Nagtanong si Jesus: “Ngunit bakittinawag ni David na Panginoon angMesiyas nang kasihan siya ng espiritu?Nasusulat nga: 44 ‘Ang sabi ng Panginoonsa aking Panginoon: Umupo sa akingkanan hanggang sa ilagay ko ang iyongmga kaaway sa ilalim ng iyong mgapaa.’ 45 Kung tinatawag siya ni David naPanginoon, puwede bang anak siya niDavid?”

46 Walang makasagot sa kanya, at mula

MATEO 22 66

sa araw na iyon, wala nang nangahasmagtanong sa kanya.

Huwag tularan ang mga guro ng Batas(Lc 20:45; Mc 12:38)

• 1 At sinabi ni Jesus sa mga taoat sa kanyang mga alagad:

• 2 “Ang mga guro ng Batas at mgaPariseo ang umupo sa puwesto ni Moises.3 Pakinggan at gawin ang lahat nilangsinasabi pero huwag silang pamarisan,sapagkat nagsasalita sila pero hindinaman ginagawa. 4 Naghahanda sila ngmabibigat na pasanin at ipinapatong samga balikat ng mga tao. Ngunit hindi nilaikinikilos ni isang daliri para galawin angmga iyon. 5 Pakitang-tao lamang anglahat nilang ginagawa; dahil dito, mala-

lapad na laso ng Kasulatan ang gusto nilapara sa kanilang noo, at mahahabangpalawit sa kanilang balabal. 6 Gusto nilangmabigyan ng pangunahing lugar o upuansa mga piging at sa sinagoga. 7 Ikina-tutuwa rin nilang mabati sa mga liwasanat matawag na guro ng mga tao.

8 Huwag kayong patawag na guro sa-pagkat iisa lamang ang Guro ninyo atmagkakapatid kayong lahat. 9 Huwag dinninyong tawaging ama ang sinuman samundo sapagkat iisa lamang ang inyongAma, siya na nasa Langit. 10 Huwag dinkayong patawag na gabay sapagkat iisalamang ang inyong Patnubay, si Kristo.11 Maging alipin ninyo ang pinakadakila sainyo. 12 Sapagkat ibababa ang nagpapa-kataas at itataas ang nagpapakababa.

• 23.1 Nagsisimula rito ang Ikalimang Diskurso ngEbanghelyo ni Mateo.

Ilang araw na lamang bago lisanin ni Jesus angdaigdig na ito. Tinitingnan niya ang magiging takbo ngkanyang Iglesya sa kasaysayan. Dalawang pangyayam ang inilalahad niya sa atin:

Hindi magtatagal ang una: matinding oposisyonmula sa mga nasa kapangyarihan sa bayang Judio lalona sa mga Pariseo ang makakaharap ng bagong silangna Iglesya. Kaya kailangan niyang tahakin ang sariliniyang daan, hiwalay sa patutunguhan ng pamaya-nang Judio. Ito ang buod ng kabanata 23.

Sa wakas naman ng kasaysayan magaganap angikalawang pangyayari: ang Paghuhukom ng Diyos.Nalalahad ito sa kabanata 25.

Kapwa naman tinatalakay sa kabanata 24 ang dala-wang pangyayari. Tingnan sa Marcos 13 angpaliwanag tungkol dito.

MGA AWTORIDAD SA RELIHIYON

• 2. Hindi sa tribu ng Levi galing si Jesus, nakinabibilangan ng mga pari at mga namamahala samga gawang panrelihiyon. Hindi rin siya kasapi saanumang samahang relihiyoso gaya ng mga Pariseo.Kabilang lamang siya sa mga karaniwang tao,tinitingnan ang asal ng mga pinuno at ng mga maypinag-aralan.

Binabatikos ni Jesus ang mga Pariseo (Mc 8:11). Sapaglalantad niya sa kanilang mga depekto, bini-bigyang-babala na niya ang mga awtoridad sa Iglesyaat ang alinmang grupo na nag-aakalang sila na angpinakamagaling o pinakamulat o pinakahanda o pi-nakamahusay sa Iglesya. Gusto ng mga Pariseo namaging, at parang sila nga, ang may pinakamataas napinag-aralan at pinakamagaling sa mga mana-nampalatayang Judio.

Ang mga guro ng Batas at mga Pariseo ang

umupo sa puwesto ni Moises. Medyo baligtad anggustong ipakahulugan nito na para bang sa Diyosderetsong galing ang kanilang kapangyarihan, ngunitang totoo’y inagaw nila ito. Sa pagsulat ni Mateo samga salitang ito ni Jesus, gusto niyang panatiliin angsaligang pagkakapantay-pantay sa Iglesya. Nasapamayanan ang Espiritu Santo at hindi magkakaroonng awtoridad ang mga responsable o “mga guro” kunghindi sila malalim na nakaugat sa buhay ng pama-yanan.

Gawin ang lahat nilang sinasabi. Hindi napabubu-laanan ng masamang ugali ng mga nasa kapang-yarihan ang salita ng Diyos na kanilang itinuturo. Nihindi rin nito sinisira ang prinsipyo ng kapangyarihan.Ang sarili lamang nilang pagmamagaling na masmataas sila sa iba ang pinabubulaanan at sinisira ngmasama nilang ugali.

At tinutukoy naman ni Jesus ang klase ngkapangyarihan.

Huwag kayong patawag na guro o ama. Sakatunaya’y hindi titulo ang pinakamahalaga sa lahat.Maaaring tawaging “kapatid” o “kasama” ang sinu-man, at igiit na sundin siya ng iba sa paraan ngpagsunod na para lamang sa Diyos.

Pakitang-tao lamang ang lahat nilang ginagawa.Dahil tao rin at makasalanan ang guro kaya madaliniyang nababale-wala ang mga salita ng Diyos na tunayat malalim na pagbabago ng kalooban ang hinihingi sakanya. Kaya maaaring mas pinahahalagahan niya angmga bagay na panlabas na madaling isagawa kungmatiwasay at maalwan ang buhay, gaya ng nangyayarisa maraming naglilingkod sa relihiyon. Ganito angmga Pariseong mukhampera at mahigpit sa paghu-husga sa mga ordinaryong taong walang alam o hinditumutupad sa lahat ng alituntunin sa relihiyon.

Naglilingkod lamang sa ngalan ni Kristo ang mgapinuno ng Iglesya. May awtoridad sila tulad ng mgaapostol para pangalagaan ang pananampalataya at

67 MATEO 23

23

Kawawang mga Pariseo(Lc 11:39)

• 13 Kaya kawawa kayo, mga guro ngBatas at mga Pariseo, kayong mga ma-pagkunwari! Isinara ninyo ang kaharianng Langit sa harap ng mga tao. Hindi kayopumasok at hindi rin ninyo pinapasok angmga makapapasok.

14 Kawawa kayo, mga guro ng Batas atmga Pariseo, kayong mga mapagkun-wari. 15 Nililibot ninyo ang dagat at lupapara maghanap ng isang bagong taga-paniwala at pagkapaniwala niya, gina-gawa ninyo siyang anak ng impiyerno, namas masahol pa sa inyo.

16 Kawawa kayong mga bulag na taga-akay! Sinasabi ninyong ‘Walang bisa kungsa Templo nanunumpa, pero may bisakung sa ginto ng Templo.’ 17 Mga bulag atbaliw! Alin ba ang mas mahalaga? Angginto sa Templo o ang Templong nagpa-banal sa gintong ito? 18 Ang sabi ninyo’ywalang bisa kung sa altar manunumpapero may bisa kung sa handog na nasaaltar. 19 Mga bulag! Alin ba ang mas ma-

halaga: ang handog o ang altar na nagpa-pabanal sa handog? 20 Ang manumpa sangalan ng altar ay dito at sa lahat ng naritonanunumpa. 21 Ang sinumang sumumpasa Templo ay sumusumpa dito at sa Diyosna naninirahan sa Templo. 22 Ang sinu-mang manumpa sa ngalan ng Langit aysa trono ng Diyos at sa nakaupo rito nanu-numpa.

23 Kawawa kayong mga guro ng Batasat mga Pariseo, kayong mga mapagkun-wari! Hindi ninyo nalilimutan ang mint,anis at kumino sa pagbabayad ninyo ngikapu, ngunit hindi ninyo tinutupad angpinakamahalaga sa Batas: ang kataru-ngan, awa at pananampalataya. Ito angnararapat isagawa na hindi kinakaligtaanang iba. 24 Mga bulag na tagaakay! Sina-sala ninyo ang lamok, pero nilulunok angkamelyo.

25 Kawawa kayong mga guro ng Batasat mga Pariseo, kayong mga mapagkun-wari! Nililinis ninyo ang labas ng plato atkopa ngunit pinupuno naman ninyo angloob ng pagnanakaw at karahasan. 26 Bu-

ng Diyos. Paano natin makakalimutan na maging saIglesya mismo’y isang klase ng pangangaral at edukas-yon sa relihiyon ang nabuo na mas binibigyang-diinang mga aral na may kinalaman sa moralidad, kagan-dahang-asal at pagtupad sa mga tungkulin ng isangmamamayan? Ngunit hindi naman nito ginigising samga tagapakinig ang paghahangad sa higit nakaalaman sa pananampalataya, ang mas personal nakaranasan sa Salita ng Diyos, ang sigasig at pag-kukusang-loob bilang mga apostol. Gaano karamingKristiyano ang nabubuhay sa pag-aalinlangan, takot atmga tradisyon ng tao!

Sinasabi ninyo: Kung sa Templo nanunumpa (b.16-22). Mga kaugalian ng kanyang panahon angtinutukoy ni Jesus. May ilang mga guro na nakakita ngmga argumento para pawalang-bisa ang ilang sinum-paang pangako. Kaya makapanunumpa nang di totooang magaling sa relihiyon at malilinlang ang kanyangkalaban sa paggawa ng waring mabibigat na pangakopero sa paraang wala namang pinanunumpaangmabigat.

“MGA TAGAPAGTANGGOL NGPANANAMPALATAYA”

Paanong matatawag ni Jesus na mapagkunwariang mga taong iyon na kabisado at alam na alam angBiblia?

ipastol ang mga tupa. Kung inutusan ni Jesus ang mgaIsraelita na pakinggan ang mga kahalili ni Moises,gaano pa tayo dapat makinig ngayon sa mga kahaliling mga apostol. Hindi maiwawaksi ng mga ito angkanilang awtoridad sa pagdadahilang naglilingkod silanang may mababang loob at pagkatapos ay gagawinang gusto ng nakararami. Sapagkat maglingkodmismo at mag-utos ang kanilang serbisyo.

Ngunit dapat manatili ang Iglesya bilang isangpamayanan ng mga taong malaya na deretsahangnasasabi ang kanilang niloloob at may karapatangpunahin kahit na ang pinakamataas na pinuno.

Hindi naman dapat itago ng mga awtoridad saIglesya ang iisang Ama, at hindi pupuwedeng di nilatunay na pakinggan ang kanilang mga kapatid paramalaman ang mga pagpapahayag ng Espiritu Santo napumapatnubay sa Iglesya. Magkakasala ang Iglesyakung tatratuhin nito ang mga obispo at apostol nitoayon sa “pag-idolong” ginagawa ng lipunan ng taopara itaguyod ang kapangyarihan ng kanilang mgalider.

• 13. Isinara ninyo ang kaharian ng Langit (b.13). Alalahanin nating Kaharian ng Diyos ang ibigsabihin ng Kaharian ng Langit. Isinasara ng mgagurong ito ang daan tungo sa tunay na pagkakilala saDiyos Ama at hinaharangan ang landas tungo sakalayaan at pagtitiwalang sadyang para sa mga anak

MATEO 23 68

lag na Pariseo! Linisin mo muna ang loob,at lilinis din ang labas.

27 Kawawa kayong mga guro ng Batasat mga Pariseo, kayong mga mapagkun-wari! Para kayong mga pinaputing libi-ngan na maganda sa labas pero puno ngbuto ng mga patay at ng iba pang karu-mihan ang loob. 28 Gayundin naman,mukha kayong mga taong banal ngunitpuno naman ng pagkukunwari at kasa-maan ang kalooban.

• 29 Kawawa kayong mga guro ng Batasat mga Pariseo, kayong mga mapag-kunwari! Nagtatayo kayo ng mga monu-mento para sa mga propeta at pinapala-

mutian ang mga bantayog ng mga banalna tao. 30 Sinasabi ninyo: ‘Kung tayo angnabuhay sa panahon ng ating mga ninu-no, hindi sana tayo sumang-ayon napatayin ang mga propeta.’ 31 Kaya kayoang umaamin na mga anak kayo ng mgapumatay sa mga propeta. 32 At ngayon,tapusin ninyo ang sinimulan ng inyongmga ninuno!

33 Mga ahas, lahi ng mga ulupong! Pa-ano kayo makaiiwas sa parusa sa im-piyerno? 34 Mula ngayo’y padadalhan kokayo ng mga propeta at mga pantas atmga guro ng Batas; may pupugutan kayong ulo sa kanila at may ipapako sa krus,at hahagupitin naman ang iba sa mga

Sa lengguwahe ni Jesus, hindi lamang pagkukun-wari ang ibig sabihin ng salitang “mapagkunwari” o“ipokrito”. Higit sa ano pa man ay tinutukoy nito angbumabalewala sa mga bagay ng Diyos at dahilan ngkawalang-galang sa mga iyon. Hindi naman siyempreipokrito ang lahat ng Pariseo, pero ang kanilanginstitusyon ang inaatake ni Jesus: isa iyong masamangpuno (Mt 15:13). Bakit? Sapagkat isa iyong elitistanggrupo, isang grupo na mas magaling ang tingin sa sarilikaysa iba, ang grupo ng mga “tagapagtanggol ngpananampalataya”. Inoobliga tayo ng bigat ng mgapananalita ni Jesus na huwag masyadong pagtiwalaanang mga institusyong galing sa mga may mataas napinag-aralan at mapera, na naghahangad patnubayanang iba at pamunuan ang Iglesya nang hindi munanatututo sa mga dukha ni nararating ang kalayaan ngEspiritu.

Napakahiwaga ng misteryo ng Diyos kayat walangsinumang makatatayong pinakakanangkamay niya.At pagsapit ng ating panahon para maglingkod saDiyos, gawin natin ito nang may kapakumbabaan, sapagkaalam na ang paraan ng paglilingkod natin sakanya at pagsasakripisyo ng ating mga sarili ay hindiligtas sa mga pagkakamaling maaaring makapagpa-wala ng paggalang sa mga bagay ng Diyos. Isinabuhayat itinuro ng mga Pariseo ang pananampalataya, atnagkaroon sila ng mga bagong tagasunod. Ngunithindi nila napansing winawalang-saysay nila ang lahatng kanilang ginagawa dahil sa kanilang kayabangan atpagmamahal sa pera. Wala sa kanila ang diwa ngdukha at ni hindi nila ibinigay sa Diyos ang susi sakanilang puso.

Ang lumalayo sa mga makasalanan at mga hamak aylumalayo sa awa ng Diyos at sa Diyos mismo.

MGA PROPETA

• 29. Ang mga propeta sa isang dako, at sa kabilanama’y ang mga pumapatay sa mga propeta. Atpinatay nila ang propeta para ipagtanggol ang mgainstitusyon ng relihiyon!

Kailangan natin ang mga institusyon ng relihiyontulad ng mga parokya, mga paaralan at mga grupongapostoliko para manatili tayo sa tamang daan. Ngunithabang tinutulungan tayo ng mga institusyong ito naisabuhay ang pananampalataya, nagiging daan namanang mga ito para hindi tayo lubos na magsikap. Madalitayong nasasanay na mamuhay ayon sa mga paman-tayan ng “karaniwan” at “maalwang” Kristiyanismo.

Gusto ng pinakamabuti sa atin na sagutin nang mayhigit na pagmamagandang-loob ang mga tawag ngDiyos. Pero alam din nilang ang pinakamalapit nagrupong nagkakatipon sa gayon o ganitong insti-tusyon o parokya ay hindi naman handang lumabasmula sa mga siguradong daan at makipagsapalaran.

Sa oras na magsimula sila sa isang bagong daan,naliligalig na kaagad ang ating konsiyensiya sapagkatnagiging maliwanag na hanggang sa pagkakataongiyo’y wala palang “buhay” ang ating buhay at nabu-buhay tayo sa kasinungalingan. At puwede na tayongmakinig at magbago, at puwede na rin tayong suma-lungat sa mga ito. Ganito rin madalas na binabalewalang mga institusyon mismo ng Iglesya ang mga propetao silang nakarinig sa tawag ng Diyos. Ngunitpagkatapos naman ng limampu o sandaang taon ayipagdiriwang nama’t pararangalan ng lahat ang“propetang” itinakwil sa kanyang panahon.

Matindi ang pamimilit ng mga dayuhan sa bayangJudio kayat sa Templo, sa mga kaugaliang relihiyosoat sa samahan ng mga Pariseo sila nagkabuklod. Dahilsa takot, ginawa ng mga Judio ang gagawin ng anu-mang lipunang nasa panganib: naging mga panati-kong konserbatibo sila. Nakadama sila ng kasigura-duhan sa mga institusyong bigay sa kanila ng Diyos.(Ganito rin ang mapapansin natin sa mga tinatawag nagrupong pundamentalista, sa loob man o labas ngIglesya.)

Para naman sa mga lider at tagapagtanggol sapananampalataya, sila man ay hindi rin handangmakinig. Isang bagay ang parangalan ang mga pro-peta ng lumipas na panahon at ingatan ang mga

69 MATEO 23

sinagoga o uusigin sila sa mga bayan-bayan.

35 Kaya mananagot kayo sa dugongwalang-sala na dadanak sa mundo, mulasa dugo ng matuwid na si Abel hanggangsa dugo ni Zacarias na anak ni Barekiasna pinatay ninyo sa altar sa loob ng Tem-plo. 36 Talagang sinasabi ko sa inyo: anglahing ito ang magbabayad sa lahat ng ito.

• 37 Jerusalem, Jerusalem! Pinapataymo ang mga propeta at binabato ang mgasinugo sa iyo ng Diyos. Gaano kadalaskong inibig na tipunin ang iyong mgaanak gaya ng paglimlim ng inahin sakanyang mga sisiw ngunit tumanggikayo! 38 Ngayon maiiwan sa iyong wa-lang laman ang iyong Templo. 39 Sinasabiko nga sa inyo na hindi na ninyo akomakikita hanggang hindi ninyo sinasabi:‘Mapalad ang dumarating sa ngalan ngPanginoon’.”

Pagkawasak ng Jerusalem at katapusanng mundo

(Mc 13; Lc 21; 17:23; 12:36)

• 1 Lumabas si Jesus sa Temploat habang papalayo siya, lumapit

sa kanya ang mga alagad at itinuro angmalalaking gusali ng Templo. 2 Ngunitsinabi niya: “Nakikita ba ninyo ang lahat

ng ito? Talagang sinasabi ko sa inyo nawalang batong matitirang nakapatong saisa pang bato. Babagsak ang lahat.”

3 Nang nakaupo na si Jesus sa Bundokng mga Olibo, at sila-sila na lang, lumapitsa kanya ang mga alagad at nagtanong:“Sabihin mo sa amin kung kailan itomangyayari. Ano ang magiging palatan-daan ng iyong pagdating at ng kaganapanng kasaysayan?”

4 Sumagot si Jesus: “Mag-ingat kayo atbaka may makapagligaw sa inyo. 5 Ma-raming aangkin sa pangalan ko sa pagsa-sabing: ‘Ako ang Mesiyas,’ at maramingtao ang malilinlang nila. 6 Mababalitaanninyo ang mga digmaan at mga banta sadigmaan pero huwag mabagabag. Mang-yayari muna ang mga ito pero hindi pa itoang katapusan. 7 Magdidigmaan ang mgabansa at maglalaban-laban ang mga ka-harian. Magkakaroon din ng taggutom atlindol sa maraming lugar, 8 ngunit simulalamang ng kagipitan ang lahat ng ito.

9 At huhulihin naman nila kayo at pahi-hirapan at papatayin. Kamumuhian kayong lahat ng bansa dahil sa aking panga-lan. 10 Marami ang matitisod, ipag-kakanulo rin nila at aawayin ang kanilangmga kapatid. 11 Maraming huwad na pro-peta naman ang lilitaw at magliligaw samaraming tao.

• 37. Napakabigat ng mga pananalita ni Jesus!Nawasak ang Jerusalem sa taong 587 B.C. Kungbabasahin natin ang mga propeta, makikita natingparusa ang pagkawasak ng Jerusalem para sa mgakataksilan nito. Iba namang pagkawasak ang ipinaha-hayag ngayon ni Jesus bilang parusa para sa pagdanakng dugo, ng dugo ng mga propeta, ng dugo ni Kristo,ng dugo ng mga unang Kristiyanong pinatay ng mgaJudio.

Dumating si Jesus para tipunin ang nakakalat namga anak ng Israel pero hindi nila nalaman ang orasng pagdalaw sa kanila ng Diyos. Muli silang lalayasanng Presensya ng Diyos (Ez 8) para manirahan sa pilingng mga paganong naniwala sa Ebanghelyo.

• 24.1 Tingnan ang paliwanag sa Marcos 13tungkol sa diskursong ito.

Para sa mga Judio ng panahon ni Jesus, medyosubersibo ang ipahayag ang pagkawasak ng Templo

sagradong libro. Pero ibang usapan na ang tanggapinang mga puna na pinararating sa kanila ng Diyos nangpanahong iyon, hindi nakasulat sa isang sagradonglibro kundi binibigkas ng karpinterong si Jesus.

Kaya pinalampas nila ang oras ng pagdalaw sakanila ng Diyos at nagpatuloy sa daang naghatid sakanilang bansa sa pagkawasak. Mula noo’y hindi nanila matatagpuan ang Diyos sa kanilang mga libro mano sa kanyang Bahay na Templo sa Jerusalem. At hindina kikilos ang Diyos para muling itayo at tipunin angbayang Judio hanggang sa araw na kilalanin nila siKristo.

Magsilbi sanang babala sa atin ang halimbawa ngbansang Judio. Mapapahamak din tayo kung dahil samasyado nating pagkapit sa lumipas na Kristiyanismoay ayaw na nating magtayo ng mas pobreng Iglesya, namas mabigat ang hinihingi at hindi gaanong pinag-kakaabalahan ang sariling kapakanan kundi angpagliligtas sa mundo.

MATEO 23 70

24

12 At dahil sa pagbaha ng kasamaan,manlalamig ang pagmamahalan ng ma-raming tao. 13 Ngunit maliligtas namanang makatatagal hanggang katapusan.14 Ipahahayag ang ebanghelyong ito ngKaharian sa buong mundo para malamanng lahat ng bansa, at saka lamangdarating ang katapusan.

15 Kapag nakita ninyo na nasa loob nang Banal na Lugar ang diyus-diyusan ngmanlulupig ayon sa propesiya ni PropetaDaniel (maunawaan sana ng bumabasa!),16 magsitakas na sa mga bundok ang mganasa Judea.

17 Kung nasa bubungan ka, huwag kanang bumaba pa para magdala ng anu-mang nasa bahay. 18 Kung nasa bukid ka,huwag ka nang bumalik pa para kuninang iyong balabal. 19 Sawimpalad angmga nagdadalantao at mga inang nagpa-pasuso! 20 Manalangin na hindi taglamig oAraw ng Pahinga sa inyong pagtakas.

21 Sapagkat may mangyayaring ma-tinding pagsubok sa araw na iyon; walapang nangyayaring ganoon mula sa si-mula ng daigdig, at wala nang mang-yayari pa. 22 At kung hindi iikli ang pana-hong iyon, walang maliligtas. Ngunitpaiikliin ito ng Diyos alang-alang sakanyang mga pinili. 23 Kaya huwag ka-

yong maniwala kung may magsabi sainyo: ‘Tumingin ka, narito na ang Mesiyas!Naroon siya!’ 24 Sapagkat maraminghuwad na mesiyas at mga propeta angmagpapakita at gagawa ng mga dakilangtanda at mga kababalaghan, kahit nadayain pa nila ang mga pinili ng Diyos,kung maaari. 25 Ngunit ipinagpapauna kona ito sa inyo ngayon.

26 Kaya kung may magsabi sa inyo:‘Nasa ilang siya,’ huwag kayong pupunta.Kung sasabihin nilang ‘Nasa isang tagonglugar siya,’ huwag kayong maniniwala.27 Sapagkat gaya nga ng kidlat sa silanganna kumikislap hanggang kanluran angpagdating ng Anak ng Tao. 28 At alamninyo ang kasabihan: ‘Kung nasaan angkatawan, doon nagtitipon ang mga bu-witre.’

Ang pagdating ng Anak ng Tao(Mc 13:28; Lc 17:29)

29 Pagkatapos ng kagipitan ng pana-hong iyon, magdidilim ang araw, hindi namagbibigay ng liwanag ang buwan,mahuhulog ang mga bituin mula sa langitat magigimbal ang buong sanlibutan. 30 Atmakikita naman sa langit ang tanda ngAnak ng Tao; mananaghoy ang lahat nglahi sa daigdig at makikita nilang du-

tagapagligtas ay napakalayo sa mangyayari pagdatingniya sa katapusan ng kasaysayan.

– Sa talata 29-31, sinasabi naman ni Jesus angtungkol sa maluwalhati niyang pagdating. At dalawangbagay ang muling binibigyang-diin ni Jesus: magaga-nap sa kasalukuyang henerasyon ang mga bagay atmga tanda tungkol sa wakas ng Jerusalem (32-35).Ngunit mas matagal pa bago mangyari ang araw niJesus (36 at 42).

Ang paghahambing ng dalawang lalaki (o babae)na magkasamang nagtatrabaho ay nangangahuluganna sa pagdating ni Jesus magaganap ang Paghu-hukom. At magkakaroon ng pagkakahiwa-hiwalay sabawat isang grupong panlipunan o pampamilya:papunta ang ilan kay Kristo at sa kapahamakan namanang iba (37 at 41).

Bakit iniuugnay ni Jesus ang pagkawasak ng Jerusa-lem sa katapusan ng kasaysayan? Dahil kapwamalungkot na wakas lamang ng dalawang yugto ngbanal na kasaysayan ang dalawang pangyayari.

Una’y ang panahon ng Matandang Tipan. Tinuruanng Diyos sa pananampalataya ang bayang Israel at

(na katatapos pa lamang itayong muli, mas magandaat mas maluho) dahil para sa Templo nabubuhay angbuong bansa. Kaya naman tinanong si Jesus nangsarilinan ng pinakamalapit niyang mga apostol (b. 3).

May dalawa silang tanong: Kailan ito mangyayari?Kailan magwawakas ang kasaysayan? Medyoipinagkakamali ng mga apostol ang dalawang tanongpero nililinaw ito ni Jesus:

– Sa talata 24:4-28, nagsasalita si Jesus tungkol samga araw ng pighati (21 at 29) na magtatapos sapagkawasak ng Jerusalem at masasaksihan mismo ngmga nakikinig kay Jesus. Puwede pa silang tumakasbago mangyari ang kapahamakan (15-20). Magigingpanahon ito ng pag-eebanghelyo, ng mga pag-uusig atng pagpapatotoo ng mga Kristiyano sa harap ngdaigdig ng mga Judio at mga pagano (9-14). Hindi ngakinilala si Jesus ng bayang Judio bilang kanilangtagapagligtas pero magpapatangay naman sila saisang tagapagligtas o mesiyas (na ibig sabihi’y sugo ngDiyos) para mag-alsa laban sa mga Romano.

– Sa talata 26-28, ipinakikita ni Jesus na angpangkalahatang pagkalitong ito tungkol sa tunay na

71 MATEO 24

marating na nasa ibabaw ng mga ulap nglangit ang Anak ng Tao na may Kapang-yarihan at ganap na Kaluwalhatian. 31 Sapagtunog ng malaking trumpeta, ipada-dala niya ang kanyang mga anghel paratipunin ang mga pinili mula sa magkabi-lang-dulo ng daigdig, mula sa silong nglangit.

32 Matuto sa aral ng puno ng igos.Kapag malambot na ang mga sanga nitoat lumilitaw na ang mga dahon, alamninyo na malapit na ang tag-init. 33 Ga-yundin naman, kapag napansin ninyo anglahat ng ito, alamin ninyong malapit na,nasa may pintuan na. 34 Talagang sinasabiko sa inyo na hindi lilipas ang lahing ito atmagaganap ang lahat ng ito. 35 Lilipas anglangit at lupa ngunit hindi lilipas ang akingmga salita.

36 Ngunit walang nakaaalam sa araw atoras na Iyon kahit na ang mga anghel ngDiyos o ang Anak; ang Ama lamang angnakaaalam.

37 Katulad ng nangyari sa panahon niNoe, gayundin sa pagdating ng Anak ngTao. 38 Noong mga araw na iyon bagodumating ang Baha, kumakain at umi-inom ang mga tao at nag-aasawa, hang-gang sa araw na pumasok si Noe sa da-ong. 39 Ngunit wala silang alam hanggangdumating ang baha at tinangay silanglahat. Ganoon din sa pagdating ng Anakng Tao. 40 Sa dalawang lalaking nasabukid, kukunin ang isa at iiwan ang isa.

41 Sa dalawang babaeng gumigiling ngtrigo, kukunin ang isa at iiwan ang isa.

Maging handa42 Kaya magbantay kayo sapagkat

hindi ninyo alam ang araw ng pagdatingng inyong Panginoon. 43 Isipin ninyo ito:kung alam ng may-ari ng bahay kunganong oras ng gabi darating ang mag-nanakaw, magbabantay siya at hindi niyapababayaang pasukin ang bahay. 44 Kayamaging handa kayo sapagkat sa oras nahindi ninyo inaasahan darating ang Anakng Tao.

45 Isipin ninyo ito: may tapat at matali-nong katulong at sa kanya ipinagkatiwalang kanyang amo ang sambahayan nitopara bigyan sila ng pagkain sa tamangoras. 46 Kung sa pagdating ng kanyangamo ay matagpuan siya nitong tumu-tupad sa kanyang tungkulin, mapalad angkatulong na ito. 47 Talagang sinasabi ko sainyo na ipagkakatiwala sa kanya ng amoang lahat nitong pag-aari.

48 Sa halip ay nag-iisip naman ang ma-samang katulong: ‘Magtatagal ang akingpanginoon.’ 49 Kayat sinimulan niyangpagmalupitan ang mga katulong na ka-sama niya samantalang nakikipagkainanat nakikipag-inumang kasama ng mgalasing. 50 Ngunit darating ang panginoonng katulong na iyon sa oras na di niyainaasahan at sa panahong di niya alam.51 Paaalisin niya ang katulong na ito at

pinalago sila upang ang kanilang kasaysayan at mgakaranasan ay magsilbing halimbawa para sa pag-unladng iba pang mga bayan. Sa katapusan ng yugtong ito,sa pagsapit ng Israel sa ganap na paglago at pamu-munga nito, dumating si Jesus sa panahon ng isangkrisis sa bansa para ibigay sa kanila ang ganap napagkakilala sa Diyos at tulungan silang malaman angtunay na kahulugan ng kanilang misyon bilang bayanng Diyos. Abala naman ang mga Judio noon saparahas at palubhang paglalaban-laban. At nang sa-bihin sa kanila ni Jesus, “Maniwala o mapahamak,”tinutukoy rin niya ang pagkawasak ng bansa: kakauntinga ang naniwala at nawasak ang bansa.

At dinala naman sa ibang mga bansa ang mensaheat nagsimula ang panahon ng Bagong Tipan. AngIglesya ang naging tagapagturo ng lahat ng bayan na

lumalago bilang mga bayan at mga Kristiyano. Pagsa-pit ng sangkatauhan sa isang antas (gaya ng nangyarisa bayang Judio), magkakaroon din ng bagong kamu-latan ang Iglesya sa kahulugan ng Ebanghelyo at itoang gagawing sentro ng lahat niyang pangangaral atpagkilos. Ngunit maaaring mangyari na tulad ng ba-yang Judio, tatanggihan ng marami ang pag-asanginiaalok ng Ebanghelyo. Kayat puwedeng magkaroonna naman ng krisis, at pandaigdigan na sa pagkaka-taong ito, kung saan malulubog sa karahasan atpagkamuhi ang sangkatauhan. Magkakaroon ngbagong panahon ng maalab na pag-eebanghelyo napakikipagkasundo ang pangunang paksa: “Maniwalao mapahamak.” At kapwa magwawakas ang BagongTipan at ang kasaysayan ng sangkatauhan sapagdating ni Jesus.

MATEO 24 72

pakikitunguhang gaya ng mga mapag-kunwari. Doon nga may iyakan at pag-ngangalit ng ngipin.Ang sampung abay na dalaga(Mc 13:35; Lc 13:25)

• 1 Tinutukoy ng kuwentong itoang mangyayari sa kaharian ng

Langit. Sampung abay na dalaga anglumabas na may dalang lampara parasumalubong sa nobyo. 2 Hangal ang limasa kanila, at matalino naman ang lima pa.

3 Dinala ng mga hangal na abay angkanilang mga lampara nang walang reser-bang langis. 4 Ngunit dinala naman ngmatatalino ang kanilang mga lampara namay reserbang langis. 5 Natagalan angnobyo kaya inantok silang lahat atnakatulog.

6 Ngunit nang hatinggabi na, maytumawag: ‘Dumarating na ang nobyo;lumabas kayo at salubungin siya!’ 7 Na-gising silang lahat noon at inihanda angkanilang mga lampara. 8 Sinabi ng mgahangal sa matatalino: ‘Bigyan namanninyo kami ng inyong langis dahil mahinana ang ningas ng aming mga lampara.’9 Sumagot ang matatalino: ‘Baka kulangin

ang langis para sa amin at para sa inyo.Mabuti pang pumunta kayo sa mganagtitinda at bumili para sa inyo.’

10 Nakaalis na sila para bumili nangdumating ang nobyo; ang mga handa naay sumama sa nobyo sa kasalan, atisinara ang pinto. 11 Pagkatapos ay sakadumating ang iba pang mga dalaga attumawag: ‘Panginoon, Panginoon, pag-buksan kami!’ 12 Ngunit sumagot siya:‘Talagang sinasabi ko sa inyo: hindi kokayo kilala.’

13 Kaya magbantay kayo sapagkathindi ninyo alam ang araw o ang oras.’Ang talinhaga ng mga talento(Lc 19:12; Mc 4:25; 13:34)

• 14 Ipagpalagay natin na may isangtao, na bago mangibang-bayan ay tina-wag ang kanyang mga katulong at ipinag-katiwala sa kanila ang kanyang mga ari-arian. 15 Limang talentong pilak ang ibi-nigay niya sa una, dalawa naman sa isapa, at isa sa pangatlo, batay sa kaya ngbawat isa. At saka siya umalis.

16 Agad na ipinagnegosyo ito ng naka-tanggap ng limang talento at kumita nglima pa. 17 Nagnegosyo rin ang naka-

KATAPATAN

• 25.1 Tatlong aspekto ng Paghuhukom ng Diyosang inilalahad ng sumusunod na tatlong talinhaga.Para sa mga miyembro ng Iglesya ang una.

Inihahambing ang Kaharian ng Diyos sa isang ka-salan na may ilang dalagang piniling umabay. At tuladnila, pinili rin tayo ng Diyos para ihanda ang pag-iisandibdib ng Panginoong Jesus sa sangkatauhan.

Handa na ang mga dalaga para makipagkasalan.Pero wala pa ang Nobyo at lumipas ang panahon.Hindi bunga ng kapabayaan ng mga dalaga kaya silainantok. Nangangahulugan lamang ito na tapos na angpanahon na iniisip nilang makapapasok sila nangwalang problema. Ganito rin naman tayo sa simula ngating paglalakbay sa pananampalataya, hindi natinmakini-kinita na magkakaroon tayo ng mga pagsubok.Hindi naniniwala ang mga kabataan na kakailanganinang lahat-lahat sa kanila balang araw para manatilingmatapat sa kanilang komitment. Hindi nila nama-malayan na sa paglipas ng panahon ay nagbabago rinang kanilang mga pagtingin at pagsunod sa pa-nanampalataya.

Walang reserbang langis na dala ang mga hangal

na abay. Hindi nila iniisip na paunlarin ang kanilangkakayahan at isaayos ang kanilang buhay, o isakripisyoang sarili o gumawa ng mga komitment na mag-papatatag sa kanila. Ubos na ang langis para sa ilaw,ubos na rin ang pagpapaubaya ng sarili at ng lahat ngmeron siya: ang pananampalataya, pag-asa at pag-ibigay tulad ng apoy na namamatay kapag wala nangnatitira na susunugin.

Hindi ko kayo kilala. Walang silbi sa atin angpagpapabinyag o ang panahon ng taimtim napagdedebosyon kung pagkatapos nama’y kuntentona tayo sa paulit-ulit at walang pagbabagong mgagawaing panrelihiyon. Katapatan at pagtitiyaga angtanging hinihingi ng Diyos sa kanyang mga hinirang:ganito natin maililigtas ang mundo na naghahanap sakatotohanan sa lahat ng dako at hindi alam kungkaninong panginoon ipauubaya ang sarili.

MAGTRABAHO – MAGTIWALA SASARILI

• 14. Sa panahon ni Jesus, ang isang talento aymga 35 kilo ng mamahaling metal. Pero sa talin-hagang ito, ginagamit ni Jesus ang mga talento parailarawan ang mga kakayahang bigay ng Diyos sa bawat

73 MATEO 25

25

tanggap ng dalawa at kumita ng dalawapa. 18 Humukay naman sa lupa ang mayisang talento at itinago ang pilak ngkanyang amo.

19 Pagkaraan ng matagal na panahon,bumalik ang amo ng mga katulong na itoat hiningan sila ng pagsusulit. 20 Kayalumapit ang nakatanggap ng limangtalento dala ang tinubong lima pangbareta, at sinabi: ‘Panginoon, ipinagkati-wala mo ang limang bareta sa akin, attingnan mo, tumubo pa ako ng limangtalento.’ 21 Sumagot ang amo: ‘Mabuti,mabait at matapat na katulong; dahilnaging tapat ka sa kaunting bagay,pagkakatiwalaan kita ng higit pa rito.Halika at makibahagi sa kaligayahan ngiyong panginoon.’

22 Lumapit naman ang may dalawangtalento at nagsabi: ‘Panginoon, ipinag-katiwala mo ang dalawang talento saakin, at ngayo’y tumubo pa ako ng dala-wang talento.’ 23 Ang sabi ng amo:‘Mabuti, mabait at matapat na katulong;dahil naging tapat ka sa kaunting bagay,pagkakatiwalaan kita ng higit pa rito.Halika at makibahagi sa kaligayahan ngiyong panginoon.’

24 Sa bandang huli, dumating angnakatanggap ng isang talento at nagsabi:‘Panginoon, alam kong mahigpit kangtao. Inaani mo ang di mo itinanim atnililikom ang hindi mo ipinagnegosyo.25 Natakot ako kaya itinago ko ang iyongtalento sa lupa. Heto ang sa iyo.’ 26 Ngunitsinagot siya ng kanyang amo: ‘Masama atwalang kuwentang katulong, alam mopalang inaani ko ang hindi ko itinanim atnililikom ang hindi ko ipinagnegosyo.27 Sana’y dinala mo sa bangko ang akingpilak at mababawi ko ang sa akin pati naang tubo pagdating ko.

28 Kaya kunin ang talento sa kanya atibigay ito sa may sampu pa. 29 Sapagkatsa sinumang meron, bibigyan pa siya atmagkakaroon nang sagana; ngunit angwala, maging ang sa kanya ay aagawin sakanya. 30 Para sa walang silbing katulong,itapon siya sa dilim kung saan mayiyakan at pagngangalit ng ngipin.’Ang huling paghuhukom(Lc 9:26)

• 31 Pagdating ng Anak ng Tao sa kan-yang Kaluwalhatian kasama ng lahatniyang mga anghel, uupo siya sa ma-

dahil ba ito sa may kung anong kailangan siya o dahilgusto niyang mapagtagumpayan natin ang ating sarili?Hindi matatanggap ng Diyos na maging mapurol angating diwa. Hindi nang-aapi ng mga tao ang mapag-hanap na panginoong ito, gaya ng sinasabi ng ilan. Sahalip ay inoobliga niya silang kumilos.

Ang magtiwala sa Diyos ay magtiwala rin sa sarili.Maraming katangian at kakayahang ipinagkatiwala saakin ang Diyos para sa kabutihan ng aking kapwa. Atsa pagtanggap ko ng mga pananagutan na hindinatatakot sa mga puna o kabiguan, pagkakatiwalaanniya ako ng higit pa. Sapagkat marami ang di guma-gamit sa kanilang mga talento. Posibleng balang araway ipagkatiwala sa akin ang isang trabahong walaakong kakayahan. At ano kung nagtakbuhan na angmga may kakayahan? Kunin ang talento sa kanya atibigay ito sa iba.

ANG PAGHUHUKOM SA MGADI-KRISTIYANO

• 31. Paano huhukuman ni Kristo ang isangbilyong taga-China na mga di naniniwala sa Diyosayon sa kanilang batas? At paano naman ang 800milyong Hindu? At ang mga Muslim at ang lahat ng iba

isa sa atin. At mula noon, ganito na ang nagingpagkaintindi ng mga tao sa salitang “talento”.

Magtrabaho para sa ikatutupad ng Kaharian angsiyang paraan ng paghihintay dito. Kinakatawan ngutusang nagtago ng kanyang talento ang tamad owalang pakialam na ibinibilang ang kanyang pana-nampalataya sa mga mana ng pamilya, o ang duwagna hinding-hindi mangangahas na simulan ang mgabagay na magiging kapaki-pakinabang sa lahat.Kailangan ng Diyos ang pakikipagbayanihan ng lahatng tao.

Sa ating pananampalataya tayo nagtatayo, sa atingpagtatrabaho, sa kakayahan nating umunawa sakapwa. Ngunit panghabampanahon ang itinatayonatin sa daigdig. Kaya sinasabi ng Diyos: Pagka-katiwalaan kita ng higit pa. Magiging iba pa angKatarungan ng Kaharian at ang dignidad ng tao, at ibapa rin ang mga kayamanang ipamamahagi. Nagtra-baho tayo sa kaunti at ilalagay tayo ng Diyos samarami.

Alam mo palang inaani ko ang hindi ko itinanim.Lumalabas dito ang Diyos na parang isang amongpinagsasamantalahan ang kanyang mga mangga-gawa. Ngunit kung may hinihingi ang Diyos sa tao,

MATEO 25 74

luwalhati niyang trono. 32 Dadalhin saharap niya ang lahat ng bansa at parangisang pastol na inihihiwalay ang mga tupasa mga kambing, gayundin niya pag-hihiwa-hiwalayin ang mga tao. 33 Ilalagayniya ang mga tupa sa kanan niya at angmga kambing sa kaliwa.

34 Sasabihin ng Hari sa mga nasa kananniya: ‘Halikayo, pinagpala ng aking Ama!Manahin ninyo ang kahariang inihandapara sa inyo mula pa sa simula ng daig-dig. 35 Sapagkat nagutom ako at inyongpinakain, nauhaw ako at inyong pina-inom. 36 Naging dayuhan ako at pinatuloyninyo ako. Nang ako’y hubad, dinamitanninyo ako; nang maysakit ako, binisita

ninyo ako. Nang ako’y nasa bilangguan,dinalaw ninyo ako.’

37 At itatanong sa kanya ng mabubuti:‘Panginoon, kailan ka namin nakitangnagugutom at pinakain, nauuhaw at pina-inom, 38 isang dayuhan at pinatuloy, atwalang suot at dinamitan? 39 Kailan kanamin nakitang maysakit o nasa bilang-guan at nilapitan?’ 40 Sasagutin sila ngHari: ‘Talagang sinasabi ko sa inyo: anu-man ang gawin ninyo sa isa sa maliliit naito na mga kapatid ko, sa akin ninyoginawa.’

41 Pagkatapos ay sasabihin naman niyasa mga nasa kaliwa niya: ‘Mga isinumpa,lumayas kayo sa harap ko tungo sa apoy

pang mga tao na wala pang naririnig tungkol kayJesus? Alam natin na kakaunti lamang sa daigdig angmga Kristiyano. Tulad natin ngayon, iniisip din pamin-san-minsan ng mga Judio noon ang nakakaramingbahaging ito ng sangkatauhan na hindi kabilang saBayang Pinili at hindi pa nakakakilala sa Diyos at sakanyang mga pangako. Isang napakalaking grupo ngmga tao na handang lumamon sa kanila ang nakikitang mga Judio, isang maligalig na daigdig na balangaraw ay ipapatupad ng Diyos ang kanyang Batas. Attinatawag nilang mga bansa ang mga iyon.

Sa huling talinhagang ito ng Ebanghelyo ni Mateo,sinasagot ni Jesus ang mga pangambang iyon. Babaliksiya bilang Hari ng mga bansa. Huhukuman niya anglahat ng nakibahagi sa pambalanang patutunguhan ngsangkatauhan kahit na hindi nila nakikilala si Kristo. Sakatunaya’y hindi niya sila kailanman pinabayaan kundiinilagay niya sa kanilang tabi ang maliliit na kapatidnila bilang kanyang mga kinatawan.

Sino ang maliliit na ito? Ang mga Kristiyano kayangnabubuhay sa piling ng mga pagano? O baka namanang lahat ng maliliit na nakikita natin sa iba’t ibangbahagi ng lipunan? Ngunit narito si Jesus sapamamagitan nila, sa mga pinakawalang-pakialam atdi-naniniwalang kalagayan at hinuhukuman ang mgatao ayon sa pag-aasikaso nila sa maliliit na ito.

Inilalantad ni Kristo ang di-mabilang na gawa ng taona nagtayo sa pinakamabuti sa ating sibilisasyon. At saharap niya’y namamangha ang mga tao sa pagtinginsa Diyos na kanilang minahal o binale-wala sakatauhan ng kanilang kapwa. Hindi man naisip ngkaramihan sa kanila ang kabilang-buhay, sa Paghu-hukom ay ipakikita sa kanila ang Kahariang inihandamula pa sa simula ng daigdig at ang tangi nitongbatas: pag-ibig.

Walang neutral na lugar. Ang apoy ang larawan ngpaghihirap ng mga nagpahamak sa kanilang sarilinang sarhan nila at patigasin ang kanilang puso hang-gang hindi na nila magawang magmahal. Sa buhaynila’y nagwalang-kibo sila sa kasawiampalad ng mga

itinakwil at nagugutom na kapatid nila. Ngayonnama’y sinusunog sila at pinahihirapan ng ningning ngDiyos na pag-ibig.

Anuman ang gawin ninyo sa isa sa maliliit na itona mga kapatid ko. Tinutukoy ni Jesus ang pag-aasikaso sa ating kapwa, kaibigan man o kaaway, athindi paglilingkod sa pamayanan o sa isang partido, osa bansa sa kabuuan. Sapagkat ang bansa pati na angpartido o maging ang sangkatauhan ay mga kaisipanlamang ng tao na binubuo natin at binabaluktot ayonsa ating ideolohiya. Sa paggamit sa mga salitang ito,kadalasa’y hindi natin isinasama ang isang grupo ngating mga kapatid na hindi natin kababayan o kalipi.Ngunit kinikilala naman ng tunay na nagmamahal angkanyang mga kapatid nang walang masyadongpagpapahalaga sa mga etiketa: mga tao silang buhayat nabubuhay para sa Diyos.

Isa pang pagninilay sa pangungusap sa itaas: naki-kiisa si Jesus sa “pinakamaliit sa ating mga kapatid.”May mahiwagang pakikiisa si Jesus sa lahat ng taoanuman ang kanilang kalagayan sa lipunan. Ngunitnatatangi na presensya naman ni Kristo ang hatid ngpinakahamak nating kapwa – ang mga itinakwil, mganagdurusa at mga api.

May kinalaman din sa atin ang sinasabi ni Jesustungkol sa paghuhukom sa mga bansang di-Kristiyano.Pero magkakamali tayo kung ipagpipilitan nating satalinhagang ito nalalahad ang kabuuan ng mgatungkuling-Kristiyano. Higit sa lahat, hindi tinapay attubig at damit ang kailangan ng daigdig kundi angkatotohanan at pag-asang ipinagkatiwala ng Diyos sakanyang bayang pinili. Magtataksil sa kanilang misyonang mga Kristiyano kung hanggang sa pagtulong,pagpapabahay at iba pang paglilingkod na lamang silamananatili, at nakakalimutan naman kung ano ngabang talaga ang buhay para sa sangkatauhan: una salahat ang pagkakilala at pagmamahal sa kanilangPanginoon. Ipinalalagay niyang sa kanya ginawa anglahat ng gawin natin sa ating mga kapatid pero ayawniya na ipagkamali natin siya sa kanila.

75 MATEO 25

na walang katapusan na inihanda para sadiyablo at sa mga anghel nito! 42 Sapagkatnagutom ako at di ninyo binigyan ngmakakain, nauhaw at di ninyo pinainom,43 naging dayuhan ako at di ninyo pinatu-loy, maysakit at nasa bilangguan at dininyo binisita.’

44 Kaya itatanong din nila: ‘Panginoon,kailan ka namin nakitang nagugutom,nauuhaw, dayuhan, hubad, maysakit onakabilanggo, at di ka namin pinagling-kuran?’ 45 Sasagutin sila ng Hari: ‘Tala-gang sinasabi ko sa inyo: anuman ang dininyo ginawa sa isa sa maliliit na ito, hindininyo ginawa sa akin.’

46 At pupunta ang mga ito sa walanghanggang parusa, ngunit sa walang hang-gang buhay naman ang mga makatarungan.”

1 Pagkatapos ni Jesus sa lahatng pangangaral na ito, sinabi niya

sa kanyang mga alagad: 2 “Alam ninyongipagdiriwang ang Paskuwa pagkaraan ngdalawang araw at ibibigay naman angAnak ng Tao para ipako sa krus.”

3 Nagtipon noon ang mga punong-pariat mga Matatanda ng mga Judio sapalasyo ng Punong-paring si Caifas. 4 Atnagkasundo sila na gumawa ng pakanapara hulihin at patayin si Jesus. 5 Ngunitsinabi nila: “Hindi ngayon sa piyestangito, at baka magkagulo ang mga tao.”

Ang pagpapahid ng langis sa Betania(Jn 12; Mc 14:9)

6 Nang nasa Betania si Jesus sa bahayni Simong ketongin, 7 isang babae anglumapit sa kanya, dala-dala ang isangsisidlang may mamahaling pabangong-mira. At ibinuhos niya ito sa ulo ni Jesusna noo’y nasa hapag. 8 Pagkakita rito ngmga alagad, nagalit sila at kanilangsinabi: “Bakit sinasayang ito! 9 Ma-ipagbibili sana ito sa malaking halaga atmaibibigay sa mga dukha.”

10 Nang malaman naman ito ni Jesus,sinabi niya sa kanila: “Bakit ninyo ginu-

gulo ang babaeng ito? Mabuting gawainang ginawa niya sa akin. 11 Ang mga duk-ha’y laging nasa inyo pero ako’y hindilaging nasa inyo. 12 Sa pagbubuhos niyang pabango sa aking katawan, inihandaniya ito sa paglilibing. 13 Talagang sina-sabi ko sa inyo: saan man ipahahayagang Ebanghelyong ito sa buong daigdig,mababanggit din ang ginawa niya sa akinbilang pag-alaala sa kanya.”

14 At pumunta sa mga punong-pari angisa sa Labindalawa, ang tinatawag na Ju-das Iskariote, at sinabi: 15 “Magkano angibibigay ninyo sa akin kung ibibigay kosiya sa inyo?” Inalok nila ito ng tat-lumpung baryang pilak, 16 at mula noon,naghanap ito ng pagkakataong maipag-kanulo siya.Ang huling hapunan(Mc 14:12; Lc 22:7; Jn 13:1)

17 Sa unang araw ng Piyesta ng Tinapayna Walang Lebadura, lumapit kay Jesusang mga alagad at sinabi sa kanya: “Saanmo kami gustong maghanda ngHapunang Pampaskuwa para sa iyo?”18 Sumagot si Jesus: “Puntahan ninyo anglalaking ito sa lunsod at sabihin sa kanya:‘Sinasabi ng Guro: malapit na ang oras koat sa bahay mo ako magdiriwang ngPaskuwa kasama ng aking mga alagad’.”

19 At ginawa ng mga alagad ang lahat nginiutos ni Jesus at inihanda ang Paskuwa.

20 Pagkalubog ng araw, nasa hapag siJesus kasama ng Labindalawa. 21 Habangkumakain sila, sinabi ni Jesus: “Talagangsinasabi ko sa inyo: ipagkakanulo ako ng isasa inyo.” 22 Lubha silang nalungkot at nagta-nong ang bawat isa: “Ako ba, Panginoon?”

23 Sumagot siya: “Ang kasabay kongnagsawsaw ng tinapay sa plato angmagkakanulo sa akin. 24 Patuloy sa kan-yang daan ang Anak ng Tao ayon sa isi-nulat tungkol sa kanya ngunit kawawaang nagkakanulo sa Anak ng Tao; masmabuti pa para sa taong ito kung hindi nasiya ipinanganak pa.” 25 Nagtanong din si

MATEO 25 76

26

Judas na magkakanulo sa kanya: “Akoba, Guro?” Sumagot si Jesus: “Ikaw naang nagsabi.”

26 Habang sila’y kumakain, kinuha niJesus ang tinapay, at matapos magpuri saDiyos, pinaghati-hati niya iyon at ibinigaysa mga alagad habang sinasabing “Kuninninyo at kanin; ito ang aking katawan.”27 Pagkatapos ay kinuha niya ang kalis,nagpasalamat siya at ibinigay sa kanilahabang sinasabi: “Inumin ninyong lahatito 28 sapagkat ito ang aking dugo, angdugo ng Tipan, na ibinubuhos para samarami, para sa ikapagpapatawad ngmga kasalanan. 29 Sinasabi ko rin sa inyo:hindi na ako iinom pa ng katas na ito ngubas hanggang sa araw na inumin kongkasalo ninyo ang bagong alak sa kaharianng aking Ama.”

30 At pagkaawit ng mga salmo, pumun-ta sila sa Bundok ng mga Olibo. 31 Atsinabi ni Jesus sa kanila: “Matitisod ka-yong lahat ngayong gabi dahil sa akin.Sinasabi nga ng Kasulatan: ‘Hahampasinko ang pastol at mangangalat naman angmga tupa ng kawan.’ 32 Ngunit pag-kabuhay kong muli, mauuna ako sa inyosa Galilea.”

33 Sumagot si Pedro: “Kahit na matisodang lahat dahil sa iyo: hinding-hindi akomatitisod.” 34 Sumagot si Jesus: “Tala-gang sinasabi ko sa iyo: sa gabi ring itobago tumilaok ang tandang, tatlong besesmo akong itatatwa.” 35 Sumagot si Pedro:“Kahit mamatay pa akong kasama mo,hinding-hindi kita itatatwa.” Gayundinang sinabi ng ibang mga alagad.

Getsemane(Mc 14:26; Lc 22:39)

36 At nagpunta si Jesus na kasama silasa isang lugar na tinatawag na Getsemane

at sinabi niya sa mga alagad: “Maupokayo rito habang nagdarasal ako sa dakoroon.”

37 Isinama niya si Pedro at ang dala-wang anak ni Zebedeo, at nagsimulasiyang labis na mahapis at mamighati.38 At sinabi niya sa kanila: “Labis nakalungkutang parang kamatayan angaking nadarama. Manatili kayo rito atmakipagpuyat sa akin.”

39 At pumunta siya sa malayu-layo paat napatirapa habang dinarasal: “Ama,kung maaari, alisin mo sa akin ang kalisna ito. Ngunit huwag ang gusto ko angmasunod kundi ang sa iyo.” 40 At pagbalikniya sa mga alagad, nakita niya silangnatutulog, at sinabi niya kay Pedro: “Hindiba kayo makapagpuyat na kasama konang kahit isang oras lamang? 41 Mag-puyat at manalangin para hindi kayomadaig ng tukso. Talagang masigasig angespiritu ngunit mahina ang laman.”

42 Umalis siya uli para manalangin nangmakalawa at sinabi: “Ama, kung hindi itolalampas at kailangan kong inumin, angkalooban mo ang matupad.” 43 At sapagbalik niya, muli niya silang nakitangnatutulog; mabigat nga ang kanilang mgamata. 44 Kaya muli niya silang iniwan paramanalangin nang makaitlo, na gayon dinang sinabi.

45 At saka niya nilapitan ang kanyangmga alagad at sinabi sa kanila: “Sige,matulog kayo at magpahinga! Dumatingna ang oras at ibinibigay na ang Anak ngTao sa mga taong makasalanan.46 Gumising na kayo at tumindig. Naritona ang magkakanulo sa akin.”

Dinakip si Jesus• 47 Nagsasalita pa si Jesus nang

dumating si Judas na isa sa Labindalawa.

77 MATEO 26

• 26.47. Tingnan ang paliwanag sa Marcos14:43.

Ang halik ni Judas: sapagkat para sa isang alagad,ito ang karaniwang paraan ng pagbati sa kanyangguro.

Hinugot ng isa ang kanyang tabak. May dalangmga tabak si Pedro (Lc 23:38) na tulad ng ilan sa mgaapostol ay naging kasama rin sa mga kilusanglumalaban sa pang-aapi ng mga Romano.

Ang gumagamit ng tabak. Hindi kinokondena ng

Marami siyang kasama na ipinadala ngmga punong-pari at Matatanda ng bayan.May dala silang mga tabak at pamalo.48 Nagtakda sa kanila ang taksil ng isangsenyas: “Ang siya kong hahalikan, siyaang tao, hulihin ninyo siya.” 49 Kaya luma-pit siya kay Jesus at sinabi: “Magandanggabi, Guro,” at hinalikan niya ito. 50 Ngunitsinabi ni Jesus sa kanya: “Kaibigan,gawin mo ang sadya mo rito.” At nilapitanng mga tao si Jesus, sinunggaban atdinakip.

51 Hinugot naman ng isa sa mga kasa-ma ni Jesus ang kanyang tabak; tinaganiya ang isang katulong ng Punong-pari,at naputol ang tainga nito. 52 Ngunit sinabini Jesus sa kanya: “Ibalik mo ang iyongtabak sa lalagyan nito; ang gumagamitnga ng tabak ay sa tabak din mama-matay. 53 Hindi mo ba alam na matatawagko ang aking Ama, at magpapadala agadsiya ng higit pa sa labindalawang hukbong mga anghel. 54 Ngunit kung magka-gayon, paano matutupad ang Kasulatan?Ito ang nararapat mangyari.”

55 Nang oras na iyon, sinabi ni Jesus samga tao: “Isa ba akong tulisan at pumaritokayong may mga tabak at pamalo parahulihin ako? Nasa Templo ako araw-araw,nakaupo sa piling ninyo at nagtuturo, athindi ninyo ako hinuli.” 56 Nangyari nga

ang lahat ng ito para matupad ang sinabing mga propeta. At iniwan siya ng mgaalagad at sila’y nagsitakas.

Si Jesus sa harap ng Kataas-taasangSanhedrin(Mc 14:53; Lc 22:54)

• 57 Dinala si Jesus ng mga humuli sakanya sa bahay ni Caifas na Punong-pari;doon nagtipon ang mga guro ng Batas atmga Matatanda ng bayan.

58 Sinundan siya ni Pedro sa malayohanggang sa patyo ng Punong-pari;pumasok siya roon at nakiupo sa mgautusan habang hinihintay kung ano angmangyayari.

59 Naghahanap ang mga punong-pariat ang Kataas-taasang Sanggunian nggawa-gawang patotoo laban kay Jesuspara maipapatay siya. 60 Ngunit wala si-lang nakita kahit na maraming bulaangsaksi ang nagprisinta. 61 Sa bandang huli,may dalawang humarap at nagpahayag:“Sinabi nito: Magigiba ko ang Templo ngDiyos at itatayong muli sa loob ng tatlongaraw.”

62 At tumayo ang Punong-pari at sinabisa kanya: “Wala ka bang maisasagot salahat ng ito? Ano ang patotoo nilang itolaban sa iyo?” 63 Ngunit nanatiling tahimiksi Jesus.

pangungusap na ito ang mga sundalo at mga pulis nahumahawak ng sandata sa daigdig na puno ng kara-hasan. Ngunit ipinahahayag ni Jesus na hindi lakas angnagtatayo sa Kaharian ng Diyos o naghahatid sabuhay. Kamatayan ang lagi nitong inihahatid sagumagamit nito kahit na ito ang hinihingi ng pagkaka-taon.

• 57. Dalawang akusasyon laban kay Jesus angmakikita natin. Ang una – Magigiba ko (b. 61) ay ditotoo sa isang banda, pero tinutukoy nito ang mgasalitang sinabi ni Jesus na papalitan ang Templo saJerusalem ng ibang relihiyon na sa kanya mismonasesentro (Jn 2:19). At napakasubersibo nito.

Para sa mga Judio, wala nang mas sagrado pa kaysaTemplo ng Jerusalem. At ang pag-atake sa Templo aypagbabanta rin sa posisyon ng mga paring angkapangyariha’y nakasalalay sa pangyayaring sila la-mang ang makapagdiriwang ng pagsamba at pag-aalay ng mga handog sa Templo. Nagpayaman silamula sa mga handog at buwis na ibinabayad ng mga

tao sa Templo. Sa pagtatanggol sa mga bagay nabanal, pinangangalagaan din nila ang sarili nilanginteres.

Tungkol naman sa ikalawang akusasyon na siyangmas mahalaga, tingnan ang paliwanag sa Mc 14:53.

Nanatiling tahimik si Jesus. Hindi dahil sa pag-hamak sa mga taong iyon na mga nasa kapangyarihansa relihiyon, kundi dahil nakita niyang walang silbi angmakipagtalo sa kanila. Nanatili siyang tahimik taglayang kapanatagan ng loob ng mga sa Diyosipinapaubaya ang sariling kapakanan.

Sinabi mo. Dapat sigurong isalin ang sagot na ito niJesus: ’Yan ang sabi mo, na ibig sabihi’y hindi sang-ayon si Jesus sa mga terminong ginagamit ni Caifas.Mga hari at mga tagapagligtas ng Israel ang tinutukoyng ekspresyong anak ng Diyos, at si Jesus ang Anakng Diyos na ibang-iba naman ang ibig sabihin. Kayaagad na tinutukoy ni Jesus ang sarili sa propesiya niDaniel (7:13) na nagbabalita ng isang Tagapagligtas,ng isang Anak ng Tao na galing mismo sa Diyos mulasa kawalang-hanggan.

MATEO 26 78

Kaya sinabi sa kanya ng Punong-pari:“Iniuutos ko sa iyo sa ngalan ng Diyos nabuhay, sabihin mo sa amin: ikaw ba angKristo, ang Anak ng Diyos?” 64 At suma-got si Jesus: “Sinabi mo. At sinasabi ko sainyo: sa hinaharap ay makikita ninyo angAnak ng Tao na nakaupo sa kanangkamay ng Makapangyarihang Diyos atdumarating na nasa ibabaw ng mga ulapng langit.”

65 Pinunit ng Punong-pari ang kanyangdamit habang sinasabi: “Nilait niya angDiyos! Kailangan pa ba ang mga saksi?Kayo na mismo ang nakarinig sa pagla-pastangang ito. 66 Ano ang inyongpasya?” Sumagot sila: “Kamatayan angdapat sa kanya!” 67 At sinimulan nilangduraan at sampalin si Jesus, at sinapoknaman siya ng iba 68 habang sinasabi:“Kristo, humula ka! Sino ang humampassa iyo?”Itinatwa ni Pedro si Jesus(Mc 14:66; Lc 22:56)

• 69 Samantala, nakaupo naman salabas si Pedro. Lumapit sa kanya angisang batang utusang babae at sinabi:“Kasama ka ni Jesus na taga-Galilea.”70 Ngunit ikinaila niya ito sa harap ng lahatsa pagsasabing “Hindi ko naiintindihanang ibig mong sabihin.”

71 Lumayo si Pedro at pumunta sa may

pintuan. Nakita siya ng isa pang babae atsinabi sa mga naroon: “Kasama ni Jesusna taga-Nazaret ang taong ito.”

72 Ngunit makalawa niya itong ikinailanang may panunumpa pa: “Hindi ko kilalaang taong iyon.”

73 Makaraan ang ilang sandali, lumapitnaman kay Pedro ang mga nakatayo roonat sinabing “Isa ka nga sa mga taga-Galilea; halatang-halata sa iyong punto.”74 Ngunit nagsimulang magmura at ma-numpa si Pedro: “Hinding-hindi ko naki-kilala ang tao.” At noo’y tumilaok angtandang. 75 At naalala ni Pedro ang mgasinabi ni Jesus: “Bago tumilaok ang tan-dang, tatlong beses mo akong itatatwa.”At umalis siyang buong kapaitang umi-iyak.

• 1 Kinaumagahan, nagpulong anglahat ng punong-pari at Matatanda

ng bayan tungkol kay Jesus para patayinsiya. 2 Kaya iginapos nila siya at ipinadalakay Pilato na siyang gobernador.

Ang kamatayan ni Judas• 3 Nang malaman ni Judas, ang taksil,

na nahatulan na si Jesus, nagsisi siya atisinauli ang tatlumpung baryang pilak samga punong-pari at Matatanda, 4 atsinabi: “Nagkasala ako, ipinapatay koang isang taong walang kasalanan.” Sina-

kanya. Malakas pa rin ang kanyang impluwensiya samga punong pari, o mga pinuno ng mga angkan ngmga pari na pinagbabahaginan ang mahahalagangkatungkulan gayong ayon sa Batas ay panghabam-buhay ang pagiging Punong-pari. Hindi kumpleto angKataas-taasang Sanggunian dahil hindi legal angmagmiting sa gabi at hindi magkakasya sa bahay niCaifas ang 71 miyembro ng Sanggunian. Kinaumaga-ha’y saka nagtipon ang Sanggunian. Ngunit para samga kaaway ni Jesus, ang pribadong pagsisiyasat angpinakaimportante. Kaya sa lugar na ito inilalagay niMateo (26:57-64) at ni Marcos ang lahat ng alam nilasa paglilitis kay Jesus na talaga namang sa umaganaganap.

• 3. Agad na nawala sa eksena si Judas at namataymatapos maipagkanulo si Jesus. Ni hindi natin alamkung ano ang nangyari sa tatlumpung baryang pilak:tingnan sa Mga Gawa 1:18.

• 69. Lubos na nakapagtataka ang pagtatat-wang ito ni Pedro. Kilala sa bahay ng Punong-pari angkanyang kaibigang si Juan, at ipinakilala siya nitongkasama niya (Jn 18:16). Alam ng dalagita kung sino siJuan at wala siyang anumang sinasabi. Isang pahagingna salita lamang para kay Pedro. Wala namang nag-babanta sa kanya, kahit na ang mga lalaki, na maaaringpinagtatawanan lamang ang kanyang puntong probin-syano na taga-Galilea gaya ni Jesus! Pero sapat na iyonpara magwala si Pedro at madapa.

• 27.1 Bakit kailangan pa ang ikalawangpagharap ni Jesus sa Sanhedrin o Kataas-taasangSanggunian? Hindi nagkakaisa ang mga Ebanghelyo,at ang sumusunod ang malamang na nangyari:

Iniharap nang gabing iyon si Jesus kay Anas nadating Punong-pari; ang lima niyang anak na lalaki atang kanyang manugang na si Caifas ang humalili sa

79 MATEO 27

27

bi nila: “Ano ang pakialam namin diyan?Problema mo iyan.” 5 Kaya inihagis niyaang pera sa Santuwaryo, saka umalis atnagbigti.

6 Pagkadampot naman ng mga parisa pera, sinabi nila: “Hindi puwedeng isa-ma ang perang ito sa kabang-yaman ngTemplo dahil halaga ito ng dugo.” 7 Kayanapagkaisahan nilang gamitin ang perasa pagbili sa Bukid ng Magpapalayok, atgawin itong sementeryo ng mga dayuhan.8 Kaya tinawag na Bukid ng Dugo anglugar na iyon hanggang ngayon.

9 Kaya natupad ang sinabi ni PropetaJeremias: “Kinuha nila ang tatlumpungbaryang pilak, ang halaga ng hinala-gahan ng mga anak ng Israel. 10 At ibi-nayad nila iyon sa Bukid ng Magpa-palayok, gaya ng iniutos ng Panginoon saakin.”Si Jesus sa harap ni Pilato(Mc 15:1; Lc 23:2; Jn 18:29)

11 Tumayo si Jesus sa harap ng gober-nador at tinanong siya nito: “Ikaw ba angHari ng mga Judio?” Sumagot si Jesus:“Ikaw ang nagsasabi.”

12 Pinaratangan naman siya ng mgapunong-pari at Matatanda pero hindi siyasumagot. 13 Kaya sinabi sa kanya niPilato: “Naririnig mo ba ang maraminilang sakdal laban sa iyo?” 14 Ngunithindi siya umimik ni isa mang salita kayanagtaka ang gobernador.

• 15 May kaugalian sa Piyesta na pinala-laya ng gobernador ang sinumangbilanggong gustuhin ng bayan. 16 At maytanyag na bilanggo roon na nagnga-ngalang Barabbas. 17 Sa kanilang pagtiti-

• 15. Ayon sa ilang napakatandang teksto ngEbanghelyo ni Mateo, Jesus din ang pangalan ngtagapanggulo at Barabbas ang palayaw nito. Iniha-harap ni Pilato sa bayan na mamili kina Jesus natinatawag na Barabbas at Jesus na tinatawag na Kristo.

• 24. Humingi si Pilato ng tubig… (b. 24). Para samga Judio, ang ginawang ito ni Pilato ay malinaw na

pagpapahayag ng pagtanggi niyang maging hukom otagausig ni Jesus (tingnan Dt 21:6; Slm 26:6).

• 27. Sa patyong nasa loob, na tinatawag napretoryo, pinaglaruan ng mga sundalo si Jesus nanakikita ni Pilato at ng lahat ng taong naninilbihan sapalasyo.

Isang koronang… ipinutong sa kanyang ulo (b.

MATEO 27 80

pon, nagtanong si Pilato: “Sino ang gustoninyong pakawalan ko: si Barabbas o siJesus na tinatawag na Kristo?” 18 Alamnga niya na ipinadala nila sa kanya siJesus dahil sa inggit.

19 Habang nakaupo sa hukuman si Pi-lato, nagpasabi ang kanyang asawa:“Huwag kang makialam sa matuwid nataong iyan. Labis akong pinahirapan ngpanaginip ko kagabi dahil sa kanya.”

20 Sinulsulan naman ng mga punong-pari at Matatanda ang mga tao para hinginsi Barabbas at ipaligpit si Jesus. 21 Kayanang tanungin uli sila ng gobernador:“Sino sa kanila ang gusto ninyongpalayain ko?”, sumagot sila: “Si Barab-bas.” 22 Tinanong sila ni Pilato: “At anoang gagawin ko kay Jesus na tinatawagna Kristo?” At nagsisagot ang lahat:“Ipako siya sa krus!” 23 Ipinilit ni Pilato:“Ano ang kanyang kasalanan?” Ngunitlalo nilang nilakasan ang sigaw: “Ipakoiyan sa krus!”

• 24 Nakita ni Pilato na wala siyangmagagawa at baka magkagulo pa angmga tao. Kaya humingi siya ng tubig atnaghugas ng kanyang kamay sa harap ngmga tao habang sinasabi: “Wala akongpananagutan sa kanyang dugo. Kayo angmananagot.” 25 At sumagot ang lahat:“Mabuhos nawa sa amin at sa aming mgaanak ang kanyang dugo.” 26 Kaya pina-laya ni Pilato si Barabbas ngunit ipinaha-gupit naman si Jesus at ibinigay paraipako sa krus.Ang daan ng krus(Mc 15:16; Lc 23:11)

• 27 At ipinasok si Jesus ng mga sun-

29). Malamang na mga tangkay ng halaman angginawa na parang helmet at saka pinuluputan ngmahahabang tinik.

Nalibang ang mga sundalo sa larong “bagsak-hari”.Isang maladiyos na tao ang hari sa maraming kultura;at siya rin ang biktimang may pananagutan sa lahat ngmasama. Kaya alam sa maraming lugar ang larong“bagsak-hari”. May natagpuang tayl sa Jerusalem namay nakatatak na isang laro ng mga sundalo. Makikitarito ang pagdaan ng hari sa maraming pagsubokhanggang magtapos sa pagpatay sa kanya.

Tinotoo ng mga sundalo ang larong ito nang hindinamamalayan na totoo na pala ang kanilang gina-gawa. Ang tagumpay ng mga Palaspas ang naghatid sapagdakip kay Jesus. Ngunit ang kahihiyan naman niJesus ang naghatid sa kanya para maging haringnagliligtas sa lahat, gaya ng nasasaad sa matandangkasaysayan ni Josef (Gen 37-44) at mas matindinginilalarawan sa propesiya ni Isaias (52:13-53:12).

Tagapagligtas si Jesus sapagkat biktima siya.Winasak ni Jesus ang buong mekanismo ng karahasansapagkat natiis niya ang pinakagrabeng karahasannang hindi nagiging marahas. Ipinamalas ni Jesus angkadakilaan at lakas ng Diyos sa kahihiyang kanyangdinanas. Tinipon ni Jesus sa kanyang sarili ang lahat ngkahihiyan ng mga walang kalaban-laban, ng mgaitinakwil, ng mga biktimang pinagbubuntunan ng mgawalang kinikilalang karahasan ng mga tao at ngkanilang mga pinuno. Pinasan ni Jesus ang kasalananng daigdig ayon sa ipinahayag ni Isaias. At mula noo’ywala nang makakatingin sa kanya nang hindi nadi-diskubre ang sariling kasamaan at nagluluksa para sakanya na kanilang biktima (Zac 12:12). Mula sa di-inaasahang pakikipagtagpong ito sa Diyos na hinamakat iniligpit, at kaibang-kaiba sa Diyos na sinasamba salangit, aagos para sa mga tao ang bukal ng patawad atpaglilinis (Zac 13:1).

Pinainom nila siya ng alak na hinaluan ng apdo (b.34). Ayon kay Marcos, pinainom nila siya ng alak namapait-na-matamis na inumin ng mga sundalo; mayhalo itong mira para maampat ang kirot. Maaaringinihanda ang inuming ito ayon sa kaugalian ngmapagkawanggawang kababaihan ng Jerusalem, nasiya rin sigurong binabanggit ni Lucas sa 23:28. Peroalak na hinaluan ng apdo (napakapait at napakahirapinumin) ang sinasabi ni Mateo para ipahiwatig anglahat ng pait na kailangang lunukin ni Jesus para saatin, at para alalahanin din ang Salmo 69:22.

Ipinako nilang kasama niya ang dalawangkriminal (b. 38). Malamang na mga terorista rin silanggaya ni Barabbas na mga makabayang laban sa mgaRomano. Maaari rin namang mga kasamahan sila niBarabbas at binibigyang-diin ng pagbitay sa kanila angkagandahang-loob na ginawa kay Barabbas. At dahilwala na si Barabbas, sa tabi ni Jesus sila mamamatay.Pero maaari rin namang kabilang sila sa mga tulisangnagnanakaw sa mga pa-Jerusalem sa kaburulan ngPalestina.

Ito ang Hari ng mga Judio (b. 37). Para kay Pilatoat para sa mga tao, isang makabayang lider na maytangkang mamuno sa pagpapalaya mula sapagkaalipin ng mga Romano ang tinutukoy ngekspresyong ito.

Ang mga Judio ang bayan ng Diyos at niloob ng Amana maugnay sila sa natatanging paraan sa pagliligtas niKristo. Sa katunaya’y dumanas sila ng maramingpagsubok at pag-uusig. Maraming walang salang Judioang nagdusang gaya ni Jesus, nang hindi naniniwala sakanya, pero nananalig sa mga pangako ng Diyos at saPaghahari ng Katarungan. Si Jesus nga ang Hari nila.

Ang mga letrang I.N.R.I. (na nababasa natin sa mgakrusipiho) sa Latin ay mga unang titik ng JesusNazareno, Hari ng mga Judio.

81 MATEO 27

dalo ng gobernador sa Pretorio o bul-wagan, at tinawag ang buong hukbo sapaligid niya. 28 Hinubaran nila siya atdinamitan ng kulay-pulang balabal. 29 Atpumilipit sila ng isang koronang tinik,ipinutong ito sa kanyang ulo at inilagayang isang patpat sa kanyang kanangkamay. At saka sila lumuhod sa harap niJesus at nilibak siya sa pagsasabing:“Mabuhay ang Hari ng mga Judio!”30 Dinuraan nila siya, kinuha ang patpat sakanyang kamay at inihampas ito sakanyang ulo.

31 Matapos nila siyang libakin, inalisnila ang pulang balabal, isinuot sa kanyaang sariling damit at inilabas para ipakosa krus.

32 Paglabas nila, may nasalubong silana isang lalaking taga-Cirene na nagnga-

ngalang Simon, at pinilit nila siyangpasanin ang krus ni Jesus. 33 Pagkaratingnila sa lugar na tinatawag na Golgota (oKalbaryo) 34 pinainom nila siya ng alak nahinaluan ng apdo. Tinikman ito ni Jesusngunit hindi niya ito ininom.

35 Doon nila siya ipinako sa krus atpinaghati-hatian sa sugal ang kanyangmga damit. 36 At saka sila naupo parabantayan siya. 37Ipinaskel naman nila saulunan niya ang nakasulat na sakdallaban sa kanya: “Ito si Jesus, ang Hari ngmga Judio.” 38 Ipinako rin nilang kasamaniya ang dalawang kriminal, isa sa kan-yang kanan at isa sa kanyang kaliwa.

39 Umiiling ang mga nagdaraan at iniin-sulto siya: 40 “Aha! gigibain mo pala angTemplo at itatayong muli sa loob ngtatlong araw. Kaya iligtas mo ngayon ang

• 51. Sa pagbangon ni Jesus mula sa kamatayan,binigyang-interpretasyon ang ilang aparisyon ng mgapatay bilang isang tanda ng katuparan ng mgapropesiya nina Daniel (14:4) at Zacarias (12:12)tungkol sa Araw ng Kaligtasan. Nangangahulugan din

ito na “nanaog sa mga patay” si Jesus bago siya mulingnabuhay, o pinuntahan niya ang mga kaluluwa ng lahatng mabubuting taong naunang namatay kaysa kanyaat naghihintay sa kanya para makapasok sa presensyang Diyos.

MATEO 27 82

iyong sarili at bumaba ka sa krus kungikaw nga ang Anak ng Diyos!”

41 Pinagtawanan din siya ng mgapunong-pari, mga Matatanda at mga gurong Batas. 42 Sinabi nila: “Nailigtas niyaang iba, at sarili niya’y di mailigtas!Bumaba ngayon ang Hari ng Israel mulasa krus at maniniwala kami sa kanya.43 Nagtiwala siya sa Diyos kaya iligtassiya nito kung mahal siya ng Diyos.Sinabi nga niyang: Ako ang Anak ngDiyos.”

44 At ininsulto rin siya ng mga kriminalna kasama niyang ipinako.

45 Mula tanghaling-tapat hangganghapon, nagdilim ang buong lupain.46 Nang ikatlo ng hapon, sumigaw si Jesusnang malakas: “Eloi, Eloi, lamma sabac-tani?” na ang kahuluga’y “Diyos ko, Diyosko, bakit mo ako pinabayaan?” 47 Nangmarinig ito ng ilan sa mga naroon, sinabinila: “Tinatawag niya si Elias.” 48 Tumak-bo ang isa sa kanila, kumuha ng espong-ha, isinawsaw ito sa suka, inilagay sapatpat at pinainom siya. 49 Sinabi namanng iba: “Huwag, tingnan natin kungililigtas siya ni Elias.”

50 Muling sumigaw si Jesus nang ma-lakas at pinayaon ang espiritu.

Ang pagkamatay ni Jesus• 51 Sa sandaling iyon, napunit mula

itaas hanggang baba ang kurtina ngSantuwaryo; nayanig din ang lupa atnabiyak ang mga bato. 52 May mga libi-ngang nabuksan at may mga nabuhay samga banal na yumao. 53 Lumabas nga silasa kanilang mga libingan matapos angpagkabuhay ni Jesus, at pumasok sila saBanal na Lunsod at napakita sa marami.

54 Lubhang natakot ang kapitan at angmga sundalong nagbabantay kay Jesus

nang makita ang lindol at lahat ngnangyari, at sinabi nila: “Anak nga siya ngDiyos.”

55 May mga babae ring nagmamasidmula sa malayo; sumunod sila kay Jesusmula sa Galilea at naglingkod sa kanya.56 Kabilang sa kanila sina Maria Magda-lena, Mariang ina nina Jaime at Jose, atang ina ng mga anak ni Zebedeo.Ang paglilibing kay Jesus(Mc 15:42; Lc 23:50; Jn 19:38)

57 Nang magtatakipsilim na, dumatingang isang mayamang taga-Arimatea nanagngangalang Jose, alagad din siya niJesus. 58 Lumapit siya kay Pilato parahingin ang katawan ni Jesus, at iniutosnaman ng gobernador na ibigay ito sakanya. 59 Kaya kinuha ni Jose ang kata-wan ni Jesus, binalot sa malinis na telanglinen 60 at inilibing sa bago niyang libinganna inuka sa bato. Pinagulong niya angisang malaking bato sa bukana nglibingan at saka siya umalis. 61 Nakauponaman si Maria Magdalena at ang isapang Maria sa harap ng libingan.Ang mga bantay sa libingan

62 Nang sumunod na araw (na kasunodng paghahanda sa Paskuwa), sama-samang pumunta kay Pilato ang mgapunong-pari at mga Pariseo, 63 at sinabi sakanya: “Natatandaan po namin ang sinabing sinungaling na iyon na ‘Babangon akopagkatapos ng tatlong araw.’ 64 Kayapabantayan ninyo ang libingan at bakadumating ang kanyang mga alagad atnakawin ang katawan at sabihin sa bayanna ‘Nabuhay siyang muli.’ Mas masaholpa ang huling pandarayang ito kaysauna.” 65 Sinagot sila ni Pilato: “Hayan angmga tanod, ayusin ninyo ang pagbaban-tay ayon sa palagay ninyo.” 66 Kaya pu-

83 MATEO 28

munta sila at pinabantayan ang libingan;tinatakan ang bato at pinabantayan.

Napakita si Jesus sa mga babae(Mc 16:1; Lc 24:1; Jn 20:1)

• 1 Kinahapunan ng Araw ng Pahi-nga, sa paglabas ng unang bituin,

sa unang araw ng sanlinggo, pumunta salibingan si Maria Magdalena at ang isapang Maria para tingnan ang libingan.2 Walang anu-ano’y lumindol nang ma-lakas at bumaba mula sa langit angAnghel ng Panginoon at nilapitan angbato,pinagulong ito at naupo roon. 3 Pa-rang kidlat ang kanyang mukha at simputing niyebe ang kanyang damit. 4 Nanginignaman sa takot ang mga bantay at nagingparang mga patay.

5 Sinabi ng Anghel sa mga babae: “Hu-wag kayong matakot; alam kong hina-hanap ninyo si Jesus na ipinako sa krus.

6 Wala siya rito; binuhay siya ayon sakanyang sinabi. Tingnan ninyo ang lugarna pinaglibingan sa kanya. 7 Pumuntakayo agad ngayon at sabihin sa kanyangmga alagad na muli siyang nabuhay atmauuna sa inyo sa Galilea. Makikita ninyosiya roon. Ito ang mensahe ko sa inyo.”

8 Agad nilang iniwan ang libingan nanatatakot at labis na nagagalak, at tu-makbo sila para balitaan ang kanyangmga alagad.

9 Nakasalubong nila sa daan si Jesus atsinabi niya: “Kapayapaan.” Paglapit sakanya ng mga babae, niyakap nila angkanyang mga paa at sinamba siya. 10 Si-nabi naman ni Jesus sa kanila: “Huwagkayong matakot. Humayo kayo at sabihinsa aking mga kapatid na pumunta sila saGalilea; doon nila ako makikita.”

11 Samantalang pabalik ang mgababae, nagbalik naman sa lunsod ang

ANG IGLESYANG MULING NABUHAY

• 28.1 Binabanggit ng ebanghelista si Maria Mag-dalena at ang isa pang Maria na ina ni Jaimeng Maliit,na kamag-anak ni Mariang ina ni Jesus. Bago pa siladumating sa libingan, bumaba na ang Anghel ngPanginoon: isa itong paraan sa Biblia para sabihingmay naganap na supernatural na pagpapahayag. Perowalang sinuman siyempre, kahit na ang mga guwar-diya, na nakakita kay Kristo na lumalabas sa libingan.Hindi makikita ang Kristong muling nabuhay kunghindi niya ito loloobin.

Makikita siya ng mga babaeng naghahanap sakanya; hindi siya hinahanap ng mga sundalo at mgapinuno kayat hindi nila ito maiintindihan.

Nakasalubong nila si Jesus sa daan (b. 9). Mali-wanag na pinagsasama ni Mateo ang dalawang mag-kaibang pangyayari: ang isa’y ang pagkadiskubrengwalang laman ang libingan, at ang isa nama’y angsumunod na pangyayari na pagpapakita ni Jesus kayMaria Magdalena na isinasalaysay sa Juan 20:11-18.

Sabihin na pumunta sila sa Galilea (b. 10). Bakitsinasabi ni Jesus ang pagtatagpong ito kungmagpapakita naman siya sa araw ding iyon sa Jerusa-lem? (Tingnan sa Lucas 24:13-42.) Medyo malabonga.

Maaaring pinagsama-sama ng ebanghelista angiba’t ibang pagpapakita para pasimplihin angpagsasalaysay sa mga ito. Ngunit sa lahat ng ito’ypanahon ang kailangan ng mga alagad para maniwalasa Pagkabuhay at medyo maintindihan ito.

Pagkatapos ng dalawang pagpapakita sa Jerusalem,kung saan sila sinikap na kumbinsihin ni Jesus na hindisiya multo o espiritu, kakailanganing umuwi sila sakanilang probinsya at kapaligiran, na malayo sa

kapitolyong ito na nagbigay sa kanila ng sakit at sugatng kalooban, para maisaloob ang bagong karanasangito. Magpapakita si Jesus sa Galilea sa naiibangparaan, ipauunawa sa kanila na niluwalhati na siya athindi tulad ng dati ang kanyang buhay ngayon.

Isang babae, si Mariang taga-Magdala, angmaghahatid ng mensahe para sabihin na sa Iglesya’yhindi sa mga awtoridad manggagaling ang lahat.Nakikipag-ugnay ang Diyos sa sinumang gusto niya,ibinibigay ang mga mensaheng propetiko sa mgakaraniwang tao at mga babae.

Ang pagkabuhay ni Kristo ang pinakasentro ngEbanghelyo, pero napakaikli naman ng pag-kakasalaysay dito ni Mateo. Bakit? Dahil nang sulatinni Mateo ang kanyang Ebanghelyo, ang Pagkabuhaypara sa mga unang taon ng Iglesya ay napakaimpor-tanteng pangyayari at napakahiwaga para isulat. Kayadapat itong ipahayag at patotohanan ng Espiritunggumagawa sa mga pamayanang Kristiyano.

Iba ba ang sitwasyon natin ngayon? Hindi ang isangmakapangyarihang Iglesya ang tamang nangungusaptungkol kay Kristong Muling Nabuhay kundi isangIglesyang Muling Nabuhay. Kung ang Iglesya ay nasasitwasyon na para bang wala nang pag-asa ngkaligtasan para sa kanya ngunit muli siyang nabu-buhayan ng loob sa kapangyarihan ng Diyos, kungparang sa kamatayan papunta ang Iglesya sa bawatsalinlahi dahil sa matatandang istruktura nito, mgapagbabago sa daigdig o malakihang pag-uusig ngunitbinibigyan naman siya ng Panginoon ng panibagongsigla at bagong mga apostol sa bawat salinlahi – angIglesya, kung gayon, ay saksi na muli ngang nabuhayang Panginoon at binigyan siya nito ng kapang-yarihang muling mabuhay.

28

MATEO 28 84

Higit na maipahahayag ng mga pamayanang Kris-tiyano ang pagkabuhay kung magpapatuloy sila,halimbawa, sa kabila ng pagkawala ng kanilang mgalider, kung sinasalungat ng mga may mapurol na diwaat masasama ang pinakamahalaga nilang mga apostol,kung nagdurusa ang komunidad ngunit hindi pa rinnawawalan ng kaligayahan sa kabila nito.

PAG-EEBANGHELYO – ANG TRINIDAD• 16. Isinugo ni Jesus ang kanyang mga apostol

para ebanghelyuhin ang mundo. Ngunit may nag-aalinlangan pa. Binubuod dito ni Mateo ang mgahuling pagpapakita ni Jesus. Hindi lahat ng alagad (angLabing-isa at ang iba pa) ay agad na naniwala saPagkabuhay ni Jesus.

Gawing mga alagad ang lahat ng bansa. Tulad ngmga gurong Judio ng kanyang panahon, isang grupong mga alagad na nabuhay na kasama niya ang tiniponni Jesus. Kilala ng guro ang kanyang mga alagad atkilala naman ng mga alagad ang kanilang guro sasama-samang pamumuhay sa araw-araw. Ganito rinsa ngayon: nangangahulugan ng pagbabahaginan atpagsasamahan ang pag-eebanghelyo.

Gusto ni Jesus na magkaroon ng mga alagad sa lahatng bansa pero gusto rin niyang umunlad sa kultura atlipunan ang mga bansang iyon sa pamamagitan ngpagbabago ng mga taong naniwala.

Gusto ni Jesus na magkaroon ng mga alagad o mgataong sumusunod sa kanya bunga ng isang personal nadesisyon para ipailalim sa kanya ang kanilang pag-iisip, mga paniwala, mga sukatan at mga desisyon.

Ang pag-eebanghelyo ay pagtulong sa kapwa napagnilayan ang nakaraan hanggang sa makilala niyakay Kristo, sa pagkamatay at muling pagkabuhay nito,ang katotohanang nagbibigay-liwanag sa kanyangbuhay. Ganito ang ginawa ni Jesus, ipinakita niya sakanyang mga apostol na ang kanyang kamatayan atpagkabuhay ang ipinahahayag ng kabuuan ng Biblia atng lahat ng nagdaang karanasan ng kanilang lahi(Lc 24:27-44).

Ang mga naniwala ay bibinyagan sa iisang Pangalanng Ama at ng Anak at ng Espiritu Santo, ang TatlongPersonang itinuro sa atin ni Kristo. Inisa-isa niya

siyempre ang Tatlo dahil hindi ang Anak ang Ama athindi ang Espiritu Santo ang Anak; sa kabila nito’yiisang Diyos lamang ang Tatlo. Sa pagpasok sa Iglesya,ang mga binyagan ay papasok sa pakikipagbuklod saAma, sa Anak at sa Espiritu Santo. Ang Iglesya, una salahat, ay pagkakabuklod.

Nabanggit na natin sa Mateo 6:9 na tinutukoy natinsa Ngalan ng Diyos ang kapangyarihan niyang ipag-kaloob ang sarili at gawin tayong kanyang mga anak.

Tingnan sa Mga Gawa 19:5 ang tungkol sa binyagsa Ngalan ng Panginoong Jesus.

Binabanggit dito ni Jesus ang mga utos niya saIglesya. Ngunit wala siyang ibinigay na ano pa mangmga utos liban sa mga ito na nalalaan nga sa pagtatagu-yod at pagpapatatag sa pamumuhay sa pagka-kabuklod.

Kasama ninyo ako sa lahat ng araw. Inisip ngunang henerasyon ng mga Kristiyano na hindimagtatagal at babalik na si Kristo. Pero nang maisulatna ang Ebanghelyo, naintindihan nila na hindi pasumasapit ang kasaysayan sa wakas nito. Ganap naibinuklod at ipinangako ni Jesus ang kanyang sarili saIglesya ng kanyang mga apostol tulad ng pagbubuklodat pangangako ng Diyos sa kanyang sarili noon sabayang Israel.

Iba ang Iglesya Katolika sa iba pang mga iglesyangKristiyano dahil mga apostol ni Jesus ang nagtatagnito. Tanging siya lamang ang nakadaramang obliga-dong manatiling nagkakaisa sa mga kahalili ng mgaapostol, ang mga obispo. May mga pagkakataongmahirap panatiliin ang pagkakaisa at pagpapatuloy naito, lalo na’t parang mas madali pang magtayo nalamang ng isang bagong komunidad na nireporma satabi nito. Ngunit ang pagsunod na ito sa kalooban ngAma ang siya ring paraan ng pagdalisay at pagpa-patatag ni Jesus sa ating pananampalataya. Si Jesusnga at siya pa rin ang “Panginoon” ng patutunguhanng “kanyang” Iglesya.

Sumasakanya si Kristong Diyos at Panginoon samapapait at mabubungang karanasang gusto nitongpagdaanan niya. Bilang Iglesyang naglalakbay, nagla-lakbay siya sa mga daan-dantaon hanggang sa wakasng panahon at ng gawa ng kaligtasan.

ilang mga bantay at ibinalita sa mgapunong-pari ang lahat ng nangyari.12 Nakipag-usap naman ang mga ito samga Matatanda ng bayan kaya kumuhasila ng sapat na halaga at ibinigay sa mgasundalo, 13 at tinagubilinan silang “Sabihinninyong dumating nang gabi ang kanyangmga alagad at ninakaw ang katawanhabang natutulog kayo. 14 Kung mabali-taan ito ng gobernador, kami ang bahalasa kanya at hindi kayo magkakaprob-lema.” 15 Tinanggap ng mga sundalo angpera at ginawa ang itinuro sa kanila; atlaganap pa hanggang ngayon ang kuwen-tong ito sa mga Judio.

Isinugo ni Jesus ang mga apostol• 16 Pumunta naman sa Galilea ang

Labing-isang alagad, sa bundok na itinak-da ni Jesus. 17 Pagkakita nila sa kanya,sumamba sila, ngunit may nag-aalinla-ngan pa.

18 At nilapitan sila ni Jesus at sinabi:“Ibinigay sa akin ang buong kapang-yarihan sa langit at sa lupa. 19 Kaya hu-mayo kayo at gawing mga alagad anglahat ng bansa. Binyagan sila sa Ngalan ngAma at ng Anak at ng Espiritu Santo, 20 atturuan sila na sundin ang lahat ng iniutosko sa inyo. Kasama ninyo ako sa lahat ngaraw hanggang sa wakas ng panahon.”