ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN TP.HCMKHOA TÂM LÝ HỌC

BÀI TẬP GIỮA KỲ MÔN

Nội dung:

PHỎNG VẤN MỘT SỐ NHÀ THAM VẤNVỀ THAM VẤN TÂM LÝ

GVHD: TS. Trì Thị Minh ThúyLỚP : VB2K04SVTH:

1. Trần Bội Ân MSSV 15661600022. Nguyễn Trần Hoài Ân MSSV 15661600013. Lê Thị Mỹ Giang MSSV 15661600234. Ta Thị Hông Linh MSSV 15661600475. Trần Thanh Tài MSSV 15661600776. Lâm Minh Trúc MSSV 1566160102

TP.Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 8 năm 2017

1

NHẬN XÉT VÀ ĐÁNH GIÁ CỦA GIẢNG VIÊN

………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………….

2

M C L CỤ Ụ1. Cuộc phỏng vấn số 1............................................................................................4

2. Cuộc phỏng vấn số 2............................................................................................6

3. Cuộc phỏng vấn số 3............................................................................................7

4. Cuộc phỏng vấn số 4..........................................................................................11

5. Cuộc phỏng vấn số 5..........................................................................................13

NHẬN XÉT CHUNG............................................................................................15

3

1. Cuộc phỏng vấn số 1

1.1. Thông tin nhà tham vấn

- Tên: Trần Hữu Đức

- Giới tính: Nam

- Nơi công tác: Better Living đã thành lập được 5 năm

- Thời gian thực hiện TV-TL: 8.000 giờ

1.2. Nội dung phỏng vấn

Theo anh tham vấn là gì?

Tham vấn là cuộc trò chuyện giữa hai người ban, một người có chuyên môn về tâm lý, một người cần được sự trợ giúp về tâm lý. Cuộc nói chuyện nhằm mục đích làm sao xong cuộc nói chuyện đó người ban cần sự trợ giúp đó tự nhận ra vấn đề và tự giải quyết nó.

Tiến trình tham vấn gồm những bước như thế nào?

A.Đức: Thông thường trong tham vấn tâm lý. Nói cho dễ hiểu gôm 3 phần: phần đầu còn gọi là phiên đầu, phần hai là bao gôm các phiên giữa và phần cuối là phiên cuối. Theo tiêu chuẩn quốc tế thì một tiến trình tham vấn bao gôm 16 phiên – mỗi phiên 45 phút. Trong phiên đầu mình sẽ tiến hành chẩn đoán, tao niềm tin cho thân chủ, xác định mục tiêu của thân chủ khi đến tham vấn, đưa ra phác đô tham vấn và chi phí. Trong phiên này phải cho thân chủ thấy chính thân chủ là người góp 50% cho việc thành công để thân chủ không bị lệ thuộc vào nhà tham vấn. Trong phiên cuối – empower xác định thân chủ đã đat được mục tiêu gì so với phiên đầu và trao lai quyền cho thân chủ để thân chủ độc lập.

Làm sao phân biệt giữa tham vấn và trị liệu. Anh có thể cho ví dụ cụ thể minh họa khi nào là tham vấn, khi nào là trị liệu không?

Ví dụ về tham vấn: Hai vợ chông dắt nhau đến gặp nhà tham vấn. Hai vợ chông em không thể nào nói chuyện được với nhau, khi nói chuyện với nhau là như chó với mèo. Tụi em biết như vậy là không được nhưng đã rất cố gắng vẫn không thể nói với nhau được vài câu. Nhờ nhà tham vấn giúp giùm. Khi đó nhà tham vấn sẽ đưa các bài tập/yêu cầu cho hai người thực hiện và theo dõi tiến trình.

Ví dụ về trị liệu: Hai vợ chông đến nhà tham vấn kể về việc anh chông đi nhậu về đánh đập vợ, nhưng sang ngày hôm sau lai quỳ lai xin em tha, xin ba mẹ vợ tha lỗi. Việc này cứ tái diễn lặp đi lặp lai không biết bao nhiêu lần. Em không biết làm sao chấm dứt tình trang này. Trong trường hợp này là trị liệu sẽ sử dụng phân tâm học đi ngược dòng thời gian ngược về tuổi thơ của cô bé. Thấy đâu đó trong quá khứ xuất hiện hình ảnh người bố nghiện rượu và ba mẹ thường xuyên cãi nhau vì vấn đề uống rượu của ông bố khi rơi vào tình trang này cô bé co rúm người có nỗi sợ rất rõ rệt. Cũng với phương pháp này áp dụng cho cậu bé thì thấy cậu bé được nuôi day bởi một bà mẹ độc đoán, độc tài luôn bắt cậu bé phải làm việc này việc kia nếu chưa kịp là mẹ cậu bé la lớn tiếng rít lên làm cho cậu bé rất sợ. Trở lai vấn đề của hai vợ chông, khi người vợ thấy chông uống rượu xỉn thì bà vợ

4

bị kích hoat bởi những ký ức tuổi thơ khiến bà vợ co rúm, sợ hãi nên không kiểm soát được hành vi của mình mà nói lớn tiếng thậm chí rít lên với chông. Khi vợ rít lên như thế cũng lai kích thích đến vùng tiềm thức của ông chông có bà mẹ trước đây cũng như thế, lúc nhỏ thì sợ giờ cậu bé đã lớn nên đã đáp trả tiếng rít của vợ bằng cách bat tay vợ, cứ thế vợ càng rít thì càng bị đánh, càng bị đánh thì vợ càng rít lên khi vợ rít lên thì chông càng đánh. Cứ thế vòng lẩn quẩn. Trong trường hợp này chỉ cần trị liệu cho một người vì vợ không kích thích tiềm thức thì chông không có cơ chế đó và ngược lai. Trị liệu bằng cách cho họ quay lai thời thơ ấu và cho họ làm hòa, hòa giải với quá khứ không bình an đó.

Những dấu hiệu nào cho thấy thân chủ không còn cần trị liệu, trị liệu đã thành công?

Phải xét đến mục tiêu của thân chủ khi đến gặp nhà tham vấn ở phiên đầu. Nếu trong quá trình trị liệu thấy thân chủ đã đat được các mục tiêu đã đề ra thì tức là trị liệu đã thành công. Tuy nhiên cũng có những thân chủ tự cảm thấy mình không cần theo đuổi đến những phiên cuối. Họ đi được nửa quãng đường rôi có thể họ sẽ không đến gặp mình nữa nếu lúc đó mình cảm thấy thấy thân chủ sẽ không quay lai thì mình thực hiện bước empower ở phiên cuối trao quyền cho họ. Có thể nói anh sẽ không gặp em nữa vì bất cứ lý do gì nhưng nghe anh trước dặn dò các điều sau …. Để khi họ không còn đến gặp mình thì họ vẫn có thể tự lập được, tự giải quyết được vấn đề.

Trong quá trình tham vấn – trị liệu anh thường dùng những phương pháp nào? Em thấy thiên về phân tâm hơn.

Đúng rôi anh thiên về phân tâm hơn. Khi mới vào nghề mình còn ý thức được mình sử dụng phương pháp nào, tới bây giờ anh theo trường phái lấy thân chủ làm trọng, khi làm lâu mình sẽ không rach ròi được phương pháp nào mà kết hợp cùng lúc nhiều phương pháp ví dụ anh thường kết hợp các phương pháp:

A. Trị liệu chánh niệm là vô thức thuyết phục vô thức. Mình đặt vô thức mình trong trang thái bình an trước rôi tác động vào trang thái bình an rất nhanh.

B. NLP: có timeline therapy – trị liệu theo dòng thời gian

C. Thôi miên

D. Couselling

E. Hành Vi

F. Hiện Sinh

G. Học thuyết về tính cách

H. Học thuyết về Giá Trị

Vẫn cứ liên tục đọc sách ứng dụng, khi thân chủ tới mình chẳng còn câu nệ dùng phương pháp nào. Làm sao cảm được vấn đề gốc của thân chủ rôi giải quyết. Có những thân chủ mình chỉ cần trò chuyện thậm chí cái vỗ vai là giải quyết được vấn đề. Có những thâm chủ tính hoài nghi rất cao thì mình sẽ mất nhiều thời gian hơn. Tới lúc này vẫn lấy thân chủ làm trọng.

5

Trong quá trình hành nghề, anh đã gặp những dạng thân chủ khó tính nào?

Khó nhất là dang thân chủ đến chứng minh vấn đề của họ là vinh viễn và nhà tham vấn không giúp gì được cho họ để họ không cần phải thay đổi; Dang thứ hai là họ không được tự do quyết định khi đến gặp nhà tham vấn thường thì do bà vợ kéo ông chông đến hoặc ngược lai hoặc do ba mẹ ép đến thì những dang thân chủ này mức độ cộng tác của họ rất thấp; Dang thứ ba là thân chủ tự giới han niềm tin đã ăn sâu vào tiềm thức của mình ví dụ trường hợp thân chủ nữ có bị lam dụng tình dục khi gặp nhà tham vấn nam thì họ sẽ phòng thủ thái quá nên mức độ cộng tác rất thấp. Khi tiến trình trị liệu bắt đầu hiệu nghiệm thì họ càng phòng vệ vì họ rất lo lắng. Dang thứ tư khó khăn về do điều kiện kinh tế ví dụ có những người họ phải để dành rất lâu để đến sử dụng dịch vụ tham vấn nên họ kỳ vọng thái quá vào nhà tham vấn họ nhìn nhà tham vấn như ông bụt có cây đũa thần quơ cái là biến mất cái vấn đề nan giải của họ.

Đối với một thân chủ khép kín, nội tâm khó mở lòng thì anh thường sử dụng những kỹ thuật nào để khơi gợi câu chuyện của họ.

Lấy thân chủ làm trọng tâm. Thường thì thân chủ đến đây cần họ sự trợ giúp thì nhà tham vấn phải làm sao quên được bản thân đừng tự ái thì mới giúp được họ. Nếu mình tự ái thì thân chủ sẽ càng rụt rè hơn và họ không đến nữa. Bằng kỹ thuật phản hôi, phản hôi một cách chân thành ví dụ em làm thân chủ thứ bao nhiêu của anh nhưng em có điểm đặc biệt là rất thủ thì họ ủa vậy hả thì họ sẽ mở lòng. Nói thẳng nếu em thủ như vậy thì anh sẽ mất nhiều thời gian hơn để hiểu vấn đề của em hơn, mất thời gian tương tác nhiều hơn và ảnh hưởng đến chi phí thì họ sẽ tự nhiên mở lòng hơn.

2. Cuộc phỏng vấn số 2

2.1. Thông tin nhà tham vấn

- Giới tính: Nữ

- Nơi công tác: Trung tâm cai nghiện

- Thời gian thực hiện tham vấn: 8 năm

2.2. Nội dung phỏng vấn

Trước hết cho em được hỏi tham vấn và trị liệu tâm lý có khác nhau không? Người nghiện cần được tham vấn hay trị liệu tâm lý?

Tham vấn và trị liệu tâm lý khác nhau, người nghiện cần cả 2 vừa tham vấn vừa trị liệu tâm lý.

Đối với đối tượng nghiện như vậy, theo chị điều gì là khó nhất trong việc cải thiện sức khỏe tâm lý cho họ? Họ có sẵn sàng để nhà tham vấn cải thiện đời sống tâm lý hay không?

Điều khó nhất trong việc cải thiện sức khỏe tâm lý cho người nghiện đó là nhà tham vấn, tư vấn viên không hiểu gì về tâm lý bệnh nhân, không có sự đông cảm và bản thân bệnh

6

nhân( người nghiện ma túy) không hợp tác trong chữa trị.  Quan trọng là nhà tham vấn, tư vấn viên có kỹ năng khơi gợi, tao động lực để họ sẵn sàng hay không thôi. 

Chị đã gặp một trường hợp nào theo chị là khó nhất, chị có thể chia sẻ không ạ?

Gặp thì nhiều vô kể nhưng có những case như bệnh nhân không thể vượt qua được chính mình( thèm nhớ ma túy mãnh liệt, vật vã, áo cấu, tìm cách trốn thoát khỏi cơ sở điều trị) cương quyết không hợp tác với tư vấn viên. Bệnh nhân bị bế tắc không từ bỏ được ma túy, bệnh nhân mâu thuẫn với gia đình ban bè, người yêu, vợ con, bệnh nhân bị nhiễm H, bị bế tắc trong cuộc sống, bệnh nhân không có tiếng nói trong gia đình, mất niềm tin trong cuộc sống gia đình....

Phương pháp tiếp cận nào mà nhà tham vấn thường dùng để trị liệu cho đối tượng là người nghiện?

Phương pháp tiếp cận trực tiếp( mặt đối mặt) với Bệnh nhân và gia đình.

Đối với lứa tuổi vị thành viên bị nghiện thì việc tham vấn có quan trọng hay không? Chị có thể chia sẻ thêm về lứa tuổi nghiện này không? 

Đối với trẻ vị thành niên bị nghiện thì tham vấn cũng quan trọng vì hầu như các em còn mơ hô về tình trang bệnh tật của mình, không biết hướng đi nào là đúng. Người tham vấn cần hiểu tâm lý lứa tuổi của trẻ ở giai đoan này để giúp các em vượt qua bệnh và khơi gợi cho các em niềm đam mê trong học tập, lao động cũng như trong cuộc sống sau này.

Đối với bệnh nhân mắc phải HIV trong thời gian đầu mới phát hiện thì nhà tham vấn cần làm gì để trấn an họ? Hướng mà người bị HIV cần làm để có thể sống tốt sống khỏe về mặt tinh thần?

Trấn an họ bằng cách động viên nên kiểm tra lai nhiều lần để biết chính xác, chuyện đó là bình thường đó không phải là con đường chết mà bây giờ đã có thuốc ARV điều trị,sống thoái mái vô tư, dinh dưỡng đầy đủ... thì Bệnh nhân sẽ rất khỏe manh...

Theo chị thì tham vấn trong trung tâm cai nghiện có những khó khăn nào so với các nhà tham vấn trong các lĩnh vực khác? 

Tham vấn trong cai nghiện là một việc rất khó khăn, phức tap vì làm việc với con người mà không phải người bình thường mà là người nghiện ma túy( bệnh nhân đặc biệt) tâm sinh lý rất phức tap, không ổn định, thay đổi thường xuyên liên tục về mặt tâm lý...

3. Cuộc phỏng vấn số 3

3.1. Thông tin nhà tham vấn

- Tên: Tiến sỹ tâm lý Lê Minh Thuận.

- Giới tính: Nam

- Nơi công tác: phòng khám số 35, Khoa Tâm Lý Lâm Sàng, bệnh viện Q.2, TP.HCM.

- Thời gian thực hiện TV-TL:

7

Từ năm 1999 đến năm 2007: Làm tham vấn, tư vấn qua tổng đài 1088. Sau đó, về làm tham vấn và trị liệu tai trường Đai Học Y Dược TP.HCM, khoảng

3-4 năm. Từ năm 2016 đến nay: làm tham vấn và trị liệu tai phòng phám số 35 của bệnh

viện Q.2.

3.2. Nội dung phỏng vấn

Làm tham vấn, tư vấn qua tổng đài và tham vấn đối thoại trực tiếp có gì khác nhau?

-Làm tham vấn, tư vấn qua tổng đài thì mang tính chất là tư vấn nhiều hơn. Và ban sẽ không quan sát được những biểu hiện của cảm xúc, hành vi, sắc thái của thân chủ. Thân chủ không làm việc theo khung giờ, nghia là có khi họ gọi tới khoảng 30 phút rôi họ tắt vì gọi điện thoai của cơ quan sau đó, rảnh thì mới gọi lai tiếp vì thế cuộc tham vấn, tư vấn hay bị ngắt quản giữa chừng một cách đột ngột.

- Làm tham vấn trực tiếp thì dễ kết hợp với trị liệu vì quan sát được những cử chỉ, hành vi, cảm xúc của ngôn ngữ không lời. Ban sẽ biết và đọc được sắc thái, cũng như những biểu hiện của tay chân, biểu hiện cảm xúc của thân chủ khi họ thổ lộ vấn đề của họ.

Tham vấn và trị liệu khác nhau chỗ nào?

-Tham vấn là công cụ, là kỹ thuật, là năng lực của trị liệu. Nghia là nhà trị liệu dùng các kỹ thuật của tham vấn trong quá trình điều trị.

- Tham vấn là dùng các câu hỏi để gợi mở, tìm hiểu vấn đề của thân chủ và cùng họ đưa ra giải pháp cho vấn đề của họ. Giải quyết cho vấn đề hiện tai, chứ không đi sâu vào những nguyên nhân gốc rễ từ quá khứ xa xôi, những trải nghiệm như liệu pháp trị liệu phân tâm. Không đi tìm niềm tin cốt lõi, niềm tin trung gian của thân chủ như trị liệu theo CBT.

- Tham vấn là chỉ chữa ở trên bề mặt nổi.

Ví dụ một số câu hỏi gợi mở, câu hỏi chuyên sâu thường dùng trong tham vấn để hỏi thân chủ:

Thay vì khuyên gái mai dâm đến tư vấn nên dùng bao cao su thì có thể hỏi để thân chủ tự trả lời: Theo chị, cái gì có thể bảo vệ sức khỏe cho chị khi chị làm nghề này? Theo chị, thì chị có thể làm gì để han chế những bệnh lây nhiễm qua đường tình dục?

Theo em, việc ly hôn sẽ tốt cho em điều gì? Chị muốn thay đổi điều gì khi đi ngoai tình?

Không nên đặt những câu hỏi mà làm cho thân chủ cảm thấy mình bị áp đặt, câu hỏi phán xét ( Chị có thấy ngoai tình là xấu không?) thì thân chủ sẽ bị sốc và có những phản ứng phòng vệ. Vậy là ca của ban sẽ bị thất bai.

Chia sẻ ca tham vấn trị liệu đầu tiên?

8

Từ tham vấn qua điện thoai chuyển sang tham vấn trị liệu trực tiếp thì hơi bối rối một chút. Có gặp một chút khó khăn trong việc xác định bệnh của thân chủ. Không biết họ rối loan nhân cách hay rối loan trầm cảm….

Các bước tham vấn trị liệu tâm lý?

Có nhiều bước:

Đầu tiên: Thiết lập mối quan hệ trị liệu

Tự giới thiệu với bệnh nhân tôi là ai. Và hôm nay tôi dành thời gian bao lâu cho anh/chị. Chúng ta sẽ làm những gì trong ngày hôm nay. Bệnh nhân đông ý hết rôi thì họ phải làm bảng cam kết ( hợp đông trị liệu).

Kế đến: Nêu ra một số nguyên tắc bảo mật thông tin của thân chủ để họ biết rõ và cảm thấy an tâm .

Tiếp theo: Bước vào trị liệu.

Đó là những thân chủ bình thường thì ta làm như vậy. Còn với những thân chủ mới bước vào là đã khóc bù lu, bù loa lên thì đầu tiên là phải đưa cho họ khăn giấy, để họ khóc cho xong.

Mỗi một giả thuyết đặt ra chỉ nên giải quyết trong 1 phiên. Ví dụ, nếu nghi ngờ TC bị rối loan trầm cảm thì trong phiên đó mình chỉ tập trung hỏi những vấn đề xoay quanh giả thuyết này. Nếu thấy không có những gì liên quan đến trầm cảm thì mình phải xem lai giả thuyết và đặt ra giả thuyết khác như có thể cô này không phải trầm cảm mà có thể là lo âu . Và phiên sau giải quyết giả thuyết lo âu đó. Khi đặt giả thuyết TC bị trầm cảm thì ban phải đặt ra những câu hỏi để đi tìm những triệu chứng, nguyên nhân gây ra trầm cảm ở TC. Đầu tiên là xác định triệu chứng, sau đó kiểu hình ( kiểu người ngày là bệnh gì), và đến tìm nguyên nhân (là cái gì gây ra bệnh đó ). Có nhiều nguyên nhân, như nguyên nhân hiện tai hay nguyên nhân quá khứ. Cô này trầm cảm là do bị ban trai bỏ hay quá khứ bị cha mẹ ngược đãi.Xác định xong nguyên nhân thì trong đầu đề ra những giải pháp để trị liệu cho thân chủ. Giải pháp thích hợp giành cho thân chủ này là CBT hay phân tâm hay trò chuyện, thư giãn, hay thôi miên..Và xem trong trầm cảm này thì kỹ thuật nào chống chỉ định không được dùng thì mình sẽ tránh. Và thuốc sử dụng, có nên đưa bác sỹ xem để đưa thêm thuốc không?

Nhà trị liệu phải chú ý: quan trọng là những giờ phút cuối là thân chủ thường mới bộc lộc thật ( thường là phút 50 của khung trị liệu 60 phút), nhưng ban cũng phải làm đúng trong khung giờ, đừng để vượt quá khung giờ và hẹn lịch của phiên sau. Nếu bệnh nặng thì hẹn ngay ngày mai, còn nhẹ thì hẹn vào tuần sau. Nếu thân chủ không đến đúng giờ hẹn thì cũng không làm việc. Vì khi họ không đến đúng giờ, đúng lịch hẹn thì cũng có nghia là họ không nghiêm túc không việc chữa trị vấn đến của mình. Họ phải cần,mong muốn chữa trị hết vấn đề của mình thì sẽ mới nghiêm túc thực hiện đúng giờ giấc, đúng lịch hẹn. Đây cũng là một cách thể hiện sự tôn trọng nhà trị liệu. Những ca mà đến lung tung, không giờ giờ, không đến đúng lịch hẹn thì trị liệu sẽ khó hiệu quả.

9

Đối với trị liệu trẻ em thì phòng trị liệu tham vấn nên có máy quay camera quan sát, để phòng trường hợp có nhiều trẻ trong phòng với nhà tham vấn thì nói khác nhưng khi ra gặp phụ huynh lai nói khác. Phụ huynh quay lai mắng nhà tham vấn. Và sau khi tham vấn cho trẻ xong, cũng phải nên nói chuyện thêm với phụ huynh để tìm hiểu thêm thông tin từ những người chăm sóc.

Làm nhà tham vấn trị liệu thì có nên khóc cùng bệnh nhân?

Làm một nhà tham vấn trị liệu thì vấn đề thấu cảm với thân chủ là một điều cực kỳ quan trọng. Nhưng cũng không nên đông cảm với bệnh nhân, nghia là người ta khóc là mình khóc theo.

Một nhà tham vấn trị liệu phải là một người hiểu biết sâu sắc, thấu hiểu cảm xúc của thân chủ. Biết đưa đau khổ của thân chủ đi vào rôi đi ra luôn, không giữ lai trong mình để mình không bị kiệt sức mà bệnh. Nghe và giữ lai nhiều đau khổ quá sẽ làm mình bị bệnh, bị mất năng lượng.

Cách của TS.Thuận để không giữ lại đau khổ của người khác là: Ban phải hiểu những đau khổ đó là quy luật, tự nhiên nó phải xảy ra, tìm cách để giúp thân chủ thoát ra vấn đề của họ. Và ban phải bao dung không đưa cảm xúc của mình vào bệnh nhân.

Trị liệu chuyên môn của thầy Thuận?

Ban đầu, với người lớn thì thầy dùng phân tâm. Với trẻ em thì thầy dùng CBT. Vì người lớn là họ đã trải nghiệm nhiều và có đời sống nội tâm.

Nhưng sau này, thầy dùng cả CBT và phân tâm luôn cho người lớn tùy vào đối tượng và nguyên nhân gây ra vấn đề than phiền của họ. Hoặc dùng hiện sinh, ngay thời điểm này, lúc này là quan trọng.

Làm sao để phát hiện cơ chế phòng vệ của thân chủ?

Cơ chế phòng vệ của người Việt Nam thường rơi vào các trường hợp về đao đức.

Ví dụ một người có vợ nhưng họ có lai có bô thì họ thường che giấu việc này vì sợ bị phán xét. Thì lúc này, những câu hỏi của mình đừng liên quan đến đao đức hoặc phán xét như: Anh cảm thấy đúng hay sai khi có bô nhí? Đây là một câu hỏi phán xét đao đức. Câu nên hỏi : Anh nghi thế nào khi muốn thay đổi mối quan hệ? Hỏi câu này để tìm hiểu suy nghi của họ.

Khi ban hỏi câu hỏi phán xét “ Đúng hay sai” thì tất nhiên là họ biết là mình sai rôi thì khi đó lập tức họ sẽ đóng băng lai và phòng vệ ngay.

Hoặc đối với những ca bị xâm hai tình dục thì thân chủ họ giấu rất kỹ, phòng vệ rất kỹ. Với những ca này thì thì phải làm nhiều phiên, khi liên minh trị liệu được tốt thì họ mới bộc lộ từ từ. Ban không nên nóng vội với những ca này. Khi thân chủ bị xâm hai đã chịu bộc lộ ra rôi thì giảm bệnh được. Những thân chủ mà bị xâm hai từ nhỏ thì cơ chế phòng vệ là từ rất lâu rôi nên sẽ càng khó bộc lộ.

Vài lời nhắn nhủ của TS.Thuận đối với những sinh viên đang học tham vấn trị liệu:

10

- Các ban sinh viên nên đi kiến tập nhiều để quan sát, học hỏi kinh nghiêm của các bậc đi trước.

- Những kiến thức học trong nhà trường chỉ là những kiến thức cơ bản nền tảng, chỉ là những kiến thức cần. Để có thể thực hành làm được thì ban cần có thêm kiến thức đủ và kiến thức chuyên sâu về linh vực mà ban muốn đi theo. Học gì thì làm đó. Học CBT thì làm CBT. Học phân tâm thì làm phân tâm.

- Những em sinh viên mới tốt nghiệp ra trường thì không thể làm tham vấn trị liệu ngay được. Các em cần học hỏi thêm nhiều, học việc ít nhất một năm. Đông thời, bôi dưỡng thêm kiến thức anh văn để đọc thêm những tài liệu nghiên cứu mới của nước ngoài.

4. Cuộc phỏng vấn số 4

4.1. Thông tin nhà tham vấn

- Tên nhà tham vấn: cô Tâm.

- Giới tính: Nữ

- Nơi công tác: Phòng Tham Vấn Tâm Lý - Nhà Thờ Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp - 38 Kỳ Đông, P9, Q3

- Thời gian thực hiện TV-TL: cô Tâm xuất thân là một Chuyên viên kỹ thuât y, từng theo học ngành Xã hội học và hiện tai đang là sinh viên lớp Tâm Lý Trị Liệu của Đai Học Y liên kết với trường Thực hành Paris. Theo như cô nói đến tháng 4 năm sau 2018 cô sẽ tốt nghiệp. Hiện tai cô 57 tuổi, cô đã về hưu 2 năm. Mong muốn của cô lúc đầu là chọn một mảng nhỏ trong tâm lý là tham vấn học đường. Cô nói con cô nhìn khoẻ manh xinh đẹp học trường chuyên Lê Hông Phong nhìn vào ai cũng bảo là ngon lành. Nhưng bên trong đầy vấn đề. Nhưng giờ cô chuyển hướng và dự định cô sau khi ra truờng là phục vụ bên mảng chăm sóc giảm nhẹ cho người bệnh mãn tính và cận tử. Cô đã cộng tác với vai trò tham vấn tai trung tâm của Nhà thờ từ tháng 3-2017.

4.2. Nội dung phỏng vấn

Cô có thể vui lòng cho em biết đối tượng thường đến xin được tham vấn là về vấn đề gì vậy cô?

Chủ yếu họ đi xin lời khuyên không à! Vì làm việc ở đây là hoàn toàn miễn phí và trong khuân viên Nhà thờ nên có 2 vấn đề chính:

● Rối đao tức là người có đao nhưng giờ muốn bỏ đao hay những cặp vợ chông kết hôn không cùng tôn giáo.

● Mối tương quan trong gia đình giữa mẹ con, vợ chông...

Cô có thể kể cho em biết cô dùng cách tiếp cận nào ?

Đầu tiên là đón nhận thân chủ NTV phải có khả năng khai thác thông tin từ thân chủ, vì nhiều khi chỉ có một câu chuyện mà họ kể đi kể lai hoài. Trong ngữ cảnh đó mình là NTV

11

phải có khả năng lôi kéo họ lai vấn đề bằng khả năng đặt câu hỏi và bằng cả những biểu hiện cảm xúc. Tiếp nhận lắng nghe nhưng không thể ghi nhớ hết tất cả vì vậy NTV cần phải ghi chú những thông tin quan trong nếu không sẽ bị tán ý. Vì nhiều người quá sao mà nhớ được ai với ai.

Với buổi 1 TC đến thì chưa kết luận được gì. Lắng nghe nâng đỡ họ phải đến buổi 2, buổi 3 mới có thể biết là hướng đi theo cách nào. Sau khi thân chủ nói xong, kể nể về câu chuyện của họ NTV cần hỏi về cảm xúc của họ ngay lúc đó. Họ cảm thấy thế nào và cách này giúp họ giải toả và gọi tên được cảm xúc trong họ. Vì nhiều khi vấn đề rối quá họ cũng không rõ cảm xúc hiện tai của họ là gì. Thường thì làm khoảng từ 7 - 10 phiên. Có khi người ta bỏ ngang.

Có khi nào cô bị ám ảnh bởi câu chuyện của TC không? Cô có thể chia sẻ với em ?

Có. Đó là những buổi đầu mới bước vào phòng làm NTV. Có bà kia bà đến kể nể khóc lóc về câu chuyện cuộc đời bà suốt 2 giờ đông hô. Sau đó cô ngôi lắng nghe thêm ca 1 giờ nữa về nhà cô bị ám ảnh đúng 2 tháng không thoát ra được.

Cô đã làm gì để vượt qua sự ám ảnh đó?

Làm gì giờ? Chông thì không thể kể con lai càng không. Vì phải giữ bí mật cho thân chủ và nhiều khi câu chuyện của họ quá lê thê. Vậy nên cô cũng đi học lớp thư giãn, xoá không nhớ những chuyện đó nữa, tập thở, tập thanh lọc suy nghi. Cuối mỗi phiên mình có thể ghi lai cảm xúc của bản thân bằng 1 câu ngắn.

Theo cô điều gì là quan trọng của một người làm tham vấn?

Đao đức và sự bảo mật. Có sự chủ động tao ra lòng tin nơi thân chủ. Bên canh đó cần có khả năng và kỹ năng lắng nghe. Biết phân tích cảm xúc ngay cả những ngôn ngữ không lời. Nhịp nói, lời nói và biểu hiện. Có khả năng khai thác thông tin một cách tinh tế vì nhiều thân chủ họ giấu mình giữ lắm.

Cô làm cách nào để có thể thiết lập được mối tương quan giữa thân chủ và NTV?

Mình cần có đao đức nghề nghiệp. Cần ở lai trong khung. Không cà phê cà pháo sau khi xong phiên thì chấm giứt. Cần có sự giải thích rach ròi cho thân chủ hiểu. Có lần có bé đó hỏi thăm xong nói nhà con ở gần nhà cô để con đến nhà cô chơi, mình không được để chuyện đó xảy ra. Mình có thể xin số điện thoai của thân chủ để nhắc nhở về lịch hẹn vậy thôi. Trong một số trường hợp thân chủ bị trầm cảm có dùng thuốc mình có thể biết tên bác si luôn nếu có thể, hoặc trong trường hợp không liên lac được với anh/chị thân chủ thì tôi có thể nhắn cho ai? Ban bè, cha mẹ hay đông nghiệp hoặc người nào khác. Về vấn đề đao đức nếu có liên quan đến tính mang, hoặc làm hai đến ai mình cần nói trước cho họ trong những tình huống đó mình sẽ báo lai cho công an hoặc người mà thân chủ tin tưởng cho mình thông tin liên hệ. Hoặc nếu biết thân chủ có dùng chất gây nghiện hay có ý tự tử. Mình không vì thế mà ngai tránh không nói đến những chuyện xui xẻo. Mình cần khai thác xem thân chủ mua thuốc chưa? thuốc gì? Khi nào muốn tự tử thì báo mình biết.

Có lỗi nào cần tránh trong khi tham vấn không vậy cô?

12

Có lần có cô kia đưa con đến tham vấn. Sau khi nghe bà mẹ kể chuyện về tình cảm bà dành cho đứa con nhiều như thế nào. Cô quay sang nói với cậu con trai là con có biết không mỗi lần cô nấu canh rau cô ăn cô toàn nhớ về đứa con trai cô không. Lúc đó cô chỉ muốn giải thích cho cậu con trai kia hiểu là bà mẹ nào cũng yêu thương con mình hết. Nhưng sau đó cô nhìn lai thấy mình bị sai vì làm như vậy đứa con trai nó sẽ không coi cô là NTV nữa mà coi cô không khác gì mẹ nó.

Cô Tâm có chia sẻ thêm, cô phải làm đơn gửi cha bề trên nhà Dòng đàng hoàng mới xin vào làm tham vấn được dù hoàn toàn miễn phí. Và ở cô có một khả năng lắng nghe chuyện quan hệ vợ chông vì cô không phải là một tu si nên thân chủ cũng dễ cởi mở hơn.Trước khi ra về cô Tâm lai nhấn manh nghề này cần phải có đao nếu mình làm sai thì đừng làm, giết người không gươm dao.

5. Cuộc phỏng vấn số 5

5.1. Thông tin nhà tham vấn

- Độ tuổi: 41 tuổi

- Giới tính: Nữ

- Thời gian làm việc: 19 năm

- Nơi làm việc: Bệnh viện Quận 2, Nhà Văn hóa Phụ Nữ, phòng khám tư

5.2. Nội dung phỏng vấn

Các kỹ năng cần thiết trong tham vấn trị liệu?

- Đặt câu hỏi

- Quan sát

- Lắng nghe

- Phản hôi

- Nắm bắt vấn đề

- Xử lý vấn đề

- Ra quyết định, giải quyết vấn đề

Các khó khăn gặp phải trong nghề tham vấn trị liệu?

- Nghề mới, chưa được công nhận chính thức do chưa có mã nghề, về mặt pháp luật không có các quy định hay tiêu chuẩn cụ thể đối với nghề, cho nên bản thân người làm nghề TV-TL cũng không được sự bảo hộ của luật pháp. Thông thường, người làm nghề TV-TL chỉ gắn liền và được bảo hộ theo những nhóm hoặc các công ty nhỏ và tuân theo các quy định do chính các tổ chức này đặt ra.

- Do tính chất nghề chưa được chú trọng nên:

13

Cơ sở vật chất dành cho nơi làm việc của các nhà TV-TL còn thiếu, không đủ tiêu chuẩn, dẫn đến nhiều han chế trong việc tiếp xúc bệnh nhân.

Thu nhập không đủ đáp ứng nhu cầu đời sống của cá nhân nhà TV-TL, nên việc gắn bó lâu dài với nghề luôn là một thách thức không phải ai cũng có thể vượt qua.

Có những cá nhân chưa được đào tao chuyên môn về tâm lý vẫn có thể làm việc về linh vực tâm lý, nhiều lúc gây ra những kết quả không mong đợi, vô tình lai ảnh hưởng đến uy tín của ngành tâm lý, cụ thể là những nhà chuyên môn tâm lý thật sự.

- Vì làm công việc liên quan đến tâm lý con người, vô hình trung những người xung quanh áp đặt tính chất công việc của nhà TV-TL lên chính cuộc sống riêng tư của họ. Cuộc sống cá nhân của nhà TV-TL có thể bị lấy ra để chê trách, phán xét, bàn luận ảnh hưởng đến uy tín nghề nghiệp của mình. Ví dụ: Nếu gặp thân chủ có vấn đề về hôn nhân, nhà TV-TL thường bị đặt câu hỏi là anh/chị đã kết hôn chưa?

- Công việc TV-TL luôn đòi hỏi thời gian và kiên nhẫn từ thân chủ, nhưng hầu hết các thân chủ đều có nhu cầu giải quyết vấn đề của bản thân một cách nhanh chóng, vì vậy họ càng nhiều đặt áp lực lên nhà TV-TL.

Quan điểm bản thân nhà TV-TL xung đột với quan điểm của thân chủ?

- Không áp đặt quan điểm cá nhân lên bản thân thân chủ

- Không tư vấn

- Trả lời câu hỏi của thân chủ bằng các câu hỏi khác

Cách giải quyết các cảm xúc bị ảnh hưởng từ thân chủ?

Nhà TV tự nhủ : Câu chuyện của thân chủ được viết lên giấy, và chỉ gói gọn trong những trang giấy bao gôm các cảm xúc, hoặc nếu các suy nghi và cảm xúc về câu chuyện thân chủ có lan tỏa ra tiếp thì chỉ nằm gói gọn trong phòng trị liệu này, hoặc rộng hơn thì trong khu vực bệnh viện này. Khi ra khỏi nơi này, tất cả sẽ đều được bỏ lai phía sau.

Điều gì khiến nhà TV-TL gắn bó với nghề?

- Yêu thích công việc giúp đỡ, chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người khác

- Nhận thấy bản thân có năng lực làm nghề TV-TL

- Mặc dù 3 lần suy nghi bỏ nghề vì liên quan đến thu nhập cho cuộc sống, luôn trăn trở với câu hỏi mình muốn gì, cần gì và mục đích sống là gì, nhưng sau cùng vẫn chọn con đường làm nhà TV-TL

Các liệu pháp tiếp cận trong TV-TL?

- CBT

- Phân tâm

- Gia đình

- Liệu pháp thư giãn

14

NHẬN XÉT CHUNG

Qua các cuộc phỏng vấn, nhóm xin rút ra một số kết luận như sau:

1. Tham vấn là gì?

- Tham vấn là cuộc trò chuyện giữa hai người ban, một người có chuyên môn về tâm lý, một người cần được sự trợ giúp về tâm lý. Cuộc nói chuyện nhằm mục đích làm sao xong cuộc nói chuyện đó người ban cần sự trợ giúp đó tự nhận ra vấn đề và tự giải quyết nó. Ngay khi phiên tham vấn đầu tiên, người tham vấn cần giúp thân chủ hiểu rõ việc quyết định thành công của một quá trình tham vấn trị liệu không chỉ từ nhà tham vấn mà còn có sự đóng góp 50% từ phía thân chủ.

- Tham vấn là công cụ, là kỹ thuật, là năng lực của trị liệu. Nghia là nhà trị liệu dùng các kỹ thuật của tham vấn trong quá trình điều trị.

- Tham vấn là dùng các câu hỏi để gợi mở, tìm hiểu vấn đề của thân chủ và cùng họ đưa ra giải pháp cho vấn đề của họ. Giải quyết cho vấn đề hiện tai, chứ không đi sâu vào những nguyên nhân gốc rễ từ quá khứ xa xôi, những trải nghiệm như liệu pháp trị liệu phân tâm. Không đi tìm niềm tin cốt lõi, niềm tin trung gian của thân chủ như trị liệu theo CBT.

2. Một số điều quan trọng cần nhớ trong tham vấn trị liệu

- Luôn kiên định giữ đao đức nghề và người

- Luôn lấy thân chủ làm trọng tâm.

- Không phán xét, áp đặt quan điểm hoặc cảm xúc cá nhân lên bản thân thân chủ

- Không nên đặt những câu hỏi mà làm cho thân chủ cảm thấy mình bị áp đặt, câu hỏi phán xét ( Chị có thấy ngoai tình là xấu không?) thì thân chủ sẽ bị sốc và có những phản ứng phòng vệ.

- Luôn trao dôi các kỹ năng cần thiết trong tham vấn như: Đặt câu hỏi, quan sát, lắng nghe, phản hôi, nắm bắt vấn đề, xử lý vấn đề, ra quyết định, giải quyết vấn đề.

- Mối quan hệ giữa thân chủ và nhà tham vấn luôn phải thể hiện rach ròi, không được vượt khỏi khung, tức là không nên có mối quan hệ gần gũi hoặc thân thiết giữa nhà TV và TC, và cần có sự giải thích rõ ràng cho thân chủ hiểu

- Không ngừng bôi dưỡng kiến thức về tâm lý, nâng cao trình độ vì xã hội luôn thay đổi không cần dẫn đến tâm lý con người cũng không nhừng biến động, bản thân nhà tham vấn phải luôn là người bắt kịp những xu thế đó thì mới có thể làm nghề một cách hiệu quả.

3. Các phương pháp trong tham vấn trị liệu và cách sử dụng

Có rất nhiều phương pháp được sự dụng trong tham vấn như CBT, hệ thống trị liệu gia đình, phân tâm học, trị liệu chánh niệm, thôi miên,….Khi các nhà tham vấn mới vào nghề thường sử dụng các phương pháp mình học chuyên sâu. Nhưng càng về sau với kinh

15

nghiệm và kiến thức càng sâu rộng, nhiều nhà tham vấn không rach ròi được phương pháp nào mà kết hợp cùng lúc nhiều phương pháp lai với nhau miễn là chúng đat hiệu quả trong việc giúp đỡ thân chủ hôi phục.

4. Những thân chủ khó tính

- Khó nhất là dang thân chủ đến chứng minh vấn đề của họ là vinh viễn và nhà tham vấn không giúp gì được cho họ để họ không cần phải thay đổi;

- Dang thứ hai là họ không được tự do quyết định khi đến gặp nhà tham vấn thường thì do bà vợ kéo ông chông đến hoặc ngược lai hoặc do ba mẹ ép đến thì những dang thân chủ này mức độ cộng tác của họ rất thấp;

- Dang thứ ba là thân chủ tự giới han niềm tin đã ăn sâu vào tiềm thức của mình ví dụ trường hợp thân chủ nữ có bị lam dụng tình dục khi gặp nhà tham vấn nam thì họ sẽ phòng thủ thái quá nên mức độ cộng tác rất thấp. Khi tiến trình trị liệu bắt đầu hiệu nghiệm thì họ càng phòng vệ vì họ rất lo lắng.

- Dang thứ tư khó khăn về do điều kiện kinh tế ví dụ có những người họ phải để dành rất lâu để đến sử dụng dịch vụ tham vấn nên họ kỳ vọng thái quá vào nhà tham vấn họ nhìn nhà tham vấn như ông bụt có cây đũa thần quơ cái là biến mất cái vấn đề nan giải của họ.

5. Một số lưu ý trong tiến trình tham vấn

- Thường những giờ phút cuối là khoảng thời gian thân chủ thường mới bộc lộc thật (thường là phút 50 của khung trị liệu 60 phút), nhưng nhà tham vấn cũng phải làm đúng trong khung giờ, đừng để vượt quá khung giờ và hẹn lịch của phiên sau, nếu bệnh nặng thì hẹn ngay ngày mai, còn nhẹ thì hẹn vào tuần sau. Nếu thân chủ không đến đúng giờ hẹn thì cũng không làm việc, vi khi họ không đến đúng giờ, đúng lịch hẹn thì cũng có nghia là họ không nghiêm túc không việc chữa trị vấn đến của mình. Họ phải cần mong muốn chữa trị hết vấn đề của mình thì sẽ mới nghiêm túc thực hiện đúng giờ giấc, đúng lịch hẹn. Hơn nữa, những ca mà thân chủ hay đến không đúng lịch hẹn, giờ giấc lung tung thì trị liệu sẽ khó hiệu quả. Đông thời, việc đúng giờ cũng là một cách thể hiện sự tôn trọng nhà trị liệu.

- Đối với trị liệu trẻ em thì phòng trị liệu tham vấn nên có máy quay camera quan sát, để phòng trường hợp có nhiều trẻ trong phòng với nhà tham vấn thì nói khác nhưng khi ra gặp phụ huynh lai nói khác, có thể dẫn đến việc phụ huynh quay lai mắng nhà tham vấn. Và sau khi tham vấn cho trẻ xong, cũng phải nên nói chuyện thêm với phụ huynh để tìm hiểu thêm thông tin từ những người chăm sóc.

6. Cách vượt qua những ám ảnh cảm xúc từ những câu chuyện của thân chủ

Một nhà tham vấn trị liệu phải là một người hiểu biết sâu sắc, thấu hiểu cảm xúc của thân chủ. Bản thân nhà tham vấn phải hiểu những đau khổ của thân chủ là quy luật, tự nhiên nó phải xảy ra, tìm cách để giúp thân chủ thoát ra vấn đề của họ. Tuy nhiên, sau mỗi buổi tham vấn không nên giữ lai trong mình nhiều đau của thân chủ quá, phải biết cách đưa đi vào rôi đi ra luôn, nếu không sẽ làm mình bị mất năng lượng, dẫn đến kiệt sức mà sinh

16

bệnh. Một số nhà tham vấn cố gắng cân bằng, giải thoát bản thân khỏi những ám ảnh từ thân chủa như sau:

- Đi học lớp thư giãn, xoá không nhớ những chuyện đó nữa, tập thở, tập thanh lọc suy nghi. Cuối mỗi phiên mình có thể ghi lai cảm xúc của bản thân bằng 1 câu ngắn để kết thúc buổi tham vấn đó, cũng như kết thúc cảm xúc về thân chủ trong buổi hôm nay ngày tai thời điểm đó.

- Viết câu chuyện của thân chủ được viết lên giấy, và chỉ gói gọn trong những trang giấy bao gôm các cảm xúc, hoặc nếu các suy nghi và cảm xúc về câu chuyện thân chủ có lan tỏa ra tiếp thì chỉ nằm gói gọn trong phòng trị liệu này, hoặc rộng hơn thì trong khu vực bệnh viện này. Khi ra khỏi nơi này, tất cả sẽ đều được bỏ lai phía sau.

7. Thế nào là một ca trị liệu thành công?

Phải xét đến mục tiêu của thân chủ khi đến gặp nhà tham vấn ở phiên đầu. Nếu trong quá trình trị liệu thấy thân chủ đã đat được các mục tiêu đã đề ra thì tức là trị liệu đã thành công. Tuy nhiên cũng có những thân chủ tự cảm thấy bản thân không cần theo đuổi đến những phiên cuối, lúc đó nhà tham vấn trị liệu cần mình thực hiện phiên cuối trao quyền cho họ, dặn dò thân chủ một số điều cần thiết …. để khi họ không còn đến gặp nhà tham vấn nữa thì họ vẫn có thể tự lập được, tự giải quyết được vấn đề.

8. Một số khó khăn khi làm nghề tham vấn trị liệu

- Vì làm công việc liên quan đến tâm lý con người, vô hình trung những người xung quanh áp đặt tính chất công việc của nhà TV-TL lên chính cuộc sống riêng tư của họ. Cuộc sống cá nhân của nhà TV-TL có thể bị lấy ra để chê trách, phán xét, bàn luận ảnh hưởng đến uy tín nghề nghiệp của mình. Ví dụ: Nếu gặp thân chủ có vấn đề về hôn nhân, nhà TV-TL thường bị đặt câu hỏi là anh/chị đã kết hôn chưa?

- Công việc TV-TL luôn đòi hỏi thời gian và kiên nhẫn từ thân chủ, nhưng hầu hết các thân chủ đều có nhu cầu giải quyết vấn đề của bản thân một cách nhanh chóng, vì vậy họ càng nhiều đặt áp lực lên nhà TV-TL.

9. Một số thử thách khi làm nghề tham vấn tâm lý tại Việt Nam

- Nghề mới, chưa được công nhận chính thức do chưa có mã nghề, về mặt pháp luật không có các quy định hay tiêu chuẩn cụ thể đối với nghề, cho nên bản thân người làm nghề TV-TL cũng không được sự bảo hộ của luật pháp. Thông thường, người làm nghề TV-TL chỉ gắn liền và được bảo hộ theo những nhóm hoặc các công ty nhỏ và tuân theo các quy định do chính các tổ chức này đặt ra.

- Do tính chất nghề chưa được chú trọng nên:

Cơ sở vật chất dành cho nơi làm việc của các nhà TV-TL còn thiếu, không đủ tiêu chuẩn, dẫn đến nhiều han chế trong việc tiếp xúc bệnh nhân.

Thu nhập không đủ đáp ứng nhu cầu đời sống của cá nhân nhà TV-TL, nên việc gắn bó lâu dài với nghề luôn là một thách thức không phải ai cũng có thể vượt qua.

17

Có những cá nhân chưa được đào tao chuyên môn về tâm lý vẫn có thể làm việc về linh vực tâm lý, nhiều lúc gây ra những kết quả không mong đợi, vô tình lai ảnh hưởng đến uy tín của ngành tâm lý, cụ thể là những nhà chuyên môn tâm lý thật sự.

18