รายวชาการบญชตนทน หนา 1/37

----------การบญชทวไป หรอการบญชการเงนนน มกเนนหนกไปในการจดหมวดหม บนทก และอธบายรายการตางๆ ทเกดขนในธรกจ ซงจะแสดงผลของเหตการณทเกดขนกบธรกจนนๆ ทงในอดต และปจจบน การบญชประเภทนจะใหขอมลแกฝายจดการและฝายบรหารเปนยอดรวมของตนทนในการผลตและการบรการ แตมไดใหขอมลอนจะเปนประโยชนในการควบคมการด าเนนงานของกจการผลตกรรม ดงนน จงจ าเปนอยางยงตองมการขยายการบญชตนทน แยกออกมาเปนการบญชอกสาขาหนง ซงจะเกยวของกบการรวบรวม บรหาร และจดการดานขอมลเกยวกบตนทนของสนคาโดยตรง

----------การบรหารงานภายในองคกร โดยทวไปแลวแบงการบรหารงานออกเปน 3 ระดบ ดวยกน คอ

----------1. ระดบบรหารขนสง ไดแก ประธานกรรมการบรหาร รองประธานกรรมการบรหาร และผจดการฝายตาง ๆ ระดบนจะรบผดชอบตอฝายการตลาด ฝายบคลากร ฝายการผลต และฝายวางแผนและควบคม

----------2. ระดบการบรหารขนกลาง ไดแก ผจดการแผนกตาง ๆ ผจดการสาขา หรออาจเรยกวา หวหนาแผนก

----------3. ระดบการบรหารขนตน ไดแก หวหนาคนงาน และผควบคมดแล เปนตน ฝายบรหารทง 3 ระดบน ลวนแลวแตตองการขอมลจากการบญชตนทนทจดท าอยางไวอยางมระบบ เพอใชขอมลนนๆ ในการวางแผน ควบคม และตดสนใจเกยวกบการด าเนนงานดานตาง ๆ

----------ลกษณะทวไปของการบญชตนทน

---------- “การบญชตนทน” หมายถง การบญชทท าหนาทเกยวกบการจดเกบ สะสม รวบรวม จ าแนก และวเคราะหขอมล ดานตนทน ทงทเกดขนในอดต ตลอดไปจนถงการประมาณการหรอพยากรณตนทนทคาดวาจะเกดขนในอนาคต เพอ

----------1. ใชในการค านวณตนทนผลตภณฑ ----------2. ใชในการวดผลก าไรขาดทนประจ างวด ----------3. ใชในการวางแผนและควบคม ----------4. ใชในการก าหนดราคาขายสนคา ----------5. ใชเปนเครองมอในการตดสนใจ

รายวชาการบญชตนทน หนา 2/37

----------6. ใชในการประเมนผลการใชทรพยากรตางๆ

----------จากความหมายและวตถประสงคดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวา การบญชตนทน เปนการบญชทเกยวของกบ ฐานขอมลดานตนทน (Cost database) ทสนบสนนทงบญชบรหารและบญชการเงน คอ ขอมลดานตนทนจ าเปนทงตอการจดท างบการเงนเพอเสนอบคคลภายนอก และจ าเปนตอการน าขอมลไปใชในดานการบรหารงาน ดงรปภาพตอไปน

----------หนาทของการบญชตนทนในองคกรธรกจ

----------หนวยบญชตนทนเปนหนวยงานยอยซงขนตรงตอ ผบรหารสงสดของฝายบญชทเรยกวา “ผอ านวยการบญช (Controller)” โดย ผอ านวยการบญชนจะมอ านาจหนาทในการควบคมการบญชอนๆ ดวย อนไดแก การบญชทวไป การบญชเงนเดอนและคาแรง หรอหนวยงานงบประมาณ เปนตน หนาทหลกของหนวยบญชตนทนสวนใหญ ไดแก การเกบรวบรวม สะสม บนท า และรายงานตนทนการผลตสนคาหรอบรการทเกดขนภายในกจการ หรอในบางกจการหนาทของหนวยบญชตนทนอาจรวมไปถงการวเคราะห เพอใชในการวางแผน ควบคม และตดสนใจ ดวย ฝายบญชตนทนไมมหนาทโดยตรงในการวางแผน ควบคม หรอตดสนใจ เปนแตเพยงเสนอและวเคราะหขอมล พรอมชวยชแนะแนวทางตามขอมลทวเคราะหได

----------ความสมพนธของการบญชตนทนกบหนวยงานของรฐ

----------การบญชตนทนจ าเปนตองเกยวของกบหนวยงานของรฐไมวาจะเปน กรมสรรพากร ในเรองของการค านวณภาษเงนไดจากก าไรสทธ ภาษมลคาเพม กระทรวงพาณชย ในดานการตราคาสนคาคงเหลอ การก าหนดราคาสนคาและคาขนสง หรอแมกระทงกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม ในสวนของการก าหนดอตราคาจางแรงงาน เปนตน

----------ขอบเขตของการบญชตนทน

----------เมอกลาวถงการบญชเกยวกบตนทน บคคลสวนใหญมกจะค านงถงการด าเนนงานทเปนธรกจผลตกรรมอยางเดยว และพรอมกนนนมกจะครอบคลมไปถงการวดมลคาของคาใชจายทเปนหนวยเงนตรา แตการบญชตนทนมขอบเขตกวางกวา เพราะไมวาจะเปนธรกจ

รายวชาการบญชตนทน หนา 3/37

----------ตนทน หมายถง มลคาของทรพยากรทสามารถวดเปนจ านวนเงนได ซงกจการสญเสย หรอเสยสละไป เพอแลกกบการไดรบสงใดสงหนงกลบมา ในทนอาจหมายถง สนคาหรอบรการตางๆ ซงเปนประโยชนตอกจการ

----------จากความหมายขางตน “ตนทน” หมายถง ทรพยากรทวดเปนจ านวนเงนได ซงอาจหมายถง เวลา คน หรออนๆ ทสามารถวดเปนตวเงนได

----------ในการแสดงหรอรบรมลคา “ตนทน” ทกจการสญเสยหรอเสยสละไป กจการจะตองรบรใน 2 ลกษณะ ดงตอไปน

--------------------หากกจการยงมไดใชประโยชนจากสงทไดรบกลบมา สนทรพย --------------------เมอไดใชประโยชนแลว หรอสงทไดรบไมเกดประโยชน คาใชจาย

ตวอยางท 1 เมอวนท 1 ม.ค. 46 บรษท ก จายซอคอมพวเตอร 1 ชด ราคา 20,000 บาท คาดวาจะมอายการใชงาน 4 ป ไมมมลคาซาก กจการคดคาเสอมราคาแบบเสนตรง

วธปฏบต

----------ณ วนท 1 ม.ค. 46 (วนซอ) บรษท ก จะตองรบรคอมพวเตอรจ านวน 20,000 บาท ไวเปนสนทรพย โดยอาจ บนทกไวในบญช เครองใชส านกงาน หรออนๆ กได แต ในวนท 1 ม.ค. 47 (ปถดมา) บรษท ก ไดมการใชประโยชนจากคอมพวเตอรนนไปแลว 1 ป บรษท ก จงตองรบรมลคาสวนนน เปน คาใชจาย ในรปของ คาเสอมราคา คาเสอมราคา = 20,000 / 4 = 5,000 บาท/ป ดงนน ณ วนท 1 ม.ค. 47 บรษท ก ตองรบรมลคาของคอมพวเตอรเปนสนทรพยในงบดล เพยง 15,000 บาทเทานน และตดสวนทใชประโยชนไปแลว 5,000 บาท ไปเปนคาใชจายในงบก าไรขาดทน

----------จากความหมายของค าวาตนทน จะเหนไดวาตความไดหลากหลายแงมมแตกตางกนไป ขนอยกบลกษณะการน าไปใช นอกจากนนแลว ในสวนของการจ าแนกประเภทตนทนกเชนกน

ประเภทของตนทน

----------ตนทนมมากมายหลากหลายชนด แตละชนดใหความหมายทแตกตางกน ตามแตวตถประสงคการน าไปใช ความเขาใจแนวคดและการจดแบงประเภทตนทน จะชวยใหกจการสามารถน าขอมลดงกลาวไปใชใหเกดประโยชนมากยงขน การจดแบงประเภทตนทนตามแตละลกษณะ และวตถประสงคการน าไปใชสามารถสรปไดดงน

1. จ าแนกตามหนาททางการผลต และสวนประกอบของผลตภณฑ

----------1.1 ตนทนการผลต (Manufacturing cost) ----------หมายถง ตนทนทเกยวของโดยตรงกบการผลตสนคา ซงประกอบไปดวย

รายวชาการบญชตนทน หนา 4/37

--------------------1. วตถดบ (Materials) หมายถง วตถหรอสวนประกอบทกจการน ามาใชในการแปรสภาพใหเปนสนคาส าเรจรป เพอสรางมลคาเพม ดงนน วตถดบจงสามารถแบงออกไดเปน 2 ลกษณะ คอ - วตถดบทางตรง (Direct material) ซงหมายถง วตถดบหลก หรอวตถดบซงเปนสวนประกอบส าคญในการผลตสนคา และสามารถคดค านวณเขาเปนมลคาของสนคาโดยตรง ไดโดยงาย - วตถดบทางออม (Indirect material) หมายถง วตถดบซงเปนเพยงสวนประกอบเลกๆ นอย ๆ หรอ เปนสวนประกอบหลก แตคดค านวณมลคาเขาเปนตนทนของสนคาไดยาก ในทางบญช ถอเปนคาใชจายการผลต (3)

--------------------2. คาแรงงาน (Labor) หมายถง คาจางหรอผลตอบแทนทจายใหแกลกจางหรอคนงานทท าหนาทเกยวของกบการผลตสนคา โดยปกตแลวคาแรงงานจะแบงออกเปน 2 ลกษณะไดแก - คาแรงงานทางตรง (Direct labor) หมายถง คาแรงตางๆ ทจายใหแกคนงานหรอลกจางทท าหนาทเกยวกบการผลตสนคาโดยตรง รวมไปถงคาแรงนนจะตองสามารถคดค านวณเขาเปนมลคาของสนคาไดโดยงาย อกดวย - คาแรงงานทางออม (Indirect labor) หมายถง เงนเดอนหรอคาแรงซงจายใหกบคนงานหรอลกจางซงไมไดเกยวของโดยตรงกบการผลตสนคาหรอเกยวของโดยตรง แตคดค านวณมลคาเขาเปนตนทนของสนคาไดยาก ถอเปนคาใชจายการผลต (3)

--------------------3. คาใชจายการผลต (Manufacturing overhead) หมายถง คาใชจายตางๆ ทเกดขนในการผลตสนคา นอกจากวตถดบทางตรงและคาแรงทางตรง ตวอยางเชน

----------1.2 ตนทนทไมเกยวกบการผลต (Non - manufacturing cost) ----------หรอ อาจเรยกวาตนทนแผนกบรการ (cost of service department) หรอตนทนทางการบรหาร หมายถง ตนทนตางๆ ทเกดขนในแผนกสนบสนนการผลต คอ แผนกทไมไดท าหนาทในการผลตโดยตรง แตมหนาทสนบสนนใหการผลตเปนไปอยางมประสทธภาพ เชน แผนกบคคล แผนกคอมพวเตอร แผนกท าความสะอาด เปนตน 2. จ าแนกตามความส าคญและลกษณะของตนทนการผลต

----------การจ าแนกตามลกษณะน มความคลายคลงกบประเภทแรก แตมวตถประสงคเพอใชในการวางแผนและควบคมมากกวา เพอการค านวณ โดยสามารถจ าแนกออกไดเปน 2 ประเภท ดงน

----------2.1 ตนทนขนตน (Prime cost) หมายถง ตนทนรวมระหวางวตถดบและคาแรงทางตรง โดยปกต ตนทนขนตนจะมความสมพนธโดยตรงกบการผลต รวมทงเปนตนทนทมจ านวนมากเมอเทยบกบตนทนการผลตทงหมด แตอยางไรกตาม ในยคปจจบนธรกจบางแหงมการใชเครองจกรมากขน ท าใหตนทนคาแรงทางตรงลดลง ในลกษณะเชนน ตนทนขนตนจะมลกษณะลดลงเมอเทยบกบตนทนแปรสภาพ

----------2.2 ตนทนแปรสภาพ (Conversion cost) หมายถง ตนทนทเกยวของกบการแปรสภาพหรอเปลยนรปแบบจากวตถดบทางตรงใหกลายสภาพเปน สนคาส าเรจรป ตนทนแปรสภาพจะ

รายวชาการบญชตนทน หนา 5/37

ประกอบดวยคาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต จากทกลาวแลว เมอกจการมการลงทนในเครองจกรมากขน คาเสอมราคา คาซอมบ ารง ซงถอวาเปนคาใชจายการผลต กจะมจ านวนมากตามไปดวย ดงนน อาจกลาวไดวาในธรกจทมการใชเทคโนโลยสงหรอลงทนสงในสวนของอปกรณ เครองมอ เครองจกรทใชในการผลต ความส าคญในสวนของตนทนแปรสภาพกจะมากขน ตามไปดวย

3. จ าแนกตามความสมพนธกบระดบกจกรรม

----------การจ าแนกตามความสมพนธกบระดบกจกรรมน บางครงเรยกวา การจ าแนกตามพฤตกรรม (Behavior) ซงมลกษณะส าคญ คอ เปนการวเคราะหจ านวนของตนทนทเปลยนแปลงไปตามปรมาณการผลต โดยสามารถจ าแนกได 3 ชนด คอ

----------3.1 ตนทนผนแปร (Variable cost) หมายถง ตนทน ซงมยอดรวมเปลยนแปลงไปตามสดสวนของปรมาณการผลตหรอระดบกจกรรมทเกดขน ในขณะทตนทนตอหนวยจะคงทเทากน ทกๆ หนวย เชน คาเชอเพลง คาแรงงาน ยงผลตมาก ตนทนกจะมากตามไปดวย

----------3.2 ตนทนคงท (Fixed cost) หมายถง ตนทน ซงมยอดรวมคงท ไมเปลยนแปลงไปตามปรมาณการผลต หรอระดบกจกรรม แตยอดตอหนวยของตนทนชนดน จะเปลยนไปในทศทางตรงกนขามกบปรมาณผลต คอ ยงผลตมาก ตนทนคงทตอหนวยกยงลดลง เชน คาเชา ยงปรมาณการผลตสนคามาก คาเชาตอหนวย กยงลดลง เปนตน

----------3.3 ตนทนผสม (Mixed cost) หมายถง ตนทนทจะมตนทนสวนหนงคงทอยในทกระดบกจกรรม และมตนทนอกสวนหนง แปรไปตามระดบกจกรรม เชน คาโทรศพท ซงมคาคงทตอเดอน 100 บาท และสวนของผนแปร 3 บาท/ครงของการโทร เปนตน

4. จ าแนกตามความสมพนธกบหนวยตนทน

----------การจ าแนกตามความสมพนธกบหนวยตนทน เปนการจ าแนกโดยพจารณาตามความสามารถในการระบทมาของตนทนไดวา เปนตนทนของงาน แผนก ผลตภณฑ หรอหนาทใด โดยสามารถจ าแนกไดเปน 2 ประเภท

----------4.1 ตนทนทางตรง (Direct cost) หมายถง ตนทนทสามารถระบไดวาเปนตนทนของหนวยงาน ของงาน ผลตภณฑ หรอแผนกใด เชน คาเสอมราคาของเครองจกรแผนกประกอบ กเปนตนทนทางตรงของแผนกประกอบ หรอ เงนเดอนผควบคมการผลตสนคา ก กเปนตนทนทางตรงของ

รายวชาการบญชตนทน หนา 6/37

สนคา ก เปนตน

----------4.2 ตนทนทางออม (Indirect cost) หมายถง ตนทนรวม (common cost) ทเกดขนโดยไมสามารถระบไดวาเกดจากหนวยตนทนใด ดงนน กจการจงตองใชเทคนคในการปนสวน(allocation techniques) ตนทนดงกลาว ไปยงแผนกทเกยวของ ยกตวอยางเชน เงนเดอนของผจดการโรงงาน แมบานท าความสะอาด หรอ ยามรกษาความปลอดภยของโรงงาน ซงใชในการผลตสนคามากกวา 2 ชนด จงไมสามารถระบไดวาเงนเดอนดงกลาวเปนของสนคาใด เทาไหร ตองใชการปนสวน(แบง)ใหกบสนคาแตละชนด

5. จ าแนกตามงวดเวลาทกอประโยชน

----------เปนการจ าแนกโดยพจารณาตามหลกการจบครายไดและคาใชจาย หมายถง ตนทนบางชนดจะถกรบรเปนสนทรพย เพราะยงไมกอประโยชนใหกบกจการ แตเมอกอประโยชนแลว(เกดรายได) จะถกตดไปเปนคาใชจาย การจ าแนกตนทนในลกษณะน มวตถประสงคเพอการจดท างบก าไรการเงนของกจการ สามารถจ าแนกได 2 ประเภท คอ

----------5.1 ตนทนผลตภณฑ (Product cost) ตนทนซงกจการจายไปแตไมเกดประโยชนในทนท และจะถกสะสมเกบรวบรวม ไวในตวสนคา ซงตองบนทกไวเปนสนทรพยของกจการ จนกวาสนคานน ๆ จะถกขายออกไป ตวอยางเชน วตถดบ คาแรงคนงาน คาใชจายตางๆ ทจายเพอการผลตสนคา เปนตน

----------5.2 ตนทนงวดเวลา (Period cost) ตนทนซงกจการจายไป และเกดประโยชนในงวดบญชนน ๆ ทนท ดงนน ตนทนประเภทน จงถกรบรเปนคาใชจายของงวดนน ๆ ไป โดยสวนมากหมายถง คาใชจายในการขายและบรหาร เชน เงนเดอนพนกงานฝายบคคล คาวสดส านกงานใชไป เงนเดอนพนกงานขาย เปนตน

6. จ าแนกตามความสมพนธกบเวลา

----------1.1 ตนทในอดต (Historical cost) หมายถง ราคาทน หรอมลคาทกจการจายไปจรงตามหลกฐานทปรากฏ แตตนทนน ผบรหารมกไมน ามาพจารณาประกอบการตดสนใจมากนก เพราะถอเปนการจายเงนไปในอดต มลคาของเงนแตกตางจากปจจบน อาจเนองมาจาก ภาวะเงนเฟอ อตราดอกเบย หรอความเจรญทางเศรษฐกจ เปนตน

----------1.2 ตนทนทดแทน (Replacement cost) หมายถง ราคา หรอมลคาตลาดในปจจบนของสนทรพยชนดนนๆ

----------1.3 ตนทนในอนาคต (Future cost) หมายถง ตนทน หรอคาใชจายทคาดวาจะเกดขนในอนาคต จากการตดสนใจเรองใดเรองหนงของผบรหาร ซงอาจไดจากการประมาณการณ กลาวคอ ตนทนในอนาคตน

รายวชาการบญชตนทน หนา 7/37

จะเกด หรอไมเกดขนอยทการตดสนใจของผบรหาร และในขณะเดยวกนผบรหารกตองพจารณาจากตนทนนเชนกน วาควรจะตดสนใจอยางไรใหเกดตนทนต าทสด ดงนน กจการจงควรระมดระวงและพจารณาอยางรอบคอบในการประมาณตนทนประเภทน เชน บรษท ข ก าลงพจารณาเปลยนเครองจกร และมผมาเสนอขายหลายราย ตลอดจนมบรษทอนๆ ยนขอเสนอใหเชาเครองจกรดงกลาวดวย ดงนน ฝายบญชตองท าการประมาณการณ ตนทนในอนาคตวา ถาซอจากผขายรายท 1 2 หรอ 3 ตนทนในอนาคตจะเปนเทาใด (ซงอาจหมายถง คาบ ารงรกษา คาเสอมราคา คาน ามนเชอเพลง เปนตน) หรอควรจะเชาเครองจกรด

7. จ าแนกตามความรบผดชอบ

----------7.1 ตนทนทควบคมได (Controllable cost) หมายถง ตนทน หรอคาใชจายทสามารถระบหรอก าหนดไดวา หนวยงานใด หรอบคคลใดบคคลหนง เปนผรบผดชอบโดยตรงตอตนทนนน ๆ มอ านาจสงการ สามารถควบคม ใหตนทนนนๆ เพมขนหรอลดลงได

----------7.2 ตนทนทควบคมไมได (Uncontrollable cost) หมายถง ตนทน หรอคาใชจาย ทไมไดภายใตอ านาจหนาท ทหนวยงานหรอผบรหารในระดบนนๆ จะควบคมไวได คอ ไมสามารถจดการ ก าหนด หรอสงการใหตนทนนนๆ เพมขนหรอลดลงได

8. จ าแนกตามการวเคราะหปญหาเพอตดสนใจ

----------8.1 ตนทนจม (Sunk cost) หมายถง ตนทนทเกดขนจากการตดสนใจในอดต ไมมผลกระทบตอการตดสนใจในปจจบน ถอเปนตนทนทไมสามารถหลกเลยงได ไมสามารถท าการเปลยนแปลงไดไมวาจะมการตดสนใจอยางไรกตาม เชน คาเชาจากสญญาเชาระยะยาว คาเสอมราคาสนทรพย เปนตน

----------8.2 ตนทนทหลกเลยงได (Avoidable cost) หมายถง ตนทนทสามารถประหยดได จากการตดสนใจเลอกทางเลอกใดทางเลอกหนง เปนสวนหนงของตนทนในอนาคต ดงนน จงมบทบาทมากตอการตดสนใจของผบรหาร

----------8.3 ตนทนคาเสยโอกาส (Opportunity cost) หมายถง ผลประโยชนหรอผลตอบแทนทกจการตองสญเสยไป เพราะไมเลอกทางเลอกนน เชน นาย ก. ตองเสยโอกาสในการไดรบคาเชาเดอนละ 5,000 บาท เพราะนาย ก. เลอกทจะน ารานนนไปประกอบกจการรานอาหารแทนการใหเชา เปนตน

----------8.4 ตนทนสวนตาง (Differential cost) หมายถง ตนทนทเกดจากการเปลยนแปลง(อาจเพมขนหรอลดลง)ไปจากการตดสนใจเลอกกระท าอยางใดอยางหนง โดยปกตมกจะเกดขนเมอมการเปลยนแปลงวธปฏบตแบบเดม มาเปนการปฏบตแบบใหม

----------8.5 ตนทนสวนเพมตอหนวย (Marginal cost) หมายถง ตนทนทจะเพมขนเมอการผลตเพมขนหนงหนวย ซงเปนตนทนทเปนแนวความคดทางเศรษฐศาสตร ซงมสวนชวยในการตดสนใจของผบรหารไดเปนอยางด

รายวชาการบญชตนทน หนา 8/37

กอนทจะท าการศกษาถงระบบบญชตนทน จ าเปนอยางยงททานจะตองท าความเขาใจเกยวกบลกษณะทส าคญและความแตกตางของธรกจแตละประเภท ไมวาจะเปนธรกจบรการ ธรกจผลตสนคา หรอแมกระทงการซอสนคามาจ าหนายหรอทเรยกวา ซอมาขายไป เพราะลกษณะและความแตกตางของธรกจแตละประเภทมผลตอการจดวางระบบดานบญชตนทน ธรกจแตละประเภทตองการระบบบญชตนทนทแตกตางกนไป ทงในสวนของการเกบรวบรวม การสะสมขอมล ความตองการขอมล หรอแมกระทงการรายงานผลการปฏบตงาน ดงนน ในเบองตนจะขออธบายถงลกษณะของธรกจแตละประเภทพรอมกบระบบบญชตนทนทธรกจนนตองการ ซงสามารถสรปไดดงน

----------1. ธรกจบรการ หมายถง กจการทไมไดขายสนคาทเปนรปธรรม สามารถจบตองได แตเปนในลกษณะการอ านวยความสะดวก การใหประโยชนทเปนนามธรรม ไมมรปราง ไมสามารถจบตองได ธรกจประเภทนไดแก โรงพยาบาล ใหบรการรกษาคนไข สถานศกษา บรการใหความร หรอ สถาบนการเงน ใหบรการรบ –

รายวชาการบญชตนทน หนา 9/37

ฝาก และท าธรกรรมดานการเงน เปนตน ธรกจบรการถอเปนธรกจทมกระบวนการของการผลต เพยงไมมการน าวตถดบเขาสกระบวนการผลต แตมการใชตนทนคาแรงงานและคาใชจายการผลตเพอการแปรสภาพ ดงนน ตนทนผลตจงเกดขนเฉพาะในสวนของตนทนแปรสภาพ (conversion cost) เทานน การจดท างบ “ตนทนผลต” จะมลกษณะคลายธรกจผลตสนคา เพยงแตไมมขอมล “ตนทนคาวตถดบ” เทานนเอง

----------2. ธรกจซอขายสนคา หมายถง กจการทขายสนคา โดยท าการซอสนคาส าเรจรปมาจากผผลต หรอจากพอคารายอนๆ และน ามาขายตอใหผบรโภค เนองจากกจการไมไดมการผลตสนคาเอง ตนทนประเภท คาวตถดบ คาแรงคนงาน และคาใชจายการผลต จงไมเกดขน สงผลใหระบบบญชตนทนของธรกจประเภทนคอนขางงาย ไมจ าเปนตองจดวางระบบในการเกบขอมลตนทนทง 3 ประเภท เมอไมมขอมลตนทนดงกลาว กไมจ าเปนตองจดท า “งบตนทนผลต” ตนทนจะเกดขนเฉพาะ “ตนทนขาย” ซงหมายถง มลคาซอสนคาบวกดวยคาใชจายตางทเกดขนเพอใหไดสนคามา(เชน คาขนสง คาประกนภย และ “คาใชจายในการด าเนนงาน” เทานน

----------3. ธรกจผลตสนคา หมายถง กจการทด าเนนธรกจโดยสงซอวตถชนดใดชนดหนง(วตถดบ) เขามาท าการแปรสภาพ(เกด conversion cost) เพอเพมมลคาใหตวสนคา กลายเปนสนคาส าเรจรป ออกวางจ าหนายในทองตลาด จากลกษณะดงกลาวจะเหนไดวา ตนทนทเกดขนในธรกจผลตสนคาครบทง 3 องคประกอบ ไมวาจะเปน คาวตถดบ คาแรงงาน รวมไปถงคาใชจายการผลตอกดวย ในธรกจประเภทนจงมความยงยาก และสลบซบซอนในการวางระบบ ทงในสวนของการเกบรวบรวมและสะสมขอมลตนทนแตละชนด การจ าแนกประเภท การบนทกบญช ตลอดถงการรายงานขอมลดานตนทนดวย ดงนน ในบทนจงจะกลาวเนนหนกไปถงการวางระบบบญชตนทนของธรกจผลตสนคาเปนสวนใหญ

----------เพอความสะดวก เหมาะสมกบการใชงาน และเปนประโยชนตอผใชขอมลตนทน จงมการจดแบงระบบบญชตนทนออกเปน 2 ประเภท ตามลกษณะของกระบวนการผลตสนคาดงไดกลาวไปแลว คอ

----------1. ระบบตนทนงานสงท า (Job order cost system)

--------------------ระบบตนทนงานสงท าน เปนระบบการสะสมตนทนทใชส าหรบการค านวณตนทน ในลกษณะทกจการมการผลตสนคาเพยงชนดเดยว หรอการผลตเปนชด ๆ ตามค าสงซอของลกคา ซงจะมลกษณะการผลตทแตกตางกนออกไปตามค าสงของลกคา ตามความตองการของลกคา ดงนน จงเรยกระบบการผลตแบบนวา “งานสงท า” เมอการลกษณะการผลตและตวสนคาแตกตางกน ตนทนการผลต และราคาขายในแตละงาน หรอส าหรบลกคาแตละรายกยอมแตกตางกนไปดวย อยางไรกตาม ตนทนของการผลตลกษณะนกยงคงประกอบไปดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต โดยเมอเรมท าการผลตและเกดตนทนขน ตนทนทเกดขนนน ๆ จะถกโอนเขาบญชงานระหวางท าของแตละงาน และเมอท าการผลตเสรจ ตนทนรวมทงหมดของงานทผลตเสรจนนจะถกโอนไปยงบญชสนคาส าเรจรป เพอรอสงมอบสนคาใหกบลกคา

--------------------จากขอมลดงกลาว จะเหนไดวากจการมการบนทก สะสมตนทนเปนของแตละงาน ซงอาจท าไดโดยการเปดบญชแยกประเภท “บญชงานระหวางท า” เปนบญชคม และ เปดบญชแยกประเภทยอยของแตละงาน หรอใชการบนทก “บตรตนทนงานสงท า” แทนการบนทกบญชแยกประเภทยอยกได แตในบางกจการ

รายวชาการบญชตนทน หนา 10/37

ทตองการระบบการควบคมภายในทด สามารถเชคขอมลระหวางกนได กจะจดท าทงบญชแยกประเภทยอย โดยเปนหนาทของแผนกบญชทวไป และบตรตนทนงานสงท า ซงจะเปนหนาทของบญชตนทน จากนนกจะน ายอดมาเชคระหวางกน ซงเราจะมการศกษาอยางละเอยดในเรองนอก ในบทท 6

----------2. ระบบตนทนกระบวนการ (Process cost system)

--------------------ระบบตนทนชวง หรอตนทนกระบวนการน เปนระบบการสะสมตนทน หรอการคดตนทนสนคาในกรณทกจการมลกษณะการผลตจ านวนมาก (Mass production) หรอการผลตแบบตอเนอง (Continuous processing) เชน การผลตอาหารส าเรจรป การผลตวทยโทรทศน สนคาอปโภค-บรโภค เปนตน ซงลกษณะการผลตเหลาน จะเปนการผลตสนคาทมลกษณะคลายกน หรอเหมอนกนจ านวนมาก รวมทงระบบการผลตและอปกรณเครองมอเครองใชกยากตอการเปลยนแปลง หรอโยกยาย สวนประกอบตนทนการผลตในระบบการผลตแบบน กจะประกอบไปดวยตนทนทง 3 ประเภทเชนกน คอ วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต แตจะมไดท าการสะสมตนทน ในลกษณะเปนแตละงานเหมอนระบบตนทนงานสงท า เพราะเปนงานเดยวกน แตจะมการสะสมตนทนทเกดขนในลกษณะเปนศนยตนทน (Cost center) หรอแตละแผนก (Department) ทกจการไดก าหนดไวในกระบวนการผลต โดยทแตละแผนกผลตจะมบญชงานระหวางท าของตน เมอแผนกใดท าการผลตเสรจกจะมการโอนตนทนไปยงแผนกตอๆ ไป จนกระทงแผนกสดทาย กจะโอนงานทผลตเสรจไปเปนตนทนสนคาส าเรจรป ซงจะสามารถศกษาอยางละเอยดไดในบทท 7

ในการจดวางระบบบญชตนทนนน นอกจากจะพจารณาจากกระบวนการผลตและลกษณะสนคาทผลตแลว กจการยงจ าเปนตองพจารณาถงปจจยอน ๆ อก อนไดแก ขนาดของกจการ ทรพยากร และ ความตองการใชขอมล เพอเลอกระบบการบนทกบญชทเหมาะสม และเปนไปอยางมประสทธภาพ ซงมดวยกน 2 ระบบคอ

----------1. การบนทกบญชตนทนแบบสนงวด (Periodic Method)

--------------------การบนทกบญชตนทนในระบบแบบสนงวดน เปนการบนทกบญชโดยไมมการบนทกรบรการเกดขนของตนทนในระหวางงวด กลาวคอ ไมวาจะมการเบกวตถดบเขาสกระบวนการผลต การคดคาแรงงานเขาสงาน หรอการจายคาใชจาย ในระบบนจะไมมการโอนตนทนเหลานเขาสบญชงานระหวางท า หรอแมกระทงมงานทผลตเสรจกจะไมมการรบรเปนสนคาส าเรจรป กจการจะมการรบรกตอเมอ “สนงวดบญช” ซงอาจเปนรายเดอน รายไตรมาส หรอรายป แลวแตนโยบายของแตละกจการ เมอสนงวดแตละงวดจะมการตรวจนบจ านวนของสนคาสนคาคงเหลอ ไมวาจะเปนวตถดบ งานระหวางท า หรอสนคาส าเรจรป และค านวณเปนตนทนของสนคาคงเหลอ ณ วนสนงวด (ซงไดอธบายไวอยางละเอยดในหลกการบญช 2) ระบบการคดตนทนในลกษณะนเหมาะสมกบกจการขนาดเลก มระบบการผลตทไมสลบซบซอน ไมเหมาะสมกบกจการทตองการใชประโยชนจากขอมลดานตนทนเพอการวางแผน การควบคม หรอการตดสนใจใดๆ กตาม

----------2. การบนทกบญชตนทนแบบตอเนอง (Perpetual Method)

--------------------การบนทกบญชตนทนในระบบแบบตอเนองน ซงตรงกนขามกบแบบแรกโดยสนเชง คอในระบบนจะมการบนทกความเคลอนของตนทนตลอดเวลา ตงแตการซอวตถดบเขามา เบกวตถดบเขาสกระบวนการผลต การคดคาแรงงานและคาใชจายการผลต โดยจะมการโอนรายการเหลานเขาส “บญชงาน

รายวชาการบญชตนทน หนา 11/37

ระหวางท า” และเมอการผลตเสรจกจะโอนไปยง “บญชสนคาส าเรจรป” ตลอดจนเมอขายกจะโอนเขาส “บญชตนทนขาย” จะเหนไดวา การบนทกบญชในระบบน มความยงยากและซบซอน อาจใชทรพยากรสง (ทงคน งบประมาณ และเวลา) แตใหประโยชนในดานการบรหารไดเปนอยางด ดงนน การบนทกบญชในระบบน จงเหมาะสมกบกจการขนาดใหญ ทจ าเปนตองใชประโยชนจากขอมลดานตนทน เพอใหการด าเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพ สามารถสกบคแขงขนได จงจะคมกบการลงทนใชระบบน

ดงททราบกนไปแลววาตนทนการผลตสนคานนประกอบไปดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต ในเรองระบบการค านวณตนทนผลตภณฑน จะกลาวถงตวเลขหรอขอมลจากตนทนทง 3 ชนดน ทจะน ามาใชในการค านวณตนทนของผลตภณฑ โดยแบงออกเปน 3 ระบบคอ

----------1. ระบบตนทนจรง (Actual cost system)

--------------------ระบบตนทนจรง คอ ระบบการคดตนทนทค านวณตนทนการผลตสนคาจากขอมลจรง กลาวคอ ไมวาจะเปน วตถดบทางตรงกคดจากทใชจรง คาแรงงานทจายจรง และสดทายคาใชจายการผลตกตองเปนทจายไปจรงๆ ส าหรบการผลตนน ๆ ส าหรบระบบนในทางปฏบตจรงอาจจะมความยงยาก เพราะการเกบขอมลจรงนนอาจตองใชเวลานาน ในทางปฏบตแลววตถดบทางตรง และคาแรงงานทางตรง อาจสามารถทราบได แตคาใชจายการผลตอาจตองรอเกบขอมลการจายคาใชจายจรง ๆ ทเกดขนทงหมด เชน คาน า – คาไฟ ตองรอสนเดอน คาโทรศพทตองรอบลเรยกเกบ หรอแมแตคาซอมแซมเครองจกร เปนตน ดงนน ถงแมวาระบบนจะใหขอมลทถกตอง เทยงตรง แตกอาจไมทนทวงทตอการน าขอมลไปใช

----------2. ระบบตนทนปกต (Normal cost system)

--------------------ระบบตนทนปกต เปนระบบบญชทพฒนามาจากระบบตนทนจรง กลาวคอ จากระบบตนทนจรง เกดปญหาขนในสวนของการเกบขอมลจรงของคาใชจายการผลต ดงนน ระบบตนทนปกตจงค านวณตนทนผลต โดยใชขอมลคาใชจายการผลตจากการประมาณการขนมาโดยเรยกวา “คาใชจายการผลตจดสรร” หรอ “คาใชจายการผลตคดเขางาน” แตในสวนของขอมลวตถดบทางตรง และคาแรงงานทางตรง ยงคงใชขอมลจรงในการค านวณ เชนเดม ระบบนจะชวยใหกจการไมตองรอทราบถงคาใชจายทเกดขน ท าใหกจการสามารถค านวณตนทนการผลตสนคาได ณ วนทผลตเสรจ ถงแมจะไมใชขอมลทเปนจรง แตกอาศยหลกการประมาณการทมเหตผล เชอถอได และทนทวงทตอการน าขอมลไปใชในการตดสนใจตางๆ ได ไมวาจะเปนการตงราคา การวเคราะหจดคมทน ดงนน วธนจงเปนทนยมของธรกจสวนใหญ

----------3. ระบบตนทนมาตรฐาน (Standard cost system)

--------------------ระบบตนทนมาตรฐาน หมายถง ระบบการค านวณตนทนทใชขอมลจากการประมาณการทงสน ทงในสวนของวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต กลาวคอ กจการจะมการก าหนดตนทนคาวตถดบทางตรง คาแรงทางตรง และคาใชจายการผลตไวลวงหนา วาถาการผลตเปนไปโดยมประสทธภาพแลวตนทนเหลานจะมจ านวนเทาใด ซงระบบตนทนแบบน เหมาะส าหรบใชในการวางแผน และควบคมการปฏบตงาน แตกจการตองมความระมดระวงในการก าหนดตนทนไมใหสงหรอต าจนเกนไป และควรมการปรบปรงอยเสมอ ในเรองระบบตนทนมาตรฐานน จะอธบายไวโดยละเอยดในบทท 8

รายวชาการบญชตนทน หนา 12/37

การจ าแนกวธการค านวณตนทนผลตภณฑน จ าแนกโดยใชแนวคดในเชงพฤตกรรมของตนทน กลาวคอ โดยทวไปแลวตนทนการผลตของสนคาหรอบรการ จะประกอบไปดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต แตการจ าแนกโดยใชแนวคดเชงพฤตกรรมนน จะท าการวเคราะหตอวา ตนทนแตละชนดนน เปนตนทนผนแปร ตนทนคงท หรอวาตนทนผสม จากการจ าแนกในเชงพฤตกรรมน จงสามารถแบงวธการค านวณตนทนผลตภณฑ ออกไดเปน 2 รปแบบดวยกน คอ

----------1. ระบบตนทนทางตรง หรอตนทนผนแปร (Direct or Variable costing)

--------------------ระบบตนทนทางตรงหรอตนทนผนแปร คอ การค านวณตนทนทน าเอาเฉพาะตนทนทถอเปนตนทนผนแปรเทานนมาค านวณเปนตนทนของสนคาทผลต สวนตนทนคงทจะถอเปนคาใชจายประจ างวดของงวดบญชนน ๆ กลาวคอ จะรวมเฉพาะสวนของ วตถดบ คาแรงงาน และคาใชจายการผลตผนแปร เทานน การค านวณตนทนในลกษณะนมแนวคดทวา ตนทนผนแปรจะเกดขนกตอเมอมการผลตสนคา หากไมมการผลตสนคาตนทนผนแปรกไมเกดขน แตส าหรบตนทนคงทนน ไมวากจการจะผลตหรอไมผลตสนคากตาม ตนทนคงทกยงคงเกดขน ระบบตนทนทางตรงหรอตนทนผนแปรนสามารถใชประโยชนในแงการบรหารงานไดอยางเตมท โดยมากจะใชภายในกจการ อาจเปนการน าเสนอขอมลตอผบรหาร หรอตอฝายวางแผน กได

----------2. ระบบตนทนรวม หรอตนทนเตม (Full or Absorption costing)

--------------------ระบบตนทนรวม หรอตนทนเตม คอ การค านวณตนทนทรวมตนทนการผลตทกชนดเขาเปนตนทนผลตภณฑ โดยไมมการแยกวาเปนตนทนคงทหรอผนแปร ตามแนวคดนถอวา ไมวาจะเปนตนทนคงท หรอตนทนผนแปร กเกดขนจากการผลตสนคาทงสน เปนวธทนยมใชในการค านวณตนทนสนคาคงเหลอเพอการจดท างบการเงนของกจการ ตามหลกการบญชทรบรองโดยทวไป และเปนวธการค านวณตนทนทใชเพอการรายงานขอมลตนทนการผลตสนคาตอบคคลภายนอก

-เนองจากการผลตสนคา หมายถง กระบวนการในการน าวตถดบมาท าการแปรสภาพใหกลายเปนสนคาส าเรจรป ดงนน วตถดบจงถอเปนสวนประกอบทส าคญของการผลตสนคา และเปนตนทน

รายวชาการบญชตนทน หนา 13/37

สวนใหญเมอเทยบกบตนทนอนๆ ดวยเหตน ฝายบรหารขอกกจการจงจ าเปนอยางยงทจะใหความสนใจในการควบคมวตถดบ เรมตงแตการจดซอวตถดบ การเกบรกษา ตลอดจนการเบกจายวตถดบ ทงนเพอมใหตนทนการผลตสนคาสงขนเนองจากขาดประสทธภาพในการจดการเกยวกบวตถดบ

--------ในปจจบน เปาหมายส าคญของธรกจอตสาหกรรมการผลตประการหนง คอ พยายามใชตนทนของวตถดบใหเกดประสทธภาพสงสด จงไดมการน าเทคนคและวธการตาง ๆ เขามาใชในการบรหารวตถดบ เชน การใชคอมพวเตอรในการวางแผนและควบคมการจดซอ การเบกใช ตลอดจนการค านวณตนทนวตถดบ นอกจากนยงไดมการใชหลกการเกยวกบการจดซอวตถดบเพอใหเกดความประหยดมากทสด (Economic order quantity) เปนตน ซงการอธบายในบทน จะขอแบงเปน 2 สวนคอ ในการของการจดการดานบญชและการค านวณตนทนของวตถดบ และอกสวนหนงคอ การวางแผนและการควบคมวตถดบ

--------ดงไดกลาวไปแลววาวตถดบ ถอเปนสวนส าคญในการผลตสนคา แตในการผลตสนคาชนดใดชนดหนงนน โดยมากมกใชวตถดบมากมายหลายชนด แตอยางไรกตามวตถดบทใชในการผลตเหลานน อาจถกจ าแนกออกเปน 2 ประเภท คอ วตถดบทางตรง และวตถดบทางออม

วตถดบทางตรง (Direct Materials) คอ วตถดบทใชเปนสวนประกอบหลกหรอสวนประกอบส าคญในการผลตสนคา สามารถชไดชดวาใชผลตสนคาชนดใด เปนจ านวนเทาไหร และสามารถค านวณมลคาตอการผลตสนคาหนงหนวยไดโดยงาย เชน ไมทน ามาใชเปนเฟอรนเจอร กระดาษทใชในการพมพหนงสอ ผาทน ามาตดเสอ เปนตน

วตถดบทางออม (Indirect Materials) คอ วตถดบทใชเปนเพยงสวนประกอบ หรออาจเปนสวนส าคญแตใชในปรมาณทนอย มมลคาต า ยากแกการค านวณเขาสสนคาโดยตรง ดงนน คาวตถดบทางออม จงถอเปนคาใชจายการผลต ซงไดแก กาว ตะป ส ดาย หรอวสดสนเปลองอนๆ ในการพจารณาวารายการใดเปนวตถดบทางตรง หรอทางออมนน ตองพจารณาปจจยส าคญ

ในการพจารณาวารายการใดเปนวตถดบทางตรง หรอทางออมนน ตองพจารณาปจจยส าคญ 2 ประการประกอบกน กลาวคอ วตถดบซงถอวาเปนวตถดบทางตรง นนตองเปนสวนประกอบส าคญในการผลตสนคาโดยตรง และสามารถค านวณเขาเปนตนทนของตวสนคาไดโดยงาย หากขาดขอใดขอหนงยอมถอวารายการนน เปนวตถดบทางออมไป และจะน ารายการวตถดบทางออมนไปแสดงไวในรายการคาใชจายการผลต ซงจะกลาวถงในบทท 5 การบญชเกยวกบคาใชจายการผลต

รายวชาการบญชตนทน หนา 14/37

---จะมวธปฏบตทแตกตางกนออกไปตามระบบการบนทกบญชทกจการเลอกใช กลาวคอ หากกจการเลอกใชวธการบนทกบญชแบบสนงวด (Periodic method) วธปฏบตทางการบญชจะประกอบไปดวย 2 สวนดงน คอ เมอมการสงซอ และการตราคาเมอสนงวดเทานน แตหากกจการเลอกใชการวธการบนทกบญชแบบตอเนอง (Perpetual method) วธการทางการบญชกจะประกอบไปดวย 2 สวนเชนกน คอ เมอมการสงซอ และการตราคาแตเปนการตราคา ณ วนเบกวตถดบเขาสกระบวนการผลต จากเหตผลดงกลาวในสวนของการค านวณตนทนวตถดบและการบนทกบญชน จะแยกอธบายออกเปน 2 สวน คอ การค านวณตนทนเมอมการจดซอ และการตราคาเมอมการเบกใช หรอวนสนงวดแลวแตกรณ

--------กจการทท าการผลตสนคาสวนใหญ จะมแผนกจดซอ (Purchasing department) เพอท าหนาทในการจดซอวตถดบและวสดตางๆ ทงทใชในการผลตและไมไดใชในการผลต ผจดการฝายจดซอมหนาทรบผดชอบในการจดซอดงกลาว ใหเปนไปตามเกณฑมาตรฐานและระเบยบทกจการก าหนดไว ไมวาจะเปนเงอนไข คณภาพ และราคาของวตถดบและวสดทจะท าการจดซอ เอกสารทเกยวของกบการจดซอวตถดบม 3 ชนด ไดแก ใบขอซอ (Purchase requisition) ใบสงซอ (Purchase order) และใบรบของ (Receiving report)

--------1. ใบขอซอ (Purchase requisition) ------------ใบขอซอ คอ เอกสารทจดท าขนจากผทตองการใชวตถดบหรอวสดนนๆ สงไปยงฝายจดซอ เพอท าการสงซอวตถดบหรอวสดนน ๆ เขามา แตบางกจการทมขนาดใหญตองการใหระบบการจดซอมการควบคมภายในทมประสทธภาพ จะมอบหมายหนาทในการจดท าใบขอซอใหเปนหนาทของ “ฝายคลงสนคา” เพราะฝายคลงจะสามารถตรวจสอบไดวาวตถดบทตองการซอนน ไมมอยในคลงจรง ดงนน ระบบการปฏบตกคอ ผตองการใชจะแจงความประสงคตองการเบกวตถดบชนดนมายงคลง จ านวนเทาใด หากคลงวตถดบท าการตรวจสอบแลว วตถดบดงกลาวไมม หรอมไมเพยงพอ ทางคลงกจะจดท าใบขอซอขน 2 ฉบบ โดยตนฉบบสงไปยงฝายจดซอ สวนทเหลอเกบไวเปนหลกฐาน แตจะมลกษณะเฉพาะแตกตางกนออกไปตามลกษณะและประเภทของธรกจ อยางไรกตาม สวนส าคญ ๆ กจะประกอบไปดวย ชอแผนกหรอบคคล ผตองการใช ชนดและปรมาณทตองการใช รายละเอยดเกยวกบคณภาพ ราคา การขนสง วนททตองการใช เปนตน (ดงแสดงภาพท 3-1)

รายวชาการบญชตนทน หนา 15/37

ภาพท 3-1 แสดงตวอยางใบขอซอ -------2. ใบสงซอ (Purchase order) -----------เมอแผนกจดซอไดรบใบขอซอ กจะท าการตรวจสอบรายการวตถดบ และรายละเอยดตางๆ ทจะจดซอวาควรทจะจดซอจากผจ าหนาย (Supplier) รายใด จงจะใหผลประโยชนทงในดานคณภาพ และตนทนทดทสดกบกจการ หลงจากนน แผนกจดซอจะท าการออกใบสงซอพรอมทงส าเนาอก 4 ฉบบ ตนฉบบจะถก สงไปยงผจ าหนาย สวนส าเนาฉบบท 1 จะสงไปยงฝายบญช เพอเกบไวเปนหลกฐานตรวจเชคกบใบก ากบสนคา ส าเนาฉบบท 2 สงไปยงบญชเจาหนเพอเตรยมการส าหรบการช าระเงนคาวตถดบ ส าเนาฉบบท 3 สงไปยงแผนกตรวจรบสนคา เพอเปนหลกฐานในการยนยนการเชคสนคา และส าเนาฉบบท 4 แผนกจดซอจะเกบไวเอง โดยปกตแลวรายละเอยดตาง ๆ ทปรากฏในใบสงซอ จะตองประกอบดวยชอทอยของบรษททท าการสงซอ เลขทใบสงซอ ชอและทอยของผจ าหนาย วนททท าการออกใบสงซอ วนทตองการใหสงมอบวตถดบ เงอนไขการขนสง และเงอนไขในการช าระเงน ปรมาณซอ ราคาวตถดบตอหนวย และยอดรวมของจ านวนเงนทงหมดทท าการสงซอ นอกจากนจะตองมการลงรายชอผมอ านาจในการสงซอ (ดงแสดงในภาพท 3-2)

รายวชาการบญชตนทน หนา 16/37

ภาพท 3 – 2 แสดงตวอยางใบสงซอ

3. ใบรายงานการรบของ (Receiving report)

----เมอสนคาหรอวตถดบไดถกจดสงมาทกจการ

แผนกตรวจรบสนคาจะท าหนาทตรวจสอบรายการวตถดบตาง ๆ วามคณภาพและปรมาณตรงตามใบสงซอหรอไม รวมทง ตรวจสอบถงการช ารดบกพรองอนเนองมาจากการขนสงดวย หลงจากนน แผนกตรวจรบของจะท าการออกใบรายงานการรบของตามปรมาณและรายการของวตถดบจรงทไดตรวจรบไว โดยในใบรายงานการรบของจะแจงรายละเอยดเกยวกบ ชอผจ าหนาย เลขทใบสงซอ วนทไดรบของ ปรมาณและรายละเอยดเกยวกบของทไดรบ พรอมทงมการลงลายมอชอผท าการตรวจรบของนน ๆ (ดงแสดงในภาพ 3-3)

แผนกรบของจะเปนผเกบตนฉบบใบรายงานการรบของไวเอง นอกนนตองท าส าเนาอก 4 ฉบบ โดย ฉบบท 1 สงไปยงแผนกบญชทวไปเพอตรวจเชคกบใบสงซอและท าการบนทกบญชเกยวกบการซอ ฉบบท 2 สงไปยงแผนกบญชเจาหน ฉบบท 3 สงไปพรอมกบวตถดบหรอของทไดรบใหกบคลงวตถดบ ฉบบสดทายสงไปยงฝายจดซอเพอยนยนวา สนคาทสงไดรบเรยบรอยแลว

รายวชาการบญชตนทน หนา 17/37

ภาพท 3 -3 แสดงตวอยางใบรายงานการรบของ

----------วตถดบทกจการซอมาเพอท าการผลตสนคานน มกมมากมายหลายชนด ดงนน ในการบนทกบญชเกยวกบวตถดบ จงมกมการใช สวนในดานการคดตนทนวตถดบ คาใชจายตาง ๆ ทเกดขนเพอใหไดรบสนคามา ซงเรยกวา “คาใชจายในการจดหา (Ordering cost)” และคาใชจายในการเกบรกษา (Carrying cost) ซงในทางทฤษฏแลวคาใชจายตาง ๆ เหลานจะตองถอเปนตนทนของวตถดบ แตโดยมากในการจดซอแตละครงมกมการสงซอวตถดบมากกวา 1 ชนด ในกรณน กจการจะตองท าการจดสรรหรอปนสวน (Allocate) คาใชจายทง 2 ชนดเขาเปนตนทนของวตถดบแตละชนดบญชคมยอดซงเปนการบนทกยอดรวมและจดท าบญชแยกประเภทยอยรายตว คอ เปนบญชแยกประเภทซงจะท าการบนทกรายการเกยวกบวตถดบแตละชนด เพอใหเกดประสทธภาพในการควบคมการใชวตถดบ ตลอดจนท าใหเกดความถกตองมากขนในการคดตนทนของวตถดบทใชในการผลต

นอกจากคาใชจายทง 2 ชนดนแลว ในการสงซอสนคายงเกดตนทนสวนอนตามมาอนไดแก คาขนสง หรออาจเกดผลตอบแทนคอในสวนของ สวนลดรบ ซงวธปฏบตในทางการบญชจะแตกตางกนไปวธการบนทกบญชทกจการเลอกใช โดยสามารถอธบายไดดงน

รายวชาการบญชตนทน หนา 18/37

------------การตราคาวตถดบ หมายถง การวดมลของวตถดบ ณ วนทกจการตองการทราบ ซงวธการทใชในการวดมลนน มอยหลากหลายวธดวยกน โดยสามารถสรปไดดงน

1. การตราคาตามราคาทแทจรง (Special identification method) เปนการตราคาของวตถดบตามทจายซอจรง ดงนน หากกจการใดเลอกใชวธน ในการตราคาวตถดบ กจการจะตองมการบนทกแยกแยะอยางละเอยดวาวตถดบชนใด ซอมาราคาเทาใด ทเบกใชแตละครงเบกจากการซอครงใด ราคาเทาไหร และทเหลอ เหลอจากการซอครงใด วธนเหมาะส าหรบใชกบวตถดบทมลกษณะเฉพาะ และราคาสง

2. การตราคาแบบถวเฉลยอยางงาย (Simple average method) เปนการตราคาวตถดบโดยน าตนทนตอหนวย ทงทเหลอตนงวดและซอในระหวางงวด แตละครง มาท าการเฉลยเพอหาตนทนตอหนวยเพยงจ านวนเดยว เปนการถวเฉลยอยางงาย ๆ เหมาะสมกบกจการทมการซอวตถดบแตละครงปรมาณเทากน ทกครง

---------3. การตราคาแบบถวงน าหนก (Weighted average method) เปนการตราคาวตถดบโดยการถวเฉลยตนทนเชนกน แตจะขจดปญหาของการถวเฉลยอยางงาย เพราะวธนจะใชการถวเฉลยโดยน าเอาตนทนรวมหรอมลคารวมของวตถดบตนงวด และการซอทกครงรวมกน แลวหารดวยจ านวนหนวยของวตถดบทงหมด เพอใหไดราคาวตถดบตอหนวย

รายวชาการบญชตนทน หนา 19/37

---------4. การตราคาแบบซอกอน ใชกอน (First-in, First-out method) เปนการตราคาวตถดบคงเหลอภายใตสมมตฐานวา วตถดบทซอมากอน ยอมจะถกน าไปใชกอน

---------5. การตราคาแบบซอหลง ใชกอน (Last-in, Last-out method) ส าหรบการตราคาแบบ ซอหลงใชกอนน เปนการตราคาวตถดบภายใตขอสมมตฐานทวา ซอมาทหลงอยใกลมอหยบงายกวา ดงนน วตถดบทซอมาภายหลงยอมถกน าไปใชกอน

---------การเลอกใชวธการตราคาวตถดบนนขนอยกบดลยพนจของผบรหาร ควรเลอกทเหมาะสมกบกจการของตนมากทสด ซงอาจพจารณาจากขนาดกจการ ลกษณะของวตถดบ ระบบบญชทกจการใช ---------สวนเวลาในการตราคาวตถดบของวตถดบนน ขนอยกบวธการบนทกบญชทกจการเลอกใช กลาวคอ หากกจการใชการบนทกบญช แบบตอเนอง (Perpetual) กจการกจะตองท าการตราคา ณ วนเบกใชวตถดบ แตหากกจการเลอกใช การบนทกบญช แบบสนงวด (Periodic) กจการกจะท าการตรวจนบและตราคา ณ วนสนงวด โดยสามารถแยกอธบายได ดงน

----------ส าหรบการด าเนนธรกจเกยวกบการผลต สงทมความส าคญมากประการหนงคอ การจดการเกยวกบวตถดบ ทงน เพราะการบรหารวตถดบทมประสทธภาพจะชวยใหการผลตเปนไปอยางสม าเสมอในขณะเดยวกนกเสยคาใชจายนอยดวย เทคนคในการบรหารจดการเกยวกบวตถดบมใหเลอกใชมากมาย ไดแก

ระบบการวางแผนความตองการใชวตถดบ (Material Requirements Planning systems) หรอ MRP

การสงซออยางประหยด (Economic Order Quantity) หรอ EOQ Min Max method Two – bin method ABC plan ฯลฯ

---------ซงกจการสามารถเลอกใชทเหมาะกบกจการได แตในทจะขอกลาวถงเครองมอทเปนนยมใชกน นนคอ “การสงซออยางประหยด” (EOQ)

----------เปนระบบการจดการเกยวกบวตถดบ โดยจะมหลกเกณฑในการค านวณหาปรมาณการสงซอวตถดบของกจการในแตละครง วากจการสงวตถดบครงละเทาใด จงจะเกดตนทนจากการสงซอวตถดบนนต าทสด ดงนน จงจ าเปนอยางยงทตองท าการศกษาถงตนทนทเกยวของกบวตถดบทจะเกดขน เพอบรหารใหเกดตนทนเหลานน ต าทสดเทาทจะเปนไปได

รายวชาการบญชตนทน หนา 20/37

----------1. คาใชจายในการสงซอ(Ordering costs) หมายถง คาใชจายตางๆ ทเกดขนเมอมการสงซอวตถดบแตละครง เชน คาใชจายในการตดตอ คาใชจายในการตรวจรบ เปนตน โดยปกตจะถกประมาณการไวเปนตอครง (per order) ----------2. คาใชจายในการเกบรกษา (Carrying costs) หรออาจเรยกวา “ตนทนการถอครอง” หมายถง คาใชจายตาง ๆ ทเกดขน หลงจากทไดรบวตถดบเขามาแลว เปนคาใชจายทเกยวของกบการเกบรกษา บ ารง ดแล วตถดบ คาใชจายประเภทน ไดแก คาประกนภย คาเชาคลงเกบวตถดบ คาภาษ คาเสยหายทเกดจากวตถดบเสอมสภาพ ลาสมย เปนตน โดยมากมกประมาณการเปนตอหนวย ตอป หรออาจประมาณการเปนอตรารอยละของมลคาวตถดบกได ---------3. ตนทนตามราคาซอ (Acquisition costs) หมายถง ตนทนคาซอ หรอราคาซอวตถดบ มกไมมผลตอการวางแผนเพอก าหนดปรมาณซอทประหยดทสดเทาใดนก หากราคาซอขายไมมการเปลยนแปลงไมวาจะซอมากหรอนอยเพยงใด แตถามเงอนไขทแตกตางออกไปเชน ราคาจะลดลงหากมการซอมากขน เชนนในกจการควรน าราคาซอวตถดบมารวมพจารณาก าหนดปรมาณซอดงกลาวดวย

---------จากลกษณะของตนทนทเกยวของจะพบวา คาใชจายในการรกษา (Carrying costs) จะนอยลงถากจการท าการสงซอครงนอยๆ แตกจการจะตองเสยคาใชจายในการสงซอทสงขน ทงน เพราะการสงซอครงละนอยๆ จะท าใหกจการตองสงซอหลาย ๆ ครงจงจะเพยงพอกบความตองการใช ในทางกลบกนถากจการท าการสงซอวตถดบครงละมากๆ กจการอาจมคาใชจายการเกบรกษาสง แตคาใชจายในการสงซอจะลดลง ดงนน ผบรหารจงมหนาททจะก าหนดนโยบายเกยวกบการจดซอวตถดบใหมตนทนทต าทสด

คาแรงงาน เปนอกสวนประกอบส าคญในการผลตสนคา ดงนน นกศกษาจงจ าเปนอยางยงในการท าความเขาใจกบ ค าวา “คาแรงงาน”

----------“คาแรงงาน” หมายถง คาจาง (Wages) และ เงนเดอน (Salaries) ทจายใหแกลกจางหรอพนกงานของกจการ โดยทวไป คาจางมกหมายถง การจายคาแรงใหแกลกจางชวคราว หรอพนกงานทไดรบคาตอบแทนรายวน รายชวโมง หรอตอหนวยของการผลตสนคา สวนเงนเดอนมกเปนการจายแกพนกงานประจ า โดยคาแรงสามารถแบงไดเปน 2 ประเภท ไดแก

----------- คาแรงงานทางตรง หมายถง ตนทนของคาแรงงานทเกยวของกบการผลตโดยตรง และสามารถคดค านวณมลคาไดโดยงาย (ดงไดอธบายไวแลวในบทท 1)

รายวชาการบญชตนทน หนา 21/37

----------- คาแรงงานทางออม หมายถง ตนทนของคาแรงงานทไมไดเกยวของโดยตรง เชน คาแรงงานของพนกงานคมเครองจกร หวหนาคนงาน ผจดการโรงงาน เปนตน โดยคาแรงงานทางออมเหลาน จดเปนคาใชจายทางการผลต

----------อยางไรกตาม ในการพจารณาวาคาแรงชนดใดเปนคาแรงงานทางตรง สามารถพจารณาไดจากเงอนไขทง 2 ขอน

----------1. เกยวของโดยตรงกบการผลตสนคา ----------2. สามารถคดค านวณเขาเปนตนทนของผลตภณฑชนดใดชนดหนง ไดโดยงาย

----------นนหมายความวา หากมคาแรงงานเกดขน และเขาเงอนไขทง 2 ขอน ถอ ไดวาคาแรงงานนนๆ เปนคาแรงงานทางตรง แตถาเขาเพยงขอใดขอหนง หรอไมเขาเงอนไขขอใดเลย คาแรงงานนน ๆ ถอเปนคาแรงงานทางออม จะถกปดไปเปนคาใชจายในการผลตทนท

----------เมอทานสามารถจ าแนกไดแลววาคาแรงงานทเกดขนเปนคาแรงงานประเภทใด ขนตอไปกคอ ทานจะมวธการจดการกบคาแรงนนๆ อยางไร โดยในบทน จะกลาวถง กจกรรมตางๆ ทเกยวของกบคาแรงงาน เรมตงแตขนตอนของการจดบนทก การวเคราะห การจ าแนกประเภท ตลอดไปจนถง การจายคาแรงงาน โดยสามารถสรปไดดงน

----------1. การจดเกบเวลาการท างานและการค านวณคาแรงงาน หมายถง ระบบการจดเกบ และรวบรวมเวลาการท างานในแตละหนวยงาน อาจเปนรายสปดาห หรอรายเดอน กได จากนน จะท าการค านวณคาแรงงานทพนกงานแตละคนจะไดรบ

----------2. การจ าแนกคาแรงงาน หมายถง การจ าแนกคาแรงงานทเกดขนวาเปนคาแรงงานทางตรง หรอคาแรงงานทางออม ตลอดจนแยกคาแรงในสวนของคาการวางงาน (Idle Time) และคาลวงเวลา คาตอบแทนอนๆ โดยจะจดไปเปนคาใชจายการผลต และถอวธปฏบตทางบญชตามบทท 5 เรองการบญชเกยวกบคาใชจายการผลต

----------3. การจายคาแรงงาน ซงอาจมการค านวณหก ภาษเงนได หก ณ ทจาย รวมถงเงนประกนสงคม เงนสะสมตางๆ เปนตน

----------4. การบนทกบญชเกยวกบคาแรงงาน ในการจดบนทกบญชเกยวกบคาแรงงาน มวธปฏบตโดยยดตามหลกการบญชทรบรองทวไป ซงจะมการบนทกบญชในทกขนตอนทกลาวมาขางตน

-โดยสวนใหญ “ฝายบญชคาแรงงาน (Payroll Accounting Dept.) จะถกมอบหมายใหท าหนาทจดเกบและรวบรวมขอมลเวลาการท างานของพนกงานและลกจาง ค านวณคาแรง ตลอดไปจนถงการบนทกบญช แตอยางไรกตามในกจการบางแหง หนาทในการเกบรวมรวมเวลาการท างานอาจเปนหนาทของ ฝายบคคล สวนฝายบญชคาแรงมหนาทในการ ค านวณและบนทกบญช

รายวชาการบญชตนทน หนา 22/37

----------

----------การจดเกบเวลาการท างานของกจการทวไป จะมเอกสารทใชในการจดเกบเวลาการท างาน อย 2 ประเภททส าคญ คอ

----------1. บตรลงเวลา (Clock card) คอ บตรทใชบนทกเวลาในการท างานของพนกงานและลกจาง การบนทกเวลาการท างานของพนกงานและลกจางนนมหลายวธ ไดแก

----------- ใชระบบใหเกยรต ใชการบนทกในแผนลงเวลา ตามปกตโดยไมมพนกงานเฝา หรอการกวดขนใด ๆ ----------- ใชระบบอาศยหวหนาสวนงานคอยควบคม โดยพนกงานและลกจางแตละคนจะมบตรประจ าตวบนทกการเขาและออกจากหนวยงาน โดยใหหวหนาแตละสวนงานเปนผบนทกเวลาเขาท างานและเวลาเลกงาน หรออาจใหตวพนกงานและลกจางเปนผบนทกและหวหนาเปนผเซนตยนยนกได ----------- ใชระบบบตรนาฬกา (Time clock) ซงเปนระบบททนสมย อาศยเครองมออเลคทรอนคสชวยควบคม โดยคนงานแตละคนจะมบตรนาฬกาหรอบตรลงเวลาประจ าตว เมอเรมปฏบตงานในหนวยงาน แผนก หรอหนาทงานใด กจะน าบตรลงเวลาดงกลาวสอดเขาไปในนาฬกาเพอบนทกเวลาการเขาท างาน เมอท าเสรจกท าการบนทกเวลาเลกงาน ซงจะเปนประโยชนตอการจายคาแรงและการจ าแนกคาแรงงานของแผนกตาง ๆ หรอแยกคาแรงงานตามค าสงผลตสนคาแตละรน ในบตรลงเวลา จะตองมชอของคนงาน รหสประจ าตว แผนกงานทสงกด ดงแสดงในรป 4.1 และตองวางไวใกลกบนาฬกาและตองเปนทางเขาและออกจากหนวยงาน เพอความสะดวกในการบนทกเวลา อาจตดตงระบบปดนาฬกาอตโนมตเมอถงเวลาเขาท างาน เพอใหคนทมาท างานสายไมมโอกาสบนทกเวลาได แผนกผควบคมเวลาการท างาน(ซงอาจจะเปนฝายบญชคาแรงหรอฝายบคคล ดงไดกลาวไปแลว) จะท าการตรวจสอบบตรลงเวลาน จากนนจะท าการรวบรวมเพอไปท าการค านวณคาแรงงาน หรออาจสงใหหนวยงานทมหนาทในการค านวณท าการค านวณตอไป

----------2. ใบสรปเวลาการท างาน หรออาจเรยกวา “บตรจ าแนกเวลาการท างาน” คอ หลกฐานทใชบนทกเวลาในการท างานของพนกงานวาไดใชเวลาในการท างานไปกบการผลตงานใดบาง ซงจะแสดงใหทราบถงประเภทงาน สถานท และเวลาทพนกงานแตละคนปฏบตงาน โดยทวไปหวหนาหรอผควบคมคนงานมกมหนาทในการกรอกใบสรปเวลาการท างานดงกลาว แตในบางครงอาจใหพนกงานเปน ผจดบนทกดวยตวเอง แตหากเปนในกรณทเปนพนกงานประจ าไดรบคาตอบแทนในรปของเงนเดอน กไมจ าเปนตองจดท าบตรบนทกเวลาการท างาน ทงน เพราะพนกงานเหลานนท างานในแผนกเดยว หนาทเดยว ซงคาแรงงานทเกดขนทงหมดถอเปนคาแรงงานทางออม และจะน าไปคดเปนคาใชจายในการผลต

----------ลกษณะของบตรบนทกเวลาการท างานนน อาจแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ บตรบนทกเวลาประจ างาน (Job Time Ticket) และบตรบนทกเวลาประจ าวน (Daily Time Ticket) บตรบนทกประจ างานนน ในทางปฏบตอาจมความแตกตางกนออกไปในแตละกจการ แตโดยทวไปแลว

รายวชาการบญชตนทน หนา 23/37

จะประกอบไปดวย ขอมลของเวลาเรมและสนสดของงาน ลกษณะงานทท า อตราคาแรงและตนทนรวมของคาแรงงานทในการท างานประเภทนน ๆ ดงแสดงในรป 4.2 ในกรณทพนกงานคนใด คนหนงตองมการเปลยนงานท าในหลายๆ ประเภทหรอหลายๆ ชนงาน ในแตละวน ดงนนแทนทกจการจะมการท าบตรบนทกเวลาประจ างานขน หลายๆ ใบตามลกษณะและประเภทงานทเปลยนไป กอาจเปลยนมาใชบตรบนทกเวลาประจ าวนดงแสดงในรป 4.3

การค านวณคาแรงคนงาน

----------เมอครบรอบการจายคาแรงงาน และฝายบญชคาแรงสามารถรวบรวมเวลาการท างานของคนงานแตละคนไดแลว หนาทตอไปของฝายบญชคาแรงคอท าการค านวณคาแรงของคนงานแตละคนทไดรบ ซงในการค านวณคาแรงงานนน จะพจารณาจากชวโมงการท างาน ส าหรบคนงานทไดรบคาจางเปนรายชวโมง หรอตามจ านวนชนงาน แตโดยสวนใหญกจการนยมจายตามชวโมงการท างานมากกวา การค านวณคาแรงงานโดยปกตจะประกอบไปดวย 2 สวนทส าคญ คอ การค านวณคาแรงงานขนตน (Gross payrolls) และการค านวณคาแรงงานสทธ (Net payrolls) ซงสามารถอธบายไดดงรายละเอยดตอไปน

----------1. การค านวณคาแรงงานขนตน (Gross payrolls)

----------คาแรงงานขนตน หมายถง คาแรงงานทค านวณไดจากเวลาการท างานจรงหรอชนงานทคนงานผลตได โดยทยงมไดหก ภาษหก ณ ทจาย หกเงนประกนสงคม เงนสะสม หรอส ารองตางๆ โดยสามารถค านวณไดจาก

----------1.1 การค านวณคาแรงงานปกต

--------------------คาแรงปกต หมายถง คาแรงจากเวลาการท างานปกตของกจการ เชน กจการก าหนดใหเวลาการท างานปกต คอ วนจนทร ถง วนศกร เวลา 8.00 – 12.00 น. และ 13.00 – 17.00 น. ดงนน คาแรงทค านวณไดจากเวลาการท างานดงกลาว เรยกวา คาแรงงานปกต ดงจะเหนไดจากตวอยางตอไปน

ตวอยางท1 (การค านวณคาแรงปกต) บรษท ศรชย จ ากด ไดวาจางพนกงานผลตสนคาชนดหนง โดยก าหนดใหท างานสปดาหละ 40 ชวโมง คอ ตงแตวนจนทร ถง วนศกร เวลา 8.00 – 17.00 น. พกเทยง 1 ชม. อตราคาจางชวโมงละ 20 บาท หากนายวชต ซงเปนพนกงานคนหนงของบรษท มชวโมงการท างานในชวงสปดาหทผานมาดงน

รายวชาการบญชตนทน หนา 24/37

วธคด ----------จากขอมลจะเหนไดวาเวลาการท างานปกตของกจการคอ วนจนทร – วนศกร เวลา 8.00 – 17.00 น. ----------ดงนน คาแรงงานปกต ของนายวชต กจะค านวณไดจากการท างานใน วนจนทร-วนศกร วนละ 8 ชวโมง 5 วนจงเทากบ 40 ชวโมง ----------และ คาแรงปกตทค านวณได (40*20) = 800 บาท

----------1.2 การค านวณคาแรงงานลวงเวลา

--------------------จากตวอยางขางตนจะเหนไดวา นายวชต มการท างานเกนกวาเวลาการท างานปกต ทกจการก าหนด คาแรงงานทนายวชตจะไดรบจากเวลาการท างานทเกนนน เราเรยกวา “คาแรงงานลวงเวลา” ส าหรบกจการทด าเนนธรกจเกยวกบอตสาหกรรมการผลต ตามกฎหมายคมครองแรงงาน พ.ศ. 2515 ไดบญญตไวเกยวกบการก าหนดเวลาการท างานวา นายจางจะก าหนดชวโมงการท างานปกตไวเทาใดกได แตจะตองไมเกนสปดาหละ 48 ชวโมง ในกรณทลกจางท างานไดเกนกวาชวโมงการท างานปกต นายจางจะตองจายคาแรงงานลวงเวลาให โดยมอตราการค านวณดงน

--------------------ก. อตราคาแรงงานลวงเวลาในวนท างานปกต --------------------คอ ในกรณทลกจางท างานนอกเวลา หรอเกนกวาเวลาการท างานปกตทกจการ

รายวชาการบญชตนทน หนา 25/37

ก าหนดไว แตเปนวนท างานตามปกต นายจางจะตองจายคาแรงใหแกลกจางในอตรา หนงเทาครงของคาแรงปกต โดยค านวณจากสวนทเกนนน ๆ เชน จากตวอยางหากนายวชตมการท างานในวนจนทร – วนศกร ตงแตเวลา 17.00 น. เปนตนไป ถอเปนการท างานลวงเวลาในวนท างานปกต อยางนอยทสดนายวชตตองไดรบคาแรงในอตรา หนงเทาครง คอ 20 * 1.5 เทากบ 30 บาท/ชวโมง เปนตน

--------------------ข. อตราคาแรงงานลวงเวลาในวนหยด --------------------คอ ในกรณทลกจางท างานในวนทกจการก าหนดใหเปนวนหยด ไมวาจะเปนวนหยดตามปกต หยดนกขตฤกษ หรอวนหยดของกจการ โดยแยกการค านวณเปน 2 กรณ ดงน

--------------------- ท างานในเวลาการท างานปกต คอ ท างานในชวงเวลาการท างานปกต แตเปนวนหยด กฎหมายก าหนดใหนายจางจะตองจายคาแรงใหแกลกจางในอตรา เพมขนอกไมนอยกวาหนงเทาของคาแรงปกต โดยค านวณจากชวโมงการท างานปกตในวนหยดนนๆ เชนจากตวอยาง หากนายวชตมาท างานในวนหยด คอ วนเสาร และวนอาทตย ในเวลา 8.00 – 17.00 นายวชตกจะไดรบคาแรงเพมขนอกไมนอยกวา 1 เทา กคอ 2 เทา ดงนน อยางนอยทสดนายวชตตองไดรบคาลวงเวลาส าหรบการท างานเวลาปกตในวนหยดน 20 * 2 คอ 40 บาท/ชวโมง เปนตน

--------------------- ท างานนอกเวลาท างานปกต คอ การท างานในวนหยด และเปนนอกเวลาปกตดวย กฎหมายก าหนดใหนายจางจะตองจายคาแรงใหแกลกจางในอตรา เพมขนอกไมนอยกวาสองเทาของคาแรงปกต ดงนน ในกรณของนายวชต กคอ หากนายวชตท างานในวนเสาร และวนอาทตย ตงแตเวลา 17.00 น. ขนไป นายวชตจะตองไดรบคาแรงเพมขนไมนอยกวา 2 เทา ซงกคอ 3 เทา อยางนอยทสดนายวชตตองไดรบคาแรงชวโมงละ 20 * 3 เทากบ 60 บาท

ตวอยางท 2 (การค านวณคาลวงเวลา) จากตวอยางเดม บรษท ศรชย จ ากด มนโยบายจายคาลวงเวลาใหพนกงานในอตราขนต าตามทกฎหมายก าหนด คอ หากท างานลวงเวลาวนท างานปกตกจการจะจายให 1.5 เทา และถาท าในวนหยด แตเปนเวลาการท างานปกต จายให 2 เทา สวนถาเปนวนหยดและนอกเวลาปกต จายให 3 เทาของคาจางปกต

วธคด คาลวงเวลาทนายวชตจะไดรบจะเทากบ ----------คาลวงเวลาวนท างานปกต (6 ชวโมง @ 30 บาท) ------------------ 180 บาท ----------คาลวงเวลาในเวลาปกตแตเปนวนหยด (8 ชวโมง @ 40 บาท) ---------- 320 บาท ----------คาลวงเวลาวนท างานปกต (2 ชวโมง @ 60 บาท) ------------------------- 180บาท --------------------รวมแลวคาลวง -------------------------------------- 680บาท

ตวอยางท 3 (การค านวณคาแรงขนตน)

----------จากตวอยางท 1 และ 2 สามารถค านวณคาแรงงานขนตนของนายวชตไดดงน

รายวชาการบญชตนทน หนา 26/37

--------------------คาแรงปกต ---------------------------------------- 800 บาท --------------------คาลวงเวลา -------------------------------------- 680บาท --------------------รวมเปนคาแรงขนตน -------------------------------- 1,480บาท

--2. การค านวณคาแรงงานสทธ (Net payrolls)

---------- ในการไดรบคาจางของพนกงานไมวาจะเปนในรปของเงนเดอน หรอชวโมงการท างาน หรอตามจ านวนชนงานกตาม นายจางจะตองหกภาษเงนไดหก ณ ทจาย จากคาจางทจายใหแกลกจางเพอน าสงสรรพากรเขตทกจการนนๆ ตงอย ตามทกฎหมายก าหนดการหกภาษเงนได ณ ทจายทกจการจะหกจากลกจางแตละบคคลกจะมจ านวนทแตกตางกนออกไป ทงน ขนอยกบจ านวนรายได สถานภาพการสมรส และจ านวนเงนคาลดหยอนทบคคลนนจะไดรบสทธตามกฎหมาย เชน คาเบยประกนชวต จ านวนบตร เปนตน นอกจากนแลวกจการตางๆ อาจมรายการหกอนๆ อก เชน เงนประกนสงคม เงนทนสะสม และเงนกองทนในลกษณะอนๆ ดงนน คาแรงงานสทธหรอเงนไดสทธของลกจาง ค านวณไดจาก

ตวอยางท 4 (การค านวณคาแรงงานสทธ) ----------จากตวอยางเดม บรษท ศรชย จ ากด มนโยบายใหพนกงานทกคนเสยภาษหก ณ ทจาย 5% ของคาแรงงานขนตน และเงนประกนสงคมอก 1.5% ของคาแรงปกต

วธคด คาแรงงานสทธของนายวชต จะเทากบ --------------------คาแรงงานขนตน-------------------------------------------------1,480 บาท --------------------หก ภาษ ณ ทจาย (1,480*5%)-------------------------------------74 บาท ------------------------ประกนสงคม (800*1.5%)---------------- 12----------------86 บาท ------------------- คาแรงงานสทธ-----------------------------------------------------1,394 บาท

ดงนน ในสปดาหน นายวชต จะไดรบคาจางเปนเงน 1,394 บาท

การบนทกบญช ----------การบนทกบญช ณ วนค านวณคาแรงงานจะเปนดงน ----------Dr. คาแรงงาน 1,480

รายวชาการบญชตนทน หนา 27/37

--------------------Cr. คาแรงงานคางจาย 1,394 -------------------------ภาษเงนไดหก ณ ทจาย 74 ---------บนทกการค านวณคาแรงงานของนายวชต 12

จากบทท 3 และ บทท 4 ไดกลาวถงการบญชเกยวกบวตถดบทางตรงและคาแรงงานทางตรง ซงเปนองคประกอบหลกการผลตสนคา “ คาใชจายการผลต” กเชนกน เปนองคประกอบหลกตวสดทายซงเราจะท าการศกษากนในบทน ---------คาใชจายการผลต (Overhead) หรอบางแหงอาจเรยก คาใชจายโรงงาน โสหยการผลต ลวนแตความหมายเดยวกนทงสน ซงหมายถง คาใชจายตาง ๆ ทเกดขนจากการผลต แตไมถอเปนวตถดบทางตรง และคาแรงงานทางตรง ดงนนคาใชจายการผลตจงหมายถง คาวตถดบทางออม คาแรงงานทางออม และคาใชจายอนๆ อาทเชน คาน า คาไฟฟาโรงงาน คาน ามนเชอเพลง คาเชาโรงงาน เปนตน ---------เนองจากคาใชจายเปนแหลงรวมของรายจายตางๆ ทเกดขนจากการผลต จงมกมปญหาตางๆ เกดขน ซงแตกตางจากวตถดบทางตรง และคาแรงงานทางตรง อนไดแก ---------1. คาวตถดบทางตรงและคาแรงงานทางตรง นนเปนตนทนผนแปร ซงจะแปรหรอเปลยนแปลงตามปรมาณการผลต สวนคาใชจายการผลตสามารถเปนไดทงตนทนคงทและตนทนผนแปร โดยสวนใหญมกจะเปนตนทนคงท ท าใหตนทนตอหนวยของการผลตแตละระดบแตกตางกนไป ดงนน ตนทนตอหนวยของผลตภณฑในแตละงวดบญชจงแตกตางกนไปดวย เปนการยากในการน าขอมลดงกลาวมาใชประโยชนในการบรหารงานของกจการ ---------2. ในการผลตผลตภณฑหนง ๆ นน สามารถระบชชดไดวา ใชวตถดบทางตรงอะไรบาง เปนจ านวนเทาใด และคดเปนเงนเทาไหร สวนคาแรงงานทางตรงกเชนกน กจการสามารถระบไดวาใชเวลาในการผลตไปนานเทาใด คดเปนเงนกบาท แตส าหรบคาใชจายการผลตเราไมอาจแยกใหเหนไดอยางชดเจนวาการผลตสนคา 1 ชน ประกอบไปดวย คาน า คาไฟ คาเชอเพลง หรอคาเชาเปนจ านวน เทาใด ---------จากเหตผล 2 ประการขางตน จงท าใหการบญชเกยวกบคาใชจายคอนขางยงยากพอสมควร และเหตผลส าคญอกประการคอ มการจ าแนกประเภทคาใชจายออกไปในรปแบบตางๆ ตามแตวตถประสงคทผใชตองการใช โดยสามารถสรปไดดงน

---------1. แบงตามคาใชจายทเกดขน ซงม 3 ชนด คอ ---------ก. วตถดบทางออม ไดแก พวกน ามนหลอลน วสดท าความสะอาดโรงงาน หรอเครองจกร วสดทใชใน

รายวชาการบญชตนทน หนา 28/37

โรงงานทจ าเปนตอการผลตแตมไดใชใหเหนเดนชด หรอเปนวตถทมการใชในปรมาณนอย ตนทนต า ถาแยกบนทกเปนตนทนทางตรงแลวไมคมคากบผลประโยชนทจะไดรบจากการแยกนนๆ ข. คาแรงงานทางออม ไดแก คาจาง หรอคาแรงของพนกงานหรอคนงานทใหบรการแกฝายตางๆ ทงโรงงาน และชวยใหการผลตนนส าเรจได แตไมสามารถแยกใหเหนเดนชดวาเปนของผลตภณฑไหน จ านวนเทาใด ข. คาแรงงานทางออม ไดแก คาจาง หรอคาแรงของพนกงานหรอคนงานทใหบรการแกฝายตางๆ ทงโรงงาน และชวยใหการผลตนนส าเรจได แตไมสามารถแยกใหเหนเดนชดวาเปนของผลตภณฑไหน จ านวนเทาใด ---------ค. คาใชจายทวไปในโรงงาน คาใชจายเหลานไดแก คาเสอมราคาของสนทรพยถาวรตางๆ ในโรงงาน คาเชา คาน า คาไฟ คาภาษ คาประกนภย คาโทรศพท ฯลฯ ---------2. แบงตามความสามารถในการระบ แบงไดเปน 2 ประเภท ไดแก ---------ก. คาใชจายการผลตทางตรง หมายถง คาใชจายการผลตทสามารถระบ สามารถจ าแนกได วาเปนของโรงงานใด แผนกผลตใด หรอผลตภณฑชนดใด ซงค าวา “คาใชจายการผลตทางตรง” ท าใหลกษณะของคาใชจายประเภทนคลายหรอแทบจะเหมอนกบ วตถดบทางตรง และคาแรงทางตรง ดงนน การใชประโยชนจากคาใชจายประเภทนจงคอนขางงาย และเปนทนยมผบรหารกจการ ---------ข. คาใชจายการผลตทางออม หมายถง คาใชจายการผลตทไมสามารถระบได ไมสามารถชชดไดวา เปนคาใชจายของหนวยงานใด คาใชจายการผลตประเภทนจงตองอาศยการปนสวนใหกบทกหนวยงาน ทกแผนกผลต และทกผลตภณฑทเกยวของหรอกอใหเกดคาใชจายประเภทน โดยกจการตองเลอกใชฐานทเหมาะสมเปนเกณฑในการปนสวน การจ าแนกคาใชจายในลกษณะน มความส าคญอยางยงตอการน าขอมลมาใชประโยชนดานการบรหารงาน และนอกจากนน ยงจ าเปนตอการค านวณหาตนทนการผลตตอหนวยของผลตภณฑดวย ---------3. การแบงคาใชจายการผลตตามหนาท โดยทวไปในหนวยผลตหรอภายในโรงงานของกจการมกแบงหนวยงานออกเปน 2 กลมหลก ๆ คอ กลมทเกยวของโดยตรงกบการผลตซงเราเรยกวา แผนกผลต (Operation department) และแผนกบรการ (Service department) ซงมหนาท อ านวยความสะดวก หรอชวยสนบสนนงานการผลต ใหประสบความส าเรจ และเปนไปอยางมประสทธภาพ เชน แผนกซอมบ ารงเครองจกร แผนกควบคมคอมพวเตอร ดงนน การคาใชจายการผลตในลกษณะน จงสามารถจ าแนกไดเปน 2 ประเภท คอ ---------ก. คาใชจายแผนกผลต ซงกคอคาใชจายทเกดขนในแผนกผลตโดยตรง เชน เงนเดอนผจดการแผนกประกอบ คาน ามนเชอเพลงในแผนกผสม คาวสดในการบรรจหบหอ เปนตน ---------ข. คาใชจายแผนกบรการ หมายถง คาใชจายตาง ๆ ทเกดขนในแผนกทไมไดท าหนาทผลตโดยตรง แตเปนหนวยงานสนบสนนการผลต คาใชจายประเภทนไดแก คาวสดท าความสะอาดโรงงาน คาวสดซอมแซมคอมพวเตอร เงนเดอนพนกงานซอมแซมเครองจกร เปนตน ---------4. การจ าแนกคาใชจายตามปรมาณการผลต หรอจ าแนกตามพฤตกรรม ซงจ าแนกได 3 ประเภท ดงน ---------ก. คาใชจายการผลตผนแปร (Variable overhead) หมายถง คาใชจายทมยอดรวมเปลยนแปลงไปตามปรมาณการผลต คอ ผลตมากคาใชจายกมาก ผลตนอยคาใชจายกนอย และยงไมผลตเลย คาใชจายกจะไมเกดขน แตคาใชจายผลตผนแปรตอหนวยจะเทากนทกหนวย คาใชจายเหลาน ไดแก วสดทใชในโรงงาน หรอวตถดบทางออมทใชในการผลต คาน ามนเชอเพลง สวนคาแรงทางออมนน หากจายเปนรายชวโมง กถอเปนคาใชจายประเภทนได

รายวชาการบญชตนทน หนา 29/37

--ข. คาใชจายการผลตคงท (Fixed overhead) หมายถง คาใชจายทมความสมพนธกบระยะเวลา โดยไมมความสมพนธกบปรมาณการผลต กลาวคอ ไมวากจการจะผลตสนคามาก ผลตนอย หรอไมผลตเลย กไมมผลกระทบตอคาใชจายดงกลาว แตคาใชจายดงกลาวจะสมพนธกบเวลา คอเมอถงเวลาหรอครบก าหนดคาใชจายชนดนกจะเกดขนเอง เชน คาเชาทกจการตองจายทกสนเดอน คาเสอมราคาทตองมการคดทกป และเงนเดอนของพนกงานประจ า เปนตน ในการจายคาใชจายคงทแตละครงนน สวนใหญจะเปนจ านวนเดม ดงนน ท าใหคาใชจายคงทตอหนวยในแตละงวดแตกตางกนไป เพราะคาใชจายคงทตอหนวยเปลยนแปลง คอ ยงผลตมากคาใชจายคงทตอหนวยยงลดลง แตหากผลตนอยคาใชจายคงทกจะสง ตวอยางเชน กจการแหงหนงท าการเชาเครองจกรเขามาใชผลตสนคาในอตราคาเชาเดอนละ 20,000 บาท ในเดอนมกราคม กจการผลตได 10,000 หนวย สวนในเดอนกมภาพนธ ผลตได 20,000 หนวย ---------คาเชาตอหนวยเดอน ม.ค. = 20,000/10,000 = 2 บาท/หนวย ---------เดอน ก.พ. = 20,000/20,000 = 1 บาท/หนวย ---------ค. คาใชจายการผลตผสม (Mixed overhead) หมายถง คาใชจายทมทงคาใชจายคงทและผนแปรรวมอยดวยกน นนหมายถง คาใชจายประเภทนจะมสวนหนงทคงเดม กลาวคอ ไมวาผลตมาก ผลตนอย หรอไมผลตเลย กตองจาย บวกกบสวนของผนแปร ทจะเพมขนเรอยๆ ถากจการผลตสนคามากขน ดงนน ถงแมวากจการไมมการผลตสนคา แตกจการกตองจายคาใชจายประเภทน เพราะมสวนของคงทอย ในขณะเดยวกน หากกจการผลตสนคาและผลตเพมขน คาใชจายประเภทนกจะเพมขนเรอย ๆ แตไมไดเพมขนในสดสวนทคงท เพราะคาใชจายการผลตผสมตอหนวยเปลยนแปลงไป ยกตวอยางเชน คาโทรศพทพนฐานประจ าบาน ซงมคาบรการรายเดอน 100 บาท/เดอน และมคาโทรศพทอกครงละ 3 บาท หากเดอน ม.ค. กจการใชโทรศพท 100 ครง และในเดอน ก.พ. ใช 200 ครง

---------ดงนน คาโทรศพททตองจายเดอน ม.ค. = 100 + (3*100) = 400 บาท ---------และคาโทรศพทตอครง = 400/100 = 4 บาท/ครง ---------และ ในเดอน ก.พ. = 100 + (3*200) = 700 บาท ---------และคาโทรศพทตอครง = 700/200 = 3.5 บาท/ครง

การตองแยกคาใชจายการผลตออกเปนประเภทตาง ๆ ดงกลาวขางตนน มวตถประสงคเพอประโยชนในการวางแผนการผลตและการวางแผนงบประมาณ การวเคราะหปรมาณ ตนทนและก าไร การตดสนใจก าหนดระดบการผลตและการก าหนดอตราคาใชจายการผลตส าหรบผลตภณฑ

---------จากการศกษาในบทท 2 ระบบตนทนจรง (Actual costing) เปนการค านวณตนทนผลตภณฑโดยจดบนทกจากขอมลทเกดขนจรง ทงในสวนของ วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผล แตการค านวณตนทนดวยวธน มกไมไดรบความนยม เพราะสาเหตสวนใหญทกจการตองการทราบตนทนผลตของผลตภณฑ กเพอน ามาใชในบรหารงานดานตางๆ เชน การก าหนดราคาขาย การประมาณการก าไร การควบคมตนทน เปนตน ซงการกระท าดงกลาวตองกระท าใหทนภายในชวงระยะเวลาหนง ปญหา

รายวชาการบญชตนทน หนา 30/37

ทเกดขนในระบบการคดตนทนแบบนกคอ ในสวนของคาใชจายทมกจะเกดขนตามระยะเวลา นนหมายความวา เมอถงเวลาจงจะทราบวาคาใชจายการผลตนน ๆ เกดขนหรอไม และมจ านวนเทาใด ซงระยะเวลาดงกลาวอาจเปนสนเดอน หรอสนป ดวยเหตน ตนทนจรงจงมกใหขอมลทไมทนตอการตดสนใจ หรอความตองการของผบรหาร ดงนน จงไดมการพฒนามาสการค านวณตนทนดวย “ตนทนปกต” (Normal costing) ซงกคอ การค านวณตนทนดวย ขอมลจรงจากวตถดบทางตรง คาแรงทางตรง สวนคาใชจายการผลตใชจากขอมลประมาณการ หรอทเรยกกนวา “คาใชจายการผลตคดเขางาน” หรอ “คาใชจายการผลตจดสรร” ---------การค านวณตนทนการผลตตามระบบตนทนปกตน กจการมกมการก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร หรออตราคาใชจายการผลตคดเขางาน (Manufacturing overhead application rate) ไวลวงหนา

---------การก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร หรอ อตราคาใชจายการผลตคดเขางาน หมายถง กระบวนการในการประมาณการ หรอการคาดการณถงคาใชจายการผลตตอหนวย ตอชวโมงแรงงานทางตรง ตอชวโมงเครองจกร หรอตอตนทนวตถดบทางตรงไวลวงหนา ทงน แลวแตนโยบายของกจการในการก าหนดฐานเพอใชปนสวนคาใชจายการผลตเขาเปนตนทนการผลตตอหนวยของผลตภณฑ โดยสามารถค านวณไดจาก

สงส าคญประการแรกทกจการจะตองค านงถงในการก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร คอ การประมาณการระดบการผลตทคาดวาจะท าการผลตในงวดเวลาหนง ๆ ทงนเพราะการประมาณการระดบการผลตทเหมาะสมและใกลเคยงกบระดบการผลตทเกดขนจรง จะชวยใหกจการสามารถประมาณการคาใชจายการผลตทคาดวาจะเกดขนทงหมดในชวงเวลานน ไดอยางแมนย ามากขน และขอมลดานตนทนทไดรบ กจะเปนประโยชนตอการใชขอมลในทางการบรหารมากขน ---------นอกจากน ความเขาใจเกยวกบพฤตกรรมของคาใชจายการผลต ไมวาจะเปนคาใชจายผลต ผนแปร คาใชจายคงท หรอแมแตคาใชจายผสม แตละประเภทมพฤตกรรม หรอลกษณะอยางไร กจะชวยใหการประมาณการคาใชจายการผลตมความเหมาะสมใกลเคยงความเปนจรงมากขน การประมาณการระดบการผลต สามารถพจารณาไดใน 3 ระดบ คอ . ระดบผลตในเชงทฤษฎ (Theoretical or ideal capacity) เปนการประมาณการระดบการผลตทใหผลผลตในสงสด (Maximum output) ซงในลกษณะน จะถอวาการด าเนนการผลตเปนไปอยางมประสทธภาพ 100% กลาวคอ กจการสามารถทจะท าการผลตไดตลอด 24 ชวโมงในแตละวน และสามารถท าการผลตไดทกวนในหนงป โดยไมมการหยดพกของเครองจกร และมปญหาใด ๆ ทจะท าใหการผลตตองหยดชะงก ดงนน ในทางปฏบตจรง การประมาณระดบการผลตตามแนวความคดน จงเปนไปไดยาก

รายวชาการบญชตนทน หนา 31/37

---------ก.ระดบการผลตปกต (Normal capacity) ---------เปนการประมาณการซงค านงถงแผนการผลตระยะยาว อาจเปนชวงระยะเวลา 3 – 5 ป โดยปกตการผลตในชวงระยะเวลาสน ๆ อาจไมเทากน เพราะระดบการผลตในระยะสนมกขนอยกบความตองการของการตลาด แตส าหรบในระยะยาวแลว ปรมาณการผลตควรจะเปนไปตามระดบปกตทประมาณไว วธนจะท าใหปรมาณการผลตไมเปลยนแปลงภายในชวงระยะเวลาตามแผน ดงนน อตราคาใชจายการผลตจดสรรกจะไมเปลยนแปลงในแตละงวด ของชวงเวลานนๆ ดวย เวนเสยแตคาใชจายการผลตบางรายการมมลคาสงขน กอาจตองมการปรบปรงบาง ---------ข.ระดบการผลตทคาดวาจะผลตจรง (Actual Expected capacity) ---------เปนการประมาณระดบการผลตตามแผนในระยะสน ท าการประมาณการแบบปตอป คอ ใชขอมลในการประมาณการจากระดบผลตจรงทคาดวาจะเกดขนในงวดถดไป ดงนน การก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรรกจะเกดขนทกป แตละปอาจไมเทากน เพราะคาใชจายทประมาณการในแตละปอาจไมเทากน หรอไมกระดบการผลตในแตละปอาจแตกตางกนไป แตการประมาณการระดบนจะใหขอมลทใกลเคยงความเปนจรงไดมากกวาวธอน เนองจากเปนการประมาณการในชวงสน

ตวอยางท 1 ---------บรษท อนรกษพฒนา จ ากด ก าลงพจาณาเกยวกบการก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร ซงขอมลตอไปน เปนขอมลเปรยบเทยบระหวางการใชระดบการผลตปกต และระดบการผลตจรงในการก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร

---------เมอกจการไดท าการก าหนดระดบการผลต (Level of production) ทเหมาะสมไดแลว ในขนตอไปคอ กจการตองท าการประมาณการคาใชจายการผลตเพอไปเปนขอมลในการค านวณอตราคาใชจายการผลต

รายวชาการบญชตนทน หนา 32/37

จดสรรตอไป ดงนน ในการจดท างบประมาณคาใชจายการผลตทจะท าขนเพอใชในงวดตอไป กจการกจะตองสามารถจ าแนกประเภทของคาใชจายการผลตออกไดเปน 2 ลกษณะ คอ คาใชจายการผลตผนแปร (Variable manufacturing overhead) และคาใชจายการผลตคงท (Fixed manufacturing overhead) ทงน เพอใหการประมาณการคาใชจายการผลตในงบประมาณทจดท าขน มความเหมาะสมและแมนย ามากยงขน ---------ตวอยางท 2 บรษท สารสนอตสาหกรรม จ ากด เปนผผลตและจ าหนายสนคาชนดหนง โดยในขณะนไดรวบรวมขอมล เพอน ามาใชในการจดท างบประมาณคาใชจายการผลตส าหรบป 2545 ซงประกอบไปดวย ---------ระดบการผลตปกต (หนวยผลตภณฑ)------------------------------------------------- 250,000 บาท ---------ระดบการผลตปกต (ชวโมงแรงงานทางตรง) ------------------------------------------500,000 บาท ---------ชวงการผลตปกตทมนยส าคญ --------------------------------------------100,000 – 400,000 บาท-----------------คาใชจายการผลต : ---------------------------คาใชจายการผลตผนแปร : ------------------------------------วตถดบทางออม (เฉลยตอหนวยผลตภณฑ)-------------------- .50 บาท ------------------------------------คาแรงงานทางออม (เฉลยตอชวโมง) --------------------------5.00 บาท ------------------------------------ชวโมงแรงงานทางออม (3%ของชวโมงแรงงานทางตรง)- 15,000 ชวโมง ------------------------------------คาน ามนเชอเพลงเครองจกร (เฉลยตอชวโมง) --------------------30 บาท ------------------------------------จ านวนชวโมงเครองจกร -------------------------------------15,000 ชวโมง ------------------คาใชจายการผลตคงท : ------------------------------------คาเชาโรงงาน------------------------------------------------ 300,000 บาท ------------------------------------คาเสอมราคาอปกรณโรงงาน--------------------------------- 50,000 บาท

---------จากขอมลขางตน บรษทสามารถน ามาท าการจดท างบประมาณคาใชจายการผลต (Manufacturing overhead budget) ณ ระดบการผลตปกต ส าหรบป 2540 ไดดงน

รายวชาการบญชตนทน หนา 33/37

---------ค าวา “ตวผลกดน” คาใชจาย หมายถง ตวแปร หรอปจจย ทมอทธพลสามารถผลกดนคาใชจายใหมากขน หรอนอยลงได กจการตองท าการพจารณาเลอกตวผลกดนทมาเปนฐานในการก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร หรออตราคาใชจายการผลตคดเขางาน ซงตวผลกดนทเปนทนยมมอยมากมาย แตพอจะสรปได ดงน ---------1. ปรมาณหนวยผลต (Unit of production) วธนถอเปนวธทงายมาก ทงน เพราะการก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรรจะถกก าหนดมาเปนจ านวนคาใชจายการผลตจดสรรตอหนวยของผลตภณฑ ซงในวธนท าใหการคดตนทนการผลตท าไดงาย และมความผดพลาดนอยลง ทงน เพราะเราไมตองค านงถงทรพยากรอนๆ ทน ามาใชในการผลตเลย สตรทใชในการก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรรตามวธน คอ

ตวอยางท 3 จากขอมลของบรษท สารสนอตสาหกรรม จ ากด ซงไดมการประมาณการคาใชจายการผลตไว 1,000,000 บาทตอป และคาดวาจะผลต 25,000 หนวย หากกจการใชการจดสรรคาใชจายการผลตตามหนวยสนคา ---------ดงนน อตราคาใชจายการผลตจดสรรตอหนวย ---------= 1,000,000 / 250,000 -----------------------------------------------------------------------= 4.00 บาท

รายวชาการบญชตนทน หนา 34/37

---------ค. คาใชจายทวไปในโรงงาน คาใชจายเหลานไดแก คาเสอมราคาของสนทรพยถาวรตางๆ ในโรงงาน คาเชา คาน า คาไฟ คาภาษ คาประกนภย คาโทรศพท ฯลฯ ---------2. แบงตามความสามารถในการระบ -2. ตนทนวตถดบทางตรง (Direct material cost) วธนเหมาะส าหรบกจการทมการใชวตถดบทางตรงเปนจ านวนมากในการผลต รวมทงมลคาและการใชวตถดบมความสมพนธกบการเกดคาใชจายการผลต ดงนนสตรทใชในการค านวณกคอ

ตวอยางท 4 จากตวอยางเดม(บรษท สารสนอตสาหกรรม จ ากด) หากกจการดงกลาวใชวตถดบทางตรงราคาชนละ 0.5บาท จ านวน 4 ชนส าหรบการผลตสนคา 1 หนวย ---------ดงนน จากทกจการคาดวาจะผลตสนคา 250,000 หนวย ------------------กจการตองใชวตถดบทางตรง (250,000 * 4 ) -----= 1,000,000 ชน ------------------ซงคดเปนตนทนคาวตถดบทางตรง ------------------= 500,000 บาท ---------และ ----------------- อตราคาใชจายผลตจดสรร ---------------------------ตอตนทนวตถดบทางตรง --------------------= 1,000,000/500,000 ----------------------------------------------------------------------------= 2 บาท หรอ 200% ---------------------------ตอหนวยของสนคา (2 * 200%) ------------= 4 บาท ---------3. ตนทนคาแรงงานทางตรง (Direct labor cost) การก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร ตามวธนจะมลกษณะคลายคลงกบการใชตนทนวตถดบทางตรงเปนเกณฑในการก าหนด ซงในขนแรก กจการจะตองสามารถค านวณหรอประมาณคาแรงงานทางตรงทกจการตองจายตลอดชวงระยะเวลาหนง ซงตองเทากบชวงระยะเวลาทใชประมาณการคาใชจายการผลต ดงนน จากสตรการก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรรตอตนทนคาแรงงานทางตรงสามารถแสดงไดดงน

ตวอยางท 5 จากขอมลของบรษท สารสนอตสาหกรรม จ ากด ซงไดมการประมาณการคาใชจายการผลตไว 1,000,000 บาทตอป และคาดวาจะผลต 25,000 หนวย ใชเวลาผลต 500,000 ชวโมง หากกจการจายคาจางชวโมงละ 20 บาท ค ---------ดงนน ---------ตนทนคาแรงงานจะเทากบ 500,000 * 20 = 10,000,000 บาท -----------------------------อตราคาใชจายการผลตจดสรร ------------------------------------ตอตนทนคาแรงงานทางตรง = 1,000,000 / 10,000,000

รายวชาการบญชตนทน หนา 35/37

---------------------------------------------------------------------= 0.1 บาท หรอ 10% ---------------------------และ คดตอหนวยสนคาได ------------= 4.00 บาท/หนวย ---------------------------( 40 * 10%) ---------4. ชวโมงแรงงานทางตรง (Direct labor hours) ส าหรบวธนเปนเกณฑก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร โดยถอวาการใชแรงงานหรอเวลาการท างานของคนงานมความสมพนธกบการเกดตนทนทางออม (Indirect costs) หรอคาใชจายผลต

แบงไดเปน 2 ประเภท ไดแก ---------ก. คาใช จายการผลตทางตรง หมายถง คาใชจายการผลตทสามารถระบ สามา ตวอยางท 6 จากตวอยางเดม (บรษท สารสนอตสาหกรรม จ ากด) --------หากกจการจดสรรคาใชจายการผลตตามชวโมงแรงงานทางตรง ---------จะได ---------อตราคาใชจายการผลตจดสรร ---------------------------ตอชวโมงแรงงานทางตรง ---------= 1,000,000 / 500,000 ------------------------------------------------------------------= 2 บาท ตอชวโมง ---------------------------และ คดตอหนวยสนคาได ----------= 4.00 บาท/หนวย ---------------------------------( 2 * 2) ---------5. ชวโมงเครองจกร (Machine hours) ใน อตสาหกรรมหรอกจการทมลกษณะการผลตแบบอตโนมต หรอไฮเทคโนโลย (Hi-tech production) การผลตสวนใหญเปนการใชเครองจกรอตโนมต ดงนน ในแนวคดนจงก าหนดให การเกดขนของคาใชจายการผลต สมพนธกบการท างานของเครองจกร ดงนน สตรค านวณกจะเปนดงน

ตวอยางท 7 จากตวอยางเดม (บรษท สารสนอตสาหกรรม จ ากด) หากกจการจดสรรคาใชจายการผลตตามชวโมงเครองจกร จะได -----------------------------อตราคาใชจายการผลตจดสรร ------------------------------------ตอชวโมงเครองจกร = 1,000,000 / 15,000

รายวชาการบญชตนทน หนา 36/37

-----------------------------------------------------------= 66.67 บาทตอชวโมง ---------------------------และ คดตอหนวยสนคาได-- = 4.00 บาทตอหนวย -------------------------------( 0.06 * 66.67) ---------จากเกณฑตางๆ ดงกลาวขางตนเปนเพยงบางตวอยางทกจการ สามารถน าไปใชในการก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร แตอยางไรกตาม กจการบางแหงอาจมการใชหลกเกณฑอนในการก าหนดอตราคาใชจาย การผลตจดสรรกได ทงน ขนอยกบลกษณะของการผลตและเหตผลทจะสามารถอธบายไดถงความสมพนธ ระหวางหลกเกณฑทน ามาใชกบการเกดคาใชจายการผลตในความเปนจรง นอกจากน กจการบางแหงอาจมการแบงแผนกผลต (Production Department) ออกเปนหลายแผนก หรออาจมการผลตสนคาหลายชนด (Multi-product product) ซงสาเหตดงกลาว ท าใหบรษทหลายแหงมการใช หลกเกณฑและวธการทแตกตางกนออกไปในการก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร เพอใชในแตละแผนกผลต หรอแตละชนดผลตภณฑ

---------หลงจากทกจการไดก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรร หรออตราคาใชจายการผลตคดเขางานแลว ขนตอนตอไปคอ การน าอตราคาใชจายการผลตจดสรรทไดก าหนดไวไปท าการจดสรรเขาในตนท นการผลตของผลตภณฑในลกษณะตางๆ เพอค านวณหาตนทนการผลตทงสน ซงจะเปนขอมลทกจการสามารถน าไปใช ในการก าหนดราคาขาย หรอเพอการบนทกบญชตอไป ดงจะเหนไดจากตวอยางตอไปน ---------ตวอยางท 8 (จากตวอยางเดม) หากบรษท สารสนอตสาหกรรม จ ากด ไดท าการผลตสนคาในเดอน ม.ค. 2545 จ านวนทงสน 20,000 หนวย โดยมตนทนวตถดบทางตรงทใชในการผลตทงสน 42,000 บาท คาแรงงานทางตรง 160,000 บาท และนอกจากนยงมการใชช วโมงเครองจกรอกเทากบ 1,100 ชวโมง บรษทไดก าหนดอตราคาใชจายการผลตจดสรรไวเทากบ 50% ของคาแรงงานทางตรง ดงนน การค านวณตนทนการผลตส าหรบผลตภณฑ 20,000 หนวย กสามารถค านวณไดดงน

ตนทนการผลต รวม ตอหนวย ---------วตถดบทางตรง 42,000 บาท 2.1 บาท ---------คาแรงงานทางตรง 160,000 บาท 8.0 บาท ---------คาใชจายการผลตจดสรร 80,000 บาท 4.0 บาท รวม 282,000 บาท 14.1 บาท

รถจ าแนกได วาเปนของโรงงานใด แผนกผลตใด หรอผลตภณฑชนดBใด ซงค าวา “คาใชจายการผลตทางตรง” ท าใหลกษณะของคาใชจายประเภทนคลายหรอแทบจะเหมอนกบ วตถดบทางตรง และคาแรงทางตรง ดงนน การใชประโยชนจากคาใชจายประเภทนจงคอนขางงาย และเปนทนยมผบรหารกจการ ---------ข. คาใชจายการผลตทางออม หมายถง คาใชจายการผลตทไมสามารถระบได ไมสามารถชชดไดวา เปนคาใชจายของหนวยงานใด คาใชจายการผลตประเภทนจงตองอาศยการปนสวนใหกบทกหนวยงาน ทกแผนกผลต และทกผลตภณฑทเกยวของหรอกอใหเกดคาใชจายประเภทน โดยกจการตองเลอกใชฐานทเหมาะสมเปนเกณฑในการปนสวน

รายวชาการบญชตนทน หนา 37/37

การจ าแนกคาใชจายในลกษณะน มความส าคญอยางยงตอการน าขอมลมาใชประโยชนดานการบรหารงาน และนอกจากนน ยงจ าเปนตอการค านวณหาตนทนการผลตตอหนวยของผลตภณฑดวย ---------3. การแบงคาใชจายการผลตตามหนาท โดยทวไปในหนวยผลตหรอภายในโรงงานของกจการมกแบงหนวยงานออกเปน 2 กลมหลก ๆ คอ กลมทเกยวของโดยตรงกบการผลตซงเราเรยกวา แผนกผลต (Operation department) และแผนกบรการ (Service department) ซงมหนาท อ านวยความสะดวก หรอชวยสนบสนนงานการผลต ใหประสบความส าเรจ และเปนไปอยางมประสทธภาพ เชน แผนกซอมบ ารงเครองจกร แผนกควบคมคอมพวเตอร ดงนน การคาใชจายการผลตในลกษณะน จงสามารถจ าแนกไดเปน 2 ประเภท คอ ---------ก. คาใชจายแผนกผลต ซงกคอคาใชจายทเกดขนในแผนกผลตโดยตรง เชน เงนเดอนผจดการแผนกประกอบ คาน ามนเชอเพลงในแผนกผสม คาวสดในการบรรจหบหอ เปนตน ---------ข. คาใชจายแผนกบรการ หมายถง คาใชจายตาง ๆ ทเกดขนในแผนกทไมไดท าหนาทผลตโดยตรง แตเปนหนวยงานสนบสนนการผลต คาใชจายประเภทนไดแก คาวสดท าความสะอาดโรงงาน คาวสดซอมแซมคอมพวเตอร เงนเดอนพนกงานซอมแซมเครองจกร เปนตน ---------4. การจ าแนกคาใชจายตามปรมาณการผลต หรอจ าแนกตามพฤตกรรม ซงจ าแนกได 3 ประเภท ดงน ---------ก. คาใชจายการผลตผนแปร (Variable overhead) หมายถง คาใชจายทมยอดรวมเปลยนแปลงไปตามปรมาณการผลต คอ ผลตมากคาใชจายกมาก ผลตนอยคาใชจายกนอย และยงไมผลตเลย คาใชจายกจะไมเกดขน แตคาใชจายผลตผนแปรตอหนวยจะเทากนทกหนวย คาใชจายเหลาน ไดแก วสดทใชในโรงงาน หรอวตถดบทางออมทใชในการผลต คาน ามนเชอเพลง สวนคาแรงทางออมนน หากจายเปนรายชวโมง กถอเปนคาใชจายประเภทนได