دانش آغازتأليف

حسيني محمد سيد العظمى الله آية حضرتشيرازي

الشريف( سره )قدس

اول چاپ م1956/ هـ1376/ النعمان / مطبعة أشرف نجف

دوم چاپاعلمى / انتشارات / ايران تهران

سوم چاپم2000/ هـ421

والنشر للتحقيق المجتبى مؤسسة شوران13 /6080ص.ب: لبنان ـ بيروت

almojtaba@shiacenter.comاإللكتروني: البريد

1

الرحيم الرحمن الله بسمأحد الله هو قل

الصمد اللهيولد ولم يلد لم له يكن ولم أحد كفوا

2

ناشر سخنالرحيم الرحمن الله بسم

از داريـــد، دست در كه اى دانش( جـــزوه )آغـــاز آية حضــرت تشــيع، جهــان مرجع بــزرگ أوليه تأليفات

ــد، مى شيرازي حسيني محمد سيد العظمى الله باش تــأليف پيش ســال50 به وقــريب معال كــربالى در كه

ــار دو وقبال ــاب ضــمن در ب ــدمات( به كت ــاپ )المق چاست. رسيده

مختلف جـزوه10 بر )المقـدمات( مشــتمل كتـاب جهت را آن مؤلف كه مىباشد گونـــــاگون علم10 در

است. نگاشته دينى علوم طالب از مبتدئين تأليفــات انــدك از جــزوه اين كه است تذكر به الزمــان به له معظم ــوده فارسى زب ــون(1)ب ــبك به وچ س

را آن تا شــديم آن بر بــود شــده نگاشته قديم فارسىندهيم. تغيير

ــاز ــتمل دانش آغ ــرى بر مش ــول از مختص دين أص قبل است الزم اى وطلبه دانشــجو هر بر كه مىباشــد،

باشد. آگاه آن از علمى، هر در شروع ازــديم آن بر رو اين از ــزوه اين تا ش ــورت به را ج ص

دهيم. قرار همگان اختيار ودر نموده چاپ مستقل همگــان توفيق خواســتار بــرزگ خداوند از پايان در

هستيم.والنشر للتحقيق المجتبى مؤسسة

شوران13 /6080ص.ب: لبنان ـ بيروت almojtaba@shiacenter.comاإللكتروني: البريد

مىباشـد، وجـزوه كتـاب يكهزار از متجاوز شيرازى العظمى الله آية تأليفات)?(1 است، عربى زبان به مابقى و فارسى عنوان10 از بيش تنها مقدار اين از كه

شـده ترجمه فارسى به ايشــان تأليفــات از عـربى عنوان صد از از بيش ضمناشود. )الفهرست( مراجعه كتاب است. به

3

الرحيم الرحمن الله بسم على والســالم والصــالة العــالمين، رب لله الحمد

ــدائهم على الدائمة واللعنة الطــاهرين، وآله محمد أعالدين. يوم إلى

دين. اصول در است مختصرى وبعد: اين

جيست؟ دين

چه؟ يعنى س: دين دين اينچا در مـــــــــراد)و است اى طريقه ج: دين

اين به نمايد، يرويشپ شخص هرگاه است( كه اسالم وگفتــارش كــردار معتقــدات، شخص هرگاه كه معنى

ــابق ــد، آن مط ــدايت را او باش ــد، مى ه دنيا ودر نماي.گردد مى شخص روسفيدى سبب وآخرت

چه؟ يعنى دين س: اصول بيخ بمعـــنى واصل اســـت، اصل جمع ج: اصـــول

ــاه تدرخ وچنانچه است، چيز وريشه وريشه بيخ هرگ شــخص هرگــاه همچــنين دهــد، نمى ثمر باشد نداشته دين بى نباشــد، ـ شد خواهد ذكر كه ـ اصول به معتقد

.بود خواهد فايده بى او وكرداراست؟ چند حقه ومذهب دين س: اصول

است: ج: پنچاول: توحيد.دوم: عدل.

سيم: نبوت.

4

چهارم: امامت.پنجم: معاد. خواهد چگونه او حــــال اندند را اينها كه س: كسى

بود؟ يا نداند )معــاد( را )نبــوت( يا )توحيد( يا ج: هركس

ــافر باشد منكر ــ ــود، خواهد ونجس ك ــ ــركس اما ب ــ ه ونجس كافر باشد منكر يا نداند )عدل( را )امامت( يا

نمى ومــؤمن شــيعه لكن مشهور، مذهب بنابر نيستباشد.

5

واجبه اعتقادات

ــخص كه واجبه اعتقادات س: خالصة معتقد بايد ش.فرمائيد بيان باشد، نهاآ به

اعتقــــــاد كه است واجب مكلفى هر بر ج: بدانكه وموجــدى خــالق عــالم، بــراى از اينكه به باشد داشته در چــيز وهمه فرمــوده ايجاد او را چيز همه كه هست

هيچ وبه نــدارد، وشــريك است تنها واو اوست قــدرت آيد: از ذهن به كمال چه وهر نيست او در نقصى وجهــائى، علم، ــدق حكمت، اراده، توان ــير ص ــا، وغ بر اينهاوست. در وتمام كمال وجه

نيست. وظالم است عادل واو را آنها كه است پيغمــــــبرانى او بــــــراى از وآنكه

برسانند گانش بند به را او ونواهى اوامر كه فرستادهــالح ــار ومص ــان ومض ــراى را ايش ــان آنها ب ــد، بي كنن وعاصيان دهند، وبهشت نيك جزاى وعده را ومطيعان

بترسانند. دوزخ وآنش بد جزاى از راــده آنها همه كه دانست وبايد ــام اند آم وظيفه وانج

آنها وآخر البشر أبو آنهــــا: آدم اول انــــد، نمــــودهــرت ــ ــند، الله عبد بن محمد حض ــ همه از واو مىباشــتر، جامعتر اديان همه از او ودين افضل پيغمبران وبه بـــاقي قيـــامت روز وتا اديـــان همه ناسخ او وديـــانت وحـــرام القيامة يـــوم إلى حالل محمد )حالل اســـت،

پس كه دانست وبايد (2)القياـمة( يوم إلى حرام محمد.اويند جانشين امام دوازده او از

دامــاد كه طالب أبى بن على المؤمنين اول: أمير تمــــام واكمل افضل او از وبعد پيغمــــبر عم وپسر

تهران. )بيان( ط1 ب148 ص89األنوار: ج بحار )?(2

6

.است مردم مــنين،المؤ أمــير بـزرگ پسر كه حسن دوم: امام

مى پيغمــبر حضــرت دختر زهراء فاطمه ومادرش.باشد

المؤمــنين، أمــير دوم پسر كه حسين سوم: امام.است پيغمبر حضرت دختر فاطمه مادرش

. الحسين بن علي العابدين، زين جهارم: امام. العابدين زين امام پسر باقر، محمد پنجم: امام

. باقر محمد امام پسر صادق، جعفر ششم: امام صــادق جعفر امــام پسر كاظم، موسى هفتم: امام

.. كاظم موسى امام پسر على، رضا هشتم: امام

. رضا امام پسر تقى، محمد نهم: امام. تقى محمد امام پسر نقى، على دهم: امام

نقى على امــام پسر عسكرى، حسن يازدهم: امام.

امــــام پسر دى،المهــــ الحسن بن دوازدهم: حجة.عسكرى حسن

اند(، شده )شهيد اند رفته دنيا از ايشان نفر ويازدهــام ــدى الحسن ابن حجة دوازدهم وام ــلوات المه )ص

كه وقــتى تا است غــائب نظرها واز عليــه( زنــده اللهــدا ــاهر بخواهد خـ وداد عـــدل از پر را ودنيا شـــود ظـ

فرمايد. االطاعة واجب امامها همه كه دانست وبايد

ــراء ضــرتح با وآنها هســتند، ــا( الله )ســالم زه عليهــند: مى كناه از معصوم همه پيغمبر دختر انما باش ويطهــركم الــبيت اهل الرجس عنكم ليذهب الله يريد

.(3)تطهيرا.33احزاب: سوره )?(3

7

جــزائى دار مــردم براى از خدا كه دانست بايد ونيزــرار مىكنــد، زنــده را آنها همه مــردن از وبعد داده ق

ــان ــرد مى بهشت به را ومطيع ــاه ب ــاران وگن به را ك.فرستد مى جهنم

كه است واجب شد ذكر كه عقايد اين وبدانكه هم زبـــان وبه قلبش در باشد اينها به معتقد انســـان

بصيرة على الله إلى ادعو سبيلي هذه قل كند، اقرار من أنا وما الله وســــــــــبحان اتبعــــــــــني ومن انا

.(4)المشركين بايد يا نمــود، تقليد دين اصــول در توان مى س: آيا

نمود؟ تحصيل استدالل روى از را دين اصول چــوان نمــود، تقليد تــوان نمى دين اصــول ج: در

ــاى ــ ــالم در مختلف دينه ــ ــت، ع ــ به قائل بعضى هس عــدل، به قائل بــرخى شــرك، به بعضى خــدا، يگانگى به بخــواهيم ما اگر پس نيســتند، قائل اينها به وجمعى

تــوان نمى چــون شود، نمى كنيم پيدا اعتقاد آنها تمام نباشــد، هم باشد عادل هم دو، هم باشد، يكى خدا هم

بايد ودليل عقل به را وآن است يكى صــحيح دين پسيافت. ودر اى، رويه به كند پيــدا اعتقــاد كسى هرگــاه بلى

وخــــرد عقل پيشــــگاه در نباشد مقصر اعتقــــاد آنباشد. نمى مسئول

.108يوسف: سوره )?(4

8

خداشناسى

داريم؟ خداوندى كه بدانيم راه چه س: ازــترين(5)ج ــراى از راه : به ــدا ب ــوع شناسى خ به رج

تفكر كسى هرگــاه كه است عقل وفطــرت وجــدان وســتارگان ومــاه وخورشــيد وزمين آســمان در نمايد

چيزهــاى وســائر ودرختــان مختلفه وحيوانــات ودرياها هر در كه وخصوصــيانى منظم، ترتيب اين با گوناگون

ــدام ــرار حكمت وفق بر است آنها از ك ــده، داده ق شــاه بلكه ــخص هرگ ــود فقط ش با كه كند مالحظه را خ

نبــوده چــيزى آنكه از بعد شــده آفريــده ترتيب بهترينــاى وكارخانه ــده، خلق أو در مختلف ه چشم مانند ش

وزبــان ودنــدان دهن شــنيدن، براى گوش ديدن، براى دست نمــودن، بو بــراى دمــاغ وچشيدن، خوردن برى زيبا تــرتيب اين با كــردن، وكــار وآمدن رفتن براى وپا

ــده هيچ كه وعقل نما، وخوش وحكمش شــود نمى دي صــالح وفق بر را شــخص كه است بــدن پادشاه حكم جهــات تمــام رسد او به خللى وهرگــاه كند، مى اداره

مشاهده ها ديوانه در چنانچه شود، مى خراب شخص دســتگاهها اين تمام براى از نمايد مى يقين شود، مى

است. توانائى وحكيم دانائى خالق خوب تا آوريم مى مثالى مطالب توضيح براى حالشود: روشن

به صــحرا از اى( پــاكيزه )ســياره ببينيد شما هرگاهــد، مى شـــهر طـــرف به رو وخيابانها ها كوچه ودر آيـ

پيــدا او راه سر كسى وچــون مىگردد، ترتيب به گاراجــالب كه نماند مخفى )?(5 ــده ذكر مختصر اين در كه اى ادله غـ مالحظه به شـ

بيانـات اين از بـاالتر ايشــان اذهـان آنكه چه شـده، وبيان تقرير مبتدئين اذهانندارد. تحمل

9

ودر گشـــت، گـــاراج وارد آنكه تا مىكند صـــدا شـــود، اگر پس ايســـتاد، رفته نيست ســـياره كه موضـــعى

ــد، سئوال وكى كــرده درست را ســياره اين كى نمائي درست گوينــد: خــودش وجــواب مىدهــد، حــركت اورا

گفت: خواهيد او به شــما مىكند حركت وخودش شدهنمىشود. اين ندارد، كننده درست او چگونهــوئيم ما پس ــود چگونه گـ ــالم اين مىشـ ــزرگ عـ بـباشد. نداشته كننده درست

مگر نمىشــود، ديــده چــرا پس هست خــدا س: اگرنشود؟ ديده كه باشد چيزى مىشود

آن كسى مىكند درد شما بدن از جائى وقتى ج: آيا بــرق قوه آيا مىشود، ديده شما عقل آيا مىبيند، را درد أو بزند أو به دست شــخص وهرگــاه است سيم در كهــده مىكند هالك گرفته را ــود؟ دي ــير، مىش از ما بلى خ

آثار از ما را خدا همچنين مىشناسيم، را امور اين آثار،شناخت. خواهيم او

10

توحيد

چه؟ يعنى س: توحيدندارد. وشريك است يكى خدا يعنى ج: توحيد

نيست؟ ودو است يكى خدا بدانيم دليل چه س: به به اكتفا وما اســت، بســيار وســمعيه عقليه ج: ادله

مىكنيم: دليل دو آســمان دســتگاه بــود خــدا دو هرگــاه اول: آنكه

بـــاران مىخواست خـــدا يك مثال خـــورده، بهم وزمين هم با خــدا دو پس نيايــد، مىخواست خــدا يك ببايــد،

دو چنانچه شــده، نــزاع ومشــغول مىشــود نزاعشــان وجنك مملكت خـــرابى ســـبب مملكت در ســـلطان

.(6)لفسدتا الله إال آلهة فيهما كان لومىشود: ونزاعــاه ــدا دو دوم: هرگ ــود، خ ــبران ب ــدا آن پيغم مى خ

از هم وصفى وآثار مىرسيد، ما به آنها وكتابهاى آمدندمىشد. ديده ديگر خداى آن

چه؟ يعنى ثبوتيه س: صفات است آنها داراى متعــال خداوند كه صفاتى ج: يعني

است. محض كمال وآنهاچيست؟ صفات س: آن

شــعر اين در شــاعر را ثبوتيه صــفات از ج: بــرخىمىنمائيم. ايراد حفظ آسانى جهت به وما نموده جمع

مدرك( مريد، است، حى قادر، )عالم،صادق( متكلم، دان، أزلى قديم، )هم

.22انبياء: سوره )?(6

11

فرمائيد؟ بيان را صفات اين از يك هر س: معنى زنده، يعنى حى توانا، يعنى قادر دانا، يعنى ج: عالم

فاعل آنكه نه اوست خواست به كارهايش يعنى مريد در وآتش دادن، نــور در چــراغ مثل باشد بــوده بالطبع

ــنى مــدرك ســوزاندن، را چيزها وهمه وشــنوا، بينا يع عــدم وســبق بوده هميشه يعنى قديم مىشود، ملتفت گويا يعــنى متكلم اســت، معــنى همان به ازلى ندارد،

است آن نه است گويا خــدا آنكه دانست وبايد اســت، مىفرمايـــد، )صـــدا( خلق بلكه دارد ودهن زبـــان كه

است. راستگو يعنى صادقاست؟ صفات اين داراى خدا دليل چه س: به

نمىشود وخدا است كمال همه صفات اين ج: چونــالى از ــالى كم ــد، خ ــفات اين بعض بلى باش دليل ص

خــدا اينكه مانند اســت، رسيده شرع واز ندارد عقلىاست. متكلم

چه؟ يعنى سلبيه س: صفات وآنها نيست آنها داراى خـــدا كه صـــفاتى ج: يعـــنى

است. نقصچيست؟ صفات س: آن جهت وبه نمــوده جمع شعر اين در شاعر را ج: آنها

مىنمائيم. ذكر را آن حفظمحل( نه مرئى، نه جسم، بود، مركب )نه

دان غنى تو معانى، است، شريك )بى خالق(

فرمائيد؟ بيان را صفات اين از يك هر س: معنى خــارجى جــزء يا عقلى جزء كه است آن ج: مركب

وفصل جنس از مــركب كه انسان مانند باشد، داشتهــا، ودست سر واز است، عقليه اجزاء كه است، كه وپ

12

نيست. چنين وخدا است، خارجيه اجزاء جسم چيزها ســاير مانند وخــدا است، معلوم جسمنيست.

بعضى مانند را خــدا يعــنى شــده، ديــده يعنى مرئىديد. نمىتوان چيزها

وجــاى محل وخــدا بــودن، چــيزى جــاى يعــنى محل قــوت، سكون، حركت، بيدارى، خواب، وچيزى: مانند

نيست. اينها وامثال حالى، بد خوشحالى، ضعف،گذشت. چنانچه ندارد شريك يعنى شريك بى

ــانى ــنى مع ــانى يع ــدده مع ــفات كه نيست متع ص است چــيز دو دانا )مثال( شــخص باشد چيز دو وذاتش

ــخص ــائى، )يكى( ش ــر( دان ــدا هم از دو واين )ديگ جــوند، ــت، دانا كه شخصى مانند مىشـ ــدا نيسـ اين وخـ

اوســـت، ذات عين خـــدا علم بلكه نيســـت، چـــنيناست. ذات عين همه ثبوتيه صفات بقيه وهمچنين

به ومحتــاج است نيــاز بى خــدا نيــاز، بى يعنى غنى بكر( وچيزى عمرو، )مانند: زيد، مخلوقاتش از كسى

وچيزهــاى خورشــيد، بــاد، ابــر، )مانند مصــنوعاتش ازديگر( نيست.

نيست صـــــفات اين دراى خـــــدا دليل چه س: بهآنها؟ از است ومنزه

ــون ــدا بر ونقص اســت، نقص صــفات اين ج: چ خنيست. وممكن است محال

13

عدل

چيست؟ عدل س: معنىــدل ــنيش ج: ع ــال خداوند كه است اين مع در متع

كه وكارهــائى مىفرمايد، رفتار عدالت به جهات جميع رســل( و)انــزال مثل: )ارســال است الزم حكمت در

ــد، ــ ــد، نمى وظلم كتب( مىنمايـ ــ ــار نمايـ ــ زشت وكـنمىفرمايد. وناشايستهاست؟ عادل خدا دليل چه س: به

زشت كـــــار كه كسى كه است اين آن بر ج: دليل مىكند، ترك است الزم حكمت در كه كارى يا مىنمايد،

است آن جهت از يا نيســت، خالى سبب دو از يكى ازــوب كه ــد، را كارها وبد خ است آن جهت از ويا نمىدان خــود كــار انجــام تواند نمى ظلم وبى دارد احتيــاج كه

ــاج جاهل خدا كه گذشت سابق ودر دهد، نيست ومحتذلك(. عن الله )تعالى

است كمال صفات از يكى عدل كه نماند وپوشيده صـفات داراى بايد خدا كه شد آن به اشاره سابق ودر

اصـــول از يكى را او آنكه ســـبب پس باشـــد، كمـــال را آن بعضى كه است آن شـــده، ذكر وتنها شـــمرده

ــول ــد: اگر ندارند قب ــبر خداوند ومىگوين جهنم را پيغمــبرد، خــرد بر اما نيســت، زشت بهشــت، را وكــافر باست. معلوم كالم اين بطالن سليم

نه؟ يا مىكند، زشت كار اراده س: خداوند نمى زشت وخدا است، زشت زشت، كار ج: اراده

كند.

14

نبوت

چه؟ يعنى س: نبوتوخاصه. است: عامه، قسم دو بر ج: نبوت عزوجل خــــداى كه كه است عامــــه: آن نبــــوتفرستاده. مردم هدايت براى از سفيرانى عبد بن محمد حضــرت كه است خاصــه: آن ونبوت

پيغمــبرى او از وبعد اســت، پيغمــبران آخــرين ، اللهآمد. ونخواهد نيامده

چيست؟ عامه نبوت بر س: دليلــار است، حكيم خدا كه است اين آن بر ج: دليل وك

ــد، نمى لغو ــ ــالم خلق در خداوند بايد پس كن ــ واين ع مــردم وچــون باشــد، داشته غرض دنيا پهناور دستگاه

پس برسند، آن وبه بفهمند را غرض آن نمىتوانند خودــال خداوند بايد ــانى متعـ ــتد را كسـ غـــرض كه بفرسـ

وبرسانند. بفهمانند بندگانش به را خدا ومقصود به است احتيـــاج چه پس است كـــافى نفر س: يكچند؟ پيغمبران

ديگر زمان مردم مانند زمانى هر در مردم ج: چونــتند، ــنيم چنانچه نيس ــانى كه مىبي ــردم زم ــوه در م ك

عمــارت در زمــانى كــوخ، در زمــانى ميكردند، زندگى زمــانى هر در پس عاليــه، عمارات در زمان اين كلى،ــدازه مردم حال فراخور حكيم شخص بايد ــول وان عق

بفرستد. آنان، بدهند گـوش كه مىكند وادار را مـردم چـيز س: چه

مىكند؟ نبوت ادعاى كه كسى كالم به

15

معلوم أو وكذب صدق تا ندهند، گوش اگر ج: چون واگر مـــىرود، باشد راســـتگو أو آنكه احتمـــال گـــردد

از مىگـــردد مـــردم )ضـــرر( متوجه باشد راســـتگوــيت ــوم او، معص ــرر دفع كه است ومعل به محتمل ض

است. الزم عقل حكم بــدانيم كجا از مىكند نبـــوت ادعـــاى كه س: كسى

دروغگو؟ يا است راستگو وآن اســت، معجزه نبوت، مدعى صدق بر ج: دليل

حــرف مانند نيايــد، مــردم از كه است كارى از عبارتاينها. وأامثال او، با وجمادات حيوانات زدن

ســاحر چــون چيست، ومعجزه سحر بين س: فرقمىكند؟ العاده فوق كارهاى هم

ــترين ــرق ج: به ــبر كه است آن ف او از چه هر پيغمــد، مىتواند بخواهند محــدود او عمليه ســاحر لكن نماي

گويد. مى خود فقط كه كاهائى در استفرمائيد؟ ذكر الجمله فى را پيغمبر س: شرائطــرط ــبر، در است ج: شـ ــاى پيغمـ ــبرى، ادعـ پيغمـ

ــزه، اعلم شــده فرســتاده آنها بر كه كســانى از معج عمــرش اول از يعــنى عصــمت مولــد، طهارت باشد،

واعضــايش روش وكج خلق بد باشــد، نكرده معصيت تا شــود مــردم تنفر مــوجب كه نحوى به نباشد ناقصگردد. الزم غرض نقض

چندند؟ س: پيغمبر هــــزار( وچهــــار وبيست )صد مشــــهور بر ج: بنا

العـــزم( ميباشد )الو آنها وبعض مىباشــند،124000زمان. از مدتى در اند بوده پيغمبر مردم برهمه يعنى

ختمى حضــرت نبــوت يعنى خاصه، نبوت س: دليلچيست؟ الله عبد بن محمد مرتبت

16

وواضح است بســيار حضــرت آن نبــوت بر ج: دليل هيچ آنكه با حضــرت آن چــون )قرآن( است آنها ترين كه آورد كتــابى نگرفته، ياد وخطى نرفته، معلمى نزد

ــدى ــاورد نتوانست آن مانند اح ــار آنكه با بي آن در كفــتند وقت ــرت آن كه مىخواس ــوب را حض ــوده مغل نم

حضــرت آن اطــراف از را ومــردم نماينــد، تكــذيب وبليغ وفصــيح لســان اهل عــرب وهمه كننــد، پراكنده دعــوت را ايشــان خــود، مثل آوردن به وقــرآن بودند،كنند. مبادره نتوانستند ايشان وبالنتيجه نمود

قـرآن مثل آوردن به آنـان دعـوت بر كه س: آيـاتىفرمائيد؟ بيان دارد داللت

مىكنيم: اكتفا آيه چند به ج: ما فأتوا عبدنا على نزلنا مما ريب في كنتم وإنأول: ــورة ــوا مثله من بس ــهدائكم وادع ان الله دون من ش

.(7)صادقين كنتمــه: اگر ــردم شــما ترجم ــانيت در وترديد شك م حق

يعــنى ـــ خودمــان بنــده بر آورديم فــرود ما كه قــرآنى آســمانى كتــاب داريد وگمــان داريــد، ـ پيغمبر حضرت

خــود همدســتان معاونت به پس نيست خدا جانب وازــوره يك ــرآن اين مانند سـ ــد، قـ ــتگو اگر بياوريـ راسـ

مىباشد. يــأتوا أن على واالنس الجن اجتمعت لئن قلدوم:

لبعض بعضهم كان ولو بمثله يأتون ال القرآن هذا بمثل.(8)ظهيرا

وانس، جن شــوند جمع اگر پيغمــبر اى ترجمه: بگو بياروند نتوانند را، قــرآن اين مثل بياورند آنكه براى از

باشند. ديگر بعض كمك بعضى اگرچه را آن مثل.23بقره: سوره )?(7.88إسراء: سوره )?(8

17

مختلف سؤالهاىفرمائيد؟ بيان را عصمت : معنى1س

ــنى ج: عصــمت ــوه شــخص در آنكه يع ــدرتى ق وق هر در خداوند معصـــــــيت از نمايد منع را أو كه باشد مثــال وبعضى باشد، هم معصيت بر قادر آنكه با حال،

است قــادر چه اگر مهربان اند: مادر گفته چنين را آن فرزند به كه محبتى آن جهت به لكن فرزند، كشتن بر

نمىكشد. را او هرگز دارد، : اينكه2س باشـد، معصـوم بايد نـبى گفتيـد، سابقا

دليل؟ چه به به ما لكن اســت، بسيار پيغمبر عصمت بر ج: دليل

مىكنيم: اكتفا دليل دو اعتمــادى نباشــد، معصــوم پيغمبر هرگاه اول: آنكه

ــاى گفته بر ــ ــد، او ه ــ ــون نمان ــ دروغ است محتمل چ ترك مىكند امر آنها به خود كه كارهائى بعض يا بگويد،آنها. كردن ترك در مىباشند اولى ديگران پس نمايد،

نمايد أمر آنكه حكيم، خداوند بر است دوم: زشتــردم ــابعت به را م ــيروى مت ــودن وپ كه شخصى از نم

يا كند مى اشــتباه مىنمايــد. وبايد معصــيت متعمــدا چنانكه پيغمبر كه دانست ــار عمدا ومعصــيت زشت ك

نمىفرمايد نمىكند. زشت كار هم سهواچيست؟ است معجزه قرآن آنكه بر : دليل3س

ــيار آن بر ج: دليل ــ اكتفا مختصر اين ودر است بسمىنمائيم: دليل دور به

آن مانند نتوانســتد بودند فصــيح آنكه با أول: عــربگذشت. چنانكه بياورند را

18

ماننــد: است بســيار غيب از خــبر قــرآن دوم: درالناس من يعصمك والله(9)خم. غدير قصه در

يهود. أمر در(10)الذلة عليهم ضربتو سيصلىو ابولهب. قصه در(11)لهب ذات نارامكه. فتح قصه در(12)الحرام المسجد لتدخلنو بعد من وهم األرض أدنى في الروم غلبت المو

روم. جنگ قصه در(13)سيغلبون غلبهم نتوانند قــرآن مانند آنكه مقــام در(14)تفعلوا ولنو

آورد. يتمنونه والو يهود. أمر در(15)أبدا

اينها. وامثال

.67مائده: سوره )?(9.112عمران: آل سوره ،61بقره: سوره )?( 10.3مسد: سوره )?(11.27فتح: سوره )?(12.3-1روم: سوره )?(13.24بقره: سوره )?( 14.7جمعه: سوره )?(15

19

امامت

چه؟ يعنى س: امامت )آغــائى( عامه رياست از است عبــارت ج: امــامت

نــايب كه مردم، از شخصى براى از ودنيا دين امور در. پيغمبر جانب از باشد وجانشين

ــيعه« بر و»طايفة ــه: بر آنند شـ ــال خداوند كـ متعـ پيغمــبر، از بعد امــام نمايد تعــيين كه است الزم حكيم است الزم چنانچه را، ديگر امــــام از بعد امــــام وهر

. پيغمبر تعيينچيست؟ إمامت بر س: دليل

چـــون كه شد ذكر نبـــوت بـــاب در آنكه از ج: پســالم اين غرضى به خداوند ــوده، خلق را ع ــود فرم وخــردم ــرض آن نمىتوانند م ــند، آن وبه بفهمند را غ برس

ــانى است الزم پس ــردم كه برانگيزاند را كس به را م عقــول وترقيــات حقه معــارف وبه نمايند آگاه تكاليف پيغمــبرى هر بر كه گــوئيم همچنــان بكشانند، ونفوس

ــت، الزم ــراى اس ــاقى ب ــدن ب ــامى دين مان كه واحك امور در مردم كه فرمايد نصب وجانشنى امام آورده،

به وآمر نماينـــد، رجـــوع او به اختالف، ومـــوارد دينيهباشد. الله إلى وداعى منكر از وناهى معروف

نمىكند؟ را امر اين كفايت قرآن س: آيا واحتمــاالت دارد، ومتشــابه محكم چــون ج: قــرآن

ورافع حــاكم تنهــايى به نمىشود مىرود، آن در مختلفه پس امام، وجود با مردم اختالف واما باشد، اختالفات

امام. از است ايشان نكردن پيروى علت به

20

پس نشــــود اختالف رفع إمــــام نصب به س: اگرچيست؟ تعيين فائده

ــده ــرف از كه است اين اش ج: فائ ــدا ط طريق خ الله على للنــاس يكــون لئال شود، تمام مردم هدايت

خــــــــدا وبر(17)بينة عن هلك من ليهلكو ،(16)حجة في اكــراه ال نمايد، هدايت بر جبر را مردم كه نيست.(18)الغي من الرشد تبين قد الدين

چه به فرمايد امـام تعـيين بايد خدا گفتيد س: اينكهكنند؟ تعيين مردم نمىتوانند وچرا دليل

ــوت مرتبه مانند امــامت مرتبه ج: چــون اســت، نبــيين نمىتوانند مـــردم وچنانچه ــ را، پيغمـــبر نمايند تع همچــنين را، پيغمــبر نمايند تعيين توانند نمى هميچنين بــاطن بر مــردم چــون را، امــام نمايند تعيين نمىتوانند تشــخيص را ومفسد ومصــلح نيســتند، مطلع اشخاصــلح من المفسد يعلم والله نمىدهند ــال ،(19)المص ح

موسى حضــرت آوريم، مثالى مطلب توضيح جهت به ــبران از آنكه با ــار العـــزم( است )الـــوم پيغمـ اختيـ

بشــنوند، را وحى آنكه بــراى از را، نفر هفتــاد فرمــودمنافقند. همه شد معلوم پس

فرمائيد. بيان را امام س: شرائط طهارت امر: عصمت، چند امام در است ج: شرط

از بــودن افضل ســابق، إمــام از نص معجــزه، مولــد، مــروت، ســخاوت، شــجاعت، علم، در مــردم جميع

وعيــوب زشت صــفات از بـودن پـاك كمــاالت، وسائرــال كرى، كورى، خلقى، كج عداوت، حسد، مانند وامثاينها.

.165نساء: سوره )?(16.42انفال: سوره )?(17.256بقره: سوره )?(18.220بقره: سوره )?( 19

21

ــام اينكه بر س: دليل ــردم از افضل بايد ام باشد مچيست؟

ــون ــ ــردم در اگر ج: چ ــ از افضل كه باشد كسى مــيين را امام وخدا باشد، امام ــد، تع آيد مى الزم فرماي

واز زشت امر )فاضـــل( واين )مفضـــول( بر تقـــديمباشد. افضل إمام بايد پس نمىشود، صادر حكيم

)خلقيــه( عيــوب از إمــام ســالمت لــزوم س: دليلو)خلقيه( چيست؟

نباشد ســـالم هرگـــاه كه است اين آن بر ج: دليل واين گـــردد، مى أو از مـــردم وگريز نفـــرت مـــوجب

است. غرض ونقض مقصود خالف على حضرت وامامت بالفصل خالفت بر س: دليل

چيست؟ المؤمنين أمير طالب أبى بن از طالب أبى بن على وخالفت إمامت بر ج: ادله

نوشــته بــاب اين در كتابها وبسيار است، بيرون شمار كتـابى بـاب اين در(20)(حلي )عالمه كه آن حـتى اند،

ــ مســمى نوشــته از متجــاوز كتــاب آن )الفين( ودر بـ ما لكن فرموده، ذكر حضرت آن امامت بر دليل هزار

مىكنيم: اكتفا دليل چند بهــام اول: آنكه ــام از افضل بايد ام ــردم تم باشــد، م

دليل اما است، مردم تمام از افضل المؤمنين واميرــام اينكه بر ــت، پس باشد افضل بايد امـ واينكه گذشـ

ــيار آن ادله پس است افضل على ــ جمله آن واز بس. (21)وأنفسكم وأنفسنامباهله: آيه است

ــرت دوم: آنكه ــبر حض ــراجعت در پيغم حجة از مــوداع ــنى در ال ــدير را آن كه زمي در نامند خم( مى )غ )نزديك گرم بسيار وقت در هزار( مردم )دهها مقابل

هـ.726 سال متوفاى الحلى، المطهر بن يوسف بن حلى: حسن عالمه )?(20.61عمران: آل سوره )?(21

22

آن بــراى واز مردم، شدن جمع به فرموده ظهر( امر آن بر حضــرت آن پس دانــد، تــرتيب منــبرى حضــرت

فرمودنـد: »من خطبه خوانـدن از وبعد رفت باال منبر من وعاد وااله من وال اللهم مواله، فعلي مواله كنت

عاداه«. او اختيــار وصــاحب آغا من كس هر ترجمــه: يعــنى

پس اوســت، اختيــار وصــاحب آغا على پس هســتم،ــود ــ ــدايا فرم ــ دارد دوست را او كه هر دار دوست خدارد. دشمن را او كه هر دار ودشمن

)شــــيعه( تمــــام را حــــديث اين كه نماند مخفىــد: ابن از وبســيارى )صــواعق( در حجر )عامــه( مانن

(22)..(23 ))مستدرك( در وحاكم

.(24 ))خصائص( در ونسائىاند. نموده نقل(25)ايشان وغير

ــوم: آنكه ــانى از هيچيك س ــردم كه كس اند گفته م چــون ندارند، خالفت براى از صالحيت مىباشند خليفه

وهمه اند بـــوده كـــار معصـــيت آنها مى بت ســـابقاــتيدند، ــدا پرسـ ــوده وخـ ــال است فرمـ ــدي الينـ عهـ

ظلم كه كسى )امــامت( به عهد يعــنى(26)الظــالمينــوده ــد، است نم ــالحيت كه كسى پس نمىرس دارد ص

فقط. مىباشد المؤمنين أمير طالب أبى بن على.44-43ديگر: ص پچا . ودر25المحرقة: الصواعق )?(22.533 ح109 ص3الصحيحين: ج على المستدرك )?(23.40 ح22النسائي: ص خصائص )?(24 بن احمد . مســند3713 ح591 ص5وج ،298 ص2الترمذي: ج مثال: سنن)?(25

. وذخـــائر114 ص3النضـــرة: ج والريـــاض ،18011 ح355 ص5حنبـــل: ج ص1العمــال: ج . وكــنز116 ح43 ص1ماجــة: ج ابن . وســنن67العقبى: ص

ــد: ج . ومجمع48 ــاريخ104 ص9الزوائـ ــوبي: ج . وتـ . وأسد112 ص2اليعقـ والنهايــة: . والبداية7545 ح236 ص14بغــداد: ج . وتاريخ108 ص4الغابة: ج

ــير231 ص5ج ــير: ج . والتفس ــدر49 ص12الكب ــور: ج . وال .117 ص3المنث و....56الطالب: ص وكفاية

.124 بقره سوره)?(26

23

ــير از بعد أئمه امــامت بر س: دليل ــنين أم المؤمچيست؟

به وما اســت، بسيار نيز ايشان، امامت بر ج: دليلمىكنيم: اكتفا دليل چند

ــتى ــ ــبر از كه اول: رواي ــ ــيده پيغم ــ در است رس.أئمه اسمهاى

فرمائيد؟ بيان را پيغمبر از وارد س: حديثــديث ج: آن ــ ــ ــابر كه است اين ح ــ ــ الله عبد بن ج الــذين أيها يا شد نــازل آيه اين گفت: چــون انصــارى

منكم األمر وأولي الرسول واطيعوا الله اطيعوا آمنوا(27)را، خــدا شناختيم الله رسول كردم: يا عرض من

ــاعت پس ــ ــرديم اط ــ ــناختيم را، أو ك ــ پس را، تو وش األمــر( كه )وأولي كيانند پس را، شــما كرديم اطاعتآنها؟ طاعت به مارا است فرموده امر خداوند

اى من هــاى خليفه فرمــود: آنهايند پيغمــبر حضرتمن: از امامت( بعد )يعنى امر وصاحبان جابر،

پسرش او از بعد پس است، على آنها: برادرم اول محمد پس الحسين، بن على پس حسين، پس حسن،

ــواهى على، بن ــابر( اورا )أي وخـ ــرد، درك جـ پس كـ سالم او به من جانب )ديدى( از كردى درك اورا چون

جعفــر، بن موسى پس محمــد، بن جعفر پس رســان، پس على، بن محمد پس الرضــا، موسى بن على پس بن محمد پس على، بن حسن پس محمـــــد، بن على

پر چنانچه وداد، عدل از را زمين مىكند پر كه الحسن،وجور. ظالم از است شده

ــير وهيچكس باشــد، معصوم بايد امام دوم: آنكه غ غـــير نه امـــام آنهايند پس نيســـت، معصـــوم أئمه از

ايشان..59نساء: سوره )?(27

24

ــد، امامت ادعاى أئمه از يك هر سوم: آنكه نمودن امــام ايشان پس شد، ظاهر ايشان دست بر ومعجزه از است پر كتب پس ايشــان معجــزات واما مىباشند،

بحــرانى( هاشم )ســيد مرحــوم را آنها از وبرخى آنها،نموده. المعاجز( جمع )مدينة كتاب در(28)

الحسن ابن )الحجة دوازدهم )فائــــــدة(: امــــــام دويست ســال والدت هنگــام از است ( زنده المهدي پر را ودنيا فرمايــد، ظهــور كه تازمــانى وشش وپنجاه

خواهــان متعــال خداوند از بايد وما كنــد، وداد عدل ازباشيم. حضرت آن وفرج ظهور

كند؟ عمر قدر اين كسى مىشود س: چگونه ممكن خداوند خواست به عمــر، شــدن ج: طوالنى

امر اين وبــدان نيكــان در چنانچه ندارد، ومانعى استاست: افتاده اتفاقــان: پس از اما ــ ــرت نيك ــ ــرت ، خضر حض ــ وحض

. عيسىودجال. شيطان، بدان: پس از واما

الكتكـاني التـوبلي اسماعيل بن سلمان سيد بن هاشم بحرانى: سيد عالمه )?(28. هـ1109 سال يا1107 سال متوفاي البحراني،

25

معاد

چه؟ يعنى س: معادــنى ــردم بازگشت ج: يع ــردن، از پس م جهت به م

وجزا. حساباست؟ قسم چند بر س: معاد

قسم: دو ج: بر بعد روح مانــدن از است عبارت وآن اول: روحانى،

بــود، خواهد نعمت در باشــد، نيك اگر بــدن، مــردن ازبود. خواهد عذاب در است بوده بد واگر

اين برگشــتن از است عبــات وآن دوم: جســمانى، كه جــورى همين به شدن وپوسيده مردن از بعد بدنها

عمل. پاداش وديدن جزا جهت به مىبينيم، الحالچيست؟ معاد بر س: دليلاست: امر چند آن بر ج: دليل

نمــودن تكيف نباشــد، جــزائى گــاه هر اول: آنكه وغــير روزه، نمــاز، حج، جهاد، مانند كارهايى به مردم زحمت تكليف چــون بــود، خواهد وزشت قــبيح اينهــا،

در را اش بنـــده شخصى مىداند زشت وعقل اســـت، جــزا كه است معلــوم وچون جزا، بدون اندازد زحمت

از بسيارى مىبينيم آنكه واسطه به نيست، دنيا اين در شـــكنجه در هميشه انبيـــا، مانند بـــرداران فرمـــانــوده وزحمت ــد، ب ــيارى ان ــاران زشت از وبس مانند ك پس اند، بود راحت در هميشه وشداد، نمرود فرعون،

باشد. ديگر محل در جزا بايد اند، داده معاد از خبر وإمامان، پيغمبران دوم: آنكه

قبــول آنها از است الزم پس مىباشــند، راســتگو وآنها

26

كنيم. در شــده آن به تصــيرح مجيد قــرآن در ســوم: آنكه

كيفبقره( ميفرمايد: )سوره در چنانچه بسيار آياتــرون ــ ــاكم أمواتا وكنتم بالله تكف ــ ثم يميتكم ثم فأحي

.(29)ترجعون إليه ثم يحييكم مقــام )در خــدا به شــويد مى كــافر ترجمه: چگونه

ــال تعجب ــما آنكه اســت( وح )در بوديد مردگــان ش گردانيد زنـــده خداوند آن( پس از وقبل مـــادر شـــكم

خواهد زنـده پس را، شما مىرانيد خواهد پس را، شما قيــامت( روز از )كنايه او ســوى به پس را، شــما كــرد

برگشت. خواهيد قسم دو هر بر دليل دليلهـــــا، اين كه دانست وبايد

مىباشد. معاد وأئمه پيغمبر از كه را شيعه معتقدات فائده: بقيه

آنها؟ دليل با فرمائيد، بيان است رسيده أطهار از وأئمه پيغمــبر كه شــد، معلــوم ما بر ج: چون

هســتند، ومعصــوم راستگو وهمه مىباشند، خدا جانبــاه پس ــده گذشــته از امــرى به راجع كالمى هرگ وآين

بـدون كــنيم، تصــديق را ايشــان است الزم فرمودنــد، آن از كه چيزهـــائى بعض وحـــال عقلى، دليل مطالبه

رسيده، بزرگواران مىكنيم. ذكر مختصرا را )چگـــونگى( خـــدا كنه نمىتـــوانيم ما اول: آنكه

بلكه نمائيم، تفكر نيست جايز امر اين ودر بشناسيم، كه بصــفاتى متصف هســت، خــدائى بــدانيم بايد فقط تصــديق لكن نمىــدانيم، را عقل كنه چنانچه شــد، ذكر

ــود به ــائى دليل به داريم، آن وج ــروز آن از كه كاره بهست. هم عقلى دليل مطلب اين وبر مىكند،

مىكند خــدا كه كارهــائى تمام بدانيم بايد دوم: آنكه.28بقره: سوره )?(29

27

ــده ماننــد: ميرانــدن، غــنى نمــودن، فقــير كــردن، زنــردن، ــافيت صــحت ك ــردن، مــريض بخشــيدن، وع ك

مانند درنــــدگان از مىفرمايد خلق هرچه وهمچــــنين وگزنـدگان گــاو، بـره، ماننـد، وچرنــدگان، پلنگ، شير،ــار، مانند ــرب، م ــاير عق ــات، وس روى از همه مخلوق

ما چه اگر است، بندگان براى وخيرانديشى مصلحت، مريض به طبيب هرگاه چنانچه ندانيم، را آن مصلحت

ــريض داد، دوائى ــلحت دوا آن مىداند مـ است او مصـنداند. را او فائده چه اگر

ــوم: آنكه ــديق بايد س ــته تص ــيم داش ــرت باش حض به معـــــراج، شب در الله عبد بن پيغمـــــبر: محمد

بيدارى، در بدن، همين با شده، فرما تشريف آسمانهاگرديده. احديت حضرت قرب مراتب به ونائل

ــارم: آنكه ــود واقع چه هر چه ــدى از ش به ونيكى ب )خلـــق(، معـــنى به وقضا باشـــد، وقـــدر( الهى )قضا

دادن( مىباشد. )حكم( و)خبر نمــوده )نوشــتن( و)بيــان )خلــق(، معــنى به وقــدر

اين به قرآنيه، آيات در چنانچه چيزها( مىباشد، مقدار هر كه است وارد روايت در اينكه پس آمــده، معــانى

طــــاعت در الهى( مىباشد وقــــدر )قضا به چــــيزىــنى به ومعصــيت ــبر مع ــوح در دادن( و)نوشــتن )خ ل

خلق معــنى به وبيمــارى صــحت ودر محفوظ( است، مناسب معــنى به هرجــائى وهمچــنين است، فرمودن

است. آنجا قضا به راضى بايد شــــــخص كه است وارد واينكه

چــرا )نگويد الهى حكمهــاى به يعنى باشد، الهى وقدرــاى حرام( وبه آن است، واجب اين ــدا خلقه )نگويد خبيمار(. من است، صحيح فالن چرا

الزم كه شــــيعه، معتقــــدات از يكى پنجم: بدانكه

28

محو )لـــوح باشـــد، مند عقيـــده آن به شـــخص است اينكــه: خدواند از است عبــارت وآن وإثبــات( اســت،

را، چــيزى مىنگــارد اســت، مقــرر كه لوحى در متعالــاك( مىنمايد محو را آن پس ــيز )پـ ــاى ديگر وچـ او جـ

جهت به كـــار واين و)إثبـــات( مىنمايـــد، مىنوســـيدمىداند. را آن خداوند كه است مصالحى

) فالنكس عمر كه مىنويسد لــــوح آن در مثال: اول اين از مىدهــد، صدقه شخص آن پس است ( سال20

او جــاى ودر نموده، ياك را سال بيست خداوند، جهتــد، ثبت ( سال50) مىداند خــدا اول از آنكه با مىفرماي

سال پنجاه او وعمر داد، خواهد صدقه شخص اين كهشد. خواهد آوريم: پادشــاه مثــالى مطلب توضــيح بــراى واز ســال در شــايانى خــدمت اش( فالن، )بنده كه ميداند) كه او شهريه خدمت آن جهت وبه كرد، خواهد آينده الحال لكن نمود، خواهد ( دينار100) است ( دينار80ــتر در ــاهرة( به دف ــار80) او جهت )مش ــته ( دين نوش

را خــدمت آن آينده سال در چون او است. پس شده (100) آن وجــــاى مىفرمايد پــــاك ( را80) نمــــود

مىنويسد.ــوب چنانچه ــدى ملتفت خ ــدان پس ش ــنى كه ب مع

اند. فرموده علما بزركان چنانچه است )بدا( همين پيغمــبر چه هر كه باشيم داشته اعتقاد ششم: آنكه

أجمعين( فرمــوده عليهم الله )صــلوات اطهــار وائمه ظهـــور وقت در دنيا به أئمه ماننـــد: )بازگرديـــدن اند

قيامت، وأحوال وبرزخ، قبر وأحوال ، حجت حضرتــراط از ــيزان، صـ ــفاعت ومـ ــوض، وشـ وبهشت وحـ

به راجع اند فرمـــوده كه اخبـــارى وهمچـــنين وجهنم، را احكامى وهمچنين وآينده، گذشته وامتان پيغمبران

29

ومســتحب ومكروه وحرام واجب از اند كرده بيان كه راست همه وعقــاب، ثواب مانند چيزها، وسائر ومباح

خليفه أئمه كه بــــــدانيم وبايد مىباشــــــد، ودرست خدا اطاعت ايشان اطاعت هستند، خداوند وجانشيناست. خدا معصيت ايشان ومعصيت مىباشد،

است. واختيار جبر هفتم: در بى يا داريم، اختيــار مىكنيم كه كارها اين در س: ما

هستيم؟ اختيارــار بخــواهيم اگر است واضح چنانكه داريم، ج: اختي

بخــواهيم اگر نمىخــوانيم، نخــواهيم اگر مىخوانيم نماز نخــواهيم اگر مىكــنيم، را خــود بزرگــتران اطــاعت شخصى كه است واضح وهمچنـان نميكــنيم، اطــاعت

خــود يا نــدارد، اختيــار كه بكشــند جــائى طــرف به رادارد. اختيار كه رود وميل بالطبع

ــالى است اين ــ ــول از اجم ــ جا همين ودر دين، اص مــوفقيت متعــال، خداوند از پايان، ودر مىدهيم خاتمه

خواستاريم. را همهالعالمين. رب الحمد أن دعوانا وآخر

على وســالم يصــفون، عما العــزة رب ربك سبحانــلين، ــالمين، رب لله والحمد المرسـ الله وصـــلى العـ

الطاهرين. وآله محمد على

كربالء المقدسة

الشيرازي الحسيني المهدي بن محمد

30

فهرست

3............................ناشر سخن4..........................جيست؟ دين

6.......................واجبه اعتقادات9............................خداشناسى

11.................................توحيد14..................................عدل15..................................نبوت

18...................مختلف سؤالهاى20................................امامت

26..................................معاد

31