การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชน เพอการพฒนาชมชนอยางยงยน กรณศกษา ชมชนสลกคอก จงหวดตราด

โดย นางทพยสดา พฒจร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาพฒนศกษา

ภาควชาพนฐานทางการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชน เพอการพฒนาชมชนอยางยงยน กรณศกษา ชมชนสลกคอก จงหวดตราด

โดย นางทพยสดา พฒจร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาพฒนศกษา

ภาควชาพนฐานทางการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

PARTICIPATORY ACTION RESEARCH IN COMMUNITY - BASED TOURISM

MANAGEMENT FOR SUSTAINABLE COMMUNITY DEVELOPMENT

AT SALAK-KOK,TRAT PROVINCE

By

Mrs. Tipsuda Putjorn

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Doctor of Philosophy Program in Development Education

Department of Education Foundations

Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2013

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ

สมดกลาง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน กรณศกษา ชมชนสลกคอก จงหวดตราด” เสนอโดย นางทพยสดา พฒจร เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาพฒนศกษา

……........................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. อาจารย ดร.ลยง วระนาวน 2. รองศาสตราจารย ดร.คณต เขยววชย 3. ผชวยศาสตราจารย ดร.ธรศกด อนอารมยเลศ คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ไชยยศ ไพวทยศรธรรม) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (ดร.อนชา เลกสกลดลก ) (อาจารย ดร.ลยง วระนาวน) ............/......................../.............. ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.คณต เขยววชย) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ธรศกด อนอารมยเลศ) ............/......................../.............. ............/......................../..............

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

52260902 : สาขาวชาพฒนศกษา คาสาคญ : การจดการทองเทยวโดยชมชน, การพฒนาชมชนอยางยงยน ทพยสดา พฒจร : การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชน เพอการพฒนาชมชนอยางยงยน กรณศกษา ชมชนสลกคอก จงหวดตราด. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : อ.ดร.ลยง วระนาวน , รศ.ดร.คณต เขยววชย และ ผศ.ดร.ธรศกด อนอารมยเลศ. 299 หนา. การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชน

แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน และพฒนารปแบบการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ดวยการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมกบคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ผลการวจยพบวา ชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมการจดการทองเทยวโดยชมชน คนใน

ชมชนซอหนและไดรบเงนปนผลรายปสดสวนรอยละ ของรายไดทงหมดจากกจกรรมทองเทยว

และรอยละ จดสรรเพอการบรหารงาน การอนรกษทรพยากรธรรมชาต งานสาธารณประโยชน

และการจดสวสดการสงคม ศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชน กลมผนาในชมชนเปนทม

บรหารงานชมรม มผจดการชมรมทาหนาทดแลกจกรรมทองเทยว สมาชกชมรมรวมดแลรกษา

ทรพยากรทองเทยว ชมรมขาดคนรนใหมเขามาเรยนรการจดการทองเทยว หนวยงานภายนอกให

การสนบสนนการพฒนาอยางตอเนอง และการขยายตวการพฒนาเกาะชางสงผลกระทบตอ

ทรพยากรทองเทยวของชมชน

นกวจยรวมกบชมรม กาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน

และไดดาเนนงานพฒนารวมกน เชน กจกรรมพฒนาการบรหารจดการชมรม การทดลองจดการท

พกในชมชน และการกระตนจตสานกรกษสงแวดลอมแกคนในชมชน และมการพฒนารปแบบการ

จดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ประกอบดวย หลกการ เปาหมาย

กระบวนการจดการ กระบวนการพฒนา การประเมนผล ซงตองอาศยปจจยภายในชมชน และปจจย

ภายนอกชมชนสนบสนน เพอใหการจดการทองเทยวโดยชมชนสามารถพฒนาชมชนไดอยางยงยน

ทงดานสงคมวฒนธรรม ดานเศรษฐกจ ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ภาควชาพนฐานทางการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา........................................ ปการศกษา 2556 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. ....................... 2. ....................... 3. .......................

สำนกหอ

สมดกลาง

จ

52260902 : MAJOR : DEVELOPMENT EDUCATION

KEY WORD : COMMUNITY-BASED TOURISM (CBT)/SUSTAINABLE COMMUNITY DEVELOPMENT

TIPSUDA PUTJORN : PARTICIPATORY ACTION RESEARCH IN COMMUNITY - BASED

TOURISM MANAGEMENT FOR SUSTAINABLE COMMUNITY DEVELOPMENT AT SALAK-KOK,

TRAT PROVINCE. THESIS ADVISORS : LUYONG VERANAVIN,Ph.D., ASSOC.PROF.KANIT

KHEOVICHAI,Ph.D., AND ASST.PROF.THIRASAK UNAROMLERT,Ph.D. 299 pp.

This research aimed to study conditions and potential management of Community

Based Tourism (CBT), identify the pathways to develop CBT and the patterns of sustainable

management by adopting the participatory research with the administrative committees of the

Salakkok Community Based Tourism club.

According to the research results, the club organized the CBT by local community

which distributed the share of business and the dividend of 35 percent per annual income from

tourism activities and retained 65 percent for managing natural reservation, public benefit

activities and welfares. Referring to the managing potential the CBT, the leaders of the

community managed the clubs and the club managers continuously managed the tourism

activities. The members of the clubs participated in preserving natural resources. However, there

were insufficient young generations to partake and involve in learning activities which

continuously funded by external organizations. In addition, the expanding developments of Chang

Island negatively influenced to the resources of the CBT.

With the cooperation, the clubs and the researcher involved in proceeding the

development of the CBT and associated working: managing the clubs, conducting the pilot

projects of Homestays and motivating the awareness of environmental conservations for local

residents with the explicit patterns of sustainable developments that included principles, targets,

procedures of developments, evaluations These relied on the internal factors within the

community and the external supporters to accomplish the CBT sustainably in relation to society,

culture, economy as well as national resources and environments

Department of Education Foundations Graduate School, Silpakorn University

Student's signature ........................................ Academic Year 2013

Thesis Advisors' signature 1. ........................... 2. ........................... 3. ............................

สำนกหอ

สมดกลาง

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาปรชญาดษฎ

บณฑต สาขาวชาพฒนศกษา มหาวทยาลยศลปากร สาเรจไดดวยความกรณาเปนอยางยงจาก

อาจารย ดร.ลยง วระนาวน รองศาสตราจารย ดร.คณต เขยววชย และผชวยศาสตราจารย ดร.

ธรศกด อนอารมยเลศ อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ดร.อนชา เลกสกลดลก ผทรงคณวฒ และ

ผชวยศาสตราจารย ดร.ไชยยศ ไพวทยศรธรรม ประธานกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ ทไดให

คาแนะนา คาปรกษาแนวทางการจดทาวทยานพนธ และตดตามความกาวหนาการจดทาวทยานพนธ

ดวยดเสมอมา สงผลใหผวจยสามารถจดทาวทยานพนธใหมความสมบรณตามหลกวชาการ

การดาเนนการวจยจะไมสามารถตอบวตถประสงคการวจยได หากไมไดรบความเมตตา

และความรวมมอจากคณะกรรมการบรหารและสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ตลอดชวง

ระยะเวลา ปนทไดเปนสวนหนงของการรวมขบเคลอนใหการวจยเปนการวจยเชงปฏบตการแบบ

มสวนรวมอยางสมบรณ การไดรบความกรณาจากผทรงคณวฒหลายทานทไดมสวนในการวเคราะหรปแบบและ

ใหขอเสนอแนะการพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ซงมสวนสาคญในการสะทอนกลบคนสชมชนสลกคอกไดพฒนา และการเกดองคความรใหมเพอ

ประโยชนตอชมชนตางๆ ททาการทองเทยวไดมแนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน

ใหสามารถนาไปสการพฒนาชมชนทยงยนได

การไดรบทนอดหนนการวจยจากสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ทไดใหทน

สนบสนนการวจย ประเภทบณฑตศกษา ประจาป พ.ศ.2555 และการไดรบทนการศกษาจาก

คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร ซงมสวนสาคญยงททาใหการวจยสาเรจลลวงไดดวยด สดทายน การไดรบกาลงใจ และผลกดนใหเกดความมงมนใหงานวทยานพนธสาเรจ

ตามแผนงานทกาหนด จากคณพอวลลภ และคณแมพรทพย สประดษฐกล คณพอรงส และคณแม

อาไพ พฒจร และผชวยศาสตราจารยจตศกด พฒจร ผวจยตองขอขอบพระคณทกทานทไดกลาวมา

ขางตนมา ณ โอกาสน

สำนกหอ

สมดกลาง

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................... ง

บทคดยอภาษาองกฤษ .......................................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ ................................................................................................................................ ฉ

สารบญตาราง ....................................................................................................................................... ญ

สารบญภาพ .......................................................................................................................................... ฎ

สารบญแผนภม..................................................................................................................................... ฐ

บทท

1 บทนา .........................................................................................................................................

ความเปนมาและความสาคญของปญหา ............................................................................ 1

คาถามในการวจย............................................................................................................... 7

วตถประสงคการวจย ......................................................................................................... 7

ขอบเขตการวจย ................................................................................................................. 7

นยามศพทเฉพาะ ............................................................................................................... 8

กรอบแนวคดการวจย ........................................................................................................ 10

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ............................................................................................... 13

2 วรรณกรรมทเกยวของ ...............................................................................................................

แนวคดการพฒนาทยงยน .................................................................................................. 15

ความหมายการพฒนาทยงยน .................................................................................... 16

หลกการการพฒนาทยงยน ........................................................................................ 18

การประยกตใชแนวคดการพฒนาทยงยน .................................................................. 19

การพฒนาทยงยนของประเทศไทย ............................................................................ 22

แนวคดการพฒนาชมชน .................................................................................................... 25

ความหมายการพฒนาชมชน ...................................................................................... 26

เปาหมายของการพฒนาชมชน .................................................................................. 28

หลกการพฒนาชมชน ................................................................................................ 30

ช

สำนกหอ

สมดกลาง

บทท หนา

ความเขมแขงของชมชน ............................................................................................ 33

การมสวนรวมของชมชน .......................................................................................... 41

แนวคดการจดการทองเทยวโดยชมชน .............................................................................. 47

ความหมายการจดการทองเทยวโดยชมชน ................................................................ 47

หลกการจดการทองเทยวโดยชมชน .......................................................................... 49

ผลกระทบจากการทองเทยวตอชมชน ....................................................................... 53

การพฒนาการทองเทยวโดยชมชนอยางยงยน ........................................................... 57

แนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ................................................................... 62

ความหมายของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม............................................... 62

หลกการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ................................................................ 63

ขนตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม .......................................................... 72

เทคนคประกอบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ............................................. 77

ขอมลทวไปของชมชนสลกคอก ........................................................................................ 79

งานวจยทเกยวของ ............................................................................................................. 92

3 วธดาเนนการวจย .......................................................................................................................

วธการวจย ................................................................................................................. 110

กลมเปาหมายในการวจย ........................................................................................... 111

ขนตอนการดาเนนการวจย ........................................................................................ 111

การเกบรวบรวมขอมล ............................................................................................... 117

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล .................................................................... 118

ขนตอนการสรางเครองมอและการทดสอบคณภาพเครองมอ ................................... 122

การประมวลผลขอมลและการวเคราะหขอมล ........................................................... 123

แผนดาเนนการวจย .................................................................................................... 125

4 ผลการศกษาสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก .................................

สวนท 1 สภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก .................................................. 127

สวนท 2 ศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก .............................................. 162

ซ

สำนกหอ

สมดกลาง

บทท หนา

5 ผลการศกษาแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน ..............................

เพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ..........................................................................

สวนท 1 การกาหนดแนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน .......................... 172

เพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ..................................................................

สวนท 2 แนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน ............................................ 179

เพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ..................................................................

6 ผลการพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ..............

สวนท 1 จดมงหมายของรปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชน ..................................... 208

เพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ................................................................................

สวนท 2 รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ............ 208

สวนท 3 ปจจยและเงอนไขการนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชน ....................... 239

เพอการพฒนาชมชนอยางยงยนไปใชประโยชน .......................................................

7 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ...........................................................................................

สรป ................................................................................................................................... 242

อภปรายผล ........................................................................................................................ 247

ขอเสนอแนะ ...................................................................................................................... 259

รายการอางอง ....................................................................................................................................... 264

ภาคผนวก ............................................................................................................................................. 275

ภาคผนวก ก แบบสารวจ ....................................................................................................... 276

ภาคผนวก ข แบบสมภาษณ ................................................................................................... 278

ภาคผนวก ค แบบสงเกต ........................................................................................................ 281

ภาคผนวก ง แบบสอบถามสมาชกชมรม ............................................................................... 284

ภาคผนวก จ แบบสอบถามผเขารวมกจกรรม ........................................................................ 297

ประวตผวจย ......................................................................................................................................... 300

ฌ

สำนกหอ

สมดกลาง

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 การเปรยบเทยบการทองเทยวทวไปกบการทองเทยวโดยชมชน ......................................... 48

2 แผนดาเนนการวจย .............................................................................................................. 126

3 สถตนกทองเทยวของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ......................................................... 131

4 จานวน และรอยละขอมลสวนบคคล จาแนกตามเพศ อาย สถานภาพสมรส ....................... 147

ระดบการศกษา ............................................................................................................

5 จานวน และรอยละของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามระยะเวลาทอาศย .......................... 149

อยในชมชน ภมลาเนาเดม สาเหตของการยาย จานวนสมาชกในครวเรอน ..................

อาชพหลก อาชพเสรม และรายไดเฉลยตอเดอน .........................................................

6 จานวน และรอยละของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามตาแหนงทางสงคม ....................... 151

และสาเหตการเขาเปนสมาชกกลมทองเทยว ................................................................

7 คาคะแนนเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบความคดเหนของ ............................... 152

ผตอบแบบสอบถาม ตอการจดการการทองเทยวโดยชมชนในภาพรวม ......................

8 คาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบความคดเหนของผตอบแบบ ......................... 154

สอบถามตอการจดการทองเทยวโดยชมชน ดานการบรหารงาน ดานการจดการ .......

ดานกจกรรมทองเทยว ดานการมสวนรวม และดานการกระจายผลประโยชน ............

9 คาคะแนนเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบความคดเหนของ .............................. 156

ผตอบแบบสอบถามตอผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดยชมชนในภาพรวม ......

10 คาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบความคดเหนของผตอบแบบสอบถาม .......... 158

ตอผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดยชมชน ........................................................

11 การวเคราะหศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก (ปจจยภายใน) .................... 167

12 การวเคราะหศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก (ปจจยภายนอก) ................. 170

ญ

สำนกหอ

สมดกลาง

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 แผนทเกาะชาง ...................................................................................................................... 80

2 เสนทางคมนาคมบนเกาะชาง ............................................................................................... 81

3 แผนทอาวสลกคอก .............................................................................................................. 83

4 การตงบานเรอนชาวประมงของชมชนสลกคอก .................................................................. 84

5 กจกรรมวนสาคญพทธศาสนาทวดวชคามคชทวป............................................................... 85

6 โรงเรยนวดวชคามคชทวป ................................................................................................... 86

7 ทตงชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกและกจกรรมการทองเทยว ........................................... 87

8 ศนยจาหนายสนคาหนงตาบลหนงผลตภณฑของชมชน ...................................................... 88

9 สภาพแวดลอมของชมชนสลกคอก ...................................................................................... 89

10 ททาการองคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต และบรรยากาศการประชมประชาคม .......... 90

11 ททาการสถานอนามย และโรงพยาบาลใกลชมชน .............................................................. 90

12 กจกรรมนงเรอมาด ............................................................................................................... 139

13 กจกรรมนงเรอมาด พรอม Sunset Dinner ............................................................................ 139

14 กจกรรมพายเรอคายค ........................................................................................................... 140

1 กจกรรมเดนตามเสนทางศกษาธรรมชาต ............................................................................. 140

16 กจกรรมเดนศกษาวถชวตชมชน .......................................................................................... 141

17 ขบวนเรอมาดอญเชญนาศกดขนฝง ...................................................................................... 142

18 ขบวนกลองยาวอญเชญนาศกดเขาทาพธทวด ...................................................................... 142

19 การประชมประชาคมหมบานทกวนท ของเดอน ............................................................ 144

20 การประชมวเคราะหศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ............................... 162

21 แผนผงรวบยอดความคดแนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน ....................... 179

เพอนาไปสการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ............................................................

22 ผเขาพกทากจกรรมทาบญในวนอาสาฬหบชารวมกบเจาบาน ............................................. 185

23 ผเขาพกทากจกรรมพฒนาหมบาน (รอบท ) ....................................................................... 188

24 ผเขาพกทากจกรรมพฒนาหมบาน (รอบท ) ....................................................................... 190

25 กจกรรมการเปดโลกทศนการเรยนร CBT ชมชนผาหมอน จงหวดเชยงใหม ...................... 193

ฎ

สำนกหอ

สมดกลาง

ภาพท หนา

26 การสรางความสมพนธเครอขายชมชนทองเทยวโดยชมชน ................................................. 195

27 ประธานชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกศกษาเรยนรชมชน CBT ........................................ 196

จงหวดแมฮองสอน ...........................................................................................................

28 การตดตามสภาพอากาศจากผเชยวชาญ ............................................................................... 201

29 สถานทตดตงอปกรณผลตพลงงานทดแทนในชมชน .......................................................... 205

30 การประชมเพอพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชน ............................................. 207

เพอการพฒนาชมชนอยางยงยน .......................................................................................

ฏ

สำนกหอ

สมดกลาง

สารบญแผนภม

แผนภมท หนา

1 กรอบแนวคดในการวจย ...................................................................................................... 12

2 ขนตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ..................................................................... 72

3 ขนตอนการดาเนนการวจย ................................................................................................... 116

4 โครงสรางการบรหารงานชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ................................................... 133

(ชวงป พ.ศ. - ) ................................................................................................

5 โครงสรางการบรหารงานของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ............................................ 181

(ชวงป พ.ศ. -ปจจบน) ..........................................................................................

6 รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน .............................. 238

ฐ

สำนกหอ

สมดกลาง

1

บทท 1 บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

การพฒนาดานการทองเทยว ไดกลายเปนแนวทางการพฒนาหนงทประชาคมโลกไดให

ความสนใจ และมการผลกดนให เ กดการสงเสรมการทองเทยวเพอดงนกทองเทยวทง

ภายในประเทศและตางประเทศมาสระบบการทองเทยว สงผลใหชวง ป พ.ศ.2493 – 2543 เกดการ

ขยายตวของการทองเทยวกระแสหลก พรอมกระแสดานสงแวดลอมของโลก ซงมเปาหมายทจะ

พฒนานกทองเทยว และลดผลกระทบจากจานวนนกทองเทยวทมจานวนมากในพนทแหลง

ทองเทยวทางธรรมชาต (Fennell and Dowling, 2003:3) ในขณะทการทองเทยวและอตสาหกรรม

การทองเทยวไดมความ สาคญตอการพฒนาเศรษฐกจ สงผลใหเกดการสรางงานและรายไดแกภาค

ธรกจและภาครฐของประเทศตางๆ จานวนมาก นอกจากนไดสรางผลกระทบดานลบตอ

ทรพยากรธรรมชาต วฒนธรรม ภมศาสตร การเปลยนแปลงทางกายภาพ และการเกดมลภาวะแก

ระบบนเวศ (Aronsson, 2000:14)

การพฒนาของประเทศไทย นบตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท

1-9(พ.ศ.2503-2546) ไดใหความสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจ สงผลใหเกดการพฒนาอตสาหกรรม

การทองเทยว ซงเปนไปในทศทางเดยวกบการทองเทยวของประชาคมโลก ทใหความสาคญตอการ

ทองเทยวกระแสหลก ทาใหการพฒนาอตสาหกรรมการทองเทยวไดกลายเปนการพฒนาหนงท

สามารถสรางรายไดหลกทสาคญของประเทศ และมแนวโนมทจะขยายตวมากขน ตวชวดทสาคญ

คอจานวนนกทองเทยวชาวตางชาตทเพมมากขน และรายไดเพมสงขนอยางตอเนอง แมการ

ทองเทยวจะสามารถสรางรายไดใหแกประเทศ แตกไดสรางผลกระทบมากมาย ทงทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมในประเทศ (สนธ สโรบล,

2553)

สำนกหอ

สมดกลาง

2

ผลกระทบจากการทองเทยวทเกดขนในประชาคมโลก ไดกลายเปนสาระสาคญททาให

ประเทศตางๆ ไดตระหนกและเหนความสาคญในการหาทางออก เพอใหการทองเทยวยงคงดาเนน

ตอไปได ทาใหเมอป พ.ศ.2535 มการประชมระดบโลกเรองสงแวดลอม “Earth Summit” ซงเปน

จดเรมตนของการเกดแนวคด “การพฒนาอยางยงยน” ไดกลายเปนแนวคดสาคญทถกนามาใชเปน

แนวทางสการจดการทองเทยวแบบใหม ในขณะทสงคมเกดการเรยนรแนวคดน และมความ

ตระหนกในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมากขน มความตองการการทองเทยว

เพอการเรยนร มความตองการพฒนาคน และใหความสาคญการมสวนรวมของชมชนมากขน

(พจนา สวนศร, 2550:19) สงผลทาใหเกดแนวคดการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน ซงเปนการ

สรางความสมดลของการพฒนาการทองเทยวทงดานนเวศ และความรบผดชอบตอสงคม

มเปาหมายใหนกทองเทยวและเจาของพนทมสวนรวมปองกนและยกระดบสงแวดลอม สงคม และ

เศรษฐกจในอนาคต (Fennell and Dowling, 2003:4-5)

การทองเทยวอยางยงยน ไดพฒนาสการสรางการทองเทยวทางเลอกใหม (Alternative

Tourism) เชน Green Tourism, Bio Tourism, Sustainable Tourism, Conservation Tourism,

Responsible Tourism และ Ecotourism ซงพบวา การทองเทยวเชงนเวศ หรอ Ecotourism ไดรบ

ความนยมสงสด และมการขยายตวของการทองเทยวทางเลอกใหมมากขน ซงจดการทองเทยวนม

รปแบบการจดกจกรรมทองเทยวทเกยวของหรอเชอมโยงกบธรรมชาต โดยชมชนเปนผจดการการ

ทองเทยว จงทาใหการทองเทยวเชงนเวศมความสอดคลองกบการทองเทยวโดยชมชน (สนธ

สโรบล, 2546:11) ซงเนนการสรางกฎระเบยบและควบคมโดยชมชน มจดมงหมายรกษาเอกลกษณ

เฉพาะของชมชนใหสามารถสรางผลประโยชนในระยะยาว เพอสรางคณภาพชวตทดใหแกคนใน

ชมชน (Weaver, 2006:43)

การทองเทยวทางเลอกไดกลายเปนสวนหนงของการสงเสรมการทองเทยวของประเทศ

ไทย นบตงแตป พ.ศ.2545 องคการสหประชาชาตไดประกาศใหเปนปสากลแหงการทองเทยว

เชงนเวศ ไดมความพยายามใหองคกรระหวางประเทศ และรฐบาลประเทศตางๆ ซงรวมถงประเทศ

ไทยไดมสวนรวมจดกจกรรมสงเสรมและสนบสนนปสากลแหงการทองเทยวเชงนเวศ สงผลให

การทองเทยวแหงประเทศไทย เรมใหความสาคญ และไดกาหนดนโยบายและแผนยทธศาสตรการ

พฒนาการทองเทยวเชงนเวศขน เพอใหเปนการทองเทยวทางเลอกใหมแกนกทองเทยว โดยมแนว

สำนกหอ

สมดกลาง

3

ทางการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศ ดวยการใหชมชนทองถนในประเทศเขามามสวนรวมการ

จดการทรพยากรการทองเทยว ไดแก ทรพยากรธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม การสงเสรมให

ความรการจดการทองเทยว การจดการรายได และการกระจายรายได เปนตน (สนธ สโรบล, 2553)

การสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศของภาครฐไดสงผลใหชมชนตางๆ ในประเทศไทย

เรมมบทบาทในการจดการทองเทยวดวยตนเอง และไดมบทบาทมากขนอนเปนผลสบเนองจากการ

ทชมชนไดเรยนรสทธตางๆ นบตงแตกฎหมายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 ได

บญญตไว ทาใหชมชนตระหนกถงสทธชมชน การกระจายอานาจสทองถน และการมสวนรวมของ

ภาคประชาชน สงผลใหชมชนพยายามจดการทรพยากรทชมชนมอย โดยเฉพาะทรพยากรคนใน

ชมชน ใหมามสวนรวมในการจดการทองเทยว ตงแตการตดสนใจ การวางแผน การดาเนนงาน

การสรปบทเรยน และมการจดการทรพยากรธรรมชาต ศลปวฒนธรรม และสงคมใหสามารถ

นามาใชประโยชนในการจดการทองเทยว (สนธ สโรบล, 2546:12) ซงหวใจสาคญของการจดการ

ทองเทยวเชงนเวศทมงเนนการสรางกระบวนการใหเกดการแลกเปลยนและเรยนรระหวางคนใน

ชมชนและกบนกทองเทยว โดยการจดการทองเทยวนนเปนเพยงอาชพเสรมใหแกคนในชมชน

(พรเพญ วจกษณประเสรฐ, 2549:2) ลกษณะการจดการทองเทยวเชงนเวศทชมชนเปนเจาของ

ทรพยากรธรรมชาตและชมชนเปนผจดการทองเทยวดวยตนเอง ไดกลายเปนจดสาคญใหเกดคาวา

การทองเทยวโดยชมชนขนนบแตนนมา การสารวจชมชนในประเทศไทย เมอป พ.ศ.2553 ของสถาบนการทองเทยวโดยชมชนม

ชมชนประมาณ 150 ชมชน ทมการจดการทองเทยวและมแนวโนมเตบโตขนอยางตอเนอง (สถาบน

การทองเทยวโดยชมชน, 2553) ซงลวนมแนวทางการจดการทองเทยวหลากหลายลกษณะ ทงการท

ภาคเอกชนเขามาทาการทองเทยวในพนทชมชน การทภาคเอกชนมาทาการทองเทยวรวมกบชมชน

และการทชมชนจดการทองเทยวดวยตนเอง เปนตน และเรมปรากฏผลกระทบจากการทองเทยว

โดยเฉพาะดานลบตอชมชนตางๆ มากขน การทองเทยวโดยชมชนจงเปนความคาดหวงวาจะเปน

การทองเทยวทมคณภาพ สามารถพฒนาศกยภาพของคนในชมชนใหสามารถจดการทรพยากรการ

ทอง เ ทยวให เ กดประโยชนแ ก ชมชน และใชการทอง เ ทยว เ ปนเค รอง มอการอน รกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ศลปวฒนธรรม จารตประเพณอนดงาม และภมปญญาดงเดม

ของชมชนใหสบทอดสรนลกรนหลานตอไป (พรเพญ วจกษณประเสรฐ, 2549:1) การทองเทยวโดย

สำนกหอ

สมดกลาง

4

ชมชน จงเปนการจดการทองเทยวทคนในชมชนรวมดาเนนการดวยตนเองอยางแทจรง ไมใชการท

คนนอกเขามาจดการทองเทยวในชมชนแลวบอกวาเปนการจดการทองเทยวโดยชมชน (เบญจวรรณ

วงศคา, 2552:9)

จากการไดศกษาการพฒนาการทองเทยวของประเทศไทย พบวา พนทเกาะชาง จงหวด

ตราด เปนกรณศกษาทสาคญอยางยง ดวยปรากฏการณการพฒนาการทองเทยวทมมาอยางตอเนอง

สงผลใหการทองเทยวมการขยายตว โดยเฉพาะภาคธรกจทพก รานอาหาร เพอรองรบจานวน

นกทองเทยวทเพมมากขน โดยภาครฐไดเรมพฒนาเกาะชาง เพอรองรบการทองเทยวตงแตการ

ประกาศจดตงเปนพนทอทยานแหงชาตหมเกาะชางขนเมอป พ.ศ.2525 เปดใหนกทองเทยวเขามา

เทยวแบบพกคางคน และมการพฒนาถนนบนเกาะ การทองเทยวเรมขยายตวมากขนเมอชวงป พ.ศ.

2529-2540 ซงเปนผลจากการสรางทาเทยบเรอและมธรกจการเดนเรอของเอกชนทาใหการคมนาคม

มความสะดวกขน และป พ.ศ.2544 เรมมการสงเสรมการทองเทยวเปนรปธรรมมากขนดวยประกาศ

พระราชกฤษฎกาจดตงองคกรบรหารพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการ

มหาชน) พ.ศ.2546 และกาหนดใหพนทหมเกาะชางและพนทใกลเคยงเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ

ระดบนานาชาต โดยการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) เขามามบทบาทสงเสรมการตลาดทง

ภายในประเทศและตางประเทศ “สรางภาพลกษณ (Brand Image) สอความหมายของเกาะชางเปน

เสมอน “เมองสวรรคฝงตะวนออก” (Orient EDEN) เพอรองรบกลมนกทองเทยวผมชอเสยงระดบ

โลก ผบรหารระดบสงจากภาครฐและเอกชน เจาหนาทองคกรระหวางประเทศ นกธรกจ นกลงทน

จากประเทศตาง ๆ ทวโลก” (อารญ บญชย, 2546:55-59) ทาใหเกาะชางกลายเปนแหลงทองเทยว

สาคญของประเทศทสามารถสรางรายไดจากนกทองเทยวชาวตางชาตจานวนมาก

การพฒนาการทองเทยวของหมเกาะชางทผานมาเนนการพฒนาพนทโดยรอบชายหาด

ฝงตะวนออกและตะวนตก ทาใหนกทองเทยวโดยเฉพาะชาวตางชาตเมอเดนทางขนฝงลวนเดนทาง

ไปเสนทางถนนดานขวามอ ซงเปนเสนทางสพนทมชายหาด ซงมการพฒนาเกดสงปลกสราง

มธรกจทพก ทงโรงแรมและรสอรท รานอาหาร รานคาปลกและสง ธนาคาร และไปรษณย เปนตน

สภาพพนทจงมความเปนสงคมเมองทมความสะดวกสบาย การเตบโตของการทองเทยวทสงผลตอ

การเตบโตของเมองไดสะทอนถงการปลอยใหเกดการพฒนาอยางไรทศทาง ภาครฐไดเรม

ดาเนนการโครงการพฒนาโดยทแผนแมบทพฒนาเกาะชางยงไมสาเรจ และไดดาเนนการ

สำนกหอ

สมดกลาง

5

ประชาสมพนธการทองเทยวเกาะชางลวงหนา สงผลใหธรกจการทองเทยวขยายตวอยางรวดเรว

ในขณะทชมชนดงเดมตองเปลยนแปลงตนเอง และตอบรบการขยายตวของการทองเทยว ทาใหคน

ในชมชนกลายเปนสวนหนงของกลไกการทองเทยว ดวยการเปนลกจางของธรกจทองเทยว ทาให

คนทาอาชพประมงลดลง วถชวตและวฒนธรรมเปลยนแปลงไปจากเดม (อารญ บญชย, 2546:57)

นอกจากนนายทนเขามาแสวงหาทดนและซอทดนจากชาวบาน ทาใหราคาทดนปรบตวขนอยาง

มาก มการบกรกพนทปาธรรมชาต ทาใหทรพยากรธรรมชาตถกทาลาย และการทมรายไดเขามามาก

ในพนทเกาะชาง ไดสงผลกระทบตอคาครองชพทสงขน (เขมรน โรจนรต, 2550:38)

นอกจากน จากการททางจงหวดตราดไดขอการสนบสนนจากกรมทางหลวงชนบท

ดาเนนการกอสรางถนนรอบเกาะชาง ชวงบานบางเบา ถงบานสลกเพชร เปนระยะทางประมาณ

9 กโลเมตรเพอเปนการสงเสรมการทองเทยว เปดโอกาสใหนกทองเทยวสามารถขบรถเดนทางได

รอบเกาะ ซงมสวนชวยการกระจายรายไดสชมชน และเพอใหประชาชนทอาศยอยในเกาะชาง

สามารถเดนทางไดสะดวก รวมถงการชวยลดปญหาการจราจรในชวงว นหยดเทศกาลทม

นกทองเทยวจานวนมาก (กรมทางหลวงชนบทจงหวดตราด, 2555)ซงขณะนกาลงรอการดาเนน

การอยนน ปจจบนไดกลายเปนปจจยสาคญททาใหเรมมรสอรท และรานอาหารมากขนในพนท

เกาะชางใต ซงเปนพนทหากเดนทางขนฝงแลวเลยวไปเสนทางถนนดานซายมอ และดวยการ

ขยายตวของจานวนนกทองเทยวเกาะชางฝงตะวนออกและตะวนตก ทาใหนกทองเทยวบางสวนเรม

แสวงแหลงทองเทยวหรอกจกรรมทองเทยวใหมๆ ในพนทเกาะชางใต ทาใหมบางชมชนในพนท

เกาะชางใตไดพฒนาการทองเทยวเตมรปแบบ เปลยนแปลงวถชวตจากชาวประมงมาเปนเจาของ

ธรกจทพกแบบโฮมเตย สภาพสงคมเรมตางคนตางอย เพราะชวตประจาวนใหความสาคญตอการ

รบรองนกทองเทยวทเขามาเปนจานวนมาก

อาจสรปไดวา พนทเกาะชางทงเกาะตางไดรบผลกระทบจากการทองเทยวทงดานดและ

ดานไมด ทามกลางการเกดปญหาตางๆ และการเปลยนแปลงอนเปนผลจากการทองเทยว กลบ

พบวามชมชนหนง และเปนชมชนเดยวในพนทเกาะชางทยงคงสภาพวถชมชนดงเดม ซงเปนวถ

ชมชนชนบท ชมชนชาวประมง ชาวสวน ซงแมมการปรบตวตามกระแสการทองเทยว ดวยการ

จดการทองเทยวดวยตนเอง แตการทองเทยวไดกลายเปนเครองมอสาคญในการพฒนาชมชนได

อยางเขมแขง ชมชนสลกคอก ซงเปนชมชนทตงอยพนทเกาะชางใตไดเลอกใชการขยายตวจากการ

สำนกหอ

สมดกลาง

6

ทองเทยวของพนทเกาะชาง สรางโอกาสแกชมชน และไดนาบทเรยนจากชมชนอนทตอบรบการ

ทองเทยวจนเกดผลกระทบมากมาย มาเปนสงเตอนใจและกาหนดแนวทางการจดการทองเทยวใน

รปแบบของตนเอง ทาใหป พ.ศ.2548 จงไดมการจดตงชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกขน นบวา

เปนชมชนหนงทมการจดการทองเทยวทางเลอก ดวยการจดการทองเทยวโดยชมชน ทไมไดไหล

ไปตามการทองเทยวกระแสหลก โดยชมชนไดนาพนทปาชายเลนโดยรอบมาเปนทนสาคญในการ

จดกจกรรมการทองเทยวดวยการใหบรการแกนกทองเทยวเฉพาะกจกรรมพายเรอคายค หรอนงเรอ

มาดชมธรรมชาตของปาชายเลน ใชการทองเทยวมาเปนเครองมอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมของชมชน (พรสดา เพชรดอนทอง, 2549:79)

แมชมชนจะมการจดการทองเทยวดวยตนเอง แตการขยายตวของนกทองเทยวและ

ธรกจทองเทยว และรวมถงจะมการสรางถนนรอบเกาะ ไดกลายเปนอปสรรคสาคญตอการพฒนา

ของชมชนสลกคอก ซงทางคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกไดตระหนกถง

ผลกระทบทอาจจะตามมา และดวยการทมหนวยงานทงภาครฐและเอกชนเขามาเสนอโครงการ

พฒนาการทองเทยวในหลายลกษณะมากขน ทาใหตองมการคดและวเคราะหถงผลด ผลเสย ความ

คมคา อยางรอบคอบกอนการตดสนใจมากขน การทผวจยไดเขามาเรยนรแนวคดและวธการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ทาใหผวจยเหนถงศกยภาพของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกใน

การจดการตนเอง มแนวทางการดาเนนงานกลมทคานงถงผลกระทบและการเปลยนแปลงตอสงคม

วฒนธรรม เศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในอนาคตของชมชน ทามกลางการ

พฒนากระแสหลกทแพรกระจายจากเกาะชางฝงตะวนออกและฝงตะวนตกมาสเกาะชางใตอย

ตลอดเวลา ชมชนทยงคงมวถชวตชมชนอยน และเลอกทจะทาทองเทยวโดยชมชน จะสามารถดารง

ความเปนชมชนทเขมแขงตอไปไดอยางไร

ผวจยจงตระหนกถงการพฒนาทตองสามารถตอบสนองความตองการและเกด

ประโยชนทแทจรงแกคนในชมชน และดวยศกยภาพของคนในชมชนสลกคอก ซงมความพยายาม

พฒนาตนเองใหเขมแขง และตระหนกถงอนาคตทมนคงของทรพยากรการทองเทยวและสงคม

จงใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมดงศกยภาพของคนในชมชนมารวมจดการและ

พฒนาตนเอง ผานกลไกการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอนาไปสการพฒนาชมชนอยางยงยน

จงไดกาหนดประเดนในการศกษาสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

สำนกหอ

สมดกลาง

7

แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

และการพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนอยางยงยน เพอใหชมชน

สามารถจดการทองเทยวโดยชมชนใหเปนเครองมอหนงของการพฒนาชมชนสลกคอกไดอยาง

ยงยน และสามารถไดรปแบบซงเปนองคความรทเปนประโยชนตอชมชนอนททาทองเทยวไดม

แนวทางการจดการทองเทยวเพอนาไปสการพฒนาชมชนอยางยงยน

คาถามในการวจย ชมชนสลกคอกมรปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนอยางไร สามารถพฒนาส

รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยนไดอยางไร วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก จงหวดตราด

. เพอศกษาแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนา

ชมชนสลกคอกอยางยงยน

3. เพอพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

ขอบเขตการวจย การวจยนเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยกาหนดขอบเขตการวจยดงน

1. ขอบเขตดานพนท งานวจยนมงศกษาในพนทชมชนสลกคอก ตาบลเกาะชางใต อาเภอเกาะชาง จงหวด

ตราด 2. ขอบเขตดานเนอหา งานวจยนทาการศกษาสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยาง

ยงยน และการพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

3. ขอบเขตดานกลมเปาหมายในการวจย

สำนกหอ

สมดกลาง

8

การวจยนกาหนดใหมกลมเปาหมาย จานวน 3 กลม ไดแก

3.1 กลมผรวมวจย ไดแก ผวจยและคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบาน

สลกคอก จงหวดตราด

3.2 กลมผใหขอมล ไดแก สมาชกชมรมนาเทยวพนบาน ผใหญบาน เจาอาวาสวด

วชคามคชทวป ครโรงเรยนวดวชคามคชทวป นายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต และ

นายอาเภอเกาะชาง จงหวดตราด

3.3 กลมผ ทรงคณวฒ ไดแก ผ เชยวชาญดานการจดการทองเทยวโดยชมชน

ทปรกษาชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก และผบรหารองคกรบรหารพฒนาพนทพเศษเพอการ

ทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน)

4. ขอบเขตดานระยะเวลา การวจยนเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) ใช

ระยะเวลาในการวจย ตงแตเดอนมกราคม 2553 จนถงเดอน ธนวาคม 2556 รวมเปนระยะเวลา 4 ป

นยามศพทเฉพาะ การวจยนไดใหความสาคญตอการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอเปนเครองมอสการ

พฒนาชมชนอยางยงยน ทงในดานสงคม เศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม บนฐาน

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของผทเกยวของเพอรวมกระบวนการเรยนรรวมกน ผวจยได

ทาการศกษาแนวคด ทฤษฎทเกยวของ และไดประมวลความรสรปเปนนยามความหมายของ

คาศพททสาคญ 5 คาศพท ดงน

1. การพฒนาทยงยน หมายถง การพฒนาทมการบรหารจดการทดกอใหเกดดลยภาพ

ของทกมตทงทางดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม จตใจ ตลอดจนทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม เปนกระบวนการเปลยนแปลงทมเปาหมายการคงอยของทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมทสมบรณ ความเขมแขงของสงคม และความมนคงทางเศรษฐกจ เปนการบรณาการ

หรอผสมผสานการอนรกษ การสรางคณภาพ และความรสการพฒนาไปในทศทางหรอเปาหมาย

เดยวกน ดวยการเปลยนแปลงโครงสรางสงคมใหสถาบนทางสงคมไดเปลยนแปลงคานยมการ

สำนกหอ

สมดกลาง

9

พฒนาทเนนใหเกดคณภาพมากกวาปรมาณ และสรางสมดลการทาหนาทของทกสถาบนสงคม

มากกวาการผกขาดของสถาบนเดยว

2. การพฒนาชมชน หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงและพฒนาอยางมโครงสราง

และแบบแผน ยดหลกการมสวนรวมของประชาชน พฒนาความคดและเรยนรของประชาชนให

สามารถทางานรวมมอกบภาครฐและภาคเอกชน และระหวางประชาชนดวยกนเอง ใหสามารถ

พงตนเองได ดวยการพฒนาคณภาพชวตความเปนอยของประชาชนใหมความเจรญกาวหนาทง

ในทางเศรษฐกจ สงคม การศกษา อนามย และขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรม โดยท

สภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต อนเปนปจจยสาหรบการดาเนนชวตมความเจรญควบคไป

3. การพฒนาชมชนอยางยงยน หมายถง การพฒนาชมชนใหเกดความสมดลของการ

พฒนา ยดหลกการความพอเพยงทางเศรษฐกจ สงคมและทรพยากรธรรมชาต เนนการมสวนรวม

ของประชาชนในการดาเนนการหรอกจกรรมการพฒนาอยางเปนระบบใหเกดสงคมยงยน การคง

อยวถชวต ประเพณและวฒนธรรมชมชน การมสานกรวมและมสวนรวมพฒนาชมชน เศรษฐกจ

ยงยน สรางอาชพและรายไดมนคง การพงตนเองไดและพอเพยง สงแวดลอมยงยน การคงอย

สงแวดลอมและระบบนเวศ สามารถเขาถงทรพยากรเทาเทยม

4. การจดการทองเทยวโดยชมชน หมายถง การจดการทองเทยวทคานงถงความยงยนของ

สงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม ทชาวบานซงเปนเจาของทรพยากรเขามามสวนรวมในการ

กาหนดทศทางการทองเทยวดวยตนเอง โดยการนาเอาทรพยากรทอยในชมชน ไมวาจะเปน

ธรรมชาต ประวตศาสตร วฒนธรรมประเพณ วถชวตและวถการผลต ของชมชน มาใชเปนตนทน

โดยนาการจดการทองเทยวโดยชมชนมาเปนเครองมอในการพฒนาคณภาพชวตและศกยภาพของ

คนในชมชน ใหมความร ความสามารถในการดาเนนงานตงแต การตดสนใจ การวางแผน

การดาเนนงาน การสรปบทเรยน ใหสามารถฟนฟ อนรกษและปกปองทรพยากรและวฒนธรรม

การเผยแพรวฒนธรรมอนดของชมชน สรางความสามคคในชมชน และสรางรายไดเสรมใหกบคน

ในชมชน

5. การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม หมายถง กระบวนการแสวงหาความรรวมกน

ของบคคลทหลากหลายทยดหลกการมสวนรวม และการปฏบตการรวมกน ดวยการวเคราะหปญหา

ชมชน ศกษาความตองการของชมชน สารวจทรพยากร ตลอดจนวางแผนปฏบตการแกไขปญหาใน

ชมชน โดยผานกลไกการรวมตดสนใจ รวมเรยนร รวมรบผดชอบสงทคด เพอนาไปสการพฒนา

สำนกหอ

สมดกลาง

10

สงคมหรอชมชน รวมถงการพฒนาศกยภาพของผรวมวจย ดวยการวางแผน การปฏบต การสงเกต

การสะทอนผลการปฏบต และการปรบปรงแผนเพอนาไปสการปฏบตในวงจรการวจยชวงตอไป

จนกวาจะบรรลเปาหมายของการวจย

กรอบแนวคดในการวจย กรอบแนวคดการวจยการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดย

ชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน กรณศกษาชมชนสลกคอก จงหวดตราด ไดนาแนวคดการ

จดการทองเทยวโดยชมชน (Community - Based Tourism) ซงมจดยนการทองเทยวเปนเครองมอ

ในการพฒนาชมชน ไดแก รบผดชอบตอสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต สงคม วฒนธรรม และ

ตอบสนองความตองการของชมชน ชมชนเปนเจาของ ชมชนเปนผจดการ ชาวบานมสวนรวมใน

การตดสนใจและกาหนดทศทาง สงเสรมความภาคภมใจในตนเอง ยกระดบคณภาพชวต คง

เอกลกษณและวฒนธรรมทองถน การแลกเปลยนเรยนร ชมชนเปนผก าหนดรายได เกด

ผลตอบแทนทเปนธรรม มการกระจายรายไดสสาธารณประโยชนของชมชน (พจนา สวนศร,

2546:12 และพรเพญ วจกษณประเสรฐ, 2549:2) แนวคดการพฒนาชมชน (Community

Development) หากชมชนมการจดการทองเทยวทด จะกอใหเกดการพฒนาดานตางๆ ไดแก การ

พฒนาคนใหมความสข การพฒนาชมชนใหเขมแขง เปนชมชนแหงการเรยนร มองคกรชมชน

เขมแขง มเครอขายชมชน เปนชมชนพงตนเองได เปนชมชนยงยน (โกวท พวงงาม, 2553:160-162)

แนวคดการพฒนาทยงยน (Sustainable Development) ใหความสาคญอยางชดเจน 3 หลกของความ

ยงยน ไดแก เศรษฐกจ สงแวดลอม และสงคม หรอ ดานสงแวดลอมและเศรษฐกจจะยงยนไดตอง

อาศยดานสงคมเปนหลก (The World Bank, 2003:14) มาเปนกรอบแนวคดในการศกษาและพฒนา

รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนทสามารถพฒนาชมชน เชอมโยงไปสเปาหมายปลายทาง

ของการพฒนาชมชนทยงยน โดยนาแนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory

Action Research) กระบวนการสรางความรวมมอกบสงคมดวยการวจยเชงปฏบตการ เปาหมายเพอ

คนหาความจรงทสามารถนาไปสการเปลยนแปลง (Cher, 2009:9-10) และเพอใหไดองคความรทง

ทางวชาการ การเปลยนแปลงทางสงคม และการพฒนาผปฏบต ซงมวงจรการวจยดวยการปฏบต

และการสะทอนกลบ โดยการปฏบตมขนตอนทผรวมวจยตองทดสอบการปฏบตและคนหา

สำนกหอ

สมดกลาง

11

ขอเทจจรง สวนการสะทอนกลบ มขนตอนทาความเขาใจขอมลรวมกนและการวางแผนในการ

ปฏบตตอไป (Peter and Hilary, 2008:1-4) มากาหนดวธการวจยใหสามารถสรางการมสวนรวม

ระหวางนกวจยและกลมเปาหมาย เพอรวมมอกนพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชน

เพอใหเกดการพฒนาชมชนสลกคอกไดยงยนอยางแทจรง รายละเอยดโดยสรปแสดงในแผนภมท 1

ดงน

สำนกหอ

สมดกลาง

12

แผนภมท 1 กรอบแนวคดการวจย

แนวคดการพฒนาชมชน 1.เปาหมาย ชมชนมความเขมแขง ชมชนแหงการเรยนรและสามารถพงตนเองได

2.แนวทาง 2.1 มสวนรวมพฒนาชมชน

2.2 มแผนการพฒนาและการจดการ

ชมชน

2.3 มองคกรชมชนเขมแขง

2.4 มการเรยนรรวมกน

แนวคดการจดการทองเทยวโดยชมชน 1.เปาหมาย การจดการทองเทยวทค านงถงความ

ย งยนของส งแวดลอม สงคม และ

วฒนธรรม 2.แนวทาง 2.1 ชมชนเปนเจาของและผจดการดวย

ตนเอง

2.2 รบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม

2.3 ตอบสนองความตองการของชมชน

แนวคดการวจย เชงปฏบตการแบบมสวน

รวม 1.เปาหมาย พฒนาคน สรางคนเพอ

พฒนาชมชนใหมความ

เขมแขง และสามารถ

แกไขปญหาของชมชน

ดวยพลงความรวมมอ

ของคนในชมชน

2.แนวทาง 2.1 กระบวนการแสวงหา

ความรรวมกบบคคลท

เกยวของ

2.2 ยดหลกการมสวน

รวม การปฏบตงาน การ

ตดสนใจ การเรยนร การ

รบผดชอบสงทคด เพอ

นาไปสการพฒนาสงคม

หรอชมชน

2.3 การดาเนนงานวจย

เปนวงจรหมนเกลยวเรม

จากการวางแผน การ

ปฏบต การสงเกต การ

สะทอนผลการปฏบต

และการปรบปรงแผน

เพอนาไปสการปฏบตใน

วงจรการวจยชวงตอไป

จนกวาจะบรรลเปาหมาย

ของการวจย

แนวคดการพฒนาทยงยน 1.เปาหมาย ไมทาลาย รกษา สรางสมดลการใช การ

อนรกษ และการฟนฟทรพยากร

2.แนวทาง 2.1 สงคมยงยน 1) การคงอยวถชวต ประเพณและ

วฒนธรรมชมชน

2) การมสานกรวมและมสวนรวมพฒนา

ชมชน

2.2 เศรษฐกจยงยน

1) สรางอาชพและรายไดมนคง

2) การพงตนเองไดและพอเพยง 2.3 ทรพยากรธรรมชาตฯ ยงยน

1) การคงอยสงแวดลอมและระบบนเวศ

2) สามารถเขาถงทรพยากรเทาเทยม

รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

.หลกการ

.เปาหมาย

.กระบวนการ

.การประเมนผล

.ปจจยและเงอนไขของ

รปแบบ

การพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

.หลกการ

.เปาหมาย

.กระบวนการ

.การประเมนผล

. ป จ จ ย แ ล ะ เ ง อ น ไ ข ข อ ง

รปแบบ

.การตรวจสอบรปแบบโดย

ผทรงคณวฒ

.ปรบปรงแกไข

13

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ทราบถงสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ซงจะเปน

ประโยชนในการวเคราะหแนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนใหสามารถพฒนา

ชมชนไดอยางยงยน

. ทราบถงแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนา

ชมชนสลกคอกอยางยงยน ซงจะเปนประโยชนแกการพฒนาการจดการทองเทยวใหดยงขน ตาม

ความตองการและศกยภาพในการจดการดวยตนเอง

3. ทราบถงการพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชน เพอใหเกดการพฒนา

ชมชนอยางยงยน ซงจะเปนประโยชนสามารถเปนแบบอยางแกชมชนอนททาการทองเทยวใหม

แนวทางพฒนาตนเองในอนาคต

4. ผมสวนรวมในกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ไดเรยนรและเหน

ความสาคญของการมสวนรวมทสามารถขบเคลอนใหชมชนบรรลเปาหมายทกาหนดรวมกนได

14

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนา

ชมชนอยางยงยน กรณศกษา ชมชนสลกคอก จงหวดตราด ผศกษาไดศกษาวรรณกรรมทเกยวของ

เพอสรางกรอบแนวคดการวจย และการออกแบบงานวจยใหสามารถตอบโจทยวจยไดอยางถกตอง

และเพอใหกระบวนการวจยสามารถสรางการมสวนรวมระหวางนกวจยและคนในชมชนให

สามารถแสวงหาแนวทางการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอใหชมชนสลกคอกมการพฒนาอยาง

ยงยนโดยทาการศกษาแนวคด ทฤษฎ บรบทชมชนและงานวจยทเกยวของตามลาดบดงน

แนวคดการพฒนาทยงยน

ความหมายการพฒนาทยงยน

หลกการการพฒนาทยงยน

การประยกตใชแนวคดการพฒนาทยงยน

การพฒนาทยงยนของประเทศไทย

แนวคดการพฒนาชมชน

ความหมายการพฒนาชมชน

เปาหมายของการพฒนาชมชน

หลกการพฒนาชมชน

ความเขมแขงของชมชน

การมสวนรวมของชมชน

แนวคดการจดการทองเทยวโดยชมชน

ความหมายการจดการทองเทยวโดยชมชน

หลกการจดการทองเทยวโดยชมชน

ผลกระทบจากการทองเทยวตอชมชน

15

การพฒนาการทองเทยวโดยชมชนอยางยงยน

แนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

ความหมายของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

หลกการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

ขนตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

เทคนคประกอบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

บรบทชมชนสลกคอก

งานวจยทเกยวของ

ผลกระทบจากการทองเทยวตอชมชน

การจดการทองเทยวโดยชมชน

การทองเทยวอยางยงยน

การพฒนาชมชนอยางยงยน

การพฒนาเกาะชาง

แนวคดการพฒนาอยางยงยน แนวคดการพฒนาอยางยงยนไมไดเปนเรองใหม แตมประวตศาสตรสาคญทเกดการ

โตเถยงถงการคงอยทดทสดระหวางการพฒนาและการอนรกษในอนาคตอนใกล โดยในป 1980

เกดแนวทางการพฒนาและการอนรกษสงแวดลอมทตองไปดวยกน โดยมเปาหมายใหความสาคญ

และตองพงพาอาศยธรรมชาต ชวงปลายป 1990 เกดการแพรหลายแนวคดนอยางกวางขวาง ซงม

การกาหนดลกษณะเฉพาะของระดบของเศรษฐกจ นโยบาย และการเปลยนแปลงทางสงคมของ

ทวโลก จงเปนความทาทายและโอกาสของการดาเนนการพฒนาอยางยงยน ทกลายเปนการโตเถยง

การออกแบบ และการทาตองใหสาเรจ (Elliott, 1999:32) ทาใหการพฒนาอยางยงยนไดกลายเปน

แนวคดหลกในการศกษาเกยวกบการพฒนา การสรางสภาพแวดลอม สงคมและการวพากษทาง

การเมองในการพฒนาสการเปนทฤษฎและการปฏบต ความหมายของการพฒนาอยางยงยนไมไดม

เพยงเรองใดเรองหนง แตมความแตกตางตามชวงเวลานน การพฒนาจะไมเปนประโยชนหากมการ

ครอบงาทางความคด และการขาดความสามารถในการคดทจะพฒนาอยางยงยนทหลากหลาย

16

เพอใหเกดประโยชน เหตผลสาคญททาใหแนวคดการพฒนาอยางยงยนมความซบซอนเพราะ

ความหมายของการพฒนามความสบสนและมขอโตแยงในตวมนเอง ชวงเรมตนทศวรรษท 21 โลก

ไดประสบปญหาความยากจน ปญหาสงแวดลอมททรพยากรลดปรมาณลง แมวาความรการพฒนา

ทยงยนสามารถเชอมโยงและแพรกระจายอยางกวางขวาง แตยงคงมปญหาสงแวดลอม และการ

พฒนาเกดขนเพยงบางสวน จงตองมการบรณาการแนวทาง ซงเปนความทาทายทางการเมองท

หลกเลยงไมได มนจงเปนทางเลอกระหวางการปฏรป และการมแนวคดทเดดขาดของการทาใหเกด

ความยงยนและการพฒนา (Adam, 1990:19-20)

สาหรบประเทศไทย แนวคดการพฒนาทยงยน (Sustainable Development) เรมให

ความสาคญมากขน นบจากประเทศไทยประสบปญหาภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ ในป พ.ศ.2540 ได

มการทบทวนถงอดตทประเทศไทยมความอดมสมบรณ มทรพยากรธรรมชาตเพยงพอตอการ

ตอบสนองความตองการพนฐานดานปจจยสของคนในประเทศ จากการทประเทศไดเนนการพฒนา

ทางดานเศรษฐกจเปนสาคญ ทาใหเกดการบรโภคจนเกนตว กลายเปนลทธบรโภคนยม สงผล

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมลดปรมาณลงและเสอมโทรมไปมาก แนวคดการพฒนาทยงยน

จงอาจเปนทางออกใหกบสงคมไทย โดยตองมการพฒนาประเทศอยางบรณาการ (Integrated) เกด

เปนองครวม (Holistic) โดยองคประกอบของการพฒนาตองประสานกนและทาใหเกดดลยภาพ

(Balanced) (แสงอรณ กนกพงศชย, 2548:219-221)

ความหมายของการพฒนาทยงยน นกวชาการหลายทานไดนยามความหมายของการพฒนาทยงยน โดย รเพทโต (Repetto,

1986 อางถงใน David Pearce et al., 1990:4) ไดอธบายความหมายของการพฒนาทยงยน เปน

กลยทธการพฒนาเพอใชจดการทรพยากรทงหมด ไดแก ทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรมนษยซง

เปนทรพยากรทเปนทงมลคาและเปนวตถ โดยมเปาหมายใหทรพยากรมความอดมสมบรณอยาง

ยาวนาน การพฒนาอยางยงยนจงไมยอมรบนโยบายและการดาเนนการทสนบสนนใหมมาตรฐาน

การดารงชวตทสงผลทาใหทรพยากรธรรมชาตลดนอยลง ซงจะสงผลใหเกดภาวะความเสยงและ

การประสบภาวะความยากจนของคนรนตอไปในอนาคต ซงมความหมายสอดคลองกบ

คณะกรรมาธการโลกวาดวยสงแวดลอม (World Commission on Environment and Development :

17

WCEO) การพฒนาทสนองความตองการของปจจบน โดยไมทาใหประชาชนรนตอไปในอนาคต

ตองลดความสามารถในการตอบสนองความตองการของตนเอง ขยายความไดวา การพฒนานนตอง

สามารถทาใหคนยคปจจบนไดสามารถใชประโยชนจากทรพยากรไดอยางเตมท ตามความจาเปน

แตตองเปนการใชอยางมคณภาพ ไมเปนการทาลายแตเปนการรกษาไวใหคนรนใหมไดมโอกาส

เชนกน (พระธรรมปฎก, 2549:63-65) สาหรบประเทศไทย วรช วรชนภาวรรณ (2549:20-21) ไดใหความหมายการพฒนาท

ยงยน มลกษณะเปนบรณาการหรอผสมผสาน (integrated) มความเปนองครวม (holistic) และม

ดลยภาพ (balance) หรอการพฒนาทมกจกรรมสอดคลองกบกฎเกณฑของธรรมชาต เปนการพฒนา

ทมลกษณะผสมผสาน มการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หากกจกรรมการพฒนาได

สงผลกระทบดานลบตอทรพยากรธรรมชาตหรอคณภาพสงแวดลอม ตองมการเสรมสรางคณภาพ

สงแวดลอมเพอชดเชยใหคณภาพสงแวดลอมภาพรวมยงคงอยได นอกจากนการผสมผสานยงม

ลกษณะของการผสมผสานแนวคดทหลากหลาย ทงเศรษฐศาสตร นเวศวทยา และสงคมวทยา

เขากบการปฏบตงานพฒนาโดยควรเปนไปในทศทางเดยวกนหรอพฒนาไปสจดหมายเดยวกน

จะสงผลใหคนและสงแวดลอมสามารถอยคกนตอไปได และความหมายการพฒนาทยงยนเชอมโยง

กบระบบสงคมของววฒนชย อตถากร (2546:7) เปนกระบวนการเปลยนแปลงโครงสรางของสงคม

และของสถาบนทางสงคม ไมวาจะเปนสถาบนเศรษฐกจ สถาบน การเมอง สถาบนการศกษา

สถาบนสอมวลชน ฯลฯ ดวยการปรบเปลยนทศนคต คานยมการพฒนาทเนนปรมาณมาสการ

พฒนาทเนนคณภาพ สรางสมดลของทกสถาบนมากกวาการผกขาดของสถาบนใดสถาบนหนง

ผลประโยชนทเกดขนคนในสงคมตองไดรบอยางเปนธรรมและเสมอภาคกน

การพฒนาทยงยน อาจสรปไดวา คอ กระบวนการจดการทรพยากรมนษย ทรพยากร

ธรรมชาต ดวยการบรณาการหรอผสมผสานการอนรกษ การสรางคณภาพ และความรสการพฒนา

ไปในทศทางหรอเปาหมายเดยวกน ดวยการเปลยนแปลงโครงสรางสงคมใหสถาบนทางสงคมได

เปลยนแปลงคานยมการพฒนาทเนนใหเกดคณภาพมากกวาปรมาณ และสรางสมดลการทาหนาท

ของทกสถาบนสงคมมากกวาการผกขาดของสถาบนเดยว

18

หลกการของการพฒนาทยงยน ปจจบนการพฒนาอยางยงยน ไดใหความสาคญอยางชดเจน 3 หลกของความยงยน

ไดแก เศรษฐกจ สงแวดลอม และสงคม หรอ ดานสงแวดลอมและเศรษฐกจจะยงยนไดตองอาศย

ดานสงคมเปนหลก การทสงคมมการขบเคลอน มความตอเนองและมการเปลยนแปลงตลอดเวลา

ในขณะทสงคมมความตงเครยด และมความขดแยง ไดกลายเปนตวฉดรงการอนรกษทรพยากร

ทงหมด ซงเปนอนตรายอยางยงตอความเปนอยของผคนแตละยคสมย (The World Bank, 2003:14)

โดยการพฒนาทยงยนตองอยบนรากฐาน (Brown และคณะ, 1987:717 อางถงใน วลลภ ทองออน,

2551) คนตองไดรบการสนบสนนทรพยากรพนฐานอยางตอเนอง การใชทรพยากรการดารงชวต

ตองรกษาปรมาณสารองของทรพยากรชวภาพและระบบการผลตทางการเกษตรใหยาวนาน

สามารถรกษาระดบจานวนประชากรไวไดคงท สามารถจากดและควบคมการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจใหเหมาะสมและสอดคลองกบทรพยากร ใหความสาคญตอการพงพาตนเองไดในระดบ

ชมชน ใหสามารถรกษาคณภาพชวตของสงแวดลอมและระบบนเวศไวได

จากรากฐานขางตน พบวา มความสาคญตอการหนนเสรมใหการพฒนามแนวทางส

ความยงยนได ซง ประเวศ วะส (2546 : 6) ไดใหหลกการของการพฒนาทยงยนทเนนการพฒนาให

เกดดลยภาพของทกมต ทงดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม จตใจ ตลอดจนทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม ซงตองมการบรหารจดการทด โดยมผทเกยวของมสวนรวมทกขนตอน การนาทฤษฎ

เศรษฐกจพอเพยง ทใหความสาคญความพอเพยงทางเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาต ปญญา

และการศกษา ใหสามารถสรางสงคมทพออยพอกนและมไมตรจตตอกน และทฤษฎพระมหาชนก

ทมงเนนการพงตนเอง ความเพยร มาเปนแนวทางสรางการพฒนาทยงยน หากสามารถพฒนาใหเกด

เศรษฐกจพอเพยง จะมสวนพฒนาศกยภาพในการแขงขน ซงสามารถทาไดดวยการสรางการพฒนา

ทยงยนในทกพนท มการจดการโดยทองถน ใหความสาคญสทธชมชน และตองมการสนบสนน

จากทกหนวยงาน

การพฒนาทยงยนตองยดหลกความพอเพยงเพอสรางสมดลของระบบตางๆ ในสงคม

แตการพฒนาทยงยนจะเกดขนเมอระบบความสมพนธของแตละระบบทาหนาทสนบสนนกน

ซง พระธรรมปฎก (2549:242-248) ไดใหหลกการไววา ระบบมนษย ถอเปนระบบทสาคญทสด

ซงถอวาเปนทนสาคญในการพฒนาระบบอนๆ ดงนนมนษยควรไดรบการพฒนาใหมคณภาพ

19

มความรความสามารถ มความรบผดชอบ ขยนอดทน ระบบสงคม ควรสรางบรรยากาศของการ

ชวยเหลอเกอกลกน สงคมแหงมตรภาพ มไมตรจตตอกน ไมเอาเปรยบกน รวมถงการสราง

กฎเกณฑทางสงคมรวมกน เพอใหเปนสวนในการควบคมการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต

และการใชชวตพงพงและเกอกลธรรมชาต ระบบธรรมชาต โดยวถธรรมชาตหากมนษยไมทาลาย

ธรรมชาตจะสรางสรรคการคงอยเพอประโยชนของมนษยตอไป มนษยจงควรอยรวมกบธรรมชาต

อยางเกอกลกน และระบบเทคโนโลย ซงเอออานวยใหมนษยมความสะดวกสบาย แตเทคโนโลย

หากไมเลอกใชอาจสงผลกระทบตอการมเกนความจาเปน ทาใหมนษยฟมเฟอยได มนษยจงควรม

สตในการเลอกใชอยางเหมาะสม

หลกการพฒนาทยงยน อาจสรปไดวา ตองสามารถควบคมปจจยตางๆ เพอใหคน

สามารถดารงชวตตอไปได ดวยการสนบสนนใหมทรพยากรพนฐานตอการดารงชวตอยางตอเนอง

มการใชทรพยากรใหมปรมาณสารอง คงรกษาระบบการผลตทางการเกษตร ควบคมจานวน

ประชากรใหคงท สรางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจใหเหมาะสมและสอดคลองกบทรพยากรทม

อย สามารถรกษาคณภาพชวตของสงแวดลอมและระบบนเวศไวได คนในสงคมสามารถพงพา

ตนเองได และการพฒนาทมการบรหารจดการทดกอใหเกดดลยภาพของทกมตทงทางดาน

เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม จตใจ ตลอดจนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการพฒนาท

ยงยน ควรยดหลกการทสาคญ คอ ความพอเพยงทางเศรษฐกจ สงคมและทรพยากรธรรมชาต

โดยคนในสงคมถอเปนปจจยทสาคญทสดทจะชวยใหบรรลจดหมายแหงการพฒนาทยงยน ซงตอง

เกอหนนดวยการสรางบรรยากาศการชวยเหลอเกอกล ไมเบยดเบยนทาลายทรพยากรธรรมชาต

การสงเสรมสนบสนนการกระทาและกจการทเกอกลแกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยาง

ตอเนอง โดยเลอกใชเทคโนโลยทเหมาะสมเพอสรางสมดลของทกมตการพฒนาใหเกดความยงยน

การประยกตใชแนวคดการพฒนาทยงยน

ปจจบนพฒนาการของแนวคดการพฒนาทยงยนไดนาเขาไปประยกตใชกบการจดการ

ทรพยากรในทกดาน (วลลภ ทองออน, 2551) ไดแก การเกษตรแบบยงยน(Sustainable Agriculture)

จากการพฒนาเกษตรแบบเดม มเปาหมายการผลตสงสดในระยะเวลาสนทสด นาไปสความสามารถ

รกษาประสทธภาพของการผลต เปนการเกษตรทวางเปาหมายเพอการผลตสงสดกบความยงยน

20

สงสด ซงตองมการอนรกษดน นา ความหลากหลายทางพนธกรรม และการใชเทคโนโลย

ทเหมาะสม เพอทจะนาไปสการผลตอาหารเพอตอบสนองคณภาพชวต และคณภาพของ

สงแวดลอม จากการพฒนาเศรษฐกจทมการใชทรพยากรพลงงานเชอเพลงทเพมขน ไดมการนา

แนวคดการพฒนาทยงยนมาใชเปนแนวทางการจดการพลงงานแบบยงยน (Sustainable Energy

Management) ดวยการใชพลงงานแสงอาทตย พลงงานนา ทดแทนพลงงานเชอเพลง ทเปนนามน

ถานหน และแกสธรรมชาต ซงนบวนมปรมาณการใชมากขนและอาจหมดลงได และในขณะทการ

ทองเทยวไดกลายเปนชองทางการสรางรายไดใหกบประเทศ สงผลใหนโยบายการพฒนาดานการ

ทองเทยวทขาดการเชอมโยงอยางเปนระบบตงแตระดบนโยบายและการปฏบต ไดสรางปญหา

มากมาย ดงนนแนวคดการพฒนาทยงยนจงไดมสวนใหเกดการทองเทยวแบบยงยน (Sustainable

Tourism) เพอใหการจดการทองเทยวใสใจตอการรบผดชอบตอแหลงธรรมชาต มการอนรกษ

สงแวดลอมและทาใหชวตความเปนอยของประชาชนดขน

นอกจากนมการนาแนวคดการพฒนาทยงยนมาทาการศกษาความเปนเมองทยงยนผาน

งานวจยของ ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง (2547:285-304) ซงไดทาการศกษาแนวคดและ

ประสบการณจากเมองนารา ประเทศญปน และเมองบาหล ประเทศอนโดนเซย และไดแนวคด

สาคญวา ความย งยนของเมองมไดจ ากดอย เพยงการเกบรกษามรดกทางวฒนธรรมทเปน

สถาปตยกรรมหรอประเพณวฒนธรรมเทานน แตมปจจยหลายปจจยทตองพจารณาวาเมองนน

ยงยนหรอไมยงยน องคประกอบของเมองยงยนในเอเชย สรปสาระสาคญไดดงน

1. ความยงยนทางสงคมและวฒนธรรม เปนความสามารถในการดารงอยของประชากร

และชาตพนธ การทประชากรทเคยอาศยอยในเมองยงคงอาศยอย และยงสามารถรกษาวฒนธรรม

ของตนใหดารงอย มการประกอบพธสาคญตามประเพณ มการสบสานและสบทอดใหคนรนใหม

มความเปนสงคมทคนมคณภาพชวตทด มความสข มสงอานวยความสะอวกเพยงพอตอการดารง

ชพ และมบรรยากาศสงคมทนาอยสะอาด และปลอดภย พลเมองของสงคมมความเขมแขง มสานก

ตอสวนรวมและเปนกาลงสาคญของเมอง กลาเรยกรองและพรอมมสวนรวมใหเกดการ

เปลยนแปลง การพฒนา และการแกปญหาทเกดขนในสงคม

2. ความยงยนทางเศรษฐกจ เปนความมนคงทางเศรษฐกจ สภาพเศรษฐกจทด ทาให

ประชากรในสงคมสามารถดารงอยไดอยางมเสถยรภาพ ประชากรมความมนคงทางเศรษฐกจ สงผล

21

ใหสามารถใชชวตอาศยอยในเมองตอไป ความยงยนเศรษฐกจรวมถงการกระจายรายไดทเปนธรรม

ใหกบประชากรในสงคม คนทยากจนตองไดรบโอกาสทางเศรษฐกจ ทงแหลงทน และการ

ประกอบอาชพทเทาเทยมกน

3. ความยงยนทางดานสงแวดลอม มความคงอยของสงแวดลอมและระบบนเวศ

ดวยความสามารถของประชากรทตองมการจดการทรพยากรของตนใหมคณภาพ ทง ดน นา อากาศ

ใหสามารถใชประโยชนไดอยางเทาเทยมกน และยงคงอยไมเกดการเสอมสภาพ หรอกอใหเกด

ปญหาตามมาไดอยางยาวนาน

4. ความยงยนทางดานจตวญญาณ เปนการเกบรกษาจตวญญาณของเมอง มการดารง

รกษาสงทสรางความศรทธาของประชากรในเมอง อาจเปนศาสนสถานทเกาแก หรอสงศกดสทธ

เพอสรางจตทผกพนกนของประชากรในเมอง รวมทงมการสบทอดปรชญา ความเชอ และ

ภมปญญาทองถน และการสรางความเขมแขงขององคกรศาสนา ใหทาหนาทหลอหลอมจตใจให

ประชากรในเมองมศลธรรมและจรยธรรม

5. ความยงยนทางการเมองการปกครอง มการบรหารจดการเมองแบบธรรมาภบาล การ

บรหารจดการมความโปรงใสและมประสทธภาพ มการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมพฒนา

ทกขนตอนของการทางาน มการหนนเสรมการพฒนาเมองในระดบนโยบายของชาตทให

ความสาคญกบทกมตของการพฒนา มการวางผงเมองทมประสทธภาพ มการใชทดนเหมาะสม

โดยตองมการเกบรกษาพนทปา พนทชมนา เพอรกษาระบบนเวศของเมอง รวมถงการม

ประสทธภาพในการจดการของเสย และความสามารถในการเลยงตวเองไดของเมอง เพอใหเมองม

งบประมาณในการดาเนนกจการพฒนาตางๆ

จากปจจยขางตน การพฒนาอยางยงยนจะเกดขนไดตองมการพฒนาอยางบรณาการ

(Integrated Development) ใหมองภาพรวมของเมองเปนสาคญ ไมเนนหรอใหความสาคญเรองใด

เรองหนง แตตองพยายามใหความสาคญกบทกเรอง เชอมประสานการทางานใหเกดผลรวมกน

จงจะทาใหเกดการพฒนาทสมดล

การประยกตแนวคดการพฒนาทยงยน อาจสรปไดวา แนวคดนถกนาไปใชประยกตกบ

การจดการการเกษตร การพลงงาน และการทองเทยว ทใหความสาคญตอการอนรกษและการใช

ประโยชนจากทรพยากรพนฐานทสามารถตอยอดใหเกดการแปรสภาพเพอสรางคณประโยชนหรอ

22

มลคาเพมแกสงคมอยางมประสทธภาพ และเพอการคงอยของปจจยพนฐานในการผลตใหสามารถ

ตอบสนองความตองการและความจาเปนพนฐานทสงผลตอคณภาพชวตและคณภาพสงแวดลอม

นอกจากนยงไดนาไปประยกตใชในการวดความยงยนของเมอง ซงพบวาเมองทมความยงยน

สามารถพจารณาไดจากความยงยนทางสงคมและวฒนธรรม ซงวดจากการดารงอยของประชากร

การดารงอยของสงคมและวฒนธรรม คณภาพชวตทดของประชาชน ความเขมแขงของพลเมองและ

ชมชน ความยงยนทางเศรษฐกจ ซงวดไดจากความมนคงทางเศรษฐกจ การกระจายรายไดทเปน

ธรรม ความยงยนทางดานสงแวดลอม ซงวดไดจากความคงอยของสงแวดลอมและระบบนเวศ

ความสามารถในการเขาถงทรพยากรอยางเทาเทยม ความยงยนทางดานจตวญญาณ ซงวดไดจากการ

เกบรกษาจตวญญาณของเมอง การสบทอดปรชญา ความเชอ และภมปญญาทองถน ความเขมแขง

ขององคกรศาสนา ความยงยนทางการเมองการปกครอง ซงวดไดจากการมธรรมาภบาล การม

นโยบายระดบชาตและเมองทเกอหนนใหเกดการพฒนาเมองอยางย งยน การมผงเมองทม

ประสทธภาพ ความสามารถในการเลยงตวเองของเมอง และประสทธภาพในการจดการของเสย

แนวคดการพฒนาทยงยนของประเทศไทย แนวคดการพฒนาทยงยนของประเทศไทย มการประยกตใชควบคกบปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยง ทาใหไดจดมงหมายของการพฒนาทตองสรางดลภาพทงดานเศรษฐกจ สงคม

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางเกอกลกน เพอใหประเทศมความเจรญทางเศรษฐกจและ

ความอยดมสขของประชาชน จาแนกออกเปน 3 มต โดยมตนเวศ เปนการใชทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมใหเกดประโยชน และสามารถพลกฟนใหกลบคนสภาพเดมใหไดมากทสด อาจทา

ไดดวยการชะลอการใช การฟนฟ การทดแทนการใชอยางเหมาะสม เพอใหทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมมการพฒนาทยงยน มตเศรษฐกจ เปนใชทรพยากรธรรมชาตเพอเปนทนในการผลต

ทคานงถงการรกษาทนใหคงอยและไมทาใหทนนนสรางผลกระทบตอสงแวดลอม ซงอาจทาได

ดวยการพยายามใชพลงงานสะอาด หากในกรณทไมอาจหลกเลยงไดแตตองสามารถควบคมได

โดยไมใหเกดมลพษเกนขดความสามารถทธรรมชาตจะบาบดได เพอการพฒนาใหเกดการขยายตว

ทางเศรษฐกจ ทสามารถสรางความพอเพยงและมความตอเนอง เพอตอบสนองความตองการ

พนฐานของประชาชนและขจดความยากจนได มตสงคม เปนการสรางความสมพนธทางสงคม

ทงผผลตและผบรโภค เพอใหเกดการกระจายผลผลตและการบรโภคระหวางกน ดวยการสราง

23

ระบบทเปนธรรม คนในสงคมไดบรโภคสงทมคณภาพไดมาตรฐาน ปลอดภย และตองใหสมาชก

ในสงคมเกดความเทาเทยมในการเขาถงการบรโภค เพอควบคมไมใหเกดชองวางทางสงคม หรอ

ความเหลอมลาทางสงคม (ภาณ ชนาธปกรณ, 2548:40-41)

จากยทธศาสตรการพฒนาประเทศในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท

10 (พ.ศ.2550-2554) ไดมสวนสนบสนนแนวคดขางตน เนองจากไดกาหนดเปาหมายการพฒนาท

ใหความสาคญความหลากหลายทางชวภาพ เชอมโยงกบทนทางสงคม โดยเฉพาะภมปญญาทองถน

และวธการดารงชวตของชมชน ใหเปนทรพยากรทนทสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจ ดวยการนามา

สรางมลคาเพมของผลผลตทงการเกษตร อตสาหกรรมและการบรการ โดยใช “เศรษฐกจบน

พนฐานความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity)” เปนแนวทางเสรมสรางทนทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอมทสาคญ โดยทนทางทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมความเชอมโยง

กบการพฒนาทนทางเศรษฐกจและทนทางสงคมอยางมปฏสมพนธระหวางกน โดยเปนทงปจจย

(Means) และผลลพธ (Ends) ทนทางเศรษฐกจ ไดมการใชทรพยากรดน นา ปาไม ความหลากหลาย

ทางชวภาพ สนแร มาเปนวตถดบและปจจยเอออานวยตอการผลต ผลลพธจากการผลต และทนทาง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยตรงไดเกดประโยชนตอทนทางสงคม ทาใหคนในสงคมม

กนมใช และมความอดมสมบรณมาอยางตอเนอง แตดวยปจจยการพฒนาเศรษฐกจไดสงผลใหม

การใชทรพยากรธรรมชาตอยางสนเปลอง เกดการแยงชงการใชประโยชนจากทรพยากร เกดปญหา

สงแวดลอมทกระทบตอคณภาพชวตของคนในสงคม และไดเกดผลลพธโยงไปถงผลกระทบตอ

เศรษฐกจของสงคมเชนกน แตดวยทนทางสงคม โดยเฉพาะทนวฒนธรรมและภมปญญาซงยงคงอย

กบวถชวตของคนในสงคมไทย ไดมสวนทาใหเกดกลไกลทางสงคมในการพยายามแกไขปญหา

ดวยการสรางจตสานกเชงอนรกษ และการสรางสรรคกจกรรมในการฟนฟและคนทนทาง

ทรพยากรธรรมชาตใหกบสงคม เชน การบวชปา สบชะตานา การทาประมงพนบาน การทาสวน

สมรม ดงนนจงควรสรางความสมดลระหวางทนทนเศรษฐกจ ทนทางสงคม และทน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จะตองมการเชอมโยงผลประโยชนรวมของการมการใชและ

การรกษาทนทง 3 ทนไว ตงแตระดบปจเจก ครอบครว ชมชน จนถงประเทศ (โชตมา จธากรณ,

2548:75-77)

24

ในขณะเดยวกนสานกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

(2546:9-11) ไดพจารณาถงการพฒนาทยงยนของแตละกลมคนหรอแตละประเทศ ซงตางมวถ

และบรบททแตกตางกนออกไป ขนอยกบพนฐานของทนทมอย สาหรบประเทศไทยมทนทรพยากรทม

คณคา ทงทนทรพยากรธรรมชาตและทนมนษย ขณะเดยวกนยงมทนทางปญญา รวมทงทนทาง

วฒนธรรมและจารตประเพณทดงามอกดวย การพฒนาประเทศไทยไปสความยงยนในอนาคต

ไดจาเปนตองสารวจเพอรทนของตวเอง และนามาปรบใชใหเปนประโยชนกบการพฒนา

ประเทศ การพฒนาทยงยนในบรบทไทยทสอดคลองกบทศทางในกระแสโลก ควรตองเปนการ

พฒนาททาให เกดดลยภาพของมตต างๆ ทงการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมอยางยงยน ดวยการใชทรพยากรธรรมชาตในปรมาณทระบบนเวศสามารถฟนตว

กลบสสภาพเดมได และปลอยมลพษออกสสงแวดลอมในระดบทระบบนเวศสามารถดดซบและ

ทาลายมลพษนนไดดวย คอ การใชแลวไมหมดไป (renewable) มมาแทนท และใชไมมากเกนขด

ความสามารถของระบบนเวศในการผลตทดแทนได เ พอคงความอดมสมบรณของ

ทรพยากรธรรมชาต การพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน ดวยการพฒนาเศรษฐกจของประเทศให

เจรญเตบโตอยางมคณภาพ มเสถยรภาพ มความสมดลและกระจายความมงคง เออประโยชนตอคน

สวนใหญ และตองเปนการเตบโตทยงยนไดในระยะยาว และการพฒนาสงคมเพอการพฒนาทยงยน

ดวยการพฒนาคนและสงคม ใหเชอมโยงกบการพฒนาเศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาต และ

สงแวดลอมอยางสมดล ใหความสาคญตอการพฒนาศกยภาพของคนใหมคณภาพ สามารถรเทา

ทนการเปลยนแปลง มจตสานก พฤตกรรมและ วถชวตทไมทาลายทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม มสทธไดรบการจดสรรทรพยากรและผลประโยชนจากการพฒนาอยางทวถงและเปน

ธรรม มบทบาทสวนรวมในกระบวนการพฒนา และรจกการใชทนทางสงคมและทนทาง

ทรพยากรธรรมชาตทมอยมาประยกตใชใหเกดประโยชนอยางถกตองและเหมาะสม

แนวคดการพฒนาทยงยนของประเทศไทย อาจสรปไดวา ทรพยากรธรรมชาตม

ความสาคญตอการดารงชวตและระบบเศรษฐกจของประเทศ เปนปจจยในการสรางสงคมทอดม

สมบรณ การลดลงของทรพยากรธรรมชาตไดทาลายฐานเศรษฐกจของสงคม พรอมทงปรบเปลยน

วถการดาเนนชวตและสรางปญหาความขดแยงจากการแยงชงการใชประโยชนจากทรพยากร

สงแวดลอมทเสอมโทรมลงไดสงผลกระทบตอคณภาพชวตและสขภาพอนามยของประชาชน

25

ดงนน การพฒนาทยงยนของไทยควรยดหลก “ปรชญาของเศรษฐกจพอพยง” ดวยการมระบบ

บรหารจดการทยดหลกความสมดลยงยน การกระจายผลประโยชนอยางเปนธรรม การมสวนรวม

ของคนในสงคม เพอสรางดลยภาพอยางเกอกลกน ของ 3 ดาน ไดแก การบรหารจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน ดวยการเพมประสทธภาพการใชประโยชน การ

ชะลอการใชการฟนฟทดแทนการใช และการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การ

พฒนาเศรษฐกจอยางยงยน ดวยการขยายตวทางเศรษฐกจทเพยงพอและตอเนอง มการพฒนา

เศรษฐกจของประเทศใหเจรญเตบโตอยางมคณภาพ มเสถยรภาพ มความสมดลและกระจายความ

มงคง เออประโยชนตอคนสวนใหญ และการพฒนาสงคมเพอการพฒนาทยงยน มการกระจาย

ผลผลตและการบรโภคอยางเปนธรรม ไมเกดความเหลอมลาทางสงคม พฒนาคณภาพคนไทยให

รเทาทนการเปลยนแปลง ไมทาลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การเขาถงทรพยากรและ

ผลประโยชนจากการพฒนา เสรมสรางการมสวนรวมจากทกภาคสวนของสงคม การนาทนทาง

สงคมและทนทางทรพยากรธรรมชาตทมอยมาใชใหเกดประโยชนไดอยางเหมาะสม

แนวคดการพฒนาชมชน

การพฒนาชมชนเปนกระบวนการพฒนาทมการวางแผน การจดการทรพยากรของ

ชมชนมาใชเปนเครองมอในการพฒนาอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ อนมเปาหมายหลกเพอ

ประโยชนแกคนสวนใหญในชมชน คานงถงผลกระทบอยางเปนระบบและรอบคอบกอนการ

ตดสนใจในการพฒนาทองถน เชน ผลกระทบดานบวก และดานลบ ในตวบคคล ครอบครว กลม

คน องคกรชมชน สงคม เปนตน โดยมเปาหมายเพอเปลยนแปลงคณภาพชวตของประชาชนในดาน

ตาง ๆ ใหดขน โดยตองเรมจากการทาใหประชาชนตระหนกในศกยภาพของตนเอง วามความร

ความสามารถ มความสาคญในการเปนสวนหนงของผนาไปสการเปลยนแปลงของชมชน มศกดศร

ของตนเองในการกลาคด กลาแสดงออกเพอประโยชนสาธารณะ อนจะนาไปสพฤตกรรมการม

สวนรวมอยางตอเนองและสมาเสมอในการพฒนาชมชน นาไปสการบรรลความใฝฝนหรอความ

ตองการของตนเองได กระบวนการพฒนาชมชนตองเสรมสรางการเรยนรของคนในชมชนให

สามารถเรยนรทจะแกไขปญหาและหาหนทางในการตอบสนองความตองการดวยการพงพาตนเอง

ใหได และเมอประชาชนมความพงพอใจในชวตของตนเองในการอยในชมชนแหงนน จะสงผลให

26

ประชาชนมคณภาพชวตทดและสงผลใหชมชนสามารถพฒนาไดอยางมคณภาพ (ทพยสดา พฒจร,

2550:110)

ความหมายของการพฒนาชมชน นกวชาการหลายทานไดนยามความหมายของการพฒนาชมชน ทอาจมแนวคดใน

กระบวนการพฒนาทตางกนแตเปาหมายการพฒนาไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ ของ สภาพ

เชาวลต (2524 : 18) ไดใหความสาคญในการนยามความหมายการพฒนาชมชนเพอการพฒนาคน

เปนสาคญ กลาววา การพฒนาชมชน คอ “การพฒนาความคด ความสามารถของประชาชนในการ

ทางานรวมมอกนระหวางเจาหนาทของรฐบาลกบประชาชน และระหวางประชาชนดวยกนเอง เพอ

ปรบปรงตนเองและชมชนไปสความเจรญกาวหนาทงในทางเศรษฐกจ สงคม การศกษา อนามย

และขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรม อนจะนาไปสความมนคงของประเทศในการปกครอง

ระบอบประชาธปไตย” ซง สนธยา พลศร (2533 : 44) มแนวคดการพฒนาททกฝายตองมสวนรวม

โดยใหความหมายการพฒนาชมชน “เปนกระบวนการพฒนาคณภาพชวตความเปนอยของ

ประชาชนในทกๆ ดาน โดยประชาชนและมหนวยงานอน ๆ ทงภาครฐบาลและเอกชนเปนผใหการ

สนบสนน” โดย เฉลยว บรภกดและคณะ (2545:70) ไดใหความหมายการพฒนาชมชนทองถนท

เนนเปาหมายของการพฒนาชมชน “การทาใหการดาเนนชวตของหมคนซงตงถนฐานหรออาศยใน

ชมชนทองถนมความเจรญโดยทสภาพแวดลอมและทรพยากรทงดานกายภาพและดาน

ศลปวฒนธรรม อนเปนปจจยสาหรบการดาเนนชวตมความเจรญควบคไปดวย” ในขณะท โกวท

พวงงาม (2553:132) ไดใหความหมายการพฒนาชมชน หมายถง “การเปลยนแปลง การสรางสรรค

ปรบปรงอยางมกระบวนการ (Process) และเปนการเปลยนแปลงอยางมโครงสรางและแบบแผน

(Planed and Structured Change) หรอมการกาหนดทศทางเปาหมายทแนนอน (Ultimate Goal)

ทอาจเปนไดทงการกระทาของภาครฐและภาคเอกชนหรอเปนความรวมมอระหวางภาครฐกบ

เอกชน ทงนเพอยกระดบคณภาพชวตดานตางๆ ใหดขน เชน เศรษฐกจ การศกษาเรยนร สขภาพ

อนามย วฒนธรรมและการมสวนรวมของคนในชมชน เพอใหมความสามารถทจะพงตนเองได ใน

ขณะเดยวกนยงอาจหมายถง การเรยนรและการธารงไวซงทนทางสงคมทชมชนมมาตงแตดงเดม

27

คอ ภมปญญา ระบบนเวศ ความเชอ คานยม วฒนธรรมประเพณ ขนบธรรมเนยม ชาตพนธ ศาสนา

และภาษาอกดวย”

จากการท วรช วรชนภาวรรณ (2559:14-15) ไดทาการศกษาความหมายของคาวา “การ

พฒนาชมชน” จากนกวชาการหลายทาน มขอสรปสาระสาคญทพยายามแยกแยะใหเหนประเดน

ตางๆ ทสอดแทรกอยในความหมายไดอยางนาสนใจ หากมองเชงเปาหมาย การพฒนาชมชน

“เปนการเปลยนแปลงสภาพความเปนอยของประชาชนหรอชมชนทงดานวตถและจตใจ หรออาจ

จดแบงเปนดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ใหดขน เชงกระบวนการ เปนการยดหลกการมสวน

รวมของประชาชน พรอมกบสนบสนนใหประชาชนมความคดรเรมและรวมมอกนชวยเหลอตวเอง

โดย หนวยงานของรฐคอยใหการสนบสนนดานวชาการ รวมทงการเปดโอกาสใหหนวยงานของ

ภาคเอกชนเขามามบทบาทรวมดวยผานทางกจกรรมพฒนาตางๆ อยางมขนตอน ทงน คาวา พฒนา

ชมชน ไมใชการนาคาวา พฒนา กบคาวา ชมชน มาอธบายเชอมโยงกน แตเปนคาเดยวทม

ความหมายของตวเองโดยเฉพาะ การพฒนาชมชนเปนคาทมความหมาย เปาหมาย ปรชญา แนวคด

หลกการ และการดาเนนงานทแตกตางไปจากคาวาพฒนาโดยทวไป เชน ปรชญาการพฒนาชมชน

มงพฒนาและใหความสาคญกบคน เนนการมสวนรวมของประชาชนในชมชน ใหประชาชน

ชวยเหลอตวเอง และปกครองตวเอง โดยรฐคอยใหความชวยเหลอดานวชาการ แตการพฒนา

โดยทวไปมงพฒนาทางวตถ เศรษฐกจ หรอพนทเปนหลก ไมใหความสาคญกบประชาชนเทาทควร

มสวนสาคญทาใหประชาชนตองพงพงสงคมเมองหรอรฐหรอบคคลภายนอกชมชน”

ความหมายการพฒนาชมชน อาจสรปไดวา หมายถง กระบวนการการเปลยนแปลงและ

พฒนาอยางมโครงสรางและแบบแผน ยดหลกการมสวนรวมของประชาชน พฒนาความคดและ

เรยนรของประชาชนใหสามารถทางานรวมมอกบภาครฐและภาคเอกชน และระหวางประชาชน

ดวยกนเอง ใหสามารถพงตนเองได ดวยการพฒนาคณภาพชวตความเปนอยของประชาชนใหม

ความเจรญกาวหนาทงในทางเศรษฐกจ สงคม การศกษา อนามย และขนบธรรมเนยมประเพณ

วฒนธรรม โดยทสภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต อนเปนปจจยสาหรบการดาเนนชวตม

ความเจรญควบคไป

28

เปาหมายของการพฒนาชมชน

จากการศกษาเปาหมายของการพฒนาชมชน ของไพฑรย เครอแกว (2518:239) ได

กลาวถงเปาหมายของการพฒนาชมชนไววา “มงหวงจะพฒนาบคคล กลมบคคล ปรากฏการณและ

สงแวดลอมทางวตถและสงคมของหมบาน” ซงสอดคลองกบ วรช วรชนภาวรรณ (2532:10) ทระบ

“เปาหมายสงสดของการพฒนาชมชน คอ การพฒนาคนในชมชนใหมทงคณภาพและคณธรรม

ในทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง” โดย สญญา สญญาววฒน (2535:29) ระบถง “การพฒนาคน

หมายถง การกระทาใดๆ ททาใหคนเปนคนฉลาดเฉลยวขน หรอทาใหคนเปนคนทมคณภาพ

นอกจากน การพฒนาคนยงหมายรวมถงการพฒนาความรสกนกคด กรยามารยาท บคลกลกษณะ

นสยใจคอ ความชานาญ รสนยมของคนดวย” ซงไมตางไปจาก โกวท พวงงาม (2553:160-162)

ทใหความสาคญของเปาหมายการพฒนาคน และไดระบเปาหมายของการพฒนาชมชน ม 2

ประการ สรปไดดงน

1. การพฒนาคนใหมความสข มเปาหมายในการพฒนาคนใหมคณภาพ ทงดานรางกาย

ความคด อารมณ และจตใจ กลาวคอ การทาใหคนมสขภาพกายทแขงแรง มความคดทจะประมาณ

ตน มความพอเพยงในการดาเนนชวต คดอยางเขาใจสจธรรมของชวต มอารมณแจมใส และมนคง

ไมมความเครยด และมจตใจทด มคณธรรม จรยธรรม เออเฟอเออาทรตอผอน เปนตน

2. การพฒนาชมชนใหเขมแขง ชมชนทเขมแขงมลกษณะดงน

2.1 มจตสานกชมชน การทาใหคนในชมชนมความเขาใจถงความแตกตางของคน

และการสรางการยอมรบศกยภาพซงกนและกน ใหมจตสานกสวนรวม มความรสกรวมของการ

เปนเจาของชมชน มการรวมมอกนแกไขปญหาตางๆ

2.2 มจตวญญาณชมชน การทาใหคนในชมชนมจตสานกชมชน พฒนาสการมจต

วญญาณชมชน ดวยการใชสงทยดเหนยวทางจตใจ ไมวาจะเปนศาสนา ระบบความสมพนธของ

เครอญาต และความเชอตางๆ ของชมชนมายดโยงจตใจคนในชมชนใหเกดความรสกรกและหวง

แหนชมชน เกดการรวมพลงเพออาสาทางานใหแกชมชน

2.3 เปนชมชนแหงการเรยนร การทาใหคนในชมชนตระหนกถงความสาคญของ

การเรยนร ใหเกดการเรยนรอยางตอเนองและสมาเสมอ เกดการแสวงหาความร ขอมลขาวสารตางๆ

หรอเรยนรผานประสบการณ เพอนามาแลกเปลยนความรระหวางกนของสมาชกในกลมตางๆ

29

ของชมชน เขาสกระบวนการนาสงทเรยนรมาเปนองคประกอบสาคญในการคด ตดสนใจ และการ

ดาเนนกจกรรมของชมชนรวมกน

2.4 มองคกรชมชนเขมแขง การทาใหคนในชมชนมการรวมกลมกน เพอรวมกน

แกไขปญหาและพฒนาชมชนรวมกน ดวยการมจตสานกชมชน จตวญญาณชมชน และการเรยนร

รวมกน ทาใหมสวนผลกดนใหการดาเนนงานของกลมเกดประโยชนทแทจรงแกชมชน

2.5 มการจดการชมชนทด การทาใหคนในชมชนไดรบการพฒนาศกยภาพในการ

จดการตนเอง เพอใหสามารถจดการและพฒนากลม และชมชน ดวยการมระบบการวางแผน

การดาเนนงาน และการประเมนผลการงานพฒนาชมชน ทมประสทธภาพ

2.6 มเครอขายชมชน การทาใหคนในชมชนสามารถเชอมโยงการสอสารและความ

รวมมอกบกลมและองคกรตางๆ ใหเกดเปนเครอขายชมชนทมการแลกเปลยนเรยนร และการรวม

พลงการดาเนนกจกรรมตางๆรวมกน

2.7 มภาวะผนาชมชน การทาใหผนาชมชนเปดรบความคดเหนของคนในชมชน

อยางกวางขวาง มบทบาทการเปนคนกลางประสานความคดและเชอมโยงความคดของคนในชมชน

และองคกรตางๆ ใหเกดการแลกเปลยนเรยนร เพอทาใหเกดความรสกเปนสวนหนงของการทา

ประโยชนเพอชมชนรวมกน

2.8 เปนชมชนพงตนเองได การทาใหคนในชมชนมศกยภาพเพยงพอตอการ

พงตนเองได เพอใหชมชนยงคงรกษาและสรางความมนคงดานเศรษฐกจ การเมอง การปกครอง

สงคมและวฒนธรรมของชมชนไดตอไป

2.9 เปนชมชนสงบสข การทาใหคนในชมชนมความสขในการดาเนนชวต

บรรยากาศชมชนมความสงบสข เพราะคนในชมชนมคณธรรม และไมเอารดเอาเปรยบกน หาก

ชมชนทาใหคนในชมชนอยไดอยางสบายใจเชนน ยอมสะทอนถงการเปนชมชนทเขมแขง

2.10 เปนชมชนยงยน การทาใหคนในชมชนตระหนกและมสวนรวมในการ

อนรกษ รกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม วฒนธรรม และทรพยากรตางๆทมในชมชนให

คงอยเพอประโยชนแกคนรนตอไปในชมชน

นอกจากนการพฒนาชมชน ยงมเปาหมายในการแกไขปญหาสาคญของชมชน โดย

แสงอรณ กนกพงศชย (2548:222) เสนอไว 3 ประการ ไดแก ปญหาความยากจน หรอความอด

30

อยากของประชาชน เปนปญหาทเกยวของกบปากทองของคนในชมชน ตงแตการมขอจากดในการ

ผลตซงสาเหตอาจเกดจากการไมมทดนทากน การขาดแคลนนาเพอทาการเกษตรและการดาเนน

ชวต รวมถงการไมมงานทาไมมรายไดเพยงพอตอการดารงชพ ปญหาความไมร หรอการดอย

การศกษาของประชาชน เปนปญหาทคนในชมชนไมไดเรยนหนงสอ หรอขาดความรพนฐานใน

การดาเนนชวต แมภาครฐจะใหความสาคญและไดพยายามกระจายโอกาสทางการศกษา แตความร

ทถายทอดไปไมอาจนามาใชในการดาเนนชวตไดอยางแทจรง ดงนนปญหาความไมร ในระดบ

ชมชน อาจแกไขดวยการพฒนากลไกการถายทอดและการขดเกลาทางสงคมใหคนในชมชนไดม

ความรภมปญญาทองถนเพอใหสามารถนามาปรบใชใหเกดประโยชนในการดาเนนชวต และ

ปญหาความเจบปวย หรอปญหาสขภาพของประชาชน เปนปญหาทสาเหตเกดจากความไมรในการ

ดแลรกษาสขภาพของตนเอง ทาใหคนในชมชนตองไปพงพาแพทยเพอการรกษา และมจานวน

ผปวยมากขนอยางตอเนองสงผลใหภาครฐไดแกไขปญหาดวยการสรางโรงพยาบาลกระจายไปตาม

พนทตางๆ และมการผลตบคลากรทางการแพทยมากขน โดยไมไดมการสงเสรมใหคนในชมชนได

เรยนรทจะปองกนและรกษาสขภาพดวยตนเอง

เปาหมายของการพฒนาชมชน อาจสรปไดวา เปนการพฒนาคนในชมชนใหมทงคณภาพ

และคณธรรมในทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง และการพฒนาคนใหมความสข รวมถงการ

พฒนาชมชนใหเขมแขง ทาใหคนในชมชนมจตสานกชมชน มจตวญญาณชมชน เปนชมชนแหง

การเรยนร มองคกรชมชนเขมแขง มการจดการชมชนทด มเครอขายชมชน มภาวะผนาชมชน

เปนชมชนพงตนเองได เปนชมชนสงบสข เปนชมชนยงยน ทสามารถแกไขปญหาความยากจน

ความไมร หรอภาวการณดอยการศกษาของประชาชน และความเจบปวย หรอปญหาสขภาพของ

ประชาชนได

หลกการพฒนาชมชน หลกการพฒนาชมชน วรช วรชนภาวรรณ (2549:16-17) ไดชใหเหนถงกระบวนการ

สาคญทตองนาไปเปนแนวทางการพฒนา มแนวคดวา การพฒนาชมชนเปนกระบวนการ

เปลยนแปลงทมการวางแผนหรอตงใจไวกอน ดวยการใหคนในชมชนเปนผวางแผน กาหนด

เปาหมาย ทศทาง ระยะเวลา และขนตอนการดาเนนงาน ซงการพฒนาชมชนนนตองมความ

31

สอดคลองกบขดความสามารถในการดาเนนการดวยตนเองไดของคนในชมชน และเปนไปใน

ทศทางเดยวกบแนวนโยบายของรฐ ดวยการใหการศกษาแกประชาชนโดยเนนการเปลยนแปลงทาง

ทศนะและแนวคดใหถกตอง เพอนาไปสการเปลยนแปลงทสงเสรมใหประชาชนในชมชนรจกวธ

ชวยตนเองโดยใชพลงกลมเปนสาคญ ซงสามารถดาเนนการดวยการสรางกระบวนการทสงเสรมให

ประชาชนมความคดรเรมในการพฒนาชมชนของตนเอง สรางกระบวนการทอาศยความรวมมอ

ระหวางประชาชนกบประชาชนและประชาชนกบหนวยงานของรฐ และภาคเอกชน ดวยการ

ผสมผสานความรความสามารถของบคคลหลายสาขาเขาดวยกน เสรมดวยกระบวนการทอาศย

ความชวยเหลอทางวสดอปกรณและวชาการจากภาครฐและภาคเอกชนภายนอกชมชนเมอจาเปน

หรอเกดขดกาลงความสามารถของชมชน โดยกระบวนการพฒนาตองพจารณาถงสงคม

ขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมของชมชน ภมปญญาทองถน และภมปญญาชาวบานททา

การพฒนา ทสาคญตองเปนกระบวนการพฒนาทใชหลกการและแนวทางของการปกครองระบอบ

ประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมขเปนพนฐานในการดาเนนงาน เพอใหมการนา

ทรพยากรธรรมชาตและประชาชนในชมชนมาใชประโยชนและสรางประโยชนแกชมชนใหมาก

ทสด พฒนาใหประชาชนในชมชนมสภาพความเปนอยทดขนทงดานวตถและจตใจ หรอทงดาน

เศรษฐกจ สงคม และการเมอง และการสรางกระบวนการสการสรางผลประโยชนของการพฒนาท

แทจรงแกคนสวนใหญในชมชน

โดย ธรพงษ แกวหาวงษ (2543:45-49) ไดมขอเสนอเชงยทธวธในยทธศาสตรการ

พฒนาชมชนทสาคญ ดวยยทธวธการพงตนเอง จากการพฒนาชมชนทผานมาประชาชนมการ

พงผอนมาโดยตลอด เมอตองเผชญกบปญหาทเกดจากกระแสโลกาภวตน ภาครฐซงเปนหนวยงาน

ทคอยชวยเหลอประชาชนกลบไมไดใหความสาคญเขามาชวยเหลอปญหาตางๆ ของชมชนได

กลายเปนประสบการณสาคญททาใหประชาชนเรยนรทจะใชความพยายามปรบตวเพอความอยรอด

ดวยตนเอง บนความรทตนเองพอมอย ทาใหประชาชนเรยนรถงการไมสามารถพงพารฐได

จงจาเปนตองปรบเปลยนวถการดารงชวตจากแบบแผนการอยดกนดมาเปนแบบแผน “การอยพอด

กนพอด” หรอ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระราชดาร โดย เสร พงศพศ (2546:66-67) ไดขยายความวา เศรษฐกจพอเพยง การดารงชวตแบบพอเพยงใหสามารถอยในชมชนได ตองสรางความ

พอเพยงหลายระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบกลม และระดบชมชน ซงระดบครอบครวถอเปน

32

สวนสาคญทสด หากสมาชกในครอบครวรจกพอเพยง และสามารถพงตนเองได จะทาใหสมาชกใน

ครอบครวมกนมใชแบบพออยพอกนดวยตนเอง เมอทกครอบครวอยได จะเกดการเอออาทรและ

พงพาอาศยกนตามศกยภาพทแตละครอบครวม การผลตเพอการยงชพดวยการทาเกษตรผสมผสาน

เมอมความเพยงพอแลว สามารถเพมการผลตทไมเกดขดความสามารถของแตละครอบครว เปนการ

ทาเทาททาได ดวยทนและแรงทมอย ไมกอหนสน ทาอยางพอใจและพอเพยง จะสามารถนาผลผลต

ไปขายสรางรายไดใหแกครอบครว หากครอบครวตางๆในชมชนสามารถทาไดเชนน จะสงผลให

เศรษฐกจโดยรวมของชมชนมความมนคงได ลดความเสยงของการเกดปญหาตางๆตามมา

การพฒนาชมชนตองอยบนพนฐานของวฒนธรรมชมชน ซงวฒนธรรมชมชน เปน

ตวกาหนดแบบแผนพฤตกรรม ความคด ความเชอของคนในชมชน หากนาวฒนธรรมมาเปน

เครองมอสรางความเปนหนงเดยวของคนในชมชน จะสงผลใหเกดพลงการมสวนรวมในการพฒนา

ชมชน เกดการนาภมปญญาหรอความรทคนในชมชนเหนคณคามาเปนทางออกในการแกไขปญหา

และพฒนาชมชนของตน ผานกลไกการรวมกลมทางสงคมหรอองคกรชมชนทหลากหลาย

โดยภาครฐตองปรบตวมาเปนสวนหนงของการใหความรวมมอในการพฒนาชมชน และใหอานาจ

ชมชนในการจดการดวยตนเองเปนสาคญ ไดเปนสวนสาคญในการลดบทบาทการใหความ

ชวยเหลอภาครฐ ทาใหชมชนเรยนรทจะเพงตนเอง มความเขมแขง และมอานาจในการจดการ

ตนเอง รวมถงอานาจในการตอรองภาครฐหรอภาคสวนตางๆ เพอรกษาประโยชนของตน

หลกการพฒนาชมชน อาจสรปไดวา การสรางกระบวนการเปลยนแปลงพฒนาให

ประชาชนในชมชนมสภาพความเปนอยทดขน มการนาทรพยากรธรรมชาตมาใชประโยชนและ

สรางประโยชนแกชมชน การปรบเปลยนวถการดารงชวตสแบบเศรษฐกจพอเพยง การปรบเปลยน

แบบแผนการผลตเพอยงชพ มการใหการศกษาแกประชาชนโดยเนนการสงเสรมใหประชาชนใน

ชมชนรจกวธชวยตนเองโดยใชพลงกลมเปนสาคญ การรวมกลมเพอจดตงองคกรชมชนหรอองคกร

ชาวบาน เพอสรางความเขมแขงและอานาจตอรองของภาคประชาชน การสงเสรมใหประชาชนม

ความคดรเรมในการพฒนาชมชนของตนเอง การพฒนาทตองพจารณาถงสงคมขนบธรรมเนยม

ประเพณและวฒนธรรมของชมชน ภมปญญาทองถน และภมปญญาชาวบาน การพฒนาทใช

หลกการและแนวทางของการปกครองระบอบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมขเปน

พนฐาน และการคนอานาจในการจดการทรพยากรทองถนใหแกชมชนสามารถใชประโยชนจาก

33

ทรพยากรอยางยงยน การผสมผสานความรความสามารถของบคคลหลายสาขาเขาดวยกน และ

ผลประโยชนของการพฒนาเปนของประชาชนสวนใหญในชมชน

ความเขมแขงของชมชน หลกการของความเขมแขงของชมชน นกวชาการหลายทานไดอธบายถงหลกการของความเขมแขงของชมชน โดย ทศนย

ลกขณาภชนชช (2545:24) ไดมแนวคดวา การพฒนาประเทศเพอใหเกดความเขมแขงไดนน

สงสาคญตองใหโอกาสชมชนตางๆในประเทศไดสะทอนปญหาและความตองการของตนเอง

เพอใหการพฒนาทงดานสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ การเมอง สงแวดลอมของประเทศมความ

มนคง การทชมชนจะสามารถเปนสวนหนงของการพฒนาประเทศไดนน ชมชนตองเรยนรและทา

ใหชมชนของตนมความเขมแขง ดวยการรวมกลมคนในชมชน ทมจตสานกเพอสวนรวม มความ

สามคคกน มการใหความสาคญของการเรยนรผานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรของคนในชมชน

และเครอขายชมชน ลวนมสวนพฒนาศกยภาพของชมชนใหมความเขมแขงได ซง เสนห จามรก

(2550:36) ไดชใหเหนวา ความเขมแขงของชมชน ดวยการนาตนทนและความรของชมชนมาสราง

ใหเกดความเขมแขงขนมา เพอเปาหมายใหเกดความสามารถในการพงตนเองได มความเขมแขง

พอทจะรเทาทนการเปลยนแปลงและจดการปองกนภยคกคามจากภายนอก ใหคนในชมชนสามารถ

ดารงชวตอยได

สอดคลองกบแนวคดชมชนเขมแขงและพงตนเองของ เสร พงศพศ (2546:25-27)

ชมชนเขมแขงเปนกระบวนการพฒนาศกยภาพของชมชนเพอนาไปสการพงตนเองไดของชมชน

เปนชมชนแหงการเรยนร พรอมทจะเรยนรและแสวงหาความรเพอการดาเนนการจดการ การพฒนา

และการแกไขปญหาของชมชน รวมถงการตดสนใจอยางเปนอสระดวยตนเอง มการจดการทนทาง

ธรรมชาต ทนทางเศรษฐกจ ทนทางสงคม ทนทางวฒนธรรม ใหเกดประโยชนตอการพฒนาชมชน

อยางมประสทธภาพ บนพนฐานของหลกธรรมาภบาล ซงชมชนมสวนรวมในการจดการและรวม

รบผลประโยชนอยางเทาเทยม นอกจากน เสร พงศพศ (2548:31-32) ไดใหแนวคดของความ

เขมแขงของชมชนเพมเตม โดยชมชนเขมแขงเปนผลของกระบวนการพฒนาทใชภมปญญา

ชาวบานมามสวนวเคราะหศกยภาพของตนเอง ทาใหชาวบานรวธการดาเนนการศกษาและเกบ

34

ขอมลชมชน การรจกวางแผนพฒนาชมชน และดาเนนการตามแผนพฒนาชมชนดวยตนเอง

ซงตองสรางกระบวนการเรยนรทอาจตองใชเวลายาวนานอยางตอเนอง ดงนน การสรางชมชน

เขมแขงตองเรมจากการคนพบศกยภาพของตนเอง คนพบภมปญญาของตนเอง คนพบแนวทางทจะ

พฒนาตนเองจากทนเดมทมอย และสรางกระบวนการทางปญญา เพอใหคนในชมชนเกดปญญาจาก

การเรยนร นาไปสการพฒนาตนเอง พฒนาสความสามารถแกไขปญหาทกครวเรอน และในระดบ

ชมชน

หลกการของชมชนเขมแขง อาจสรปไดวา เปาหมายของความเขมแขงของชมชนคอการ

พฒนาความสามารถการพงตนเองบนฐานความรและฐานตนทนของชมชน ดวยการรวมตวของ

ประชาชนเปนชมชนทเขมแขง มจตสานกรบผดชอบตอตนเอง มความรกความสมานสามคคกน

มการแลกเปลยนเรยนรระหวางกนและกบเครอขายประชาชนทตางชมชน มการชวยเหลอเกอกล

และแบงปนผลประโยชนทรวมกนสรางสรรคขน ซงลกษณะของชมชนเขมแขง เปนชมชนทม

ศกยภาพและกาลงพฒนาศกยภาพของตนเองไปสเปาหมาย สภาวะการพงตนเอง เปนชมชนเรยนร

และพรอมทจะเรยนร ไมนงรอรบความชวยเหลอจากภายนอก แตลกขนมาแสวงหาทางออกดวย

ตวเอง ชมชนตดสนใจไดอยางเปนอสระ จดการทนของตนเองอยางมประสทธภาพ จดการชมชน

ดวยหลกธรรมาภบาล ดวยความโปรงใส โดยชมชนมสวนรวม ชมชนเขมแขงเปนผลของ

กระบวนการพฒนาทอาศยภมปญญาชาวบานทรจกวเคราะหศกยภาพของตนเอง รจกเกบขอมล

ชมชนดวยตนเอง รจกวางแผนแมบทและดาเนนการตามแผนนนดวยตนเอง

หลกการสรางความเขมแขงของชมชน ทศนย ลกขณาภชนชช (2545:30) ไดใหแนวคดในการสรางความเขมแขงของชมชนม

วธการทหลากหลายขนอยกบมมมองและแนวคดของผสรางกระบวนการ แตสงทสาคญคอการ

สรางความพรอมระดบบคคลของคนในชมชน ใหสามารถเปนพลงผลกดนใหเกดความเขมแขงของ

ชมชน ดวยการทาใหคนในชมชนม “จตวญญาณ” เขมแขง ดวยการมจตวญญาณความเปนตวเอง

มความพรอมตอสกบการดาเนนชวตอยางสมศกดศรแหงความเปนมนษย ปฏบตตนตามกรอบกตกา

ของสงคมอยางถกตอง เปนธรรม ม “จตสาธารณะ” ทเหนประโยชนของสวนรวมเหนอกวาสวนตน

สงเหลานสถาบนทางสงคม ไดแก สถาบนครอบครว สถาบนการศกษา สถาบนศาสนา เปนตน

35

ตองมบทบาทสาคญในการทาหนาทขดเกลาทางสงคมใหเกดขน ซงความเขมแขงของชมชนมแฝง

อยในตวบคคลทเรยกวา “ศกยภาพ” หรอความสามารถทแฝงเรนอย หากสงเสรมใหแตละบคคลม

ความมนใจในตนเองจนเกด “ความเขมแขงทางจตใจ” และมความรความสามารถในการกระทาดวย

ความถกตอง เหมาะสม จนเกด “ความเขมแขงทางการปฏบต” ซงหากแตละบคคลในชมชนไดรบ

การพฒนาลกษณะน และโดยเฉพาะมอยในตวผนาชมชน จะมสวนสาคญในการรวมผลกดนให

ชมชนมความเขมแขงไดอยางยงยน โดย เสนห จามรก (2551:31) ไดเสนอเพมเตมวา นอกจากนตอง

สราง “เอกภาพ” ดวยการสรางการมสวนรวมของคนในชมชน ใหเกดพลงทมความเปนหนงเดยว

และรวมถงความเปนเอกภาพรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนและชมชน จะมสวนผลกดน

รวมกบ ภมปญญาทองถน และตนทนทางทรพยากรไดมความเขมแขงพอทจะทาใหชมชนเขมแขง

สามารถคมครองการคกคามจากภายนอกได

นอกจากน ธรพงษ แกวหาวงษ (2543:65) มแนวคดวา กระบวนการของชมชนทจะสามารถสรางความเขมแขงใหแกชมชนได ตองทาใหคนในชมชนมการเรยนรรวมกน โดยเฉพาะ

การรจกชมชนของตนเอง และปญหาของชมชน เพอใหสงทไดจากการเรยนรสามารถนามาใชเปน

ขอมลเพอหาวธแกปญหาของชมชน และการพฒนาตองใหความสาคญตอระบบการศกษา

สาธารณสข สงแวดลอม การจดสรรทรพยากร ระบบสวสดการและกฎหมาย ซงตองมาจากการคด

ขนมารวมกนของคนในชมชน หากชมชนมการพฒนาจนมความเขมแขงชมชนจะสามารถ

พงตนเองไดและเกดการพฒนาทยงยน แตทงน กลไกการพฒนาไมวาจะเปนโครงสรางทาง

การเมอง ระบบการจดสรรทรพยากร ระบบตวแทนทองถน ระบบการวางแผนพฒนาทองถน ระบบ

การจดการทรพยากรทองถน การจดสรรภาษและงบประมาณ ระบบความรวมมอและความเปน

ประชาคม ประชาสงคม ตองใหคนในชมชนมสวนรวมจดการใหเปนระบบทมความโปรงใส

ตรวจสอบได และใหเกดการเรยนรรวมกน จะเปนสวนสาคญในการผลกดนใหเกดการสรางดลย

ภาพทางการพฒนา

กระบวนการเสรมสรางชมชนใหเขมแขงอาจกระทาได โดยอาศยกระบวนการทสาคญ

4 ขนตอน (ธรพงษ แกวหาวงษ, 2543:65-84) ดงน

1. การเตรยมคนหรอการพฒนาทรพยากรบคคล กระบวนการนใหความสาคญตอการ

พฒนาศกยภาพของผนาและประชาชน เพอให “คนเปนศนยกลางการพฒนา” ดวยการพฒนาใหม

36

ความสามารถพงตนเอง มความเสยสละ คานงถงประโยชนของสวนรวม มความมงมน ตงใจ ขยน

กลาแสดงออกและแสดงความคดเหน เคารพความคดเหนของผอน สามารถทางานเปนทมได

สงเหลานหากไดรบการพฒนาจะสามารถสรางความพรอมในการมสวนรวมสรางความเขมแขงของ

ชมชน ซงมการดาเนนการดงน

1.1 การคนหาทรพยากรบคคล เปนการแสวงหาคนทมความพรอม มความสนใจ

และเปนผประสบปญหา ใหเขามามสวนรวมดาเนนการ ซงอาจเปนผนาทเปนทางการ และไมเปน

ทางการ และประชาชนทวไป

1.2 เนอหาสาระ เปนการกาหนดเนอหาของขอมลทใชนาเสนอใหคนในชมชนได

เกดการเรยนรและเขาใจตวตนของชมชนรวมกน ไดแก

1.2.1 สภาพชมชน เปนขอมลเกยวกบประวตความเปนมาของชมชน การ

เปลยนแปลงของชมชน สภาพปญหาชมชน และผลกระทบจากการพฒนาภายนอกทสงผลตอ

ชมชน เปนตน

1.2.2 วถของชมชน เปนขอมลเกยวกบความสมพนธของคนในชมชน

ความสมพนธของระบบเครอญาต วธการจดการความขดแยงของชมชน แนวคดในการพงพาตนเอง

ของชมชน เปนตน

1.2.3 ความรความเชยวชาญดานอาชพเพอการดารงชวต เปนขอมลเกยวกบ

การประกอบอาชพของคนในชมชน การใชทนและการใชทรพยากรเพอการทาอาชพ การพฒนา

อาชพ เปนตน

1.2.4 ความรสขภาพและคณภาพชวต เปนขอมลเกยวกบสภาพสขภาพ

ปญหาสขภาพ การปองกน การรกษา และการดแลสขภาพของคนในชมชน รวมถงการใหบรการ

สขภาพ การเขาถงบรการ และการสงเสรมสขภาพของหนวยงานสาธารสข เปนตน

1.2.5 สงเสรมอดมการณและวฒนธรรมชมชน เปนขอมลเกยวกบอดมการณ

และวฒนธรรมทสงผลตอการรวมกลมแกไขปญหาของชมชน ความตระหนกในสานกความเปน

ชมชน ความรสกเอออาทรตอสงคม และความผกพนตอชมชน เปนตน

1.3 วธการถายทอดความร การถายทอดความรมความแตกตางขนอยกบองคกร

ชมชนททาหนาทในการถายทอดความร มวธการถายทอดความรดงน

37

1.3.1 การถายทอดความรอดมการณวฒนธรรม ดวยวธการใหคนในชมชน

ไดเรยนรผานการรวมพธกรรมตางๆ ของชมชน และการใหความรผานระบบการศกษา เพอใหคน

ในชมชนไดรจกรากเหงาของตนเอง ดวยการใหความรเรองประวตศาสตร วฒนธรรม ประเพณ

ปรชญา ความเชอ ซงตองเปนความรทคนในชมชนสามารถประยกตใชในการพฒนาคณภาพชวตท

ดขนได ซงตองสรางกระบวนการถายทอดความรใหเกดการเรยนรตลอดชวตเพอการรกษาใหคงอย

และการนาไปใชใหเกดประโยชนในการดารงชวตของคนในชมชน

1.3.2 การถายทอดทกษะทางสงคม ดวยวธการสรางกจกรรมหรอสงเสรม

ใหคนในชมชนรวมกลมและเขารวมกลมมากขน เพอสรางกระบวนการเรยนรทางสงคมใหสามารถ

อยรวมกน และสามารถแกไขปญหารวมกน ผานการรวมกลมดาเนนกจกรรม สรางเครอขายชมชน

และตองเปนการรวมกลมทดาเนนกจกรรมเพอประโยชนสวนรวมของชมชน

1.3.3 ความรความเชยวชาญดานอาชพ ดวยการจดการเรยนรใหคนในชมชน

ไดเรยนรดวยการปฏบตจรง (Learning By Doing) ทงทเปนการเรยนรดวยกนเองของคนในชมชน

หรอการมผมประสบการณหรอผมความชานาญมาเปนผถายทอดใหเกดการเรยนร หรอการ

แลกเปลยนความรกบเครอขายชมชน หรอการจดอบรมใหความร เปนตน

1.3.4 ดานสขภาพและคณภาพชวต ดวยการจดการเรยนรผานการถายทอด

ความรดานอาหารสมนไพร อาหารสงเสรมสขภาพ ยาสมนไพรและการรกษาแบบพนบานลวนเปน

ภมปญญาทมการสบทอดตอกนมาในชมชน และความรทถายทอดตองเปนความรทสามารถ

ประยกตใชในการดารงชวตและการพฒนาตนเอง ครอบครวและชมชนใหมคณภาพชวตทดขน

2. การกาหนดประเดนปญหาของชมชนและการพฒนาทางเลอกเพอดาเนนกจกรรมเปนกระบวนการทมงใหเกดการมสวนรวมของคนในชมชน และผทเกยวของกบการพฒนาชมชน

ดวยการรวมมองเหนถงปญหา และแนวทางการพฒนาทจะเปนประโยชนรวมกน โดยใชวธ

การศกษาและวเคราะหชมชน เพอใหมขอมลเพยงพอในการกาหนดปญหาทแทจรง และพฒนาส

การกาหนดทางเลอกใหเกดกจกรรมพฒนาตางๆ ซงมกระบวนการทสาคญ ดงน

2.1 กระบวนการศกษาและวเคราะหชมชน เปนกระบวนการทมงใหชมชนม

ความสามารถในการเขาใจชมชนตนเอง สามารถวเคราะหถงปญหา สาเหตของปญหา การจดลาดบ

38

สาคญของปญหาทเกดขนในชมชนไดอยางถกตอง เพอเปนฐานขอมลพฒนาสการวางแผนแบบม

สวนรวมของชมชน บนขดความสามารถและศกยภาพของตนเอง มขนตอนดงน

2.1.1 การทาใหคนในชมชนมสวนรวมในการใหขอมล ดวยวธการตางๆ

ทเปดโอกาสใหคนในชมชนไดเขามามสวนรวม เชน การใหขอมลผานการตอบแบบสารวจ การ

สอบถามผานการสนทนา การใหคาปรกษาหารอผานการสะทอนถงปญหาและความตองการของ

ชมชน เปนตน

2.1.2 ศกษาทรพยากรทมอยในชมชน เปนการศกษาเพอคนหาทรพยากรทม

คณคาของชมชน ดวยการศกษาแนวทางการดาเนนงานของกลมสงคม และผนากลม เพอคนหาคนท

มความพรอม มความรความสามารถและมความคดสรางสรรคในการพฒนาชมชน และรวมถงคนท

มความสานกรกทองถน และความตองการแกไขปญหาและพฒนาทองถน และตองศกษาคนหาสงท

อยเบองหลงของคนทมสวนผลกดนศกยภาพออกมา เชน ภมหลง ภมร ภมธรรม วฒนธรรม

ประเพณ คานยม ความเชอของทองถน เปนตน

2.1.3 การพฒนาทางเลอกเพอดาเนนกจกรรม เปนกระบวนการทใหโอกาส

คนในชมชนและผเกยวของไดนาขอมลและความรทไดจากการศกษาวเคราะหชมชน มาทาการ

พจารณาไตรตรองอยางรอบคอบ ดวยการใหมการแสดงความคดอยางกวางขวาง ทงการเหนดวย

และไมเหนดวย รวมทงวเคราะหไปถงความเปนไปไดในการดาเนนการ ขอจากดและโอกาสของ

ชมชน จนสามารถพฒนาไปสการกาหนดทางเลอกในการแกไขปญหาหรอพฒนาชมชนในปจจบน

และรองรบการเปลยนแปลงและการพฒนาในอนาคต

3. การดาเนนกจกรรมสาธารณะของชมชน เปนการดาเนนกจกรรมเพอประโยชนตอ

สวนรวมของชมชน ซงอาจมความหลากหลายของกจกรรม แตกจกรรมนตองเกดจากความตองการ

ความสนใจ และการมเปาหมายรวมกนของคนในชมชน ซงจะมสวนสาคญใหคนในชมชนได

รวมกนแสดงออกในการคดวเคราะห คดกจกรรม รวมจดการและดาเนนกจกรรมใหเกดประโยชน

ตามเปาหมายทกาหนด และกอใหเกดการเรยนรในการจดการรวมกนของคนในชมชน และ

เชอมโยงสเครอขายความรวมมอหลายฝายททางานรวมกบชมชน มการดาเนนการดงน

3.1 การจดองคกรและการบรหารจดการ ดวยการจดตงองคกร หรอคณะกรรมการ

คณะทางาน ใหเปนกลมสงคมทรวมรบผดชอบในการบรหารจดการชมชน ซงอาจมการจดตงขนมา

39

ใหม หรอพฒนามาจากองคกรเดมทมอยในชมชน ทใหความสาคญในการแสดงบทบาทการ

ประสานเชอมโยงความรวมมอระหวางองคกรและคนในชมชน

3.2 สงเสรมการวางแผนแบบมสวนรวม ดวยการใหโอกาสคนในชมชนและผท

เกยวกบการพฒนาชมชนทกฝาย ไดเขามามสวนรวมวางแผนการพฒนา ใหชมชนมทศทางการ

พฒนาของตนเอง ดวยการกาหนดวสยทศนและเปาหมาย การวางแผนรวม การระดมทรพยากร การ

แบงบทบาทหนาท การจดระบบการตดตามประเมนผลการพฒนา และการสรปบทเรยนจากการ

พฒนารวมกน

3.3 การประเมนผลกจกรรมโดยสาธารณะ ดวยการใหคนในชมชนและทกฝายท

เกยวของเขามามสวนรวมในการประเมนผลของการดาเนนงานพฒนาตางๆ เพอใหชมชนสามารถ

ประเมนความสาเรจ เหนถงปญหา อปสรรค เพอใหสามารถปรบแนวทางการดาเนนงานพฒนาให

ดาเนนการตอไปไดอยางตอเนองและมประสทธภาพ

3.4 พหภาคจดระบบสนบสนนกระบวนการและแผนงานโครงการขององคกร

ชมชน ดวยการทางานรวมกนแบบพหภาค คอ หลายฝายประสานความรวมมอและดาเนนงาน

รวมกน ดวยการกาหนดบทบาทของภาครฐ ภาคเอกชน องคกรพฒนาเอกชน ธรกจ นกวชาการ

นกพฒนา สอมวลชน รวมทงองคกรปกครองทองถน ใหมบทบาทกระตน สงเสรม สนบสนน และ

รวมดาเนนการกบชมชน เพอใหชมชนสามารถพฒนาตนเองไปสการสรางความเขมแขงของชมชน

4. ขยายเครอขายความรวมมอ เปนการเปดโอกาสใหชมชนเกดการพฒนาศกยภาพและ

การเรยนร ผานการแลกเปลยนเรยนรและประสบการณกบสงคมภายนอก เพอใหมศกยภาพในการ

จดการตนเองและรเทากนการเปลยนแปลงภายนอก ดวยการปฏบตดงน

4.1 สงเสรมและพฒนาใหเกดการรวมตวของกลมตางๆ ดวยการสงเสรมสนบสนน

การรวมกลมของคนในชมชนในการดาเนนกจกรรมดานตางๆ ซงอาจเปนการรวมกลมเพอ

การเกษตร การประกอบอาชพ การจดการหรออนรกษสงแวดลอมของชมชน ซงหากชมชนมการ

รวมกลมสงคมจานวนมาก จะสงผลใหเกดเครอขายความรวมมอเชอมโยงในระดบชมชนทองถน

4.2 พฒนาความเปนประชาคมอาเภอ จงหวด ดวยการเชอมโยงเครอขายกลมสงคม

ระดบชมชนทองถน สระดบอาเภอ และจงหวด เปนการขายพนททางสงคม ใหเกดการแลกเปลยน

เรยนรการแกไขปญหาและการพฒนาชมชนกนอยางกวางขวางมากขน

40

4.3 สงเสรมขบวนการเคลอนไหวประชาสงคม ดวยการพฒนาความเปนเครอขาย

สงคมทใหความรวมมอและรบผดชอบตอสาธารณะ ใหความสาคญตอการตรวจสอบการ

ดาเนนงานพฒนาทเปนของสวนรวม และการวเคราะหหรอสะทอนถงผลกระทบตอสวนรวม

เพอใหการเคลอนไหวของประชาสงคมไดมสวนสงเสรมใหงานพฒนาเกดประโยชนทแทจรงแก

สวนรวมและทาใหการพฒนาเกดดลยภาพ

หลกการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน อาจสรปไดวา การทาใหคนในชมชนม

จตวญญาณในความเปนตวเอง ปฏบตตนตามกรอบกตกาของสงคมอยางถกตอง เปนธรรม มจต

สาธารณะทเหนประโยชนของสวนรวมเหนอกวาสวนตน ซงตองมการพฒนาอบรมสงสอนสบตอ

กนมาจากสถาบนสงคมตางๆ การผนกพลงในชมชนทองถนใหเกดความเปนเอกภาพ ระหวาง

องคการบรหารสวนตาบลกบชมชนทองถน ทาใหพลงของชมชน ภมปญญาทองถน ตนทนทาง

ทรพยากรมความเขมแขงพอทจะคมครองการคกคามจากภายนอกได และการมภาวะผนาทด

สามารถรวมกนทาใหทงชมชนมความเขมแขงไดอยางยงยน การสรางความเขมแขงของชมชน

สงผลใหชมชนเปนฐานของการพฒนาเศรษฐกจ การเมอง สงคม สงแวดลอม ระบบนเวศ และ

ระบบทนของชมชนใหพงตนเองไดและยงยน นาไปสการจดสรรทรพยากรทเปนของประชาชน

อยางแทจรง เกดระบบความรวมมอและความเปนประชาคม ประชาสงคม จะทาใหสงคมโปรงใส ม

การเรยนรรวมกนเพอสรางดลยภาพทางการพฒนา โดยกระบวนการเสรมสรางชมชนใหเขมแขง

กระทาไดดวยการเตรยมคนหรอการพฒนาทรพยากรบคคล เพอใหผนาหรอแกนนา และประชาชน

สามารถพงตนเอง มความเสยสละ เหนแกประโยชนสวนรวม และทางานรวมกบผอนได การ

กาหนดประเดนปญหาของชมชนและการพฒนาทางเลอกเพอดาเนนกจกรรมกระบวนการศกษา

และวเคราะหชมชน และการพฒนาทางเลอกเพอดาเนนกจกรรม ภายใตความรวมมอจากทกฝายท

เกยวของในชมชน การดาเนนกจกรรมสาธารณะของชมชน รเรมกจกรรมอยางสรางสรรค

หลากหลาย มการจดการรวมกนภายใตความสมพนธในแนวระนาบ เรยนรและสรปบทเรยน

รวมกน และการขยายเครอขายความรวมมอ ชมชนตองเปดตนเองเขาสการแลกเปลยนเรยนรกบ

สงคมภายนอกเพอใหมความรและประสบการณทเทาทนการเปลยนแปลง

41

การมสวนรวมของชมชน ความหมายของการมสวนรวม นกวชาการหลายทานไดนยามความหมายของการมสวนรวมทตางใหความสาคญของ

บทบาทคนและองคกรทมสวนเกยวของกบการพฒนาชมชน ซง ไพรตน เดชะรนทร (2527:6 ) ได

ใหความหมายของการมสวนรวม หมายถง “กระบวนการทรฐบาลทาการสงเสรม ชกนา

สนบสนน และสรางโอกาสใหประชาชนในชมชนทงในรปสวนบคคล กลมคน ชมรม สมาคม

มลนธ และองคกรอาสาสมครตางๆ ใหเขามามสวนรวมในการดาเนนงานในเรองหนง หรอหลาย

เรองรวมกน เพอบรรลวตถประสงคและนโยบายการพฒนาทกาหนดไว” โดยความหมายของ เสนห

จามรก (2537:31 ) สามารถขยายความเพมเตมไดวา “การมสวนรวมของประชาชนทแทจรง คอการ

ทประชาชนมโอกาสอยางมอสระ ปราศจากการแทรกแซง ครอบงา บงคบ ใหไดพฒนาขด

ความสามารถของตนในการจดแจงใชควบคม ระดมทรพยากรและปจจยการผลตทมอยในชมชนมา

ใชประโยชนเพอการดารงชพตามความจาเปนอยางสมศกดศรในฐานะสมาชกของสงคม เปนการ

พฒนากระบวนการเรยนรและภมปญญาซงแสดงออกในรปของการตดสนใจทจะกาหนดวถชวต

ของตนอยางเชอมน เพอเปาหมายแหงการพงตนเองไดในทสด”

ซง เฉลยว บรรกษและคณะ (2545:113) ไดใหความหมายของการมสวนรวมท

สอดคลองกบแนวคดขางตนวา “การมสวนรวมเปนการเขารวมอยางแขงขนของกลมบคคลทมสวน

ไดสวนเสยในทกขนตอนของโครงการพฒนา การมสวนรวมตองใหผรบการพฒนาเขามามสวน

กระทาใหเกดการพฒนา มใชเปนผรบการพฒนาตลอดไป เปนการเกอหนนใหเกดการพฒนาท

แทจรงและถาวร ซงอาจกลาวไดวาการมสวนรวม คอการทประชาชนหรอชมชนสามารถเขาไปม

สวนในการตดสนใจ ในการกาหนดนโยบายพฒนาทองถน อนเปนกระบวนการขนตนของการ

วางแผนในการพฒนาทองถนทเปนทอยอาศยในการดารงชวตของตน หลงจากทไดกาหนด

วตถประสงคและแผนงานรวมกน และปฏบตงานตามแผนงานของโครงการรวมกนแลว ยงมสวน

รวมในการรบประโยชน รวมทงมสวนในการควบคมประเมนผลโครงการตาง ๆของทองถน” และ

อภชย พนธเสน (2539:151-162 อางถงใน ปารชาต วลยเสถยร, 2543:138) มแนวคดวา การมสวนรวม “เปนการใหโอกาสประชาชนแกไขปญหาและความตองการพนฐานของตน ดวยการชวยเหลอ

ซงกนและกนตามประเพณดงเดม มการใชวฒนธรรมและการสอสารทสอดคลองกบการพฒนา

42

อนนาไปสความสามารถดาเนนการพฒนาดวยตนเองได” ซง พงษธร ธญญสร (2552:39) สรปให

เขาใจถงความหมายการมสวนรวมจากนกวชาการหลายคน การมสวนรวมโดยสรปจงหมายถง

“การเขาไปไดรบอานาจทจะคดทามากขน ไมวาในเรองการเมอง หรออานาจในการตดสนใจทจะ

ดาเนนการใดๆ ตองรวมกนอยางมอสรภาพ เสมอภาค เทาเทยม และควรมสวนรวมดวยอยางแทจรง

อยางเขมแขง ตองรวมตงแตขนแรกของกระบวนการ จนถงขนสดทายของโครงการ และการมสวน

รวมมกเปนเรองทผดอยโอกาสขอแบงอานาจจากผทมอานาจเหนอกวาเพอปรบปรงวถชวตของตน

ใหดขน”

ความหมายของการมสวนรวม อาจสรปไดวา การเขารวมอยางแขงขนของกลมบคคลท

มสวนไดสวนเสยในทกขนตอนของโครงการพฒนา ผานกระบวนการสงเสรม สนบสนน และ

สรางโอกาสใหประชาชนในชมชน สามารถมสวนตดสนใจ กาหนดนโยบายพฒนา แกไขปญหา

ความตองการพนฐานของตน ดวยการชวยเหลอซงกนและกนตามวฒนธรรมของชมชน ใหสามารถ

พฒนาดวยตนเองได ซงประชาชนตองมโอกาสอยางมอสระ เสมอภาค เทาเทยม ปราศจากการ

แทรกแซง ครอบงา บงคบ ดวยการพฒนาบนขดความสามารถของตนในการระดมทรพยากรและ

ปจจยการผลตทมอยในชมชนมาใชประโยชนตามความจาเปน มกระบวนการเรยนรและใช

ภมปญญาในการตดสนใจอยางเชอมน เพอเปาหมายแหงการพงตนเองไดในทสด

หลกการมสวนรวมของชมชน ประชาชนมบทบาทสาคญในการมสวนรวมการพฒนาชมชน ดวยการตดสนใจกาหนด

ความตองการของตนเอง ไดมสวนเสรมพลงอานาจใหประชาชนใชความสามารถทตนมอย

มาดาเนนการจดการทรพยากร การตดสนใจและควบคมกจกรรมตางๆ มากขน ทาใหเปนโอกาสให

ประชาชนสามารถพฒนาขดความสามารถของตนเองมากขนตามลาดบ สงผลใหชมชนสามารถ

พฒนาการดารงชพทางเศรษฐกจ และสงคม (ปกรณ ปรยากร, 2530:64 อางถงใน ปารชาต วลย

เสถยร, 2543:137) และจากการทประชาชนพฒนาขดความสามารถของตนในการจดการควบคม

การใชและกระจายทรพยากรธรรมชาตตลอดจนปจจยการผลตทมอยในสงคม เพอใหเกดประโยชน

ตอการดารงชพทางเศรษฐกจ ซงเปนการมสวนรวมของประชาชนตามแนวทางการปกครองใน

ระบอบประชาธปไตย ไดเปดโอกาสใหประชาชนพฒนาการรบร สตปญญา และความสามารถใน

43

การตดสนใจ กาหนดชวตดวยตวเอง ซง กองพฒนาเกษตรทสง (2545:9-11) ไดเสนอแนวทางใน

การพฒนาใหเกดการมสวนรวม สามารถทาไดโดยตองยดหลกความตองการและปญหาของ

ประชาชนเปนจดเรมตนของกจกรรม หากกจกรรมเปนเรองใหมสาหรบประชาชน ตองใชเวลา

กระตนความสนใจ ใหความรความเขาใจแกประชาชนจนยอมรบความจาเปนและประโยชนทจะ

ไดรบ กจกรรมตองดาเนนการเพอสรางพลงกลมในการรบผดชอบรวมกน ดวยการสราง

ความสมพนธระหวางสมาชก ปลกฝงทศนคต พฤตกรรมทเหนแกสวนรวมมากกวาสวนตว แนว

ทางการพฒนากจกรรมตาง ๆ ในชมชนตองคานงถงขดความสามารถของประชาชนในการทางาน

รวมกน และมศกยภาพเพยงพอทจะไมพงพาภายนอก ทตองเกดจากการสรางความสานกการเปน

เจาของกจกรรมและความสามารถดาเนนการไดดวยตนเอง กจกรรมพฒนาทนาเขาไปในชมชนตอง

สอดคลองกบสภาพแวดลอม สภาพชมชน ทรพยากรชมชน และขนบธรรมเนยมประเพณ การ

เรมตนกจกรรมตองอาศยผ นาชมชน ทชาวบานเคารพนบถอ เพอใหเปนผ เรมตนพดคยกบ

ประชาชนในชมชนใหมาสนใจและเหนความสาคญ การดาเนนงานตองใหประชาชนเขามามสวน

รวมทกขนตน ตงแตการหาขอมล การคนหาปญหา และการกาหนดแนวทางแกไขปญหารวมกน

รวมถงการตดสนใชทรพยากรทมขดจากดใหเปนประโยชนแกสวนรวม รวมทงมการรวมกน

ดาเนนการจดการพฒนาระบบการบรหารงานใหมประสทธภาพและประสทธผล

นอกจากน ณรงค ณ เชยงใหม (2546:1-3) มแนวคดวา “การมสวนรวมของประชาชน

(Public Participation) มความสาคญและมความจาเปนอยางยงตอการพฒนาทยงยน” การผลกดน

ใหประชาชนมความรสกถงการเปนเจาของ เกดความตองการอยากเขามามสวนรวมดวยความสมคร

ใจ และการใหโอกาสแกประชาชนไดมสวนรวมดาเนนงานพฒนาดวยตนเอง ตงแตการรวมคด รวม

วางแผน รวมดาเนนการ รวมรบผลประโยชน จะสงผลใหการพฒนามความยงยน ซงการมสวน

รวมของประชาชนประกอบดวย ขนตอน ดงน

1. รวมรบร เปนขนตอนแรกของการมสวนรวม ทตองทาใหประชาชนไดรบรถงปญหา

นโยบายและแผนงานพฒนาตางๆ ทถกตองชดเจน ซงประชาชนมสทธรบรขอมลขาวสารตาม

รฐธรรมนญ (People and Community Right to Know)

2. รวมคด เปนขนตอนทประชาชนไดมสวนรวมแสดงออกดวยการแสดงความคดเหน

อยางกวางขวาง เพอใหสามารถเกดแนวทางการแกปญหา และการตดสนใจรวมกน (Decision

44

Making) โดยเรมจากการมสวนรวมขนตน (Initial Decision) ดวยการศกษาแสวงหาความตองการท

แทจรง และวธการทจะทาใหสามารถเขาไปเปนสวนหนงของการรวมโครงการ จากนนจงนาไปส

การมสวนรวมในขนเตรยมการ (Ongoing Decision) ดวยการวเคราะหเพอจดลาดบความสาคญของ

ปญหา แลการกาหนดแนวทางหรอโอกาสในการแกไขปญหา ตามดวยขนตอนการมสวนรวมใน

การตดสนใจปฏบตการ (Operation Decision) ดวยการใหโอกาสประชาชนทมความพรอม และ

อาสามาทางานเขามามสวนตดสนใจในการเลอกดาเนนโครงการ

3. รวมทา ดวยการมสวนรวมในการปฏบต (Implementation) เปนการใหโอกาส

ประชาชนไดเขามามสวนรวมดาเนนงานตามโครงการทไดตดสนใจเลอกแลว ทาใหมสวนผลกดน

ใหประชาชนเกดความรสกรวมของการเปนเจาของโครงการทตองรวมกนดาเนนการใหบรรลผล

ซงสามารถแสดงถงการมสวนรวมไดหลายลกษณะดงน

3.1 การมสวนรวมในการสละทรพยากร (Resource Contribution) ดวยการมสวน

รวมในการออกแรง การเสยสละทรพยสน การใหวสดอปกรณหรอสงของ การใหความรและการ

ใหคาแนะนา เปนตน

3.2 การมสวนรวมในการบรหารและการประสานงาน (Administration and

Coordination) ดวยการมสวนรวมสรรหาบคคลทมศกยภาพมาทางานใหบรรลเปาหมายทกาหนด

การมสวนรวมการประสานงานการทางานรวมกนของผทเกยวของ และการมสวนรวมในการให

คาแนะนาปรกษาการดาเนนโครงการ

3.3 การมสวนรวมในการเขาเปนผปฏบตในโครงการ (Programmer Enlistment

Activities) ดวยการสมครใจอาสาเขาไปมสวนรวมในการทางาน และมองประโยชนของการมสวน

รวมดาเนนโครงการเพอประโยชนตอสวนรวม

3.4 การมสวนรวมในการตดตามตรวจสอบและประเมนผล (Monitoring and

Evaluation) ดวยการเขาไปมสวนรวมในการตดตามผลการดาเนนโครงการ การตรวจสอบการ

ดาเนนโครงการ และการประเมนผลสาเรจของโครงการ รวมถงผลลพธของโครงการวากอใหเกด

ประโยชนหรอไม นบวาเปนขนตอนสดทายทสาคญ ททาใหรผลการดาเนนโครงการของตนเอง

4. รวมรบผลประโยชน ดวยการใหประชาชนมสวนรวมรบผลประโยชน (Benefits) ใน

โครงการ หรอกจกรรม ซงลกษณะของการมสวนรวมนมดงน

45

4.1 การมสวนรวมรบผลประโยชนในดานวตถดบ (Material Benefits) เปนการม

สวนรวมรบผลประโยชนในการไดรบการเพมผลผลต การมรายได และการไดรบทรพยสน เปนตน

4.2 การมสวนรวมรบผลประโยชนในดานสงคม (Social Benefits) เปนการมสวน

รวมไดรบผลประโยชนจากสงคม จากผลของการดาเนนโครงการพฒนาตาง ๆ ไดสงผลใหสงคม

เกดการพฒนา ทงดานการศกษา การสาธารณปโภคพนฐาน การสาธารณสข ประชาชนจงไดรบ

ผลประโยชนผานองคกรทางสงคม ซงมสวนชวยพฒนาคณภาพชวตทดขนใหแกประชาชนใน

ชมชน

4.3 การมสวนรวมรบผลประโยชนในดานบคคล (Personal Benefits) เปนการม

สวนรวมรบผลประโยชนทแตละบคคลไดรบ ไดแก “ความนบถอตนเอง (Self-Esteem) พลงอานาจ

ทางการเมอง (Political Power) ความคมคาของผลประโยชน (Sense of Efficiency) เปนตน”

ดงนน การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการดาเนนโครงการพฒนาตางๆ

ไดมสวนสาคญในการสรางความเขมแขงใหแกประชาชน ใหเกดความรสกถงการเปนเจาของ

โครงการ มความผกพนในการรวมมอกนแกไขปญหาและตอบสนองความตองการของชมชน

สงผลใหการมสวนรวมนมสวนผลกดนใหประชาชนไดพฒนาศกยภาพและความสามารถของ

ตนเอง และรวมถงการมสวนรวมในการจดการทรพยากรของสวนรวมใหเกดประโยชน และลด

ความขดแยงทอาจเกดขนไดในชมชน สงทสาคญเมอประชาชนไดใหการยอมรบโครงการพฒนา

รวมกน จะทาใหการดาเนนงานเปนไปดวยความราบรนและบรรลเปาหมายได

ซงสอดคลองกบแนวคดของบณฑร ออนดา (2536:67 ) ไดมสมมตฐานวา “ถาประชาชน

มสวนรวมในการตดสนใจเรองตางๆ แลว ประชาชนจะยนดใหความรวมมอหรอมพนธกรณ

(Commitment ) ในเรองนนๆ ทาใหสามารถดาเนนกจกรรมสาเรจลลวงไปได” การมสวนรวมของ

ประชาชนมความสาคญและประโยชนอยางยง ทาใหเกดการพฒนาศกยภาพและคณภาพของ

ประชาชน ทาใหประชาชนไดมสวนรวม ตงแตการรขอเทจจรง คนหาปญหาและสาเหตของปญหา

รวม ไดแสดงความคดเหน การวางแผนการดาเนนงาน การลงทนและปฏบตงาน และรวมตดตาม

และประเมนผล ซงการเขามามสวนรวมน จะสงผลตอการเกดสานกรบผดชอบ และมบทบาทดวย

ความเตมใจ และ พงษธร ธญญสร (2552:47) มแนวคดสนบสนนไดวา กระบวนการมสวนรวมทาใหประชาชนไดรวมดาเนนกจกรรมการตางๆ ของสวนรวม เปนการทางานทตองอาศยความสามคค

46

และความรวมมอระหวางสมาชกในชมชน ไดสงผลใหประชาชนเกดความภาคภมใจใน

ความสามารถของตน เกดความผกพนและมความรกหวงแหนชมชนของตน ภาพรวมไดสราง

บรรยากาศการเปนครอบครวทเขมแขง เนองจากสมาชกในครอบครวทอาจตางคนตางอย ไดม

ความรสกรวม และไดรวมคด รวมวางแผน รวมทางาน สงผลตอการเปนชมชนเขมแขง ทมการ

ชวยเหลอและเอออาทรตอกน ทาใหชมชนสามารถแกไขปญหาและการพฒนาชมชนไดอยางยงยน

หลกการมสวนรวมของชมชน อาจสรปไดวา หลกการมสวนรวมของประชาชน ควร

ใหความสาคญตอการพฒนาประชาชนใหมคณภาพ ยดหลกความตองการและปญหาของประชาชน

เปนจดเรมตนของกจกรรม กจกรรมตองดาเนนการในลกษณะกลมเพอสรางพลงกลมในการ

รบผดชอบรวมกน ตองคานงถงขดความสามารถของประชาชน โดยไมพงพาภายนอก กจกรรม

พฒนาตองสอดคลองกบสภาพแวดลอมและสภาพชมชน การเรมตนกจกรรมตองอาศยผนาชมชน

ทชาวบานเคารพนบถอเปนผบกเบกชกนา และขนตอนการดาเนนงานตองใหประชาชนมสวนรวม

ตงแตตนจนจบ ซงประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก 1) รวมรบร ศกษาคนควาหาขอมล ปญหาและ

สาเหตของปญหาทเกดขน รวมถงนโยบายและแผนงานพฒนา 2) รวมคด รวมกนแกปญหา รวมกน

ตดสนใจ และสรางรปแบบเพอแกไขปญหา 3) รวมทา รวมปฏบตการดาเนนงานตามโครงการและ

แผนงาน 4) รวมรบผลประโยชน ในโครงการหรอกจกรรม 5) รวมตดตามตรวจสอบและ

ประเมนผล และการทาใหประชาชนมบทบาทในการเปนฝายตดสนใจกาหนดความตองการของ

ตนเอง เปนการเสรมพลงอานาจใหประชาชนระดมขดความสามารถในการจดการทรพยากร การ

ตดสนใจและควบคมกจกรรมตางๆ การเปดโอกาสใหประชาชนพฒนาการรบร สตปญญา และ

ความสามารถในการตดสนใจ กาหนดชวตดวยตวเอง เพอใหเกดประโยชนตอการดารงชพทาง

เศรษฐกจและสงคม และการสรางกระบวนการมสวนรวมจะสงผลใหประชาชนมความรสก

ภาคภมใจในความสามารถของตน เกดสภาพชมชนแหงการชวยเหลอและเอออาทรตอกน สงผลให

ชมชนนนสามารถแกไขปญหาและพฒนาไปสความเปนชมชนเขมเขมทยงยน

47

แนวคดการจดการทองเทยวโดยชมชน ความหมายของการจดการทองเทยวโดยชมชน พจนา สวนศร (2546:14) ไดใหความหมายการจดการทองเทยวโดยชมชน หมายถง

“การทองเทยวทคานงถงความยงยนของสงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม กาหนดทศทางโดย

ชมชน จดการโดยชมชนเพอชมชนและชมชนมบทบาทเปนเจาของมสทธในการจดการดแลเพอให

เกดการเรยนรแกผมาเยอน” ซงสอดคลองกบแนวคดของ สนธ สโรบล (2546 : 12) ไดใหนยามการ

ทองเทยวโดยชมชน หมายถง “ทางเลอกในการจดการทองเทยวทชมชนเขามามสวนรวมในการ

กาหนดทศทางของการทองเทยวบนฐานคดทวาชาวบานทกคนเปนเจาของทรพยากรและเปนผม

สวนไดเสยจากการทองเทยว โดยการนาเอาทรพยากรทอยในทองถนดานตางๆ ไมวาจะเปน

ธรรมชาต ประวตศาสตร วฒนธรรมประเพณ วถชวตและวถการผลต ของชมชน มาใชเปนตนทน

หรอปจจยในการจดการทองเทยวอยางเหมาะสม รวมทงมการพฒนาศกยภาพของคนในชมชนใหม

ความร ความสามารถในการดาเนนงานตงแต การตดสนใจ การวางแผน การดาเนนงาน การสรป

บทเรยนโดยเนนในเกดความยงยนสคนรนลกรนหลาน และเกดประโยชนตอทองถน ตลอดจน

คานงถงความสามารถในการรองรบของธรรมชาตเปนสาคญ” โดย พรเพญ วจกษณประเสรฐ

(2549:6) ไดกลาวถงเปาหมายการจดการทองเทยวโดยชมชน “เพออนรกษและปกปองทรพยากร

อนรกษและฟนฟวฒนธรรม เผยแพรวฒนธรรมอนดของชมชน เปนเครองมอในการพฒนาคณภาพ

ชวต เปนเครองมอในการสรางการรบรและความเขาใจ สรางการมสวนรวมของชมชน สรางความ

สามคคในชมชน การเรยนรและแลกเปลยนวฒนธรรมระหวางนกทองเทยวกบชาวบาน และเปน

การสรางรายไดเสรมใหกบชาวบานและหารายไดเขากองทนหมบาน” ทงน สนธ สโรบล (2547:12)

ไดทาตารางเปรยบเทยบการทองเทยวทวไปกบการทองเทยวโดยชมชน ดงน

48

ตารางท 1 เปรยบเทยบการทองเทยวทวไปกบการทองเทยวโดยชมชน

ประเดนเปรยบเทยบ การทองเทยวทวไป การทองเทยวโดยชมชน 1.นกทองเทยว รกสบาย ไมหลากหลาย

ไมชอบเสยง ระมดระวง

รกผจญภย รบการศกษาเรยนร

ชอบทดลอง

2.แรงจงใจในการเดนทาง พกผอนชายทะเล ทศนาจร หาประสบการณ มองหา

โอกาสใหม ไมจาเจ สนใจใฝร

ในวถชวตและวฒนธรรม

3.ความถในการเดนทางและ

การจดการ

ทองเทยวในวนหยดยาว

ใชบรษทนาเทยว เทยวเปนกลม

ใหญ

จดการทองเทยวเอง เปนกลม

เลก ใชผเชยวชาญเฉพาะ ไม

ตามฤดกาลธรรมชาต

4.ความตองการ กนอาหารโรงแรม อาหารจาน

ดวน กจกรรมบนเทงยามราตร

อาหารทองถน สนใจ

วฒนธรรม วถชวต ความ

เปนอย

5.วตถประสงคของการ

ทองเทยว

รบผดชอบสงแวดลอม

เอกลกษณ วฒนธรรมทองถน

รบผดชอบตอสงแวดลอม

ทรพยากร/ตอบสนองชมชน

6.ความเปนเจาของ ไมไดกาหนดวาใครเปนเจาของ ชมชนเปนเจาของรวมกน

7.การจดการทองเทยว ไมไดกาหนดวาใครเปน

ผจดการ อาจเปนสวนราชการ

หรอบรษทนาเทยว

จดการทองเทยวเปนกลมเลก

ใชคนในชมชนเปนผจดการ

8.การเชอมโยงการทองเทยว เนนการทองเทยวกบ

สงแวดลอมและ

ทรพยากรธรรมชาต

เนนการพฒนาแบบองครวม

ในการพฒนาคณภาพชวตให

ยงยน

ความหมายการจดการทองเทยวโดยชมชน สรปไดวา การจดการทองเทยวทคานงถง

ความยงยนของสงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม ทชาวบานทกคนซงเปนเจาของทรพยากรเขามาม

สวนรวมในการกาหนดทศทางการทองเทยวดวยตนเอง โดยการนาเอาทรพยากรทอยในชมชน

49

ไมวาจะเปนธรรมชาต ประวตศาสตร วฒนธรรมประเพณ วถชวตและวถการผลต ของชมชน มาใช

เปนตนทนโดยนาการจดการทองเทยวโดยชมชนมาเปนเครองมอการพฒนาคณภาพชวตและ

ศกยภาพของคนในชมชนใหมความร ความสามารถการดาเนนงานตงแตการตดสนใจ การวางแผน

การดาเนนงาน การสรปบทเรยน ใหสามารถฟนฟ อนรกษและปกปองทรพยากรและวฒนธรรม

การเผยแพรวฒนธรรมอนดของชมชน สรางความสามคคในชมชน และสรางรายไดเสรมใหกบคน

ในชมชน

หลกการของการจดการทองเทยวโดยชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชน “เกดขนจากความตองการของชมชนอยางแทจรง ทกคน

ในชมชนมสวนรวมคด รวมปฏบต รวมรบผลประโยชน และผทรบผลประโยชนจากการทองเทยว

สงสดตองเปนคนในชมชน ในขณะเดยวกนกตองคานงถงการใชทรพยากรทองเทยวอยางม

ประสทธภาพสงสด และมการบารงรกษาอยางดทสด” (พรเพญ วจกษณประเสรฐ, 2549:1) ซง

พจนา สวนศร (2546:12) และ พรเพญ วจกษณประเสรฐ (2549:2) ไดระบถงการจดการทองเทยว

โดยชมชนมจดยนทใชการทองเทยวเปนเครองมอในการพฒนาชมชน ไดแก วตถประสงค ของการ

จดการทองเทยวโดยชมชนเพอรบผดชอบตอสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต สงคม วฒนธรรม

และตอบสนองความตองการของชมชน ชมชนเปนเจาของการจดการทองเทยวโดยชมชน ชมชน

เปนผจดการการจดการทองเทยวโดยชมชน ชาวบานเขามามสวนรวมในการตดสนใจและกาหนด

ทศทางการจดการทองเทยวโดยชมชน การสรางความภาคภมใจในตนเองของชมชน การยกระดบ

คณภาพชวตของคนในชมชน การมความยงยนทางดานสงแวดลอม การยงคงเอกลกษณและ

วฒนธรรมทองถน การแลกเปลยนเรยนรซงเปนกระบวนการจดการทองเทยวโดยชมชน กอใหเกด

การเรยนรระหวางคนตางวฒนธรรม การเคารพในวฒนธรรมทแตกตางและศกดศรของความเปน

มนษย การเกดผลตอบแทนทเปนธรรมแกคนในทองถน การมรายไดเสรม ซงไมใชรายไดหลก

ชมชนเปนผกาหนดรายได มการกระจายรายไดสสาธารณประโยชนของชมชน การพฒนา เนน

หลกการพฒนาแบบองครวม

การจดการทองเทยวโดยชมชนจงมองคประกอบทสาคญ 4 ประการ (พจนา สวนศร,

2546:15) ดงน

50

1. ทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม ชมชนมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ มวถ

การใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตเพอการดารงชพอยางพงพากน เพอใหทรพยากรธรรมชาต

ยงคงอยอยางยงยน และการมวฒนธรรมประเพณทเปนเอกลกษณเฉพาะถนแสดงถงลกษณะเดน

ของทองถน

2. องคกรชมชน ชมชนมระบบสงคม ซงประกอบดวยคนในชมชน ปราชญหรอผม

ความร หรอทกษะในเรองตางๆ มการรวมกลมกนเพอมสวนรวมในการจดการและพฒนาชมชน

โดย พรเพญ วจกษณประเสรฐ (2549:2) มแนวคดขยายความตรงนไดวา การทประชาชนเขามาม

สวนรวมในการจดการทองเทยวของชมชน ไดมสวนสาคญในการสรางสานกการเปนเจาของ

รวมกน ทาใหคนในชมชนเกดการยอมรบ เกดความรกหวงแหนชมชน และมความภาคภมใจใน

ชมชนของตน

3. การจดการชมชน ชมชนมการสรางกฎและกตกาการจดการสงแวดลอม วฒนธรรม

และการทองเทยว โดยชมชนมการรวมกลมจดตงองคกรในชมชน เพอทาหนาทจดการทองเทยว

เพอใหการทองเทยวเปนเครองมอสการพฒนาชมชน ทงดานเศรษฐกจและสงคมใหเกดการกระจาย

ผลประโยชนอยางเทาเทยมกน โดย พรเพญ วจกษณประเสรฐ (2549:5) ระบวา การบรหารจดการ

ทองเทยว ตองสรางกระบวนการเรยนรระหวางคนในชมชนกบนกทองเทยวเพอใหเกดจตสานก

อนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมของชมชนรวมกน

4. การเรยนร ชมชนมการสรางกจกรรมการทองเทยวเพอใหนกทองเทยวไดเรยนรถง

วฒนธรรมทแตกตาง มการแลกเปลยนเรยนรระหวางคนในชมชนและนกทองเทยว และรวมถงการ

เรยนรในการมจตสานกการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมของชมชนใหแก

นกทองเทยวและคนในชมชน

จากการสนบสนนงานวจยเพอพฒนาการทองเทยวเชงนเวศในภาคเหนอรวม 36

โครงการ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) สานกงานภาคสามารถสรปประสบการณการ

จดการทองเทยวโดยชมชนทไดจากโครงการวจย (สนธ สโรบล, 2547:15-17) ดงน

1. การทองเทยวโดยชมชนในบรบทของพนทแหลงทรพยากรอนหลากหลายของชมชน

เปนการจดการทองเทยวทใหความสาคญตอระบบนเวศทเชอมโยงสทรพยากรธรรมชาต วถชวต

วฒนธรรม ประวตศาสตรของชมชน ดวยการมงเนนการอนรกษสงทเปนเอกลกษณเฉพาะถน และ

51

การทาใหคนในทองถนมความภาคภมใจและสานกในการอนรกษสงทมคณคาของชมชนทง

ทรพยากรธรรมชาต วถชวต วฒนธรรม ประเพณ โดยเฉพาะชมชนทองถนชาตพนธ ทมงใหเกดการ

เคารพศกดศรและสทธการเปนกลมชาตพนธ การเคารพตอความเชอ วฒนธรรม ประเพณ และ

พธกรรมของชาตพนธของตน และรวมถงพยายามการสอสารใหนกทองเทยวเกดการเขาใจและเหน

คณคาในความเปนชาตพนธของตน

2. การทองเทยวโดยชมชนบนบรบทของการจดการ เปนการจดการทองเทยวทให

ความสาคญของการจดการทมความรบผดชอบตอทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและสงคม การม

ระบบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดวยการอนรกษ ปองกน รกษา และลดมลพษ

ทอาจสงผลตอชมชน เพอใหเกดการจดการทยงยน นอกจากนยงเนนการควบคมการจดการ

ทองเทยวใหเหมาะสม และการกระจายผลประโยชนจากการทองเทยวใหแกคนในชมชน รวมทงม

การจดการผลประโยชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน

3. การทองเทยวโดยชมชนในบรบทของกระบวนการและกจกรรม เปนการจดการ

ทองเทยวทใหความสาคญตอกระบวนการเรยนร และสรางประสบการณใหทงคนในชมชน

ผประกอบการ องคกรเครอขายทเกยวของ และนกทองเทยว นอกจากนไดมงสรางความตระหนก

และมจตสานกทถกตองเพอใหการจดการทรพยากรและแหลงทองเทยวมความยงยน ดวยการม

ระบบใหการศกษาเกยวกบสภาพแวดลอมและระบบนเวศของแหลงทองเทยว การสรางเครอขาย

การจดการทรพยากรหรอ จดโปรแกรมการทองเทยวทสรางสรรคและเปนธรรมแกทกฝาย

4. การทองเทยวโดยชมชนในบรบทการมสวนรวมของชมชนในการจดการตวเอง เปน

การจดการทองเทยวทใหความสาคญตอการมสวนรวมของชมชน ประชาชน และองคกรปกครอง

สวนทองถน ในการจดการควบคมดแลรกษาทรพยากรและแหลงทองเทยวอยางมคณภาพ เพอให

เกดการกระจายรายได และการพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชนไดอยางแทจรง

5. การทองเทยวโดยชมชนในมตของการพฒนาองคกรชมชน เปนการจดการทองเทยว

ทใหความสาคญตอบทบาทหนาทอนรกษฟนฟธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน และการพฒนา

องคกรชมชนไปพรอมกน โดยใชฐานของวฒนธรรม จารต ประเพณ ความเปนชาตพนธ เปน

ตวกาหนดทศทางการจดการทองเทยวเพอการพฒนาชมชน และการอนรกษฟนฟธรรมชาต

แวดลอมของชมชน

52

การจดการทองเทยวโดยชมชน จงเปนแนวทางหนงของการพฒนา หรอเปนทางเลอก

ใหมของการพฒนาทมสวนชวยแกไขปญหาสงแวดลอมและความยากจนของชมชน การจดการ

ทองเทยวไดมสวนสรางรายไดแกชมชนใหสามารถนาเงนมาใชดาเนนโครงการพฒนาของชมชน

ชมชนจงจาเปนตองทาความเขาใจในบรบทของตนเองทงดานโครงสรางทางเศรษฐกจ การเมอง

และสภาพแวดลอม ทมสวนเชอมโยงสมพนธกนภายในชมชน และสมพนธตอปจจยเงอนไขการ

พฒนาประเทศ ซงมสวนสาคญใหชมชนสามารถนาความเขาใจบรบทและรวมถงการเปลยนปลง

ตางๆ ทงภายในและภายนอกชมชนมาเปนตวชทางแนวทางการพฒนาชมชน ซง พรเพญ วจกษณ

ประเสรฐ (2549:1-2) ไดใหแงคดถงขอควรระวงในการจดการทองเทยวโดยชมชนใหยงยน

โดยเฉพาะบทบาทหนวยงานภาครฐทเขามาสงเสรมและสนบสนนการทองเทยว ซงหากไมมการ

เตรยมความพรอมของชมชนใหมความเขมแขง มความรในการอนรกษและการพฒนาทถกตอง

อาจสรางผลกระทบดานสงคม ดานวฒนธรรมประเพณ ดานเศรษฐกจและดานสงแวดลอมของ

ชมชน การจะทาใหชมชนมความพรอมในการจดการทองเทยว ตองทาใหชมชนเกดการเรยนรและ

สามารถรขดความสามารถในการรองรบของพนทของตน ดวยการกาหนดจานวนนกทองเทยวทเขา

ไปเทยวตอวนอยางเหมาะสม การจดกจกรรมทองเทยวตองไมกระทบตอการอนรกษสงแวดลอม

และวฒนธรรมทองถน และการทาใหชมชนเหนความสาคญตอการสรางการมสวนรวมของ

ผทมสวนเกยวของในการจดการทองเทยวทไมสรางผลกระทบดานลบตอชมชน

แมหลายชมชนจะมการจดการทองเทยวโดยชมชนมานาน และมความพยายามในการ

พฒนาระบบการจดการมาอยางตอเนอง แตกมขอจากดของการจดการทองเทยวของชมชน การท

นกทองเทยวเขามาในชมชนไมแนนอน เนองจากจานวนนกทองเทยวขนอยกบการประชาสมพนธ

และการวางแผนการทองเทยวของนกทองเทยวเอง ทาใหชาวบานขาดความมนใจในการจดการ

ไมกลาตอรองกบไกดนาเทยว เพอปรบราคาคาตอบแทนหรอเสนอขายโปรแกรมของหมบาน

บางชมชนมความขดแยงดานผลประโยชนในชมชนกเพมมากขน มการแขงขนกนในเชงอานาจและ

อทธพลทางการเมอง การเขามาของการทองเทยวในชมชนทาใหเกดความแตกตางทางชนชนใน

ชมชนเพมมากขน แมจะมการจดการทดดวยการจดตงคณะกรรมการการทองเทยวของชมชนซงมา

จากตวแทนกลมตางๆ ในชมชน และมการจดประชมเปนประจา แตความขดแยงกยงไมสามารถ

แกไขไปได (ยศ สนตสมบต, 2547:297-298)

53

หลกการของการจดการทองเทยวโดยชมชน สรปไดวา การจดการทองเทยวโดยชมชนมจดยนสาคญเปนเครองมอในการพฒนาชมชน ทตองรบผดชอบตอสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต

สงคม วฒนธรรม และตอบสนองความตองการของชมชน ชาวบานมสวนรวมในการตดสนใจและ

กาหนดทศทางการจดการทองเทยวดวยตนเอง สงเสรมความภาคภมใจในตนเอง สรางการมสวน

รวมเพอยกระดบคณภาพชวต คงเอกลกษณและวฒนธรรม กระจายผลตอบแทนทเปนธรรมแกคน

ในชมชน และจดสรรสสาธารณะประโยชนของชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชนตอง

ประกอบดวยทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมทอดมสมบรณ มการจดการกฎกตกาในการจดการ

สงแวดลอม วฒนธรรม และการทองเทยว มองคกรหรอกลไกการทางานเพอจดการทองเทยว และ

สามารถเชอมโยงการทองเทยวกบการพฒนาชมชน กจกรรมการทองเทยวสรางการรบร ความเขาใจ

และการเรยนรระหวางชาวบานกบผมาเยอน ในวถชวต และวฒนธรรม สรางจตสานกและการ

ตระหนกในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ซงตองมการเตรยมความพรอมและสรางความเขมแขง

ใหกบชมชนทตองการพฒนาการทองเทยวตามหลกการอนรกษและการพฒนาทยงยน โดยตอง

คานงถงขดความสามารถในการรองรบของพนท การอนรกษสงแวดลอมและวฒนธรรมทองถน

เปนสาคญ เนนการมสวนรวมของผทเกยวของในกจกรรมการทองเทยว การกาหนดบทบาทของ

องคกรปกครองสวนทองถนใหเขามามบทบาทสาคญรวมกบภาคประชาชน และการจดการ

ผลประโยชนอยางเหมาะสม

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชน ชมชนสวนใหญในประเทศไทยยงคงเปนชมชนชนบท ซงเปนสงคมเกษตรกรรม

ประชากรทอาศยอยในชนบท มว ถ ชวตทผกพนกบทรพยากรธรรมชาต เนองจากไดนา

ทรพยากรธรรมชาตมาใชประโยชนในการดาเนนชวตและการดารงชพ เมอมการสงเสรมการพฒนา

ดานการทองเทยวในชมชนชนบท สงผลใหการทองเทยวไดมสวนสงผลกระทบทงดานบวกและ

ดานลบแกชมชน (บญเลศ จตตงวฒนา, 2548:156-160) ดงนนการจดการทองเทยวโดยชมชนจง

ตองคานงถงผลกระทบตางๆ ทจะตามมา เพอการเตรยมหามาตรการปองกนผลกระทบดานลบท

อาจจะเกดขน และสงเสรมผลกระทบดานบวกเพอการทองเทยวในทศทางทยงยนตอไป (พรเพญ

วจกษณประเสรฐ , 2549:9-10) หากประมวลแนวคดผลกระทบของการทองเทยวตอชมชน

54

จาก บญเลศ จตตงวฒนา, พรเพญ วจกษณประเสรฐ และพจนา สวนศร (2550:34-35) อาจจาแนก

ผลกระทบออกเปน 4 ดาน ดงน

1. ผลกระทบจากการทองเทยวตอชมชนดานเศรษฐกจ ชมชนเมอทาการทองเทยวแลว

สงผลใหเกดผลกระทบดานเศรษฐกจ ทงดานบวกและดานลบตอชมชน ดงน

1.1 ผลกระทบดานบวก กอใหเกดผลดตอชมชน ไดแก การเปลยนแปลงโครงสราง

ทางเศรษฐกจของชมชน การขยายตวของธรกจทองเทยวในชมชน การสรางสรรคอาชพและการจาง

งานแกชมชน การกอใหเกดรายไดแกชมชน การจางงานในชมชน การกระจายรายไดสภมภาค การ

เพมรายไดตอหวของชมชน การกระตนการผลตของชมชน การชวยแกไขปญหาดลการชาระเงน

ระหวางประเทศ และการเกดกองทนพฒนาชมชน

1.2 ผลกระทบดานลบ กอใหเกดผลเสยหรอสรางปญหาตอชมชน ไดแก ปญหา

รายไดในและนอกฤดกาลทองเทยว ปญหาคณภาพของแรงงานแกชมชน ปญหาคาครองชพสง

ปญหาการสงซอสนคาจากตางประเทศ ปญหาการแกงแยงผลประโยชน ปญหาสวนแบง

ผลประโยชนอนควรไดของชมชน การกระจายรายไดกระจกตวเฉพาะพนท ปญหาคาใชจายการ

จดการชมชน ปญหาราคาทดน และปญหาเงนมอทธพลตอชาวบานมากขน

2. ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนดานสงคม ชมชนเมอทาการทองเทยวแลว

สงผลใหเกดผลกระทบดานสงคม ทงดานบวกและดานลบตอชมชน ดงน

2.1 ผลกระทบดานบวก กอใหเกดผลดตอชมชน ไดแก การเปลยนแบบแผนการ

ประกอบอาชพของชมชน การสรางสรรคความเจรญทางสงคมแกชมชน การชวยยกมาตรฐานการ

ครองชพของชมชน การเปลยนแปลงโครงสรางครอบครวของชมชน การสรางความเขาใจอนด

ระหวางนกทองเทยวกบชมชน การสรางความสามคคแกชมชน การปองกนการอพยพยายถนของ

ชมชน การเสรมสรางการศกษา เกดองคความรและทกษะทเพมขนจากกระบวนการเรยนร

การเสรมสรางความปลอดภยแกชมชน การเกดความภาคภมใจในความเปนเจาของทรพยากรการ

ทองเทยว การพฒนาโครงสรางพนฐานทจาเปนใหกบชมชน การพฒนาความร ความสามารถและ

ทกษะในการทางานใหกบสมาชกกลมทองเทยวโดยชมชน การสรางความมนใจใหเกดขนแกคนใน

ชมชน เปนการสรางพลงชมชนในการมปฏสมพนธกบภายนอกอยางมศกดศร การสรางโอกาส

ใหแกผหญง และผอาวโสชมชนไดเขามามสวนรวมในการทางานและแสดงศกยภาพไดอยางเตมท

55

2.2 ผลกระทบดานลบ กอใหเกดผลเสยหรอสรางปญหาตอชมชน ไดแก ปญหา

การเปลยนแปลงวถชวตและคานยมของสงคมชมชน ปญหาความผกพนของครอบครวของชมชน

ปญหาความไมเปนธรรมในสงคมของชมชน ปญหาการแตกแยกของสงคมในชมชน ปญหาการ

เปลยนแปลงอปนสยอนดงามของชมชน ปญหาเพศพาณชยในชมชน ปญหาการอพยพยายถนของ

ชมชน ปญหาการหลอกลวงเอาเปรยบนกทองเทยวของชมชน ปญหาอาชญากรรมขนในชมชน

ปญหาการขดแยงระหวางนกทองเทยวกบชมชน และปญหาเอาพนทสาธารณะมาใชเชงพาณชยเพอ

คนบางกลม

3. ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนดานวฒนธรรม ชมชนเมอทาการทองเทยวแลว

สงผลใหเกดผลกระทบดานวฒนธรรม ทงดานบวกและดานลบตอชมชน ดงน

3.1 ผลกระทบดานบวก กอใหเกดผลดตอชมชน ไดแก การใชวฒนธรรมของ

ชมชนเปนสงดงดดใจนกทองเทยว การสรางความเขาใจแกนกทองเทยวเกยวกบวฒนธรรมของ

ชมชน การฟนฟสบทอดวฒนธรรมของชมชน การสรางความรก ความหวงแหน และความ

ภาคภมใจของวฒนธรรมประเพณแกชมชน การรวมมอรวมใจชวยอนรกษวฒนธรรมของชมชน

การแลกเปลยนวฒนธรรมอนดระหวางชมชนและแขกผมาเยอน สงผลตอการเคารพวฒนธรรมท

แตกตาง การสงเสรมการผลตและจาหนายงานศลปวฒนธรรมแกชมชน การเกดความภาคภมใจ

รกและหวงแหนในวฒนธรรมประเพณ

3.2 ผลกระทบดานลบ กอใหเกดผลเสยหรอสรางปญหาตอชมชน ไดแก ปญหา

การขดแยงทางวฒนธรรมระหวางนกทองเทยวกบชมชน ปญหาการเปลยนแปลงคานยมทาง

วฒนธรรมของชมชน ปญหาการเปลยนแปลงรปแบบวฒนธรรมอยางรวดเรวแกชมชน ปญหาการ

ลดคณคาของวฒนธรรมในชมชน ปญหาการลดคณคางานศลปหตถกรรมของชมชน ปญหาการ

ทาลายศลปวตถของชมชน และปญหาการดดแปลงวฒนธรรมประเพณเพอเอาใจนกทองเทยวหรอ

การนาศลปวฒนธรรมทางศาสนาและเอกลกษณไทยมารบใชการทองเทยวอยางไมเหมาะสม

4. ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนดานสงแวดลอม ชมชนเมอทาการทองเทยว

แลวสงผลใหเกดผลกระทบดานสงแวดลอม ทงดานบวกและดานลบตอชมชน ดงน

4.1 ผลกระทบดานบวก กอใหเกดผลดตอชมชน ไดแก การเกดความตระหนกถง

คณคาสงแวดลอมและเกดจตสานกในการอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมของชมชน

56

การชวยรกษาสงแวดลอมและทรพยากรทองเทยวของชมชนใหมความยงยน การชวยฟนฟและ

เสรมคณคาของสงแวดลอมในชมชน การพฒนาและปรบปรงสงแวดลอมของชมชน การคนควาหา

แนวทางรกษาสงแวดลอมของชมชนใหมประสทธภาพยงขน การมคณภาพสงแวดลอมทด การเกด

ความหวงแหนในทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอม การเกดแนวรวมในการรกษาทรพยากร

ทองเทยวและทรพยากรธรรมชาต การเกดแบบแผนการจดการทรพยากรโดยชมชน โดยมเรองการ

ทองเทยวเปนสวนหนงและมกฎกตกาในการดแลรกษาเพอการใชอยางยงยน และการมระบบ

จดสรรรายไดเขาไปดแลรกษาสงแวดลอม เชน กองทนสงแวดลอม

4.2 ผลกระทบดานลบ กอใหเกดผลเสยหรอสรางปญหาตอชมชน ไดแก ปญหา

การทาลายทรพยากรปาไมของชมชน ปญหาทรพยากรนาของชมชน ปญหาทาลายทรพยากรชวภาพ

ของชมชน ปญหามลภาวะในชมชน ปญหาการทรดตวของทรพยากรดนในชมชน ปญหาทาลาย

ภมทศนของชมชน และปญหาการรบกวนระบบนเวศธรรมชาต ทาใหทรพยากรธรรมชาตเสอม

โทรม

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชน สรปไดวา การจดการทองเทยวโดยชมชนตอง

คานงถงผลกระทบตางๆ ทจะตามมา เพอเตรยมมาตรการปองกนผลกระทบดานลบทอาจจะเกดขน

และสงเสรมผลกระทบดานบวกเพอการทองเทยวในทศทางทยงยนตอไป ซงอาจสงผลกระทบตอ

ชมชนในดานเศรษฐกจ มการขยายตวของธรกจทองเทยวในชมชน ไดสรางอาชพและรายไดแกคน

ในชมชน แตไดสรางปญหารายไดทไมแนนอน คาครองชพสงขน ดานสงคม ไดสงผลใหเกดความ

สามคค การปองกนการอพยพยายถน การพฒนาโครงสรางพนฐานตางๆ การสรางพลงชมชน แตได

สรางปญหาการเปลยนแปลงวถชวตและคานยม ความผกพนของครอบครว การแตกแยกของสงคม

ดานวฒนธรรม ไดสงผลใหมการฟนฟ สบทอดวฒนธรรม การสรางความรก ความหวงแหน และ

ความภาคภมใจของวฒนธรรม การอนรกษวฒนธรรม แตไดสรางปญหาการเปลยนแปลงคานยม

ทางวฒนธรรมอยางรวดเรว การลดคณคาของวฒนธรรม การทาลายศลปวตถของชมชน และดาน

สงแวดลอม ไดสงผลเกดความตระหนกคณคาสงแวดลอมและเกดจตสานกในการอนรกษ

ทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอม การรกษา ฟนฟและเสรมคณคาของสงแวดลอม การพฒนาและ

ปรบปรงสงแวดลอม การมคณภาพสงแวดลอมทด แตไดสงผลตอการเกดปญหาการทาลาย

ทรพยากรปาไม ทรพยากรนา ทรพยากรชวภาพของชมชน เกดมลภาวะในชมชน

57

การพฒนาการทองเทยวโดยชมชนอยางยงยน การทองเทยวแบบยงยน เปนการจดการทองเทยวทสรางกระบวนการใชทรพยากรทาง

ปญญาและมรดกทางวฒนธรรม ทงทรพยากรธรรมชาตและภมปญญาทองถนใชประโยชนเพอ

กอใหเกดการสรางรายได และการกระจายรายไดใหแกคนในชมชนใหสามารถอยรวมกนไดอยาง

พอเพยง โดยการทองเทยวแบบยงยน ใหความสาคญในการสรางการเรยนรวถชวตและวฒนธรรมท

มความแตกตางในแตละชมชน ใหนกทองเทยวเกดความเขาใจในความแตกตางทางวฒนธรรม และ

สามารถอยรวมกนไดอยางเปนสขรวมกน (ศรศกร วลลโภดม, 2550:10) การพฒนาการทองเทยว

เพอนาไปสการพฒนาทยงยน จงควรยดหลก 3 ประเดน เพอเชอมโยงกนและกาหนดทศทางในการ

พฒนา (ภราเดช พยฆวเชยร, 2547:5) ดงน

1. การพฒนาเศรษฐกจ เปนการจดการทองเทยวทสามารถพฒนาเศรษฐกจทดขนใหแก

ชมชน ซงมสวนชวยพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชนใหมความเปนอยทดขนดวย

2. การพฒนาสงคม เปนการจดการทองเทยวทสามารถพฒนาสงคม ใหสงคมสามารถ

สรางความสมพนธระหวางคน สงคม วฒนธรรม ประเพณ วถชวต ใหมความเขมแขงพอทจะไม

กอใหเกดการเปลยนแปลงได หรอกลไกลทางสงคมทจะเลอกวฒนธรรมสมยใหมทดเปนประโยชน

ตอชมชนมาปรบใชใหเปลยนแปลงสงคมเดมของวฒนธรรมดงเดมของชมชน

3. การพฒนาดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนการจดการทองเทยวทมการ

ดาเนนการแลวไมกอใหเกดผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมของชมชน ดวยการ

จดระบบการจดสรรและใชประโยชนอยางเปนธรรมตามความจาเปน

ทงน การพฒนาการทองเทยวโดยชมชนใหเกดการพฒนาอยางยงยน ตองใชกลไกการม

สวนรวมเขามาเกยวของเปนสาคญ เนองจากการจดการทองเทยวยอมมผเกยวของหลายฝายในการ

เปนผมสวนไดสวนเสย ซง บญเลศ จตตงวฒนา (2548:175-176) ไดกาหนดลกษณะการมสวนรวม

ทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนอยางแทจรง ชมชนสามารถรวมกนพฒนาการทองเทยวให

เกดความยงยนทกขนตอน ตงแตรวมศกษาคนควาปญหาทางการทองเทยว การรวมกาหนดนโยบาย

การวางแผน การตดสนใจ ทตองมความพยายามใชทรพยากรทองเทยวทมอยใหเปนประโยชนตอ

ชมชนอยางแทจรง การรวมปฏบตตามนโยบายหรอแผนงานการทองเทยว และการรวมควบคม

58

ตดตามประเมนผลการดาเนนการตามแผนทกาหนด และรปแบบการมสวนรวมการวางแผน

พฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชน แบงออกเปน รปแบบดงน

1. รปแบบรฐบาลเปนผวางนโยบายและวางแผนโครงการดวยตนเอง เปนรปแบบท

ประชาชนในชมชนไมไดมสวนรวมตงแตตน หรอตงแตการวางแผนและจดทาโครงการทองเทยว

แตรฐบาลจะเขามาชกชวนใหชมชนเขามามสวนรวมในขนตอนการดาเนนโครงการ

2. รปแบบองคกรชมชนเขามามสวนรวมในการเจรจาตอรองการพฒนาการทองเทยว

แบบยงยน เปนรปแบบทรฐบาลและตวแทนขององคกรชมชนทางานพฒนารวมกน บทบาทสาคญ

อยทองคกรชมชนทเขารวมตดสนใจและเจรจาตอรองผลประโยชนในโครงการทภาครฐรเรม ให

สามารถกอใหเกดประโยชนสงสดแกชมชน ดงนนองคกรชมชนตองมศกยภาพและความสามารถ

อยางมากในการเจรจาตอรองเพอประโยชนของชมชน

3. รปแบบการใหชมชนจดการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนดวยตนเอง เปนรปแบบ

ทชมชนเปนผจดการ ควบคม และวางแผนพฒนาการใชทรพยากรทองเทยวดวยตนเอง ซงชมชน

ตองมความพรอมและศกยภาพอยางมากในการพยายามพงตนเองใหมากทสด การจดการทองเทยว

เปนโดยอสระ มการคดวเคราะห ตดสนใจการแกไขปญหาและกาหนดแนวทางการพฒนาการการ

ทองเทยวอยางยงยนดวยตนเอง โดยภาครฐไมสามารถชกจงชมชนได

นอกจากน จตศกด พฒจร (2549:134-140) ไดมแนวทางการพฒนาการมสวนรวมของ

ชมชนและองคกรทเกยวของกบการทองเทยวโดยชมชน ดงน

1. การอนรกษทรพยากรสงแวดลอมและวฒนธรรม การทคนในชมชนเปนผอยอาศย

และใชประโยชนจากทรพยากรในพนท จงมความจาเปนตองกาหนดการใชประโยชนและควบคม

ไมใหเกดผลกระทบตาง ๆ ผทมสวนเกยวของกบการทองเทยวในพนทนน ๆ ตองมบทบาทในการ

สรางความตระหนกในการอนรกษทรพยากรสงแวดลอมและวฒนธรรมแกคนในชมชนดวยการให

ความรเกยวกบการทองเทยวและการอนรกษแกชมชน การชใหเหนวาทรพยากรธรรมชาตและ

วฒนธรรมทดนนมคณคาและเปนรากฐานทดตอการทองเทยว สามารถสรางรายไดและชอเสยงแก

ชมชน ยงมคณคาตอการดาเนนชวตของชมชน การสรางกระบวนการในการมสวนรวมตองจดวาง

กระบวนการการปลกฝงสรางจตสานก ดวยการจดอบรมการอนรกษทรพยากรสงแวดลอมและ

วฒนธรรมโดยเจาหนาทจากองคการพฒนาเอกชน หรอเจาหนาทอทยานแหงชาต แตสงสาคญท

59

ชมชนสามารถพฒนาตนเองจนสามารถกลายมาเปนบคลากร ทดาเนนการทางการทองเทยวเชง

นเวศภายในชมชนไดเองและมความเขาใจเกยวกบการทองเทยวเปนอยางด จะสงผลใหชมชนม

ความตระหนกตอการอนรกษทรพยากรสงแวดลอมและวฒนธรรมมากขน

2. เศรษฐกจและการกระจายรายได เปาหมายของการดาเนนการการทองเทยวเชงนเวศ

โดยชมชน ดวยการกอใหเกดรายไดจากการขายอาหาร รายไดจากการนาทาง กอใหเกดการจาง

แรงงานทองถน การชวยลดอตราการอพยพยายถนเพอเปนแรงงานในเมอง เมอมการนาเอา

ทรพยากรหรอวตถดบของชมชนมาผลตและใชใหเกดประโยชนมากขน กอใหเกดการกระตนการ

ใชจายเปนรอบ ๆ ตอเนองกนไป หากชมชนสามารถสรางรายไดจากกจกรรมทางการทองเทยวได

แลวนน จาเปนอยางยงตองมการกระจายรายไดภายในชมชนอยางทวถง ซงทาใหชมชนโดย

สวนรวมไดรบประโยชนและโอกาสการสรางรายไดอยางเปนธรรม เพอลดปญหาความขดแยงการ

จดการผลประโยชนในชมชน

3. โอกาสในการสนบสนนดานการพฒนาและการมสวนรวมจากภาครฐ เปนการไดรบ

การสนบสนนไมวาจะเปนเงนทน การใหคาแนะนา การออกกฎระเบยบ นโยบายหรอมาตรการ

ตาง ๆ ทเออตอระบบการดาเนนงานของพนทแหลงทองเทยว รวมทงการมสวนรวมในการวางแผน

ของภาครฐในพนทแหลงทองเทยว ดงนนการพฒนาโอกาสทรฐจะใหการสนบสนนและเขามาม

สวนรวมนนจงจาเปนและมความสาคญ ดวยการสนบสนนการรวมกลมดาเนนการทางการ

ทองเทยวทเปนรปธรรมทาใหภาครฐสามารถใหการสนบสนนงบประมาณได การสรางเครอขาย

การทองเทยวระหวางพนทแหลงทองเทยว รวมทงเปนการรวมกนดแลผลประโยชนและการ

ดาเนนการระหวางกน เปดโอกาสใหหนวยงานภาครฐไดเขามามสวนรวมใหคาปรกษาและขยาย

โอกาสการไดรบความชวยเหลอและสนบสนนทางการพฒนา การเปดโอกาสใหนกวชาการศกษา

คนควาวจยในการรบขอมลจากการคนควาวจยนน ซงขอมลเหลานสามารถสะทอนกลบสชมชน

และเปนขอมลทจะทาใหภาครฐหรอหนวยงานสามารถพจารณาการใหการสนบสนนในการพฒนา

ไดอกทางหนง และการเขารวมโครงการและกจกรรมตาง ๆ ของภาครฐ เพอใหแหลงทองเทยวเปน

ทรจกของคนทวไปมากขน

4. ชมชนเขมแขงมศกยภาพและมสวนรวมในการพฒนา การทชมชนมความพรอมและ

มความเขมแขง รวมทงศกยภาพเพยงพอตอการเขามามสวนรวมกบการดาเนนการการทองเทยว

60

ภายในชมชน ทาใหชมชนสามารถดแลทรพยากรของตนเองและไดรบประโยชนทงทางตรงและ

ทางออมจากการดาเนนงาน การสรางความเขมแขงใหกบชมชนจงมความสาคญ ดวยการรวมกลม

อยางเปนรปธรรม สมาชกตองสามารถทจะเขารวมการตดสนใจเกยวกบการจดการ การดาเนนการ

และไดรบผลประโยชนอยางเตมท และตองมความยตธรรม ชมชนควรมสวนรวมในการจดการ

ทรพยากรการทองเทยวเชงนเวศตงแตเรมตน มใชภาครฐหรอหนวยงานอนมการวางแผนการจดการ

และไดขอสรปในเรองแผนปฏบตการแลว จงใหชมชนเขามารบรและใหความเหนในลกษณะการ

จดทาประชาพจารณ

5. ความตระหนกตอผลกระทบดานสงแวดลอมของชมชน องคกรพนท และ

นกทองเทยว ผลกระทบจากการทองเทยวเกดไดจากหลายปจจยดวยกน ไมวาจากตวชมชน องคกร

พนทและนกทองเทยว ซงจะสงผลกระทบตอแหลงทองเทยว ดงนนจงควรสรางความตระหนกตอ

ผลกระทบดานสงแวดลอมของชมชน ดวยการการอบรมใหความรผลกระทบจากการดาเนนการ

ทองเทยวอยางจรงจง การใหชมชนมโอกาสรวมกบหนวยงานตางๆ ในการอนรกษสภาพแวดลอม

การใหบทบาทและหนาทกบชมชนดแลรกษาและปกปองสภาพแวดลอมดวยตนเอง การใหชมชนม

สวนรวมวางแผนและกาหนดนโยบายการอนรกษสงแวดลอมในพนท การสรางความตระหนกตอ

ผลกระทบทางสงแวดลอมขององคกรพนท ดวยการใหหนวยงานในพนทมความรความเขาใจ

เกยวกบปญหาสงแวดลอม และศกษาผลกระทบจากการทองเทยวทมผลตอสงแวดลอม มการออก

มาตรการและการวางแผนปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมควบคไปกบการประเมน

สภาพแวดลอมและมการดาเนนงานอยางจรงจงและตอเนอง มการใหความรแกชมชนควบคไปกบ

การพฒนาแหลงทองเทยวภายในชมชน และการสรางความตระหนกตอผลกระทบทางสงแวดลอม

ของนกทองเทยว ดวยการสรางจตสานกการอนรกษทรพยากรสงแวดลอมใหแกนกทองเทยว

แนะนาวธการปฏบตกจกรรมนนทนาการทเหมาะสมและชใหเหนถงผลกระทบตอสงแวดลอมทจะ

เกดขน ออกมาตรการและบทลงโทษแกนกทองเทยวทละเมดขอบงคบ และมการสอความหมายท

แสดงใหเหนถงผลกระทบทมตอสงแวดลอม

การพฒนาการทองเทยวโดยชมชนอยางยงยน สรปไดวา เปนกระบวนจดการทรพยากรทางปญญา วฒนธรรม และทรพยากรธรรมชาต โดยมจดมงเนน การพฒนาเศรษฐกจ เพอพฒนา

คณภาพชวตของคนในชมชนใหมความเปนอยทดขน การพฒนาสงคม เพอสรางความสมพนธของ

61

คนและสงคม วฒนธรรม ประเพณ วถชวต และการพฒนาดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เพอใหการจดกจกรรมทองเทยวไมกอใหเกดผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

โดยรปแบบของการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชน ไดแก การจดการ

ทองเทยวทใหชมชนเขามามสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวเพยงบางสวนรวมกบรฐบาล การ

จดการทองเทยวทองคกรชมชนมบทบาทเจรจาตอรองการทางานรวมกบรฐบาลเพอรกษา

ผลประโยชนของชมชน และการจดการทองเทยวทใหชมชนจดการพฒนาการทองเทยวดวยตนเอง

ทกขนตอน โดยแนวทางการพฒนาการทองเทยวโดยชมชนแบบมสวนรวมตองดาเนนการดวยการ

ใหผมสวนไดสวนเสยมบทบาทสรางความตระหนกการอนรกษทรพยากรสงแวดลอมและ

วฒนธรรมแกคนในชมชน มการกระจายรายไดภายในชมชนอยางทวถง มการสรางรายไดอยางเปน

ธรรม และชมชนโดยสวนรวมไดรบผลประโยชน การไดรบการสนบสนนการพฒนาและการม

สวนรวมจากภาครฐทเออตอการดาเนนงานของชมชน และการใหชมชนมความพรอมและมความ

เขมแขง มศกยภาพเพยงพอตอการเขามามสวนรวมในการดาเนนการจดการการทองเทยวภายใน

ชมชน

อาจกลาวไดวา การทองเทยวโดยชมชนเปนการทองเทยวรปแบบหนงทใหความสาคญ

ตอชมชน โดยชมชนเปนฐานในการพฒนาและการจดการ และเปนเครองมอหนงของการพฒนา

ชมชน ดวยการใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการทอง เทยว ทงการจดการดาน

ทรพยากรธรรมชาต วถชวต วฒนธรรมของชมชนในใหมคณภาพ เพอเปนทนของชมชนในการ

ดาเนนกจกรรมการทองเทยว การจดการทองเทยวโดยชมชน จงมความมงหวงเพอสรางประโยชน

แกชมชนทงดานการพฒนาชมชนและการอนรกษทรพยากรตางๆ ของชมชน การจดการทองเทยว

โดยชมชน การพฒนาดานการทองเทยว ไดสงผลกระทบทงดานบวกและลบตอชมชนและประเทศ

อยางมาก หากชมชนใดมความพรอมในการจดการการทองเทยวยอมไดรบผลบวกมากกวาผลลบ

การจะทาใหผลประโยชนทเกดขนโดยไมตองสญเสยทรพยากรจานวนมาก หรอยงสามารถคงอย

ของทรพยากรการทองเทยวในพนทตองสามารถพฒนาการมสวนรวมการจดการทองเทยวอยาง

ยงยน ดวยการสรางความตระหนกและความรวมมอในการอนรกษและใชประโยชนทรพยากรอยาง

คมคา

62

แนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ความหมายของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม นกวชาการหลายทานไดนยามความหมายของการวจยเชงปฏบตการ ซง บรค (Bruce,

2006:224) ไดนยามความหมายของการวจยเชงปฏบตการ เปนแนวทางการทางานวจยทตองมการ

จดเตรยมคนเพอดาเนนการไปสเปาหมายการแกไขปญหาเฉพาะอยางเปนระบบ เปนกลยทธในการ

สรางการยอมรบ การเปนประชาธปไตย และการมสวนรวมของคนทเกยวของในการรวมมองถงผล

สะทอนกลบทอาจกระทบตอตนเองและตอชมชน และเปนการสนบสนนใหรวมกนประเมนและ

อธบายสถานการณและการวางแผนการพฒนาเพอการแกไขปญหา สอดคลองกบ ปเตอร และ ฮลาร

(Peter and Hilary, 2008:4) มแนวคดวา การวจยเชงปฏบตการเปนกระบวนการมสวนรวม ในการ

พฒนาการปฏบตเพอใหคนบรรลวตถประสงค ดวยการแสวงหาทงแนวทางการปฏบตและการ

สะทอนกลบ ทฤษฎและการปฏบต การมสวนรวมกบผอน ในการแสวงหาแนวทางการแกไข

ประเดนปญหาทกดดนและสรางความกงวลในระดบบคคลและชมชน และ แจค และ นอรแมน

(Jack and Norman, 2008:589) มแนวคดวา การวจยเชงปฏบตการเปนการกระทาขนของคนคนเดยว

หรอมากกวาหนงคนหรอกลมคนทมวตถประสงคเพอการแกไขปญหาหรอการไดขอมลมาเพอบอก

แนวทางปฏบต โดยการแกไขปญหาดวยการวจยเชงปฏบตการโดยทวไปมกแกไขปญหาทเจอ

เฉพาะหนา หากทาการศกษาการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ซงมแนวคดทไมแตกตางกน

ซลเดล (Seidel, 1982 อางถงใน Henry, 2000:62) ไดอธบายวา การวจยเชงปฏบตการแบบม

สวนรวม เปนขอเสนอกระบวนทศนใหมเพอใหเ กดองคความรใหมตามพฤตกรรมและ

สภาพแวดลอมของชมชน ดวยการบรณาการการออกแบบ การวางแผน การวจย และการมสวนรวม

เปนงานวจยทมแบบแผนเพอนาไปสเปาหมาย การมคณคา และการแกไขปญหา ซงมความ

คลายคลงการวจยรปแบบพฤตกรรม ซงมความแตกตางจากงานวจยอนๆ ทไมสามารถสรางความ

รวมมอระหวางนกวจย นกออกแบบ และนกวางแผนได สอดคลองกบ พนธทพย รามสตร

(2545:59) การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม คอ “กระบวนการทางประชาธปไตยอยางหนงท

บคคลจานวนหนงนาความรทไดจากการศกษาวจยและการลงมอกระทามาปรบปรง แกไข หรอ

เปลยนแปลงสงคมของตน” โดย นลณ กงศรกล (2547:3) มแนวคดวา “เปนกระบวนการแสวงหา

ความรรวมกนของบคคลทหลากหลายทยดหลกการรวมคด รวมทาการตดสนใจ และรวมเรยนร

63

รวมรบผดชอบจากสงทคดรวมกน ตดสนใจรวมกน เปนกระบวนการแสวงหาความรรวมกนเพอ

นาไปใชไดจรง มงเนนเพอใหเกดการเปลยนแปลง เกดการพฒนาในชมชน ในสงคม และแมแตใน

ตวของผทรวมในการทาวจยรวมกน” หากพจารณาจากคาศพท ของ ศรพงศ พยอมแยม (2547:8-9)

ซงไดกลาววา “Participatory Action Research : PAR มสวนประสมของคาสาคญ (Keyword) อย 2

คา ไดแก การมสวนรวม (Participation) และคาวาการปฏบตการ (Action) โดยจะตองบรณาการทง

การมสวนรวมและการปฏบตการเขาดวยกน นกวจยกบประชาชนเปนผมสวนไดเสยในชมชน

(Steak holder) จะตองรวมกนวเคราะหปญหาชมชน ศกษาความตองการของชมชน สารวจ

ทรพยากร ตลอดจนวางแผนปฏบตการแกไขปญหาในชมชน และปฏบตการรวมกน จงจะเปน PAR

ทแทจรง การวจยลกษณะนเปนรปแบบจากลางขนบน (Bottom up approach) คอ จากรากหญาใน

ชมชนสระดบนโยบาย ซงนาจะเปนการแกไขปญหาชมชนทตรงจดมากกวา”

ความหมายการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม สรปไดวา คอ กระบวนการแสวงหา

ความรรวมกนของบคคลทหลากหลายทยดหลกการมสวนรวม และการปฏบตการรวมกน ดวยการ

วเคราะหปญหาชมชน ศกษาความตองการของชมชน สารวจทรพยากร ตลอดจนวางแผนปฏบตการ

แกไขปญหาในชมชน โดยผานกลไกการรวมตดสนใจ รวมเรยนร รวมรบผดชอบสงทคด เพอ

นาไปสการพฒนาสงคมหรอชมชน รวมถงการพฒนาศกยภาพของผรวมวจย

หลกการของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โรล (Rory, 1998) ไดอธบายหลกการของการวจยเชงปฏบตการ เปนการศกษาจาก

สถานการณจรงมากกวาการสรางขนหรอการทดลอง มเปาหมายในการแกไขปญหาทเกดขนจรง

สามารถใชการวจยทางสงคมศาสตรหรอการวจยนารอง (การวจยเฉพาะกลม) ในการศกษาเบองตน

การวจยเชงปฏบตการทมคนเขามามสวนรวมในการวจย มการเปลยนแปลงสถานท หรอการ

เปลยนแปลงองคประกอบโดยรวมอยางรวดเรว จงตองเปนการวจยทมความยดหยนตาม

สถานการณ บทบาทของนกวจยเชงปฏบตการจงมความหลากหลายในแตละขนตอนของการวจย

ไดแก การเปนผนา ผวางแผน ผกระตน ผอานวยความสะดวก ผสอน ผฟง ผสงเกต ผสงเคราะห

และผรายงานผลและบทบาทสาคญของนกวจย คอการใหผมสวนรวมวจยไดมสวนรบผดชอบใน

กระบวนการวจย เพอใหเกดความเขาใจในวธวทยาและสามารถดาเนนการวจยไดเองหลงจากผวจย

64

ออกจากพนท การทาวจยเชงปฏบตการผวจยมบทบาทพนฐานในการอานวยการจดใหมการพดคยและการวเคราะหอยางไตรตรองระหวางผมสวนรวมเปนระยะ และการเขยนรายงานสรปหลงจาก

เสรจสนการทาวจย ซง บรค (Bruce, 2006:224) ระบวาการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมนนหลกการมงใชวธการและเทคนคในการศกษาประชากรในดานประวตศาสตร วฒนธรรม กจกรรม

โตตอบ และอารมณความรสก แมวาการวจยเชงปฏบตการจะใชกลยทธในการรวบรวมขอมลท

หลากหลาย แตกมความแตกตางในวธการและวตถประสงค การวจยเชงปฏบตการทตองทางาน

รวมกบคนจานวนมาก จะไมสามารถทาไดหากนกวจยกาหนดความละเอยดและความซบซอนของ

งานทตองทาประจา ลวนสอดคลองกบแนวคดของ ปเตอร และ ฮลาร (Peter and Hilary, 2008:1-4)

การวจยเชงปฏบตการจงเปนชดของการปฏบตในการศกษาสงทเปนอย มความหลากหลายเชอมโยง

วธการและความคด เปนการคนหาวธการสรางการมสวนรวมของชมชนในการดาเนนภารกจอยางม

คณภาพ ความอยากรอยากเหนและการตงคาถามมความสาคญตอการปฏบตในแตละประเดนใน

การศกษา ซงเปนความทาทายอยางมากแกผวจย เนองจากเปนการฝกปฏบตการแบบมสวนรวม

เพอใหไดรบองคความรทงทางวชาการ การเปลยนแปลงทางสงคม และการพฒนาผปฏบต ผมสวน

รวมในการทาวจยกบนกวจย มความสาคญยงตอการรวมคนหาขอมลของชมชน การคนหาแนวทาง

ปฏบต และการกาหนดประเดนคาถาม ซงมวงจรการวจยดวยการปฏบตและการสะทอนกลบ

โดยการปฏบตมขนตอนทผรวมวจยตองทดสอบการปฏบตและคนหาขอเทจจรง สวนการสะทอน

กลบ มขนตอนทาความเขาใจขอมลรวมกนและการวางแผนในการปฏบตตอไป หลงจากทมการนา

การปฏบตและการสะทอนกลบของวงจรการวจยไปใช ทาใหการวจยเชงปฏบตการสามารถชวยลด

กระทบจากการเปลยนแปลงและนาไปสการประยกตในการทาวจย

เปาหมายเบองตนของการวจยเชงปฏบตการ คอ การสรางความรไปสการปฏบต ซงจะ

เปนประโยชนตอการดารงชวตพนฐานของประชาชน เปาหมายทกวางออกไปจะพยายามมงไปส

การพฒนาความรไปสการปฏบตเพอยกระดบความเปนอย เศรษฐกจ การเมอง จตวทยา จตวญญาณ

ของความเปนคนและชมชน เพมความเทาเทยมและความเกยวพนทยงยนทามกลางสภาพแวดลอมท

เราเปนอย ซง แจค และ นอรแมน (Jack and Norman, 2008:590) อธบายเพมเตมไดวาการวจยเชง

ปฏบตการมเปาหมายในการเสรมสรางพลงอานาจแกระดบบคคลและกลมคนใหมคณภาพชวตทด

ขนและนาไปสการเปลยนแปลงของสงคมในระดบตางๆ ไดแก โรงเรยน ชมชน หรอสงคม มความ

65

รอบคอบในการแกไขปญหาของกลมคนขนาดใหญ ทมความหลากหลายของประสบการณและ

มมมอง แตมจดรวมของปญหาเดยวกน จงเปนการแกไขปญหาของผมสวนไดสวนเสยทมหนาทใน

การทางานรวมกนอยางเทาเทยม สอดคลองกบ เฉลยว บรภกดและคณะ (2545: 248) ระบเปาหมาย

ของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เปนการวจยทสรางกระบวนการในการพฒนาคน สราง

คนเปนสาคญเพอใหสามารถมสวนรวมในการพฒนาชมชนใหมความเขมแขง มความสามารถเพยง

พอทจะปรบตวและพฒนาตนเองไดทามกลางความเปลยนแปลงภายนอกชมชน ทงดานเศรษฐกจ

การเมอง สงแวดลอม สงคม วฒนธรรม รวมทงสรางกระบวนการการศกษาในประเดนตางๆ ททา

ใหชมชนมแนวคดในการปรบตวและเลอกแนวทางการพฒนาไดอยางเหมาะสม

โดย สทธณฐ ประพทธนตสาร (2546:17) มแนวคดทเนนการมสวนรวมของผ ท

เกยวของ การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเปนวธการทาการวจยทมผทเกยวของอยางนอย 3

ฝาย ไดแก ชาวบาน ผนาชมชน, นกพฒนาททางานในพนทชมชน ทงหนวยงานภาครฐ หนวยงาน

พฒนาเอกชน หรอองคกรทางสงคมตางๆ และ นกวชาการหรอนกวจย ผตองการทาวจยเพอแกไข

ปญหาใหแกชมชน ลวนเปนกลมคนทมความเกยวพนกบพนททตองการแกไขปญหาหรอพฒนา

ทาใหสามารถมบทบาทรวมในการสรางกระบวนการเรยนรใหเกดการพฒนาแนวคด วธการ

การจดการในการแกไขปญหารวมกน การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม จงตองมกระบวนการ

ตงแตการศกษาชมชน คนหาแนวทางการแกไขปญหา โดยใหประชาชนมสวนรวมดาเนนการทก

ขนตอน จากการรวมกระบวนการจะมสวนสงเสรมใหประชาชนสามารถดาเนนการวจยไดดวย

ตนเองแมนกวจยจะออกจากพนทแลว

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมมรปแบบของการมสวนรวม 3 รปแบบ (เฉลยว

บรภกดและคณะ, 2545: 239) ดงน

1. มนกวจยภายนอกเปนนกวจยหลก (Principal Researcher) ชวงแรก หรอวงรอบ

แรกๆ ของกระบวนการวจย และใหบทบาทแกประชาชนเปนนกวจยรวม ดาเนนการวจยรวมกนไป

ไดระยะเวลาหนง หรอวงรอบหลง ๆ จงเรมเพมบทบาทใหประชาชนไดดาเนนการวจยดวยตนเอง

มากขน และเปลยนบทบาทมาเปนนกวจยหลก เพอดาเนนการวจยดวยตนเอง

2. ไมมนกวจยหลกจากภายนอก นกวจยซงเปนประชาชนในชมชนคดและดาเนนการ

วจยดวยตนเอง โดยมคนนอกชมชนเปนผใหคาปรกษา ซงอาจเปนคณะผใหคาปรกษาไดเชนกน

66

3. รปแบบอน ๆทดดแปลง หรอประยกตไปจากรปแบบทงสองขางตน เชน การวจยทผ

เขามาทาหนาทอานวยการใหเกดการวจยหรอ เรยกวา ผอานวยการ (Facilitator) เปนตน

ทงน เชยร (Cher, 2009:9-10) ไดระบประเภทของการวจยเชงปฏบตการออกเปน 4

ประเภท ดงน

1. การวจยเชงปฏบตการแบบความรวมมอ (Collaborative Action Research)

ประกอบดวยผวจยทหลากหลาย จากโรงเรยน มหาวทยาลย ในการจดระบบการทางานรวมกน เพอ

ศกษาปญหาของการศกษา เปนความรวมมอระหวางครและผบรหาร และอาจเปนความรวมมอ

ระหวางบคลากรของโรงเรยนและนกวจยของมหาวทยาลย โดยการวจยเชงปฏบตการนมเปาหมาย

เพอสรางความเชยวชาญใหแกผใหความรวมมอ ดวยการการแลกเปลยนความรระหวางแกผมสวน

ไดสวนเสยทมวถหรอสภาพทมความแตกตางกนอยางตอเนอง

2. การวจยเชงปฏบตการแบบการวเคราะห (Critical Action Research) รปแบบการวจย

เชงปฏบตการนเปนประโยชนตอการจดการจดระบบการศกษาซงมสวนสนบสนนการสรางความ

รวมมออยางกวางขวางระหวางนกวจยของมหาวทยาลย โรงเรยน ผบรหาร ครและชมชน โดยม

เปาหมายประเมนประเดนหรอสถานการณทางสงคม ทเปนผลใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคม

การวจยเชงปฏบตการแบบการวเคราะหนจะใหความสาคญตอการใหความรอยางเหมาะสมของ

ความเปนเพศ ชาตพนธ และชนชนทางสงคมทมความแตกตางกน

3. การวจยเชงปฏบตการแบบชนเรยน (Classroom Action Research) รปแบบการวจย

เชงปฏบตการนดาเนนการโดยคร มเปาหมายพฒนาการสอนในหองเรยน ซงมความสาคญในการ

อธบายสงทครไดทาบนพนฐานของขอมลทไดรวบรวมมาจากนกเรยน แมจะเปนความพยามยาม

เพยงคนเดยวในการกระทา แตกปรากฏความรวมมอในระดบชนเรยนของครหลายคน

4. การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) กระบวนการ

สรางความรวมมอกบสงคมดวยการวจยเชงปฏบตการ เปาหมายของการวจยนเพอการคนหาความ

จรงทสามารถนาไปสการเปลยนแปลง เชอในการปดปลอย (ผวจยสามารถคนหาแนวทางปฏบต

ภายใตกรอบโครงสรางของสงคม) วกฤตสการเปลยนแปลง (เปาหมายของการปฏบตของผวจย คอ

ความทาทายของการทาใหเกดความบาดหมาง การไมเกดแนวทางการทางาน และอานาจของการ

ตอส) และการปฏรป (การเปลยนแปลงของทฤษฎและการปฏบต)

67

นอกจากน ทศนย ลกขณาภชนชช (2545:99-100) ไดมแนวคดในการศกษาชมชนแบบ

มสวนรวม (Participatory Rural Appraisal-PRA) ซงพฒนามาจาก “งานวจยเชงปฏบตการ” (Action

Research) ใหเกดเทคนคการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research)

แนวทางการศกษาชมชนแบบมสวนรวมดวยเทคนคน จงใหความสาคญตอการ ใชวธการศกษา

ขอมลเชงลก ใหสามารถเขาใจถงปญหา ความตองการ บรบทชมชน ไดแก ประวตศาสตร

ภมศาสตร วฒนธรรมชมชน ความสมพนธของคน ระบบกลม ผนา อานาจ อทธพล เปนตน ซงเปน

ขอมลสาคญในการกาหนดแนวทางการพฒนาชมชนไดเหมาะสมกบสภาพของชมชน ซงชาวบาน

ชมชนมบทบาทสาคญในการจดการตนเอง แทนระบบเดมทหนวยงานของรฐคดและดาเนนการเอง

แลวสงผลกระทบใหชมชนโดยไมไดมสวนรวมใดๆ มวธการศกษาชมชนหลายวธการ ไดแก การ

สงเกต การพดคย การสนทนากลม การจดบนทก ซงตองใชเวลาในการศกษาเชงลกมาก แนวคดน

ไดรบการยอมรบมากขนจากทงหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน ในระดบทองถน ระดบชาตและระดบ

สากลในการทาวจยชมชน และเลอกทจะมการแฝงตวอยในชมชนในชวงระยะเวลาหนง เพอใหได

ขอมลทแทจรงจากชมชน โดยฐานคดสาคญของการวจย เ ชงปฏบตการแบบมสวนรวม

ประกอบดวยประเดนสาคญดงน

1. นกวจยตองเปนผกระตนใหคนในชมชนตระหนกถงปญหา และการแสวงหาแนว

ทางการแกไขปญหา ไมใชเปนผคด รเรม และดาเนนการ หรอเปนเจาของวจย คนในชมชนตองเปน

ผคด และสรางการเรยนรในการศกษา วเคราะหปญหา วางแผน ดาเนนการ และตรวจสอบการ

พฒนาดวยตนเอง

2. นกวจยตองเชอมนในศกยภาพของคนในชมชนและชมชน ความเปนชมชนทมบรบท

ทแตกตาง ทงความเปนชมชนเมอง ชมชนชนบท ชมชนโรงงาน ชมชนแออด ซงประกอบดวยกลม

คนทมความหลากหลาย ยอมมศกยภาพทหลากหลายเชนกน กระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบม

สวนรวมตองมสวนกระตนใหคนในชมชนไดเขามามสวนรวมทางานเพอสวนรวม จะเกดพลง

สาคญในการรวมขบเคลอนการพฒนาชมชน และผลลพธทตามมา กระบวนการวจยไดมสวน

พฒนาศกยภาพคนใหแขงแกรงมากขน อนมสวนผลกดนใหเกดการพฒนาชมชนดวยความสามารถ

ของคนในชมชนเอง

68

3. นกวจยตองมการกระจายงานใหคนในชมชนไดมสวนรวมขบเคลอนงานวจย ไมควร

ควบคมและดาเนนการวจยดวยตนเอง เนองจากผทรถงปญหาของชมชนไดดทสดคอคนในชมชน

ตองใหโอกาสคนในชมชนรวมศกษา วเคราะห เกบขอมลดวยตนเอง

4. การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ตองสรางกระบวนการใหคนในชมชนซงเปน

ผรปญหาเชงลกและความตองการของชมชน ไดมความรสกรวม พฒนาสการสรางความเขาใจและ

การกระทารวม เพอใหเกดการพฒนาตนเองและพฒนาชมชน

5. กระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เปนกระบวนการวจยทไมสนสด

มการเรมตนและดาเนนการเปนวงจร และเกดวงจรใหมอยางตอเนอง ตามการดาเนนการของกลม

หรอสมาชกชมชนทยงคงดาเนนการอยางไมหยดนง

ทงน ชมชน สมประเสรฐ (2542:59-61) ไดกลาวถงกระบวนการวจยเชงปฏบตการอยาง

มสวนรวมไววา กระบวนการวจยตองใหผวจยและผรวมวจยรวมมอกนดาเนนการวจยใหสามารถ

พฒนาองคความรใหม ดวยการคนปญหา สาเหต และวธแกไขท ซงตองการการประเมน

สถานการณ เพอกาหนดการวางแผนและวธการใหเกดการเปลยนแปลงหรอไปสเปาหมายทกาหนด

รวมกน การศกษาขอมล รวบรวมขอมล ดวยวธการจดบนทก มภาพถาย คาบรรยายตางๆ ตองนามา

ทาการวเคราะห เพอจาแนก จดระบบขอมล และตรวจสอบขอมลใหขอมลมความเปนจรงตาม

ธรรมชาต มความเชอมนและความเทยงตรงภายใน เพอสรปเขยนเปนรายงานการวจย สวนความ

เทยงตรงภายนอกซงเปนขอมลทนกวจยไดนาเสนอความคดของผรวมวจย สามารถนามาใชไดหาก

เปนขอมลตามสถานการณจรง สงสาคญการทาวจยนน ผวจยตองมจรรยาบรรณของนกวจย เพอให

ขอมลหรอผลการศกษาทไดมความถกตองและเปนจรงตามสถานการณทเกดขนจรง นอกจากน

เฉลยว บรภกดและคณะ (2545:238) ไดกาหนดลกษณะกจกรรมของการวจยเชงปฏบตการแบบม

สวนรวม 3 ประการ ทเชอมโยงกน ดงน

1. การคนควาวจยเพอใหไดคาตอบทจาเปน เปนการศกษาเพอหาขอมลทมเปาหมาย

เพอใชประโยชนทงใหไดความจรงของปญหา แผนการดาเนนงานเพอการพฒนา หรอแกปญหา

และการตดตามประเมนผลการพฒนา เปนตน

2. การมสวนรวมของสมาชกในชมชนทองถน เปนการกาหนดใหคนในชมชนไดเขามา

มสวนรวมดาเนนการวจย เนองจากคนในชมชนเปนผไดรบผลกระทบโดยตรงจากการวจย

69

3. การปฏบตการตามการดาเนนชวตจรง เปนการวจยทไมใชการจาลองเหตการณจรง

แตเปนการวจยบนสถานการณทเปนจรงโดยธรรมชาต จงไมใชการทดลองแบบการวจยเชง

วทยาศาสตร

นอกจากน เคมมส และ วลคนสน (Kemmis and Wilkinson, 1998 อางถงใน พรสนต

เลศวทยาววฒน, 2554) ไดสรปลกษณะเดนของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม การวจยเชง

ปฏบตการแบบมสวนรวมเปนกระบวนการทางสงคม เปนการศกษาและทาความเขาใจระบบ

ความสมพนธของคนและสวนรวม ดวยการศกษาการปฏบตการทางสงคมแบบมสวนรวม

เพอนามาใชประโยชนในการประยกตแนวทางการศกษา ผรวมวจยตองทาการศกษาและวเคราะห

ตนเองตลอดกระบวนการวจยวามความเขาใจในปจจบนแงมมตางๆ วาอยางไร เปนการวจยทเนน

การลงมอปฏบตและทางานรวมกน เปนการปฏบตการทเนนการคดทสรางสรรค ใหสามารถหา

หนทางออกแกไขปญหาได และเปนการวจยทตองมการไตรตรองครนคด กอนลงมอปฏบตอยาง

คอยเปนคอยไป ทตองมการทบทวนตลอดเวลาจนกวาจะบรรลเปาหมายทกาหนด มความ

สอดคลองกบ พนธทพย รามสตร (2545:64-69) การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมมลกษณะเดน

10 ประการ ดงน

1. การสรางความร (Produce Knowledge) เปนการเรยนรรวม (Co-generative learning)

ระหวางชาวบานกบนกวจย เกดการผสมผสานความรวชาการกบความรพนบาน หรอทฤษฎกบการ

ปฏบตใหเกดความรใหม ซงตองใชเวลาในการเรยนรรวมกนแบบคอยเปนคอยไป ใหเกดการมสวน

รวมมากขนตามลาดบ

2. รปแบบความรทไดจากการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมเปนลกษณะปฏสมพนธ

(Interactive) และสหวทยาการ (Interdisciplinary) เปนการวจยทใหความสาคญของการเรยนรท

หลากหลายศาสตรหรอสาขาวชา เพอใหสามารถเชอมสมพนธความรแตละสวน นาไปสการนา

หลกการหรอทฤษฎมาใชในการปฏบตดวยตนเอง และสวนรวม

3. การลงมอปฏบตใหเปนรปธรรมเปนความจรง (Act to transform reality) จากการ

เรยนรและเขาใจ ตองมการลงมอกระทาใหเกดรปธรรม ซงการกระทาจะสะทอนถงความเขาใจ

ความร ความคด ของผวจยในการลงมอปฏบตดวยตนเอง

70

4. การลงมอปฏบตความรหรอใชความรลงสการปฏบต (Practical) เปนการวจยทเนน

การมสวนรวมของประชาชนทกระดบ ใหมามสวนศกษาปญหาทสาคญและเปนจรงของชมชน

วเคราะหและแสดงความคดเหนอยางกวางขวาง เพอรวมกระบวนการพฒนาใหมสวนสามารถ

พฒนาบทบาทประชาชนทกระดบและพฒนาชมชนไดดวยตนเอง

5. การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมเปนกระบวนการใชทรพยากรอยางม

ประสทธภาพและประสทธผล เปนการสรางความรใหแกสงคม ดวยการใหโอกาส ไมสรางขอจากด

เกดการแสดงออกและความคดเหน มการรบฟงและการยอมรบ เพอใหเกดการเรยนรรวมกนของ

ทกคนทกฝาย

6. กระบวนการทางการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมเปนกระบวนการตอเนองทไม

มเวลาจากด มการเคลอนไหวและเปลยนแปลงตามสถานการณทเกดขนในชมชนตลอดเวลา ทาให

การวจยจงไมสามารถเหนภาพอนาคตหรอทานายไดลวงหนา การกาหนดแผนงานหรอการ

ดาเนนงานลวงหนาจงตองมความยดหยนสง

7. สรางความตระหนกถงความเปนตวของตวเอง (Self – awareness) การวจยเชง

ปฏบตการอยางมสวนรวม ทใหความสาคญตอการมสวนรวมของประชาชนทกระดบ ไดมสวน

สรางความตระหนกถงความเปนตวของตวเอง ทาใหมความเชอมนในตนเอง และกลาแสดงออก

มากขน

8. ชมชนเปนแหลงทสาคญในการวางแผนเปาหมายชวตของตน ชมชนชวยใหคนใน

ชมชนสามารถโยงภาพ สถานการณ และความสมพนธของคนในชมชนและชมชนในอดต ปจจบน

และอนาคตได ซงมสวนชวยในการวางแผนการพฒนาวาควรเปนอยางไร

9. การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมเปนการมองอนาคต กระบวนการวจยไดมสวน

สรางการเรยนรใหแกชมชน ใหชมชนสามารถพงตนเองได ชมชนรแนวทางการจดการหรอพฒนา

ตนเอง ดวยวธการศกษา และการทบทวนตนเองอยางตอเนอง และมสวนทาใหชมชนสามารถ

พฒนา ปรบปรงเปลยนแปลงใหอนาคตของชมชนดขน

10. การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมมองโลกในแงด (Optimistic) ดวยแนวคด

พนฐานของการวจยทเหนความสาคญของศกยภาพบคคล เชอมนพลงในความสามารถในการ

จดการปญหาและตอบสนองความตองการของตนเองได

71

หลกการของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม สรปไดวา มเปาหมายสาคญในการ

พฒนาคน สรางคนเพอสรางชมชนใหมความเขมแขง สามารถตานทานกระแสความเปลยนแปลง

จากปจจยแวดลอมภายนอกชมชน ทงดานเศรษฐกจ การเมอง สงแวดลอม สงคม และสามารถ

ปรบตว แกไข และเลอกแนวทางการพฒนาทเหมาะสม ซงตองมผทเกยวของอยางนอย 3 ฝาย คอ

ชาวบาน นกพฒนา นกวชาการหรอนกวจย รวมใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

เพอทาใหเกดกระบวนการเรยนรใหแกผทเกยวของรวมกน บนฐานคดวา ชมชนมความหลากหลาย

ตางมคนทมศกยภาพ หากกระตนสงเสรมใหเขาไดทางาน เขาจะสามารถเปนกาลงสาคญใหแก

ชมชนได ตองมการใหคนในชมชนรวมศกษา วเคราะห เกบขอมลดวยตนเองเพอเปดโอกาสให

ชมชนรซงถงปญหาของตนเอง และดาเนนการอยางตอเนองและไมสนสดลงในวงจร วงจรนจะคง

อยและดาเนนตอไปหาก ชาวบานสมาชกของชมชนยงสามารถรวมกลมได

โดยรปแบบของการมสวนรวม ดวยการวจยแบบมสวนรวม ม 3 รปแบบไดแก นกวจย

ภายนอกเปนนกวจยหลก มประชาชนในชมชนเปนนกวจยรวมชวงแรก และคอยๆ เพมบทบาทและ

เปลยนใหประชาชนเปนนกวจยหลกชวงหลง ไมมนกวจยหลกจากภายนอกแตอาจมผใหคาปรกษา

จากภายนอก และผรวมวจยเปนสมาชกจากในชมชน และรปแบบอนๆ ทดดแปลงหรอประยกตไป

จากรปแบบทงสอง เชนผวจยภายนอกเปน ผอานวยการ (Facilitator) เปนตน ลกษณะของงานวจย

เชงปฏบตการแบบมสวนรวม เปนการคนควาวจยเพอใหไดคาตอบทจาเปน ผวจยและผรวมวจย

ตองรวมมออยางมเปาหมายรวมกน เปนการสรางความร โดยการผสมผสานระหวางความรจาก

นกวชาการกบความรพนบานทมการเรยนรรวม และเปนการเรยนรรวมกนของคนทมความร

หลากหลาย การลงมอกระทาโดยใชความรลงสการปฏบต ใหเปนรปธรรม มการใชทรพยากรอยาง

มประสทธภาพและประสทธผล มการรบฟงและยอมรบความคดเหนกนและ เปนการใหโอกาสทก

คนไดเรยนร เปนกระบวนการตอเนองทไมมเวลาจากด เปนรปแบบทไมสามารถกาหนดแผนการ

ลวงหนา มการเปลยนแปลงเกดขนตลอดเวลา เปนการสรางความตระหนก ใหเชอมนในตนเอง การ

โยงอดต ปจจบนและอนาคตเขาดวยกน เพอวางแผนทจะเขาควบคมเปาหมายของการวจย

72

ขนตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เคมมส และแทกการด (Kemmis and McTaggart, 1988 : 14 อางถงใน นชวนา

เหลององกร, 2552) ไดเสนอขนตอนการวจยเชงปฏบตการ 4 ขนตอน ประกอบดวย การวางแผน

การปฏบต การสงเกต การสะทอนผล ดงน

1. การวางแผน (Plan) เปนขนตอนของการกาหนดแนวทางขางหนาวาควรตอง

ดาเนนการวจยอยางไร เพอไมอยบนความเสยงทามกลางการเปลยนแปลงของสงคม และสามารถ

ลดความขดแยงทจะเกดขนได ดวยการกาหนดความคาดหวง การมองอนาคต เพอนาไปสการเลอก

แนวทางหรอกจกรรมทตองมความยดหยนสง

2. การปฏบต (Action) เปนขนตอนการดาเนนการตามแผนทกาหนด เพอใหสามารถ

แกไขปญหาได จงตองมการดาเนนงานอยางมเหตผล และมการควบคม มความยดหยน เพอลด

ความเสยง และพรอมทจะเปลยนแปลง

3. การสงเกต (Observation) เปนการเกบขอมลทไดจากการปฏบตงาน ซงตองมการ

วางแผนไวลวงหนา และมความยดหยนในการเกบขอมลตามสถานการณทเกดขนจรงโดยไม

คาดคดได ดวยการจบประเดนอยางรวดเรว

4. การสะทอนผล (Reflection) เปนการประเมนผลการดาเนนการวจยวาเปนไปตาม

วตถประสงคของการวจยหรอไม ผวจยตองตดสนใจใหชดเจนเพอชชดวาควรปรบปรงหรอแนะนา

การดาเนนการตอไปอยางไร

แผนภมท 2 ขนตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

PAOR1

Plan

Action

Observe

Reflection

PAOR2

Plan

Action

Observe

Reflection

PAOR3

Plan

Action

Observe

Reflection

73

ในขณะท บรค (Bruce, 2006:225) เสนอขนตอนพนฐานของการวจยเชงปฏบตการทม

การดาเนนงานเปนเกลยว และไมไดเปนการดาเนนงานแบบเสนตรงตามลกษณะของงานวจย

แบบเดม โดยม 4 ขนตอน ไดแก การระบคาถามในการวจย การรวบรวมขอมลเพอตอบคาถามวจย

การวเคราะห และการตความขอมล และการแบงปนขอมลจากผลการศกษากบผมสวนรวมในการ

วจย ซง เชยร (Cher, 2009:9) กาหนดกระบวนการทาวจยเชงปฏบตการตามขนตอนเรมดวยผลของ

การกระทาของนกวจย การกระทาหรอการปฏบต และการประเมนผล โดยหลงจากการประเมนผล

จะมกระบวนการตอเนองไปสการเกดผลสะทอนกลบ การกระทาหรอการปฏบต และการ

ประเมนผล จงเปนกระบวนการวจยแบบเกลยวหรอกนหอย ทมการปรบปรงการปฏบตอยาง

ตอเนอง และ เออรน (Ernie, 2008:5) ไดระบวงจรการวจยเชงปฏบตการ (Action Research Cycle)

ออกเปน 4 ขนตอน ดงน

1. การออกแบบ (Designing) ออกแบบการศกษาทตองระมดระวงดวยการกลนกรอง

ประเดนในการสารวจ การวางแผนอยางเปนระบบ ทตองมกระบวนการตรวจสอบ การมหลก

จรยธรรม และการทางานทเทยงตรง

2. การรวบรวมขอมล (Collecting Data) จากแหลงขอมลทหลากหลาย

3. การวเคราะหขอมล (Analyzing Data) การคนหาลกษณะเฉพาะทสาคญของประเดน

ทตองสารวจ

4. การสอสารถงผลลพธสดทาย (Communicating Outcomes) แกผทเกยวของโดยตรง

5. การดาเนนการ (Taking Action) การทางานเพอไปสผลลพธสดทาย

นอกจากน จาเรญ จตรหลง (2553) กาหนดขนตอนการทาวจยเชงปฏบตการแบบมสวน

รวมจากนกวชาการตางๆ โดยมขนตอนดงน

1. ระยะเตรยมการวจย (Pre-research Phase) เปนระยะเรมตนของการวจยทตองมการ

เตรยมชมชน เพอใหชมชนมความพรอมกอนเขารวมในกระบวนการวจย โดยมจดมงเนนใหการ

รวมกระบวนการวจยไดสรางสมพนธภาพทดระหวางผวจย ผนาชมชน และชาวบาน รวมถง

เจาหนาทหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ ดงน

1.1 การสรางความสมพนธกบชมชน (Build-up Rapport) เรมตนจากการลงพนท

เพอแสวงหาบคคลสาคญของชมชน หรอกลมเปาหมายของการวจย เพอเขาไปทาการชแจง

74

วตถประสงคและเปาหมายของการวจย การทาความรจกระหวางกน เปนจดเรมตนของการสราง

ความเขาใจ การยอมรบ อาจทาดวยการเขาไปทาความรจกเปนพเศษกบคนในชมชนทสามารถเพอ

เปนกญแจแนะนาคนในชมชนทผวจยอยากรจกตอไป (Snowball Sampling Technique) และการ

เหนความสาคญของการวจย รวมทงการลงพนทเพอเขารวมกจกรรมตางๆของชมชน เปนวธสราง

ความสมพนธทดและเรยนรความคดของคนในชมชนและชมชนมากขน

1.2 การสารวจ ศกษาชมชน (Surveying and Studying Community) ดวยการศกษา

ขอมลทางกายภาพ แหลงทรพยากรตาง ๆ ภายในชมชน ขอมลพนฐานดานประชากร สงคม

เศรษฐกจ วฒนธรรมและการเมอง เปนตน ดวยการสงเกต การสมภาษณ และการบนทกภาพถาย

ทางกายภาพและสถานทสาคญตางๆ หรอประเดนตางๆ ทเกยวของกบชมชน รวมถงการคนหา

เอกสารทไดบนทกไวทเกยวของกบชมชนในหนวยงานตางๆ

1.3 คดเลอกชมชน (Selecting Community) การคดเลอกชมชนขนอยกบเงอนไข

ตางๆของผ วจ ย ซงอาจใหความสาคญตอการเลอกชมชนทยงดอยการพฒนา (Disadvantage

Community) และควรไดรบการพฒนาตอไป หรอการเลอกชมชนตามปญหาเรงดวนทตองรบแกไข

หรอชมชนทมความพรอมรวมการพฒนาเพอใหเปนชมชนตนแบบแกชมชนอน ซงผวจยตอง

คานงถงโอกาสของการพฒนาใหเกดความเทาเทยมของชมชนตางๆ เพอใหการวจยนาการพฒนา

คณภาพชวตทดใหแกชมชน

1.4 การเขาสชมชน (Entering Community) การตดสนใจกาหนดพนทดาเนนการ

วจย จาเปนตองมขอมลภาพรวมของชมชน ทงดานสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ ซงสามารถทาได

ดวยการสารวจชมชน (Community Surveying) ดวยตนเอง หรอการขอขอมลจากหนวยงานตางๆ

ทงสวนราชการ และองคกรพฒนาเอกชน

1.5 การเตรยมคนและเครอขายความรวมมอ เปนการเตรยมความพรอมกอนการ

ดาเนนการวจย ดวยการเตรยมคนทเกยวของกบการวจยใหมความพรอมในการประสานความ

รวมมอกน โดยมการเตรยมการ ดงน

1.5.1 เตรยมคนในชมชน ดวยการทาใหชาวบานรจกและคนเคยกบ

กระบวนการวจย และการดาเนนงานวจยแบบมสวนรวมอยางชดเจนและรวดเรว ในรปแบบตางๆ

เชน การจดประชมในชมชน เปนตน

75

1.5.2 เตรยมนกพฒนา ไดแก ผนาชมชน พฒนากรอาเภอหรอพฒนาการ

อาเภอประจาตาบล และเจาหนาทหนวยงานอนทมความสนใจรวมกระบวนการวจยดวยกน ดวยการ

จดประชมสรางความเขาใจในกระบวนการวจย การกาหนดแนวทางการประสานความรวมมอ

ระหวางกน และการกาหนดแนวทางการพฒนาชมชนรวมกน

1.5.3 เตรยมนกวจย ดวยการประชมเพอใหเกดความร ความเขาใจตรงกน

และการปรกษาหารอเพอกาหนดบทบาทหนาทของนกวจยแตละคน แตละฝายอยางชดเจน

1.5.4 เตรยมเครอขายความรวมมอ ดวยการทนกวจยทาการประสานงานกบ

องคกรทงภาครฐ และหรอองคกรพฒนาเอกชน เพอใหเขามามสวนรวมกระบวนการวจย พฒนาส

การเกดเครอขายความรวมมอเพอการดาเนนงานวจย เพอชวยใหกระบวนการวจยดาเนนไปไดดวยด

2. ระยะดาเนนการวจย (Research Phase) มขนตอนดงน

2.1 การศกษาและวเคราะหปญหาชมชน (Problem Identification and Diagnosis)

เปนขนตอนทเนนการศกษาวเคราะหชมชน และการใหการศกษากบชมชน (Community Education

Participation-CEP) เพอประเมนปญหาและความตองการของชมชน (Need Assessment) พรอมกบ

การประเมนความเปนไปไดในดานทรพยากร (Resource Assessment) ทมอยในชมชน ไดแก

ทรพยากรมนษย ภมปญญาทองถน และทรพยากรธรรมชาต ดวยการจดใหมการประชมใหชาวบาน

ไดพดคยแลกเปลยนความคดเหนระหวางกน ใหสามารถมองถงปญหาและแนวทางการแกไข

ปญหาดวยทรพยากรทชมชนมอยใหเกดประโยชนในการกาหนดแผนเพอจดทาโครงการการพฒนา

ตอไป

2.2 การพจารณาความเหมาะสมและความเปนไปไดของโครงการ ( Project

Appraisal and Identification) เปนการประเมนความตองการของชมชน เพอคนหาแนวทางการ

แกไขปญหาทแทจรงและมความเหมาะสมกบชมชน และตองมความเปนไปได โดยใหชาวบานม

สวนรวมการพจารณา เพอกาหนดโครงการหรอกจกรรมทจะดาเนนการรวมกนได

2.3 การกาหนดแผนงานโครงการและการจดการ (Planning Phase) เปน

กระบวนการคดเลอกโครงการและกจกรรม ดวยการตดสนใจอยางมสวนรวมของทกฝาย บน

พนฐานของความเชอมนวาเปนโครงการหรอกจกรรมทสามารถดาเนนการได

76

2.4 การปฏบตตามโครงการ (Implementation Phase) เปนขนตอนทผรวมวจย

ดาเนนการตามบทบาทหนาททกาหนดรวมกนวา ใคร ทาอะไร ทไหน อยางไร

ระยะดาเนนการวจยอาจประสบปญหาอปสรรคการมสวนรวมของชาวบาน ซงขนอย

กบความสนใจ และยงขาดความรความเขาใจกระบวนการและผลประโยชนของการทาวจย มองวา

การวจยตองใหผเชยวชาญดาเนนการ และคดวาเปาหมายของการวจยอาจไมเกยวของกบปญหาของ

ตนเองโยตรง และยงไมกลาแสดงความคดเหนในกระบวนการวจยและมกเปนผฟงมากกวา

3. ระยะการตดตามและประเมนผลโครงการ (Monitoring and Evaluation Phase) เปน

ขนตอนวดผลสาเรจของโครงการ ซงผวจยและผรวมวจยตองทาการประเมนผลรวมกน ดวยการจด

ประชมนาเสนอผลการวจย เพอพจารณาความครบถวนถกตอง กอนการจดทารายงานการวจยฉบบ

สมบรณ สรางการเรยนรระหวางกน และการเชอมโยงสการดาเนนการแกไขปญหาหรอพฒนา

ชมชนไดตอไป ทงนการประเมนผลโครงการตองไมตกรอบการวด เนองจากการวจยเชงปฏบตการ

แบบมสวนรวมอาจมขอจากดเรองของเวลา ความพรอมทงสวนของนกวจยและผรวมวจยทเปน

ชาวบาน การวดผลควรใหความสาคญถงการสามารถทาใหคนในชมชนไดเรยนร การมองปญหา

ของตนเองไดอยางเขาใจ เกดความมงมนในการมสวนรวมกระบวนการวจย และการนาผลของการ

วจยไปใชประโยชนในการพฒนาชมชนของตนตอไปเปนสาคญ ดงนน ระยะการตดตามและ

ประเมนผลโครงการ จงเปนขนตอนทตองมการสรางระบบการตรวจสอบงานวจย และการม

เครองมอประเมนผลการวจย เพอใหสามารถประเมนผลไดชดเจนวาประสบความสาเรจหรอไม

อยางไร มปญหาและอปสรรคอยางไรบาง เปนไปตามความตองการหรอสามารถแกไขปญหาได

หรอไม

ขนตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม สรปไดวา ม 3 ขนตอนหลก ไดแก ระยะ

เตรยมการวจย เปนการเตรยมชมชน เพอใหมความพรอมเขาสกระบวนการวจย ดวยการสราง

ความสมพนธทดกบชมชน การสารวจชมชน การศกษาชมชน การคดเลอกชมชน โดยตองมการ

เตรยมคนใน นกพฒนา นกวจย และเครอขายความรวมมอใหพรอมเพอเขาสระยะดาเนนการวจย

ดวยการศกษาและวเคราะหปญหาชมชน การพจารณาความเหมาะสมและความเปนไปไดของ

โครงการ การกาหนดแผนงานโครงการและการ การปฏบตตาม จากนนจงเขาสระยะการตดตาม

และประเมนผลโครงการ เพอวดผลสาเรจของโครงการ ทาการตรวจสอบความครบถวนถกตองของ

77

ขอมล และจดเวทชาวบาน เพอสะทอนผลการวจย เพอใหชาวบานดาเนนการแกไขปญหาหรอ

พฒนาชมชนตอไปดวยตนเอง โดยการดาเนนการวจยตองมการวางแผน การปฏบต การสงเกต และ

การสะทอนผล เปนกระบวนการวจยแบบเกลยวหรอกนหอย ทมการปรบปรงการปฏบตอยาง

ตอเนอง

เทคนคประกอบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม จากการศกษา พบวามเทคนคทสามารถนามาใชประกอบกระบวนการวจยเชงปฏบตการ

แบบมสวนรวมทสาคญ 2 เทคนค ไดแก

1. เทคนค SWOT Analysis สรปรายละเอยดของเทคนคจาก กรมพฒนาชมชน (2543:

51-53) เปนเครองมอทใชในการวเคราะหหนวยงาน ดวยการวเคราะหถงการเปลยนแปลง

สภาพแวดลอมภายนอกทมผลกระทบกบหนวยงานวามผลดผลเสยตอการปฏบตงานของหนวยงาน

อยางไร เชน ผลกระทบทางดานการเมอง สงคม เศรษฐกจ และดานเทคโนโลย เปนตน และการ

วเคราะหถงสภาวะการเปลยนแปลงภายในหนวยงาน เชน ระบบการบรหารงาน ทรพยากรบคคล

บทบาทหนาท เครองมอเครองใช ระเบยบขอกฎหมายตาง ๆ เงนงบประมาณ และกจกรรมตาง ๆ

ซงเปนปจจยทจะสรางโอกาสใหหนวยงานมความเจรญเตบโต หรอมบทบาทสงกวาเดมหรออาจจะ

เปนอปสรรค หรออนตรายในการสรางแรงบบคนใหตองลดบทบาทลง ทาใหมขนาดเลกลง และ

สดทายอาจจะตองยกเลกไปในทสด

องคประกอบทสาคญของ SWOT ไดแก

. “S” มาจากคาวา “Strength” หมายถง “จดแขง” อะไรทเปนจดแขง หรอจดเดนของ

หนวยงานทเสรมสรางใหหนวยงานเขมแขง

. “W” มาจากคาวา “Weakness” หมายถง “จดออน” อะไรทเปนอาการปวยของ

หนวยงาน ทสงผลกระทบตอหนวยงาน

. “O” มาจากคาวา “Opportunity” หมายถง “โอกาส” อะไรทหนวยงานจะไดรบการ

พฒนาไปอยางตอเนอง

. “T” มาจากคาวา “Treat” หมายถง “แรงดน หรออนตราย” อะไรทอาจบนทอนความ

เจรญกาวหนาของหนวยงาน และหนวยงานตองปรบปรงแกไขบาง

78

การวเคราะห SWOT มการวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน และภายนอก ดงน

1. วเคราะหสภาพแวดลอมภายในหนวยงาน ซงมมาตรการหรอตวแปรทสาคญในการ

วเคราะห ดงน

1.1 สภาพแวดลอมภายในหนวยงาน ไดแก ดานทรพยากร บคลากร องคกร

ประชาชน งบประมาณ วสดอปกรณ เครองมอ เทคโนโลย ดานโครงสราง นโยบาย ระบบการ

ทางาน บทบาทหนาท ดานระเบยบขอกฎหมาย

1.2 ศกยภาพในหนวยงาน ไดแก จดแขงของหนวยงาน และจดออนของหนวยงาน

2. การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกทมผลกระทบตอหนวยงาน มตวแปรทสาคญ

ในการวเคราะห ดงน

2.1 สภาพแวดลอมภายนอก ไดแก ดานสงคม ดานการเมองการปกครอง ดาน

เศรษฐกจ ดานเทคโนโลยสารสนเทศ และเครอขาย

2.2 ผลกระทบตอหนวยงาน ไดแก ดานเชงบวก ซงเปนลทางหรอโอกาสของ

หนวยงาน ดานเชงลบ ซงเปนอปสรรคหรออนตรายของหนวยงาน

2. แผนทความคด (Mind Mapping) สรปรายละเอยดของเทคนคจาก เฉลยว บรภกดและ

คณะ (2545:142-143) แผนทความคดเปนเทคนคทแสดงใหเหนภาพความคดในแงมมตางๆ เหมอน

เปนการทางานของเซลลสมอง เปนภาพทมการบนทกขอมลทางความคดทมความชดเจน เหมาะกบ

การประชมทมการแสดงความคดเหนทหลากหลาย เนองจากความหลากหลายของขอมลสงผลตอ

การจดจา ขาดการประตดตอประตอ และเชอมโยง แผนทความคดเปนเครองมอทชวยในการบนทก

ความคดเหนมากมายอยางเปนระบบ ทาใหผเหนภาพสามารถมองภาพรวม สามารถนามานาเสนอ

ใหทประชมมองภาพรวมกน เพอการเสรมตอประเดนตางๆ นอกจากนการทไดแสดงความคดเหน

และไดเหนการถกบนทกความคดเหนของตนลงไปในแผนทความคด โดยเฉพาะการใชสญลกษณ

การเลนสสนตางๆ ยงมสวนชวยใหเพมความสามารถจดจาสงทคดไดยาวนานมากขน ดงนน การ

จดประชมเพอระดมสมองหรอความคดเหนจงไมควรปลอยใหมการพดไปเรอย ๆ แตควรมการนา

แผนทความคดมาชวยในการบนทก สรปประเดน และการเชอมโยงประเดนใหมความเขาใจรวมกน

งายขน

79

สรปไดวา การนาเทคนคไปใชในงานวจย เทคนค SWOT Analysis เปนเทคนคทใชใน

การวเคราะหศกยภาพของชมชน มความสาคญตอกระบวนการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม

หากหนวยในการศกษาเปนกลมคนในชมชน จะมสวนสาคญใหคนในชมชนไดทบทวนตนเองถง

จดออน จดแขงภายในของชมชน และการมองโอกาส และอปสรรคทอาจเออและสงผลเสยตอการ

พฒนาของชมชน เพอเปนฐานการรวมกนมองถงจดทตองจดการหรอดาเนนการตอไป ในขณะท

เทคนคการเขยน Mind Mapping สามารถนามาใชประกอบการประชม เพอใหผวจยรวบรวม

ความคดทหลากหลายของผรวมประชมไดอยางเปนระบบ ผานการบนทกดวยตวหนงสอทผรวม

กระบวนการไดเหนอยางชดเจนและตลอดเวลา เพอประโยชนในการทบทวนสงทคดรวมกน

เกดการตอประเดนตางๆ ไมใหมความซาซอน และมความหลากหลายภายใตกรอบหรอประเดน

หลกในการประชมรวมกน

ขอมลทวไปของชมชนสลกคอก พนทเกาะชาง หมเกาะชางเปนอทยานแหงชาตทตงอยอาเภอเกาะชางและอาเภอเกาะกด จงหวดตราด

มประวตความเปนมาในการจดตงอทยาน เรมจากป พ.ศ.2510 จงหวดตราดไดทาการสารวจบรเวณ

นาตกธารมะยม ซงตงอยบนเกาะชาง อาเภอแหลมงอบ จงหวดตราด เพอใหกรมปาไมพจารณา

จดตงเปนวนอทยาน ซงในป พ.ศ.2516 กรมปาไมไดพจารณาใหความเหนชอบหลกการใหมการ

จดตง “วนอทยานนาตกธารมะยม” ขน จากนนจงหวดตราดไดดาเนนการจดตงวนอทยานนาตก

ธารมะยม ในป พ.ศ.2518 และในป พ.ศ.2525 ไดจดตงหมเกาะชางเปนอทยานแหงชาต ดวยเหตผล

สาคญทพนทเกาะชางและเกาะโดยรอบมความสมบรณทางธรรมชาต มนาตก และสตวปาหลาย

ชนดอาศยอย นอกจากนยงเปนพนทประวตศาสตรสาคญ เมอวนท 17 มกราคม 2484 นานนาบรเวณ

ทศตะวนออกของเกาะชาง เรอรบหลวงสงขลา เรอรบหลวงชลบร และเรอรบหลวงธนบรไดทาการ

ยทธนาวกบเรอรบฝรงเศส จานวน 7 ลา ซงเปนวรกรรมทไดมการจารกไวในประวตศาสตรของ

กองทพเรอ ซงครอบคลมพนท 406,250 ไร หรอ 650 ตารางกโลเมตร โดยเปนพนนาประมาณ 458

ตารางกโลเมตร หรอ 70 เปอรเซนตของพนท และเปนอทยานแหงชาตลาดบท 45 ของประเทศไทย

(สานกอทยานแหงชาต, 2554)

80

หมเกาะชางตงอยในพนทใกลกบเขตแดนไทย – กมพชาทางดานตะวนออกสดของ

อาวไทย หางจากกรงเทพฯ ประมาณ 315 กโลเมตร ประกอบดวยเกาะหลกๆ ขนาดใหญ 3 เกาะ

ไดแก เกาะชาง เกาะกด และเกาะหมาก รวมทงเกาะขนาดกลางและขนาดเลกอก 49 เกาะ จาก

หลกฐานทางธรณวทยาสณฐานวทยา ภมประเทศของหมเกาะชางมลกษณะเรยงตวกนในแนวดง

จากทศเหนอลงมาใต โดยมเกาะชางอยทางเหนอสดกบชายฝงดานอาเภอแหลมงอบ 10 กโลเมตร

เกาะกดอยทางทศใตสด ตดกบชายแดนไทยดานตะวนออก หางจากฝงประมาณ 40 กโลเมตร และ

ระหวางเกาะชางกบเกาะกด มเกาะหมากตงอยตรงกลาง รวมทงหมเกาะนอยใหญทอยใกลเคยง เชน

หมเกาะรง เกาะหวาย เกาะขาม เกาะกระดาด เปนตน

ลกษณะภมประเทศของหมเกาะชาง สวนใหญเปนเทอกเขาสงปกคลมดวยปาธรรมชาต

เขตรอน อนมระบบนเวศนทหลากหลาย ตงแตหาดทราย ชายหาดหน แหลมหนใหญ หนาผาสงชน

ปาชายหาด ปาชายเลน เปนแหลงทอยอาศยของพชและสตวนานาชนด ในปาดบชนบนเกาะกลาง

ทะเล ซงเปนเอกลกษณอนโดดเดนของหมเกาะในอาวไทยดานตะวนออก เกาะทงหมดในหมเกาะ

ชาง ยกเวนเกาะหมากและเกาะกระดาด มพนทราบนอยมาก เทอกเขาสงทลดหลนซบซอนกน

มกจะเกาะตวกนอยตามแนวแกนกลางของเกาะ และมทราบอยรอบๆ เกาะ โดยมยอดเขาทสงทสด

อยบนเทอกเขาทางตอนใตของเกาะขาง คอ ยอดเขาสลกเพชร

ภาพท แผนทเกาะชาง

(ทมา เวปไซด www.google.co.th/maps, 2555)

อาวสลกคอก

81

ถนนบนเกาะชางแยกออกเปนสองสายหลก คอสายทเลาะไปตามชายฝงดานตะวนตก

และอกสายหนงเรยบไปตามชายฝงดานตะวนออก มระยะทางใกลเคยงกน คอ ประมาณ 30

กโลเมตร โดยมจดเรมตนทหลกกโลเมตรท 0 ทาเทยบเรออาวสบปะรด เกาะชางมเนอทประมาณ

130,937 ไร หรอ 209 ตารางกโลเมตร มขนาดใหญเปนอนดบสองรองจากเกาะภเกต วดจากทศ

เหนอจรดใตยาว 50 กโลเมตร กวาง 14 กโลเมตร ทราบบนเกาะชางเปนพนททสามารถทา

การเกษตรได ชาวบานจงทาสวนผลไม สวนมะพราว สวนยางพารา เปนหลก

ภาพท 2 เสนทางคมนาคมของเกาะชาง

(ทมา เวปไซด http://www.kohchangnews.com, 2556)

ชมชนสลกคอกตงอยทอาวสลกคอก ตงอยหางจากทาเรออาวสบปะรดราว 22 กโลเมตร

อาวสลกคอกเปนเวงอาวขนาดเลก ทามกลางทวเขาทโอบลอมจนถงดานหนาอาว ดวยลกษณะ

82

ภมประเทศทเปนเวงอาวคอนขางปด รมชายฝงของอาวสลกคอกจงหนาแนนไปดวยปาชายเลน เนอ

ทกวา 500 ไร จงเปนแหลงอนบาลพนธสตวนาวยออนทง กง หอย ปลา ป เปนแหลงประมงพนบาน

ชวยปองกนการพงทลายของชายฝง ลดความเรวลม และเปนแหลงสมนไพร ฯลฯ (องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน, 2554) พนทชมชนสลกคอก

จากการสารวจชมชน และจากขอมลของ กรมพฒนาชมชน (2553) สามารถสรปขอมล

ทวไปของชมชนสลกคอก ไดแก ประวตชมชน อาณาเขตตดตอ สภาพสงคมและวฒนธรรม

เศรษฐกจและสงแวดลอม ปญหาชมชนและความคาดหวงของชมชน ดงน

ประวตชมชน ชมชนสลกคอก เปนชอทเรยกกนตามลกษณะภมศาสตร สภาพพนทซง

เปนอาววงกลมมลกษณะคลายคอกสตว มทางออกทางทะเลเปนชองแคบซายขวา ทดเหมอนจะ

บรรจบหรอชนกน มเกาะสลกและเกาะลมอยดานหนากลางทะเลทางทศตะวนตก ชมชนสลกคอก

แตเดมอยในการปกครองของอาเภอแหลมงอบ จงหวดตราด ตอมาเมอมการแยกพนทเปนกงอาเภอ

เกาะชางในป พ.ศ.2535 ซงปจจบนไดยกฐานะเปนอาเภอเกาะชาง นบตงแตวนท 8 กนยายน 2551

จงไดมการแบงพนทออกเปน 2 ตาบล 9 หมบาน และไดกาหนดใหชมชนสลกคอก ตงอยหมท 4

อยในการพนทปกครองของตาบลเกาะชางใตโดยพนทชมชนมอาณาเขตตดตอ ทศเหนอ ตดตอหม

ท 1 บานคลองพราว ทศใต ตดตอหมท 5 บานสลกเพชรเหนอ ทศตะวนออก ตดตอทะเลอาวไทย

ทศตะวนตก ตดตอหมท 4 บานคลองพราว

83

ภาพท แผนทอาวสลกคอก

(ทมา เวปไซด www.google.co.th/maps, 2555)

อดตชมชนสลกคอกมคนดงเดมอาศยอยไมกหลงคาเรอน ประกอบอาชพหลกดวยการ

ทาสวน ไดแก สวนมะพราว ยางพารา และทาอาชพประมง สภาพพนทและชมชนยงไมไดรบการ

พฒนาทาใหการการคมนาคมไมสะดวก ไมมไฟฟา ไมมนาประปา การคมนาคมในอดตจงใชเรอ

แจว หรอเรอใบ ในการคมนาคมเพอการตดตอคาขายเปนหลก การปกครองมผใหญบานคนแรก

ชอ นายโอ ตงสศร (ปจจบนเสยชวตแลว) เปนแพทยแผนโบราณ ซงเปนทรจกและเคารพของคน

ทวไปในเกาะชาง ตอมาไดมผอพยพชาวกมพชาซงหนสงครามมาจากเกาะกงเขามาอาศยอยใน

ชมชนตามรมฝงคลอง โดยประกอบอาชพประมงตามชายฝง อาศยมาเปนระยะเวลาทยาวนานกวา

30-40 ป จนปจจบนผอพยพเหลานไดกลายเปนคนไทยบางสวน และมสทธในการเลอกตงและเปน

คณะกรรมการตางๆ ในชมชน และใหความรวมมอกบชมชนในการประชมและพฒนาชมชนเปน

อยางด

ปจจบนชมชนสลกคอก เปลยนแปลงไปจากอดตทชดเจน เนองจากไดรบการพฒนาจาก

อาเภอเกาะชาง และองคกรปกครองสวนทองถนเกาะชางใต ในการพฒนาทงดานสาธารณปโภค

สงอานวยความสะดวก ดานโครงสรางพนฐาน ดานการประกอบอาชพของคนในชมชน และดาน

การจดตงกลมตางๆ ในชมชน โดยไดนาความตองการและปญหาของชมชนซงผานการประชม

อาวสลกคอก

ชมชนสลกคอก

84

ประชาคมบรรจเขาแผนพฒนาทงสองหนวยงานราชการ ทาใหการพฒนาตางๆ เปนไปอยาง

ตอเนอง

ภาพท การตงบานเรอนชาวประมงของชมชนสลกคอก

ดานสงคมและวฒนธรรม ชมชนสลกคอกเปนพนทดานใตเกาะชางบรเวณหางจากทวาการกงอาเภอเกาะชาง ไปทางทศใตประมาณ 13 กโลเมตร มพนทบางสวนตดทะเล บานสลกคอกมเนอทประมาณ , ไร มพนทการเกษตรประมาณ 800 ไร จานวนครวเรอน 93 ครวเรอน จานวน

ประชากรทงหมด ชาย 172 คน หญง 183 คน ชมชนสลกคอกยงคงเอกลกษณของสงคมไทย

โดยทวไปไว เชน การเคารพผอาวโส มความสมพนธระหวางครวเรอนแบบเครอญาต คนในชมชน

มความสามคคกน และใหความสาคญตอบทบาทผนาอยางมาก การมสอสารพดคยกนในชมชน

อยางตอเนองผานการประชมประชาคมประจาเดอน คนในชมชนมอธยาศยทด มการเสยสละทางาน

ชวยเหลอสวนรวม การดารงชวตแบบพอเพยง มความการเชอในคตทางพทธศาสนา ประเพณและ

วฒนธรรม มประเพณและวฒนธรรมตามประเพณไทยทวไป การรากลองยาว การจดงานประเพณ

ประจาป การทาบญตกบาตรในวนสาคญทางศาสนา การเลนสะบาลอ เปนตน

หมบานสลกคอก มวดทสาคญทางประวตศาสตร เรยกวาวดวชคามคชทวป ซงเปนชอ

พระราชทานจากพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เนองจากเมอป พ.ศ.2427 (ร.ศ.103)

พระองคไดเสดจประพาสเมองตราด ถง 12 ครง และไดเสดจเยอนเกาะชางทง 12 ครง โดยไดเสดจ

85

ทางชลมาตรโดยเรอพระทนงเวสาตร ดวยเหตทวดแหงนยงไมมพระอโบสถ ราษฎรจงกราบบงคม

ทลพระกรณาขอใหทรงเหยยบเลอกพนทสาหรบสรางพระอโบสถ จากนนเจานายขาราชการไดเรยไรเงนถวายพระเพอสรางพระอโบสถ ตอมาเมอป พ.ศ. 2442 ไดจดสรางพระอโบสถขนจน

สาเรจเรยบรอย ซงนบเปนเวลาได 15 ป นบจากวนทรชกาลท 5 ทรงเหยยบทสรางพระ

อโบสถ ปจจบนคณะกรรมการวดไดสงเรองใหกรมการศาสนาพจารณาเปนพระอารามหลวง แตยง

ตดขนตอนทางศาสนา ปจจบนวดมเนอทบรเวณวด 25 ไร ทสวนยางพารา 75 ไร เจาอาวาสองค

ปจจบนชอ พระปลดแสวง ฐานจตโต และมความสามารทางดานรกษาโรค (แพทยแผน

โบราณ) โดยสามารถรกษากระดกและขอได มคนเขาไปรบการรกษาจานวนมาก นอกจากนทางวด

จะมการฝากขาวประชาสมพนธผานการประชมประชาคมหมบาน ในการจดงานวนสาคญทาง

พระพทธศาสนา ทาใหสามารถพบเหนชาวบานทงคนไทยและชาวกมพชา เดนทางมารวมทาบญท

วดเปนจานวนมาก ซงสวนใหญมการทาอาหารมาจากทบาน และพาครอบครวมาทาบญรวมกน

ภาพท กจกรรมวนสาคญพทธศาสนาทวดวชคามคชทวป

86

ดานการศกษา ชมชนสลกคอกมโรงเรยนวดวชคามคชทวป สอนตงแตชนอนบาลจนถง

ประถมศกษาปท 6 ปจจบนมนกเรยนทงหมดประมาณ 80 คน เปนสถานการศกษาทชาวบานใน

ชมชนสงลกหลานเขาเรยน มโรงเรยนวดสลกเพชร สอนตงแตอนบาลจนถงมธยมศกษาตอนตน

ปจจบนมนกเรยนประมาณ 300 คน เปนอกโรงเรยนหนงทอยไมไกลจากชมชน และโรงเรยนวด

คลองสน สอนตงแตประถมจนถงมธยมศกษาตอนปลาย ปจจบนมนกเรยนประมาณ 260 คน เปน

อกหนงโรงเรยนทสามารถรองรบการเขารบการศกษาของเยาวชนของชมชนสลกคอก และปจจบน

ไดมการศกษานอกโรงเรยน หรอ กศน.เขามาสงเสรมการเรยนหนงสอใหแกคนในชมชนสลกคอก

ทาใหสมาชกในชมชนซงเปนผใหญใหความสาคญและเรยนกนหลายคน โดยเฉพาะผนาชมชน

และรวมถงประธานชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก

ภาพท โรงเรยนวดวชคามคชทวป

ดานเศรษฐกจ ชาวบานชมชนสลกคอกสวนใหญทาอาชพประมงพนบาน เปนแหลง

ประมงพนบานทสาคญบนเกาะชาง มอาชพเสรมดวยการจดตงชมรมทองเทยวพนบานสลกคอก

ในป พ.ศ.2548 เพอใหชาวบานสลกคอกไดใชประโยชนจากทรพยากรในชมชนดารงชวต และเปน

แหลงทองเทยวทางเลอกใหมทมเอกลกษณของตนเอง และเพอกระจายรายไดจากการทองเทยว

ใหกบสมาชกและชมชน ดวยการชกชวนใหทงนกทองเทยวและชมชนเขามสวนรวมในการดแล

ทรพยากรธรรมชาต และเพออนรกษปาชายเลนสลกคอกใหคงอย มการรวมกลมอาชพกจกรรมการ

ทาผาบาตก ผลตภณฑจากกะลามะพราว ผลตภณฑจากใบยาง นอกจากนมอาชพคาขาย มการตง

87

รานคา ขายของกนของใชเลกๆนอยๆ รานขายอาหารตามสง และศนยจาหนายสนคา OTOP ของ

ชมชน สภาพเศรษฐกจโดยภาพรวมของชมชน สมาชกในชมชนมรายไดพอกนพอใช รายจายจะ

หมดไปกบคาใชจายการเดนทางขนฝงเขาตวเมองจงหวดตราด และคารกษาพยาบาล บางครวเรอน

แทบไมมการใชจายหรอใชจายไมมากในวตถดบการประกอบอาหาร ซงสวนใหญหาไดใน

ครวเรอน จากทะเล และอาจซอบางจากรถปกอพทขบรถขนเกาะชางเพอมาขายโดยเฉพาะ และม

การรวมกลมกนดาเนนกจกรรมกลมออมทรพยเพอการผลต เปนการสงเสรมการออมใหแกคนใน

ชมชนอกดวย

ภาพท ทตงชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกและกจกรรมการทองเทยว

88

ภาพท ศนยจาหนายสนคาหนงตาบลหนงผลตภณฑของชมชน

ดานสงแวดลอม ชมชนสลกคอกตงอยพนทอาวสลกคอกซงเปนอาวทเวาลกเขามาใน

แผนดน มปากทางออกทะเลเปนชองแคบๆ มพนทปาชายเลนผนใหญสดบนเกาะชางมพนท

ประมาณ 670 ไร เปนถนอาศยแหลงเพาะพนธตวออนของสตวนาตางๆ ยงชวยปองกนการพงทลาย

ชายฝง ลดความเรวลมทจะเขามาปะทะฝง โดยทวไปม 2 ฤด คอ ฤดรอน ประมาณชวงเดอน

มกราคม –พฤษภาคม ฤดฝน ประมาณชวงเดอน มถนายน –กนยายน สภาพแวดลอมทางทะเล มนา

ทะเลทสะอาด มขยะทมาจากชาวประมงบางเลกนอย บรเวณนาทะเลโดยรอบบรเวณตงบานเรอน

ชาวบาน แมจะมการปลอยนาเสยจากบานเรอน แตยงคงมสภาพทด สะอาด สภาพสงแวดลอมใน

ชมชน หรอบนฝง มสภาพพนทบางสวนเปนทสง มภเขาขนาดเลก และบางพนทเปนทราบ ชาวบาน

สวนใหญมการตงบานเรอนกระจกบรเวณรมทะเล และบางสวนอยพนทราบทไกลจากทะเล ชมชน

มการจดการขยะทด ดวยความรวมมอของชาวบาน ซงมขอตกลงรวมกนในการเกบขยะไวในบาน

และใหนาออกมาเฉพาะวนทรถเกบขยะขององคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใตเขามาเกบ เพอ

สรางความเปนระเบยบเรยบรอยในชมชน ทาใหไมเหนถงขยะในชมชน และไมมขยะตามพนท

ตางๆ ในชมชน ชมชนมการปลกดอกไมตลอดขางทางของชมชน และไมมสภาพปาหรอหญารก

บรรยากาศโดยรวมสะอาด เปนระเบยบ และสวยงาม

89

ภาพท สภาพแวดลอมของชมชนสลกคอก

ดานการเมองการปกครอง ชมชนสลกคอกมผใหญบานทาหนาทปกครองชมชน มการตงคณะกรรมการประชาคมหมบานทประกอบไปดวยผนาจากกลมสงคมตางๆในชมชน โดย

ประธานชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกไดมสวนรวมทาหนาทเลขานการคณะกรรมการประชาคม

หมบาน ซงมการประชมประชาคมหมบานเดอนละ 1 ครง โดยไดรบความรวมมอจากสมาชกใน

ชมชนเขารวมประชมเพอรบฟงขาวสารจากหนวยงานภาครฐ และการขอความคดเหน รวมถงการ

ตดสนใจเรองตางๆ ของชมชน ดวยการทชมชนมมาตรการในการลงชอเขารวมประชมทกครง หาก

ใครขาดการประชมเกนจานวนทกาหนด จะขอมตทประชมประชาคมไมใหไดรบสทธทพงไดรบ

บางประการจากชมชน จงทาใหสมาชกซงเปนตวแทนแตละครวเรอนเขารวมประชมอยางพรอม

เพรยง ทงน ชมชนไดเชญตวแทนจากหนวยงานราชการในพนท และภาคธรกจเขารวมประชมดวย

เพอใหกรณทชมชนมปญหาและความตองการทจาเปนตองใชงบประมาณ หรอความชวยเหลอจะ

ใชทประชมประชาคมแสดงความคดเหนของรองขอในคราวเดยว ชมชนใหความสาคญของการม

สวนรวมในกจกรรมสาธารณะของชมชน ไดมการกาหนดใหทกเดอนมหนงวนทจะนดหมายใหม

การทากจกรรมพฒนาหมบาน

90

ภาพท ททาการองคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต และบรรยากาศการประชมประชาคม

ดานสาธารณสข คนในชมชนสลกคอกสามารถเขารบบรการดานสาธารณสขไดจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพเกาะชางใต และโรงพยาบาลของอาเภอเกาะชางซงอยไมไกลจากชมชน

ชมชนมอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน คอยทาหนาทดแลสขภาพแกคนในชมชน และม

สวนรณรงคและตรวจสอบการปองกนการเกดยงลาย รวมทงการสงเสรมการออกกาลงกายดวยการ

เตนแอโรบกของชมชนอยางตอเนอง

ภาพท ททาการสถานอนามย และโรงพยาบาลใกลชมชน

ปญหาชมชนของชมชน ดานสงคม ชมชนประสบปญหาการทสมาชกในชมชนขาดความตระหนกผลกระทบตอ

สงคม มการเปดบานตงโตะสนกเกอร ปลอยใหเดกอายตากวา 18 ปเขาใชบรการ ทาใหเยาวชนสวน

หนงใชเวลาอยกบการเลนเกอบทงวน สงผลใหเยาวชนในหมบานขาดการมสวนรวมในการ

91

รบผดชอบชมชน ขาดความเอาใจใสในการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ชมชนประสบปญหาการสอสารในชมชน หลายครงทสมาชกในชมชนบางคนไมเขาประชม

ประชาคม ทาใหขอมลขาวสารผานการบอกกลาวตอๆกน ไมครบถวนและไมชดเจน ทาใหเกด

ความเขาใจผดและไมเขาใจกนบาง ปญหาทคนในชมชนโดยเฉพาะกลมผใหญไดรบการศกษานอย

ทาใหขาดความมนใจในการแสดงความคดเหนและตดสนใจรวมกนในชมชน

ดานการศกษา ชมชนประสบปญหาสถานศกษาในเกาะชางมระดบสงสดแคระดบมธยมศกษาตอนปลาย ทาใหเยาวชนสวนใหญจงเรยนจบแคระดบน มสวนนอยทไดศกษาตอระดบ

มหาวทยาลย บางสวนเรยนจบแคระดบประถมศกษา หรอมธยมศกษาตอนตน เมออกจากระบบ

การศกษาเยาวชนไดกลบมาทางานประมงกบครอบครวและมแตงงานครอบครว ปจจบนเมอม

นโยบายสงเสรมการศกษาของการศกษานอกโรงเรยน ไดกลายเปนทางออกในการแกไขปญหา

เพราะกระแสความสนใจของคนในชมชนไดมสวนทาใหสมาชกในชมชนทงกลมเยาวชนและ

ผใหญไดศกษาตอมากขน

ดานเศรษฐกจ ชมชนประสบปญหาการมรายไดนอย ไมแนนอน โดยเฉพาะการทา

อาชพประมง ซงการออกเรอแตละครงสามารถจบสตวนาไดในปรมาณมาก บางฤดกาลโดยเฉพาะ

ชวงฤดฝน ทมพายพดผานเขามาในชมชนทาใหไมสามารถออกเรอได รายไดจงไมเกดขน ในขณะท

อาชพทาสวนยาง ไดรบผลกระทบจากราคายางตกตา และชาวบานบางสวนยงขาดเอกสารสทธในท

ทากนของตน

ดานสาธารณปโภค ชมชนประสบปญหาการขาดแคลนนาสะอาดในการอปโภคและ

บรโภค และนาใชในการทาการเกษตรกรรม การคมนาคมไมสะดวก ตองเสยเวลาและคาใชจายใน

การเดนทางมาก เนองจากพนทเกาะชางยงไมมถนนรอบเกาะทาใหการเดนทางตองใชเสนทางออม

ไปมา และปญหาการมไฟฟาใหแสงสวางในชมชนยงไมเพยงพอ

ดานสาธารณสข ชมชนประสบปญหาความรการดแลสขภาพอนามยอยางถกตอง

โดยเฉพาะโรคตดตอ และการใสใจดแลลกนายงลายเพอปองกนการเกดโรคไขเลอดออกของชมชน

ดานสงแวดลอม ชมชนประสบปญหามการบกรกทสาธารณะ ปญหานาเสยจากนากง

และปญหาขยะทงไมเปนท (2 ปญหานปจจบนแกไขไดแลว) การมเครองมอทาการประมงทเอา

92

เปรยบธรรมชาต และการทาประมงโดยขาดจตสานกจากการทาประมงขนาดใหญ (เรออวนรน

เรออวนลาก)

ดานหนวยงานสนบสนน ขาดการเอาใจใสและความจรงใจในการปฏบตหนาทของ

เจาหนาทภาครฐและหนวยงานทรบผดชอบ เจาหนาทของรฐ และหนวยงานทรบผดชอบในการ

ปฏบตหนาทตางโยนความรบผดชอบใหกน การกาหนดชนดเครองมอและเขตอนรกษพนทยงไม

ชดเจน ไมมแผนการจดการปาชายเลย นโยบายสนบสนนจากภาครฐยงไมดพอในการอนรกษ

ทรพยากรปาชายเลน

งานวจยทเกยวของ งานวจยทเกยวของกบผลกระทบจากการทองเทยวตอชมชน ปรวรรต สมนก (2552: 171) ทาการศกษาการพฒนาธรกจการทองเทยวทมชมชนเปน

ฐาน เกาะภกระแต ตาบลโดนกลาง อาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน ผลการศกษาพบวา

การดาเนนกจกรรมดานการทองเทยว ดานสงแวดลอม ไดมสวนพฒนาชาวบานใหมสวนรวมการ

อนรกษและรกษาทรพยากรธรรมชาตของชมชนมากขน ดานสงคม มการรวมกลมกนทากจกรรม

ทาใหความสมพนธของคนในชมชนดขน ดานวฒนธรรม ทาใหเกดความภมใจและเหนคณคาของ

เอกลกษณประเพณและวฒนธรรมมากขน และดานเศรษฐกจ ทาใหชาวบานมรายไดมากขน

อธต กลปนาทรพย (2548: บทคดยอ) ทาการศกษาการเปลยนแปลงสภาพการตงถนฐาน

อนเนองมาจากการพฒนาการทองเทยว กรณศกษาบรเวณอาวนาง จงหวดกระบ ผลการศกษาพบวา

การทองเทยวไดสงผลกระทบใหเกดการเปลยนแปลงหลายประการของพนท ไดแก สภาพตวอาคาร

บานเรอน การประกอบอาชพ วถชวตของชาวบาน และสภาพแวดลอมของชมชน อนเปนผลจาก

การพยายามปรบตวใหการทองเทยวสามารถพฒนาไปได ยงหากมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

จะสงผลตอการพฒนาทขาดความรอบคอบในการวางแผน และการจดการ โดยเฉพาะกลมคนทได

ประโยชนจากการทองเทยว ทมงหวงผลประโยชนทาใหมการใชทรพยากรธรรมชาตอยางไมจากด

สงผลใหเกดปญหาสงแวดลอมและความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต

93

บานเยน ชาญธนะวฒน (2545:บทคดยอ) ทาการศกษาการทองเทยวกบผลกระทบตอ

ชมชนชาวไทใหญ : กรณศกษาหมบานถาลอด ตาบลถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

ผลการศกษาพบวา

1. ดานกายภาพ การทองเทยวไดมสวนทาใหชมชนเกดการพฒนาดานสาธารณปโภค

พนฐานมากขน มการจดสภาพแวดลอมของชมชนใหเปนระเบยบ สวยงาม การทชาวบานไดรบ

ประโยชนจากการทองเทยวดวยการมรายไดจ านวนมาก ทาใหชาวบานลดการทาลาย

ทรพยากรธรรมชาตดวยการตดไม และลาสตว ทาใหทรพยากรเหลานยงคงอย แตดวยจานวน

นกทองเทยวทเขามาเทยวถาลอดจานวนมาก ไดสงผลใหเกดความไมเปนระเบยบเรยบรอยใน

ชมชน

2. ดานเศรษฐกจ การทองเทยวไดสรางอาชพใหมใหแกชาวบาน เชน การขายอาหาร

ปลา การเปนไกดนาเทยว การขายสนคาใหแกนกทองเทยว ไดสรางรายไดทนาพอใจใหแกชาวบาน

เนองจากมรายไดทมากกวาการไปรบจาง อาชพเดมททาการเกษตรเพอการดารงชพ เปลยนเปนเพอ

การคามากขน รายไดทไดมากขนไดสรางกระแสทนนยมใหแกชาวบาน คดจะทาอะไรหวงผลเปน

รายได และเมอมกาลงซอมากขน การใชจายจงเพมมากขน

3. ดานสงคม การทองเทยวไดสรางรายไดใหแกชาวบาน ชาวบานจงประกอบอาชพอย

ในชมชนมากขน ทาใหมการรวมกลมสงคมหลายกลม การมคนตางถนอพยพอยในชมชน และการ

มนกทองเทยวซงเปนคนตางเชอชาตตางวฒนธรรมเขามาในชมชนมากขน ไดสงผลตอการเกดแบบ

แผนพฤตกรรมและคานยมใหม ซงแตกตางไปจากเดมทวฒนธรรมไทใหญมความเครงครดอยาง

มาก และเกดการพยามเรยนรภาษาองกฤษเพอการสอสารของกลมเดกและเยาวชนมากขน

นอกจากนจากจานวนนกทองเทยวจานวนมากไดสงผลกระทบตอดานสาธารณสขของชมชนอก

ดวย

4. ดานวฒนธรรม ดวยนกทองเทยวทเขามาจานวนมาก ทาใหชาวบานมความพยายาม

เรยนรวฒนธรรมของนกทองเทยว และใหนกทองเทยวเรยนรวฒนธรรมของตน ชาวบานมการ

ยอมรบ และปรบตวตามวฒนธรรมสากลมากขน กฎเกณฑทางสงคมบางอยางมความยดหยนมาก

ขน

94

ศภวรรณ โพธนาค (2545: บทคดยอ) ทาการศกษาผลกระทบของการทองเทยวตอวถ

ชวตของชมชนเกาะลาน เมองพทยา จงหวดชลบร ผลการศกษาพบวา การทองเทยวไดกอใหเกด

ผลกระทบดานบวกและดานลบตอวถชวตของคนในชมชน ดงน

1. ดานบวก การทองเทยวไดสรางอาชพและรายได ซงเปนทางเลอกใหแกคนในชมชน

ซงสวนใหญประกอบอาชพประมงมากขน การทองเทยวทมจดเดนดานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมทเปนชายหาด ทะเล ปะการง หากคนในชมชนรวมกนรกษา ดแลดวยการไมปลอยนา

เสย และทงขยะ จะทาใหยงคงสามารถดงดดนกทองเทยวเขามาเทยวไดตอเนอง และทาใหการ

ทองเทยวมความยงยนได

2. ดานลบ การทองเทยวไดสงผลใหมการอพยพแรงงานตางถน และมนกทองเทยว

จานวนมากเขามาในชมชน อาจทาใหเกดปญหาขยะ และนาเสย คนในชมชนจงควรชวยกนดแล

และสรางจตสานกใหทกคนมสวนรวมดแลชมชนดวยกน

สรปไดวา การทองเทยวสงผลกระทบตอชมชน ผลการศกษาของ อธต กลปนาทรพย

(2548) ระบวา การทองเทยวกอใหเกดการเปลยนแปลงของพนท ยงเปลยนแปลงเรว การพฒนาจะ

ขาดความรอบคอบ ทาใหมการใชทรพยากรธรรมชาตอยางไมจากด เกดปญหาสงแวดลอมและ

ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต ซงหากมการจดการทองเทยวทด บานเยน ชาญธนะวฒน

(2545) ระบวา จะทาใหชาวบานไดเหนถงประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต การทาลายจะลดลง

การทองเทยวไดสงผลดใหชมชนมสาธารณปโภคพนฐาน ชมชนเปนระเบยบ มการรวมกลมสงคม

หลายกลม ชาวบานมรายไดเสรม และเมอมรายไดเพมจะมการใชจายมากขนดวย เกดแบบแผน

พฤตกรรมและคานยมใหม ทาใหกฎเกณฑทางสงคมมความยดหยนมากขน นอกจากน ปรวรรต

สมนก (2552) ระบวา การจดการทองเทยวไดสรางความภมใจใหแกคนในชมชนในเอกลกษณ

ประเพณวฒนธรรม และคณคาวฒนธรรมของตน

งานวจยทเกยวของกบการจดการทองเทยวโดยชมชน ซแซน (Susan, 2010 : บทคดยอ) ทาการศกษาการพฒนาการทองเทยวโดยชมชนอยาง

ยงยน กรณศกษาประเทศแทนซาเนย ผลการศกษาพบวา การจดการทองเทยวชมชน ชมชนม

เปาหมายเพอแกไขปญหาความยากจนและพฒนาสการมคณภาพชวตทดของคนในชมชน ภายใต

95

ขอจากดดานทนเงน ทนมนษย ทนสงคม ทนทรพยากร ซงเปนกญแจสาคญในการแกปญหาพนท

ชนบท ในขณะททนทางสงคมวฒนธรรม และธรรมชาต ถกคกคามไมมากนก เชอกนวามาจากการ

มสวนรวมและกระแสการอนรกษจากตางประเทศเขามายกระดบการทาการเกษตรและเพมคณภาพ

ชวต วนสาด ศรสวรรณ (2553:297-298) ทาการศกษาแนวทางการจดการการทองเทยวเชง

วฒนธรรมโดยการมสวนรวมของชมชนลมนาตาป ผลการศกษาพบวา

1. การสรางจตสานกรบผดชอบรวมกน ดวยการรณรงค จดกจกรรมทมสวนสราง

ความรสกรบผดชอบสงแวดลอม วฒนธรรม และการจดการทองเทยวทมสวนดแลรกษา

สงแวดลอมและวฒนธรรมของชมชน ซงตองพยายามสรางความรวมมอและความรสกถงความเปน

เจาของทตองรวมกนดแล ทงระดบผนาทองถน ผนาชมชน และชาวบานในชมชน เชน การรวมดแล

รกษาความสะอาด และความปลอดภยในชมชน

2. การสรางคณคาโดยชมชน ดวยการรวมกนศกษาเพอคนหาสงทมคณคาในชมชน

เพอสรางจดขายใหแกนกทองเทยวไดสนใจเขามาเรยนรสงทชมชนม ผานการจดกจกรรมการ

ทองเทยวของชมชน สงทมคณคาในชมชน ไดแก ภมปญญาทองถน ความมนาใจ และความม

อธยาศยไมตรของคนในชมชน เปนตน

3. การศกษาความตองการของทกกลมเปาหมาย ดวยการศกษาความตองการของ

นกทองเทยว เพอใหมขอมลเพอกาหนดแนวทางการพฒนาใหสอดคลองกบกลมเปาหมายไดอยาง

เหมาะสม เชน การศกษาความสนใจของนกทองเทยวทมตอชมชน และความตองการสงอานวย

ความสะดวกตางๆ เปนตน

4. การวางแผนแบบมสวนรวม ดวยการสรางความรสกของการเปนเจาของการจดการ

ทองเทยวรวมกน เพอใหเกดความรวมมอในการวางแผน ทมการรวมกนคด รวมกนทา รวมรบ

ผลประโยชน และรวมรบความผดพลาดทอาจเกดขนจากการตดสนใจและดาเนนการรวมกน

5. การสรางความพงพอใจของนกทองเทยวและคนในชมชน ดวยการทาใหทง ฝาย

ไดรบการตอบสนองความตองการของตนอยางพอใจ เชน นกทองเทยว ไดรบความพอใจดาน

อาหาร ทพก และการบรการตางๆ และคนในชมชน ไดรบความพอใจการไดมสวนรวมจดการ

ทองเทยวและไดรบผลประโยชนรวม

96

6. การประเมนและปรบปรงพฒนาอยางตอเนอง ดวยการใหผทมสวนเกยวของกบการ

จดการทองเทยวของชมชน ไดมสวนรวมประเมนผลการดาเนนงานของตน เพอคนหาจดเดน

จดดอย ปญหา และความตองการ ทงของนกทองเทยว และคนในชมชน มาเปนขอมลในการรวมกน

กาหนดแนวทางการแกไขหรอพฒนาใหเหมาะสม

7. การบรหารจดการแบบมสวนรวม ดวยการจดใหมคณะกรรมการในการบรหารงาน

จดการทองเทยว ซงกาหนดบทบาทหนาทในการวางแผนการทางาน การดาเนนงาน การตรวจสอบ

การปรบปรงแกไขปญหาตางๆ

8. การจดกจกรรมการทองเทยวเชงวฒนธรรม ดวยการจดกจกรรมทเนนการเรยนรวถ

ชวตและวฒนธรรมของชมชนลมนาตาป และกจกรรมทสะทอนถงทรพยากรธรรมชาตทม

ความสาคญตอวถชวตของคนในชมชน ซงตองพยายามคดกจกรรมใหมความหลากหลาย

9. การสรางวสยทศนรวม ดวยการสรางการมสวนรวมของชมชนทองถนทอยในเขต

ลมนาตาป เพอกาหนดวสยทศน พนธกจ แผนยทธศาสตรและแผนปฏบตการ ใหสามารถเปนการ

บรณาการรวมกนของ 8 ตาบล

10. การจดความพรอมทรพยากรการทองเทยว ดวยการจดสงอานวยความสะดวกตางๆ

ใหแกนกทองเทยวอยางเพยงพอ เชน การจดตงศนยขอมล ซงตองมปายแนะนาสถานทตางๆ การจด

ใหมหองนา รานอาหาร อปกรณทใชประกอบกจกรรมทองเทยว การจดการดแลแหลงทองเทยวให

ยงคงมคณภาพ และการจดระบบการประชาสมพนธทกวางขวาง มความทนสมยมากขน

11. การจดใหมหนวยงานราชการสนบสนนโดยตรง ดวยการประสานความรวมมอจาก

หนวยงานราชการเขามาเปนผดแลรบผดชอบ ใหการสนบสนนการจดการทองเทยวของชมชน ทง

ในสวนของงบประมาณ ความร การใหคาปรกษา และพฒนาการทองเทยวของชมชนอยางตอเนอง มณทาวด พลเกด (2552:110-113) ทาการศกษาการพฒนารปแบบการจดการทองเทยว

โดยชมชนเพอพฒนายงยน ผลการศกษาพบวา

1. ดานการบรหารจดการ ม 11 ตวแปร ไดแก ดานการบรหารจดการ การตอนรบและ

บรการ ดานอาหารและโภชนาการ ดานทพก ดานความปลอดภย ดานการจดการทางนเวศวทยา

ดานกจกรรมและเสนทางการทองเทยว ดานการจดการทางทรพยากรการทองเทยว ดานการตลาด

97

ดานการจดการทางสงคม และวฒนธรรม ดานการจดการรายรบ-รายจาย และดานการสราง

มลคาเพมและของทระลก

2. ดานผมสวนไดสวนเสย ม 9 ตวแปร ไดแก นกวชาการทเกยวของกบการทองเทยว

หนวยงานภาคเอกชนทเกยวของกบการจดการทองเทยวในชมชน มคคเทศก หนวยงานภาครฐท

เกยวของกบการจดการทองเทยวในชมชน องคกรปกครองสวนทองถน ผประกอบการธรกจท

เกยวของกบการทองเทยวภายในชมชน ผประกอบการธรกจทเกยวของกบการทองเทยวภายนอก

ชมชน สมาชกของกลมทดาเนนงานการจดการทองเทยวในชมชน และคนในชมชน

3. ดานเปาหมายในการจดการทองเทยว ม 9 ตวแปร ไดแก การจางงานในชมชน

ยกระดบมาตรฐานการครองชพของคนในชมชน การกระตนเศรษฐกจในชมชน ลดมลพษและ

มลภาวะทเกดจากการทองเทยว การกระจายรายไดในชมชน ลดการทาลายทรพยากรและ

สงแวดลอม ลดการทาลายทรพยากรการทองเทยว เกดความสามคคและความรวมมอของคนใน

ชมชน และชมชนมความภมใจในอตลกษณของตน

4. ดานการจดองคการ ม 11 ตวแปร ไดแก การควบคมองคกร กฎ ระเบยบ องคกร

บทบาทหนาทองคกร การจดสรรงบประมาณดานการพฒนาสงคมและวฒนธรรม การจดสรร

งบประมาณดานการพฒนาทรพยากรการทองเทยวและนเวศวทยา การประสานงานและการสอสาร

องคกร การจดสรรงบประมาณดานการพฒนาคน แผนการพฒนาองคกร รปแบบองคกร โครงสราง

องคกร และเปาหมายองคกร

5. ดานการควบคม ม 9 ตวแปร ไดแก ความพงพอใจของนกทองเทยวตามศกยภาพของ

ชมชน มาตรการในการเฝาระวงและปองกนผลกระทบดานนเวศวทยา จานวนนกทองเทยวตาม

ศกยภาพชมชน มาตรการในการเฝาระวงและปองกนผลกระทบดานสงคมและวฒนธรรม มาตรการ

ในการเฝาระวงและปองกนผลกระทบดานทรพยากรการทองเทยว คาใชจายของนกทองเทยวตาม

ศกยภาพชมชน มาตรการในการพฒนาและสงเสรมดานนเวศวทยา มาตรการในการพฒนาและ

สงเสรมดานทรพยากรการทองเทยว มาตรการในการพฒนาและสงเสรมดานสงคมและวฒนธรรม

6. ดานการมสวนรวม ม 10 ตวแปร ไดแก การมสวนรวมตดตามและประเมนผล การ

รบผดชอบ การดาเนนกจกรรมและปฏบตตามแผน การรบผลประโยชน การใชประโยชน การ

ตดสนใจ การบารงรกษา การกาหนด กฎ ระเบยบ กตกา การลงทน และการวางแผน

98

7. ดานความสามารถของชมชน ม 4 ตวแปร ไดแก ความสามารถในการรองรบดาน

ทรพยากรการทองเทยว ดานนเวศวทยา ดานสงคมและวฒนธรรม และดานสมรรถนะของบคลากร

ดาเนนงานการทองเทยวในชมชน

8. ดานสงจงใจของชมชน ม 3 ตวแปร ไดแก สงอานวยความสะดวกในชมชน สงดงดด

ใจของทรพยากรการทองเทยว และการเขาถงชมชน

9. ดานศกยภาพของชมชน ม 5 ตวแปร ไดแก ผนาและภาวะผนา ระดบการมสวนรวม

ของผมสวนไดสวนเสยในชมชน สดสวนผมสวนไดสวนเสยในชมชน จานวนบคลากรทม

สมรรถนะดาเนนงานการทองเทยวในชมชน กระบวนการเรยนรและการขยายเครอขายของชมชน

ซออนฮ (Seonhee, 2008 : บทคดยอ) ทาการศกษาการประเมนทนทางสงคมและชมชน

จากการวเคราะหเครอขายทางสงคมเพอพฒนาการทองเทยวโดยชมชน แอมสช ผลการศกษาพบวา

การพฒนาการทองเทยวโดยชมชนควรใหความสาคญ 3 ประการ ดงน

1. ความเขาใจถงทนทางสงคมและบรบททเกยวของกบการทองเทยว ทสงผลประโยชน

ตอการพฒนาการทองเทยวโดยการมสวนรวมในการตดสนใจททาใหทกคนตางรสกถงคณคาของ

ตนในชมชน

2. การวจยเชงปฏบตการสามารถยกระดบศกยภาพการแกปญหาของชมชน และชวย

ขจดปญหาบางประการได และสามารถปรบเปลยน ประยกตกระบวนการใหเหมาะสมกบ

สถานการณทเกดขนได 3. การมโครงสรางการสอสารอยางงายไมซบซอนจะชวยใหคนในชมชนเหน

ความสาคญของการสอสาร ทาใหสามารถสรางขอมลและมชองทางการสอสารทเหมาะสม เพอ

สรางความสมพนธทดตอคนในชมชนและนอกชมชน

จรณ ศร (2549:302-305) ทาการศกษาการพฒนาศกยภาพชมชนดานการทองเทยวโดย

ใชวฒนธรรมเปนฐานในการพฒนา : กรณชมชนเมองกด อาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม ผล

การศกษาพบวา วฒนธรรมชมชนสามารถเปนเครองมอในการพฒนาศกยภาพการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดวยการนาวฒนธรรม ซงมบรรทดฐาน จารต ประเพณ มาเปนตวกาหนด

แบบแผนการทางาน กฎระเบยบ ขอบงคบของชมรมพฒนาการทองเทยวเมองกด และรวมถงความ

เชอความศรทธาตอสงศกดสทธในชมชน ใหเปนสงเตอนใจและปองปรามการทจรต หรอการ

99

กระทาทอาจสงผลเสยตอชมชน เปนตน ซงการใชวฒนธรรมเปนฐานการพฒนาการทองเทยวนได

สงผลใหคนในชมชนเขามามสวนรวมจดการและดาเนนกจกรรมการทองเทยวอยางตอเนอง และม

การปฏบตตามกฎเกณฑทกาหนดรวมกนอยางเครงครด สงผลใหการจดการทองเทยวของชมชน

ประสบความสาเรจอยางยง

อนชา เลกสกลดลก (Leksakundilok, บทคดยอ : 2004) ทาการศกษาการมสวนรวมของ

ชมชนในการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศของประเทศไทย ผลการศกษาพบวา การทองเทยวเชง

นเวศเปนทางเลอกอกรปแบบหนงของการทองเทยว เรมตนขนในยคป ค.ศ.1990 เพอทจะลดการ

ความเสยหายทเกดจากการทองเทยวกระแสหลกในการตอบสนองความตองการของการพฒนา

อยางยงยน แนวคดนเปนทรจกมากขนในประเทศไทยและไมเพยงแตเฉพาะในแหลงธรรมชาตแต

ยงรวมถงชมชนในชนบทอกดวย ปจจยสาคญของการทองเทยวเชงนเวศยงรวมถงการให

ความสาคญกบแหลงนเวศทางธรรมชาต การพฒนาอยางยงยน สงแวดลอมศกษา และการมสวน

รวมของชมชน การมสวนรวมของชมชน ไดรบการตระหนกจากนกพฒนาไทย การทองเทยวเชง

นเวศถกมองวาเปนแนวคดเพอทจะสนบสนนและเปนเครองมอทเรงใหเกดทศทางการพฒนาสงคม

รปแบบเหลานเกดขนมาจากการศกษาเรองแนวคดของการมสวนรวมของชมชนในการพฒนาการ

ทองเทยวเชงนเวศ จากการวจยพบวา หลายชมชนประสบความสาเรจการจดการตนเองในระดบ

หนงดวยการใหบรการดานการทองเทยว เชน บานพก มคคเทศก การแสดงทางวฒนธรรม และ

สนคาทางวฒนธรรม หลายชมชนไดจดตงองคกรทดาเนนการการทองเทยวเชงนเวศขนเพอ

ตอบสนองกจกรรมใหมๆทเกดขนและสรางการมสวนรวมตอกระบวนการจดการ ชมชนมรปแบบ

ทงความเหมอนและความแตกตางกนในทางปฏบตซงเกดจากการสงเสรมและพฒนาจากองคกร

ภายนอก ซงมวตถประสงคและกระบวนการตางๆทคลายกน แตไมมรปแบบทแนนอนหรอแบบ

แผนเดยวทสามารถปรบใชกบทกชมชนได อปสรรคทสาคญสาหรบชมชนทองถนททาการ

ทองเทยวเชงนเวศ คอการเขาถงแหลงทรพยากรการทองเทยวเชงนเวศ ซงหลายแหงตงอยในเขต

หวงหามและควบคมกากบโดยการดแลของรฐ สงนจงเปนจดแรกเรมของการนาไปสการให

ความสาคญตอทรพยากรทางวฒนธรรม เกดแนวทางการปฏบตทเปลยนไปนาไปสววฒนาการของ

การพฒนาแนวคดการทองเทยวเชงนเวศเปนการทองเทยวเชงนเวศโดยชมชน ผลทไดยงแสดงถง

การระดบของการมสวนรวมของชมชนในการตดสนใจและการลงมอปฏบตตางๆมากขนรวมกน

100

กบผทมสวนไดสวนเสยซงดาเนนธรกจนาการทองเทยว ซงเปนเรองยากสาหรบชมชนทองถนทจะ

มพลงอานาจควบคมสถานการณทงหมดทอาจกระทบตอเปาหมายสงสดตอระดบการมสวนรวม

ของชมชน ความตองการทางการตลาดและความขดแยงการจดการของคนในทองถน รวมถง

ขอจากดในการเขาถงแหลงทรพยากรทางธรรมชาตเปนจดดอยและขอจากดของชมชน เพอทจะ

จดการกบขอจากดตางๆเหลานชมชนจงพยายามสรางความสมพนธกบบคคลภายนอก เพอ

พฒนาการจดการทองเทยวชมชนใหดขน หลายชมชนรอการชวยเหลอและการสนบสนนจาก

บคคลภายนอกหรอโดยเฉพาะจากตวแทนของรฐ อยางไรกตามไดมสวนผลกดนใหการขบเคลอน

ของชมชนเปนอสระจากคนภายนอก ซงอาจเปนเรองยากทชมชนจะยกระดบรายไดใหสงขนจาก

การใหบรการทองเทยว นบตงแตมความตองการทหลากหลายจากนกทองเทยวเชงนเวศทมหลาย

ลกษณะ

สรปไดวา การจดการทองเทยวชมชนมเปาหมาย ผลการศกษาของ ซแซน (2010) ระบ

ถงเปาหมายสาคญเพอแกไขปญหาความยากจนและพฒนาสการมคณภาพชวตทดของคนในชมชน

ภายใตขอจากดดานทนเงน ทนมนษย ทนสงคม ทนทรพยากร ซงการพฒนาการทองเทยวโดย

ชมชน ซออนฮ (2008) ระบวาควรใหความสาคญ ความเขาใจถงทนทางสงคมและบรบททเกยวของ

กบการทองเทยว และการมโครงสรางการสอสารอยางงายไมซบซอนจะชวยสรางความสมพนธทด

ตอคนในชมชนและนอกชมชน ซง อนชา เลกสกลดลก (2004) แสดงใหเหนถงการพฒนาการ

ทองเทยวของชมชน ซงใหทงแงคดและบงบอกถงความเปนไปของชมชนททาทองเทยวไดวา การ

ทองเทยวแตละชมชนผานประสบการณดวยการทาดวยตวของชมชนเอง ซงแตละชมชนมรปแบบ

การทองเทยวทอาจเหมอนหรอแตกตางกน แตไมมรปแบบใดทตายตวทเหมาะสมกบทกชมชน

ชมชนมขอจากดและปญหาและไดพยายามพฒนาการจดการดวยตนเอง และสวนหนงชมชนเลอกท

จะมพนธมตรกบหนวยงานภายนอก และการสรางการมสวนรวมของคนในชมชน เพอเสรมสราง

พลงอานาจควบคมสถานการณและการจดการทองเทยวของชมชน ดงนน การจดการทองเทยวโดย

ชมชนเพอใหเกดการพฒนายงยน มณทาวด พลเกด (2552) ระบวาควรประกอบดวยรปแบบการ

จดการดานการบรหาร ดานผมสวนไดสวนเสย ดานเปาหมายในการจดการทองเทยว ดานการจด

องคการ ดานการควบคม ดานการมสวนรวม ดานความสามารถของชมชน ดานสงจงใจของชมชน

และดานศกยภาพของชมชน ทงน วนสาด ศรสวรรณ (2553) เสนอแนวทางการจดการการ

101

ทองเทยวโดยชมชน ตองสรางจตสานกความรบผดชอบดแลรกษาสงเสรมการจดการทองเทยว

การรวมกนศกษาเพอคนหาสงทมคณคาในชมชน ศกษาความตองการของกลมเปาหมายเพอ

ตอบสนองความตองการไดอยางเหมาะสม วางแผนแบบมสวนรวม สรางความพงพอใจใหทง

นกทองเทยวและคนในชมชน ประเมนและปรบปรงพฒนาอยางตอเนอง บรหารจดการแบบมสวน

รวม กจกรรมการทองเทยวมความหลากหลาย เนนการศกษาวฒนธรรมและวถชวตของชมชน

การจดความพรอมทรพยากรการทองเทยว และจดใหมหนวยงานราชการดแลรบผดชอบ และ

สนบสนนอยางชดเจนและตอเนอง ทงน จรณ ศร (2549) เสนอวา การพฒนาศกยภาพการบรหาร

จดการการทองเทยวชมชนสามารถใชวฒนธรรมมาเปนกฎเกณฑและระเบยบในการขบเคลอน

องคกร ดวยการนาเอาวฒนธรรมชมชนเกยวกบบรรทดฐานทางสงคม จารตประเพณ มาสราง

กฎระเบยบ และขอบงคบการดาเนนกจกรรมการทองเทยว หรอนาเอาความเชอมาเปนแนวทางใน

การปฏบตตนของสมาชกในชมรมทองเทยว

งานวจยทเกยวของกบการทองเทยวอยางยงยน กตต อรยานนท (2548:บทคดยอ) ทาการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอการ

พฒนาการทองเทยวทยงยน กรณศกษาอทยานสงแวดลอมนานาชาตสรนธร ตาบลชะอา อาเภอ

ชะอา จงหวดเพชรบร ผลการศกษาพบวา อทยานสงแวดลอมสรนธร มปญหาดานสงแวดลอมใน

อทยาน ปญหาการจดสงแวดลอมศกษา ปญหาการพฒนาทรพยากรมนษย และปญหาชมชน

จากปญหานาไปสการดาเนนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม พบวา หลงจากดาเนนการวจย

รวมกบกลมเปาหมายซงเปนคนในชมชน ทาใหคนในชมชนมความรการอนรกษทรพยากรการ

ทองเทยวเพมมากขน เกดการรวมกลมของชาวประมงชายฝงเพอการอนรกษทรพยากรการทองเทยว

เกดอาชพเสรมดวยการเปนผนาเทยวทองถนทาใหมรายไดเสรม ซงรายไดจากการจดการทองเทยวม

การจดสรรไวใชทากจกรรมเพอการอนรกษทรพยากรการทองเทยว การจดระบบการดแลความ

สะอาดของอทยาน ทงนการพฒนาการทองเทยวใหยงยนจงควรมการศกษาปญหาความตองการ

เพอการแกไขหรอพฒนาอยางตอเนอง เพอการพฒนาสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมของชมชน

อนมสวนสาคญทาใหคนในชมชนมกจกรรมสรางรายได และมการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต

ใหมสวนผลกดนใหเกดการพฒนาการทองเทยวทยงยน

102

ธราพร ถนอมกลน (2548: บทคดยอ) ทาการศกษารปแบบการจดการการทองเทยวแบบ

ยงยนและการมสวนรวมของประชาชนทองถน เกาะลาน เมองพทยา จงหวดชลบร ผลการศกษา

พบวา เกาะลานกาลงดาเนนการวางแผนยทธศาสตร แผนงานและโครงการการจดการการทองเทยว

แบบยงยน ซงทผานมายงไมมรปแบบน จงทาใหการมสวนรวมการจดการทองเทยวของคนใน

ทองถนยงนอยมาก ความสนใจในการเขารวมกจกรรมการจดการการทองเทยวแบบยงยนอยใน

ระดบปานกลาง สวนความตระหนกถงผลกระทบตอสงแวดลอมทองถนจากการทองเทยวอยใน

ระดบปานกลางเชนกน ในขณะทความรในเรองทองถนและการอนรกษสงแวดลอมอยในระดบสง

และปจจยหลกทมผลตอการมสวนรวมคอ การรบรขาวสารของประชาชนทองถน ดงนน การ

จดการการทองเทยวใหเกดความยงยนไดนน หนวยงานภาครฐตองเขามามสวนรวมในการจดการ

และพฒนาการจดการทองเทยวของชมชน ดวยการมสวนรวมคดโครงการ ดาเนนโครงการ การให

ความร การประชาสมพนธ และการประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ และรวมถงการจดการใช

ประโยชนทดนเพอดาเนนการทองเทยวอยางเหมาะสมและใหเกดความยงยน

ทรสตา (Trista, 2005:145-146) ทาการศกษาเศรษฐศาสตรนเวศวทยา ของการทองเทยว

อยางยงยน กรณศกษาเปรยบเทยบรอยเทาทางนเวศ (รองรอยผลกระทบดานนเวศวทยา:วธวดผล

กระทบของกจกรรมของมนษยตอโลก) ระหวางทองถนและเมอง ในเมองแวลเดอเมยส อตาล

ผลการศกษาพบวา การทองเทยวอยางยงยนใหความสาคญ 3 ประการ ดงน

1. การควบคมประเภทและจานวนนกทองเทยวทเหมาะสม

2. หากบรษททวรหรอนกลงทนตระหนกเรองความยงยนมากพอจะสามารถถวงดลการ

เพมของรายไดกบการอนรกษกบผลกระทบทเกดขนจากการทองเทยว

3. มงลดผลกระทบตอสงแวดลอม และสรางความเขมแขงของรากวฒนธรรมในทกๆ

กจกรรมของทองถนเปนกญแจสาคญในการสรางการยอมรบในกลมประเทศยโรป

สพตรา วชยประเสรฐกล (2545:บทคดยอ) ทาการศกษาแนวทางการพฒนาการ

ทองเทยวอยางยงยนของเกาะเกรด จงหวดนนทบร ผลการศกษาพบวา เกาะเกรดมจดเดนทเปน

ชมชนชาวไทยเชอสายมอญ มการทาเครองปนดนเผาทเปนเอกลกษณเฉพาะ นบจากมการทาการ

ทองเทยวในพนทเกาะเกรด ไดสงผลใหคนในชมชนมงานทาและมรายไดเพมขน โดยเฉพาะคนท

อาศยอยตามเสนทางทองเทยวของเกาะเกรด ทาใหไม เ กดการกระจายรายไดทกชมชน

103

การทองเทยวทไดนาความเจรญเขามา ไดสงผลใหวถชวตและคานยมของคนในชมชนเปลยนแปลง

ไป แตดวยการทองเทยวทมจดเดนวถชวตและวฒนธรรมไดมสวนสงเสรมใหเกดการฟนฟประเพณ

วฒนธรรม และรกษาสงแวดลอมของชมชน ดงนน แนวทางการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนของ

เกาะเกรด จงควรมการจดองคกรบรหารการทองเทยว ดวยการจดตงกลมเพอทาหนาทบรหารงาน

โดยตรง และการสรางการมสวนรวมของประชาชนใหรวมมอเพอพฒนาการทองเทยว การพฒนา

แหลงทองเทยวทงทมอยเดม หรอทมการจดสรางขนมาใหม มการพฒนาโครงสรางพนฐาน ไดแก

ถนน ทาเรอ ความสะอาด สงอานวยความสะดวกทางการทองเทยว มการสงเสรมการตลาดการ

ทองเทยว ดวยการประชาสมพนธ การจดการดานมาตรฐานราคาสนคาและบรการ มการพฒนา

เสนทางทองเทยวใหม เพอสรางการกระจายรายไดแกคนในชมชนมากขน และมการรกษา

เอกลกษณของเกาะเกรดเพอใหเกดการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

ซายรว (Cyril, 2002:216) ทาการศกษาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน กรณศกษา

เปรยบเทยบประเทศแทนซาเนยและเคนยา ผลการศกษาพบวา การใชการทองเทยวเปนเครองมอใน

การธารงไวของทรพยากรธรรมชาตจะทาใหเกดการพฒนาทองเทยวใหเกดความยงยนควรตอง

พฒนาระบบการบรการและใหความสาคญตอการปองกนสงแวดลอม พยายามสรางรายได และ

กระจายผลประโยชนแกคนในชมชนซงมสวนสาคญตอการใหสรางกาลงใจในการรวมอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตของชมชนใหมากทสด นชชร สายประทมทพย (2541:บทคดยอ) ทาการศกษาแนวทางการพฒนาเกาะสชง

จงหวดชลบร ผลการศกษาพบวา การพฒนาเกาะสชงทขาดประสทธภาพทงการวางนโยบายและ

การปฏบต สงผลใหมการพฒนาทขาดความเหมาะสมสอดคลองกบศกยภาพและสมรรถนะในการ

รองรบของพนท แมมการขยายตวของการพฒนาแตกไดสงผลใหเกดปญหาหลายประการท

เชอมโยงกนเปนเชงระบบ โดยเฉพาะการพฒนาโครงสรางพนฐาน ไดสงผลตอการลดลงของ

สมรรถนะทงทางธรรมชาตและทางสงคม ดงนน แนวทางการพฒนาจงควรมการกาหนดแนว

ทางการพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษใหเชอมโยงในระดบภาคและจงหวด ดวยการกาหนดแนว

ทางการใชทดน แนวทางการพฒนาโครงสรางพนฐาน แนวทางการสงเสรมและควบคมการพฒนา

และ แนวทางในการนาแผนไปปฏบต ซงตองสามารถนาไปสการพฒนาทกดาน และตองสามารถ

104

ปองกนและแกไขปญหาอยางเปนระบบ ทตองคานงถงสมรรถนะในการรองรบการพฒนาเพอให

ทรพยากรยงคงอยและเกดการพฒนาอยางยงยน

สรปไดวา การพฒนาทองเทยวทยงยน ผลการศกษาของ ซายรว (2002) พบวา ตองให

การทองเทยวเปนเครองมอธารงไวของทรพยากรธรรมชาต มการพฒนาระบบการบรการทให

ความสาคญตอการปองกนสงแวดลอม และสรางรายไดกระจายผลประโยชนแกคนในชมชน เพอ

สรางกาลงใจรวมอนรกษทรพยากรธรรมชาตของชมชนใหมากทสด ซง กตต อรยานนท (2548)

ระบวา การพฒนาทองเทยวทยงยนนน ควรมการศกษาปญหา ความตองการ เพอการแกไขหรอ

พฒนาอยางตอเนอง เพอการพฒนาสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมของชมชน โดย ทรสตา (2005)

ระบวา และตองสามารถถวงดลการเพมของรายไดกบการอนรกษกบผลกระทบทเกดขนจากการ

ทองเทยว ทงน นชชร สายประทมทพย (2541) เสนอวาการจดการพฒนาตองคานงถงความสามารถ

สมรรถนะการรองรบการพฒนาของพนท สอดคลองกบ ธราพร ถนอมกลน (2548) สมรรถนะการ

รองรบของพนทจาเปนตองใหหนวยงานภาครฐเขามามสวนรวมการจดการและพฒนาการจดการ

ทองเทยวของชมชน ซง สพตรา วชยประเสรฐกล (2545) มขอเสนอเพมเตมวา ควรจดตงกลมเพอ

ทาหนาทบรหารงานโดยตรง และสรางการมสวนรวมของประชาชนใหรวมมอเพอพฒนาการ

ทองเทยว

งานวจยทเกยวของกบการพฒนาชมชนอยางยงยน ภทรพร ยทธาภรณพนจ และคณะ (2547:104-105) ทาการศกษารปแบบการเรยนรดวย

ตนเองอยางยงยนเพอพฒนาศกยภาพของเครอขายองคกรชมชน ผลการศกษาสรปไดวา การเรยนร

ดวยตนเอง เปนการเรยนรโดยอสระ ไมจากดสถานทและเวลา ขนอยกบความตองการของผเรยนร

เปนสาคญ โดยผเรยนรตองมการวางแผน กาหนดกจกรรม และแนวทางการเรยนรดวยตนเอง ซง

อาจเปนการเรยนรแบบกลมคน เพอใหเกดการแลกเปลยนความร และชวยเตมเตมความรระหวาง

กน ซงหากผเรยนรไดฝกการจดการเรยนรดวยตวเอง สรางประสบการณเรยนรอยางตอเนอง และม

การสรปบทเรยนของการเรยนร จะสงผลใหผเรยนรมความพรอมทจะเรยนรสงใหมเพอพฒนา

ตนเอง อยเสมอ ซงหากคนในชมชนมลกษณะเชนน จะมสวนสงเสรมใหเกดการพฒนาศกยภาพ

เครอขายองคกรชมชนทมผมความสามารถในการขบเคลอนเครอขายใหบรรลเปาหมายได ซง

105

รปแบบการจดกระบวนการเรยนรดวยตนเองเพอความยงยน ประกอบดวย 1) การ “คด” เรมจากการ

สรปบทเรยนการทางานของเครอขายทผานมา 2) การนาขอมลทไดจากการสรปบทเรยนไปกาหนด

กจกรรมเรยนร 3) การวางแผนการดาเนนงาน เพอเปนแนวทางในการดาเนนงานกจกรรมใหบรรล

เปาหมายทวางไว 4) การ “กระทา” หรอการลงมอปฏบตจรงททาใหเกดการเรยนรอยางจรงจง

5) การ “สรป” ประเมนสงทไดดาเนนการมาถงผลด ผลเสย หรอปญหาอปสรรค

พจนา เอองไพบลย (2546: บทคดยอ) ทาการศกษาการพฒนารปแบบกระบวนการ

เรยนรในชมชนเพอการพฒนาทยงยน การศกษาแบบพหกรณ ผลการศกษาพบวา กระบวนการ

เรยนรททาใหชมชนมศกยภาพในการคดและปฏบตเพอการแกไขปญหาและการพฒนาดานนเวศ

เศรษฐกจ และสงคมชมชน ม 8 ขนตอน คอ การทบทวนความยากลาบากในชวต การตรวจสอบถง

สาเหตวกฤตของกลมแกนนาชมชน กระตนคนในชมชนไดความตระหนกในสถานการณทเปน

ปญหาของชมชน การหาทางเลอกในการแกไขปญหา การปฏบตการตามทางเลอก การประเมนผล

ยอนกลบ การพฒนาความเชอมนใหเกดขน และการบรณาการเขาสชวต ซงผลทไดจากการคดและ

ปฏบตของชมชนเพอการพฒนาทยงยน ดวยการมสวนรวมของคนนชมชนในการเปลยนการผลต

จากเดมเปนการทานาอยางเดยว และมการใชสารเคม มาเปนการทาเกษตรผสมผสาน และใช

อนทรยวตถแทน ไดสงผลใหระบบนเวศของชมชน ไมวาจะเปนทรพยากรปา ดน นา และความ

หลากหลายทางชวภาพมความสมบรณขน และดวยผลผลตเกษตรทหลากหลายมากขนไดสงผลให

เศรษฐกจของชมชนดขน ดงนนการสรางกระบวนการเรยนรในชมชนเพอการพฒนาทยงยน

สามารถทาไดดวยการสรางกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาศกยภาพของชมชน ผานการเรยนรจาก

การดาเนนชวตประจาวน การพดคย แลกเปลยนความคดเหน การเรยนรภมปญญาทองถนจากผร

โดยตรง การฝกอบรม การดงาน การเรยนรผานสอ และการเปนพฒนาเปนแหลงถายทอดความร

ของชมชน

พาลาภ สงหเสน และคณะ (2545:8) ทาการศกษาการมสวนรวมเพอคณภาพชวตของ

ชมชนและการพฒนาทยงยน กรณศกษาการแกไขปญหาสารพษในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

ผลการศกษาพบวา การมสวนรวมของคนในชมชน ควรเปนไปตามระบอบประชาธปไตยทคนใน

ชมชนไดมโอกาสเขาถงการรบรขอมล เพอความสามารถในการตดสนใจ การกาหนดความตองการ

การแสดงออก และการใชทรพยากรของชมชน เพอประโยชนของชมชนดวยตนเอง

106

ชยยศ อมสวรรณ (2543: บทคดยอ) ทาการศกษาการพฒนารปแบบการศกษาชมชนเพอ

การพฒนาทยงยน ผลการศกษาพบวา การพฒนาเศรษฐกจและสงคม ไดสงผลกระทบตอการเกด

ปญหาสงคม และปญหาสงแวดลอม อนมสวนสงผลใหเกดปญหาการพฒนาทยงยนของชมชน

การแกไขปญหาชมชนจงใหความสาคญตอการศกษาชมชน และใหคนในชมชนมสวนรวมวางแผน

จดทาโครงการ และดาเนนโครงการเพอใหไดรบประโยชนรวมกน จากการศกษานทาใหไดรปแบบ

การศกษาชมชนเพอการพฒนาทยงยน 2 รปแบบ คอ รปแบบองชมชนทชมชนเปนผรเรม และ

รปแบบองสถาบนซงหนวยงานภายนอกเปนผรเรม โดยรปแบบทชมชนเปนผรเรม เปนรปแบบท

เหมาะสาหรบชมชนทมผนาทเขมแขงและมศกยภาพพนฐาน ทาใหสามารถแกไขปญหาดวยการม

สวนรวมของคนในชมชนทพยายามพงตนเอง บนฐานภมปญญาและความสามารถของคนในชมชน

และรปแบบทหนวยงานภายนอกเปนผรเรม เปนรปแบบทเหมาะสาหรบชมชนทประสบปญหาเกน

ขอบเขตความสามารถของชมชน ทาใหการแกไขปญหาตองขอความชวยเหลอจากหนวยงาน

ภายนอก แตยงคงใหความสาคญตอการมสวนรวมของคนในชมชนเชนกน

สรปไดวา การพฒนาชมชนอยางยงยน จากผลการศกษาของ ชยยศ อมสวรรณ (2543)

ไดคนพบรปแบบการศกษาชมชนเพอการพฒนาทยงยน รปแบบองชมชนทชมชนเปนผรเรม ซง

เปนรปแบบทเหมาะสาหรบชมชนทมผนาทเขมแขงและมศกยภาพพนฐาน เนนการพงตนเองและ

การมสวนรวม และรปแบบองสถาบนซงหนวยงานภายนอกเปนผรเรม เปนรปแบบทเหมาะสาหรบ

ชมชนทประสบปญหาเกนขดความสามารถของชมชน ตองอาศยความชวยเหลอจากภายนอก และ

การมสวนรวมของชมชน ซง พจนา เอองไพบลย (2546) เสนอวา ชมชนควรสรางกระบวนการ

เรยนรในชมชน เพอใหชมชนมศกยภาพในการคดและปฏบตเพอการแกไขปญหาและการพฒนา

ดานนเวศ เศรษฐกจ และสงคมชมชน ใหดขนและมความสมดล ซงกจกรรมการเรยนรตองมความ

หลากหลาย โดย ภทรพร ยทธาภรณพนจ และคณะ (2547) มแนวทางสงเสรมการเรยนร ทตองให

คนในชมชนไดมการเรยนรอยางอสระ สามารถคด วางแผน กาหนดกจกรรม แนวทางการดาเนน

กจกรรมดวยตนเอง เมอคนในชมชนพฒนาจะมสวนเสรมสรางศกยภาพของเครอขายองคกรชมชน

กอใหเกดพลงการคด และทา เพอการบรรลเปาหมายสการพฒนาชมชน ทงน พาลาภ สงหเสน และ

คณะ (2545) เสรมการเรยนรขางตนทควรใหคนในชมชน สามารถตดสนใจ กาหนดความตองการ

107

การแสดงออก และใชทรพยากรของชมชน เพอประโยชนของชมชนดวยตนเอง ลวนเปนแนวทางท

ทาใหชมชนสามารถพฒนาไดอยางยงยน

งานวจยทเกยวของกบการพฒนาเกาะชาง จงหวดตราด ภทร เทภาสต (2549:บทคดยอ) ทาการศกษาบทบาทขององคการบรหารสวนตาบลใน

การอนรกษทรพยากรปาไม กรณศกษา องคการบรหารสวนตาบลในพนท กงอาเภอเกาะชาง

จงหวดตราด ผลการศกษาพบวา องคการบรหารสวนตาบลในพนทเกาะชาง มปญหาการแสดง

บทบาทดานการอนรกษทรพยากรปาไม ขาดประสทธภาพของการจดสรรการใชประโยชนทดน

ทาใหมการบกรก และทาลายพนทปาไมเพอใชประโยชนในการพฒนาการทองเทยว และการทา

การเกษตร การบงคบใชกฎหมายควบคมการกระทาผดไมจรงจง และไมรนแรง จงม ขอเสนอแนะ

ดวยการใหองคการบรหารสวนตาบลบงคบใชกฎหมายเพอควบคมการใชประโยชนพนทเกาะชาง

อยางจรงจง ควรมการทางานรวมกบหนวยงานทเกยวขอเพอศกษาวเคราะหการใชประโยชนทดน

ใหชดเจน พฒนาองคกรใหพรอมเปนหนวยงานประสานงานเพอการพฒนากบหนวยงานทมสวน

เกยวของทงหนวยงานภาครฐ หนวยงานภาคเอกชน องคกรอสระ และประชาชน สงเสรมแนวทาง

การจดทาแผนการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน การพฒนาเนนการสรางความเขมแขงใหแกชมชน

ทองถน ดวยการสงเสรมการใชชวตแบบพอเพยง สงเสรมการรวมกลมดาเนนกจกรรมทไมทาลาย

สงแวดลอม และออกมาตรการควบคมการเขาถงทรพยากรธรรมชาตของชมชนทองถนอยาง

ยตธรรม มการบรหารจดการดวยหลกธรรมาภบาล ใหความสาคญตอการพฒนาทสามารถ

ตอบสนองความตองการและแกไขปญหาใหแกชมชนทองถน

จฬาวด จนทรเทวาลขต (2548:บทคดยอ) ทาการศกษาการพฒนาการทองเทยวอยาง

ยงยนบนเกาะชาง กรณศกษาความคดเหนของผมสวนไดสวนเสยในพนท หม 2 บานสลกเพชร

กงอาเภอเกาะชางใต จงหวดตราด ผลการศกษาพบวา ผมสวนไดสวนเสย ไดแก คนในชมชน

ผประกอบการธรกจทองเทยว และนกทองเทยว มความคดเหนการพฒนาการทองเทยวและความ

พรอมในการเตรยมรบการพฒนาดานการทองเทยวบนเกาะชางไมแตกตางกน มความคดเหนวาการ

พฒนาการทองเทยวบนเกาะชางจะกอใหเกดการพฒนาดานสาธารณปโภค เชน มโรงกาจดขยะ

และระบบกาจดนาเสย แตกลบมความคดเหนวายงขาดความพรอมในการเตรยมรบการพฒนาดาน

108

การทองเทยว เนองเจาหนาทหนวยงานภาครฐทเกยวของใหการสนบสนนการพฒนาการทองเทยว

ยงไมมากนก ผประกอบการการทองเทยวสวนใหญยงขาดความรความเขาใจการประกอบการ

ธรกจ เปนตน และมความคดเหนถงผลกระทบทจะเกดขนจากการพฒนาการทองเทยวเกาะชางทง

ทมความไมแนใจวาจะมผลกระทบเกดขน และคดวาจะสงผลดตอการมรายไดมากขนใหแกภาค

ธรกจบนเกาะชาง

ดอกออ ปาณะดษ (2544:บทคดยอ) ทาการศกษาผลกระทบของการทองเทยวทมตอการใชทดนและชมชนของเกาะชาง จงหวดตราด ผลการศกษาพบวา เกาะชางมพฒนาการทองเทยวเปน

3 ชวง คอ ชวงแรก กอน พ.ศ. 2528 การพฒนาการทองเทยวของเกาะชางในชวงแรกยงไมไดรบการ

พฒนา ชวงท 2 ระหวาง พ.ศ. 2529-2539 มการขยายตวของสถานบรการการทองเทยว โดยเฉพาะ

ทพก บงกะโล และโรงแรม ชวงท 3 ระหวาง พ.ศ.2540-ปจจบน มการขยายตวของสถานบรการการ

ทองเทยวทหลากหลายมากขนตามลาดบ ไดสงผลกระทบตอโครงสรางพนฐาน การใชทดนและ

การตงถนฐาน การจางงานและอาชพ รายได และคาครองชพ โครงสรางประชากร ขนบธรรมเนยม

ประเพณ และสภาพความเปนอยและวถชวต โดยพนททไดรบผลกระทบเปนพนทชายหาด ซงเปน

แหลงทองเทยวสาคญของเกาะชาง ไดแก หาดทรายขาวบรเวณตะวนตกของเกาะ หาดคลองพราว

หาดไกแบ จากผลการศกษามขอเสนอแนวทางแกไขปญหา ดวยการมระบบการควบคมการขยายตว

ของนกทองเทยวและสถานบรการการทองเทยว มการกาหนดเขตการใชทดน แบงเปนการพฒนา

เขตควบคมการพฒนา และเขตอนรกษ มการพฒนาระบบสาธารณปโภค การกาจดขยะ แหลงนาจด

มการกระจายรายได พฒนาฝมอแรงงานและสรางความมเอกลกษณทางวฒนธรรมของชมชน

สรปไดวา จากผลการศกษางานวจยทเกยวของกบเกาะชาง พบวา ดอกออ ปาณะดษ

(2544) ชใหเหนถงพฒนาการทองเทยวของเกาะชางทเรมตงแตป พ.ศ.2528 เรอยมาจนสปจจบนทม

การขยายตวของสถานบรการการทองเทยวทหลากหลายมากขน และไดสรางผลกระทบตอ

โครงสรางพนฐาน การใชทดนและการตงถนฐาน การจางงานและอาชพ รายได และคาครองชพ

โครงสรางประชากร ขนบธรรมเนยมประเพณ และสภาพความเปนอยและวถชวตของคนในพนท

ซง จฬาวด จนทรเทวาลขต (2548) ระบวา ผมสวนเกยวของกบการทองเทยว คาดหวงวาการ

พฒนาการทองเทยวเกาะชางจะมสวนพฒนาสาธารณปโภคทดขน และสามารถสรางรายไดใหแก

ภาคธรกจการทองเทยวจานวนมาก ดงนน เพอใหการพฒนาการทองเทยวสงผลดตอผทเกยวของ

109

ภทร เทภาสต (2549) จงมขอเสนอใหองคการบรหารสวนตาบลนามาตรการควบคมการใช

ประโยชนพนทเกาะชางมาบงคบใชอยางจรงจง พฒนาองคกรใหเปนหนวยงานหลกเพอรบผดชอบ

กระบวนการบรหารจดการและการประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ สงเสรมแนวทาง

การจดทาแผนการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน โดยการพฒนาควรยดหลกเศรษฐกจพอเพยง

มงเนนสรางความเขมแขงใหกบชมชนทองถน และสงเสรมการรวมกลมประกอบธรกจชมชนทไม

ทาลายสภาพแวดลอม

110

บทท 3

วธดาเนนการวจย

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนา

ชมชนอยางยงยน กรณศกษาชมชนสลกคอก จงหวดตราด มวตถประสงค ) ศกษาสภาพและ

ศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ) ศกษาแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนเพอใหเกดการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน และ ) การพฒนารปแบบการ

จดการทองเทยวโดยชมชนเพอใหเกดการพฒนาชมชนอยางยงยน โดยกาหนดใหเปนงานวจยเชง

ปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) ซงมแนวทางการดาเนนการวจย ดงน

วธการวจย การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนา

ชมชนอยางยงยน ผศกษาไดดาเนนการศกษาบนฐานของแนวคดการจดการทองเทยวโดยชมชน

มงเนนการจดการทองเทยวทตระหนกถงผลกระทบตอสงคมวฒนธรรม แนวคดการพฒนาชมชน ท

มงเนนการพฒนาชมชนใหเขมแขง และพงตนเองได แนวคดการพฒนาอยางยงยน ทมงเนนการ

พฒนาทสรางความยงยนใหกบสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม และแนวคดการวจยเชงปฏบตการ

แบบมสวนรวม ทมงเนนกระบวนการวจยทเสรมสรางการพฒนาคนใหสามารถรวมปฏบตการให

เกดผลเพอประโยชนรวมของผรวมกระบวนการวจย ผวจยจงใหความสาคญตอการสรางการมสวน

รวมของประชาชนในชมชนและผมสวนเกยวของกบการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก เพอ

สรางความตระหนกและเหนความสาคญของการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอใหเกดการพฒนา

ชมชนอยางยงยน ทามกลางปจจยแวดลอมภายนอกชมชนทมอทธพลตอการเปลยนแปลงและการ

พฒนาชมชนในอนาคต โดยการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมนเรมจากการแสวงหาขอมลเชง

ลกและรอบดานเปนฐานขอมลสาคญ ดวยการรวบรวมขอมลทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพเพอ

นาเสนอกลมเปาหมายในการรวมแสดงความคดเหน การแลกเปลยนและเรยนรรวมกน เพอนาไปส

111

การเขาใจสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชน อนนาไปสความสามารถในการ

กาหนดอนาคตของชมชนดวยตนเอง บนฐานความรและการตระหนกในการจดการทองเทยวโดย

ชมชนใหเกดการพฒนาชมชนสลกคอกไดอยางยงยน ในขณะเดยวกนผวจยทาการถอดรปแบบการ

จดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ผานการพจารณาและรบรอง

จากคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก และทาการพฒนารปแบบผานการ

พจารณาจากกลมนกวชาการผเชยวชาญและผมสวนเกยวของเพอใหไดรปแบบการจดการทองเทยว

โดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยนใหสามารถเปนองคความรทเปนประโยชนแกชมชนอน

ไดเปนแนวทางการพฒนาการทองเทยว

กลมเปาหมายในการวจย การวจยนเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ไดกาหนดใหมกลมเปาหมายในการ

เขารวมกระบวนการวจย แบงออกเปน 3 กลม โดยใชวธการกาหนดกลมตวอยางแบบเจาะจง

(Purposive Sampling) มรายละเอยดมดงน

1. กลมผรวมวจย ไดแก ผวจยและคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก

จานวน 16 คน

2. กลมผใหขอมล ไดแก สมาชกชมรมนาเทยวพนบาน จานวน 98 คน ผใหญบาน

จานวน 1 คน เจาอาวาสวดวชคามคชทวป จานวน 1 คน ครโรงเรยนวดวชคามคชทวป จานวน 1 คน

นายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต จานวน 1 คน นายอาเภอเกาะชาง จานวน 1 คน

. กลมผทรงคณวฒ ไดแก ผเชยวชาญดานการจดการทองเทยวโดยชมชน จานวน คน

ทปรกษาชมรมนาเทยวพนบาน จานวน คน และผบรหารองคการการพฒนาพนทพเศษเพอการ

ทองเทยวอยางยงยน จานวน คน

ขนตอนการดาเนนการวจย การดาเนนการวจย ผวจยไดออกแบบการวจยออกเปน 3 สวน ไดแก การเตรยมการกอน

ปฏบตการวจย การปฏบตการวจย และการสรปผลการวจย โดยการปฏบตการวจยม 4 ขนตอน

ไดแก การวางแผน การปฏบต การสงเกต และการสะทอนผล ซงมรายละเอยดดงน

112

สวนท 1 การเตรยมการกอนปฏบตการวจย 1. การเตรยมขอมล ศกษาวรรณกรรมทเกยวของกบเรองททาการวจย เพอใชเปน

กรอบความรในการวจย และนาไปสการออกแบบการวจย (Research Design) เพอระบคาถามวจย

วตถประสงคการวจย ขอบเขตการวจย วธวทยาในการวจย พรอมเครองมอในการวจยทชดเจน

2. การเตรยมชมชน ตดตอประธานชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกเพอชแจง

วตถประสงคในการเขามาทาการวจย เพอสรางความเขาใจและเหนความสาคญของการดาเนนการ

วจย อนนาไปสการสรางความรวมมอในการรวมดาเนนการวจยรวมกบผวจย และการสอบถาม

เครอขายหรอองคกรทมสวนเกยวของกบการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก เพอสามารถระบ

กลมเปาหมายทมสวนเกยวของและมความสาคญตอการเขามสวนรวมการวจย แลวจงทาการเขาไป

แนะนาตว ชแจงวตถประสงค สรางความตระหนกและเหนความสาคญในบทบาท และการขอความ

รวมมอในการเขารวมการวจยในครงน

3. การเตรยมคน ชแจงทาความเขาใจทมงานซงสวนหนงเปนคนในชมชนไดมสวนรวมในการเกบขอมล เพอสรางความเขาใจใหตรงกนตามวตถประสงคของการวจย การทาความ

เขาใจขอคาถาม จากแบบสารวจ และแบบสอบถามตลอดจนเทคนคการสมภาษณ การบนทกขอมล

กอนลงพนทจดเกบขอมลจรง

สวนท 2 การปฏบตการวจย กาหนดขนตอนการศกษาในพนทวจยแบงออกเปน 4 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การวางแผน (Plan) ระยะท 1 สารวจขอมลของชมชน เพอศกษาขอมลพนฐานของชมชน สภาพการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ความคดเหนของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานตอการจดการ

ทองเทยวโดยชมชน ผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดยชมชน และขอเสนอแนะตอการจดการ

ทองเทยวโยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน มขนตอนในการดาเนนงาน 6 ขนตอนตามลาดบ

ดงน

ขนตอนท 1 ศกษาบรบทของชมชนสลกคอก

ขนตอนท 2 ศกษาสภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

113

ขนตอนท ศกษาความคดเหนของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกตอการ

จดการทองเทยวโดยชมชน

ขนตอนท ศกษาความคดเหนของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกตอ

ผลกระทบจากการทองเทยวโดยชมชน

ขนตอนท ศกษาขอเสนอแนะของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกตอการ

จดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

ขนตอนท 6 สรปผลการศกษาทงหมด

ระยะท 2 การกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน เพอพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน มขนตอนในการดาเนนงาน 5 ขนตอนดงน

ขนตอนท 1 จดประชมเพอนาเสนอขอมลจากการศกษาในระยะท 1 สชมชน

ขนตอนท 2 จดประชมวเคราะหศกยภาพของชมชน (SWOT Analysis)

ขนตอนท 3 จดประชมเสนอแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยว

โดยชมชนสการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

ขนตอนท 4 จดประชมพจารณากาหนดโครงการหรอกจกรรมการดาเนนงาน

พฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนสการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

ขนตอนท 5 จดประชมการวางแผนการดาเนนโครงการหรอกจกรรมของชมชน

ขนตอนท 2 การปฏบต (Action) การปฏบตตามการวางแผนการดาเนนโครงการหรอกจกรรมของชมรมซงเปนไปตาม

ความพรอมและความตองการของชมรม โดยมเปาหมายใหการจดการทองเทยวโดยชมชนสามารถ

พฒนาชมชนสลกคอกไดอยางยงยน ขนตอนท 3 การสงเกต (Observation) ผรวมวจยทาการสงเกตขณะมการปฏบตโครงการหรอกจกรรมของชมชน เพอบนทก

ขอมลสงทปรากฏขน ตามการวางแผนหรอตามสถานการณทปรากฏ โดยมเปาหมายเพอนาผลการ

บนทกขอมลมาประมวลผลเพอประเมนโครงการหรอกจกรรมของชมชน โดยมการสงเกตการเขา

รวมกจกรรมของกลมเปาหมาย เพอประเมนพฤตกรรมการมสวนรวม การปฏสมพนธกบผรวมวจย

114

ปญหาอปสรรค และการปรบปรง และการสมภาษณกลมเปาหมาย ถงความรสกในการเขารวม

กจกรรมครงน

ขนตอนท 4 การสะทอนผล (Reflection) ขนตอนนเปนการนาผลจากการสงเกตในการปฏบตโครงการหรอกจกรรมของชมชน

ของผรวมวจย และผลการสะทอนความคดเหนของกลมเปาหมายผเขารวมกจกรรม นามาสะทอน

ผลตอทประชมผรวมวจย เพอรวมประเมนผลการดาเนนโครงการหรอกจกรรมของชมชน

ประกอบการตดสนใจเพอสรปถงความสาเรจ ความลมเหลว ขอจากด และการใหขอแนะนาในการ

ปฏบตตอไป และใหผรวมวจยไดมการปรบปรงแผนการปฏบต การดาเนนการปฏบต การสงเกต

และการสะทอนผลในวงจรท 2

สวนท 3 การสรปผลการวจย ระยะท 1 การศกษารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน มขนตอนในการดาเนนงาน 3 ขนตอนดงน

ขนตอนท 1 รวบรวมผลการศกษาทงหมด จดทารางรปแบบการจดการทองเทยว

โดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

ขนตอนท จดประชมผรวมวจย ซงเปนคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยว

พนบานสลกคอกพจารณารปแบบ เพอสนบสนนความถกตองของรปแบบทกาหนด

ขนตอนท 3 จดประชมผทรงคณวฒ ไดแก ผเชยวชาญดานการจดการทองเทยวโดย

ชมชน ทปรกษาชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก และผบรหารองคการการพฒนาพนทพเศษเพอการ

ทองเทยวอยางยงยน เพอรวมพจารณาและแสดงความคดเหนตอรปแบบการจดการทองเทยวโดย

ชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยนทผานการรบรองจากชมชน พฒนาใหเกดรปแบบ

การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน เพอเปนประโยชนแกชมชนอนได

นาไปเปนแนวทางการจดการทองเทยวใหสามารถพฒนาชมชนไดอยางยงยน

ขนตอนท 4 ปรบปรงหรอแกไขรปแบบใหมความถกตองและสมบรณ

ระยะท 2 การสรปผลการวจย จากการปฏบตการวจยจนไดคาตอบตามวตถประสงคทกาหนดและครบถวนตามกระบวนการวจยทออกแบบไว ผวจยนาผลการวจยมาเรยบเรยง วเคราะห

115

ขอมล และประมวลผลอยางเปนระบบ โดยยดหลกการเขยนสรปรายงานบนพนฐานขอมลทเปน

จรง และการอภปรายผลองหลกวชาการเพอใหเกดแนวคดทหลากหลายทงทสนบสนน ขดแยงผล

การศกษา รวมถงการเกดความรใหม เพอประโยชนแกผวจย ชมชน และผทไดศกษาผลงานวจยน

สามารถสรปขนตอนการดาเนนการวจย ดงแผนภมท ดงน

116

แผนภมท 3 ขนตอนการดาเนนการวจย

กอนปฏบตการวจย เตรยมขอมล เตรยมชมชน เตรยมคน

การปฏบตการวจย

วงจรท

1

วางแผน (Plan)

สงเกต

(Observation

ปฏบต (Action)

สะทอนผล

(Refection)

วงจรท

2

สารวจขอมลชมชนและการจดการ

ทองเทยวโดยชมชน

แนวทางดาเนนงานพฒนาการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชน

อยางยงยน

กจกรรม

พฒนาการจดการ

ทองเทยวฯ

PAR

ผรวมวจยและ

ผรวมกจกรรม

ประเมนผล

กจกรรม

ผลลพธสการ พฒนาอยางยงยน

แนวทางการปรบปรง ส PAOR รอบท

ปรบปรงแผน,ปฏบต,สงเกต,สะทอนผล

การสรปผลการวจย

รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนสการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

ผทรงคณวฒวพากษและปรบปรงรปแบบฯ พฒนารปแบบฯ

กจกรรมพฒนาการจดการทองเทยวฯ

(รอบท )

117

การเกบรวบรวมขอมล 1. การวจยเอกสาร เปนการศกษาขอมลทตยภม (Secondary Data) เพอทาความเขาใจ

แนวคด ทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของเกยวกบ การพฒนาชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชน

การพฒนาอยางยงยน และการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม นามาประมวลความรสการสราง

กรอบแนวคด การกาหนดแนวทางการดาเนนงานวจย การสรางเครองมอรวมถงการใชวเคราะห

วพากษ เชอมโยงขอเทจจรงจากการศกษาในพนท เพอใหผลการศกษามหลกการทางวชาการ

สนบสนนผลการศกษาและมความนาเชอถอ

2. การวจยภาคสนาม ดวยวธการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview) การ

สมภาษณแบบกลม (Focus Group Interview) การสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation)

การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participant Observation) และการใชแบบสอบถามในการ

รวบรวมขอมล (Questionnaire) ซงเปนการศกษาทงขอมลปฐมภม (Primary Data) และทตยภม

(Secondary Data) โดยมวธการรวบรวมขอมลแบงเปน 4 สวน ดงน

2.1 การรวบรวมขอมลบรบทของชมชน

การศกษาโดยการสมภาษณแบบเจาะลก จากผนาชมชนทมสถานภาพเปนผนา

ทางการและไมเปนทางการ การสงเกต และการรวบรวมขอมลจากเอกสารตางๆ ทเกยวกบขอมล

ทวไปของชมชนสลกคอก จงหวดตราด

2.2 การรวบรวมขอมลการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

การศกษาโดยการสมภาษณแบบเจาะลก และการสงเกตแบบไมมสวนรวม เพอ

ศกษาสภาพการณ การจดการ ปญหาและความตองการของคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยว

พนบานสลกคอก

2.3 การรวบรวมขอมลการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลก

คอก

การศกษาโดยการใชแบบสอบถามสอบถามจากสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลก

คอก เพอศกษาความคดเหนตอการจดการทองเทยวโดยชมชน ผลกระทบจากการจดการทองเทยว

โดยชมชนตอการพฒนาชมชน และขอเสนอแนะการจดการทองเทยวโดยชมชนสการพฒนาชมชน

สลกคอกอยางยงยน

118

2.4 การรวบรวมขอมลแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดย

ชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

การศกษาโดยการจดประชมกลมเพอเปดโอกาสใหคณะกรรมการบรหารชมรมนา

เทยวพนบานไดทบทวนตนเองผานขอมลการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกทไดสารวจ

เบองตนจากสมาชกของชมรมฯ และผมสวนเกยวของกบชมรมฯ เพอประเมนศกยภาพของตนเอง

นาไปสการรวมแสดงความคดเหนกาหนดแนวทางการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนา

ชมชนสลกคอกอยางยงยน ดวยรปแบบโครงการหรอกจกรรมพฒนาทตองดาเนนการตอไป

2.5 การรวบรวมขอมลการประเมนผลโครงการหรอกจกรรมพฒนา

การรวบรวมขอมลตลอดระยะเวลาการดาเนนโครงการหรอกจกรรมดวยการสงเกต

แบบมสวนรวมและการสมภาษณผเขารวมโครงการหรอกจกรรม เพอนาไปสการสะทอนผลตอไป

2.6 การรวบรวมขอมลการพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการ

พฒนาชมชนอยางยงยน

การจดประชมคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานเพอกาหนดและรบรอง

รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน และนารปแบบน

เขาทประชมผทรงคณวฒใหความคดเหนในการพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอ

การพฒนาชมชนอยางยงยน

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล แบงประเภทของเครองมอทใชในการวจยออกเปน 3 ประเภท ดงน

1. แบบสารวจ (Survey Guideline) ใชทาการศกษาบรบทของชมชนสลกคอก ซงม

รายละเอยดประเดนในการสารวจ ดงน

1.1 ประวตศาสตรชมชน ไดแก ความเปนมาของชอชมชน การจดตงชมชน และ

บคคลในประวตศาสตรทสาคญของชมชน เหตการณสาคญในอดตของชมชน

1.2 ขอมลดานกายภาพชมชน ไดแก ภมศาสตร ภมอากาศ สถานทตง ขนาดพนท

สภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตของชมชน ลกษณะการตงถนฐานของบานเรอน

119

1.3 ขอมลดานสงคม ไดแก ลกษณะครอบครวและเครอญาต ความสมพนธของคน

ในชมชน แบบแผนชวต การสอสารในชมชน

1.4 ขอมลดานวฒนธรรม ไดแก การนบถอศาสนาและความเชอ ประเพณ ภาษา

อาหาร การแตงกาย ภมปญญาทองถน

1.5 ขอมลดานการศกษา ไดแก ระดบการศกษา การอานออกเขยนได แหลงศกษา

หาความรของคนในชมชน

1.6 ขอมลองคกรชมชน เชงปรมาณและบทบาทหนาทตอชมชน ไดแก วด

โรงเรยน กลมอาชพ กลมกจกรรมตางๆ สถานอนามย องคการบรหารสวนตาบล หนวยงานบรการ

ของรฐ เครอขายชมชน

1.7 ขอมลเศรษฐกจชมชน ไดแก ลกษณะอาชพหลกและอาชพเสรม ภาวะหนสน

วถชวตความเปนอย (พอเพยง/พอกนพอใช/ขดสน) คาครองชพ ธรกจในชมชน ตลาดชมชน

1.8 ขอมลการเมองการปกครองของชมชน ไดแก บทบาทหนาทของผนาทางการ

และไมทางการทสาคญตอชมชน การมสวนรวมทางการเมอง การรวมกจกรรมสาธารณะประโยชน

ของชมชน หนวยปกครองของชมชน

1.9 ขอมลบรการพนฐานของชมชน ไดแก ระบบนาประปา ระบบไฟฟา ระบบการ

คมนาคม ระบบความปลอดภยของชมชน

1.10 ขอมลปญหาและความตองการของชมชน

2. แบบสมภาษณ (Interview Guideline) ใชทาการศกษาผใหขอมล 2 กลมเปาหมาย ดงน

2.1 สมภาษณคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก เพอศกษาการ

จดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ดวยแบบสมภาษณแบบกงมโครงสราง (Semi-Structured

Interview) โดยมแนวคาถามใชประกอบในการสมภาษณแบบเจาะลกและการสมภาษณแบบกลม

ดงน

. . การจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

2.1.1.1 ประวตความเปนมาและวตถประสงคของการจดตงชมรมนา

เทยวพนบานสลกคอก

2.1.1.2 ลกษณะและรปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

120

2.1.1.3 โครงสรางการบรหารจดการและสมาชกชมรม

2.1.1.4 ขอตกลงและกฎกตกาของสมาชก

2.1.1.5 ขอตกลงและกฎกตกาของนกทองเทยว

2.1.1.6 การจดการรายรบรายจาย

2.1.1.7 การกระจายผลประโยชน

2.1.1.8 การจดการทรพยากรการทองเทยว

. . การจดการทองเทยวสการพฒนาชมชนสลกคอก

2.1.2.1 ดานสงคม ไดแก สวสดการชมชน กองทนชมชน การเรยนร

ของคนในชมชน พฒนาคณภาพชวตคนวยตางๆ สรางความภาคภมในในชมชนของตน การพฒนา

คนและการสรางผนาชมชน เครอขายการพฒนาของชมชน ฯลฯ

. . . ดานเศรษฐกจของชมชน ไดแก การสรางงาน สรางรายได

ผลตภณฑชมชน กองทนชมชน ฯลฯ

2.1.2.3 ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดแก การอนรกษ

และหวงแหน การปองกน การจดการและการใชประโยชน ฯลฯ

. .3 สถานการณ ปญหาและความตองการการจดการทองเทยวโดยชมชน

สลกคอก

2.1.3.1 สถานการณการทองเทยวในปจจบน

2.1.3.2 ปญหาการจดการทองเทยวโดยชมชนทประสบอยในปจจบน

2.1.3.3 ความตองการในการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนใน

อนาคต

2.2 การสมภาษณกลมเปาหมายผเขารวมกจกรรมทเกดจากการวางแผนตามความ

ตองการของผรวมวจย เพอศกษาความคดเหนของผรวมกจกรรมทมตอการปฏบตการดาเนน

กจกรรม ดวยแบบสมภาษณแบบกงมโครงสราง (Semi-Structured Interview) โดยมแนวคาถามใช

ประกอบในการสมภาษณ ดงน

. . ความประทบใจจากการไดเขารวมกจกรรม

. . ขอเสนอแนะตอการจดกจกรรมนในครงตอไป

121

3. แบบสงเกต (Observation) ใชทาการศกษาการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

ดวยการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participant Observation) ซงเปนแบบสงเกตแบบม

โครงสราง (Structured Observation) มการกาหนดประเดนในการสงเกต ไดแก สภาพความสมพนธ

ระหวางสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก บรรยากาศการประชมของชมรม การแสดงความ

คดเหนและการมสวนรวมของสมาชกชมรม การจดการกจกรรมทองเทยวของชมรม และการทา

หนาทของสมาชกชมรม

การศกษาการดาเนนโครงการและกจกรรมของชมชน ดวยการสงเกตแบบมสวนรวม

(Participant Observation) ซงเปนแบบสงเกตแบบมโครงสราง (Structured Observation) มการ

กาหนดประเดนในการสงเกต ไดแก ความกระตอรอรน ความตงใจ การใหความรวมมอ ในการทา

กจกรรมของชมชน บรรยากาศของการทากจกรรมรวมกน ปญหาอปสรรค และการปรบปรง

4. แบบสอบถาม (Questionnaire) ใชทาการศกษาการจดการทองเทยวโดยชมชนตอการ

พฒนาชมชนสลกคอก ดงน

ตอนท 1 ขอมลพนฐานสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย สถานภาพ

สมรส ตาแหนงทางสงคม ระดบการศกษา ระยะเวลาทอาศยอยในชมชน ภมลาเนาเดม สาเหตการ

ยายเขามา จานวนสมาชกในครอบครว อาชพหลก อาชพเสรม และรายไดครวเรอน

ตอนท 2 ความคดเหนของประชาชนตอการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ไดแก

ดานการบรหาร ดานการจดการ ดานกจกรรมทองเทยว ดานการมสวนรวม ดานการกระจาย

ผลประโยชน จานวน 25 ขอ โดยเปนแบบเลอกตอบตามระดบความคดเหน ระดบ ไดแก เหนดวย

อยางยง เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย และไมเหนดวยอยางยง

ตอนท 3 ความคดเหนของประชาชนตอผลกระทบจากการทองเทยวโดยชมชนทสงผล

ตอการพฒนาชมชนสลกคอก ไดแ ก ดานสงคม ดานวฒนธรรม ดาน เศรษฐกจ ดาน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จานวน 40 ขอ โดยเปนแบบเลอกตอบตามระดบความคดเหน

ระดบ ไดแก เหนดวยอยางยง เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย และไมเหนดวยอยางยง

ตอนท 4 ขอเสนอแนะการจดการทองเทยวโดยชมชนสการพฒนาชมชนสลกคอกอยาง

ยงยน ไดแก ดานสงคม ดานวฒนธรรม ดานเศรษฐกจ ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ตอนท 5 ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตม

122

5. เทคนคการประชมกลม กาหนดใหใชเทคนค SWOT Analysis ในการวเคราะห

ศกยภาพของชมรมนาเทยวพนบาน และเทคนค Mind Mapping ในการบนทกขอมลระหวางการ

ประชมกลม เพอดงความสนใจเขาสประเดนและเนอหา และเกดความภมใจในสงทตนเองแสดง

ความคดเหนไดถกบนทกตอทประชม ซงเปนการประชมททเปดโอกาสใหผรวมประชมแสดงความ

คดเหนอยางเตมท

6. เครองมอประกอบการรวบรวมขอมลตางๆ ไดแก แบบบนทกภาคสนาม (Field notes)

ใชบนทกปรากฏการณ การตความ การประเมนผล การตงขอสงเกต เปนตน รวมทงเครอง

บนทกเสยง (Tape records) ซงเปนการรวบรวมขอมลจากการสมภาษณและการประชมกลม เพอให

ขอมลมความถกตองและครบถวน และเครองมอบนทกภาพ (Digital camera) เพอรวบรวมภาพ

บรรยากาศการมสวนรวมการวจย กจกรรมการวจย และภาพตางๆ ทสามารถอธบายผลการวจยได

อยางเปนรปธรรม

ขนตอนการสรางเครองมอและการทดสอบคณภาพเครองมอ การสรางเครองมอ ไดแก แบบสารวจ แบบสมภาษณ แบบสงเกต แบบสอบถาม และ

แบบประเมนผล และการทดสอบคณภาพของเครองมอเพอใหไดเครองมอวจยทมคณภาพกอนการ

นาไปใชในการรวบรวมขอมล มขนตอนในการสรางเครองมอและการทดสอบคณภาพเครองมอ 5

ขนตอน ดงน

1. ศกษาวรรณกรรมทเกยวของกบเรองททาการวจย เพอใชเปนกรอบแนวคดในการวจย

ใหสามารถไดผลการศกษาตอบวตถประสงคของการวจยไดครบถวน

2. ศกษาทบทวนหลกวธและเทคนคการสรางแบบสารวจ แบบสมภาษณ แบบสอบถาม

และแบบประเมนผล เพอใหการสรางเครองมอมความถกตองตามหลกวธวทยา

3. จดทารางแบบสารวจ แบบสมภาษณ แบบสงเกต แบบสอบถาม และแบบประเมนผล

ใหสอดคลองกบกรอบแนวคดการวจยโดยเพอใหไดขอคาถามตรงตามวตถประสงคของการวจย

และมความถกตองตามหลกวธวทยาในการสรางเครองมอ

4. การตรวจสอบคณภาพเครองมอเชงคณภาพ ดวยการตรวจสอบความถกตอง หรอ

ความเทยงตรงเชงเนอหา (Content Validity) เปนการทดสอบเครองมอวจยวาประเดนในการวจย

123

สามารถไดขอมลครอบคลมตามแนวคดการวจย หรอไดเนอหาตรงกบวตถประสงคของการวจย

หรอไม ดวยการใหผทรงคณวฒทมความเชยวชาญในดานเนอหาทเกยวของกบการวจยและการ

สรางเครองมอวจยพจารณาความเทยงตรงตามเนอหา การกาหนดประเดนคาถาม การจดรปแบบ

คาถามและสานวนภาษาในรางแบบสารวจ แบบสอบถาม แบบสมภาษณ แบบสงเกต และแบบ

ประเมนผล

5. การตรวจสอบคณภาพเครองมอเชงปรมาณของแบบสอบถาม ทผานการตรวจสอบ

ความเทยงตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒ (Content Validity) มาทาการทดสอบหาคาความเชอมน

(Reliability) โดยนาแบบสอบถามทาการทดสอบกบประชาชนชมชนนาเชยว จงหวดตราด ซงเปน

ชมชนททาการทองเทยวโดยชมชน มสภาพพนทตดทะเล และมกจกรรมทองเทยวไมตางจากชมชน

สลกคอก (Try-Out) จานวน 0 ราย นามารวบรวมและวเคราะหผลจากแบบสอบถามเพอหาคาความ

นาเชอถอ นาผลมาพจารณาปรบปรงแบบสอบถามใหสมบรณกอนนามาเปนเครองมอในการเกบ

ขอมลจากประชาชนในชมชนสลกคอก โดยวธการของครอนบาค (Cronbach method) หรอเรยกวา

วธการคานวณสมประสทธแอลฟา (Alpha-coefficient) เปนการทดสอบความเชอถอได โดยใช

เครองมอวจย 1 ชด เกบขอมลจากกลมทไดรบการทดสอบครงเดยว (สน พนธพนจ, 2553:191) ซง

แบบสอบถามนมคาความเชอมนท 0.83

การประมวลผลขอมลและการวเคราะหขอมล มการประมวลผลและการวเคราะหขอมล 3 วธการดงน

1. ขอมลทไดจากการสารวจ และการสมภาษณ นามาแยกแยะเนอหาสาระเปนกลม

ขอมล (Content Analysis) ตามโครงสรางเนอหาทไดกาหนดไว และนามาพรรณนาความบรรยาย

สรปอยางเปนระบบเรยงลาดบตามวตถประสงคทกาหนด เฉพาะผลจากการสมภาษณเชงลกจะ

นามาแยกแยกขอมลจาแนกตามการใหขอมลจากรายบคคล แลวนาขอมลแตละบคคลมาเรยบเรยง

และมาทาการสงเคราะหขอมล (Synthesis) เพอใหเหนภาพรวมของแตละประเดน เพอนาผลการ

ประมวลผลและวเคราะหขอมลทงหมดนาเขาสการประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

2. ขอมลทไดจากแบบสอบถาม นามาตรวจสอบความสมบรณและความครบถวนของ

ขอมล จดทาคมอลงรหส ตรวจใหคะแนน ทาการบนทกขอมลลงในเครองคอมพวเตอร ประมวลผล

124

ขอมลดวยโปรแกรมสาเรจรปสาหรบการวจยทางสงคมศาสตร โดยมรายละเอยดการใชสถต

พรรณนา (Descriptive Statistics) ในการวเคราะหขอมลในการวจย ดงน

2.1 แบบสอบถามตอนท 1 วเคราะหขอมลพนฐานสวนบคคลใชคาความถ

(Frequency) และรอยละ (Percentage)

2.2 แบบสอบถามตอนท 2 ความคดเหนของประชาชนตอการจดการทองเทยวโดย

ชมชนสลกคอก ไดแก ดานการบรหาร ดานการจดการ ดานกจกรรมทองเทยว ดานการมสวนรวม

ดานการกระจายผลประโยชน โดยใชคาความถ (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean)

และคาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) สาหรบเกณฑทใชในการวเคราะห ดวยเทคนคการ

วดทศนคตของ ลเกรต (Likert type scale) โดยแบงคะแนน 5 ชวงเทาๆ กน (สน พนธพนจ,

2553:152-155) ดงน

ระดบความคดเหนเหนดวยอยางยง 5 คะแนน

ระดบความคดเหนเหนดวย 4 คะแนน

ระดบความคดเหนไมแนใจ 3 คะแนน

ระดบความคดเหนไมเหนดวย 2 คะแนน

ระดบความคดเหนไมเหนดวยอยางยง 1 คะแนน

การแบงชวงระดบความคดเหน และการแปลผลมดงน

ชวงคะแนน 1.00-1.50 แปลผล ระดบความคดเหนไมเหนดวยอยางยง

ชวงคะแนน 1.51-2.50 แปลผล ระดบความคดเหนไมเหนดวย

ชวงคะแนน 2.51-3.50 แปลผล ระดบความคดเหนไมแนใจ ชวงคะแนน 3.51-4.50 แปลผล ระดบความคดเหนเหนดวย

ชวงคะแนน 4.51-5.00 แปลผล ระดบความคดเหนเหนดวยอยางยง 2.3 แบบสอบถามตอนท 3 วเคราะหความคดเหนของประชาชนตอผลกระทบจาก

การจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกทสงผลตอการพฒนาชมชน ไดแก ดานสงคม ดาน

วฒนธรรม ดานเศรษฐกจ ดานสงแวดลอม โดยใชคาความถ (Frequency) รอยละ (Percentage)

คาเฉลย (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) สาหรบเกณฑทใชในการวเคราะห

ดวยเทคนคการวดทศนคตของลเกรต (Likert type scale) ซงสามารถนาคาถามทสรางขนไปใหกลม

125

ตวอยางโดยไมตองใหผเชยวชาญพจารณาตดสน โดยแบงคะแนน 5 ชวงเทาๆ กน (สน พนธพนจ,

2553:152-155) ดงน

ระดบผลกระทบมากทสด 5 คะแนน

ระดบผลกระทบมาก 4 คะแนน

ระดบผลกระทบปานกลาง 3 คะแนน

ระดบผลกระทบนอย 2 คะแนน

ระดบผลกระทบนอยทสด 1 คะแนน

การแบงชวงระดบความคดเหนตอผลกระทบ และการแปลผล ดงน

ชวงคะแนน 1.00-1.50 แปลผล ระดบผลกระทบนอยทสด

ชวงคะแนน 1.51-2.50 แปลผล ระดบผลกระทบนอย

ชวงคะแนน 2.51-3.50 แปลผล ระดบผลกระทบปานกลาง ชวงคะแนน 3.51-4.50 แปลผล ระดบผลกระทบมาก

ชวงคะแนน 4.51-5.00 แปลผล ระดบผลกระทบมากทสด 2.4 แบบสอบถามตอนท 4 ขอเสนอแนะการจดการทองเทยวโดยชมชนสการ

พฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ไดแก ดานสงคม ดานวฒนธรรม ดานเศรษฐกจ ดานทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม และตอนท 5 ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตม ใชการวเคราะหเชง

เนอหา (Content Analysis)

3. ขอมลทไดจากการจดประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ในรปแบบการประชม

กลม การสมภาษณ การสงเกต และการสารวจ นามาแยกแยะเนอหาสาระเปนกลมขอมล และการ

วเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis) และนามาบรรยายสรปตามวตถประสงคทไดกาหนดไว

แผนการดาเนนการวจย การวจยนมแผนการดาเนนการวจยตงแตเดอนมกราคม – ธนวาคม รวมเปน

ระยะเวลา ป สรประยะเวลาแตละขนตอนการทางานออกเปนชวงระยะเวลา ดงน

ชวงท หมายถงชวงเดอน มกราคม ถง มนาคม

ชวงท หมายถงชวงเดอน เมษายน ถง มถนายน

126

ชวงท หมายถงชวงเดอน กรกฎาคม ถง กนยายน

ชวงท หมายถงชวงเดอน ตลาคม ถง ธนวาคม

ตารางท 2 แผนดาเนนการวจย

ขนตอนการทางาน

1.ศกษาวรรณกรรมทเกยวของ

2.ออกแบบงานวจย

3.สรางเครองมอ

4.สอบอนมตหวขอวทยานพนธ

5.เกบขอมลดวยการสารวจ

6.เกบขอมลดวยแบบสอบถาม

7.เกบขอมลดวยการสมภาษณ

8.ประมวลผลขอมล

9.จดประชมเชงปฏบตการฯ

10.จดประชมกาหนดแนวทางทางการ

พฒนาและโครงการหรอกจกรรม

พฒนา

11.ดาเนนการตามโครงการฯ พรอมการ

สงเกต และสะทอนผล

.จดประชมเชงปฏบตการฯ พฒนา

รปแบบ

12.สรปและทารายงานผล

13.สอบอนมตวทยานพนธ

14.จดทารปเลมฉบบสมบรณ

127

บทท 4

ผลการศกษา สภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนา

ชมชนอยางยงยน กรณศกษา ชมชนสลกคอก จงหวดตราด มวตถประสงคในการศกษาสภาพและ

ศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก มการจดเกบรวบรวมขอมลดวยการใช

แบบสอบถาม การสมภาษณ การจดประชมกลม และการสงเกต ผลการศกษาจาแนกออกเปน

สวน ดงน สวนท สภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก . ประวตความเปนมาการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก 2. สถานการณการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

. การบรหารจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก . ความคดเหนของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกตอการจดการทองเทยวโดย

ชมชน 5. ความคดเหนของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกตอผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดยชมชน สวนท 2 การวเคราะหศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ผลการศกษาการวเคราะหศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก จาแนก

ออกเปน การวเคราะหปจจยภายใน ไดแก จดแขง และจดออน การวเคราะหปจจยภายนอก ไดแก

โอกาส และอปสรรค

ผลการศกษา สวนท 1 สภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก . ประวตความเปนมาการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

ชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกรเรมโดย นายพทยา หอมไกรลาศ ซงเปนคนนอกชมชน

และมความชนชอบการพายเรอคายค ในป พ.ศ. ไดเปนผหนงทรวมกบคนในจงหวดตราด

128

จดกจกรรมแขงขนการพายเรอคายครอบเกาะชาง และในฐานกจกรรมหนงไดประสานความรวมมอ

กบชมชนสลกคอก ใหผเขาแขงขนทากจกรรมการทาลอบดกป และจบปลา จากการไปรบความ

รวมมอจากชมชนและวเคราะหวานกทองเทยวไดใหความสนใจในกจกรรมพายเรอคายค จงเรมม

การพดคยกบเพอนๆ ทเคยจดกจกรรมแขงขนการพายเรอคายค และไดขอสรปวา ชมชนสลกคอก

ซงเปนชมชนทมสภาพแวดลอมทด ไมมการทาธรกจทองเทยวในพนท มความอดมสมบรณของปา

โกงกาง ชมชนมวถชวตทาประมง หาปหาปลา มภาพบรรยากาศเรอประมงเขาออกชมชน มชาวบาน

นงแกะป แกะปลาจากอวน จงมความเหมาะสมทาธรกจทองเทยวขน ประกอบกบมแนวคดอยากให

ความสมบรณของทรพยากรธรรมชาตยงคงอย และมความกงวลวาการขยายตวของการพฒนาการ

ทองเทยวเกาะชางอาจสงผลใหเกดการเปลยนแปลงของชมชนและทรพยากรทชมชนมอย แมการ

ทองเทยวทขยายตวอาจสรางโอกาสทางเศรษฐกจ แตในขณะเดยวกนอาจสรางปญหาใหกบชมชน

ไดเชนกน และจากบทเรยนจากการจดการทองเทยวทบรเวณหาดทรายขาวหรอเกาะชางฝงเหนอ

ซงมนายทนจากภายนอกเขามาลงทนทาธรกจการทองเทยวและการบรการตางๆ ในขณะทคนใน

ชมชนไดประโยชนดวยการเขาไปทางานรบจางตามรานคา โรงแรมและรสอรทเทานน จงมแนวคด

ชกชวนคนในชมชนทาการทองเทยวเพอใหการทองเทยวเปนเครองมอใหคนในชมชนไดรวมกน

ดแลเอาใจใสอนรกษทรพยากรธรรมชาตของชมชนโดยเฉพาะปาชายเลนทอดมสมบรณของชมชน ป พ.ศ. เดอนกรกฎาคม นายพทยา หอมไกรลาศ จงไดมการจดตงชมรมนาเทยว

พนบานสลกคอกขน และทาหนาทเปนประธานชมรม เรมตนจากการทาธรกจขนาดเลกในชมชน

ดวยการลงทนซอเรอคายคจานวน ลา เพอใหบรการแกนกทองเทยว เพอทาธรกจใหเปนตวอยางท

เหนผลเปนรปธรรม และพยายามใหชาวบานไดเหนถงประโยชนทไดรบ ดวยการพยายามสราง

ความเขาใจและอธบายเกยวกบการจดการทองเทยวโดยชมชน และเชญชวนคนในชมชนสลกคอก

ทกครวเรอนเขามามสวนรวมดาเนนกจกรรมการทองเทยว ซงมการบรหารจดการชมรมดวยระบบ

การถอหน โดย ม เ ป าหมายทชด เจนของการจดการทอง เ ทยว เพอการ ดแลและ รกษา

ทรพยากรธรรมชาตของชมชนใหคงความอดมสมบรณ การรกษาแหลงอาหารของชมชน และการ

สรางรายไดใหแกคนในชมชน ซงไดมความพยายามสรางความเขาใจผานแกนนาชมชนและขยาย

ผลสสมาชกในชมชนมาอยางตอเนอง ในชวงแรกชาวบานใหความสนใจนอยมาก กลววาจะถก

หลอกเพราะเปนคนนอกมาชกชวนทาธรกจ ทาใหชาวบานสนใจเขารวมลงทน 20 คน การ

129

ดาเนนงานในปแรกเรมไดกาไรบาง ปถดไปเรมอยากขยายตว จงไดเขาไปคยกบองคการบรหารการ

พฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (มหาชน) เพอใหมงบประมาณสงเสรมการทองเทยว

ของชมชน ไดงบประมาณ , บาท นามาจดซอเรอมาดเสรมกจกรรมทองเทยวของชมชน เมอ

มผลกาไรมากขนชาวบานเรมเขามาเปนสมาชกเพมมากขนทกป ชวงตนของการดาเนนการจดการทองเทยวของชมชนสลกคอก ชมชนประสบปญหา

ขยะมากในชมชน การดาเนนกจกรรมการทองเทยวไดมสวนทาใหสมาชกชมรมไดชวยกนจดการ

ปญหาขยะรวมกน และเหนความสาคญของการทองเทยวทสามารถเปนเครองมอในการอนรกษ

รกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน สงผลใหชาวบานเขาใจเจตนารมณและ

เปาหมาย รวมถงความพยายามและความตงใจจรงของประธานชมรมมากขน สวนหนงไดเหน

ประโยชนทไดรบจากการทาการทองเทยวโดยชมชน จงเรมใหการยอมรบและใหความรวมมอเขา

เปนสมาชกชมรม ทาใหเมอดาเนนงานจดการทองเทยวเขาปท มจานวนสมาชกประมาณ รอยละ

ของจานวนครวเรอนทงหมด และ นายพทยา หอมไกรลาศ ไดทางานรวมกบชมชนมาอยาง

ตอเนอง ทาใหชาวบานเรยนรจดการทองเทยวดวยตนเอง เพอใหคนในชมชนสามารถพงตนเองได

และไดลาออกจากการเปนประธานชมรม และเปลยนสถานภาพมาเปนทปรกษาชมรมแทน ในป

พ.ศ. 2550 จงไดมอบหมายให นางพชรนทร ผลกาจ ซงเปนผนาทมความร ชาวบานใหความเชอถอ

เปนผใฝเรยนร มารบหนาทเปนประธานชมรมแทน และไดเปลยนบทบาทเปนทปรกษาใหกบชมรม

และไดฝากแงคดตอการจดการทองเทยวโดยชมชนวา “การดาเนนงานหรอตดสนใจใดๆ ควรผาน

ประชาคมใหชาวบานไดแสดงความคดเหนรวมกน แมแตโครงการภาครฐมาสนบสนน ชมชนตอง

พจารณาดวยกนเองวาควรตอบรบหรอไม” ชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก มคณะกรรมการบรหารชมรม 15 คน ซงเปนตวแทน

กลมตางๆในชมชน ทาหนาทบรหารงานชมรม เรมจากการขายหนจานวน 2,000 หนๆ ละ 100 บาท

รวบรวมเงนได 200,000 บาท ฝากเขาธนาคาร เพอเปนการประกนความมนคงของหน โดยประธาน

ชมรม หาเรอคายคและเรอมาดมาจากการสนบสนนจากองคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอ

การทองเทยวอยางยงยน (มหาชน) องคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต และอทยานแหงชาต

หมเกาะชาง และจดใหมกจกรรมการพายเรอคายคและพายเรอมาดขน โดยชาวบานใหการยอมรบ

เปนอยางมากในกจกรรมการพายเรอมาด ซงเปนพาหนะทางนาทชาวบานใชในสมยกอน สามารถ

130

แสดงวถชวตของชาวบานไดเปนอยางด ทาใหรายไดในปแรกมการแบงปนใหกบสมาชกทรวม

ลงทน ทาใหชาวบานเรมเหนถงประโยชนทจะไดรบ และเกดความสนใจซอหนของชมรมมากขน

ปจจบนมผรวมเปนสมาชกถง 123 คน ซงมาจาก 98 ครวเรอน ในขณะทชมชนมจานวนครวเรอน

ทงหมด 117 ครวเรอน 2. สถานการณการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ไดดาเนนการมามากกวา ป ดวยการจดการเหมอน

สหกรณทมการซอขายหนใหแกสมาชก มคณะกรรมการบรหารชมรม ทาหนาทควบคมการบรหาร

จดการแทนสมาชกทงหมด สมาชกชมรมมสวนรวมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ของชมชน ซงเปนทรพยากรการทองเทยวทสาคญของชมรม ใหมความอดมสมบรณและมความ

สะอาด สวยงาม ในชวงระยะเวลาทผานมาสมาชกชมรมผานประสบการณเรยนรตางๆ รวมกน และ

พยายามพฒนาตนเองมาอยางตอเนอง สงผลใหชมรมสามารถจดการตนเองใหสามารถพงพาตนเอง

ได โดยไมขอความชวยเหลอจากภาครฐ จากเงนรายไดทไดรบจากการดาเนนกจกรรมการทองเทยว

มาอยางตอเนอง สวนหนงของรายไดมการจดสรรเปนสวสดการใหแกสมาชกชมรม ดวยการให

ทนการศกษาแกนกเรยน การปนผลจากรายไดใหแกผสงอาย การมอบเงนใหแกครอบครวของ

สมาชกทเสยชวต และสวนหนงไดมสวนรวมในการพฒนาชมชนดวยการนาเงนมอบใหชมชน เพอ

เปนคาใชจายในการปรบปรงภมทศน ทาความสะอาดชมชน และกจกรรมตางๆของชมชน จากภาพลกษณการจดการทองเทยวทมเปาหมายอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมของชมชนทชดเจน การมระบบการจดการของชมรมทเขมแขง การมผนาชมรมทเปน

นกอนรกษทรพยากรธรรมชาต มบคลกภาพเชอมนในตนเอง และมความชดเจนในการสอสารทาให

สมาชกชมรม และคนในชมชนตางใหการยอมรบในความสามารถและความตงใจในการทางานเพอ

สวนรวม และมคณะกรรมการบรหารทมความเสยสละทางานทกอยางแทนสมาชกชมรม ไดสงผล

ใหชมรมมชอเสยงมากขน โดยป พ.ศ.2550 ไดรบรางวลชมชนดเดนทางดานการทองเทยว จากการ

ทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) และป พ.ศ.2553 ไดรบรางวลลกโลกสเขยว ประเภทชมชนดเดน

การทชมชนมชอเสยงและถกนาไปเผยแพรผานสอมวลชนทงสอสงพมพ โทรทศน และอนเตอรเนต

สงผลใหนกทองเทยวเขามารบบรการของชมชนมากขน โดยเฉพาะนกทองเทยวตางประเทศ และม

131

กลมมาศกษาดงานทเปนคนไทยมาจานวนมากขนเชนกน รายละเอยดดไดจากสถตนกทองเทยวของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ชวงป พ.ศ. - มดงน ตารางท สถตนกทองเทยวของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก (ชวงป พ.ศ. - )

ป พ.ศ. ตางชาต ไทย รวม ชาย หญง ชาย หญง

2549 1,086 398 1,484 909 699 497 587 2,692 1,086 967 568 855 3,476 1,259 1,052 766 1,054 4,131 1,847 1,693 1,015 1,397 5,952 2,195 2,094 812 1,314 6,415 2,342 2,342 697 1,153 6,534 1,978 2,021 653 1,036 5,688

รวมจาแนก 11,616 10,868 5,008 7,396 34,888 รวมทงหมด 23,570 12,802 36,372

การจดการทองเทยวทมลกษณะเฉพาะ กจกรรมทองเทยวสอดคลองกบสภาพแวดลอม

ของชมชน และผลประโยชนมการกระจายสสมาชกและชมชนอยางชดเจน ไดสงผลใหมหนวยงาน

ภายนอกเชญเขารวมกจกรรมทเกยวของกบการทองเทยวอยเสมอ ผนาชมรมไดมโอกาสนาเสนอ

แนวคดการจดการทองเทยวของชมชน และไดเรยนรสงทดและอาจเปนประโยชนตอชมชนเพมเตม

ความรทไดรบมการนาขอมลกลบมานาเสนอตอทประชมคณะกรรมการบรหารชมรม เพอรวมกน

คดและวเคราะหตอการนามาใชพฒนาชมรมอยางตอเนอง และผนาชมรมไดพยายามสงตวแทนซง

เปนกรรมการบรหารของชมรมไดมโอกาสไปเรยนรจากการเขารวมกจกรรมจากหนวยงานภายนอก

ในระบบหมนเวยนมากขน ผนาชมรมใหความสาคญในการวางเปาหมายของชมรมทตองชดเจน การขยายตวหรอ

การเตบโต จะคงตวหรอคงทเหมอนเดม หรอจะถอยลงระดบหนงตองพจารณาจากปรมาณ

นกทองเทยว กจกรรมทตองทาหรอการเขามาสนบสนนจากหนวยงานภายนอก ชวงเวลาทผานมา

132

หนวยงานภายนอกไดใหโอกาสแกชมรมมาอยางตอเนอง ผนาชมรมไดอาศยการประชมประชาคม

หมบานทมการจดประชมทกเดอน สรางการมสวนรวมใหสมาชกชมรมรวมไตรตรองและตดสนใจ

เลอกรบหรอปฏเสธการเสนอเขามาสนบสนนจากองคกรตางๆ ซงตองไมขดกบเปาหมายของชมรม

หรอไมเปนไปตามความตองการ หรอเกนขดความสามารถในการดาเนนงานไดของชมรม ซงจะม

การนาเขาพจารณาแตละเรองไป และดวยรปแบบการบรหารจดการของชมรมเปนเหมอนระบบ

สหกรณหรอหนสวน ทาใหสมาชกชมรม เขาใจวาคณะกรรมการบรหารเปนตวแทนทตองทางาน

แทนตน สมาชกชมรมไมตองรบผดชอบสงใด มหนาทอนรกษทรพยากรธรรมชาต และรกษาความ

สะอาดของชมชน และมสทธไดรบเงนปนผลจากการซอหนประจาป และวางบทบาทรวมกจกรรม

ตางๆ ของชมรมตามทคณะกรรมการรองขอเทานน สงนทาใหชมรมไดตระหนกถงการสรางการม

สวนรวมอยางแทจรงระหวางคณะกรรมการบรหารและสมาชกชมรม เพอรวมทางานสวนรวมทม

ภารกจมากขนดวยกน ดวยการมกจกรรมเชอมกบชมชนในลกษณะงานพฒนาชมชน ในขณะทกลมเยาวชนซงเปนเดกรนหลงยงไมปรากฏการสบทอดเจตนารมณเชงอนรกษ

ทชดเจน แมจะมเยาวชนรนตอรนเขามาชวยดแลการจดการเรอแกนกทองเทยว แตไมมความ

ตอเนอง เนองจากเยาวชนสวนหนงเขาไปเรยนในตวเมองตราด และสวนหนงไมเรยนตอและม

ครอบครว ทาใหตองประกอบอาชพหลกทมรายไดแนนอนดวยการทาประมง และมเวลาดแล

ครอบครว ปจจบนทางชมรมไดพยายามดงเยาวชนรนใหมเขามาแทนทอยางตอเนอง ผานการดงเขา

มาทากจกรรมของชมรม ซงเปนความคาดหวงทจะเปนกลมคนรนใหมทจะเขามาสานตอการ

ดาเนนงานของชมรมตอไป . การบรหารจดการการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก . ลกษณะการบรหารจดการทองเทยวโดยชมชน การจดการชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก เปนการรวมกลมคนทเปนสมาชกของ

หมบานสลกคอกโดยสมครใจเขา รวมดา เ นนกจกรรมการทอง เ ทยว เพอการอน รกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน รวมถงการสรางรายไดเสรมใหแกสมาชกชมรม

ดวยการจดการผลประโยชนในลกษณะเหมอนสหกรณ ทไมไดดาเนนการจดทะเบยนจดตงเปนนต

บคคลตามพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. แตเปนการจดตงองคกรชมชนในลกษณะหนงท

133

สมาชกชมรมมความเปนเจาของและดาเนนการจดการดวยตนเอง มขอตกลงในการบรหารจดการ

รวมกน มการดาเนนกจกรรมเพอประโยชนทางเศรษฐกจ ดวยการจดสรรเงนรายไดใหกบสมาชก

ชมรมในรปแบบเงนปนผล และเพอประโยชนทางสงคม ดวยการจดสรรรายไดจดสวสดการใหแก

สมาชกชมรม โดยมการแตงตงคณะกรรมการบรหารเพอบรหารงานแทนสมาชกชมรม และอานาจ

การตดสนใจขนอยกบคณะกรรมการบรหารชมรม . โครงสรางการบรหารงาน แนวคดการบรหารงานดวยกลมแกนนาชมชน ในลกษณะเครอขายความรวมมอใน

ระดบชมชน กอใหเกดโครงสรางการบรหารงานของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ซง

ประกอบดวยผนาจากกลมตางๆ จานวน คน ไดแก องคการบรหารสวนตาบล กลมประชาคม

กลมผใหญบาน กลมอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน กลมออมทรพย กลมเรอประมงพนบาน

กลมแมบาน กลมผสงอาย กลมเยาวชน กลมอนรกษสงแวดลอม และมทปรกษาชมรม คน ในชวง

ป พ.ศ. - ชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมโครงสรางการบรหารงาน ดงน

แผนภมท โครงสรางการบรหารงานชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก (ชวงป พ.ศ. - )

ทปรกษาชมรมฯ (ผกอตงชมรม)

ประธานชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก

รองประธานชมรมนาเทยวพนบานฯ

ผจดการชมรมนาเทยวพนบานฯ เลขานการชมรม นาเทยวพนบานฯ

เหรญญกชมรม นาเทยวพนบานฯ (2 คน)

กรรมการชมรมนาเทยวพนบานฯ (ผนาจากกลมตางๆ 8 คน)

134

. บทบาทหนาทคณะกรรมการบรหารชมรม คณะกรรมการบรหารชมรมมบทบาทหนาทดงน

3.3.1 คณะกรรมการบรหารชมรมเปนกลมคนทางานหลก สามารถขอให

สมาชกชมรมมาประชมหรอทาหนาทแทนเปนครงคราวได 3.3.2 กรรมการบรหารชมรมเปนตวแทนไปประชมรวมกบหนวยงานตางๆ

เชน ประชมรวมกบจงหวด การจดนาเสนอขอมลทองเทยวตามทหนวยงานตางๆ ไดประสานมา

หลงเสรจสนภารกจมหนาทนาผลการประชม ความร ประสบการณนามาพดคยแลกเปลยนในกลม

คณะกรรมการบรหารชมรม 3.3.3 จดใหมการประชมใหญประจาปรวมกบสมาชกชมรม ชวงเดอน

กรกฎาคมของทกป และชวงเดอนมถนายน คณะกรรมการจดประชม เพอสรปรายรบรายจาย

เงนปนผล และประเดนในการหารอประจาป 3.3.4 จดใหมการสอสารหรอใหขอมลแกสมาชกชมรม ในทประชม

ประชาคมหมบาน ซงจดทกวนท ของเดอน เพอชแจงกจกรรมทไดดาเนนงานในชวงเดอนทผาน

มา และกจกรรมทจะทาในเดอนถดไป การแจกแจงรายรบรายจายของชมรมใหสมาชกไดรบทราบ

และการเปดโอกาสใหสมาชกไดซกถาม ใหขอเสนอแนะตอชมรม 3.3.5 ผจดการชมรมมหนาทเกบเงนรายไดของชมรม ทกครงเดอนผจดการ

ชมรมนาเงนใหเหรญญกนาเขาบญชธนาคาร โดยมการกนเงนสาหรบคาใชจายของชมรมตอเดอน

กอนการนาเงนฝากธนาคารในแตละเดอน 3.3.6 ผจดการ ทาหนาทประสานงานการจดประชมคณะกรรมการบรหาร

ชมรม ดแลการจดกจกรรมใหกบนกทองเทยว จดทาบนทกจานวนนกทองเทยวทและจานวนเรอท

ใหบรการนกทองเทยวรายวน จดทาบญชรายรบรายวน และสรปรายเดอน พรอมสรปยอดคาใชจาย

รายเดอน 3.3.7 การกระตนใหสมาชกชมรมเขารวมกจกรรมสาธารณประโยชน ดวย

การพายเรอเกบขยะกอนฤดกาลทองเทยว ชวงเดอนตลาคมของทกป 3.3.8 การสงเสรมใหสมาชกชมรมเขารวมกจกรรมดงานตามสถานทตาง ๆ

ซงจดโดยหนวยงานภาคสวนตางๆ เพอใหสมาชกชมรมไดมโอกาสในการเรยนรจากแหลงความร

ภายนอกมากขน

135

. บทบาทหนาทของสมาชกชมรม สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมบทบาทหนาทดงน

3.4.1 สมาชกชมรมใหความรวมมอตามทคณะกรรมการบรหารชมรมรองขอ และใหการไววางใจคณะกรรมการบรหารชมรมเปนผบรหารจดการชมรมใหเปนไปตาม

เปาหมายทกาหนดรวมกน 3.4.2 สมาชกชมรมตองใหการสนบสนนการดาเนนงานของคณะกรรมการ

ชมรมอยางเตมท เพอใหปาชายเลนสลกคอกมความอดมสมบรณสามารถเปนแหลงทองเทยว แหลง

ประมงทสรางรายไดใหสมาชกชมรมและชมชนไดอยางยงยน 3.4.3 การดแลขยะ บรเวณโดยรอบบานเรอน คลองหนาบานใหสะอาด

และสวยงาม ชวยกนรกษาปาโกงกางใหมความอดมสมบรณ และดแลอาวสลกใหสะอาด 3.4.4 เขารวมประชมใหญประจาป และทกวนท 10 ของเดอนในการ

ประชมประชาคมหมบาน และเขารวมพฒนาหมบานทกวนท 15 ของเดอน 3.4.5 สมาชกสามารถเสนอโครงการได โดยผานทประชมประชาคม

หมบานเพอรวมแสดงความคดเหน หากสวนใหญในทประชมเหนดวยกบโครงการทเสนอ ท

ประชมจะรวมพจารณาหาแหลงงบประมาณจากภายนอกหรอการจดดาเนนการดวยชมชนเอง 3.4.6 สมาชกชมรมสามารถแสดงความคดเหน และใหคาแนะนาการ

บรหารงานของชมรมตอคณะกรรมการบรหารไดตลอดเวลา 3.4.7 สมาชกชมรมตองเปนผมจตใจเมตตา ยมแยมแจมใส ชวยตอนรบผมา

เยอน ชวยกนอนรกษปาชายเลนสลกคอก ดวยความเตมใจ ไมทาประมงผดกฎหมาย ไมทงขยะลง

ในอาวสลกคอก และรกความยตธรรม . การพนสภาพการเปนสมาชกชมรม การพนสภาพการเปนสมาชกชมรม เปนสงทสมาชกชมรมไดรวมกนกาหนด

ขนมา ถอเปนขอตกลงรวมกน เพอการปองกนไมใหเกดปญหาขนในการบรหารจดการชมรม ดงน

3.5.1 สมาชกตาย 3.5.2 สมาชกลาออกเอง 3.5.3 สมาชกขดขวางการทางานของชมรมในการอนรกษปาชายเลน และ

การนาเทยวบรเวณบานสลกคอก โดยคณะกรรมการบรหารชมรมมสทธแจงใหสมาชกนนทราบถง

136

เหตทพนสภาพจากการเปนสมาชก และหากสมาชกชมรมนนมหนในชมรมใหชมรมคนหน

ทงหมดถอเปนสนสด สมาชกนนไมสามารถรองเรยนใดๆไดอก 3.5.4 ทประชมมความคดเหนและสมาชกชมรมเสยงขางมากมมตใหพน

สภาพการเปนสมาชกชมรม 3.5.5 กรณผพนสภาพการเปนสมาชกชมรมแลว ภายหลงกลบตวกลบใจ

ตองการกลบเขาเปนสมาชกชมรมอกใหยนคารองตอคณะกรรมการบรหารชมรม ซงจะพจารณาเปน

รายไป . ขอตกลงและกฎกตกาขอบงคบ ชมรมนาเทยวพนบานมขอตกลงและกฎกตกาขอบงคบทกาหนดรวมกน และ

ขอใหยดถอรวมกน ดงน 3.6.1 สมาชกชมรมตองเปนคนทมชอเปนสมาชกในหมบาน หมท 4 3.6.2 ผมสทธซอหนเพอรบเงนปนผลตองสมครเปนสมาชกชมรม 3.6.3 การถอหน ทก ป มการเปดขายหนในสดสวนดงน

. . . ป พ.ศ. ถอหนไดไมเกน 150 หน ตอครวเรอน ราคาหน

ละ 100 บาท . . . ป พ.ศ. ถอหนไดไมเกน 100 หน ตอครวเรอน ราคาหน

ละ 120 บาท . . . ป พ.ศ. เฉพาะสมาชกใหม ถอหนไดไมเกน หนตอ

ครวเรอน ราคาหนละ 150 บาท 3.6.4 ผซอหนสามารถขายหนคนใหกบชมรมไดตลอดเวลา สามารถขายได

ในราคาทซอมา โดยจะไดรบเงนคนภายในเวลา 1 เดอน แตไมมสทธขายหนใหผอนโดยเดดขาด และตองแจงลวงหนาพรอมใหเหตผลประกอบการพจารณาแกคณะกรรมการบรหารชมรม เพอด

ความจาเปน หากเปนกรณจาเปนตองใชเงน ทางคณะกรรมการบรหารชมรมจะหาทางชวยเหลอ

เพอใหคงหนไวดงเดม 3.6.5 ผซอหนจะไดรบเงนปนผลทกป เมอผลประกอบการมกาไร โดยจะ

พจารณาปนผลใหสนเดอนมถนายนของทกป สวนงบดล และรายรบรายจายประจาเดอนสมาชก

สามารถตรวจสอบไดทผจดการชมรม

137

3.6.6 กาหนดใหเหรญญก และผชวยเหรญญกรบผดชอบเปนผฝากเงน

ผเบกเงน ผทาบญช โดยเปดบญช ชอ หากลงนาม ใน ชอ จะสามารถทารายการเบกเงนจาก

ธนาคารได 3.6.7 ผจ ดการชมรมตองทาหนา ท ดแลนกทอง เ ทยว ใหขอมลแ ก

นกทองเทยว เชน เสนทางการพายเรอ กาหนดเวลาพายเรอ การใสชดชชพ การศกษานาขนนาลง

พยากรณอากาศกอนตดสนใจใหบรการกจกรรมพายเรอแกนกทองเทยว การจดลาดบคนพายเรอ

มาด และการจายคาแรงใหแกคนพายเรอมาด

3.6.8 กลมคนพายเรอมาด มสมาชก คน ใหบรการนกทองเทยวดวยการ

เรยงลาดบตามคว หรอลาดบรายชอทลงชอไว หากคนไหนไมวาง ใหเรยงลาดบรายชอคนถดไป

และคนทถกขามชอจะขนไปอยควรอบใหม ผททาหนาทพายเรอตองดแลความปลอดภยแก

นกทองเทยว ดวยการคาดคะเนนาหนกของนกทองเทยวในการนงเรอ และใหนกทองเทยวใสเสอ

ชชพทกคน . การจดการรายรบและรายจาย

การบรหารจดการรายรบรายจายของชมรม ดวยการจดทา 3 บญช ไดแก บญชหน

(ฝากประจาไมมการถอน) บญชอนรกษ (เกบปละ 5% ของรายไดทงหมด) บญชรายรบรายป (ฝาก

รายไดประจาเดอน ถอนจายปนผล) โดยมรายการรายรบรายจาย (ขอมล เดอนกรกฎาคม ) ดงน

3.7.1 เงนทนสะสม มการเปดขายหน 3 ระยะ ไดแก ในป พ.ศ. ราคา

หนจากราคา 100 บาท เปน 120 บาท ในป พ.ศ. และเปน 150 บาท ในป พ.ศ. มการ

จากดการซอหน เพอการกระจายหนใหโอกาสคนในชมชนทกคน 3.7.2 รายไดทงหมด มาจากการใหบรการเรอคายค และเรอมาดของชมรม 3.7.3 หก รายจายประจาป ไดแก เงนเขาบญชอนรกษรอยละ 5 เงนใชจาย

เพอสาธารณประโยชนหมบาน รอยละ 15 (สาธารณปโภค และงานพฒนาตางๆของชมชน)

เงนเดอนผจดการทงป (กนไวจางปถดไป) คาซอมบารงเรอประจาป และคาอาหารเลยงในวนปนผล

ประจาป และคาประกนอบตเหตหมใหแกนกทองเทยว ปละประมาณ , บาท

3.7.4 หก รายจายรายเดอน ไดแก คาซอมแซมเรอ คาผชวยดแลเรอ ของใช

สาหรบใหบรการนกทองเทยว คาสนบสนนสาธารณประโยชนของหมบาน เดอนละ 500 บาท เงน

สวสดการ ไดแก คาเขาพกในโรงพยาบาล (คนละ 50 บาท ไมเกน 7 คนตอครง) และเงนชวยเหลอ

ครอบครวสมาชกทเสยชวต (รายละ 500 บาท) เปนคาใชจายทมการตดยอดรายจายรายเดอน

138

3.7.5 เงนปนผล รวมทงหมดประมาณ 4,000 หน คณะกรรมการบรหาร

ชมรมมหนรวมประมาณ 1,000 หน สวนสมาชกมหนรวมประมาณ 3,000 หน โดยในหนของ

คณะกรรมการบรหารชมรม จานวน 50 หน กาหนดใหเปนหนลม คอหนทไมตองซอแตมอบใหแก

ผสงอาย และเยาวชนทยากจน ใหไดรบเงนปนผลประจาป

3.7.6 การปนผลจะใหหนลมกบผสงอายทมอาย ปขน หรอเปนทรกน

ภายในชมชนวาควรไดรบการชวยเหลอ ซงอาจไมมรายได ขดสน และเยาวชนททางโรงเรยนได

พจารณาและสงรายชอมาขอทนการศกษา โดยการมอบใหผใดตองผานทประชมของชมรมกอนทกครง

3.7.7 รายไดของคนพายเรอมาด ไดรบโดยตรงจากชมรม นกทองเทยวนง

เรอมาด 1 คน คนพายเรอมาดไดรบเงน 100 บาท นกทองเทยวนงเรอมาด 2-3 คน ไดรบเงน 150 บาท และนกทองเทยวนงเรอมาด 4 คน ไดรบเงน 200 บาท . กจกรรมการทองเทยว

การบรหารจดการทองเทยวของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก นกทองเทยวท

ตดตอมาลวงหนา ผจดการชมรมจะแจงสภาพอากาศ ระดบนาขนนาลง ใหนกทองเทยวไดรขอมล

กอนการตดสนเดนทางมาททาการของชมรม เชน ชวงเดอนเมษายน-กนยายน นาแหงเชา นาขน

บาย/เยน ชวงเดอนตลาคม-มนาคม นาขนเชา นาแหงเยน ทางชมรมใหความสาคญความปลอดภยของนกทองเทยว การขนลงเรอจะมคนคอยดแลการจอดเรอเทยบทาและการลงเรอของนกทองเทยว

มเสอชชพใหบรการ และมการทาประกนภยอบตเหตใหกบนกทองเทยว กจกรรมทสรางรายไดใหกบชมรม ม กจกรรมดงน

3.8.1 การนงเรอมาด จานวน 8 ลา สาหรบนกทองเทยวแบบครอบครว ซง

เปนเรอพายทรชกาลท 5 ทรงใชเปนพาหนะในการเดนทางมาทเกาะชาง มกจกรรมใหบรการนา

เทยวแกนกทองเทยว 2 โปรแกรม ลาหนงนงไดไมเกน 4 คน ไดแก 1) พายเรอมาดชมปาชายเลนในตอนกลางวน ราคา 200 บาท/ตอคน/ตอรอบ ระยะเวลาลองเรอประมาณ 40 นาท 2) การจด Sunset Dinner พายเรอมาดชมปาชายเลนและชมพระอาทตยตก พรอมรบประทานอาหารคา อาหาร 4 อยาง

พรอมไวน (ใชเวลาประมาณ 1 ชวโมงครง ตงแต . - . น.) ราคาคนละ 1,200 บาท นงไดไม

เกน 2 คน ซงเปนราคาทรวมใหบรการรถรบสงจากทพกมายงชมรม

139

ภาพท กจกรรมนงเรอมาด

ภาพท กจกรรมนงเรอมาด พรอม Sunset Dinner

3.8.2 การพายเรอคายค จานวน 10 ลา สาหรบนกทองเทยวชอบผจญภย เปดให

นกทองเทยวเชาเรอคายคเพอพายไปตามเสนทางธรรมชาต ใหเวลา ชวโมง มการอธบายเสนทาง

และแจกแผนทเสนทาง คดคาบรการกรณพายดวยตนเอง ราคาคนละ 100 บาทตอชวโมง หากขอใหมผชวยพายซงเปนเยาวชนในชมชน ราคา 200 บาท/ตอคน/ชวโมง

140

ภาพท 14 กจกรรมพายเรอคายค

สาหรบกจกรรมทมในชมชนทสามารถสะทอนถงวถชวตของคนในชมชน ความ

อดมสมบรณของทรพยากรในชมชน และประวตศาสตรวฒนธรรมของชมชน มดงน 3.8.3 กจกรรมเดนตามเสนทางศกษาธรรมชาต เปนเสนทางทอทยานแหงชาตหม

เกาะชางมาสรางไว ระหวางเสนทางมปายสอความหมาย อธบายถงลกษณะปาชายเลน ความสาคญ

ของปาชายเลน สงมชวตทอาศยในบรเวณปาชายเลน และความรเกยวกบพชตางๆทเกดขนโดยรอบ

เปนกจกรรมตามความสนใจของนกทองเทยว ซงสถานทตงอยใกลกบททาการของชมรม

ภาพท กจกรรมเดนตามเสนทางศกษาธรรมชาต

141

3.8.4 กจกรรมเดนศกษาวถชวตชมชน เปนกจกรรมใหอสระแกนกทองเทยวเดน

สารวจโดยรอบชมชน ตามความสนใจ เชน วถชวตชาวประมง ชาวสวน วถชวตชาวบานทอยกบ

อยางเงยบสงบ เรยบงาย บานเรอนไม เปดโลงแบบชาวเล เปนตน

ภาพท กจกรรมเดนศกษาวถชวตชมชน

3.8.5 กจกรรมตามรอยเสดจสมเดจพระพทธเจาหลวง จดชวงปลายเดอนธนวาคม

ของทกป มการเชอมโยงพธกรรมกบวด ชมชน องคกรภาคสวนตางๆ และการทองเทยว วนแรก

มคณะสงฆและชาวบาน เดนทางขนนาตกธารมะยมไปยงชนท ซงเปนทจารกพระปรมาภไธย

ดาเนนพธกรรมตกนาจากแหลงศกดสทธ เพอนาลงมาสวดเจรญพระพทธมนตทานาศกดสทธ ทวด

วชคามคชทวป วนทสอง นานาศกดสทธเดนทางไปยงปลายสะพานนาตกธารมะยม ตงขบวนแหนา

นาศกดสทธขนขบวนเรอเดนทางชลมารค โดยขบวนเรอมาดพายมาขนฝงททานาของชมรมนาเทยว

พนบานสลกคอก จากนนอนเชญเขาสขบวนแหของขาราชการ และชาวบาน ไปยงวดวชคามคช

ทวป เพอดาเนนพธการบวงสรวงตอหนาพระบรมรปพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

(รชกาลท ) มการทาบญชวงเพลรวมกน มซมอาหารของแตละบานในชมชนนาออกมาเลยงผรวมเขางานเพอรบประทานอาหารรวมกน

142

ภาพท ขบวนเรอมาดอญเชญนาศกดขนฝง

ภาพท ขบวนกลองยาวอญเชญนาศกดเขาทาพธทวด

. ความรวมมอของคนในชมชน คณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกลวนเปนผนาในชมชน สงผล

ใหมการเชอมโยงกจกรรมของชมรมควบคไปกบกจกรรมของชมชน และดวยสมาชกชมรมทงหมด

เปนสมาชกของชมชน ทาใหมกจกรรมทสะทอนถงความรวมมอของคนในชมชน ดงน

143

3.9.1 การประชมประชาคมหมบานสลกคอก จดใหมการประชมวนท 10

ของทกเดอน มการนาขาวสารของสวนราชการ และภาคสวนตางๆ ใหขอมลแกคนในชมชน มการ

พดคยเรองความสะอาดของชมชน ปญหาของชมชน และกจกรรมตางๆของชมชน ผนาชมชนได

เปดโอกาสใหทกคนไดแสดงความคดเหน เพอใหการดาเนนงานมความโปรงใส สรางความเขาใจ

และเกดการมสวนรวมในการคด พด และตดสนใจรวมกน 3.9.2 การมกฎเกณฑรวมกน ชาวบานทกคนตองเขารวมประชมประชาคม

หมบานทกวนท 10 ของทกเดอน และวนท 15 ของทกเดอน ตองเขารวมกจกรรมพฒนา

สภาพแวดลอมของชมชน โดยภายในระยะเวลา 1 ป ตองเขารวมกจกรรมอยางนอยกจกรรมละ 6

ครง ดวยการลงลายมอชอเขารวมกจกรรมทกครง หากไมเปนไปตามกฎเกณฑทกาหนดรวมกน จะ

สงผลตอสทธประโยชนทพงไดรบ เชน การขอกยมเงนจากกองทนหมบานจากจานวน 20,000 บาท

จะพจารณาใหเพยง 10,000 บาท และจะพจารณาใหเปนลาดบทายสดของจานวนผประสงคขอกยม

เงนทงหมด หรออาจไมอนมตใหเงนก นอกจากนกรณบานตามรมทะเลซงเปนพนทอยในการ

ควบคมของกรมเจาทา หากมความจาเปนตองปรบปรงหรอซอมแซม ตองผานการเหนชอบจากท

ประชมประชาคมหมบาน ซงทประชมมอานาจลงมตไมอนญาตได และกรณกลมคนตางดาวทยาย

เขามาอยในหมบานตองมสวนรวมทากจกรรมมากกวา 8 ครง เพอทาความรจกสรางความคนเคย

สรางการยอมรบจากคนในชมชน ทประชมประชาคมหมบานจงจะใหการรบรองการขอหนงสอ

รบรองจากสวนราชการในการมสทธอยในชมชน 3.9.3 กจกรรมสวนรวมเพอพฒนาสภาพแวดลอมของชมชน จดขนทกวนท

15 ของเดอน และอาจเปลยนแปลงวนไดตามความพรอมของชาวบาน โดยเฉพาะชาวบานท

ประกอบอาชพประมง ซงมความไมแนนอนในการออกเรอ ทตองขนอยกบสภาพอากาศ สภาพนา

ขนนาลง จงมการพดคยกนในทประชมประชาคมวนท ของเดอน เพอกาหนดวนและเวลาท

แนนอนรวมกน ดวยการรวมทากจกรรมเกบขยะ ตดหญา ปลกดอกไม ใสปย ขดลอกคลอง เปนตน

144

ภาพท การประชมประชาคมหมบานทกวนท ของเดอน

. หนวยงานทเขามาเกยวของ ชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมการทางานรวมกบองคกรภาคสวนตางๆ หลาย

หนวยงาน พอสรปหนวยงานทมสวนสนบสนนการพฒนาการทองเทยว นบตงแตมการกอตงชมรม

จนถงปจจบนมาอยางตอเนอง ดงน

3.10.1 องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน

(องคการมหาชน) ไดกาหนดใหหมเกาะชางและพนทเชอมโยงเปนพนทพเศษเพอการทองเทยว

อยางยงยน ตงแตป พ.ศ. จงเปนองคกรหนงทมสวนสาคญในการใหการสนบสนนมาตงแต

เรมตนจดตงชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก โดยใหการสนบสนนงบประมาณการจดซอเรอมาด

ใหบรการนกทองเทยว การปรบปรงภมทศนของชมชนและททาการชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก

การจดตงอปกรณการผลตพลงงานงานทดแทนทงพลงงานลม และพลงงานแสงอาทตยใชในททา

การชมรมและขยายผลสชมชน การจดการแขงขนพายเรอคายครวมกบชมรมนาเทยวพนบานสลก

คอก การใหความรการทาดาสตาบอล ชวยบาบดนาเสยภายในชมชน และขยายผลไปยงชมชนรอบ

ขาง การทาปยชวภาพจาก ขไก เพอลดคาใชจายในการทาสวน สรางรายได และไมมสารเคมไหลลง

สทะเล และการเปนพเลยงพรอมใหความรและงบประมาณสนบสนนการดาเนนกจกรรมของชมรม

ทมแนวทางสการพฒนาการทองเทยวทยงยน 3.10.2 องคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต มบทบาทของการเปน

องคกรปกครองสวนทองถนทพรอมใหการสนบสนนและชวยเหลอชมชนในเขตพนทรบผดชอบ

145

จงใหการสนบสนนงบประมาณและใหคาปรกษาทกเรองตามความตองการของชมรมนาเทยวพน

ทมาอยางตอเนอง และไดสนบหนนการจดซอเรอคายคเพอใชในกจกรรมการทองเทยวของชมรม

นอกจากนไดมโครงการจดการขยะแบบมสวนรวม ดวยการขอความรวมมอแตละครวเรอนคดแยก

ขยะเปยก-แหง โดยนาขยะเปยกเทใสตนไมทาปย บางสวนใหนาไปขาย และสวนทตองทง ให

รวบรวมและนาออกมาวางหนาบานในวนทรถขนขยะขององคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใตมา

เกบเทานน เพอทาใหชมชนมภมทศนทสะอาด และเปนสวนหนงในการสรางความประทบใจแก

นกทองเทยว 3.10.3 อทยานแหงชาตหมเกาะชาง ใหการสนบหนนการจดซอเรอมาด

และจดทาเสนทางศกษาธรรมชาตปาชายเลนบานสลกคอก เพอใหคนในชมชนและนกทองเทยวได

มแหลงเรยนร ปาชายเลนซงเปนทรพยากรสาคญของอาวสลกคอก โดยไดจดทาเสนทางเดน

ศกษาธรรมชาต และมปายใหความรประกอบการเรยนรตลอดเสนทาง และไดจดทาและมอบแผนท

ทางอากาศ กาหนดเขตพนทอทยานแหงชาตหมเกาะชาง และเขตพนทปาชายเลนใหทางชมรมไดใช

ประกอบการจดเสนทางการพายเรอทองเทยว นอกจากนยงเปนองคกรหนงทเขามามสวนรวมใน

กจกรรมตางๆของชมรม และพรอมใหการสนบสนนตามการรองขอของชมรมมาอยางตอเนอง . ปญหาของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก การบรหารจดการและการดาเนนกจกรรมการทองเทยวโดยชมชน ของชมรมนา

เทยวพนบานสลกคอก ประสบปญหาสาคญ ประการดงน

3.11.1 สมาชกชมรมมแนวคดการพฒนาการทองเทยวของชมรมทแตกตาง

กน สวนหนงตองการสนบสนนใหมการพฒนามากขนดวยการเพมกจกรรม เพมจานวนเรอเพอ

รองรบจานวนนกทองเทยวทเพมขน และสวนหนงไมตองพฒนาไปมากกวาน เพราะกลว

ผลกระทบทอาจตามมาในอนาคต 3.11.2 สมาชกชมรมมหนาทอนรกษทรพยากรธรรมชาต และรกษาความ

สะอาดของชมชน เพอใหทรพยากรการทองเทยวมความสมบรณ สะอาด สวยงาม ซงเปนสวน

สาคญของการดาเนนกจกรรมการทองเทยวเพอการพายเรอชมปาชายเลน และชมวถชวตชมชน

ชาวประมง โดยมผจดการชมรมทาหนาทใหบรการกจกรรมทองเทยวของชมรมแกนกทองเทยว ทา

ใหสมาชกไมกระตอรอรนในการอาสามาทางานของสวนรวม และรอใหคณะกรรมการบรหาร

ชมรมเปนฝายรองขอเทานน 3.11.3 เยาวชนทอาศยอยในชมชนมนอย สวนใหญเรยนอยในตวเมอง

จงหวดตราด ทาใหไมไดเขามามบทบาทหรอเขามามสวนรวมกบกจกรรมการทองเทยว และเยาวชน

146

สวนหนงทไมเรยนหนงสอไดเขามาเรยนรและทางานรวมกบชมรมไดระยะหนงเทานน เพราะตอง

ชวยครอบครวประกอบอาชพทาประมง และบางคนแตงงานมลกทาใหตองดแลครอบครวท ชมรม

จงขาดคนรนใหมเขามาเรยนรอยางจรงจงเพอสานตอแนวคดของการทาทองเทยวโดยชมชน 3.11.4 การกระจายรายไดไมทวถง เนองจากทตงชมรมอยกลางหมบาน

ในขณะทบานสมาชกสวนหนงอยไกลจากชมรม การจดกจกรรมทองเทยวของชมรมไดกาหนดให

การบรการแกนกทองเทยวตองรวดเรว ไมทาใหนกทองเทยวรอนาน คนพายเรอมาดตองสามารถ

จดการแตงตวและมาปฏบตหนาทภายใน นาท ทาใหเปนโอกาสแกคนอยใกล และคนอยไกลเสย

โอกาส 3.11.5 การรบรขาวสารไมชด เนองจากสมาชกชมรมสวนใหญมอาชพ

ประมง ทาใหไมมเวลาเขารวมประชม ผเขารวมประชมจงนาขอมลขาวสารไปบอกตอแกสมาชกท

ไมเขารวมประชม การบอกตอจงมความไมชดเจน และไมสรางความเขาใจในบางครง 4. ความคดเหนของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกตอการจดการทองเทยวโดยชมชน จากการใหสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกตอบแบบสอบถาม (ขอมล ณ วนท

มนาคม ) ซงมสมาชกจานวน 98 คน สามารถจดเกบรวบรวมขอมลจากสมาชกชมรมไดจานวน

72 คน คดเปนรอยละ 73 โดยจานวนทเหลอไมสามารถจดเกบไดเนองจากบางสวนยายทอยไปทางานและเรยนหนงสอนอกชมชน บางสวนสงอายมากและอยรกษาทโรงพยาบาล ซงผลการศกษา

จาแนกออกเปน 2 สวนดงน 4.1 ภมหลงของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ขอมลสวนบคคลของสมาชกชมรมนาเทยวพนบาน จานวน 72 คน พบวา ผตอบ

แบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง มจานวน 41 คน คดเปนรอยละ 56.95 เปนเพศชาย มจานวน

31 คน คดเปนรอยละ 43.05 สวนใหญมอายระหวาง 45 ป ถง 59 ป มจานวน 25 คน คดเปนรอยละ

34.72 มอายระหวาง 30 ป ถง 44 ป มจานวน 21 คน คดเปนรอยละ 29.16 อายตากวา 30 ป และอาย

60 ปขนไป มจานวนอยางละ 13 คน คดเปนรอยละ 18.06 เทากน สวนใหญมสถานภาพสมรสมจานวน 57 คนคดเปนรอยละ 79.16 สถานภาพโสด มจานวน 10 คน คดเปนรอยละ 13.89 สถานภาพหมาย มจานวน 4 คน คดเปนรอยละ 5.56 และสถานภาพหยาราง มจานวน 1 คน คดเปนรอยละ

1.39 ระดบการศกษาสวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา มจานวน 43 คน คดเปน

รอยละ 59.72 จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตนหรอเทยบเทา และระดบมธยมศกษาตอนปลาย

147

หรอเทยบเทา มจานวนอยางละ 8 คน คดเปนรอยละ 11.11 เทากน ไมไดศกษา มจานวน 6 คน

คดเปนรอยละ 8.33 จบการศกษาระดบปรญญาตร มจานวน 5 คน คดเปนรอยละ 6.94 และศกษาจบระดบสงกวาปรญญาตร มจานวน 2 คน คดเปนรอยละ 2.79 ตามลาดบ แสดงผลตามตารางท 4 ดงน

ตารางท 4 จานวน และรอยละขอมลสวนบคคล จาแนกตามเพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบ

การศกษา N = 72

ขอมลสวนบคคล จานวน รอยละ เพศ

1. ชาย 31 43.05 2. หญง 41 56.95

อาย (X = 45)

1. ตากวา 30 ป 2. 30 – 44 ป 3. 45 – 59 ป 4. 60 ปขนไป

สถานภาพสมรส 1. โสด 2. สมรส 3. หยาราง 4. หมาย

13 21 25 13

10 57 1 4

18.06 29.16 34.72 18.06

13.89 79.16 1.39 5.56

ระดบการศกษา 1. ไมไดศกษา 2. ประถมศกษา 3. มธยมศกษาตอนตนหรอเทยบเทา 4. มธยมศกษาตอนปลายหรอ

เทยบเทา 5. ปรญญาตร 6. สงกวาปรญญาตร

6

43 8 8 5 2

8.33

59.72 11.11 11.11 6.94 2.79

148

ระยะเวลาทอาศยอยในชมชน พบวา สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก อาศยอยในชมชนระหวาง 21 ป ถง 30 ป และระหวาง 31 ป ถง 40 ป มจานวนอยางละ 18 คน คดเปนรอย

ละ 25.00 เทากน อาศยอยในชมชนระหวาง 41 ถง 50 ป มจานวน 14 คน คดเปนรอยละ 19.44 อาศยอยในชมชนมากกวา 50 ป มจานวน 9 คน คดเปนรอยละ 12.50 อาศยอยในชมชนระหวาง 10 ป ถง 20 ป มจานวน 8 คน คดเปนรอยละ 11.11 และอาศยอยในชมชนตากวา 10 ป มจานวน 5 คน

คดเปนรอยละ 6.95 สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกสวนใหญเปนคนในพนท (หมบานสลก

คอก) มจานวน 51 คน คดเปนรอยละ 70.83 เปนคนตางอาเภอ (ในจงหวดตราด) มจานวน 14 คน

คดเปนรอยละ 19.44 เปนคนจากประเทศเพอนบาน มจานวน 4 คน คดเปนรอยละ 5.56 และเปนคนตางจงหวด มจานวน 3 คน คดเปนรอยละ 4.17

สาเหตของการยายเขามาในชมชนสลกคอก พบวา ผตอบแบบสอบถามจานวน

คนซงไมใชคนในพนท ยายเขามาแตงงาน มจานวน 11 คน คดเปนรอยละ52.38 ยายเขามาทางาน

มจานวน 6 คน คดเปนรอยละ 28.58 หนสงคราม มจานวน 2 คน คดเปนรอยละ 9.52 อพยพตามบดามารดา และเรยนหนงสอ มจานวนอยางละ 1 คน คดเปนรอยละ 4.76 เทากน

สวนใหญมจานวนสมาชกในครอบครว 5 คน ถง 6 คน มจานวน 25 คน คดเปน

รอยละ 34.7 มสมาชกในครอบครวตากวา 3 คน มจานวน 18 คน คดเปนรอยละ 25.00 มสมาชกในครอบครว 3 คน ถง 4 คน มจานวน 15 คน คดเปนรอยละ 20.83 มสมาชกในครอบครวมากกวา 8 คน มจานวน 9 คน คดเปนรอยละ 12.50 และมสมาชกในครอบครว 7 คน ถง 8 คน มจานวน 5 คน

คดเปนรอยละ 6.95 การประกอบอาชพสวนใหญทาประมง มจานวน 20 คน คดเปนรอยละ 27.78 ทา

สวนผลไม มจานวน 15 คน คดเปนรอยละ 20.83 ทาสวนยางพารา มจานวน 13 คน คดเปนรอยละ

18.05 คาขาย มจานวน 12 คน คดเปนรอยละ 16.67 รบจางทวไป มจานวน 7 คน คดเปนรอยละ

9.72 ลกจาง (รานคา/บรษท/โรงงาน/อปท/รฐ) และรบราชการ/พนกงานองคกรของรฐ มจานวน

อยางละ 2 คน คดเปนรอยละ 2.78 เทากน และแมบาน มจานวน 1 คน คดเปนรอยละ 1.39 โดยสวนใหญไมไดทาอาชพเสรม มจานวน 35 คน คดเปนรอยละ 48.60 ทาอาชพ

เสรมการทองเทยว มจานวน 12 คน คดเปนรอยละ 16.67 คาขาย มจานวน 9 คน คดเปนรอยละ

12.50 รบจางทวไป มจานวน 7 คน คดเปนรอยละ 9.72 ทาการเกษตร มจานวน 5 คน คดเปนรอย

ละ 6.95 ทาประมง มจานวน 3 คน คดเปนรอยละ 4.17 และเปนนกการเมองทองถน มจานวน 1 คน

คดเปนรอยละ 1.39 รายไดเฉลยตอเดอน พบวา สวนใหญมรายไดเฉลย 5,001 บาท ถง 20,000 บาท

มจานวน 39 คน คดเปนรอยละ 54.16 มรายไดเฉลยตากวา 5,000 บาท มจานวน 19 คน คดเปนรอย

149

ละ 26.39 มรายไดเฉลยระหวาง 20,001 บาท ถง 35,000 บาท มจานวน 10 คน คดเปนรอยละ 13.89 มรายไดเฉลยระหวาง 35,001 บาท ถง 50,000 บาท และมรายไดเฉลยมากกวา 50,000 บาท มจานวน

อยางละ 2 คน คดเปนรอยละ 2.78 เทากน ตามลาดบ แสดงผลตามตารางท 5 ดงน ตารางท 5 จานวน และรอยละของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามระยะเวลาทอาศยอยในชมชน

ภมลาเนาเดม สาเหตของการยาย จานวนสมาชกในครวเรอน อาชพหลก อาชพเสรม และรายได

เฉลย ตอเดอน

N = 72 ขอมลสวนบคคล จานวน รอยละ

ระยะเวลาทอาศยอยในชมชน (X = 34.82)

1. ตากวา 10 ป 2. 10 – 20 ป 3. 21 – 30 ป 4. 31 – 40 ป 5. 41 – 50 ป 6. มากกวา 50 ป

ภมลาเนาเดม 1. คนในพนท (หมบานสลกคอก) 2. คนตางอาเภอ (ในจงหวดตราด) 3. ตางจงหวด 4. ประเทศเพอนบาน

5 8

18 18 14 9

51 14 3 4

6.95

11.11 25.00 25.00 19.44 12.50

70.83 19.44 4.17 5.56

สาเหตของการยาย 1. แตงงาน 2. ทางาน 3. หนสงคราม 4. อพยพตาม บดา – มารดา 5. เรยนหนงสอ

11 6 2 1 1

52.38 28.58 9.52 4.76 4.76

จานวนสมาชกในครอบครว (X = 2.65 ) 1. ตากวา 3 คน 2. 3 – 4 คน

18 15

25.00 20.83

150

ขอมลสวนบคคล จานวน รอยละ 3. 5 – 6 คน 4. 7 – 8 คน 5. มากกวา 8 คน

อาชพหลก 1. ทาประมง 2. ทาสวนผลไม 3. ทาสวนยางพารา 4. คาขาย 5. รบจางทวไป 6. ลกจาง (รานคา/บรษท/โรงงาน/ อปท./รฐ) 7. รบราชการ/พนกงานองคกรรฐ 8. แมบาน

25 5 9

20 15 13 12 7 2

2 1

34.72 6.95

12.50

27.78 20.83 18.05 16.67 9.72 2.78

2.78 1.39

อาชพเสรม 1. ไมไดทาเสรม 2. การทองเทยว 3. คาขาย 4. รบจางทวไป 5. ทาการเกษตร 6. ทาประมง 7. นกการเมองทองถน

35 12 9 7 5 3 1

48.60 16.67 12.50 9.72 6.95 4.17 1.39

รายไดเฉลยตอเดอน (X = 5,722) 1. ตากวา 5,000 บาท 2. 5,001 – 20,000 บาท 3. 20,001 – 35,000 บาท 4. 35,001 – 50,000 บาท 5. มากกวา 50,000 บาท

19 39 10 2 2

26.39 54.16 13.89 2.78 2.78

151

ขอมลสวนบคคลจาแนกตามตาแหนงทางสงคม พบวา สมาชกชมรมนาเทยว

พนบานสลกคอกสวนใหญเปนสมาชกกลมหรอองคกรในชมชน มจานวน 59 คน คดเปนรอยละ

81.94 ประธานกลมหรอองคกรในชมชน มจานวน คน คดเปนรอยละ 8.33 นกการเมองทองถน

มจานวน 5 คน คดเปนรอยละ 6.95 นกอนรกษ มจานวน 2 คน คดเปนรอยละ 2.78 สาเหตการเขาเปนสมาชกกลมทองเทยว พบวา สวนใหญตองการมรายไดเสรม

มจานวน 46 คน คดเปนรอยละ 63.89 ตองการเปนสวนหนงของการทาการทองเทยวเพอพฒนา

ชมชน มจานวน 40 คน คดเปนรอยละ 55.56 ตองการทากจกรรมรวมกบคนในชมชน มจานวน 35 คน คดเปนรอยละ 48.61 และตองการพฒนาความรและความสามารถของตนเอง มจานวน 8 คน

คดเปนรอยละ 11.11 ตามลาดบ แสดงผลตามตารางท ดงน

ตารางท 6 จานวน และรอยละของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามตาแหนงทางสงคม และสาเหต

การเขาเปนสมาชกกลมทองเทยว N = 72

ขอมลสวนบคคล จานวน รอยละ ตาแหนงทางสงคม

1. สมาชกกลม/องคกรในชมชน 2. ประธานกลม/องคกรในชมชน 3. นกการเมองทองถน 4. นกอนรกษ

59 6 5 2

81.94 8.33 6.95 2.78

สาเหตการเขาเปนสมาชกกลมทองเทยว 1. ตองการมรายไดเสรม 2. ตองการเปนสวนหนงของการทา

การทองเทยวเพอพฒนาชมชน 3. ตองการทากจกรรมรวมกบคน

ในชมชน 4. ตองการพฒนาความรและ

ความสามารถของตนเอง

46 40

35

8

63.89 55.56

48.61

11.11

152

. ความคดเหนของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกตอการจดการทองเทยวโดยชมชน

สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมความคดเหนภาพรวม อยในระดบเหนดวย มคาเฉลย 3.99 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา มความคดเหนในระดบเหนดวยทกดาน โดยดานกจกรรมการทองเทยวมคาเฉลย 4.18 ดานการบรหารงาน มคาเฉลย 4.13 ดานการกระจาย

ผลประโยชน มคาเฉลย 4.12 ดานการมสวนรวม มคาเฉลย 3.97 และดานการจดการ มคาเฉลย 3.57 ตามลาดบ แสดงผลตามตารางท 7 ดงน

ตารางท 7 คาคะแนนเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบความคดเหนของผตอบแบบ

สอบถาม ตอการจดการการทองเทยวโดยชมชนในภาพรวม

(N = 72) ความคดเหนตอการจดการการทองเทยวโดย

ชมชน ระดบความคดเหน

X S.D. แปลผล 1. ดานกจกรรมทองเทยว 2. ดานการบรหารงาน

4.18 4.13

0.85 0.78

เหนดวย เหนดวย

3. ดานการกระจายผลประโยชน 4. ดานการมสวนรวม 5. ดานการจดการ

ภาพรวม

4.12 3.97 3.57 3.99

1.22 1.22 1.41 1.10

เหนดวย เหนดวย เหนดวย เหนดวย

สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมความคดเหนตอการจดการทองเทยวโดย

ชมชน ผลการศกษาจาแนกรายออกเปนรายดานมรายละเอยด ดงน . . ดานการบรหารงาน สมาชกชมรมมความคดเหนอยในระดบเหนดวย

ทกขอ ไดแก วตถประสงคจดตงกลมเพอรวมรบผดชอบทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมของ

ชมชน มคาเฉลย 4.33 ระบบการบรหารงานโปรงใสและตรวจสอบได มคาเฉลย 4.26 โครงสรางการบรหารงานชดเจน มคาเฉลย 4.24 มขอตกลงหรอกฎระเบยบและปฏบตรวมกน มคาเฉลย 4.00 มการบรหารงานทพรอมปรบตวใหเกดการเปลยนแปลงหรอการพฒนา มคาเฉลย 3.81

4.2.2 ดานการจดการ สมาชกชมรมมความคดเหนอยในระดบเหนดวย

ไดแก มกฎ-กตกาในการจดการสงแวดลอม วฒนธรรมและการทองเทยวของชมชน มคาเฉลย ม

คาเฉลย 4.06 มการผลตผลตภณฑจากวตถดบและภมปญญาทมในชมชน มคาเฉลย 3.96 มการให

153

การศกษากบสมาชกกลมและครอบครว เพอเขาใจวฒนธรรมทแตกตางของผมาเยอน มคาเฉลย

3.67 และมความคดเหนอยในระดบไมแนใจ ไดแก ผลกดนใหการจดการทองเทยวโดยชมชนเปน

สวนหนงของแผนพฒนาขององคกรสนบสนนของภาครฐ มคาเฉลย 3.49 และมการกาหนดจานวนนกทองเทยวทเขาไปเทยวตอวน มคาเฉลย 2.65

. . ดานกจกรรมทองเทยว สมาชกชมรมมความคดเหนอยในระดบเหน

ดวยทกขอ ไดแก กจกรรมทองเทยวไดสรางจตสานกการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม

ชมชน ทงในสวนของชาวบานและผมาเยอน มคาเฉลย 4.33 กจกรรมทนกทองเทยวไดรวมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มคาเฉลย 4.31 กจกรรมทองเทยวใหโอกาสนกทองเทยวไดเรยนรทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มคาเฉลย มคาเฉลย 4.28 กจกรรมการทองเทยวไมสงผลกระทบตอขนบธรรมเนยม วฒนธรรมประเพณ และวถชวตความเปนอยของชมชน มคาเฉลย 4.08 และนกทองเทยวมโอกาสสมผสวถชวตของชาวบาน มคาเฉลย 3.92

. . ดานการมสวนรวม สมาชกชมรมมความคดเหนอยในระดบเหนดวย

ไดแก สมาชกชมรมเขารวมกจกรรมการพฒนาชมชนอยเสมอ มคาเฉลย 4.38 มการรวมระดม

แรงงานหรอเงนทนเพอดาเนนการจดการทองเทยว มคาเฉลย 4.26 สมาชกเขามามสวนรวมคด

วางแผนและตดสนใจ มคาเฉลย 4.18 สมาชกชมรมรวมเรยนรการจดการทองเทยวของชมรมอยางตอเนอง มคาเฉลย 3.58 และมความคดเหนอยในระดบไมแนใจ ไดแก มการทางานรวมกบ

หนวยงานตางๆทงภายในและภายนอกชมชน มคาเฉลย 3.47 4.2.5 ดานการกระจายผลประโยชน สมาชกชมรมมความคดเหนอยใน

ระดบเหนดวย ไดแก มการจดสรรรายไดเพอสนบสนนกจกรรมสาธารณประโยชนของชมชนอยางตอเนอง มคาเฉลย 4.35 การกระจายผลประโยชนทเปนธรรมแกสมาชกชมรม มคาเฉลย 4.32 มการ

สรางงานและกระจายรายไดแกคนในชมชน มคาเฉลย 4.44 มกองทนทเออประโยชนตอการพฒนา

เศรษฐกจและสงคมของชมชน มคาเฉลย 3.97 และมความคดเหนอยในระดบไมแนใจ ไดแก ม

กองทนทชวยในการดแลรกษาสงแวดลอม มคาเฉลย 3.46 ตามลาดบ แสดงรายละเอยดตามตารางท

ดงน

154

ตารางท 8 คาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบความคดเหนของผตอบแบบสอบถามตอการจดการทองเทยวโดยชมชน ดานการบรหารงาน ดานการจดการ ดานกจกรรมทองเทยว ดานการ

มสวนรวม และดานการกระจายผลประโยชน

ความคดเหนตอการจดการทองเทยวโดยชมชน ระดบความคดเหน X S.D. แปลผล

1. ดานการบรหารงาน 1.1 โครงสรางการบรหารงานทชดเจน 4.24 0.43 เหนดวย

1.2 วตถประสงคจดตงกลมเพอรวมรบผดชอบทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

4.33

0.69 เหนดวย

1.3 มขอตกลงหรอกฎระเบยบและปฏบตรวมกน 4.00 0.67 เหนดวย 1.4 มการบรหารงานใหพรอมปรบตวใหเกดการ

เปลยนแปลงหรอพฒนา

3.81 1.23 เหนดวย

1.5 ระบบการบรหารงานทโปรงใสและตรวจสอบได 4.26 0.86 เหนดวย 2. ดานการจดการ 2.1 มการใหการศกษากบสมาชกกลมและครอบครวเพอเขาใจวฒนธรรมทแตกตางของผมาเยอน

3.67 1.52 เหนดวย

2.2 ผลกดนใหการจดการทองเทยวโดยชมชนเปนสวนหนงของแผนพฒนาขององคกรสนบสนนของ

ภาครฐ

3.49 1.64 ไมแนใจ

2.3 มการผลตผลตภณฑจากวตถดบและภมปญญาทมในชมชน

3.96 1.26 เหนดวย

2.4 มกฎ-กตกาในการจดการสงแวดลอม วฒนธรรม

และการทองเทยวของชมชน

4.06 0.86 เหนดวย

2.5 มการกาหนดจานวนนกทองเทยวทเขาไปเทยวตอวน

2.65 1.77 ไมแนใจ

3. ดานกจกรรมทองเทยว 3.1 กจกรรมการทองเทยวไมสงผลกระทบตอ

ขนบธรรมเนยม วฒนธรรมประเพณ และวถชวต

ความเปนอยของชมชน

4.08 0.46 เหนดวย

155

ความคดเหนตอการจดการทองเทยวโดยชมชน ระดบความคดเหน X S.D. แปลผล

3.2 กจกรรมทองเทยวใหโอกาสนกทองเทยวไดเรยนรทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

4.28 0.84 เหนดวย

3.3 กจกรรมทนกทองเทยวไดรวมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

4.31 1.08 เหนดวย

3.4 นกทองเทยวมโอกาสสมผสวถชวตของชาวบาน 3.92 0.95 เหนดวย 3.5 กจกรรมทองเทยวไดสรางจตสานกการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมชมชน ทงในสวน

ของชาวบานและผมาเยอน

4.33 0.92 เหนดวย

4. ดานการมสวนรวม 4.1 สมาชกเขามามสวนรวมคด วางแผนและตดสนใจ 4.18 1.18 เหนดวย 4.2 มการรวมระดมแรงงานหรอเงนทนเพอดาเนนการจดการทองเทยว

4.26 0.87 เหนดวย

4.3 สมาชกชมรมรวมเรยนรการจดการทองเทยวของชมรมอยางตอเนอง

3.58 1.52 เหนดวย

4.4 มการทางานรวมกบหนวยงานตางๆทงภายในและภายนอกชมชน

3.47 1.59 ไมแนใจ

4.5 สมาชกชมรมเขารวมกจกรรมการพฒนาชมชน

อยเสมอ

4.38 0.97 เหนดวย

5. ดานการกระจายผลประโยชน 5.1 มการจดสรรรายไดเพอสนบสนนกจกรรมสาธารณประโยชนของชมชน อยางตอเนอง

4.35 1.15 เหนดวย

5.2 การกระจายผลประโยชนทเปนธรรมแกสมาชก 4.32 0.98 เหนดวย 5.3 มการสรางงานและกระจายรายไดแกคนในชมชน 4.44 0.75 เหนดวย 5.4 มกองทนทเออประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชมชน

3.97 1.39 เหนดวย

5.5 มกองทนทชวยในการดแลรกษาสงแวดลอม 3.46 1.83 ไมแนใจ

156

4.3 ความคดเหนของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ถงผลกระทบทไดรบจากการจดการทองเทยวโดยชมชนทมตอชมชน

สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมความคดเหนตอผลกระทบจากการจดการ

การทองเทยวโดยชมชนทมตอชมชนสลกคอกในภาพรวม พบวา ผลกระทบดานบวก ไดรบ

ผลกระทบในระดบมาก คาเฉลย 3.93 และผลกระทบดานลบ ไดรบผลกระทบในระดบนอย คาเฉลย

1.94 เมอพจารณารายดาน พบวา การจดการทองเทยวโดยชมชนสงผลดตอชมชนในระดบมากทกขอ โดยดานเศรษฐกจ มคาเฉลย 4.25 ดานสงคม มคาเฉลย 4.02 ดานวฒนธรรม มคาเฉลย 3.74 และดานสงแวดลอม มคาเฉลย 3.73 และการจดการทองเทยวโดยชมชนสงผลเสยตอชมชนในระดบนอยทกขอ โดยดานเศรษฐกจ มคาเฉลย 2.22 ดานสงแวดลอม มคาเฉลย 1.93 ดานสงคม มคาเฉลย 1.89 และดานวฒนธรรม มคาเฉลย 1.70 ตามลาดบ แสดงผลตามตารางท 9 ดงน

ตารางท 9 คาคะแนนเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบความคดเหนของผตอบแบบ

สอบถามตอผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดยชมชนในภาพรวม (N = 72)

ผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดยชมชน ระดบผลกระทบ X S.D. แปลผล

1. ผลกระทบดานบวก (ผลด) 1.1 เศรษฐกจ 1.2 สงคม 1.3 วฒนธรรม 1.4 สงแวดลอม

4.25 4.02 3.74 3.73

0.25 0.46 0.21 1.01

มาก มาก มาก มาก

รวม 3.93 0.25 มาก 2. ผลกระทบดานลบ (ผลเสย)

2.1 เศรษฐกจ 2.2 สงคม 2.3 วฒนธรรม 2.4 สงแวดลอม

2.22 1.89 1.70 1.93

0.47 024 0.15 0.42

นอย นอย นอย นอย

รวม 1.94 0.21 นอย

157

ผลการศกษาความคดเหนของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกทมตอ

ผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดยชมชน จาแนกรายดาน มรายละเอยดดงน . . ดานเศรษฐกจ สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมความคดเหน

วา การจดการทองเทยวโดยชมชนสงผลกระทบตอชมชนดานบวกในระดบมากทสด ไดแก การม

รายไดเสรมใหแกคนในชมชน คาเฉลย 4.53 และสงผลกระทบตอชมชนในระดบมาก ไดแก การ

สรางสรรคอาชพและการจางงานแกคนในชมชน คาเฉลย 4.38 ชมชนมเศรษฐกจพงตนเอง คาเฉลย

4.30 การเกดกองทนพฒนาชมชน คาเฉลย 4.17 การกระตนการผลตสนคาของชมชน คาเฉลย 3.86 และการจดการทองเทยวโดยชมชนสงผลกระทบตอชมชนดานลบในระดบปานกลาง ไดแก ปญหา

คาครองชพสงขน คาเฉลย 2.86 ปญหารายไดในและนอกฤดกาลทองเทยวไมแนนอน คาเฉลย 2.55 และในระดบนอย ไดแก ปญหาเงนมอทธพลตอชาวบานมากขน คาเฉลย 2.07 ปญหาการแกงแยง

ผลประโยชน คาเฉลย 1.82 และปญหาการกระจายรายไดกระจกตวเฉพาะพนทและเฉพาะกลม

ผลประโยชน คาเฉลย 1.80 . . ดานสงคม สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมความคดเหนวา

การจดการทองเทยวโดยชมชนสงผลกระทบตอชมชนดานบวกในระดบมากทสด ไดแก การเกด

ความภาคภมใจในความเปนเจาของทรพยากรการทองเทยว คาเฉลย 4.58 ในระดบมาก ไดแก การ

สรางความสามคคแกคนในชมชน คาเฉลย 4.39 การสรางโอกาสใหแกผหญง ผอาวโสไดเขามาม

สวนรวมในการทางานและแสดงศกยภาพไดเตมท คาเฉลย 3.89 คนในชมชนไดรบการพฒนาดานความร และทกษะการทางานดานการทองเทยว คาเฉลย 3.82 ในระดบปานกลาง ไดแก มคนอาสา

มาทางานเพอสวนรวม คาเฉลย 3.43 และการจดการทองเทยวโดยชมชนสงผลกระทบตอชมชนดาน

ลบในระดบนอยทกขอ ไดแก ปญหาการเปลยนแปลงวถชวตและคานยม คาเฉลย 2.30 ปญหายาเสพตดและอบายมขทมาจากนกทองเทยว คาเฉลย 1.89 ปญหาการแตกแยกของสงคม คาเฉลย 1.76

ปญหาความรสกไมเปนธรรมในสงคม คาเฉลย 1.74 และปญหาคนนอกอพยพเขามาอยในชมชน คาเฉลย 1.74

. . ดานวฒนธรรม สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมความคดเหนวา การจดการทองเทยวโดยชมชนสงผลกระทบตอชมชนดานบวกในระดบมากทกขอ ไดแก การ

สรางความรก ความหวงแหน และความภาคภมใจของวฒนธรรมประเพณของชมชน คาเฉลย 4.01

การฟนฟสบทอดวฒนธรรมของชมชน คาเฉลย 3.86 การใชวฒนธรรมของชมชนเปนสงดงดดใจนกทองเทยว คาเฉลย 3.72 การสงเสรมการผลตและจาหนายผลตภณฑทสะทอนศลปวฒนธรรมของชมชน คาเฉลย 3.67 การแลกเปลยนวฒนธรรมอนดระหวางชมชนและแขกผมาเยอน สงผลตอ

การเคารพวฒนธรรมทแตกตาง คาเฉลย 3.44 และการจดการทองเทยวโดยชมชนสงผลกระทบตอ

158

ชมชนดานลบในระดบนอยทกขอ ไดแก ปญหาวฒนธรรมเดมของชมชนมการเปลยนแปลงไป คาเฉลย 1.89 ปญหาการรบวฒนธรรมใหมเขามาในชมชน คาเฉลย 1.82 ปญหาการลดความสาคญ

วฒนธรรมประเพณของชมชน คาเฉลย 1.65 ปญหาการขดแยงทางวฒนธรรมระหวางนกทองเทยว

กบชมชน คาเฉลย 1.58 และปญหาการดดแปลงวฒนธรรมประเพณเพอเอาใจนกทองเทยว คาเฉลย 1.57

4.3.4 ดานสงแวดลอม สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมความคดเหน

การจดการทองเทยวโดยชมชนสงผลกระทบตอชมชนดานบวกในระดบมาก ไดแก การชวยรกษา

สงแวดลอมและทรพยากรทองเทยวของชมชนใหมความยงยน คาเฉลย 4.50 การเกดความตระหนก

ถงคณคาสงแวดลอมและเกดจตสานกในการอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมของชมชน คาเฉลย 4.49 การเกดเครอขายความรวมมอในการรกษาทรพยากรการทองเทยวและทรพยากร

ธรรมชาต คาเฉลย 4.29 ในระดบปานกลาง ไดแก มการจดสรรรายไดดแลรกษาสงแวดลอม เชน

กองทนสงแวดลอม คาเฉลย 3.14 และในระดบนอย ไดแก การเกดแบบแผนการจดการทรพยากร

ของชมชน โดยใชการทองเทยวเปนเครองมอสการมกฎกตกาในการดแลรกษาและใชประโยชน

อยางเหมาะสม คาเฉลย 2.24 และการจดการทองเทยวโดยชมชนสงผลกระทบตอชมชนดานลบในระดบปานกลาง ไดแก ปญหาขยะในชมชนคาเฉลย 2.61 และในระดบนอย ไดแก ปญหาการทาลาย

ทรพยากรปาไมของชมชน คาเฉลย 1.69 ปญหานาเสยของชมชน คาเฉลย 1.86 ปญหาอากาศเสยใน

ชมชน คาเฉลย 1.51 และปญหาการรบกวนระบบนเวศธรรมชาต ทาใหทรพยากรธรรมชาตเสอม

โทรมลง คาเฉลย 1.96 ตามลาดบ แสดงผลตามตารางท ดงน

ตารางท 10 คาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบความคดเหนของผตอบแบบสอบถามตอผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดยชมชน

ผลกระทบจากการจดการการทองเทยวโดยชมชน ระดบผลกระทบ

X S.D. แปลผล 1. ดานเศรษฐกจ 1.1 ผลกระทบดานบวก (ผลด) 1) การมรายไดเสรมใหแกคนในชมชน 4.53 0.79 มากทสด

2) การสรางสรรคอาชพและการจางงานแกคนในชมชน

4.38 0.90 มาก

3) การกระตนการผลตสนคาของชมชน 3.86 1.44 มาก

159

ผลกระทบจากการจดการการทองเทยวโดยชมชน ระดบผลกระทบ

X S.D. แปลผล 4) การเกดกองทนพฒนาชมชน 4.17 1.22 มาก 5) ชมชนมเศรษฐกจพงตนเอง 4.30 1.13 มาก 1.2 ผลกระทบดานลบ (ผลเสย) 1) ปญหารายไดในและนอกฤดกาลทองเทยว ไมแนนอน

2.55 1.35 ปานกลาง

2) ปญหาคาครองชพสงขน 2.86 1.49 ปานกลาง 3) ปญหาการแกงแยงผลประโยชน 1.82 1.20 นอย 4) ปญหาการกระจายรายไดกระจกตวเฉพาะพนทและเฉพาะกลมผลประโยชน

1.80 1.08 นอย

5) ปญหาเงนมอทธพลตอชาวบานมากขน 2.07 1.37 นอย 2. ดานสงคม 2.1 ผลกระทบดานบวก 1) การสรางความสามคคแกคนในชมชน 4.39 0.87 มาก

2) มคนอาสามาทางานเพอสวนรวม 3.43 1.48 ปานกลาง 3) คนในชมชนไดรบการพฒนาดานความร และ

ทกษะการทางานดานการทองเทยว

3.82 1.48 มาก

4) การเกดความภาคภมใจในความเปนเจาของทรพยากรการทองเทยว

4.58 0.65 มากทสด

5) การสรางโอกาสใหแกผหญง ผอาวโสไดเขามา

มสวนรวมในการทางานและแสดงศกยภาพได

เตมท

3.89 1.30 มาก

2.2 ผลกระทบดานลบ 1) ปญหาการเปลยนแปลงวถชวตและคานยม 2.30 1.45 นอย 2) ปญหาการแตกแยกของสงคม 1.76 1.20 นอย 3) ปญหาความรสกไมเปนธรรมในสงคม 1.74 1.26 นอย 4) ปญหาคนนอกอพยพเขามาอยในชมชน 1.74 1.13 นอย 5) ปญหายาเสพตด อบายมขทมาจากนกทองเทยว

1.89 1.32 นอย

160

ผลกระทบจากการจดการการทองเทยวโดยชมชน ระดบผลกระทบ

X S.D. แปลผล 3. ดานวฒนธรรม 3.1 ผลกระทบดานบวก 1) การใชวฒนธรรมของชมชนเปนสงดงดดใจนกทองเทยว

3.72 1.47 มาก

2) การฟนฟสบทอดวฒนธรรมของชมชน 3.86 1.53 มาก 3) การสรางความรก ความหวงแหน และความ

ภาคภมใจของวฒนธรรมประเพณของชมชน

4.01 1.55 มาก

4) การสงเสรมการผลตและจาหนายผลตภณฑทสะทอนศลปวฒนธรรมของชมชน

3.67 1.43 มาก

5) การแลกเปลยนวฒนธรรมอนดระหวางชมชนและแขกผมาเยอน สงผลตอการเคารพวฒนธรรม

ทแตกตาง

3.44 1.64 มาก

3.2 ผลกระทบดานลบ 1) ปญหาการขดแยงทางวฒนธรรมระหวางนกทองเทยวกบชมชน

1.58 1.07 นอย

2) ปญหาการรบวฒนธรรมใหมเขามาในชมชน 1.82 1.19 นอย 3) ปญหาการดดแปลงวฒนธรรมประเพณเพอเอาใจนกทองเทยว

1.57 1.06 นอย

4) ปญหาวฒนธรรมเดมของชมชนมการเปลยนแปลงไป

1.89 1.08 นอย

5) ปญหาลดความสาคญวฒนธรรมประเพณชมชน

1.65 1.19 นอย

4. ดานสงแวดลอม 4.1 ผลกระทบดานบวก 1) การเกดความตระหนกถงคณคาสงแวดลอมและเกดจตสานกในการอนรกษทรพยากรทองเทยว

และสงแวดลอมของชมชน

4.49 0.86 มาก

161

ผลกระทบจากการจดการการทองเทยวโดยชมชน ระดบผลกระทบ

X S.D. แปลผล 2) การชวยรกษาสงแวดลอมและทรพยากรทองเทยวของชมชนใหมความยงยน

4.50 0.90 มาก

3) การเกดเครอขายความรวมมอในการรกษา

ทรพยากรการทองเทยวและทรพยากรธรรมชาต

4.29 1.05 มาก

4) การเกดแบบแผนการจดการทรพยากรของ

ชมชน โดยใชการทองเทยวเปนเครองมอสการม

กฎกตกาในการดแลรกษาและใชประโยชนอยาง

เหมาะสม

2.24 1.19 นอย

5) มการจดสรรรายไดดแลรกษาสงแวดลอม เชน

กองทนสงแวดลอม

3.14 1.93 ปานกลาง

4.2 ผลกระทบดานลบ 1) ปญหาการทาลายทรพยากรปาไมของชมชน 1.69 1.10 นอย 2) ปญหาขยะในชมชน 2.61 1.45 ปานกลาง 3) ปญหานาเสยของชมชน 1.86 1.07 นอย 4) ปญหาอากาศเสยในชมชน 1.51 1.05 นอย 5) ปญหาการรบกวนระบบนเวศธรรมชาต ทาให

ทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรมลง

1.96 1.11 นอย

นอกจากนสมาชกชมรมไดแสดงความคดเหนเพมเตม พบวา การจดการทองเทยว

โดยชมชนสลกคอกไดสงผลกระทบดานบวกดงน 1. การทาทองเทยวไดสรางโอกาสใหคนในชมชนไดพดคยกน เกดการรวมกลม

จดระบบระเบยบการทางานรวมกน 2. คนในชมชนมสวนรวมทากจกรรมของชมชนมากขน รหนาทของตนเองใน

ชมชน สงผลใหชาวบานใหความสาคญในการเคารพและปฏบตตามกฎและกตกาของกลม 3. เยาวชนทไดรบทนการศกษาในลกษณะหนอปถมภ มความภาคภมใจในการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาตของชมชน ทสามารถสรางรายได และกระจายผลประโยชนมาสเยาวชน

162

4. มการสรางผนาใหม ๆ ขนมาโดยการสงเสรมใหคนในชมชนออกไปทากจกรรม

ภายนอกชมชน เพอสรางโอกาสใหเกดการแลกเปลยนเรยนรจากสงคมภายนอก 5. การเปนชมชนทมชอเสยงจากการทองเทยว ทาใหมการชวยเหลอซงกนและกน

มากขน และคนในชมชนมความมนใจในตนเองทจะพงพาตนเองมากขน 6. มความภมใจและมความสขทไดเหนนกทองเทยวมาพายเรอ และไดเหนความ

อดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตปาชายเลนทคนในชมชนไดรวมมอกนรกษาไว

สวนท 2 การวเคราะหศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก คณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ไดพจารณาผลการศกษาสวนท

สภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก และไดรวมประชมเพอวเคราะหศกยภาพการจดการ

ทองเทยวโดยชมชน ในวนท พฤษภาคม เพอทบทวนศกยภาพของตนเอง ใหทราบถงจดแขง

จดออน โอกาส และอปสรรคทมตอการจดการทองเทยวของชมชน ผลจากการประชมอาจพอสรป

ไดวาการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกมศกยภาพในการบรหารจดการทด แตการบรหาร

จดการยงพบจดออนหลายประการ ในขณะทมโอกาสหลายดานทสามารถสนบสนนการพฒนาการ

จดการทองเทยวของชมชน และมอปสรรคบางประการทงทอาจสงผลกระทบตอชมชนในอนาคต

และไดสงผลกระทบในปจจบนทชมรมใหความตระหนกและตงหลกการพฒนาตนเองเพอเตรยม

ความพรอมทกสถานการณการเปลยนแปลง ผลการประชมสรปไดดงน

ภาพท การประชมวเคราะหศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

163

1. จดแขง คณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก วเคราะหศกยภาพการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนในปจจบนพบวามจดแขงสาคญ ประการ ดงน

1.1 ชมชนมทรพยากรการทองเทยว ชมชนสลกคอกตงอยบรเวณอาวสลกคอก

มความอดมสมบรณของปาชายเลน นาทะเลสะอาด วถชวตแบบชาวชนบททพงพงธรรมชาต ทาให

มการประกอบอาชพทาประมงและทาสวนเปนอาชพหลก การตงบานเรอนตามรมทะเล และในสวน

ซงใชชวตทเรยบงายและเงยบสงบ ดารงความศรทธาในพระพทธศาสนา มพธกรรมในวนสาคญ

ของศาสนา และมประเพณองประวตศาสตรชมชนอยางตอเนอง ลวนเปนทรพยากรการทองเทยวท

โดดเดนของชมชนสลกคอก 1.2 เปาหมายการทองเทยวโดยชมชนชดเจน การทาการทองเทยวเพออนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต และสรางรายไดเสรมแกสมาชกในชมชน ทาใหการจดการทองเทยวโดยชมชนไมไดมงหวงการแสวงหารายไดจานวนมากเปนหลก แตใหความสาคญตอการนาการทองเทยวเปน

เครองมอใหสมาชกไดรวมกนรกษาและอนรกษทรพยากรธรรมชาตของชมชนใหคงอย และรายได

ทมาจากกจกรรมทองเทยวทตองอาศยความอดมสมบรณของธรรมชาตมาเปนสงตอบแทนสมาชก

ใหมรายไดเสรมในแตละป 1.3 ผจดการชมรมทาหนาทหลกแทนสมาชกชมรม ดวยการทาหนาทอานวยความ

สะดวก และใหบรการกจกรรมทองเทยวแกนกทองเทยว ซงตองทาหนาททกวน ทาใหสมาชกชมรม

ซงสวนใหญประกอบอาชพประมง และทาสวน ไมตองมารบผดชอบ ทาใหสมาชกชมรมยงดาเนน

วถชวตตามปกต 1.4 บทบาทหนาทคณะกรรมการบรหารชมรมและสมาชกชมรมชดเจน โดยแตละ

กลมไดพยายามทาหนาทตามกาหนดไดเปนอยางด หนนเสรมใหการจดการทองเทยวยงสามารถ

ดาเนนการไดอยางตอเนอง เชน สมาชกชมรมชวยดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของ

ชมชน ซงเปนทรพยากรการทองเทยวทสาคญของชมรม 1.5 ผนาชมรมมแนวคดเชงอนรกษ ทาใหสามารถควบคมทศทางการจดการ

ทองเทยวอยางเขมแขง ไมไหลไปตามกระแสการทองเทยวทเนนการประชาสมพนธ ทตองการ

นกทองเทยวจานวนมาก เพอสรางรายไดทมากขน โดยไมสนใจผลกระทบตอชมชน ผนาไดนา

164

ภาวะนาขนนาลงของทะเล และจานวนเรอทม มาเปนเครองมอในการจากดจานวนนกทองเทยว เพอไมใหมจานวนมากเกนไป

1.6 การตดสนใจยดการมสวนรวม การตดสนเลอกรบหรอปฏเสธการสนบสนน

การพฒนาของภาคสวนตางๆ ผานการประชมของคณะกรรมการบรหารชมรม หลายโครงการของ

ภาครฐทเขามาสงเสรมดานการทองเทยว คณะกรรมการบรหารชมรมจะมการศกษาขอมล และมา

ประชมหารอเพอตดสนใจรวมกน โดยยดเปาหมายของชมรมททาทองเทยวเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน และการสรางรายไดเสรมเปนกรอบในการตดสนใจ

รวมกนอยเสมอ แลวจงนาขอมลใหสมาชกกลมมสวนรวมแสดงความคดเหนและตดสนใจกอนไดขอสรป

1.7 การสรางโอกาสเรยนรภายนอกชมชน ใหกรรมการบรหารออกไปเรยนร

ภายนอกชมชน เพอนาความรกลบมาแลกเปลยนเรยนรรวมกน เนองจากนโยบายการสงเสรมการทองเทยวของภาครฐ ไดสงผลใหทางชมรมไดรบหนงสอเชญใหเขารวมประชม เขารบการอบรม

การศกษาดงาน ซงมมาอยางตอเนอง คณะกรรมการบรหารชมรมจงมแนวคดใหกรรมการบรหารได

หมนเวยนเปนตวแทนออกไปทาหนาทตามความสนใจและความพรอมอยเสมอ เพอเปนสวนพฒนา

ศกยภาพของกรรมการบรหารของชมรม 1.8 สมาชกชมรมมสวนรวมจดการทองเทยว ผานการประชมประชาคมหมบาน

ทกวนท 10 ของเดอน ดวยการมสวนรวมในการรบรขอมล การแสดงความคดเหน การตดสนใจใน

กจกรรมตางๆของชมรม 1.9 การจดการผลประโยชนเทาเทยม ดวยการจดการเหมอนระบบสหกรณ มการ

ขายหนใหสมาชก สมาชกมหนสวนของชมรม และไดรบเงนปนผลตามสดสวนหนทมอยในแตละ

ป ไดใหโอกาสคนในชมชนรวมรบผลประโยชนอยางเตมท และยงมสวนปนผลประโยชนสการจดสวสดการสงคม และใหการสนบสนนกจกรรมสาธารณประโยชนของชมชน

1.10 กจกรรมการทองเทยวไมสรางปญหา โดยเฉพาะตอธรรมชาตและสงแวดลอม

และมความเปนเอกลกษณเฉพาะของชมชน ดวยกจกรรมพายเรอดวยกาลงคน ไมมการใชพลงงาน

เชอเพลง ดวยการพายเรอมาดเปนกจกรรมทนาพาผนงเรอไดเหนวถชวตและทรพยากรธรรมชาตท

165

อดมสมบรณของชมชน สามารถเชอมโยงสประวตศาสตรสาคญของชมชน และพายเรอคายค

เปนกจกรรมทผพายไดสมผสและใกลชดกบปาชายเลนทมความอดมสมบรณ 1.11 ชมรมมสวนรวมกจกรรมพฒนาชมชน มการนาสมาชกของชมรมเขารวม

กจกรรมพฒนาหมบานทกเดอน และใหการสนบสนนคาใชจายในการดาเนนกจกรรมของชมชน

ตามทชมชนรองขอมาอยางตอเนอง 2. จดออน คณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก วเคราะหศกยภาพการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนในปจจบนพบวามจดออนสาคญ ประการ ดงน

2.1 ทศทางการพฒนาของชมรมในอนาคตไมชดเจน จากการทชมรมไดรบรางวล

ลกโลกสเขยว เมอป พ.ศ. สงผลใหมรายการโทรทศนเขามาถายทาสอเผยแพร มหนวยงานภาค

สวนตางๆพรอมใหการสนบสนนการพฒนาการทองเทยวของชมรม และจานวนนกทองเทยวเพม

มากขน ทาใหเกดเสยงสะทอนจากสมาชกชมรมสวนหนงทตองการใหชมรมมรายไดทเพมขน และ

สวนหนงเรมตระหนกถงผลกระทบจาการทองเทยว คณะกรรมการบรหารชมรมจงเรมมการพดคย

กนวาควรจดการทองเทยวไปในทศทางใด ระหวางแนวคดการรกษาสภาพการจดการทองเทยวให

คงเดมไมเปลยนแปลง และแนวคดการเพมกจกรรมการทองเทยว เพอขยายขนาดจานวน

นกทองเทยวใหมากขน ซงเปนสงทชมรมตองมความชดเจน และหาขอสรปใหได 2.2 สมาชกชมรมขาดการมสวนรวมเพองานสวนรวม ดวยการจดโครงสรางการ

บรหารงานชมรมทมคณะกรรมการบรหารงานชมรมทาหนาทกาหนดทศทางการพฒนา และการ

บรหารจดการชมรมใหเปนไปตามเปาหมายทตงไว โดยมตาแหนงผจดการชมรมทาหนาทจดการ

กจกรรมทองเทยว และกาหนดใหสมาชกชมรมมหนาทดแลสภาพแวดลอม ความสะอาดของชมชน

และอนรกษรกษาทรพยากรธรรมชาตของชมชน โดยไมตองเขามารบผดชอบอนใด ซงเปนไปตาม

เจตนารมณของชมรมทตองการใหการทองเทยวเปนการสรางรายไดเสรม ดงนนการประกอบอาชพ

หลกของสมาชกยงคงเดมและไมไดรบผลกระทบจากการทองเทยว ทาใหคณะกรรมการบรหาร

ชมรมตองรบผดชอบภารกจหลายอยาง เชน การประชมกบหนวยงานตางๆ การเขาอบรมการ

พฒนาการทองเทยว การจดแสดงประชาสมพนธตามการรองขอของหนวยงานภายนอก เปนตน 2.3 ขาดคนสานตอเจตนารมณของชมรมในอนาคต การทาการทองเทยวทผานมา

คณะกรรมการบรหารชมรมไดพยายามดงเยาวชน ซงเปนลกหลานของคณะกรรมการบรหารชมรม

166

เขามาทางานกจกรรมการทองเทยว ดวยการชวยจดเตรยมอปกรณพายเรอ การดแลการขนลงเรอ และการเปนคนพายเรอคายคใหแกนกทองเทยว ในชวงวนหยดจงมเยาวชนเขามาทางานหมนเวยน

กนไป โดยมงหวงใหเยาวชนเขามาใกลชดเพอการเรยนรแนวคดและเปาหมายของการทองเทยวของ

ชมรม แตดวยเงอนไขชวงวยของการศกษาตอ สวนทไมไดศกษาไดสรางครอบครว และเขาสการ

ทางาน ทาใหเยาวชนทเคยเขามาทางานในชมรมเรมหายไป ทาใหมเยาวชนเขามารวมกจกรรมของ

ชมรมไมตอเนอง ชมรมจงยงไมสามารถสรางตวแทนคนรนใหมทสามารถมาเปนหลกในการรวม

เรยนรเพอสานตอเจตนารมณของชมรมขนมาได 2.4 ความรวมมอภายในชมชนยงไมมความชดเจน โดยเฉพาะการทางานท

เชอมโยงระหวางชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก วดวชคามคชทวป และโรงเรยนวดวชคามคชทวป ดวยแนวคดของ เจาอาวาสวดวชคามคชทวปทไมตองการใหพระสงฆเขามายงเกยวกบการทองเทยว

และตองการใหชาวบานรวมดาเนนการจดการทองเทยวดวยตนเอง จงทาใหทางคณะกรรมการ

บรหารชมรมเลอกเชอมโยงเพอใหเกดความรวมมอกบวดเฉพาะการขอใชสถานทของวดในการ

ตอนรบคณะดงานเกยวกบการทองเทยวทมาเปนคณะใหญ และการขอใหครของโรงเรยนสอนการ

ราแกเยาวชนเพอการตอนรบคณะนกทองเทยว ซงในชวงปแรกๆของการจดตงชมรม มกจกรรมการ

แสดงใหแกนกทองเทยวทกลบมาจากการรบประทานอาหารเยนในเรอมาด ซงปจจบนไดยกเลก

กจกรรมนไป เนองจากขาดเยาวชนทพรอมทาหนาท สงผลใหขาดการเชอมโยงกจกรรมทองเทยว

กบโรงเรยน 2.5 เวลาจากดในการประชมของชมรมประจาเดอน สมาชกของชมรมสวนใหญ

ประกอบอาชพหลกดวยการทาประมง ทตองออกเรอทไมแนนอนขนอยกบสภาพอากาศ นาขนและ

นาลง จงทาใหไมสามารถนดประชมไดบอยครง คณะกรรมการบรหารชมรมจงอาศยการประชม

ประชาคมหมบานซงจดทกวนท ของเดอน เปนทประชมของชมรมในคราวเดยวกน ทาใหท

ประชมประชาคมเปนการประชมรวมกนของกลมตางๆในชมชน มการนาประเดนของกลมตางๆ

เขาสวาระการประชมประชาคม ใหชาวบานซงลวนเปนสมาชกกลมตางๆ ไดรบทราบ และพจารณา

ทาใหการประชมแตละครงมวาระการประชมหลายเรอง การประชมในแตละเรองตองกระชบและ

ชดเจน จงสงผลใหมเวลาจากดในการพดคย แลกเปลยนความคดเหนในเรองตางๆ

167

2.6 สมาชกคลอยตามความคดของผนา ดวยภาวะผนาชมรมทมความชดเจนใน

ความคดและการสอสาร มกมการศกษาหาขอมลมาประกอบการอธบายในเรองตางๆ เพอใหมขอมล

เพยงพอในการอธบายและสรางความเขาใจใหแกสมาชกชมรมอยเสมอ ทาใหสมาชกชมรมใหการ

ยอมรบในสงทผนา เสนอ จงไมกลาแสดงความคดเหนในมมมองทแตกตาง และมกคลอยตาม

ความคดของผนา หรอการใหความคดเหนทสอดคลองกบความคดเหนของคนสวนใหญ สามารถสรปประเดนการวเคราะหศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก (ปจจยภายใน) แสดงสรปดงตารางท

ตารางท การวเคราะหศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก (ปจจยภายใน) จดแขง จดออน

1. ชมชนมทรพยากรการทองเทยว 2. เปาหมายการทองเทยวโดยชมชนชดเจน 3. ผจดการชมรมทาหนาทหลกแทนสมาชก

ชมรม 4. บทบาทหนาทคณะกรรมการบรหารชมรม

และสมาชกชมรมชดเจน 5. ผนาชมรมมแนวคดเชงอนรกษ 6. การตดสนใจยดการมสวนรวม 7. การสรางโอกาสเรยนรภายนอกชมชน 8. สมาชกชมรมมสวนรวมจดการทองเทยว 9. การจดการผลประโยชนเทาเทยม 10. กจกรรมการทองเทยวไมสรางปญหา 11. ชมรมมสวนรวมกจกรรมพฒนาชมชน

1. ทศทางการพฒนาของชมรมในอนาคต

ไมชดเจน 2. สมาชกชมรมขาดการมสวนรวมเพองาน

สวนรวม 3. ขาดคนสานตอเจตนารมณของชมรมใน

อนาคต 4. ความรวมมอภายในชมชนยงไมมความ

ชดเจน 5. เวลาจากดในการประชมของชมรม

ประจาเดอน 6. สมาชกชมรมคลอยตามความคดของผนา

3. โอกาส

คณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก วเคราะหศกยภาพการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนในปจจบนพบวามโอกาสสาคญ ประการ ดงน 3.1 หนวยงานภาครฐพรอมใหการสนบสนน การพฒนาเศรษฐกจของประเทศได

ใหความสาคญตอการสงเสรมการทองเทยวเพอสรางรายได และกระจายรายไดในประเทศ ทาให

168

หนวยงานภาครฐไดรบงบประมาณสนบสนนการสงเสรมการทองเทยวจานวนมาก ชมรมจงไดรบ

การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของเสมอมานบตงแตมการจดตงชมรม และการทชมรมไดเปน

สวนหนงของการตอบสนองโครงการของภาครฐ ซงเปนโครงการทชมรมประเมนแลววาได

ประโยชนแทจรง สงผลใหเกดการทางานรวมกนมาอยางตอเนอง กลายเปนเครอขายความรวมมอ

โดยภาครฐไดวางบทบาทในการพรอมเปนพเลยงและแหลงงบประมาณสนบสนนการดาเนน

กจกรรมทองเทยวของชมรมอยางตอเนอง 3.2 หนวยงานภาครฐเชญเขารวมประชมและรวมงานอยางตอเนอง ดวยการเชญ

ตวแทนของชมรมเขารวมประชมทงระดบประเทศ ระดบจงหวด และระดบทองถน รวมถงการเชญ

ใหเขารวมเปดแสดงขอมลประชาสมพนธการทองเทยวของชมรมในงานตางๆ มาอยางตอเนอง

จงเปนโอกาสสาคญของชมรมทไดสงกรรมการบรหารของชมรมไดออกไปเรยนรสงคมภายนอก

เรยนรความคดและการทางานของภาครฐ รวมถงการทาความรจกตวแทนชมชนตางๆ ททา

ทองเทยวเพอเปนเครอขายเชอมโยงกนในอนาคต ซงเปนสวนสาคญทคณะกรรมการบรหารชมรม

มองวาเปนโอกาสในการพฒนาคน ทชมรมไมตองลงทนแตอยางใด 3.3 การขยายตวของการทองเทยวโดยชมชน ซงเปนการทองเทยวทางเลอกมาก

ขน กระแสของการทองเทยวใหมดวยการทองเทยวโดยชมชนไดเปนทางเลอกแกนกทองเทยว

จากเดมหลายคนไมเคยรวาในชมชนสามารถมาเทยวได และผลจากการสงเสรมการพฒนาการ

ทองเทยวของภาครฐ เพอใหคนในชมชนมรายไดมากขน ในขณะทชมรมไดเลอกทจะทาทองเทยว

ไมกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และทาทองเทยวเพอสรางรายไดเสรมแกชาวบาน

ซงเปนไปตามแนวคดของการทองเทยวโดยชมชน ซงปจจบนมสถาบนการทองเทยวโดยชมชน

ไดเขามาเปนผประสานงานใหเกดเครอขายชมชนททาการทองเทยวในลกษณะน และไดสราง

เครอขายการทองเทยวโดยชมชนขน สงผลใหสามารถเขาเปนสวนหนงของการแลกเปลยนเรยนร

และเขารวมกจกรรมพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนอยางตอเนอง 3.4 หนวยงานภายนอกใหรางวลแกชมชน ทาใหชมรมมชอเสยงระดบประเทศ

การไดรบรางวลลกโลกสเขยว และรางวลชมชนดเดนดานการทองเทยว สงผลตอความรสกความภาคภมใจ ของสมาชกอยางมาก และเปนสงทคอยเตอนใหคณะกรรมการบรหารชมรมและสมาชก

169

ชมรมรวมทาหนาททกาหนดอยางเตมท สมาเสมออยางทเคยทามาจนไดรบรางวล และทาตอไปเพอ

รกษาความภาคภมใจนตลอดไป 4. อปสรรค

คณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก วเคราะหศกยภาพการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนในปจจบนพบวามอปสรรคสาคญ ประการ ดงน 4.1 การขยายตวของธรกจรสอรทพนทเกาะชางใต ระหวางเสนทางคมนาคมทาง

บกจากทาเรอเฟอรมายงหมบานสลกคอก พบวา ในชวง ปของการจดตงชมรม มการกอสรางร

สอรทเพมมากขน สงผลใหมการกระจายนกทองเทยวจากเกาะชางฝงตะวนออก ซงมหาดทราย ม

ธรกจรานคา และทพกใหบรการครบถวนมายงเกาะชางใตเพมมากขน และทผานมาในชวงหยด

เทศกาล มกเกดปญหารถพลกพลาน และรถตดมาก ในพนทเกาะชางฝงตะวนออก ทาใหทาง

คณะกรรมการบรหารชมรมใหความเปนหวงถงผลกระทบทอาจตามมา ไมมการจดการทองเทยวทด

จากจานวนนกทองเทยวทมากขน อาจสงผลตอบรรยากาศการทองเทยวในชมชน ซงมจดเดนการ

ขายความเงยบและธรรมชาต หรออาจสงผลกระทบตอวถชวตของคนในชมชน และปรมาณขยะท

เพมขนไดสงผลตอการจดการขยะขององคการบรหารสวนตาบล ซงหากมเพมอยางตอเนอง และ

จดการไมด อาจสงผลกระทบตอสงแวดลอมของชมชนได 4.2 หนวยงานภายนอกเขามาสนบสนนขดตอเจตนารมณการจดตงชมรม ทผาน

มามหนวยงานภาครฐหลายหนวยงาน ไดพยายามเขามาเสนอโครงการสนบสนนการพฒนาการ

จดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกอยางตอเนอง ทางคณะกรรมการบรหารชมรมมความคดเหน

รวมกนวา หากไมคดอะไรมาก โครงการเหลานคอโอกาสทดตอชมรม แตหลายครงทางคณะ

กรรมการบรหารชมรมมองวา หากไมพจารณาใหดโครงการเหลานอาจสรางปญหาใหกบชมรม

และชมชนในอนาคตได ดงนนคณะกรรมการบรหารชมรมจงตองยดเจตนารมณหรอเปาหมายของ

การจดตงชมรมมาเปนกรอบในการพจารณาการเลอกรบหรอปฏเสธโครงการของหนวยงาน

ภายนอกอยเสมอ เชน โครงการหนงทางชมรมทารวมกบหนวยงานภาครฐ แตประสบปญหาของ

เปาหมายการจดงานทเกนความตองการของชมรม ในขณะทหนวยงานภาครฐไดประโยชนเตมทจง

ทาใหชมรมตองทบทวนและระมดระวงการตดสนใจทางานรวมกบหนวยงานภายนอกชมชน

170

4.3 แผนพฒนาพนทเกาะชางดวยการทาถนนรอบเกาะ เพอเชอมโยงถนนใหรอบเกาะชาง ทาใหสามารถเดนทางไดเปนวงรอบ โดยทาถนนระหวางบานบางเบา และบานสลกเพชร

ระยะทางประมาณ 9 กโลเมตร เพอใหนกทองเทยวสามารถทองเทยวกระจายไปทวเกาะ เปนการ

กระจายรายไดใหแกคนในชมชน และอาจชวยลดปญหาการจราจรของเกาะชางในชวงวนหยดทม

นกทองเทยวจานวนมาก ไดกลายเปนสงทคณะกรรมการบรหารชมรมมความไมสบายใจอยางมาก

และอาจสงผลใหคนจานวนมากหลงไหลเขามาในชมชน อาจสรางปญหาการจราจร ความแออด

และกระทบตอความสงบของชมชน สามารถสรปประเดนการวเคราะหศกยภาพการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนสลกคอก (ปจจยภายนอก) แสดงสรปดงตารางท

ตารางท การวเคราะหศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก (ปจจยภายนอก) โอกาส อปสรรค

1. หนวยงานภาครฐพรอมใหการสนบสนน 2. หนวยงานภาครฐเชญเขาประชมและ

รวมงานอยางตอเนอง 3. การขยายตวของการทองเทยวโดยชมชน 4. หนวยงานภายนอกใหรางวลแกชมชน

1. การขยายตวของธรกจรสอรทพนทเกาะชางใต

2. หนวยงานภายนอกเขามาสนบสนนขดตอเจตนารมณการจดตงชมรม

3. แผนพฒนาพนทเกาะชางดวยการทาถนนรอบเกาะ

171

บทท 5

ผลการศกษา แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน

เพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนา

ชมชนอยางยงยน กรณศกษา ชมชนสลกคอก จงหวดตราด มวตถประสงคการศกษาแนวทางการ

ดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน จากการ

ดาเนนการวจยรวมระหวางผวจยและคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ตงแต

การทบทวนตนเอง การกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนา และการดาเนนงานพฒนาการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ซงไดจดเกบรวบรวมขอมลตลอดการ

ดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน ดวยการสมภาษณ การจดประชมกลม และการ

สงเกต ผลการศกษาสามารถจาแนกออกเปน สวน ดงน

สวนท 1 การกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

1. การทบทวนสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก เพอเปนขอมลประกอบการกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

2. การทบทวนความตองการของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ตอการ

พฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

3. การกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

สวนท 2 แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอก อยางยงยน แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอก

อยางยงยน นาไปสการปฏบตในลกษณะของกจกรรมพฒนา จาแนกออกเปน 7 กจกรรม ไดแก

172

1) กจกรรมพฒนาการบรหารจดการชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก 2) กจกรรมการทดลองจดการท

พกในชมชน 3) กจกรรมกระตนจตสานกรกษสงแวดลอมแกคนในชมชน ) กจกรรมเปดโลกทศน

การเรยนร CBT ใหแกสมาชกชมรม ) กจกรรมอาสาชวยเหลอผประสบภยนาทวม 6) กจกรรม

เรยนรเทาทนสภาพอากาศ และ ) กจกรรมผลตพลงงานทดแทนในชมชน

ผลการศกษา สวนท การกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

1. การทบทวนสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก

จากผลการศกษาสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนของชมรมนาเทยว

พนบานสลกคอก ซงมรายละเอยดในบทท ผวจ ยไดนาผลการศกษานาเสนอตอทประชม

คณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก โดยทประชมไดพจารณาและใหความสาคญ

ตอประเดนตางๆ สรปไดดงน

1.1 ชมรมมผรบผดชอบการจดการทองเทยวทชดเจน มตาแหนงผจดการชมรมทา

หนาทหลก ทงการรบนกทองเทยว และการดแลการใหบรการกจกรรมแกนกทองเทยว ทาให

สมาชกกลมไมตองมาทาหนาทสวนน แตใหทาหนาทหลกชวยกนดแลสภาพทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมของชมชนใหมความพรอมเพอการตอนรบนกทองเทยว ซงสวนนเปนทงขอดและ

ขอเสย เนองจากการมสวนรวมการจดการทองเทยวอาจไมเตมท แตเปนผลดทสมาชกกลมไมไดรบ

ผลกระทบตออาชพหลกทงทาสวนและทาประมง

1.2 การจดกจกรรมทองเทยวมแนวโนมทด นกทองเทยวโดยเฉพาะชาวตางชาต

เขามามากขนทกป สงผลตอรายไดทเพมขน ซงผลประโยชนจากการทองเทยวมการจดสรรใหเกด

ประโยชนทงตอบคคล ดวยการเปนรายไดเสรม และประโยชนตอสวนรวม ดวยการเปนสวสดการ

สงคมและการสนบสนนการพฒนาของชมชน

1.3 สมาชกกลมมความภาคภมใจการจดการทองเทยวของชมรม การทชมรม

ไดรบรางวลลกโลกสเขยว และรางวลจากหนวยงานภาคสวนตางๆ รวมทงไดยนถงการชนชมตอ

173

การจดการทองเทยวของชมรมมาอยางตอเนอง ทาใหสมาชกกลมมความภาคภมใจและดใจทไดเปน

สวนหนงของการมสวนรวมจดการทองเทยวแลวประสบความสาเรจ

1.4 หนวยงานหลายภาคสวนพรอมสนบสนนการพฒนาการทองเทยว ดวยการ

จดการทองเทยวของชมรมททาอยางจรงจง เมอมหนวยงานตางๆ มาสนบสนนเรองใดชมรมมความ

ตงใจใหการทางานนนๆประสบความสาเรจทกครง จงเปนตวหนนเสรมใหหนวยงานหลายภาคสวน

เขามาสนบสนนอยางตอเนอง แตทงนตองเปนการสนบสนนสงทตรงกบความตองการและไมขดตอ

เปาหมายของการจดการทองเทยวของชมชน

1.5 ชมรมประสบปญหาทอาจยงไมเปนปญหาชดเจน โดยเฉพาะการยงไมมคน

กลมใหมเขามาสานตอเจตนารมณของชมรม กลมคนทเขามาเรยนรมกไมมความตอเนอง มการ

ผลดเปลยนหมนเวยนกน ซงสวนใหญเปนเยาวชนทตองเรยนหนงสอ หรอกลมผใหญทยงไม

สามารถสละเวลาการทางานประจาหรออาชพหลกมาชวยงานบรหารจดการของชมรมไดอยางเตมท

และสมาชกชมรมสวนหนงประกอบอาชพทาประมง ทาใหไมมเวลาวางทแนนอน การเขารวม

กจกรรมของชมรมจงยงไมเกดความรวมมอมากนก

1.6 ความคดเหนดานบวกของสมาชกชมรม สมาชกสวนใหญของชมรมได

สะทอนถงการเหนดวยตอการบรหารจดการ การจดการกจกรรมการทองเทยว การกระจาย

ผลประโยชน และการมสวนรวม สมาชกชมรมยงไดสะทอนถงความเขาใจตอวตถประสงคจดตง

กลมเพอรวมรบผดชอบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนอยางด และคดเหนวากจกรรม

ทองเทยวไดสรางจตสานกการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมชมชนทงในสวนของ

ชาวบานและผมาเยอน มการจดสรรรายไดเพอสนบสนนกจกรรมสาธารณประโยชนของชมชน

อยางตอเนอง มการสรางงานและกระจายรายไดแกคนในชมชน

1.7 ชมรมมศกยภาพทงจดแขงและมจดออน ศกยภาพทเขมแขงดวยการทชมชนม

ทรพยากรการทองเทยว เปาหมายการทองเทยวโดยชมชนชดเจน ผจดการชมรมทาหนาทหลกแทน

สมาชกชมรม บทบาทหนาทคณะกรรมการบรหารชมรมและสมาชกชมรมชดเจน ผนาชมรมม

แนวคดเชงอนรกษ การตดสนใจยดการมสวนรวม การสรางโอกาสเรยนรภายนอกชมชน สมาชก

ชมรมมสวนรวมจดการทองเทยว การจดการผลประโยชนเทาเทยม กจกรรมการทองเทยวไมสราง

ปญหา ชมรมมสวนรวมกจกรรมพฒนาชมชน แตทศทางการพฒนาของชมรมในอนาคตไมชดเจน

174

สมาชกชมรมขาดการมสวนรวมงานสวนรวม ขาดคนสานตอเจตนารมณของชมรมในอนาคต ความ

รวมมอภายในชมชนยงไมมความชดเจน เวลาจากดในการประชมของชมรมประจาเดอน และ

สมาชกชมรมคลอยตามความคดของผนา

1.8 ชมรมมศกยภาพทงโอกาสและอปสรรค โดยเฉพาะการมหนวยงานภาครฐ

พรอมใหการสนบสนน หนวยงานภาครฐเชญเขาประชมและรวมงานอยางตอเนอง การขยายตวของ

การทองเทยวโดยชมชน หนวยงานภายนอกใหรางวลแกชมชน และมอปสรรคของการขยายตวของ

ธรกจ รสอรท พนทเกาะชางใต หนวยงานภายนอกเขามาสนบสนนขดตอเจตนารมณการจดตง

ชมรม แผนพฒนาพนทเกาะชางดวยการทาถนนรอบเกาะ นบเปนอปสรรคทคณะกรรมการบรหาร

ชมรม ตระหนกถงการนามาซงการเปลยนแปลงวถชวตและวฒนธรรมของชมชน รวมทง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน

2. การทบทวนความตองการของสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ตอการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน จากการสมภาษณสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ไดสะทอนถงความตองการ

พฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน จาแนก

ออกเปน ดาน ไดแก ดานการจดการทองเทยวโดยชมชน ดานสงคม ดานเศรษฐกจ ดาน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดงน

2.1 ดานการจดการทองเทยวโดยชมชน

สมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก มความคดแตกตางกนในการมองอนาคต

ของชมรม สวนหนงเหนวาการทองเทยวปจจบนไดสรางรายไดเสรมแกคนในชมชน และมความพง

พอใจตอรายไดทไดรบซงมความคมคา และไมเสยงตอการไดรบผลกระทบจากนกทองเทยวทเขามา

จานวนมากทงในดานสงแวดลอม โดยเฉพาะปาชายเลนและปรมาณขยะในชมชน รวมถงปญหา

ตางๆของสงคมทอาจเกดขนตามมา สวนหนงมความคดใหมการขยายตวของจานวนนกทองเทยว

ดวยการประชาสมพนธผานสอตางๆ และควรเพมกจกรรมการทองเทยวใหมากขน เชน มกจกรรมท

พกในชมชน มการจดซอเรอเพมเพอการรองรบจานวนนกทองเทยวทมากขน ซงเปนโอกาสใหแก

สมาชกชมรมไดเขามาพายเรอ เพอเปนการกระจายรายไดใหแกคนในชมชน และทาใหชมรม

สามารถจดเกบรายไดมากขนสงผลใหเงนปนผลรายบคคลเพมขนไปดวย

ความคดของสมาชกชมรมสวนหนงซงเปนสวนนอยตองการใหมทพกในชมชน

ในขณะทสมาชกสวนใหญไมเหนดวยและไมตองการใหมกจกรรมนในชมชน เนองจากบทเรยน

175

ของชมชนสลกเพชรทอยใกลกบชมชน มการพฒนาการทองเทยวจนกลายเปนชมชนทมการ

นกทองเทยวเขาไปพกในชมชนจานวนมาก สงทปรากฏคอสภาพบานเรอนทเปลยนแปลงไป มการ

ขยายตวบานเพอรองรบผเขาพกจานวนมาก มการเปลยนแปลงอาชพหลกจากชาวประมงเปนนก

ธรกจทพกในชมชน วถชวตทอยอยางเงยบสงบ และเรยบงายเปลยนแปลงไป จงกลายเปนเหตผล

สาคญททาใหไมตองการใหชมชนสลกคอกเกดการเปลยนแปลงไป และคดเหนวาการทองเทยวททา

อยในปจจบนไมกระทบตอวถชวตของคนในชมชน ซงเปนสวนสาคญของการรกษาวถชวตดงเดม

ของชมชนเอาไว

การจดการทองเทยวโดยชมชน ควรเปนเครองมอสาคญสการพฒนาศกยภาพของ

คนในชมชน เมอคนพฒนาและชมชนเขมแขงพอไมตองรอหรอพงพาภาครฐ ทาใหชมชนสามารถ

พงตนเองได สมาชกชมรมจงมความตองการใหการบรหารจดการทองเทยวของชมรมเปดโอกาสให

สมาชกเขามามสวนรวมในกจกรรมของชมรมมากขน เพราะสวนใหญสมาชกยงเกรงใจและไมกลา

แสดงความคดเหนในทประชม สงผลใหความคดเหนคลอยตามผนา แมจะเปดโอกาสใหพดคยกน

อยางกวางขวางสมาชกชมรม ยงขาดความมนใจจงมกพดสนบสนนหรอการพดตามผนา เกด

บรรยากาศคดหรอทาอะไรตามกน และตองการใหผนาใหขอมลและตอบขอสงสยของสมาชกมาก

ขน เพอใหสมาชกไดมขอมลเพยงพอตอการตดสนใจรวม นอกจากนตองการใหสมาชก ไดรบ

โอกาสในการเปนตวแทนการไปประชมรวมกบผนาชมรมกบองคกรภาคสวนตางๆทเชญเขารวม

ประชม อบรม หรอกจกรรมตางๆ เพอสรางโอกาสการเรยนรภายนอกชมชน ซงเปนมสวนสาคญ

สรางคนรนใหมไดเขามาเรยนรและทางานกบผนาชมรมเพอใหสามารถสานตอการดาเนนงานของ

ชมรมในอนาคตไดอยางตอเนอง นอกจากนสมาชกชมรมมความตองการพฒนาการใชภาษาองกฤษ

เพอการสอสารแกนกทองเทยวตางชาตมากขน และเพอความรสกถงความเทาเทยมและเปนธรรม

ของสมาชกชมรมจงมความตองการใหชมรมมแนวทางการปรบระบบการถอหนในสดสวนทเทากน

2.2 ดานสงคม

การรบนกทองเทยวทผานมามทงกลมนกทองเทยวทตองการพายเรอคายคและนง

เรอมาด และกลมคนดงานทไดมโอกาสทองเทยวในชมชน ทาใหสมาชกชมรมสวนหนงให

ความสาคญตอการศกษาเรยนรชมชน จงเกดความคดอยากใหชมรมไดใหความสาคญตอกลมดงาน

ทไดมาทองเทยวในชมชนในคราวเดยวกนมากขน เพอใหกลมเปาหมายนไดเขาถงแหลงธรรมชาตท

อดมสมบรณของชมชน และวถชวตของชมชน ใหเปนสวนหนงของการสรางความภาคภมใจของ

คนในชมชน สวนนกทองเทยวทเขามานนตองพยายามควบคมไมใหมอทธพลททาใหชมชนและ

ชมรมตองเปลยนแปลงไปตามความตองการของนกทองเทยว เนองจากมองวาเปนสวนสาคญใน

การรกษาวฒนธรรมและวถชวตชาวประมง ชาวสวน ซงเปนตวตนของชมชนสลกคอกใหดารงอย

176

ตอไป และเพอใหเกดผลเปนรปธรรม ทางชมรมควรประสานความรวมมอกบทางวด และโรงเรยน

ใหเขามามสวนรวมในการจดตงชมรมอนรกษวฒนธรรมในชมชนเพอสรางความเขมแขงของ

วฒนธรรม และควรสรางกจกรรมทเกยวโยงกบชมชนอยางตอเนอง ใหกจกรรมของชมรมเปนสวน

หนงของกจกรรมของชมชน ซงมสวนสรางความสามคคใหเกดขนในชมชน คนในชมชนรกกนม

การรวมกลมกนทางาน ทาใหชมชนเขมแขง คนในชมชนมคณภาพชวตทด สามารถพงพาตนเอง

ได และทางชมรมควรสรางโอกาสใหสมาชกไดไปศกษาดงานภายนอก เพอนาความรกลบมาพฒนา

ชมชน

2.3 ดานเศรษฐกจ

การทาการทองเทยวไดสรางรายไดเสรมประจาปแกสมาชกชมรม ซงสมาชกชมรม

ทกคนตางเขาใจและพงพอใจตอรายไดทไดรบ แมรายไดจะไมมากนกแตมความคดเหนรวมกนวาม

ความเหมาะสมกบวถชวตชมชนทมความพอเพยงตอการดาเนนชวต ในขณะทสมาชกชมรมสวน

หนงมความคดอยากใหมรายไดมากขน ดวยการเพมกจกรรมทองเทยว หรออาจเพมปรมาณเรอเพอ

ใหบรการแกนกทองเทยว รวมถงตองการใหมการประชาสมพนธเพอจงใจใหนกทองเทยวเขามา

เทยวมากขน หรออาจมรายไดเพมดวยการสงเสรมใหมการรวมกลมคนในชมชน โดยเฉพาะ

ผสงอายไดทาผลตภณฑชมชนใหมความหลากหลายและเปนเอกลกษณของชมชน เพอนาไปขายใน

ศนยจาหนายสนคา OTOP ของชมชนสลกคอก เนองจากปจจบนผลตภณฑสวนใหญเปนของชมชน

อนทมาฝากขาย

2.4 ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การจดการทองเทยวโดยชมชนทใหสมาชกของชมชนไดมสวนรวมในการจดการ

ทองเทยว และดวยเจตนารมณของการจดการทองเทยวเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมของชมชน ทาใหสมาชกชมรมตองการใหขอความรวมมอจากนกทองเทยว ชวยกน

รกษาความสะอาด ไมทงขยะลงทะเล และพยายามสอสารใหนกทองเทยวไดเหนถงความสาคญของ

การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทสงผลตออาชพและวถชวตของคนในชมชน ควร

กระตนใหสมาชกชมรมไดทาหนาทดแลสภาพแวดลอมโดยรอบชมชนใหสะอาด สวยงาม และ

รวมมอกนจดเกบขยะอยางเปนระบบตามทองคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใตไดขอความรวมมอ

อยางเครงครด หรอการสงเสรมใหแตละครวเรอนลดปรมาณขยะจากถงพลาสตกใสอาหาร ดวยการ

ใชปนโตใสอาหารและใชตะกราใสของแทนถงพลาสตก

177

3. การกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

การประชมคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ซงจดขนในวนท 8

พฤษภาคม 2554 ดวยทบทวนประเดนสาคญของสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชน

และการทบทวนความตองการของสมาชกชมรมทมตอการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน

เพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน นามาวเคราะหและรวมกนกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ซงจากผลการประชมได

มขอเสนอแนวทาง 7 ประการ ดงน

3.1 การเปลยนแปลงระบบหนสวนใหมสดสวนทเทากน ดวยการมแนวคดให

สมาชกทกคนมสทธในการถอหนสวนในสดสวนทเทากน เพอสรางความเทาเทยมกนของสมาชก

ซงทผานมาการเปดขายหนในแตละรอบ ป สมาชกทมเงนมากสามารถซอหนในสดสวนทมาก

สวนสมาชกทมเงนนอยสามารถซอหนในสดสวนทนอย เมอครบกาหนดการปนผลในแตละป จะ

เกดบรรยากาศของความรสกไมเทาเทยมกน และเกดความรสกของการไดเปรยบเสยเปรยบขน

3.2 การเพมกจกรรมทองเทยวของชมรม ดวยความคดเหนสวนหนงของสมาชก

ชมรม ทตองการเพมกจกรรมทองเทยวของชมรม เพอเปนโอกาสในการสรางรายไดเพมเตมจากเดม

ทางคณะกรรมการบรหารจงมแนวคดการศกษาหาขอมล และวเคราะหความเปนไปได และความ

เหมาะสมกอนการกาหนดใหมกจกรรมใหมของชมรม

3.3 การกระตนการมสวนรวมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของสมาชกชมรม ทผานมาสมาชกชมรมไมกลาแสดงออก และไมมโอกาสในการทางานรวมกจกรรม

ของชมรมมากนก เนองจากโครงสรางการบรหารชมรมทกาหนดใหสมาชกทาหนาทหลกเพยงการ

รวมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คณะกรรมการบรหารชมรมจงมความคดใหคนขาง

นอกชมชนเขามาทากจกรรมสาธารณประโยชนแกชมชน เพอเปนจดเรมตนของการกระตนความ

สนใจ และการอยากเขามาทางานรวมกจกรรมของชมรมมากขน

3.4 การจากดจานวนนกทองเทยว คณะกรรมการบรหารมแนวคดในการ

วเคราะหการจากดจานวนนกทองเทยวใหมความชดเจนมากขน เพราะทผานมาใชจานวนเรอทมอย

เปนตวกาหนดจานวนการรบไดในแตละครง และการเกดนาขนนาลงทสงผลตอการตดสนใจ

178

ใหบรการเรอทองเทยว ลวนมสวนชวยจากดจานวนนกทองเทยวโดยธรรมชาต ซงหากมการ

วเคราะหไดชดเจนอาจสงผลตอการตดสนใจเพมจานวนเรอ หรอการคงจานวนเรอเทาเดม ซงเปน

สวนหนงทอาจตอบสนองความตองการของสมาชกชมรมทตองการใหเกดรายไดทมากขน

3.5 การทาทพกในชมชน หรอ Homestay เปนประเดนทสมาชกชมรมใหความ

สนใจและมทงสวนทตองการใหมการจดทพกในชมชน เพอสรางรายไดเสรมใหแกสมาชกชมรม

มากขน และบางสวนไมตองการใหมการจดทพกในชมชน เพราะเปนสงทไมสามารถทาไดจรง

เพราะสมาชกในชมชนสวนใหญทาอาชพประมง และทาสวนยาง ซงแตละวนตองใชเวลาในการ

ออกเรอและเขาสวนยาง จงไมมเวลาในการมาดแลนกทองเทยว คณะกรรมการบรหารชมรมจงม

แนวคดในการแสวงหาคาตอบดวยการทดลองจดคนเขาพกเพอประเมนถงผลดและผลเสย แลวนา

ผลการประเมนนาเสนอตอสมาชกชมรมใหมขอสรปและความเขาใจตรงกนในทางเลอกตางๆ

3.6 การพยายามดงคนรนใหมเขามาเรยนรการทางานของชมรม คณะกรรมการ

บรหารชมรมไดพยายามชกชวนลกหลานเขามาทากจกรรมรวมกบชมรมอยางตอเนอง แตดวย

ขอจากดของเยาวชนทตองเรยนหนงสอและเตบโตเปนผใหญทตองทางานทมนคง จงทาใหขาดคน

รนใหมทสามารถรบผดชอบงานของชมรมไดอยางตอเนอง ดงนนจงควรแสวงหาและชกชวนคน

รนใหมทพรอมจรงๆเขามาทางานรวมกบชมรม เพออนาคตจะไดเปนตวแทนสบสานเจตนารมณใน

การจดตงชมรมตอไป

3.7 การสรางโอกาสการเรยนรแกสมาชกชมรม คณะกรรมการบรหารชมรมมกได

โอกาสออกไปเรยนรสงคมภายนอกผานกจกรรมของภาครฐทจดขนมาอยางตอเนอง แมจะมความ

พยายามนาความรและประสบการณตางๆ มาถายทอดในทประชมประชาคมหมบานอยเสมอ แตยง

ไมสามารถสรางบรรยากาศของการเรยนรในชมชนได คณะกรรมการบรหารชมรมจงมความคดเชญ

ผนาการทองเทยวจากชมชนตางๆ ซงเปนชมชนเครอขายการจดการทองเทยวโดยชมชน เขามาใน

ชมชนสลกคอกเพอถายทอดประสบการณและแลกเปลยนความรรวมกบสมาชกชมรม เพอเปดโลก

ทศนใหแกสมาชกชมรม และทาความเขาใจการจดการทองเทยวโดยชมชนในรปแบบตางๆมากขน

179

ภาพท แผนผงรวบยอดความคดแนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอ

นาไปสการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

สวนท แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอก อยางยงยน

จากการกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนา

ชมชนสลกคอกอยางยงยน 7 ประการ ทางคณะกรรมการบรหารชมรมไดเหนความสาคญของการ

จดกจกรรมพฒนาขนในชมชน เพอใหการจดการทองเทยวโดยชมชนสามารถตอบสนองความ

ตองการของสมาชกชมรม สอดคลองกบสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวของชมรมทตอง

ไดรบการพฒนาหลายดาน บนฐานคดรวมกนถงการสรางความเขมแขงภายใน พรอมรบการ

เปลยนแปลงภายนอกทอาจกระทบตอชมชนในอนาคต จงไดรวมกนกาหนดกจกรรม และมการ

ดาเนนกจกรรมตางๆ เพอการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอก

อยางยงยน จานวน 4 กจกรรม และระหวางดาเนนการวจย มกจกรรมททางคณะกรรมการบรหาร

ชมรมรเรมขนและดาเนนการดวยตนเองเพมเตม 3 กจกรรม ซงแตละกจกรรมการพฒนามการสรป

การดาเนนงานพฒนาดวย การวางแผน (Plan) การปฏบต (Action) การสงเกต (Observation) และ

การสะทอนผล (Reflection) หรอ PAOR ตามลาดบดงน

1. กจกรรมการพฒนาการบรหารจดการชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ผลจากการประชมกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน

เพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ขอท 1 การเปลยนแปลงระบบหนสวนใหมสดสวนทเทากน

180

และขอท การพยายามดงคนรนใหมเขามาเรยนรการทางานของชมรม สงผลใหมกจกรรมการ

พฒนาการบรหารจดการชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ดงน

การวางแผน (Plan) คณะกรรมการบรหารชมรม มความคดพฒนาการบรหารจดการ

ชมรมขน ดวยการทบทวนและปรบปรงโครงสรางการบรหารงานชมรม การเปลยนแปลงคนทางาน

การเปลยนแปลงระบบหนสวน การเปลยนแปลงระบบเงนปนผล และการกาหนดใหคณะกรรมการ

บรหารชมรมแตละคนไดนาแนวคดการพฒนาการบรหารชมรมไปพดคยกบสมาชกชมรมใน

เบองตนอยางกวางขวาง โดยเฉพาะเพอสรางความเขาใจในระบบหนสวน และสรางความชดเจน

ของเงนปนผลกอนวนประชมใหญประจาป แลวจงนาผลการประชมจากคณะกรรมบรหารชมรม

นาเสนอตอสมาชกชมรมในวนประชมใหญประจาป เพอขอความคดเหนจากสมาชกชมรม

การปฏบต (Action) คณะกรรมการบรหารชมรมไดดาเนนการจดประชมใหญประจาป

ซงมสมาชกเขาประชม จานวน 60 คน เมอวนท 10 กรกฎาคม 2554 ใน 3 ประเดน ดงน

1.1 การเปลยนแปลงโครงสรางการบรหารงาน จากทประชมใหญประจาปไดม

การแสดงความคดเหนอยางกวางขวาง นบตงแตมการกอตงชมรมมาจนถงปจจบน การทางาน

บรหารชมรมมผทาหนาทไมกคน จงอยากใหมคนทางานจรงและมความพรอมในการทางาน และ

เพอเปนการเปดโอกาสใหสมาชกคนอนๆไดเขามามสวนรวมในการทางานเพอสวนรวม และยงเปน

การพฒนาระบบงานใหสามารถกระจายงานไดอยางเหมาะสม สามารถตรวจสอบได และ

คณะกรรมการบรหารชมรมสามารถเปนกระบอกเสยงสอความไปยงสมาชกคนอนในชมชนได

ทวถงมากขน เนองจากการประชมแตละครงของชมรมมขอจากดทสมาชกชมรมมเวลาวางไม

ตรงกน จงมความเปนไปไดนอยมากทสมาชกเขารวมประชมกนครบถวนในแตละครง ทประชมจง

มขอเสนอใหมการเปลยนแปลงโครงสรางการบรหารงานของชมรม จากเดมมจานวน คน

ใหเปนจานวน คน โดยเพมตวแทนสมาชกชมรม คน ซงมาจากตวแทนเยาวชน และชาวบานใน

ชมชน และเพมทปรกษาชมรม จากเดมมจานวน คน ซงเปนผกอตงชมรมใหเปนจานวน คน

ไดแก ผกอตงชมรม นายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต และนกวชาการ จานวน คน

แสดงดงแผนภมท โครงสรางการบรหารงานของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก (ชวงป พ.ศ.

-ปจจบน) ดงน

181

แผนภมท 5 โครงสรางการบรหารงานของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก

(พ.ศ. -ปจจบน)

. การเปลยนแปลงระบบหนสวน จากทประชมใหญประจาปไดมการแสดงความ

คดเหนอยางกวางขวาง การถอครองหนสวนของสมาชกชมรมทผานมา ทาใหสมาชกชมรมเขาใจได

วาคนมเงนมากสามารถซอหนไดมาก และคนมเงนนอยสามารถซอหนไดนอย และสวนใหญคนท

ถอครองหนสวนนอยเสยสละทางานเพอสวนรวมมากกวา ผลตอบแทนทไดรบจงอาจไมยตธรรม

จงมความคดใหมการจดระบบการถอครองหนใหมในสดสวนททกคนถอครองอตราทเทากน ทงนท

ประชมไดมมตรวมกนถงการตองศกษาหาขอมล เพอใหรถงขอดและขอเสย และการเกดความ

ยตธรรมแกทงผถอหนเดมและผถอหนใหม โดยใหคณะกรรมการบรหารชมรมศกษาขอมลและ

นาเสนอทประชมในคราวตอไป และเบองตนเพอเปดโอกาสใหมสมาชกใหมเขามาถอหนมากขน

และใหครวเรอนทไมเคยเปนสมาชก สามารถสมครเปนสมาชกใหม จงกาหนดใหสมาชกใหมซอ

หนไดไมเกน 20 หน และหากครวเรอนเปนสมาชกอยแลว สามารถซอหนเพมเตมไดไมเกน 20 หน

โดยใหสทธครวเรอนละ 1 คนเทานน

. การเปลยนแปลงระบบเงนปนผล การจดสรรผลประโยชนแกสมาชกทผานมา

ในลกษณะเงนปนผล เปนการจดสรรทมงตอบแทนเปนตวเงน จงมความคดเพมการจดสรรเพอการ

จดสวสดการใหแกสมาชก โดยคณะกรรมการบรหารชมรมมขอเสนอใหมการปรบปรงรายการใช

จาย เพอจดสรรเงนปนผลมาใชใหเกดประโยชนตอสมาชกและชมรมมากขน เปนการจดสรรเงนปน

ประธาน ผกอตงและทปรกษา ทปรกษา (นายก อบต.)

รองประธาน เลขานการ เหรญญก

ผจดการ ผช.เหรญญก

ประชาคม ปกครองทองถน อสม. ผสงอาย/แมบาน สมาชกชมรม

ผช.ผญ.

สอบต.

ผสงอาย

แมบาน

2 คน 2 คน 2 คน

182

ผลในรอบป ดวยการกนเงนไวใชในปถดไป จากสดสวน 100% จดสรรใหการบรหารจดการ 25%

(เงนเดอนผจดการ ซอมแซมเรอ, คาใชจายในการจดประชมประจาป) 20% เขากองทนอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและสาธารณประโยชนตางๆ 10% คาใชจายประชาสมพนธ

ชมรม (จดงานนอกสถานทและการศกษาดงาน) 5% เปนสวสดการสงคม (ทนการศกษา เงน

ชวยเหลอผสงอาย คาฌาปนกจศพ และ คาเจบปวย เบกไดวนละ 50 บาท ไมเกน 7 วน) ใหความ

ชวยเหลอสมาชกจากภยพบต (ไดรบเงนครวเรอนละ 2,000 บาท) 5% เปนเงนทนสารอง (เพอการ

ซอเรอและซอมเรอ) และ 35% เงนปนผลใหแกสมาชกตามสดสวนการถอหน การสงเกต (Observation) หลงจากผานการประชมใหญประจาป พบวา ) การ

เปลยนแปลงโครงสรางการบรหารงาน สมาชกใหความสนใจ เนองจากไดเปดโอกาสใหคนใหมเขา

มาทางาน ซงเปนตวแทนเยาวชนทเรยนจบระดบปรญญาตร อาศยและทางานอยในชมชน เปนคนท

เคยมบทบาทการเปนตวแทนเยาวชนทากจกรรมโครงการพฒนาเยาวชนของหนวยงานภายนอก

และมสวนรวมการพฒนาของชมชนมาอยางตอเนอง และสมาชกทเปนตวแทนชาวบาน คน

สามารถทาหนาทสอสารและประชาสมพนธขอมลแกสมาชกชมรมไดเปนอยางด ทาใหสมาชก

ชมรมทไมไดเขารวมประชมสามารถไดรบขอมลขาวสารไดกวางขวางมากขน ) การเปลยนแปลง

ระบบหนสวน สมาชกมความคดเหนหลากหลาย ทงทเหนดวยและไมเหนดวยกบความคดการ

เปลยนแปลงระบบหนสวนในสดสวนทเทาทน เพราะการใหสมาชกมสดสวนหนทเทากน คนทม

อยเดมรสกวาไมเปนธรรม เมอซอหนไปแลว และไดรบสทธมานานแลว การเทหนสวนแลวจดสรร

ทเทากน เปนการลดสทธในการถอครองหนของตน ในขณะทคนมสดสวนหนนอย อยากมสดสวน

หนทมากขน เพราะการจดสรรใหมทเทากนเปนโอกาสทจะไดรบสทธในการถอครองหนทมากขน

กวาเดม ) การเปลยนแปลงระบบเงนปนผล ดวยการจดสรรเงนปนผลเพอสาธารณประโยชนและ

สวสดการสงคมมากขน ไดมสวนชวยเหลอสมาชกทไดประสบภยจากธรรมชาต เปนเงนชวยเหลอ

คาใชจายซอมแซมบานจากพายฝน และการทบตรหลานไดรบเงนชวยเหลอคาอาหารกลางวนศนย

เดกเลกของชมชน ลวนสงผลใหระบบเงนปนผลสวนนมสวนชวยเหลอสมาชกชมรมมากขน

การสะทอนผล (Reflection) การเปลยนแปลงโครงสรางการบรหารงานใหม การ

เปลยนแปลงระบบหนสวน และการจดสรรเงนปนผล คณะกรรมการบรหารชมรมใหดาเนนการ

ตามความเหนชอบจากทประชมใหญประจาป พ.ศ. ตอไป ในระหวางปใหคณะกรรมการ

บรหารชมรมศกษาหาขอมล เพอหาแนวทางการพฒนาระบบการบรหารงาน ระบบหนสวน และ

ระบบเงนปนผลใหม และเมอมขอมลเพยงพอใหนาผลการศกษาและการประเมนผลการดาเนนการ

183

ในชวงทผานมานาเสนอทประชมใหญประจาป เพอปรกษาหารอกนใหมอกครง นบวาเปนเรองท

สมาชกใหความสาคญอยางมาก เพอใหชมรมสามารถพฒนาศกยภาพการพงตนเองไดโดยไมตอง

พงพาหนวยงานภายนอก

2. กจกรรมการทดลองจดการทพกในชมชน

ผลจากการประชมกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน

เพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ขอท การเพมกจกรรมทองเทยวของชมรม และขอท การ

ทดลองจดการทพกในชมชน ไดสงผลใหทางคณะกรรมการบรหารชมรมมความคดการดาเนนการ

ทดลองจดการทพกในชมชน ซงไดจดกจกรรมจานวน 2 รอบ รอบท 1 เมอวนท 13-16 กรกฎาคม

2554 และรอบท 2 เมอวนท 2-5 สงหาคม 2555 ผลการดาเนนกจกรรมการทดลองจดการทพกใน

ชมชนสามารถสรปการดาเนนงานไดดงน

รอบท กจกรรมทดลองจดการทพกในชมชน การวางแผน (Plan) จดใหนกศกษาระดบปรญญาตร คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลย

ศลปากร เปนผเขาพกทพกในชมชน จานวน 30 คน เขาพกในบานของคณะกรรมการบรหารชมรม

จานวน 10 หลง โดยจดสงรายชอผเขาพกเพอแบงแยกเพศเดยวกนเขาพกบานหลงเดยวกน จดใหเขา

พกหลงละ - คน และไดแจงใหกลมผเขาพกจดเตรยมชดสาหรบใสทาบญ และเตรยมของทาบญ

มาใหพรอม โดยใหกลมผเขาพกมเวลาศกษาชมชน วถชวตของชาวบาน และการอยอาศยของบาน

ชาวบาน และใหผเขาพกสะทอนความรสกของการพกบานชาวบานทไมไดเตรยมการหรอปรงแตง

เพอรองรบนกทองเทยวในวนสดทายกอนกลบ สวนผเปนเจาบานใหสะทอนความรสกของการมคน

นอกเขามาพก เพอรวมกนถอดบทเรยนและตดสนใจวาควรทากจกรรมทพกในชมชนหรอไม

การปฏบต (Action) กลมผเขาพกไดรบฟงการบรรยายจากผนาชมชนใหรถงวถชวต

วฒนธรรมและความเปนอยของคนในชมชน ประธานชมรมนาเทยวพนบานไดใหความรเกยวกบ

การจดการทองเทยวโดยชมชน แลวจงมการจดแบงกลมคนเขาบานพก โดยเจาบานไดรบการ

แนะนาตวจากประธานชมรม และเปนผนาพาผเขาพกไปยงบานพก กลมผเขาพกไดใชชวตใน

บานพกชาวบานศกษาเรยนรวถชวตชาวสวนและชาวประมง และรบประทานอาหารพนบานรวมกบ

เจาบาน นอกจากนย งไดรวมกจกรรมทาบญในวนอาสาฬหบชารวมกบเจาบาน และทาง

คณะกรรมการบรหารชมรมไดกลาวตอนรบและบอกกลาวใหคนในชมชนไดรถงการมแขกมาเยอน

ในชมชน และในชวงเยนวนสดทายของการพกในชมชน เจาบานแตละหลงไดรวมตวกนจด

184

ทาอาหารเยนรวมกน โดยใชททาการประชาคมหมบานเปนททาอาหารและรบรองผเขาพกแตละ

หลงมารบประทานอาหารเยนพรอมกน

การสงเกต (Observation) ผเขาพกสวนใหญไดสะทอนถงความประทบใจในการพกบานชาวบาน สมผสไดถงวถชวตของชาวบาน ซงจะมากนอยอยทการไดสอบถามและพดคยกบ

เจาของบาน การเขาพกในบานชาวบานเหมอนวาตนเปนลกหลานคนหนง ไดความเปนกนเอง ได

รบประทานอาหารทองถนเตมท มทนอนสะดวกสบาย บรรยากาศแบบชมชนทมความเรยบงาย

ในขณะทผเขาพกสวนหนงไมรวาจะวางตวอยางไร ไมมโอกาสไดพดคย เพราะเจาบานจะจดเตรยม

อาหาร และไมไดรบประทานรวมกน สวนเจาบานสวนใหญคดวาไมยงยากหรอลาบาก เนองจากไม

ตองจดเตรยมอะไรเปนพเศษ เคยกนเคยอยแบบใด นกทองเทยวตองเรยนรตามใหได เจาบาน

บางสวนไมรจะวางตวอยางไร ไมรจะพดอะไร กลวพดผด ไมกลาและรสกอาย เพราะคนมาเขาพก

มาจากเมองและเปนนกศกษาทมความร และมความกงวลใจกลวผเขาพกรบประทานอาหารแบบ

ทองถนไมได

การสะทอนผล (Reflection) คณะกรรมการบรหารชมรมสวนหนงมความพรอมรบคน

เขาพก เนองจากไมมความยงยากในการจดเตรยมอาหารและทพก เนองจากมผเขาพกไมกคน แต

ประสบปญหากจกรรมทเจาบานแตละหลงมาทาอาหารรวมกน มความยงยากและใชเวลามาก

เนองจากตองทาอาหารในปรมาณมาก และตองมความพรอมในอปกรณรบประทานอาหาร ดงนน

หากผเขาพกมกจกรรมทตองรบประทานอาหารรวมกน ใหแตละบานทาอาหารปนโตมารวมกน ให

เตรยมอปกรณรบประทานอาหารตามจานวนของผเขาพกมาเอง โดยไมตองมใครมารบผดชอบหลก

ซงเปนการลดภาระงานสวนกลางของชมรม สวนการจะทาทพกในชมชนหรอไม ยงไมสามารถหา

ขอสรปได เนองจากเปนจดเรมตนของการทดลอง และเจาบานเปนเฉพาะกลมคณะกรรมการบรหาร

ชมรม จงตองหาโอกาสใหนกศกษาไดเขามาเปนผเขาพกและรวมสะทอนผลในครงตอไป

185

ภาพท ผเขาพกทากจกรรมทาบญในวนอาสาฬหบชารวมกบเจาบาน

รอบท กจกรรมทดลองจดการทพกในชมชน การวางแผน (Plan) จดใหนกศกษาระดบปรญญาตร คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลย

ศลปากร เปนผเขาพกทพกในชมชน จานวน คน เขาพกในบานของคณะกรรมการบรหารชมรม

และสมาชกของชมรม จานวน 17 หลง โดยจดสงรายชอผเขาพกเพอแบงแยกกลมเพศเดยวกนเขาพก

ในบานหลงเดยวกน จดใหเขาพกหลงละ - คน เขาพกรวมกบเจาบาน เรยนรวถชวตวฒนธรรม

ของคนในชมชน โดยกาหนดใหวนสดทายของการอยในชมชนใหผเขาพกรวมสะทอนความรสก

ตอการจดการทพกในชมชน และทางคณะกรรมการบรหารชมรมเปนผสอบถามเจาบานถง

ความรสกของการรบคนนอกเขาพกทบาน เพอรวบรวมขอมลทงหมดมาถอดบทเรยนและตดสนใจ

วาควรทากจกรรมทพกในชมชนหรอไม

การปฏบต (Action) คณะกรรมการบรหารชมรมไดชแจงตอสมาชกชมรมในทประชม

ประชาคมไดรถงวตถประสงคของการทดลองจดการทพกในชมชน และขออาสาสมครรบคนเขาพก

ตามความพรอมและความเตมใจของสมาชกชมรม ทาใหมคณะกรรมการบรหารชมรมและสมาชก

ชมรมยนดใหความรวมมอ จานวน คน วนแรกทกลมผเขาพกมาถงไดรบฟงการบรรยายจากผนา

ชมชนใหรถงวถชวต วฒนธรรมและความเปนอยของคนในชมชน ประธานชมรมนาเทยวพนบาน

ไดใหความรเกยวกบการจดการทองเทยวโดยชมชน แลวจงมการจดแบงกลมคนเขาบานพก โดยเจา

บานไดรบการแนะนาตวจากประธานชมรม และเปนผนาพาผเขาพกไปยงบานพก การมาตอนรบ

186

ของเจาบานดเปนธรรมชาตและใหความรสกอบอน เปนกนเองมาก โดยกลมผเขาพกมเวลามากใน

การไดใชชวตในบานพกชาวบานเพอศกษาเรยนรวถชวตของคนในชมชน

การสงเกต (Observation) เจาบานบางคนรสกไดถงความไมพรอมรบคนเขามาพก

วางตวไมถกวาควรใหความสนทสนมมากนอยแคไหน และไมรวาจะชวนคยหรอตอบคาถามทผเขา

พกซกถามอยางไร บางสวนมความกงวลใจวาจะไดรบการตาหนหรอไมพอใจในอาหารและทพก

เนองจากเคยทาอยางไรกทาอยางนนตามทคณะกรรมการบรหารไดรองขอ สวนหนงรสกวาไมเปน

เรองยากในการรองรบผเขาพก รสกสนก ไดพดคยบอกเลาเรองราว ทาใหไมเหงา สวนผเขาพกได

สะทอนถงความประทบใจทไดมโอกาสเรยนรวถชวตและวฒนธรรมจรงๆ ทไมไดสรางขนมาเพอ

การทองเทยว ไดสมผสถงวฒนธรรมทแตกตางจากสงคมเมองในปจจบน เมอมขอสงสยหรอ

ซกถามเจาบานจะตอบขอคาถามอยางตงใจ และเลาเรองราวความเปนมาของชมชนไดอยางละเอยด

เจาบานมอธยาศยด มความเปนมตร ความเปนกนเอง มการดแลเรองอาหารการกนเปนอยางด และ

ไดมการทาอาหารรวมกน ทาใหรสกเหมอนเปนลกหลานจรง และไดมโอกาสเรยนรหลายอยาง เชน

การแกะป แกะกงและการประกอบอาหาร และการนงผาถง เปนตน

การสะทอนผล (Reflection) ผเขาพกมขอเสนอแนะอยากใหชมรมมการศกษา ทดลอง

วเคราะหขอดและขอเสย เพอเปรยบเทยบ และนามาเปนแนวทางหรอนามาพฒนาการทองเทยว

และควรมมาตรการปองกนผลกระทบตางๆ ทจะตามมาจากการตดสนใจ และคณะกรรมการบรหาร

ชมรมมความคดเหนวาการทากจกรรมนจะดาเนนการตอไปหรอไมยงไมมขอสรป คงตองมการ

พดคยกนตอไป และตองใชเวลาในการทดลองเพอประเมนผลอยางคอยเปนคอยไป เนองจาก

คณะกรรมการบรหารชมรมไดนาบทเรยนจากชมชนขางเคยง ทตดสนใจทากจกรรมทพกในชมชน

สงผลใหคนในชมชนตองเปลยนแปลงวถชวต จากชาวประมงมาเปนเจาบานคอยตอนรบและดแล

นกทองเทยวทเขามาเกอบทกวน เปลยนแปลงจากวถชวตทอยอยางเงยบสงบเปนสวนตวมาเปนวถ

ชวตทเรงรบ และใชชวตกบคนแปลกหนาอยตลอดเวลา มาเปนสงเตอนใจวาหากเลอกทากจกรรมน

ในชมชน คนในชมชนจะยอมรบการเปลยนแปลงหรอไม แตทงนในเบองตนจากการทดลองทา

กจกรรมนถง ครง อาจพอมขอสรปวาสมาชกสวนใหญเหนวา ชมรมจะสามารถทากจกรรมนได

อยางสบายใจ ดวยการไมเนนการสรางรายได แตใหความสาคญตอการเปนแหลงเรยนรใหแก

นกศกษา ดงนนอาจพอรบไดหากเปนการเขามาพกเฉพาะกลมนกศกษาทตองการศกษาวถชวตของ

ชมชนอยางแทจรงเทานน โดยมเงอนไขวาเจาบานไมตองปรบเปลยนวถชวตของตนเอง และไมตอง

จดเตรยมอะไรใหม เจาบานอยอาศยอยางไรผเขาพกตองปรบตวใหได และเพอใหไดขอสรปท

187

ชดเจนในอนาคตควรมการทดลองจดกจกรรมพรอมประเมนผลกระทบตอการเปลยนแปลงวถชวต

ของคนในชมชน

3. กจกรรมกระตนจตสานกรกษสงแวดลอมแกคนในชมชน

ผลจากการประชมกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน

เพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ขอ การกระตนการมสวนรวมอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมของสมาชกชมรม ไดสงผลใหทางคณะกรรมการบรหารชมรมมความคดทา

กจกรรมกระตนจตสานกรกษสงแวดลอมแกคนในชมชน ซงไดจดกจกรรมจานวน 2 รอบ รอบท 1

ระหวางวนท 13-16 กรกฎาคม 2554 และรอบท 2 ระหวางวนท 2-5 สงหาคม 2555 สามารถสรปการ

ดาเนนงานไดดงน

รอบท กจกรรมกระตนจตสานกรกษสงแวดลอมแกคนในชมชน การวางแผน (Plan) มผรวมกจกรรม จานวน 30 คน ซงเปนกลมเดยวกบการทดลองเขา

พกบานพกในชมชน โดยจดใหมคนนอกเขามาทากจกรรมสาธารณะดวยการพฒนาหมบานรวมกบ

คณะกรรมการบรหารชมรม และเจาบานทเขาพก เพอกระตนความตระหนกความรวมมอการทางาน

เพอสวนรวมแกชาวบานในชมชน และปลกจตสานกการดแลสภาพแวดลอมของชมชน โดย

คณะกรรมการบรหารชมรมเปนผกาหนดกจกรรมและจดเตรยมอปกรณ และประสานแจงใหผรวม

กจกรรมเตรยมถงมอและชดกนฝนมาใหพรอม และหลงจากรวมดาเนนกจกรรมแลวใหผเขารวม

กจกรรมไดสะทอนถงความรสกของการรวมกจกรรม และใหชาวบานทวไปสะทอนถงความรสก

เพอคณะกรรมการบรหารชมรมจะไดประเมนความสาเรจของกจกรรม

การปฏบต (Action) คณะกรรมการบรหารชมรม จดเตรยมปย ถงใสขยะ มดตดหญา

ใหแกกลมผรวมกจกรรม โดยผรวมกจกรรมไดทางานพฒนาหมบานรวมกบคณะกรรมการบรหาร

ชมรม และ เจาบานทเขาพก ดวยการถอนหญาบรเวณขางทางซงเปนทางเขาหมบาน ใสปยบารง

ตนไมซงเปนไมประดบตลอดเสนทางเขาหมบาน ขดลอกคลองในชมชนซงมตนหญาขนสง และ

เกบขยะบรเวณโดยรอบชมชน ทามกลางฝนทตกตลอดเวลา

การสงเกต (Observation) ผรวมกจกรรมสวนใหญไมเคยทางานพฒนารวมกบชาวบานมากอน การไดมสวนรวมกจกรรมทาใหรสกภมใจและประทบใจความรวมมอของชาวบาน และได

เปนสวนหนงของการทางานเพอประโยชนแกชมชน สวนหนงรสกวาทาไดไมเตมทเพราะมฝนตก

188

ตลอดเวลา อปกรณตดหญาทชมชนจดเตรยมไวใหมปรมาณไมเพยงพอ และไมมอปกรณในการ

ชวยถอนหญาทาใหตองใชมอดงถอนหญา สาหรบชาวบานทวไปบางสวนไมรวากลมนเปนใครมา

ทาอะไร พอรวาเปนกลมนกศกษาทเขามาทากจกรรมเพอชมชน ตางสะทอนถงความรสกเสยดายท

ไมไดมามสวนรวมในกจกรรมพฒนารวมกบนกศกษา ชาวบานสวนหนงไดเหนคนจานวนมากมา

ทากจกรรมในชมชนแลวรสกวาหมบานคกครนด และรสกดทมคนมาชวยทาความสะอาดหมบาน

และอยากใหมกจกรรมแบบนอก สวนคณะกรรมการบรหารชมรมมองวาเปนกจกรรมทด ทมคน

ขางนอกเขามาทางานพฒนาในชมชน จะไดมสวนกระตนใหคนในชมชนทางานเพอสวนรวม ซง

ประธานชมรมคาดหวงวา จะเกดขอสงสยขนในชมชน ทาไมคนขางนอกตองมาทาอะไรในชมชน

ของเราและอาจสงผลใหคนในชมชนไดคดตอวา “คนขางนอกมาทาในชมชนเรา แลวเราจะไม

ชวยกนทาหรออยางไร”

การสะทอนผล (Reflection) การทากจกรรมชวงฤดฝนทาใหไมสามารถทากจกรรมได

เตมท และอาจทาใหผรวมกจกรรมไมสบายได การจดกจกรรมลกษณะนในครงตอไปอาจตอง

ประเมนสภาพอากาศกอนกาหนดวนทากจกรรม และทางคณะกรรมการบรหารชมรมตองจดเตรยม

อปกรณใหมความพรอมและเพยงพอแกผรวมกจกรรม และควรมการประชาสมพนธเชญชวนให

ชาวบานไดรวมกจกรรมพฒนาชมชนพรอมกบกลมนกศกษา

ภาพท ผเขาพกทากจกรรมพฒนาหมบาน (รอบท )

189

รอบท กจกรรมกระตนจตสานกรกษสงแวดลอมแกคนในชมชน การวางแผน (Plan) มผเขารวมกจกรรม จานวน คน คณะกรรมการบรหารชมรมเปน

ผกาหนดกจกรรมและจดเตรยมอปกรณ และประสานแจงใหผรวมกจกรรมเตรยมถงมอและชดกน

ฝนมาใหพรอม และหลงจากรวมดาเนนกจกรรมแลวใหผเขารวมกจกรรมไดสะทอนถงความรสก

ของการรวมกจกรรม และใหชาวบานทวไปสะทอนถงความรสก เพอคณะกรรมการบรหารชมรม

จะไดประเมนความสาเรจของกจกรรม

การปฏบต (Action) คณะกรรมการบรหารชมรม จดเตรยมปย ถงใสขยะ มดตดหญา

อปกรณใชขดดน และเครองตดหญา โดยเครองตดหญาไดรบความรวมมอจากเจาของกจการนากง

นามาใหชมชนไดใชชวคราว และเขารวมตดหญาในครงนดวย โดยผรวมกจกรรมไดทางานพฒนา

หมบานรวมกบคณะกรรมการบรหารชมรม เจาบานทเขาพก และสมาชกชมรม ดวยการถอนหญา

บรเวณขางทางซงเปนทางเขาหมบาน ใสปยบารงตนไมซงเปนไมประดบตลอดเสนทางเขาหมบาน

ขดลอกคลองในชมชนซงมตนหญาขนสง เกบขยะบรเวณโดยรอบชมชน และพายเรอคายคเกบขยะ

โดยรอบปาโกงกาง

การสงเกต (Observation) ชาวบานสวนใหญรวากลมคนเหลานเปนใครมาทาอะไร

มบางสวนไดรวมกจกรรมในครงน และการทากจกรรมกบคนนอกรสกสนกด ผรวมกจกรรมชอบ

ซกถามหลายเรอง และเหนวาหลายคนคงไมเคยทากจกรรมลกษณะนมากอน แตไดเหนความพยาม

ทจะชวยกนถอนหญากนอยางเตมท มองวากจกรรมนจะมสวนทาใหชมชนสะอาดและสวยงามมาก

ขน และมสวนทาใหคนในชมชนไดตนตว ไดรสกวาเราตองทาชมชนของเราใหดกวาน เพราะกลม

คนทเขามาพฒนาหมบานเปนคนขางนอกทเหนความสาคญ คนในชมชนยอมตองใหความสาคญ

มากกวา และรวมแรงทางานพฒนาชมชนใหสภาพแวดลอมสะอาด สวยงาม และตองรวมกนดแล

รกษาทรพยากร ธรรมชาตใหคนนอกไดภมใจและชนชมในความสามารถของคนในชมชน สาหรบ

กลมผรวมกจกรรมสวนใหญคดเหนวาเปนกจกรรมทไมไดมงหวงผลประโยชน ทาแลวรสกสบาย

ใจจากการไดทาในสงทเปนประโยชนตอชมชน เกดความภาคภมใจและเหนคณคาของตวเอง สวน

หนงมความคดอยากนารปแบบกจกรรมนไปพฒนาบานเกดของตวเอง และคาดหวงวาการ

อาสาสมครทาการเกบขยะรวมกบคนในชมชน อาจทาใหคนในชมชนไดรวมกนตระหนกถงการ

อนรกษสงแวดลอม และไดมสวนสรางความสมพนธทดกบคนในชมชน

การสะทอนผล (Reflection) คณะกรรมการบรหารชมรมเหนประโยชนของการทา

กจกรรมนอยางมาก การจดกจกรรมนในครงท แมชาวบานจะมารวมกจกรรมนอย แตถอวาเปน

จดเรมตนของการกระตนใหคนในชมชน ซงเปนสมาชกของชมรมนาเทยวพนบานไดตระหนกถง

พลงของคนในชมชนในการจดการและดแลสภาพแวดลอม และการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

190

ของชมชนรวมกน และเพอใหการจดกจกรรมนเปนไปตามเปาหมายทวางไว ในการจดกจกรรม

กระตนจตสานกรกษสงแวดลอมแกคนในชมชนครงตอไป ควรจดใหตรงกบวนพฒนาของหมบาน

ซงมการจดทาทกวนท 15 ของเดอน เพอใหเกดบรรยากาศการทางานพฒนาทคนในชมชนและคน

นอกไดทางานรวมกน คาดวาจะสงผลดตอการกระตนการมสวนรวมในการแสดงพลงของความ

รวมมอของคนในชมชนมากยงขน

ภาพท ผเขาพกทากจกรรมพฒนาหมบาน (รอบท )

4. กจกรรมการเปดโลกทศนการเรยนร CBT ใหแกสมาชกชมรม

ผลการกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนา

ชมชนสลกคอกอยางยงยน ขอท การสรางโอกาสการเรยนรแกสมาชกชมรม คณะกรรมการ

บรหารชมรมจงมความคดเชญผนาการทองเทยวจากชมชนตางๆ ซงเปนชมชนในเครอขายการ

จดการทองเทยวโดยชมชน เขามาถายทอดประสบการณและแลกเปลยนความรรวมกบสมาชกชมรม

เพอเปดโลกทศน และทาความเขาใจการจดการทองเทยวโดยชมชนในรปแบบตางๆมากขน และ

เปนการเปดโอกาสใหผนาชมชนไดเรยนรการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก รวมกจกรรม

และใหสะทอนถงความคดเหนในแงมมตางๆ รวมถงขอเสนอแนะแกชมรม เพอนาไปคดวเคราะห

และกาหนดแนวทางการพฒนาการทองเทยวของชมรมในอนาคต ซงไดดาเนนงาน 2 รอบ รอบท 1

ระหวางวนท 8-10 พฤศจกายน 2555 และ รอบท ระหวางวนท - สงหาคม สามารถสรป

การดาเนนงานไดดงน

191

รอบท กจกรรมเปดโลกทศนการเรยนร CBT

การวางแผน (Plan ) การสรางการเรยนรผานกรณชมชนตวอยางดานการจดการ

ทองเทยวโดยชมชน เพอสรางโอกาสการเรยนรแกสมาชกชมรม ซงไมมโอกาสไดไปศกษาดงาน

ชมชนภายนอก เปนการนาความรมาสชมชน โดยทปรกษาชมรมไดแนะนาชมชนผาหมอน จงหวด

เชยงใหมซงเปนชมชนชาตพนธ มวถชวตและวฒนธรรมทแตกตางจากชมชนสลกคอกซงเปนปา

โกงกางและทะเล ในขณะทชมชนผาหมอนมการจดการทองเทยวโดยชมชนภายใตสภาพแวดลอม

ปาและภเขา เปนชมชนทมความโดดเดนและสามารถเปนแบบอยางทดในการสรางการมสวนรวม

ของคนในชมชนผานงานวจยเพอทองถน

การปฏบต (Action) แกนนาชมชนผาหมอน จงหวดเชยงใหม นาเสนอผานสอภาพและ

ตวหนงสอ ถายทอดประสบการณการจดการทองเทยวโดยชมชนดวยการมสวนรวมของคนใน

ชมชน และการนางานวจยเพอทองถนเปนเครองมอการรวมคนรวมเรยนรและจดการตนเอง ภายใต

ทนทชมชนมอย และไดเปดโอกาสการแลกเปลยนเรยนรกนระหวางผนาเสนอและผฟง โดยสรป

สาระสาคญของการนาเสนอพบวา ชมชนผาหมอนสามารถเปนตวอยางทดแกชมชนทเรมทา

ทองเทยว ดวยการใชการวจยเพอทองถนมาเปนเครองมอรวมกลมคนทางานในชมชน และพฒนาส

การรวมกลมจดทาทองเทยวโดยชมชนขน โดยแกนนาของชมชนไดผานประสบการณการเรยนรทา

การวจยกบนกวชาการจากภายนอกมากอน ทาใหกลมแกนนาการทองเทยวของชมชนผาหมอนม

ฐานความรในการดาเนนการวจย จงไดทาการวจยเพอคนหาทนของชมชน เพอใหทนของชมชน

เปนตวกาหนดกจกรรมการทองเทยวของชมชนผาหมอน ซงนบวาเปนจดเรมตนทดของการดงคน

เขามามสวนรวมตงแตการกอตงกลมทองเทยวผาหมอน

ชมชนผาหมอนเปนชมชนชาวปกาเกอญอ อาศยอยในพนทของอทยานแหงชาตอน

ทนนท วถชวตมความผกพนกบทรพยากรธรรมชาตเปนอยางมาก สงผลใหชมชนเลอกทา

กจกรรมทสะทอนถงความเปนตวตนของชมชน ซงมวถชวตองธรรมชาตและมวฒนธรรมชาตพนธ

ทเขมแขง ชมชนผาหมอนจงมกจกรรมทองเทยว ไดแก กจกรรมบานพกโฮมสเตย กจกรรมเดนปา

ศกษาธรรมชาต กจกรรมเดนศกษาวถชวตชมชน กจกรรมรวมพธกรรมในเทศกาลตางๆของชมชน

กจกรรมการเรยนรการทานาขนบนได การแสดงการเลนดนตร และการไดรบประทานอาหาร

พนบานของชาวปกาเกอญอ

192

ดวยความกงวลวาชมชนจะไดรบผลกระทบจากการทองเทยว ชมชนผาหมอนจงมการ

กาหนดขอพงปฏบตของนกทองเทยว โดยไดมการใหขอมลผานสอตางๆ และการอธบายแก

นกทองเทยวทกครงกอนเขามาทากจกรรมในชมชน ไดแก ความเคารพไมลบหลดถกกฎระเบยบ

ประเพณความเชอของหมบาน การดแลรกษาและไมทาลายสงสาธารณะประโยชนในชมชน หาม

นาสงเสพตดเขามาในหมบาน หามประพฤตไปทางชสาว และกระทาอนาจาร การแตงกายใหมดชด

หามสงเสยงดง หามเลนการพนน หามกอเรองทะเลาะววาท รกษาความสะอาด ทงขยะในททง และ

นกทองเทยวตองบารงสมทบกองทนอนรกษสงแวดลอมของชมชน เปนจานวนเงน 20 บาท/ครง/

คน

การสงเกต (Observation) สมาชกชมรมใหการตอนรบแกนนาชมชนผาหมอนดวยการจดทาอาหารทะเล และรบประทานอาหารเยนรวมกน มการพดคยทกทายกนอยางเปนกนเอง ตลอด

การนาเสนอสมาชกชมรมใหความสนใจตงใจฟงอยางมาก มการเปดโอกาสใหซกถามและ

แลกเปลยนกนอยางเตมท สมาชกสวนหนงสะทอนถงความรสกดใจทมผนาชมชนจากภาคเหนอมา

เยยมเยอน และมาบอกเลาประสบการณตางๆ ทาใหไดความรใหม ไดเรยนรวถชวตและวฒนธรรม

ชาตพนธชาวปกาเกอญอ และใหความสนใจอยางมากในการทานาขนบนได ซงเปนเรองแปลกและ

ใหมในการเรยนรของสมาชกชมรม นอกจากนการจดกจกรรมใหคนนอกไดเขารวมกจกรรม

ทองเทยวของชมรม และใหชวยสะทอนความคดเหนตางๆ เปนประโยชนอยางยงใหสมาชกชมรม

เกดการเรยนร การเปดใจยอมรบความคดเหนของคนนอกชมชน แลวนาความคดนนมาปรบใชให

เหมาะสมกบชมชนของตนเอง

การสะทอนผล (Reflection) สมาชกชมรมอยากใหมการจดกจกรรมลกษณะนตอไป

อยางตอเนอง และควรจดชวงเวลาใหแกนนาชมชนทเขามาในชมชนสลกคอกไดศกษาเรยนรวถ

ชวตและวฒนธรรมของชมชน และรวมทากจกรรมทองเทยวของชมชน เพอใหสามารถชวย

ประเมนผลและสะทอนผลในสงทชมชนควรไดพฒนาตอไป และหากเปนไปไดควรจดกจกรรมน

ในชวงวนท ของเดอน หลงจากการประชมประชาคมหมบาน เพอใหสมาชกเขารวมเรยนรมาก

ขน

193

ภาพท กจกรรมการเปดโลกทศนการเรยนร CBT ชมชนผาหมอน จงหวดเชยงใหม

รอบท กจกรรมเปดโลกทศนการเรยนร CBT

การวางแผน (Plan ) ทปรกษาชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกจดโครงการศกษาเรยนร

ชมชนทมการจดการทองเทยวโดยชมชนในพนทจงหวดแมฮองสอน ใหแกนกศกษาคณะวทยาการ

จดการ มหาวทยาลยศลปากรขน และเพอเปดโอกาสใหประธานชมรมไดเปดโลกทศนมากขน จง

ขอใหประธานชมรมเขารวมเรยนร และใหมบทบาทในการสะทอนมมมองและความคดเหน

หลงจากไดศกษาดงานในแตละพนท พรอมใหสรปบทเรยนความรสาคญทไดรบเพอนาไปใชใน

การพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกในอนาคต

การปฏบต (Action) ประธานชมรมไดเขารวมศกษาดงาน ชมชน ไดแก ชมชนหวย

ฮอม ชมชนแมลานอย และชมชนเมองปอน ซงเปนชมชนของชาวชาตพนธ และมการนาการ

ทองเทยวมาเปนเครองมอพฒนาชมชน ไดรวมกจกรรมทองเทยว และพกบานพกในชมชน ในชวง

เยนเขารวมกจกรรมสรปสงทไดรบ และใหความคดเหนในแงมมตางๆรวมกบนกศกษา

การสงเกต (Observation) ประธานชมรมฯ ไดสะทอนถงความประทบใจทไดมาเรยนร

ชมชนชาวชาตพนธทมวถชวตผกพนกบทรพยากรธรรมชาตปาเขา มวฒนธรรมทเปนเอกลกษณ ซง

มความแตกตางจากชมชนสลกคอกทมวถชวตผกพนกบปาชายเลนและทะเล วฒนธรรมไมมความ

เดนชดเหมอนชมชนของภาคเหนอ

194

จากการศกษาชมชนหวยฮอม ชาวปกาเกอญอ พบวา เปนชมชนทมผลตภณฑโดดเดน

ไดแก ผาทอขนแกะ และกาแฟควสด ทาใหไดแงคดวา การจะทาอะไรขาย เลอกทาขายสงทโดดเดน

ของชมชน และไมจาเปนตองทาอะไรมากนกกสามารถสรางรายไดททาใหอยอยางพอเพยง และการ

ทแกนนาชมชนหวยฮอมไดพยายามบอกเลาถงความภาคภมใจในรางวลทชมชนไดรบ ทาใหม

ความคดวา การไดรบรางวลเปนเรองดททาใหเกดความภาคภมใจของคนในชมชน แตการพยายาม

สอสารเพอใหคนฟงยอมรบมากจนเกนไป ไมไดสรางคณคาทรสกประทบใจดวย ทาใหตองกลบมา

ทบทวนตนเองวา ชมชนสลกคอกไดรบรางวลมากมาย ทผานมาไดมการพดในลกษณะนหรอไม

และคดวาจะไมพดถงรางวลทไดรบ แตจะใหความสาคญของการจะทาอยางไรใหรกษามาตรฐาน

ของตน และคณคาทคนอนมอบใหไวไดยาวนานไดอยางไร

การศกษาชมชนบานดง ชาวละวา พบวา เจาบานมความเปนกนเอง การพดบอกเลา

เรองราวตางๆ ดเปนธรรมชาต ไมปรงแตง สรางความประทบใจมาก แตอาจมความไมแนใจถง

ความเหมาะสมหรอไม เนองจากแตละบานไดนาเสอผาเกา ซงมความเชอมเรองราวมาให

นกทองเทยวไดลองสวมใส ในขณะทนกทองเทยวรสกถงความไมเหมาะสม เพราะความเขาใจแต

เดมมองวาเปนของศกดสทธ จงเกดความคดวา หากตองการใหนกทองเทยวไดเรยนรเพยงการได

เหนและมการเลาเรองราวนาจะเพยงพอ หรอหากใหนกทองเทยวไดสองสวมใสถายรป อาจทา

ขนมาใหมเพอไมใหนกทองเทยวรสกอดอดใจ

การศกษาชมชนเมองปอน ชาวไทใหญ พบวา มการจดการทพกในชมชนไดด กาหนด

ชดเจนวาบานแตละหลงรบไดไมเกนกคน มการจดทาปนโตของแตละบานมาใหนกทองเทยว

รบประทานรวมกน เกดบรรยากาศมหกรรมอาหารปนโต และมกจกรรมทองเทยวหลากหลาย เชน

เยยมชมตลาดเชา วดเกา พพธภณฑ การทาขนมขาวตอกปน การทากบไต เปนตน และพบปญหา

บทบาทมคคเทศกนาเทยวทยงไมมความรมากพอ และวธการสอสารไมสามารถสรางความสนใจได

ทาใหสงทอยากรไมไดคาตอบ สวนนจงมความสาคญทตองพฒนาเพอใหนกทองเทยวสามารถ

เรยนรวถชวตและวฒนธรรมทแปลกใหมไดอยางเขาใจ

ระหวางการเดนทางกลบไดมการนดพบกบแกนนาชมชนผาหมอน จงหวดเชยงใหม ซง

เคยมาใหความรแกคนในชมชนสลกคอก ในกจกรรมเปดโลกทศนการเรยนร CBT ซงจดกจกรรม

ระหวางวนท 8-10 พฤศจกายน 2555 สงผลใหนบจากนนแกนนาชมชนไดมการสอสารพดคยและ

195

แลกเปลยนความรมาอยางตอเนอง โดยการสอสารผานทางผจดการชมรม ซงเปนตวกลางการ

สอสารผานทางเฟสบค (facebook : ชมชนสลกคอก เกาะชาง ตราด และ facebook : Inthanon Dek

Doi) การนดพบกนดวยการนาของฝากจากทะเล มาแลกของฝากซงเปนขาวไรจากดอยอนทนนท

ครงนทาใหเกดบรรยากาศการเปนเครอขายชมชนการทองเทยวโดยชมชนในลกษณะหนง

ภาพท การสรางความสมพนธเครอขายชมชนการทองเทยวโดยชมชน

การสะทอนผล (Reflection) ประธานชมรมไดมความคดจดโครงการศกษาดงานใหแก

คณะกรรมการบรหารชมรม เพอใหกลมผนาไดมโอกาสศกษาเรยนรและนาความรมาพฒนาชมชน

สลกคอก เชน เรยนรการจดการทองเทยวโดยชมชน ความมนคงทางอาหาร พลงงานทดแทน เปน

ตน คาดวาปลายป 2556 น จะไปศกษาดงานชมชนผาหมอนซงแกนนาชมชนไดเคยชกชวนมาตงแต

ปทแลว โดยจะขอปรกษาทปรกษาชมรมอกครงหนงกอนการตดสนใจกาหนดกจกรรม

196

ภาพท ประธานชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกศกษาเรยนรชมชน CBT จงหวดแมฮองสอน

5. กจกรรมอาสาชวยเหลอผประสบภยนาทวม กจกรรมอาสาชวยเหลอผประสบภยนาทวม เปนกจกรรมทคณะกรรมการบรหารชมรม

ไดรวมกนคดขนมาเฉพาะหนา อนเปนผลมาจากสถานการณความรนแรงของนาทวมในพนทภาค

กลาง ชวงเดอนตลาคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ.2554 ทผานมา สงผลใหคนในชมชนคอยตดตาม

ขาวสารจากสอโทรทศน ไดเหนภาพขาวการใหความชวยเหลอดวยการบรจาคสงของและอาหาร

ใหแกผประสบภย และมภาพกลมคนจานวนมากอาสาเขาไปทางานใหความชวยเหลอผประสบภย

รวมกบหนวยงานภาคสวนตางๆ เปนจานวนมาก ในขณะทคนในชมชนไดมการพดคย การ

แสดงออกถงการเหนใจและอยากมสวนชวยเหลอตามกาลงททาได คณะกรรมการบรหารชมรมจงม

ความคดจดทากจกรรมอาสาชวยเหลอผประสบภยนาทวมขน สามารถสรปผลการดาเนนงานได

ดงน

การวางแผน (Plan) การตดสนใจนาความรการทาจลนทรยบอล ซงเปนความรท

องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน) หรอเรยกวา

อพท. เขามาสงเสรมใหชมรมทาจลนทรยบอล หรอเรยกวาดาสตาบอล (DASTA Ball) เพอการ

บาบดนาเสยในชมชนทมแหลงทองเทยว นบตงแตป พ.ศ. สมาชกชมรมไดจดทาดาสตาบอล

และทดลองใชในแหลงนาเสยของชมชน พบวา ดาสตาบอลมประสทธภาพในการปรบสภาพนาเสย

ใหดขนได คณะกรรมการบรหารชมรมจงมความคดในการขอความรวมมอจากสมาชกชมรมไดม

สวนรวมชวยเหลอผประสบภยจากภาวะนาทวมในพนทภาคกลาง ทกาลงไดรบผลกระทบเรองนา

197

เนาเสย ดวยการทาดาสตาบอลสงผานหนวยงานตางๆ เพอกระจายดาสตาบอลใหแกชมชนใน

พนทตางๆ

การปฏบต (Action) ชวงเดอนพฤศจกายนและธนวาคม พ.ศ. คณะกรรมการ

บรหารชมรมและสมาชกชมรมไดใชชวงเวลาวางจากภารกจงานประจา รวมกนปนดาสตาบอลท

ศนยการเรยนรการบรหารจดการสงแวดลอมภายในชมชนสลกคอก และไดทยอยจดสงไปบรจาคยง

สถานโทรทศนตางๆ ผานทวาการอาเภอเกาะชาง และสานกงานจงหวดตราด รวมทงไดมการจดทา

ดาสตาบอลเพมเตมตามการสงผลตจากองคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยาง

ยงยน (องคการมหาชน) และหนวยงานตางๆ ทตองการนาดาสตาบอลททางชมรมจดทาขนไป

ชวยเหลอผประสบภยจากภาวะนาทวม ชวงเวลาดงกลาวสามารถผลตไดเปนจานวนประมาณ

120,000 ลก

การสงเกต (Observation) สมาชกชมรมผเขารวมกจกรรมการผลตดาสตาบอลเกด

ความรสกภาคภมใจทไดมโอกาสแสดงออกถงความเอออาทรตอคนทเดอดรอน ตามกาลงทสามารถ

ทาได สวนหนงรสกวาวกฤตความรนแรงจากนาทวมของพนทภาคกลาง จะสามารถผานไปไดหาก

คนไทยไดมสวนชวยเหลอกน การใหความชวยเหลอไมจาเปนตองเปนเงนเทานน แตสามารถให

ความชวยเหลอไดหลายวธการอยทชมชนแตละแหงมทนอะไรอยบาง แลวนามาใชใหเปน

ประโยชน นอกจากนการไดทากจกรรมรวมกนไดทาใหคนในชมชนมความสามคคกนมากขน และ

เกดบรรยากาศทคนในชมชนอาสาทางานเพอสวนรวม และการทสมาชกชมรมไดรวมกนผลต

ดาสตาบอลตามการสงซอของหนวยงานภายนอก ไดมสวนสรางรายไดเสรมใหแกสมาชกชมรม

การสะทอนผล (Reflection) ดวยความรสกเหนอกเหนใจผเดอดรอนจากภยธรรมชาต

ทาใหสมาชกชมรมไดขอใหทางคณะกรรมการบรหารชมรม นาปญหาและความตองการชวยเหลอ

จากชมชน ทประสบภยพบตทางธรรมชาต เขาทประชมประชาคมหมบานเพอพจารณาหาทางให

ความชวยเหลอตามศกยภาพทชมชนพอชวยเหลอ และการขออาสาสมครมารวมกนทาประโยชน

เพอสงคมเพอรวมกจกรรมชวยเหลอสงคมอยางตอเนอง

198

. กจกรรมเรยนรเทาทนสภาพอากาศ

กจกรรมเรยนรเทาทนสภาพอากาศ เปนกจกรรมทคณะกรรมการบรหารชมรมม

ความคดเพมเตมจากแนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอก

อยางยงยน ซงไดมการกาหนดและดาเนนการไปแลวหลายกจกรรม ซงกจกรรมนเปนผลสบเนอง

จากกจกรรมอาสาชวยเหลอผประสบภยนาทวม ซงคณะกรรมการบรหารชมรมมความคดเหน

รวมกนถงภยพบตทเกดจากธรรมชาตทมความรนแรง และสงผลกระทบตอชวตและทรพยสนแก

ประชาชนเปนอยางมาก ดงนนหากคนในชมชนสามารถรถงการเปลยนแปลงของสภาพอากาศ

ลวงหนา จะสงผลดตอการเตรยมตวเฝาระวง และการปองกนเพอลดความรนแรงของผลกระทบท

จะตามมา สามารถสรปผลการดาเนนงานไดดงน

รอบท 1 กจกรรมเรยนรเทาทนสภาพอากาศ

การวางแผน (Plan) การแสวงหาและเขาถงแหลงขอมลขาวสารหลายชองทาง เพอให

สามารถรสภาพอากาศลวงหนาทอาจกระทบตอชมชนสลกคอก เพอใหมขอมลเบองตนกอนการ

ตดสนใจรบนกทองเทยวเขามาดาเนนกจกรรมการทองเทยวในชมชน ซงบางสวนมการโทรมา

สอบถามลวงหนา และเพอใหมขอมลแจงขาวสารไปยงสมาชกชมรมซงสวนใหญประกอบอาชพ

ประมงไดใชประโยชนในการตดสนใจกอนออกเรอลงทะเล

การปฏบต (Action) ประธานชมรมและผจดการชมรม เปนผรบผดชอบหลกการ

จดระบบการเขาถงแหลงขอมลใหไดหลายชองทาง เบองตนใชวธการตดตามขาวสารทางโทรทศน

และวทย และไดตดตอประสานงานขอความรวมมอจากผเชยวชาญทมความรดานการพยากรณ

อากาศ ราย ซงเปนบคคลในเครอขายการจดการทองเทยวโดยชมชน โดยใชวธการใหไดขอมล

การพยากรณอากาศผานการโทรศพทสอบถามขอมล ขอมลทไดรบแตละครงซงมชองทางการได

ขอมลหลายทางนน ผจดการชมรมเปนผทาหนาทนาขอมลมาคดกรอง และทาการวเคราะหเพอให

ไดขอสรปในแตละครงกอนการตดสนใจการจดกจกรรมทองเทยวของชมรม และกรณทขอมลท

ไดรบมความชดเจนทอาจสงผลกระทบแกชาวประมงในชมชน หรออาจเกดภาวะนาปาไหลหลาก

ในชมชน ไดดาเนนการดวยการแจงขาวสารแกคนในชมชนเพอชวยกระจายขาวสารใหทวถง ดวย

การสอสารผานดวยปากตอปากแกคนในชมชน

199

การสงเกต (Observation) สมาชกชมรมไดรบขอมลขาวสารจากผจดการชมรมผานการบอกตออยางตอเนอง สมาชกชมรมสวนหนงไดเหนถงความสาคญของการไดรขาวสารการ

พยากรณอากาศลวงหนา เพอการเตรยมตวจดเกบขาวของและดแลบานเรอนไมใหไดรบความ

เสยหายหากมพายฝน นาปาไหลหลาก และสมาชกสวนหนงทเปนชาวประมงเกดความมนใจมาก

ขนในการออกเรอ และการลดความเสยงในการออกเรอ สมาชกชมรมตระหนกถงการพยากรณ

อากาศบางครงจะคลาดเคลอนไปบางเนองจากเปนการใหขอมลปรากฏการณทมความนาจะเปน ทา

ใหสมาชกชมรมเรยนรทจะนาขอมลมาไตรตรองรวมกบภมปญญาทองถนในการดสภาพอากาศ

กอนการตดสนใจออกเรอลงทะเลในแตละครง นอกจากนยงชวยลดความเสยงหรอการสรางความ

ไมประทบใจแกนกทองเทยวทคาดหวงทากจกรรมทองเทยวในขณะทสภาพอากาศไมเอออานวย

การสะทอนผล (Reflection) การศกษาพยากรณอากาศดวยการดโทรทศน ฟงวทย และ

โทรศพทสอบถามผเชยวชาญ อาจไดขอมลไมทนตามความตองการ ซงขาวสารทางโทรทศนและ

วทย มขอจากดทตองคอยตดตามอยางตอเนอง การโทรสอบถามผเชยวชาญมขอจากดของชวงเวลา

ทผเชยวชาญอาจไมสะดวกและไมพรอมใหขอมล คณะกรรมการบรหารชมรมจงมความคดเพมชอง

ทางการเขาถงแหลงขอมลไดรวดเรวและทนเวลามากขน

รอบท 2 กจกรรมเรยนรเทาทนสภาพอากาศ

การวางแผน (Plan ) คณะกรรมการบรหารชมรม มแผนจดซอเครองคอมพวเตอรพรอม

การตดตงระบบอนเตอรเนต เพอใหสามารถเขาถงขอมลดวยการเขาเวปไซดกรมอตนยมวทยา เพอด

การพยากรณอากาศในชวงเวลาตางๆ และการตดตามเฟสบคของผเชยวชาญซงเปนทปรกษาชมรม

ทคอยใหขอมลพยากรณอากาศทวไปของประเทศไทย และการพยากรณอากาศพนทวกฤต เปนตน

การปฏบต (Action) ผจดการชมรมไดจดซอคอมพวเตอรพกพา จานวน เครอง และ

ตดตงเครองสงสญญาณอนเตอรเนตในททาการชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ทาใหแตละวน

ผจดการชมรมทาหนาทเขาเวปไซดกรมอตนยมวทยา และไดสรางเฟสบคชอ “ชมชนสลกคอก เกาะ

ชาง ตราด” เพอคอยตดตามขอมลขาวสารการพยากรณอากาศจากเฟสบคผเชยวชาญ และขอให

ผเชยวชาญสงขอมลเขาเฟสบคของชมรมในกรณทชมชนสลกคอกจะไดรบผลกระทบและตอง

เตรยมการเฝาระวง ซงเปนชองทางหนงในการรวบรวมขอมลกอนการตดสนใจสอสารขอมลไปยง

สมาชกชมรมตอไป

200

การสงเกต (Observation) สมาชกชมรมเกดความมนใจขอมลขาวสารการพยากรณอากาศมากขน เนองจากผจดการชมรมไดวเคราะหมาจากหลายแหลงขอมล ซงคอนขางแมนยาและ

การตดตงสญญาณอนเตอรเนตในททาการชมรมไดสงผลใหกลมผนาชมชน ซงกาลงศกษาตอใน

ระบบการศกษานอกโรงเรยนไดเขามาใชประโยชนในการศกษาคนควาทารายงาน และเยาวชนใน

ชมชนเขามานงทางาน และเลนเกมสโดยเฉพาะวนหยดเสารอาทตย ซงเปนความคาดหวงของ

คณะกรรมการบรหารชมรมทเยาวชนเหลานจะไดซมซบแนวทางการจดการทองเทยวของชมรมไป

บางไมมากนอย

การสะทอนผล (Reflection) การศกษาขอมลการพยากรณอากาศจากเฟสบคผเชยวชาญ

ผจดการชมรมจะรบขอมลการบอกกลาวขอมลเทานน ในขณะทยงไมมความรในการดแผนท

พยากรณอากาศประกอบใหเกดความเขาใจมากขน ดงนนผจดการชมรมควรไดรบโอกาสใน

การศกษาเรยนรการดแผนทพยากรณอากาศจากผเชยวชาญ เพอใหสามารถอธบายรายละเอยดให

สมาชกชมรมไดเรยนรเพมเตม

201

ภาพท การตดตามสภาพอากาศจากผเชยวชาญ

202

7. กจกรรมการผลตพลงงานทดแทนในชมชน

ชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ไดรบการสนบสนนความรและงบประมาณจากองคการ

บรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน) เพอสงเสรมใหชมชน

เปนตนแบบแหลงทองเทยวโลวคารบอน โดยชมรมเหนถงประโยชนทชวยเสรมภาพลกษณชมชน

ทองเทยวทคานงถงสงแวดลอม และใหความสาคญกบการทาการทองเทยวทเปนมตรตอ

สงแวดลอม ดวยการทดลองผลตไฟฟาจากพลงงานแสงอาทตย และพลงงานลม ซงเปนพลงงาน

สะอาด และพลงงานทางเลอกทสอดคลองกบเจตนารมณของชมรมททาการทองเทยวเพอการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คณะกรรมการบรหารชมรมจงใชโอกาสนในการ

เรยนร และทดลองดาเนนการผลตพลงงานทดแทนในททาการของชมรม และประเมนความคมคา

กอนการขยายผลใหสมาชกชมรมไดผลตพลงงานทดแทนไวใชในระดบครวเรอน ซงไดดาเนนการ

มาเปนระยะเวลาเกอบ ป และปจจบนไดขยายผลไปสสมาชกชมรมสวนหนง และคาดหวงวาใน

อนาคตจะขยายผลไประดบหมบานและตาบล สามารถสรปผลการดาเนนงานไดดงน

รอบท กจกรรมผลตพลงงานทดแทนในชมชน

การวางแผน (Plan ) การทดลองการผลตไฟฟาจากพลงงานแสงอาทตย และการผลต

ไฟฟาจากพลงงานลม ซงไดรบการสนบสนนความรและงบประมาณจากองคการบรหารการพฒนา

พนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน) จานวน 75, บาท และจากทปรกษา

ชมรม นายพทยา หอมไกรลาศ จานวน , บาท โดยเลอกใชสถานทตงของชมรมตดตงอปกรณ

ผลตไฟฟาจากพลงงานลม และพลงงานแสงอาทตย เพอใหชมรมสามารถผลตไฟฟาใชเอง เปนการ

ทดลองดาเนนการแบบคอยเปนคอยไป และหากไดผลดคมคาเปนทประจกษ ชมรมมแผนในการ

เผยแพรความร และความคมคาใหสมาชกชมรม หากสมาชกชมรมมความประสงคในการตดตง

อปกรณผลตพลงงานสะอาด ทางชมรมมแนวทางการประสานงานบรษทเอกชนใหเขามาดาเนนการ

ตดตง

การปฏบต (Action) ทางชมรมไดใหบรษทเอกชนเขามาตดตงอปกรณผลตพลงงาน

ทดแทน ระบบ ไดแก พลงงานแสงอาทตยซงเปนแหลงพลงงานหลก และพลงงานลม เปน

พลงงานเสรมหากชวงวนมแดดนอย และมลมแรง โดยเชอมโยงเขาเครองเกบพลงงานหรอหรอ

แบตเตอร จานวน แบตเตอร ซงสามารถเกบไฟฟาไดทงหมดไมเกน , วตตตอวน และไดทา

203

การยกเลกการใชไฟฟาระบบเดม และเปลยนระบบใหมเปนการผลตไฟฟาจากพลงงานแสงอาทตย

และพลงงานลมแทน

การสงเกต (Observation) โดยเฉลยหนงวนทางชมรมสามารถผลตไฟฟาไดวนละ

ประมาณ 1,000 วตต ซงมปรมาณเพยงพอตอการใชไฟฟาของชมรม ซงมอปกรณไฟฟา ไดแก พด

ลม กระตกนารอน คอมพวเตอร หลอดไฟในหองนา และททาการชมรม นอกจากนยงใชไฟฟาให

แสงสวางบรเวณดานหนาททาการชมรม และสถานทจอดรถของชมรม การผลตไฟฟาทาใหชมรม

ไมเสยคาใชจายชาระคาไฟฟารายเดอนแตอยางใด สมาชกในชมชนใหความสนใจและตดตามผล

ความคมคาของการผลตพลงงานไฟฟาทดแทน มการเขามาดและสอบถามรายละเอยด และเรมมการ

พดคยถงความคมคาทมการเสยคาใชจายนอย และมสวนสาคญในการไมสรางกระทบตอ

สงแวดลอม รวมถงการมความสงสยในการดแลรกษาอปกรณเพอใหมการใชอยางคมคามากขน

การสะทอนผล (Reflection) คณะกรรมการบรหารชมรมไดพยายามศกษาหาความร

เพมเตมการดแลรกษาอปกรณสาหรบผลตพลงงานทดแทน และนาความรถายทอดใหแกสมาชก

ชมรมผานทประชมประชาคม เพอใหมขอมลประกอบการตดสนตดตงอปกรณเพอผลตไฟฟาใชใน

ครวเรอน ซงเปนการขยายผลของการทดลองใชในททาการชมรมซงไดผานการประเมนถง

ความคมคาทงคาใชจาย และการเปนสวนหนงของสงคมทไมสรางคารบอนไดออกไซดเพมใน

ประเทศ

รอบท กจกรรมผลตพลงงานทดแทนในชมชน

การวางแผน (Plan ) คณะกรรมการบรหารชมรมมความคดเหนตรงกนถงความคมคา

เหนประโยชนในระยะยาวททาใหชมชนไดเปนสวนหนงของการรวมอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม ดวยการใชพลงงานทดแทนทเปนพลงงานสะอาด แทนการใชไฟฟาแบบเดมท

กระบวนการผลตไฟฟาไดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ทไดสรางผลกระทบตอสงแวดลอม

ขณะทปจจบนชมชนประสบปญหาตามถนนภายในชมชนไมมแสงสวาง เนองจากไฟฟาของการ

ไฟฟาสวนภมภาคชารดและไมไดมการแกไขมาเปนระยะเวลานาน คณะกรรมการบรหารชมรมจงม

แผนตดตงไฟฟาพลงงานทดแทนตามเสาไฟฟาในชมชน

การปฏบต (Action) คณะกรรมการบรหารชมรมไดทาการปรกษาบรษทเอกชน การ

ผลตไฟฟาดวยพลงงานแสงอาทตยเพอใชใหแสงสวางตามถนนในชมชน โดยทางบรษทเอกชนได

204

แนะนาใหจดทาแผงโซลาเซลลขนาดเลก ซงมแบตเตอรขนาดเลกเกบพลงงานไฟฟา สามารถสง

พลงงานไฟฟาไปยงหลอดไฟใหสามารถมแสงสวางได ซงอาจมขอจากดของระดบของแสงสวางท

ไมเหมอนแสงสวางจากระบบไฟฟาเดม โดยคดคาใชจายทงอปกรณและการตดตงชดละประมาณ

, บาท ทางบรษท เอกชนไดทาการตดตงอปกรณตามเสาไฟฟาเดมทหลอดไฟฟาชารด ตาม

ถนนสายหลกของหมบาน รวมถงหนาวด และหนาโรงเรยน และทางชมรมเปนฝายรวบรวมจานวน

ครวเรอนทมความประสงคในการตดตงอปกรณ และประสานงานตดตอบรษทเอกชน จดซอและ

ตดตงอปกรณเพอผลตพลงงานสะอาดตามความตองการและความพรอมของแตละครวเรอน

การสงเกต (Observation) ปจจบนถนนในชมชนมแสงสวางมากขน ดวยการตดตง

ทงหมดจานวน จด และชมชนมการตดตงอปกรณผลตพลงงานทดแทนทบานของประธาน

ชมรม และผใหญบาน เปนจานวน ครวเรอน เพอเปนบานนารอง สงผลใหมหลายครวเรอนให

ความสนใจมากขน การสะทอนผล (Reflection) ชมรมมแผนการขยายผลการตดตงอปกรณใหแกสมาชก

ครวเรอนตางๆมากขน ในชวงนจะทาการทดลองใชเพอประเมนความคมคาใหชดเจน โดยเฉพาะ

ความคงทนของแบตเตอร เนองจากหากเหนผลทชดเจนจะไดรบการยอมรบโดยงายจากชาวบาน

และไดขอใหชาวบานชวยตรวจสอบความสวางของไฟฟาจากพลงงานทางเลอก เพอใหชาวบานเรม

มสวนรวม และเปนจดเรมตนของการเรยนรเกยวกบพลงงานทางเลอก โดยจะมการตดตงเพมใน

พนทของชมชน จานวน จด ดวยงบประมาณสนบสนนจากองคการบรหารการพฒนาพนทพเศษ

เพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน) ซงเปนโครงการทมงหวงใหชมชนสลกคอกเปน

ชมชนตวอยางของการใชพลงงานทดแทน

205

ภาพท 29 สถานทตดตงอปกรณผลตพลงงานทดแทนในชมชน

206

บทท

ผลการพฒนา รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชน

อยางยงยน กรณศกษา ชมชนสลกคอก จงหวดตราด มวตถประสงคการพฒนารปแบบการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ซงรปแบบนเชอวาจะสามารถนาไปใชประโยชน

ไดจรง และสามารถเปนแนวทางใหแกชมชนตางๆทตองการศกษาเรยนร จงไดมการพฒนารปแบบการ

จดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ดงน

1. การจดทาและรบรองรปแบบโดยคณะกรรมการบรหารชมรมและผวจย รปแบบทสราง

ขนจากการประชมระหวางคณะกรรมการบรหารชมรมและผวจย ไดผานการศกษาและวเคราะหการ

จดการทองเทยวโดยชมชนของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ซงสะทอนถงแนวทางการจดการการ

ทองเทยวของชมชนสลกคอก เพอใหการทองเทยวสามารถเปนสวนหนงในการพฒนาชมชนไดอยาง

ยงยน โดยรปแบบนคณะกรรมการบรหารชมรมและผวจยไดรวมกนพจารณา ตรวจสอบ วเคราะหถง

ความเปนจรง ความถกตองอยางละเอยด และความสอดคลองของหลกการและเปาหมายการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

2. การพฒนารปแบบโดยผทรงคณวฒ/ผมความรเฉพาะและผวจย รปแบบทผานการ

รบรองจากคณะกรรมการบรหารชมรมและผวจย ไดนาเขาสการพจารณาจากผทรงคณวฒหรอผม

ความรเฉพาะดานการทองเทยวและการพฒนาชมชน ไดแก คณภราเดช พยฆวเชยร ประธานมลนธ

สถาบนการทองเทยวโดยชมชน ทปรกษาสถาบนการทองเทยวโดยชมชน และอดตผวาการการ

ทองเทยวแหงประเทศไทย, คณพจนา สวนศร ผอานวยการสถาบนการทองเทยวโดยชมชน, คณสเทพ

เกอสงข ผอานวยการสานกการทองเทยวโดยชมชน องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการ

ทองเทยวอยางยงยน(องคการมหาชน), คณสมโภชน วาสกร ปราชญทองถนจงหวดตราด, คณพทยา

207

หอมไกรลาส ผกอตงและทปรกษาชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก, ผชวยศาสตราจารยจตศกด พฒจร

นกวชาการผเชยวชาญดานการทองเทยวโดยชมชน และผวจย เปนผรวมกนวเคราะหถงความเปนไปได

ของรปแบบทสามารถเปนแนวทางการจดการทองเทยวใหกบชมชนตางๆ การวเคราะหถงประโยชนท

ชมชนจะไดรบจากรปแบบ และการใหคาแนะนาเพอการพฒนารปแบบใหเหมาะสมกบเงอนไขและ

ปจจยทงภายในและภายนอกชมชนอนจะทาใหการทองเทยวสามารถนาไปสการพฒนาชมชนอยาง

ยงยนไดอยางแทจรง

จากรปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

สามารถนามาวเคราะหและจดทารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

เปนองคความรทชมชนตางๆททาการทองเทยว สามารถนาไปเปนแนวทางการพฒนาการจดการ

ทองเทยวชมชนของตนใหเปนสวนหนงของการพฒนาชมชนอยางยงยน ผลการศกษาประกอบดวย

สวน ดงน

สวนท จดมงหมายของรปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยาง

ยงยน

สวนท รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

สวนท ปจจยและเงอนไขการนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนา

ชมชนอยางยงยนไปใชประโยชน

ภาพท การประชมเพอพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชน

เพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

208

สวนท จดมงหมายของรปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน การจดการทองเทยวโดยชมชน เปนการบรหารจดการอยางมสวนรวมของสมาชก ใหมผล

สนบสนนและเปนองคประกอบหนงของการพฒนาชมชน และเปนประโยชนตอการพฒนาชมชน

โดยรวมอยางยงยน

สวนท รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน มองคประกอบ

สาคญ ไดแก หลกการจดการทองเทยวโดยชมชน เปาหมายการจดการทองเทยวโดยชมชน กระบวนการ

จดการทองเทยวโดยชมชน กระบวนการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน การประเมนผลการ

จดการทองเทยวโดยชมชน โดยมเปาหมายสาคญเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ปจจยและเงอนไขของ

การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน สรปดงแสดงในแผนภมท 6 ซงม

รายละเอยดดงน

หลกการจดการทองเทยวโดยชมชน หลกการจดการทองเทยวโดยชมชน จาแนกออกเปน 5 ประการ ไดแก การบรหารจดการ

กลม การจดการผนากลม การจดการสมาชกกลม การจดการทรพยากรการทองเทยว และการจดการ

ชมชน มดงน

1. การบรหารจดการกลม การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

มหลกการในการบรหารจดการกลม เพอเปนแนวทางการปฏบตงานอยางตอเนอง ดงน

1.1 การกาหนดเปาหมาย การจดการทองเทยวโดยชมชนใหเปนเครองมออนรกษและ

ฟนฟทรพยากรธรรมชาตของชมชน สรางรายไดเสรม สรางการมสวนรวมของคนในชมชน การดารง

รกษาและสรางความภาคภมใจวถชวตดงเดมของชมชน การทาใหชมชนสามารถพงตนเองได สรางการ

เรยนรการเปลยนแปลงและการพฒนา สรางชมชนเขมแขงสามารถเลอกรบและปฏเสธการสนบสนน

จากหนวยงานภายนอก

1.2 การกาหนดบทบาทหนาทผนากลมและสมาชกกลม มความชดเจน สรางความ

เขาใจรวมกน เนนการมสวนรวมทาหนาทเพอใหเกดความรสกการเปนเจาของกลม ใหการทาหนาท

สามารถหนนเสรมการจดการทองเทยวเปนไปตามเปาหมายทกาหนด

209

1.3 การจดการทรพยากรเพอจดกจกรรมการทองเทยว มการตดสนใจเลอกกจกรรม

การทองเทยวใหสอดคลองกบทรพยากรการทองเทยวทชมชนมอย

1.4 การจดการและการกระจายผลประโยชน มการกาหนดวธการจดการและการ

กระจายผลประโยชนตามความตองการรวมของสมาชกกลม

1.5 การจดการเรยนรภายในกลมและเครอขายสงคม มการสรางการเรยนรระหวาง

ผนาและสมาชกกลม รวมทงเรยนรกบชมชนหรอองคกรภายนอกใหเปนเครอขายสงคมการเรยนร เพอ

การพฒนาคน กลม สงคม และชมชน

1.6 การเชอมโยงการทองเทยวสการพฒนาชมชน มการกาหนดแนวทางการมสวน

รวมกบชมชน ใหการทองเทยวเปนสวนหนงของการพฒนาชมชน และประสานกบหนวยงานทองถน

เชน องคกรปกครองสวนทองถน กานน ผใหญบาน เพอใหการพฒนาเปนไปในแนวทางเดยวกน

2. การจดการผนากลม การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

มหลกการในการจดการผนากลม เพอเปนแนวทางการเตรยมคนทาหนาทบรหารจดการกลม ดงน

2.1 ทมาของผนา กลมผนามาจากตวแทนกลมสงคมในชมชน เปนการผสมผสาน

ความรความสามารถของบคคลหลายสาขาเขาดวยกน ใหการกาหนดแนวทางการบรหารจดการกลมม

ความหลากหลายความคด สงผลตอการไตรตรองทรอบดาน รอบคอบกอนการตดสนใจการดาเนน

กจกรรมของกลม และการทองเทยวสามารถเชอมโยงสการพฒนากลมสงคมในชมชน ในทางกลบกน

การทกลมผนาซงเปนตวแทนผลประโยชนของแตละกลมสงคมในชมชน ไดสงผลใหการมสวนรวม

ไมใชเพอการทองเทยวดานเดยว แตเพอเชอมโยงประโยชนและไมสงผลกระทบเสยหายตอกลมของตน

สงผลทาใหการทองเทยวสามารถเปนเครองมอสการพฒนาชมชน

2.2 คณลกษณะของผนากลม มความสาคญตอการบรหารจดการกลมใหสามารถ

บรรลตามเปาหมายทกาหนด และดาเนนการสอดคลองกบความตองการของสมาชกกลม คณลกษณะท

สาคญของผนากลม มดงน

210

2.2.1 การมภาวะผนา ผนาแตละบคคลมความคดของตนเอง พรอมรวมระดม

ความคดและแลกเปลยนความคดเหน กลาโตแยงดวยเหตผล ใหแงคดและการเตอนสต และยอมรบ

ความคดเหนทแตกตางเพอใหไดขอสรปของสวนรวม

2.2.2 การมทกษะนาการประชม ผนากลมมวธการนาเสนอขอมลใหสมาชก

เขาใจโดยงาย กระชบ เปดโอกาสใหสมาชกซกถามขอสงสย และแสดงความคดเหน การสรปประเดน

นาไปสการตดสนใจทเหมาะสม

2.2.3 การเปนนกอนรกษ ผนากลมมฐานคดเชงอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม สงคมและวฒนธรรมของชมชน สงผลตอการคดและตดสนใจดาเนนการตางๆ ไมขดกบ

เปาหมายทกาหนด และควบคมไมใหการทองเทยวสรางผลกระทบตอชมชน

2.2.4 การเปนนกประสานงานกบองคกรทกภาคสวน ซงเปนองคกรสนบสนน

ทงภาครฐและภาคเอกชน ผนากลมเขารวมประชม และเขาอบรมตามทไดรบเชญจากองคกรตางๆ อยาง

ตอเนอง แสดงถงการใหความรวมมอ การสรางการรจกและการยอมรบตวผนา เพอสรางโอกาสการ

ประสานงานกบองคกรตางๆ ในการขอความสนบสนน หรอการทางานรวมกนในอนาคต

2.2.5 การเปนนกเจรจาหรอตอรองรกษาประโยชนของชมชน ผนากลมยด

เปาหมายการจดการทองเทยวโดยชมชนเปนหลกในการใชเจรจาหรอตอรองกบองคกรทกภาคสวน

ทหยบยนโครงการหรอขอเสนอทคดวาชมชนจะไดประโยชน แตอาจสงผลกระทบตอชมชน และการ

ใชกระบวนการมสวนรวมใหสมาชกกลมไดรวมรบฟง ซกถาม และตดสนใจรวมกนอยางเปดเผยเปน

เครองมอในการตอรอง

2.2.6 การเปนนกคดและเรยนรการเปลยนแปลงและการพฒนา ผนากลมเขา

ประชม และอบรมเพอเพมพนความร ประสบการณทองคกรภาคสวนตางๆจดใหอยางตอเนอง มการ

ตดตามขาวสาร การศกษาคนควาขอมลตางๆ การพบปะพดคยกบผ รอยางสมาเสมอ เพอใหร

สถานการณภายนอกชมชน การเปลยนแปลงและการพฒนาทงระดบนโยบายและการปฏบต ทาใหม

ขอมลในการคดและไตรตรองในการตอบรบหรอการปฏเสธโครงการหรอขอเสนอจากองคกรภาคสวน

ตางๆ ทมการหยบยนใหชมชน

211

2.2.7 การเปนนกสอสารนาเสนอความร ผ นากลมเมอไดรบความรและ

ประสบการณตางๆ เพมเตม นาสงทไดรบมาถายทอดใหสมาชกกลมไดเรยนรรวมกน ดวยการจดบนทก

สงทร และพดนาเสนอสรปความรทได สรปบทเรยน และแงคดทเปนประโยชนตอกลมและชมชน

2.2.8 การมคณธรรมและจรยธรรม การตดสนใจและดาเนนการใดๆ ผนากลม

คานงถงผลประโยชนตอสวนรวมอยางเทาเทยมและเปนธรรม มความเปนกลาง ไมเออประโยชนตอ

พวกพอง มนาใจ เออเฟอเผอแผ พรอมเสยสละเพอสวนรวม ประพฤตตนใหเปนทเคารพ นาเชอถอ และ

เปนแบบอยางทด

3. การจดการสมาชกกลม การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

มหลกการในการจดการสมาชกกลม เพอเปนแนวทางการเตรยมคนใหมสวนรวมการดาเนนงานกลม

ดงน

3.1 ทมาของสมาชก สมาชกกลมเปนตวแทนทกครวเรอนในชมชน ซงตองเกดจาก

ความสมครใจ เพอใหตวแทนแตละครวเรอนเปนสอกลาง การสอสารและการควบคมการทาหนาทของ

สมาชก ในการอนรกษ รกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตลอดจนวถชวต สงคมและ

วฒนธรรมของชมชน เพอใหฐานทรพยากรการทองเทยวมความสมบรณ สวยงาม มเอกลกษณ

เฉพาะถน ใหสามารถจดกจกรรมทองเทยวไดอยางตอเนองทกป

3.2 สมาชกกลมมอาชพหลก สรางรายไดประจา และการทองเทยวเปนอาชพเสรม

หรอทารายไดเสรมใหแกครวเรอน การมสวนรวมการจดการทองเทยวไมสงผลตอการประกอบอาชพ

หลก เพอใหสมาชกกลมสามารถใชชวตไดปกตตามวถชวตของชมชน

3.3 สมาชกกลมมสวนรวมการจดการทองเทยวโดยชมชน การกาหนดกจกรรมของ

กลมใหความใสใจตอความพรอมของสมาชกทกกลมอาชพในชมชน ซงมเวลาทางานทแตกตางกนให

เกดบรรยากาศความรสกหวงใย เอออาทรตอกน สงผลตอการหลอมรวมพลงความรวมมอในการทางาน

รวมกน และเมอไดเขามามสวนรวมการจดการทองเทยว จะสงผลใหสมาชกมความรสกภาคภมใจใน

ตนเอง และใหความสาคญตอการทางานกลมแบบจตอาสาเพอประโยชนของชมชนและตนเอง

212

3.4 สมาชกกลมตระหนกในบทบาทหนาท ดวยการดแลรกษาทรพยากรการทองเทยว

การเขารวมประชม และแสดงความคดเหน พรอมสนบสนนแนวคดและใหความรวมมอกบผนากลม

เพอใหการบรหารจดการทองเทยวตอบสนองความตองการและไดประโยชนรวม

3.5 สมาชกกลมพรอมเรยนร ใหความสนใจรบฟงการนาเสนอความร ประสบการณ

จากผนาชมชน มสวนรวมซกถามและแสดงความคดเหนในประเดนทผนากลมนาเสนออยางตอเนอง

และมการถายทอดขอมลของกลมหรอในเวทประชมใหกบสมาชกในครอบครวไดรบรและเรยนร

4. การจดการทรพยากรการทองเทยวโดยชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการ

พฒนาชมชนอยางยงยน มหลกการในการจดการทรพยากรการทองเทยวโดยชมชน ดงน

4.1 ทรพยากรการทองเทยวเปนทนของชมชน การคนหาทนของชมชนทมอยเดมใน

ชมชน เปนทนของชมชนทคนในชมชนมการใชประโยชน ตระหนกถงการดารงรกษา และเปนสวน

สาคญตอวถชวตของคนในชมชน

4.2 ทรพยากรการทองเทยวมปรมาณและคณภาพเพยงพอ ชมชนสามารถนามาใช

ประโยชนอยางยงยน มการใชอยางคมคา ไมสรางผลกระทบ และกอใหเกดการเปลยนแปลง ทงตอ

ทนของชมชนและชมชน

4.3 กจกรรมทองเทยวทดาเนนการบนฐานทรพยากร การจดกจกรรมทองเทยว

คานงถงความสอดคลองกบทรพยากรการทองเทยว สภาพแวดลอม และสภาพชมชนทเปนอย ใหเกด

กจกรรมทองเทยวทโดดเดนและเปนเอกลกษณเฉพาะของชมชน คานงถงขดความสามารถในการ

รองรบ ผลกระทบทางลบ และมมาตรการในการควบคมและจดการกบผลกระทบทเกดขน

5. การจดการชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ม

หลกการในการจดการชมชน ดงน

5.1 การทองเทยวเปนองคประกอบหนงของการพฒนาชมชน การพฒนาชมชนให

ความสาคญตอการพฒนาทกระบบ ทงระบบครอบครว สงคม วฒนธรรม การเมอง เศรษฐกจ

สาธารณสข สงแวดลอม ฯลฯ โดยใหการทองเทยวโดยชมชนเปนสวนหนงของการนาไปสการพฒนา

ระบบตางๆในชมชน

213

5.2 การจดการทนของชมชน ทนสาคญของชมชนทงทนมนษย ทนทางสงคม

ทนวฒนธรรม ทนภมปญญา ทนโภคทรพย ฯลฯ ใหเปนทนพนฐานในการตอยอดและพฒนาศกยภาพส

การจดการทองเทยวโดยชมชนใหบรรลตามเปาหมายเพอสวนรวม และการดารงรกษาคณภาพของทน

ของชมชนใหคงอยเพอประโยชนอยางยงยน

5.3 การพงตนเองไดของชมชน การพฒนาระดบบคคล ครอบครว กลม และชมชน

ใหมสวนรวมการเรยนรและจดการชมชน เพอความสามารถในการวางแผน การจดการ การดาเนนงาน

และการประเมนผลการดาเนนกจกรรมตางๆของชมชนดวยตนเอง รวมทงการตดสนใจทคานงถงการใช

ประโยชนจากทนของชมชนอยางคมคา เปนการจดการชมชนเพอใหชมชนพงตนเองได และมศกยภาพ

ในการจดการทองเทยวโดยชมชนไดอยางแทจรง โดยรายไดจากการทองเทยวมการจดสรรอยางเปน

ธรรม มการกระจายรายได มรายไดเขากองทนของหมบาน/กลมทองเทยว มการจดสรรรายไดเพอการ

พฒนาชมชน หรอมการจดสวสดการใหกบคนในชมชน

5.4 การสรางความเขมแขงของชมชน การพฒนาคนในชมชนใหมความรสกการเปน

เจาของชมชน รกและหวงแหน คานงถงการไมเปนผสรางผลกระทบตอชมชน สรางบรรยากาศชมชน

แหงการเรยนร และชวยเหลอเกอกลกน กลมหรอองคกรในชมชนชวยกนวเคราะหปญหาและแกไข

ปญหาของชมชน เปนการจดการชมชนเพอใหชมชนมความเขมแขง และมความพรอมรวมกนจดการ

ทองเทยวโดยชมชนไดอยางมประสทธภาพ

5.5 การจดการเครอขายชมชน การเปดโอกาสทาความรจก และสรางการยอมรบ

ระหวางกลม ชมชนหรอองคกรภาคสวนตางๆ ซงอาจเปนเครอขายอาชพ เครอขายทางสงคม หรอ

เครอขายการทองเทยวโดยชมชน (CBT) เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนร การสงขอมลขาวสาร ความ

รวมมอ การดาเนนกจกรรมตางๆ อยางสมาเสมอและตอเนอง พฒนาสการเปนเครอขายชมชน สราง

พนธมตรในการหนนเสรมเพอการพฒนาชมชน และการจดการทองเทยวโดยชมชน และการมอานาจ

ในการตอรองเพอประโยชนของชมชนและเครอขาย

214

เปาหมายของการจดการทองเทยวโดยชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน มเปาหมายสาคญทชมชน

ยดถอเปนแนวทางเพอใหการพฒนาหรอการดาเนนการตางๆ สามารถบรรลเปาหมายไดอยางแทจรง

ดงน

1. การทองเทยวเปนเครองมออนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตหรอวฒนธรรมชมชน

การจดกจกรรมการทองเทยวทตองใชทรพยากรการทองเทยว ซงเปนทรพยากรธรรมชาตของชมชน

กอใหเกดประโยชนตอการสรางรายไดเสรมแกคนในชมชนอยางตอเนอง จงเปนสวนผลกดนใหเกดการ

รบรถงการไดรบประโยชนจากทรพยากรการทองเทยว สงผลใหคนในชมชนตระหนกและมสวนรวม

ในการอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตหรอวฒนธรรมของชมชน

2. การทองเทยวสรางรายไดเสรม การจดการทองเทยวโดยชมชนทคานงถงศกยภาพและ

ความสามารถในการจดการดวยตนเอง โดยใหการจดกจกรรมการทองเทยวเปนเพยงกจกรรมเสรม

สรางรายไดเสรมในชวงเวลาทไมกระทบตอการประกอบอาชพหลก และวถชวตของคนในชมชน

3. การทองเทยวสรางการมสวนรวม การจดการทองเทยวโดยชมชนมการจดการทงการ

บรหารจดการ การจดการทรพยากรการทองเทยว การจดกจกรรมการทองเทยว การจดการผลประโยชน

เปนตน ซงการจดการจะเกดขนไดตองมกลมคนเขามาเรยนร และรบผดชอบในหนาทตางๆ เพอใหการ

จดการทองเทยวโดยชมชนบรรลเปาหมายทกาหนดรวมกน จงเปนการเปดโอกาสใหคนในชมชนเขามา

มสวนรวมการจดการทองเทยว และเมอไดรวมดาเนนการอยางตอเนองจะสงผลใหเกดความรสกถงการ

เปนเจาของ การคดและการกระทาจะคานงถงการรกษาผลประโยชน และการไมสรางผลกระทบตอ

ชมชน

4. การทองเทยวสรางและรกษาความภาคภมใจวถชวตดงเดม การจดการทองเทยวโดย

ชมชนดวยการใหนกทองเทยวไดเขามาเรยนรวถชวตวฒนธรรม ซงมความเชอมโยงกบความอดม

สมบรณของทรพยากรธรรมชาตของชมชน ไดสรางความภาคภมใจทมตอชมชนของตนและมสวน

ผลกดนใหคนในชมชนรวมกนดารงรกษาวถชวตดงเดมของชมชน เพอใหเปนทรพยากรการทองเทยวท

สามารถสรางความประทบใจใหแกนกทองเทยว

215

5. การทองเทยวสรางการพงตนเอง การจดการทองเทยวโดยชมชนดวยการมสวนรวมของ

คนในชมชนเพอการวางแผน การดาเนนงาน การประเมนผล และปรบปรงหรอการพฒนา ดวยตนเอง

รวมถงการจดสรรผลประโยชนจากการทองเทยวนอกจากรายไดเสรม ดวยการจดสรรรายไดเพอการจด

สวสดการสงคม ไดมสวนสาคญในการสรางสงคมแหงความเอออาทร การแบงปนความชวยเหลอกน

อยางเทาเทยม ไดสรางรากฐานของการพงตนเองไดของชมชน

6. การทองเทยวสรางการเรยนรการเปลยนแปลงและการพฒนา กระแสการพฒนาทใชการทองเทยวเปนเครองมอสการพฒนาไดนาไปสการกาหนดนโยบายการพฒนาการทองเทยวขยายวงกวาง

ไปทกระดบ ทงระดบชมชน ทองถน ภมภาค และประเทศ จงสรางโอกาสใหชมชนททาทองเทยวได

เรยนรการเปลยนแปลงและการพฒนาภายนอกชมชน บทเรยนการจดการทองเทยวของชมชนทงสาเรจ

และลมเหลว หรอประสบปญหา ซงเปนสวนสาคญทาใหชมชนรเทาทนสถานการณ และการ

เปลยนแปลงภายนอกทอาจกระทบตอชมชน เพอการตงรบหรอการปองกนในอนาคต

7. การทองเทยวสรางชมชนเขมแขง การจดการทองเทยวดวยการมสวนรวมของคนใน

ชมชน ไดสรางพลงความรวมมอในการคด ตดสนใจ ดาเนนการตางๆ ซงเปนรากฐานของการสราง

ความเขมแขงของชมชน เมอมหนวยงานภาคสวนตางๆ ทงภาครฐและเอกชนเขามาหยบยนขอเสนอ

หรอโอกาสตางๆ ชมชนมความพรอมทจะไตรตรองอยางรอบคอบผานกระบวนการมสวนรวม และม

ความเชอมนในการตอบรบหรอปฏเสธการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก

กระบวนการจดการทองเทยวโดยชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน สามารถสรปกระบวนการ

จดการทองเทยวโดยชมชน จาแนกออกเปน การบรหารจดการกลม การจดกจกรรมทองเทยวโดยชมชน

และการจดการผลประโยชน ซงเปนสวนสาคญใหการทองเทยวของชมชนสามารถดาเนนงานบรรล

เปาหมายทกาหนด มรายละเอยดดงน

1. การบรหารจดการกลม . รวมกนกาหนดโครงสรางการบรหาร

216

. . คณะกรรมการบรหารงานทองเทยว ฝายบรหาร ประกอบดวย ตาแหนง

ประธาน รองประธาน เหรญญก ผชวยเหรญญก เลขานการ ผจดการ และคณะกรรมการ ซงเปนตวแทน

จากกลมสงคมตางๆ ในชมชน

. . คณะกรรมการทปรกษา การบรหารงานทองเทยว ซงเปนกลมบคคลนอก

ชมชน ทมความรความสามารถเปนประโยชนใหคาปรกษาและแนะนาการจดการทองเทยวของชมชน

. รวมกนกาหนดบทบาทหนาท

. . คณะกรรมการบรหารงานทองเทยว ควบคมการดาเนนงานใหเปนไปตาม

เปาหมายการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

. . สมาชกกลม มหนาทดแลทรพยากรการทองเทยว ดวยการดารงรกษาวถ

ชวตวฒนธรรม และทรพยากรธรรมชาตของชมชน รวมทงสภาพแวดลอมโดยรอบชมชนใหมความ

สะอาด สวยงาม และการใหความรวมมอในกจกรรมของสวนรวม

. . ตาแหนงผจดการกลม ทาหนาทดแลสถานทตอนรบนกทองเทยว การจด

กจกรรมการทองเทยว การประสานงานในการดาเนนงานกจกรรมตางๆของกลม เปนผทมบทบาท

สาคญทาหนาทดแลการจดการทองเทยวแทนสมาชกกลม เพอไมใหสมาชกกลมไดรบผลกระทบตอการ

ประกอบอาชพหลกในแตละวน

. . คณะกรรมการบรหารงานทองเทยวและสมาชกกลม มสวนรวมการ

ประชมประจาป เพอการวางแผนและการพฒนาในปถดไป และการประชมประจาเดอน ดวยการบรรจ

วาระการจดการทองเทยวโดยชมชนเขาทประชมประชาคมของชมชน เพอรายงานการดาเนนงานของ

กลม รายงานสรปรายรบรายจาย และขอความคดเหนหรอตดสนใจในเรองตางๆ

. . ทปรกษากลม มบทบาทใหคาปรกษาในประเดนตางๆ เพอสรางการเรยนร

แนวทางการจดการทองเทยวโดยชมชนใหกลมสามารถจดการไดดวยตนเอง

. การจดการกจกรรมทองเทยวโดยชมชน

. การกาหนดกจกรรมทองเทยว ดวยการคนหาทนทชมชนมอยเดม และเปนทนทม

ศกยภาพทงปรมาณและคณภาพทสามารถสรางกจกรรมการทองเทยวทดงดดความสนใจจาก

นกทองเทยวได โดยเฉพาะทนดานวถชวตและทรพยากรธรรมชาตของชมชน ทมความเปนเอกลกษณ

เฉพาะถน มความโดดเดน สวยงาม และมความอดมสมบรณ และนาเสนอความโดดเดนและอตลกษณ

ของคนในชมชนใหสอดคลองกบวตถประสงคของกลมทองเทยว

217

. การตดสนใจเลอกกจกรรมทองเทยว ไมกระทบตอสงแวดลอมและวถชวตของ

ชมชน เชน เลอกทากจกรรมทองเทยวดวยการใหนกทองเทยวนงเรอมาด ซงสมาชกกลมเปนผพายเรอ

ใหนกทองเทยวนง และกจกรรมการพายเรอคายค เพอชมวถชวตวฒนธรรมของชาวประมง และความ

อดมสมบรณของปาชายเลน

2.3 การประเมนความพรอมของสภาพแวดลอม มการตดตามการพยากรณอากาศ

ลวงหนา การดตารางนาขนและลง และการประเมนจากสภาพแวดลอมในพนท กอนการตดสนใจเปด

ใหบรการกจกรรมการทองเทยว และการใหขอมลสรางความเขาใจแกนกทองเทยว

2.4 การจดกจกรรมทองเทยว มการกาหนดขอปฏบตและอธบายใหนกทองเทยวได

ปฏบตตามอยางเครงครด และการอานวยความสะดวกในการจดเตรยมอปกรณ และดแลความปลอดภย

แกนกทองเทยว เชน มการกาหนดเสนทางพายเรอ การกาหนดเวลาการพายเรอ การใสเสอชชพ และ

ผควบคมกจกรรม ผพายเรอมาดสวมใสเสอผาตามแบบทกาหนด การจดเตรยมอปกรณพายเรอคายค

การดแลความปลอดภยและอานวยความสะดวกการขนลงเรอ

. การจดการผลประโยชน

3.1 การจดการผลประโยชนเหมอนระบบสหกรณ

. . เปดใหมการสมครเปนสมาชกกลม และการซอหน เพอนาเงนทงหมดฝาก

เขาบญชธนาคารแบบฝากประจา ใหเปนเงนประกนความมนคงการดาเนนกจการทองเทยวของกลม

. . กาหนดสดสวนการซอหนสาหรบสมาชกเกา และสมาชกใหม เพอสราง

แรงจงใจการเขาเปนสมาชกใหมเพมขน

. การจดการผลประโยชนแกสมาชก

. . การรายงานสรปรายรบและรายจายประจาเดอน การขอความเหนชอบใน

รายจายทจะเกดขนในเดอนถดไป ผานทประชมประชาคมของชมชนทกเดอน

. . การรายงานสรปรายรบและรายจายประจาป รวมทงสรปยอดเงนปนผล

ผานการประชมสมาชกกลมประจาป

. . รายไดโดยตรง จากการทางานใหบรการการทองเทยวของสมาชกกลมใน

แตละครง เชน สมาชกกลมผทาหนาทพายเรอมาดใหนกทองเทยวนงจะไดรบคาจางตอครง

218

. . รายไดจากเงนปนผล ซงเปนรายไดทมการจดสรรรายปตามสดสวนการถอ

หน

. การจดสรรรายไดเพอสวนรวม

. . จดสรรรายไดเพอใชในการบรหารจดการ การดาเนนกจกรรมกลม การให

ความชวยเหลอแกสมาชกกลม และการมสวนรวมตอการพฒนาชมชน

. . รายการจดสรรเปนไปตามความตองการรวมกนของสมาชกกลม มการ

ทบทวนและเปลยนแปลงตามความเหมาะสม ผานการตดสนใจรวมกนในการประชมสมาชกประจาป

เชน มการจดสรรเงนรายไดคงเหลอประจาป เพอใชในการบรหารจดการกลม เขากองทนอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและสาธารณประโยชน คาใชจายประชาสมพนธและศกษาดงาน

จดสรรเปนสวสดการสงคม และเปนเงนทนสารอง

กระบวนการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน สามารถสรปกระบวนการ

พฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนใหเปนสวนสาคญในการพฒนาชมชนอยางยงยน ประกอบดวย

การพฒนาการบรหารจดการกลม การพฒนาศกยภาพผนาและสมาชกกลม การพฒนากจกรรมทองเทยว

และการสรางเครอขายความรวมมอของชมชน เพอเพมประสทธภาพการจดการทองเทยวโดยชมชน

มรายละเอยดดงน

1. การพฒนาการบรหารจดการกลม 1.1 การวางแผนพฒนาการทองเทยว

1.1.1 คณะกรรมการบรหารงานทองเทยวศกษาคนควาขอมล สถานการณการ

ทองเทยว การพฒนาของชมชนและทองถน และทศทางการพฒนาของจงหวดทเกยวของกบการ

ทองเทยว และดานตางๆทอาจกระทบตอการทองเทยวของชมชน

1.1.2 การนาขอมลรอบดานมาสรางความเขาใจเฉพาะกลมผ นา ทาการ

วเคราะหประกอบกบเปาหมายของการจดการทองเทยวโดยชมชน เพอชใหเหนโอกาสและอปสรรคทม

219

ตอการจดการทองเทยวของชมชน ดวยการวเคราะหทงปจจยภายในและภายนอก ศกยภาพและขอจากด

(ปจจยภายใน) โอกาสและความเสยง (ปจจยภายนอก)

1.1.3 การหารอเพอกาหนดแนวทางการพฒนาในอนาคต และนาเสนอตอท

ประชมสมาชก เพอนาเสนอใหสมาชกไดตระหนก และใหความคดเหนการวางแผนการพฒนาการ

ทองเทยวรวมกน

1.2 การพฒนาระบบการจดการ คณะกรรมการบรหารงานทองเทยวมการประชมเพอ

ทบทวนการดาเนนงานของกลม และจดทาขอเสนอระบบการจดการใหม พรอมวเคราะหขอดและเสย

หรอขอจากด และนาเสนอหารอในทประชมสมาชก เพอพจารณา แสดงความคดเหนและใหความ

เหนชอบรวมกน 1.3 การพฒนาโครงสรางการบรหาร มการพจารณาโครงสรางการบรหารจดการกลม

กอนครบรอบวาระการดารงตาแหนงของคณะกรรมการบรหารงานทองเทยว หรอรอบปตามความ

ตองการของกลม เพอใหการบรหารงานมความเขมแขง สามารถเชอมโยงงานทองเทยวสงานพฒนา

ชมชนหลายดาน ดวยการพฒนาโครงสรางการบรหารใหมตวแทนกลมงานพฒนาตางๆในชมชน และ

การเปดโอกาสใหสมาชกกลมเขามามสวนรวมมากขน และมการหมนเวยนตาแหนง เพอสงเสรมใหคน

ใหม ๆ เขามาเปนผนา และผนาเดมปรบบทบาทไปเปนทปรกษากลม 1.4 การพฒนาวธการสรางการมสวนรวม

1.4.1 การเสนอตอทประชมสมาชกใหโอกาสคนรนใหมทมการศกษาเขามาเปนคณะกรรมการบรหารงานทองเทยว และมอบหมายหนาทใหมบทบาทในการนาการประชม เพอ

สรางการยอมรบ ผลกดนใหเกดความมนใจ และกลาแสดงความคดเหน รวมทงใหเปนสอกลางการดง

คนรนใหมในชมชนเขามาทางานของสวนรวม

1.4.2 การจดกจกรรมใหสมาชกกลมเขาทางานรวมกน นอกจากการใหสมาชก

มสวนรวมการจดการทองเทยว มการทากจกรรมเสรมในงานพฒนาตางๆ เพอกระตนใหเกดจตอาสา

จตสาธารณะ ความเสยสละ ความตระหนกในบทบาทหนาท ดวยการทากจกรรมทเชอมโยงกบงาน

พฒนาชมชนอยางตอเนอง

220

1.5 การจดทาฐานขอมลเพอชแนวทางการพฒนา มการจดทาสรปจานวนนกทองเทยวรายเดอน และรายป จาแนกรายไดตามประเภทนกทองเทยวชาวไทย ชาวตางชาต และจาแนกเพศหญง

และชาย รวมทงการสรปรายจายประจาเดอน การจดสรรผลประโยชนใหแกสมาชกรายป และการจดทา

ระบบประเมนผลความพงพอใจของผใชบรการ และความพงพอใจของชาวบานและสมาชกกลมเพอ

เปนขอมลสถตทใชในการวเคราะหใหเหนพฒนาการของการจดการทองเทยวโดยชมชน นาไปใช

ประกอบการวางแผนพฒนาการทองเทยวในอนาคต

2. การพฒนาศกยภาพผนาและสมาชกกลม การพฒนาศกยภาพผนาและสมาชกกลม ใหความสาคญตอการจดการเรยนร ดวยการเปด

โอกาสใหทงผนาและสมาชกกลมซงเปนกลมคนทมบทบาทในการจดการทองเทยวโดยชมชนใหบรรล

ตามเปาหมาย และตรงกบความตองการรวมกน มการพฒนาดานความรและดานทกษะ ดงน

2.1 การพฒนาดานความร

2.1.1 การเพมพนความรและประสบการณทเปนประโยชน ดวยการใหผนา

กลม หรอตวแทนซงเปนสมาชกกลมเขาประชม สมมนา อบรม ศกษาดงาน ตดตามขาวสาร สาระ

ความรจากสอและแหลงความรตางๆ เพอใชประโยชนพฒนาการจดการทองเทยวของชมชน

2.1.2 การถายความร ผนากลม หรอตวแทนสมาชกกลมสรปสงทไดรบจากการ

การเพมพนความรและประสบการณทเปนประโยชน มาถายทอดความรและประสบการณใหสมาชก

ชมรมไดเรยนรตอทประชมสมาชก

2.1.3 การแสวงหาความรและขอมลประกอบการตดสนใจ การพฒนาการ

ทองเทยวมหนวยงานภาคสวนตางๆ พรอมใหการสนบสนนและเสนอโครงการตางๆ เขามาอยาง

ตอเนอง ผ นากลมมการศกษาหาขอมล ดวยการสอบถามจากแหลงสนบสนนใหเขาใจชดเจน

การสอบถามผมความรในเรองนน รวมรวมขอมลเขาสการประชมคณะกรรมการบรหารงานทองเทยว

เพอการตดสนใจรวมกน แลวจงนาผลการตดสนใจในสวนทไมแนใจเขาปรกษาหารอกบทปรกษากลม

เพอขอความคดเหนในสงทคณะกรรมการบรหารงานทองเทยวไดคดและตดสนใจ

221

2.1.4 การจดกจกรรมแลกเปลยนความรในชมชน ดวยการเชญแกนนาชมชน

จากชมชนภายนอก ซงมประสบการณการจดการทองเทยวโดยชมชนมาเยยมเยอนหรอดงานการจดการ

ทองเทยวของชมชน และจดกจกรรมใหแกนนาชมชนภายนอกไดนาเสนอหรอบอกเลาเรองราวของ

ชมชน และการบรหารจดการทองเทยวโดยชมชน เพอใหสมาชกกลมไดเรยนรแบบอยางทด และเปด

โลกทศนการเรยนรชมชนอนๆมากขน

2.1.5 การสรางเครอขายการเรยนร ดวยการสงผนาหรอสมาชกกลมซงเปน

ตวแทนกลมเขาประชม สมมนา อบรม ตามโครงการทภาคสวนตางๆจดให เพอสรางโอกาสทาความ

รจกผนาจากชมชนอน หรอนกวชาการทมความรความสามารถ หรอบทบาทหนาทขององคกรตางๆ

ขยายผลสการเปนพนธมตรในการสอสาร การใหขอมล การใหคาปรกษา และพฒนาสการสราง

เครอขายการเรยนร

2.1.6 การสรางแบบอยางการเรยนร ดวยการใหลกหลานของผนากลม ซงเปน

กลมคนรนใหมเขามาทางานกบกลมผนาอยางใกลชดตามโอกาสตางๆ มการถายทอดความรและ

บทเรยนการทางานจากคนในกลมผมความรและประสบการณ ทงดานความรทเปนภมปญญา และ

ความรจากการทางานการทองเทยวทผานมา ซงเปนความรอยทตวคนในชมชนเพอใหเหนแบบอยางใน

การทางานการจดการทองเทยว และเกดการเรยนรแนวคด วธการจดการ และการทางานของกลม

2.2 การพฒนาดานทกษะ

2.2.1 ทกษะการทางานเปนทม มการแบงงานกนทาตามความเหมาะสม มการ

ตดตามการทางาน และการพฒนางานรวมกน

2.2.2 ทกษะการสอสาร ผนาแสดงความคดเหน การนาเสนอขาวสาร ความ

เคลอนไหวของการจดการทองเทยวของกลมอยางตอเนอง และสมาชกกลมมสวนรวมแสดงความ

คดเหนและซกถามในทประชม

2.2.3 ทกษะนาการประชม ผนากลมเปดโอกาสใหสมาชกกลมไดแสดงความ

คดเหน และตดสนใจรวมกนอยางกวางขวาง และมการทบทวนสรปผลการประชมแตละครง

222

2.2.4 ทกษะการสรางการมสวนรวม การเปดโอกาสใหสมาชกไดทางานแบบม

สวนรวมทงการรบรขอมลขาวสาร การคดเหนในประเดนตางๆ การทางานรวมกน การรบผลประโยชน

และการตดตามประเมนผลงานรวมกน โดยนาความสาเรจมาเปนการกระตนพลงการมสวนรวมของ

สมาชกกลม

2.2.5 ทกษะการศกษาขอมลกอนการตดสนใจ การศกษาและมขอมลภายใน

กลมและชมชน ดวยการพดคย สอบถาม และประชมกลม เพอทาความเขาใจสภาพ ปญหาและความ

ตองการของตนเอง การศกษาปจจยแวดลอมภายนอก ทอาจสงผลกระทบตอการจดการทองเทยวของ

ชมชน ดวยการสอบถามขอมลจากหนวยงานทเกยวของ จากผรหรอผเชยวชาญในดานนนๆ กอนการ

วางแผน การจดการ และการตดสนใจเพอใหการดาเนนการทองเทยวโดยชมชนสอดคลองกบเปาหมาย

และไมสงผลตอการเปลยนแปลงวถชวตของคนในชมชน

2.2.6 ทกษะการทดลองปฏบตกอนตดสนใจ การทดลองในสงไมร สงทไม

แนใจ กอนตดสนใจดาเนนการจรง เพอปองกนการสรางผลกระทบตอชมชน ดวยการวางแผนการ

ทางาน การเตรยมการ การดาเนนการ การตดตามผล และการวเคราะหผลเพอประเมนความคมคา ความ

เหมาะสม ประโยชนทไดรบ และการไมสงผลกระทบตอการจดการทองเทยวโดยชมชน และการพฒนา

ชมชนในอนาคต

3. การพฒนากจกรรมทองเทยว 3.1 การศกษาและรจกตนเอง ดวยการศกษาสภาพชมชน ทรพยากรของชมชน และ

ศกยภาพของชมชนหลงจากทมการจดการทองเทยวโดยชมชนขน เพอใหมขอมลประกอบการคดอยาง

รอบคอบกอนการตดสนใจ ใชทนเดมเปนฐานการกาหนดกจกรรมทองเทยว หรอการคนหาทนใหมเพอ

การจดกจกรรมทองเทยวใหม ซงมความสอดคลองกบวถชวตและวฒนธรรมของชมชน

3.2 การศกษาความตองการพฒนากจกรรมทองเทยว ดวยการศกษาความตองการของ

นกทองเทยวตอกจกรรมทองเทยวทมอยเดม และกจกรรมทองเทยวใหมทตองการใหมขนในชมชน

รวมทงการศกษาความตองการของสมาชกกลม และความพรอมการจดการกจกรรมทองเทยวรวมกน

223

3.3 การทดลองและประเมนผลเพอตดสนใจ หากทงนกทองเทยวและสมาชกกลมม

ความตองการใหทากจกรรมทองเทยวใหม มวางแผนการทางาน และการทดลองจดกจกรรมทองเทยว

ใหนกทองเทยวและสมาชกกลมทเปนผมสวนรวมในกจกรรมทองเทยวไดรวมกนประเมนผล เพอใหได

ขอสรปในการตดสนใจรวมกน หรอหากยงไมอาจมความชดแจงของผลการประเมนจนไดขอสรป

มการทดลองจดกจกรรมทองเทยวจนกวาจะไดคาตอบทเปนขอสรปรวมกนของสมาชกกลม

3.4 เชอมโยงกจกรรมทองเทยวกบธรกจทองเทยว มการประสานงานกบธรกจการ

ทองเทยวรปแบบตางๆ ใหการทองเทยวโดยชมชนเปนแหลงทองเทยวแหงหนงในเสนทางการทองเทยว

หรอการบรรจขอมลอยในโปรแกรมการทองเทยว

4. การสรางเครอขายความรวมมอของชมชน 4.1 เครอขายความรวมมอภายในชมชน

4.1.1 การรวมกลมในชมชน การใหตวแทนจากกลมตางๆ ในชมชนเขาเปน

คณะกรรมการบรหารงานทองเทยวและเปนสมาชกกลม เพอใหการดาเนนงานดานการทองเทยว

สามารถสรางประโยชนใหกบทกกลมในชมชน และกลมตางๆ สามารถทาหนาทเออประโยชนแกกลม

การทองเทยว ซงเปนการเออประโยชนและหนนเสรมกน

4.1.2 การประชมรวมกบชมชน การใชทประชมประชาคมของชมชน ซงมการ

จดประจาทกเดอนใหขอมลขาวสารจากสวนราชการ และการปรกษาหารอในประเดนตางๆ ไดสราง

โอกาสใหตวแทนทกกลมในชมชนไดพบปะและพดคยกน คณะกรรมการบรหารงานทองเทยวสามารถ

ใชทประชมเพอชแจงขอมล และการตดสนใจตางๆ ซงสามารถเชอมโยงสทกกลมในการคานงถง

ผลกระทบทอาจเกดขนกบกลมตน จงเปนการสรางเครอขายความรวมมอในระดบชมชน

4.1.3 การทางานรวมกบชมชน การอาสารวมกจกรรมพฒนาของชมชนอยาง

สมาเสมอ ดวยการใหสมาชกกลมเขารวมกจกรรมตามโอกาสและความพรอม และทางานในนามกลม

ทองเทยวรวมกบชมชนอยางตอเนอง สงผลตอการสรางการยอมรบ และการหลอมรวมเปนสวนหนง

ของชมชน

4.1.4 การทากจกรรมเสรมเพอพฒนาชมชน สมาชกกลมไมไดมสวนรวมการ

จดการทองเทยวโดยชมชนเพยงอยางเดยว มการสรางกจกรรมใหม ทอาจไมใชงานดานการทองเทยว

แตใหสมาชกกลมทองเทยวทารวมกนเพอใหเกดผลประโยชนตอชมชน และดงคนในชมชนมามสวน

224

รวมกจกรรม เชน กลมทองเทยวทาจลนทรยบอลใชปรบสภาพนาเสยโดยรอบชมชน เปนงานททาเพอ

สวนรวม และปลายทางการทองเทยวไดประโยชนรวมในการรกษาทรพยากรการทองเทยวไดอยาง

ยงยน

4.2 เครอขายความรวมมอระหวางชมชน

4.2.1 การทาความรจกกลมผนาทองเทยว ผนากลมเขารวมประชม สมมนา

อบรม ดงานซงจดโดยองคกรภาคสวนตางๆ เพอสรางโอกาสไดพบปะกลมคนททาการทองเทยว

โดยเฉพาะไดทาความรจกกลมผนาชมชนททาการทองเทยวโดยชมชน

4.2.2 การแลกเปลยนเรยนรระหวางชมชน

4.2.2.1 ผนากลมเรยนรการจดการทองเทยวโดยชมชนจากผนาชมชน

ตางๆ ผานการรวมกจกรรมขององคภายนอกทจดขน เชน ฟงการบรรยาย หรอการศกษาดงาน

4.2.2.2 เชญชวนผนาชมชนตางๆ เขาเยยมเยอนชมชนของตน เพอเขารวม

กจกรรมการทองเทยว และมการจดประชมสมาชกกลมใหเขารบฟงการบอกเลาเรองราวของชมชน ทง

วถชวตและวฒนธรรม การจดการทองเทยวโดยชมชน และการใหขอเสนอแนะ รวมทงการแลกเปลยน

ความคด ความร การพดคย ซกถามระหวางกน

4.2.2.3 การเชอมโยงกจกรรมทองเทยว มการประสานงานกบชมชน

ใกลเคยงทมการจดการทองเทยว ใหมขอมลการทองเทยวของแตละชมชน เพอประชาสมพนธแนะนา

แหลงทองเทยวและกจกรรมทองเทยวของชมชนใหแกนกทองเทยวไดมทางเลอกในการทองเทยว

4.2.2.4 ตวกลางสรางความรวมมอ องคการบรหารสวนตาบลซงอยใน

พนทเปนตวกลางการจดประชมผนาชมชนททาการทองเทยวในลกษณะตางๆ ใหมการพดคย เพอ

กาหนดทศทางการพฒนาการทองเทยวระดบตาบล และการสรางการมสวนรวมในกจกรรมเพอสวน

รวม ใหเออประโยชนตอการทองเทยวและชมชน และการไมสรางผลกระทบระหวางชมชน เปนสวน

สาคญในการสรางความรวมมอในการควบคมทศทางการพฒนาการทองเทยวระดบตาบลทเหมาะสม

4.3 เครอขายความรวมมอองคกรภายนอกชมชน

4.3.1 การศกษาเปาหมายองคกรสนบสนน องคกรภายนอกทเขามาสนบสนน

กลมดวยโครงการตางๆ กลมมการศกษาเปาหมายของการเขามาสนบสนน และการศกษาถงการ

เชอมโยงสการพฒนาการทองเทยวโดยชมชน และการพฒนาชมชนในดานตางๆ เพอประเมนความ

225

เหมาะสม การไดประโยชนทแทจรง และไมสรางภาระหรอผลกระทบใหแกกลมและชมชน กอนการ

ตดสนใจรบการสนบสนนจากองคกรภายนอก

4.3.2 การวางบทบาทองคกรสนบสนน มการวางบทบาทขององคกรภายนอกทง

ภาครฐและภาคเอกชน ใหเปนฝายสนบสนนตามความตองการของกลมและชมชน ซงอาจสนบสนน

ดานขอมล ความร คาแนะนา หรองบประมาณ และควบคมใหกลมสามารถตดสนใจในการเลอกรบหรอ

ปฏเสธ หรอการตอรองดวยตนเอง โดยมการทางานรวมกนอยางตอเนอง เพอใหเกดการแลกเปลยน

เรยนร และเปนเครอขายความรวมมอกนในอนาคต 4.3.3 การสรางพนธมตรทด

4.3.3.1 การเขารวมกจกรรมขององคกรสนบสนน ผนากลมหรอสมาชก

กลมเขารวมกจกรรมกบองคกรภายนอกทมการเชญใหกลมเขารวมกจกรรมอยางตอเนอง แสดงถงการ

ใหความรวมมอ และเพอสรางการยอมรบ และความจรงใจในการประสานความรวมมอระหวางกน

4.3.3.2 การทางานรวมกนใหเกดผลงานทเปนรปธรรม มการทดลอง

ทางานรวมกนเพอใหเกดการยอมรบระหวางกลมและองคกรสนบสนน สงผลใหเกดความไววางใจใน

การใหการสนบสนนและเปนเครอขายความรวมมอกนตอไป

4.3.3.3 การขยายความรวมมอ มการประสานงานใหองคกรภายนอกแต

ละองคกรเขาประชมรวมกบคณะกรรมการบรหารงานทองเทยว เพอสรางโอกาสพบปะ พดคย และเกด

การวางบทบาทการหนนเสรมกลมในทศทางทสนบสนนตอกน

การประเมนผลการจดการทองเทยวโดยชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน เพอใหสามารถเปนไปตาม

เปาหมาย หลกการ กระบวนการ และเกดประโยชนแทจรงตอชมชน ตองมการประเมนผลการจดการ

ทองเทยวโดยชมชน ซงเปนหนาทของคนในชมชนทตองรวมกนประเมนผล ทงนการประเมนผล

สามารถดาเนนการไดทงแบบเปนทางการตามวธการและขนตอนการดาเนนงานทกาหนดน และ

สามารถดาเนนการแบบไมเปนทางการ ขนอยกบสถานการณและความจาเปนเรงดวนทตองการหา

ทางออกในการแกไขปญหา เชน อาจใชทประชมประชาคมของชมชนซงจดประชมทกเดอนเปนเวท

การตดตามและประเมนผล เปนตน ซงการประเมนผลการจดการทองเทยวโดยชมชน มวธการและ

ขนตอนดงน

226

1. วางแผนการประเมนผล คณะกรรมการบรหารกลมทบทวนการดาเนนการจดการและการพฒนาการจดการทองเทยวของกลมชวงเวลาทผานมา สรางความตระหนกการประเมนผลเพอการ

พฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนใหเหมาะสมกบสภาพและเงอนไขตางๆ ทงภายในกลม ภายใน

ชมชน และภายนอกชมชนทมสวนสงผลกระทบตอการจดการทองเทยว เพอใหการจดการทองเทยวโดย

ชมชนสามารถเปนสวนหนงในการพฒนาชมชนไดอยางยงยน มการรวมกนกาหนดวธการประเมนผล

และชวงระยะเวลาการประเมนผลตามความพรอมของกลมและชมชน

2. กาหนดประเดนการประเมนผลและแหลงขอมล คณะกรรมการบรหารกลมรวมกน

กาหนดประเดนในการประเมนผลใหชดเจน ดวยการกาหนดวตถประสงคของการประเมนผล เพอเปน

ทศทางกาหนดประเดนการประเมนผล ซงตองมความสอดคลองกบเปาหมาย หลกการ ของการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนของกลม แลวจงกาหนดกลมเปาหมายผใหขอมล และแหลงขอมล

3. เกบรวบรวมขอมลประกอบการประเมนผล คณะกรรมการบรหารกลมและสมาชกกลม

สวนหนง รวมกนสอบถาม สมภาษณ หรอจดพดคยกลมยอย กบกลมเปาหมายผใหขอมล ซงเปน

สมาชกกลม และบคคลทมสวนเกยวของกบประเดนทประเมนผล เชน กลมนกทองเทยว องคกรหรอ

หนวยงานทเขามาสนบสนนการทองเทยวของกลม เปนตน เพอใหไดขอมลรอบดาน และใหไดขอมล

ตามประเดนทกาหนด รวมทงการขอขอมลจากแหลงขอมลตางๆ แลวจงทาการรวบรวมขอมลทงหมด

จดเตรยมเขาทประชมคณะกรรมการบรหารกลม

4. ประเมนผล คณะกรรมการบรหารกลม นาผลการเกบรวบรวมขอมลมาประกอบการ

ประเมนผล ซงการประเมนผลการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยนตองยด

วตถประสงคของการประเมนผลเปนทตง และตองพจารณาถงความสอดคลองกบเปาหมาย หลกการ

กระบวนการ และการเกดประโยชนทแทจรงตอชมชน แลวจงจดทารายงานสรปผลการประเมน

5. ตรวจสอบผลการประเมน คณะกรรมการบรหารกลมจดประชมรวมกบสมาชกประจาป

เพอใหสมาชกไดรบรถงผลการประเมนจากคณะกรรมการบรหาร และใหสมาชกกลมรวมกนตรวจสอบ

ความถกตองของผลการประเมน ตลอดจนการรวมกนแสดงความคดเหนและใหขอเสนอแนะการ

พฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยนเพอจดทาแผนพฒนาปตอไป

227

ปจจยและเงอนไขสาคญของการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน มปจจยและเงอนไขสาคญ

จาแนกออกเปน ปจจยไดแก ปจจยภายใน และปจจยภายนอก ทมสวนผลกดนใหการจดการทองเทยว

โดยชมชนสามารถนาไปสการพฒนาชมชนอยางยงยน มรายละเอยดดงน

1. ปจจยภายใน ปจจยภายในกลม และชมชน ทมสวนสาคญใหการจดการทองเทยวโดยชมชนสามารถ

นาไปสการพฒนาชมชนอยางยงยน มดงน

1.1 กลมคนทางาน เปนปจจยหลกทมสวนทาใหเกดการจดระบบการบรหารจดการ

การ มคณะผบรหารจดการ และการมผทาหนาทสนบสนนการดาเนนการดานการทองเทยวโดยชมชน

ปจจยนมองคประกอบสาคญ ดงน

1.1.1 ผนากลมยดเปาหมายของกลมเปนทตง มความตงใจและพยายามใหการ

บรหารจดการทองเทยวโดยชมชนเปนไปตามเปาหมายทกาหนด กอใหเกดประโยชนตอคนในชมชน

และชมชนอยางเปนรปธรรม

1.1.2 ผนาชมชนเปนคนในชมชน กลมผนามบทบาทหลกบรหารจดการและ

ดาเนนงานทองเทยว การเปนคนในชมชน ทาใหการคดตดสนใจคานงถงผลกระทบตอชมชน และญาต

พนอง และความคนเคยกนในชมชน มความเปนพนอง ทาใหเกดบรรยากาศการทางานทรวมกนคด

รวมกนทางาน การใหคาแนะนา และการตกเตอนกน

1.1.3 ผ นากลมมความเขมแขง มวสยทศน มการคดทบทวนตนเองเสมอ

ใหความสาคญในการศกษาขอมล ทาการวเคราะหการเปลยนแปลงรอบดาน เพอตงหลกปองกน

ผลกระทบทมตอชมชน และการตดสนใจตางๆ มความเสยสละ ทางานเพอสวนรวม และเปดใจรบฟง

ความคดเหนจากสมาชกกลม

228

1.1.4 สมาชกกลมใหความรวมมอ มความรบผดชอบในบทบาทหนาททไดรบ

มอบหมาย เขารวมประชมประจาเดอนและทกปสมาเสมอ ใหความรวมมอในการทางานเพอสวนรวม

มสวนรวมแสดงความคดเหนและตดสนใจเพอรกษาผลประโยชนรวมกน

1.2 การบรหารจดการ เปนปจจยทควบคมการดาเนนงานของกลมใหบรรลเปาหมายท

กาหนด ปจจยนมองคประกอบสาคญ ดงน

1.2.1 การบรหารจดการกลมเปนระบบ มโครงสรางการบรหารงานกาหนด

บทบาทหนาทการทางานชดเจน และกระจายบทบาทหนาท

1.2.2 วธการบรหารจดการแบบมสวนรวม มการกาหนดใหคณะกรรมการ

บรหารงานทองเทยวและสมาชกกลมมสวนรวม การคดหรอตดสนใจ การวางแผน การดาเนนงาน

การประเมนผล ดวยการจดประชมประจาป และอาจใชทประชมประชาคมของชมชนเปนการประชม

ประจาเดอน

1.2.3 การศกษาเพอพฒนาระบบการบรหาร ผนากลมมการพดคยเพอสอบถาม

ปญหาและความตองการพฒนาจากสมาชกกลมตามโอกาสตางๆ เพอรวมรวมขอมลเขาทประชม

คณะกรรมการบรหารงานทองเทยว มการวเคราะหถงความสอดคลองกบเปาหมายของกลม ทบทวน

และประเมนศกยภาพของตนเองเปนหลก กอนคดแนวทางเพอนาเสนอทประชมใหสมาชกกลมแสดง

ความคดเหนกอนรวมตดสนใจ

1.2.4 ตวแทนกลมดแลการจดกจกรรมการทองเทยว มการวาจางบคคลดารง

ตาแหนงผจดการกลม เพอทาหนาทแทนสมาชกกลม ดวยกจกรรมการทองเทยวทมจานวนนกทองเทยว

ไมแนนอนในแตละวน การมผจดการกลมทาหนาทแทน ทาใหไมสงผลกระทบตอการประกอบอาชพ

หลกของสมาชกในชมชน เชน อาชพทาประมง อาชพทาสวนยาง หรอสวนผลไม และยงเปนการ

สอดคลองกบเปาหมายของกลมทจดการทองเทยวโดยชมชนเพอสรางรายไดเสรม ในทางกลบกนการม

ผจดการกลมทาหนาทประจาททาการกลมซงตงอยศนยกลางชมชนและเปดทาการทกวน ทาใหสมาชก

กลมเขามาพดคย สอสาร และสงเกตการทางานทองเทยวของกลม สงผลใหผ จ ดการกลมเปน

ประชาสมพนธและผประสานงานกลางของกลมอยางไมเปนทางการ

229

1.2.5 ความโปรงใสในการทางาน มการวางระบบการตรวจสอบการทางาน

โดยเฉพาะผลประโยชนทไดรบ ดวยการใหผจดการกลมจดทาบญชรายรบรายจาย มเหรญญกกลมทา

การตรวจสอบ แจงรายรบและรายจายตอเดอน รวมทงการขออนมตคาใชจายในเดอนถดไปลวงหนา

ใหแกสมาชกกลมทกเดอน ไดมสวนสรางความเชอมนในการดแลผลประโยชนใหแกสมาชกกลม

1.3 กจกรรมทองเทยวสอดคลองกบวถชวตชมชน เปนปจจยควบคมผลกระทบทม

ตอกลมและชมชน ปจจยนมองคประกอบสาคญ ดงน

1.3.1 การใชทนของชมชนกาหนดกจกรรมทองเทยว การจดกจกรรมทองเทยว

ดวยการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และวถวฒนธรรมชมชนเปนปจจยกาหนดกจกรรม

ทองเทยว ทาใหกจกรรมทองเทยวมความกลมกลนกบวถชมชน ไมสรางผลกระทบตอชมชน และไม

เพมตนทนการบรหารจดการ และมการประเมนความเสยง ความคมคา จากการเลอกใชประโยชนของ

ทรพยากรการทองเทยวกอนการตดสนใจ

1.3.2 การทดลองกจกรรมทองเทยวกอนตดสนใจ จากความตองการของ

นกทองเทยวใหเพมกจกรรมทองเทยวในชมชน และสมาชกกลมเหนถงประโยชนในการมรายไดท

เพมขน ทาใหกลมมการวางแผนและทดลองจดกจกรรมทองเทยว พรอมการเกบขอมลสะทอนผลจาก

นกทองเทยวและผเกยวของ เพอประเมนถงความเปนไปได และความพรอม รวมถงการไมสราง

ผลกระทบตอชมชน ไดเปนสวนสาคญในการควบคมการจดกจกรรมทองเทยวใหสอดคลองกบวถ

ชมชน และเปาหมายของกลม

1.4 การจดการทองเทยวเชอมโยงสชมชน เปนปจจยทสงผลใหการจดการทองเทยว

โดยชมชนเปนสวนหนงของชมชน และนาไปสการพฒนาชมชน ปจจยนมองคประกอบสาคญ ดงน

1.4.1 พลงของความรวมมอระดบชมชน สมาชกกลมเขารวมกจกรรมของ

ชมชน หรอกจกรรมพฒนาชมชนอยางตอเนอง และการจดกจกรรมทองเทยวใหคนในชมชนมารวม

กจกรรม ทาใหการจดการทองเทยวเปนสวนหนงของชมชน

1.4.2 การคนประโยชนสชมชน การจดสรรเงนรายไดจากกจกรรมการ

ทองเทยวใหเกดประโยชนตอการพฒนาชมชน ดวยการใหสวสดการสงคม เงนชวยเหลอผสงอาย

230

คนพการ เงนทนการศกษา รวมทงการจดทาโครงการรวมกบองคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ

ใหแกกลม ดวยการเลอกทาโครงการทชมชนไดรบประโยชนรวม ไดเปนสวนหนงในการชวยพฒนา

ชมชน

1.4.3 การสรางชมชนพงตนเองและพอเพยง การจดการทองเทยวโดยชมชน

ดวยศกยภาพและความสามารถของชมชน เกดการเรยนรดวยตนเองจนเกดความเชอมนในการพงตนเอง

และการจดการทองเทยวเพอเปาหมายการสรางรายไดเสรม และวางระบบการจดการไมใหกระทบตอ

การประกอบอาชพหลกของสมาชกกลม ทาใหมรายไดประจาเกดความพอเพยงในการดารงชวต

1.5 ความพรอมของชมชน เปนปจจยทสนบสนนการดาเนนงานของกลมใหบรรล

เปาหมายทกาหนด ปจจยนมองคประกอบสาคญ ดงน

1.5.1 ผนาและคนในชมชนมความสามคค ทาใหการดาเนนกจการดานการ

ทองเทยวไดรบความรวมมอ และไดรบการหนนเสรมใหการทางานเปนไปดวยความราบรน

1.5.2 สถาบนครอบครวเขมแขง ตวแทนครวเรอนทเปนสมาชกกลมทาหนาท

ควบคมพฤตกรรมและความรบผดชอบของสมาชกในครอบครว เพอรวมทาหนาทรวมดแลรกษา

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชนใหเปนทรพยากรการทองเทยวทสมบรณ เพอใหม

นกทองเทยวเขามาสรางรายไดเขากลมอยางตอเนอง สงผลใหแตละครวเรอนไดรบเงนปนผลเพมมาก

ขน

1.5.3 ยดถอวถชวตและวฒนธรรมชมชน การเปนชมชนทมวถชวตและ

วฒนธรรมทผกพนกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทาใหเกดความตระหนกในการไมทาลาย

และรวมกนรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการไมทาการทองเทยวทสรางผลกระทบตอ

วถชวตและวฒนธรรมของชมชน

1.5.4 เศรษฐกจชมชนพงตนเองและพอเพยง การประกอบอาชพในชมชน ดวย

การทาการเกษตรเปนหลกไดสรางผลผลตในการบรโภค และการคาขาย สรางรายไดใหกบคนในชมชน

เปนความรสกถงความภาคภมใจในการพงตนเองได และการมชวตพออยพอกนอยางพอเพยง

231

. ปจจยภายนอก ปจจยภายนอกชมชน ทมสวนสาคญใหการจดการทองเทยวโดยชมชนสามารถนาไปสการ

พฒนาชมชนอยางยงยน มดงน

2.1 นโยบายสงเสรมการทองเทยว 2.1.1 การพฒนาแหลงทองเทยว นโยบายการพฒนาแหลงทองเทยวซงกาหนด

โดยองคกรในพนททงระดบชมชน จงหวด ภมภาค และประเทศ เชน องคการบรหารสวนตาบล

องคการบรหารสวนจงหวด สานกงานทองเทยวและกฬาจงหวด กระทรวงการทองเทยวและกฬา พฒนา

แหลงทองเทยวใหมคณภาพ มความพรอมรองรบการทองเทยว และเพอสรางทางเลอกใหแก

นกทองเทยวทงชาวตางชาตและชาวไทย ไดสรางโอกาสพฒนาการทองเทยวของชมชน

2.1.2 การพฒนาการตลาดการทองเทยว การทองเทยวแหงประเทศไทยผลกดน

สงเสรมการประชาสมพนธ และโอกาสทางการตลาดใหกบการทองเทยวโดยชมชน มการจดงานและ

กจกรรมเพอสงเสรมการทองเทยวอยางตอเนอง ไดสรางโอกาสใหชมชนททาทองเทยวเขารวมกจกรรม

เพอประชาสมพนธการทองเทยวของชมชน

2.2 การมพนธมตรและเครอขายความรวมมอสนบสนนการพฒนา 2.2.1 การมพนธมตรสนบสนนการพฒนา จากนโยบายการพฒนาการทองเทยว

ไดมหนวยงานภาครฐหลายองคกรพรอมใหการสนบสนนงบประมาณการพฒนาการทองเทยวโดย

ชมชน เชน องคกรปกครองสวนทองถน สานกงานทองเทยวและกฬาจงหวด และองคการบรหารการ

พฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน)

2.2.2 การมเครอขายการเรยนรเพอการพฒนา การไดรจกผนาชมชนททาการ

ทองเทยวโดยชมชน ซงเปนชมชนทประสบความสาเรจหรอมบทเรยนทดตางๆ และนกวชาการทม

ความรดานการจดการทองเทยวโดยชมชนซงมแนวคดสอดคลองกบเปาหมายการจดการทองเทยวของ

กลม รวมทงสถาบนการทองเทยวโดยชมชนทใหโอกาสเขารวมกจกรรม เพอพบปะเครอขายชมชนท

ทาทองเทยวโดยชมชนอยางตอเนอง เกดการเปนเครอขายการแลกเปลยนความร ประสบการณ และได

สรางความเชอมนในการดาเนนการจดการทองเทยวโดยชมชนในอนาคต

232

2.3 การขยายตวตลาดการทองเทยว การทองเทยวทางเลอก โดยเฉพาะการทองเทยว

โดยชมชนกาลงไดรบความสนใจมากขน ซงเปนนกทองเทยวเฉพาะกลม ใหความสนใจเขามาทองเทยว

แลวไดความร สมผสวถชวตวฒนธรรม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน และการ

ตอบสนองความตองการเปนสวนหนงของการสรางรายไดใหแกชมชน

2.4 กระแสการดงานการจดการทองเทยว ดวยการสงเสรมการทองเทยวทงระดบชมชน ทองถน ภมภาคและประเทศ ไดสงผลใหทกระดบไดรบการสงเสรมใหมการจดการทองเทยวใน

พนทตางๆ หนวยงานภาครฐ และองคกรปกครองสวนทองถนจงมโครงการจดศกษาดงานชมชนททา

ทองเทยวโดยชมชน ทาใหมกลมดงานมากขนในชมชน เพอการแลกเปลยนเรยนรระหวางชมชน และ

ไดมสวนสงเสรมใหคนในชมชนเกดความภาคภมใจในชมชนของตน

2.5 กระแสการทองเทยวและอาสาพฒนา สถาบนการศกษามการจดการศกษาทเนนการสรางกระบวนการเรยนรในพนทชมชนทองถน เพอเสรมสรางการเรยนรผานประสบการณจรง

ใหแกนกศกษา ทาใหมนกศกษาเขามาศกษาดงานเพอเรยนรการจดการทองเทยวโดยชมชนมากขน

สงผลใหชมชนพฒนารปแบบกจกรรมทองเทยวเชอมโยงกบกจกรรมพฒนาชมชน เพอเปดโอกาสให

นกศกษามสวนรวมกบกจกรรมพฒนาชมชน เชน การบาเพญประโยชน งานอาสาพฒนาดานตางๆใน

ชมชน งานศลปวฒนธรรมชมชน เปนตน

ผลลพธจากการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนอยางยงยน การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน จาแนกออกเปน ดาน

ไดแก ความยงยนดานสงคมและวฒนธรรม ความยงยนดานเศรษฐกจ ความยงยนดานทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม มรายละเอยด ดงน

1. ความยงยนดานสงคมและวฒนธรรม การจดการทองเทยวโดยชมชนไดสงผลตอการพฒนาชมชนอยางยงยน ดานสงคมและ

วฒนธรรม ดงน

233

1.1 สงคมแหงการเรยนร . . การเกดแหลงเรยนรภายในและภายนอกชมชน การรวมกนจดการ

ทองเทยวโดยชมชน ไดสรางโอกาสใหสมาชกกลมไดเรยนรจากแหลงเรยนรภายในชมชน และการรวม

กจกรรมกบองคกรภายนอก ไดสรางโอกาสใหสมาชกกลมไดเรยนรจากแหลงเรยนรภายนอกชมชน

และยงกอใหเกดเครอขายการเรยนรและความรวมมอกบองคกรภาคสวนตางๆ

. . การแสวงหาความร การศกษาคนควาขอมล การทดลอง การตดตาม

ประเมนผล ทาใหมขอมลกอนการตดสนใจในประเดนตางๆ ควบคมใหเปนไปตามเปาหมายของกลม

และสามารถปองกนผลกระทบทอาจเกดขนตอสงคมและชมชน

. . การแบงปนความร สมาชกกลมไดรบโอกาสในการเรยนรและมความร

เพมขน จากการสรปบทเรยนของผนาหรอตวแทนสมาชกกลมทเขารวมกจกรรมกบหนวยงานภาคสวน

ตางๆ ดวยการนาเสนอความรผานทประชมประชาคมของชมชน

. . การรเทาทนการเปลยนแปลง จากบทเรยนทผานมาของชมชน การเขามา

สนบสนนการพฒนาของภาคสวนตางๆ ทไมตรงกบความตองการของชมชน ทาใหเปนภาระและไมเกด

ประโยชนทแทจรง ทาใหกลมมการแสวงหาขอมลหลายชองทางกอนการตดสนใจตอบรบโครงการ

ตางๆ เปนการเรยนรใหรเทาทนการเปลยนแปลงจากการพฒนา และผเขามาแสวงหาประโยชนจาก

ชมชน

1.2 สงคมแหงการแบงปน

1.2.1 การใชประโยชนทรพยากรของชมชนอยางเทาเทยม สมาชกกลมซงเปน

ตวแทนทกครวเรอนในชมชนไดเขามามสวนรวมการนาทรพยากรธรรมชาต และวถชวตวฒนธรรมมา

ใชประโยชนเปนทนเพอการจดกจกรรมทองเทยว และรายไดทเกดขนมการปนผลใหแกสมาชกกลม

จงเปนการแบงปนการใชประโยชนทรพยากรชมชนไดอยางเทาเทยมกน

1.2.2 การจดสวสดการสงคม การจดการทองเทยวโดยชมชนทไมใหความสาคญ

ตอจานวนเงนเพอการปนผลใหแกสมาชกทงหมด แตเปนการจดการทองเทยวทใสใจตอสวนรวม มการ

จดการรายไดประจาปสวนหนงไวสาหรบการจดสวสดการสงคมใหแกสมาชกกลม เพอใหการ

ชวยเหลอเทาททาไดอยางเทาเทยม ไดแก เงนใหการชวยเหลอคาเจบปวย ทนการศกษา เงนชวยเหลอ

ผสงอาย คาฌาปนกจศพ และเงนชวยเหลอสมาชกทประสบภยพบต เปนตน

234

1.3 สงคมแหงการอนรกษวฒนธรรมชมชน 1.3.1 การมผรบผดชอบการจดการทองเทยวแทนสมาชกกลม เปาหมายของ

การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอสรางรายไดเสรมใหแกสมาชกกลม จงมการวาจางบคคลทาหนาทใน

ตาแหนงผจดการกลม มการทางานประจาทกวน ดวยการตอนรบนกทองเทยว จดการใหบรการกจกรรม

นกทองเทยว การประสานงานการจดประชม และงานอนๆ ทผนากลมไดมอบหมาย ทาใหสมาชกกลม

ซงลวนมอาชพหลก ไมตองเขามากงวลหรอรอรบนกทองเทยว และสามารถมวถชวตตามปกต สงผลให

วฒนธรรมของชมชนยงคงเดมไมเปลยนแปลงไป

1.3.2 การจดกจกรรมการทองเทยวเพอการอนรกษ การใชทนทางวฒนธรรมเพอสรางความประทบใจในเอกลกษณเฉพาะถนใหแกนกทองเทยว ไดมสวนทาใหคนในชมชนได

ตระหนกการรวมกนอนรกษรกษาวฒนธรรมดงเดม ภมปญญา และงานประเพณทเชอมโยงกบพธกรรม

ทางศาสนา และมการดงลกหลานซงเปนเยาวชนเขามามสวนรวมจดเตรยมงาน สงผลตอการเรยนรใน

การรวมอนรกษวฒนธรรมของชมชน และเกดความภาคภมใจในวฒนธรรมของตน 1.4 สงคมแหงความภาคภมใจชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชน คานงถงการไมสรางผลกระทบตอวถชวตและ

วฒนธรรมของชมชน และทนทสาคญของชมชน ซงมความเปนเอกลกษณเฉพาะ มคณคาทางจตใจ และ

มความสาคญตอการดารงชวต การประกอบอาชพ การสรางรายไดแกคนในชมชน และการท

นกทองเทยวไดเขามาในชมชน และไดสะทอนถงการเหนถงคณคาของชมชน ไดสงผลตอการเกดความ

ภาคภมใจในชมชนของตน และเกดการตระหนกการรวมกนดแลรกษาสงทมคณคาของชมชนใหคงอย

1.5 สงคมแหงความพอเพยง การจดการทองเทยวโดยชมชน มเปาหมายเปนเครองมอการอนรกษและรกษา

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และผลประโยชนจากกจกรรมการทองเทยวเปนเพยงรายไดเสรม

ไดเปนแนวทางการดาเนนการจดการทองเทยวในระดบทชมชนสามารถจดการได และเลอกการจดการ

อยางเหมาะสมตามศกยภาพและความสามารถของตน ทาใหสมาชกกลมมความพงพอใจและมความ

พอเพยงทงในระดบครอบครว ระดบกลม และระดบชมชน

235

1.6 สงคมแหงการพงตนเอง การจดการทองเทยวโดยชมชน ไดใชกระบวนการกลมสงคมในการคดและคนหาทน

ของชมชน ตอยอดพฒนาสการเปนทรพยากรการทองเทยว มการกาหนดกจกรรมการทองเทยวท

สอดคลองกบทนเดมของชมชนทมอย มการจดระบบการบรหารจดการ และสรางการมสวนรวมดวย

การคดและวางแผนรวมกนของสมาชกกลม มการลองผดลองถก ทดลองจนแนใจกอนตดสนใจ ทาให

ชมชนสามารถพงตนเองได อนเปนผลจากความพยายามคดเอง ทาเอง มากกวาการรอรบขอเสนอหรอ

ขอความชวยเหลอจากภาคสวนตางๆ

สงคมแหงการพฒนาคน การจดการทองเทยวโดยชมชน ดวยการเรยนรของผนาและสมาชกกลมในการบรหาร

จดการการทองเทยวดวยตนเอง ไดมสวนพฒนาความร ความสามารถ ทกษะของคนในชมชน ทาใหเกด

ผนาใหม มการพฒนาภาวะผนา และการพฒนาบทบาทหนาทของผตามทพรอมใหความรวมมอ และ

พฒนาจตวญญาณของการมจตอาสาทางานเพอประโยชนตอสวนรวม ดวยกจกรรมทองเทยวทคานงถง

สงแวดลอม ไดสรางนกอนรกษทมจตสาธารณะ และมสวนรวมฟนฟทรพยากรธรรมชาตของชมชน

1.7 สงคมแหงความรวมมอ การจดการทองเทยวโดยชมชน ไดสรางสงคมแหงความรวมมอทงในชมชน ระหวาง

ชมชน และภายนอกชมชน ทาใหการจดการทองเทยวโดยชมชนเปนเครองมอสการพฒนาคณภาพชวต

ทดของคนในชมชน และการสรางความรวมมอภายในชมชนทไดใหความใสใจตอการจดประชม การ

พดคยหารอ และการทากจกรรมตางๆในชวงททกกลมอาชพมเวลาพรอมทตรงกน ไดสรางบรรยากาศ

การชวยเหลอเกอกล สรางความรวมมอในการทางานรวมกน ไดสงผลใหชมชนเกดความสามคค

. ความยงยนดานเศรษฐกจ การจดการทองเทยวโดยชมชนไดสงผลตอการพฒนาชมชนอยางยงยน ดานเศรษฐกจ ดงน

2.1 การกระจายรายไดในชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชน สงผลใหม

นกทองเทยวเขามาทากจกรรมการทองเทยวในชมชน ไดสรางโอกาสใหแกรานคาในชมชนไดมรายได

เพมขน ทงสวนของรานอาหาร รานขายเครองดม รานขายขนม และรานขายของฝาก ซงเปนศนย

จาหนวยสนคา OTOP ของชมชน

236

2.2 การยดอาชพหลกสรางรายไดหลก การจดการทองเทยวโดยชมชน ไมกระทบตอ

การประกอบอาชพหลกของสมาชกกลม สามารถทาอาชพไดตามปกตในแตละวน ทาใหมรายไดหลก

ใหแกครอบครว และอาชพหลกททาสบตอจากบรรพบรษ และเปนอาชพทใชประโยชนและการอนรกษ

รกษาทรพยากรธรรมชาตของชมชนอยางเกอกล ทาใหสามารถประกอบอาชพไดอยางตอเนองยาวนาน

เกดเศรษฐกจชมชนพงตนเอง และเศรษฐกจชมชนทมความมนคง

2.3 การเปนผผลตเพอการยงชพ การจดการทองเทยวเปนเพยงรายไดเสรม ซงสมาชก

กลมไดตระหนกรวมกน จงมการสรางผลผลตในแตละครวเรอน เพอการยงชพทมนคง ดวยการทา

อาชพดานเกษตรกรรม การแปรรปผลผลตการเกษตร เพอการบรโภคภายในครวเรอน ชวยลดคาใชจาย

ในการซอหา และลดการไหลของเงนออกนอกชมชน และสรางรายไดเสรมอกทางใหกบสมาชกกลม

2.4 การทองเทยวสรางรายไดเสรม การจดการทองเทยวโดยชมชน ไดสรางรายได

เสรมรายปใหแกสมาชกกลม ดวยการจดสรรเงนปนผลจากการจดการทองเทยวตามสดสวนการถอหน

แตละครวเรอนไดมากนอยแตกตางกน ซงอาจเปนรายไดไมมากนก แตสามารถเปนรายไดเสรมให

แตละครวเรอนไดใชประโยชน ซงเปนการกระจายรายไดทเปนธรรม สรางความพอใจเงนปนผลท

ไดรบแกสมาชก

2.5 การสรางหลกประกนความมงคง การจดการทองเทยวโดยชมชน ไดมการจดสรร

ผลประโยชนในลกษณะการจดสวสดการสงคมใหแกสมาชกกลม เปนการชวยเหลอคาใชจาย และแบง

เบาภาระคาใชจายของแตละครวเรอน ดวยการใหไดรบสทธความชวยเหลออยางเสมอภาคและเทาเทยม

จงเปนสวนสรางความรสกถงการมหลกประกนความมนคงของครอบครวในระดบหนง

2.6 การพอเพยงทางเศรษฐกจ วถชวตชมชนทพงพงทรพยากรธรรมชาต ใช

ประโยชนทงการประกอบอาชพและการทองเทยว ไดสรางผลประโยชนดานรายไดเสรมแกสมาชกกลม

และดวยสภาพความเปนอยและวถชวตของคนในชมชนทชวยเหลอเกอกลกนแบบเครอญาต ไดสงผล

ใหสมาชกกลมสามารถดารงชพอยไดอยางพออยพอกน และพอใจในการดาเนนชวตอยางเกอกล ภาวะ

เศรษฐกจของชมชนจงไมขยายตว เปนเศรษฐกจพอยงชพ และเปนเศรษฐกจแบบพอเพยง

237

3. ความยงยนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การจดการทองเทยวโดยชมชนไดสงผลตอการพฒนาชมชนอยางยงยน ดานทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม ดงน

3.1 การสามารถใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม วถชวตและการ

ประกอบอาชพของคนในชมชนเกยวโยงกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน และการจด

กจกรรมทองเทยวทไมกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทาใหความอดมสมบรณยงคงอย

สามารถใชประโยชนไดอยางตอเนอง และยงสงผลตอสมาชกกลมใหความรวมมอใสใจและดแล

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน

3.2 การรกษาคณภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กลไกลของการจดการทองเทยวโดยชมชนไดพยายามสรางจตสานกเชงอนรกษ การสรางสรรคกจกรรมการอนรกษ การรกษา

และการฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทาใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมยงคงม

คณภาพ และสามารถสรางประโยชนใหกบชมชนไดอยางยาวนาน

3.3 การควบคมผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทรพยากรการ

ทองเทยวทตองอาศยสภาพแวดลอมชมชนทมความสะอาด ไดสรางระบบการจดการขยะในชมชน

ทาใหสามารถควบคมทงปรมาณขยะ และการกาจดขยะเพอไมใหเกดผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมของชมชน

3.4 การใชพลงงานทางเลอก การจดการทองเทยวโดยชมชน มเปาหมายการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน ทาใหชมชนเลอกทดลองเปนชมชนทองเทยวโลว

คารบอน ดวยการทดลองผลตไฟฟาจากพลงงานลมและพลงงานแสงอาทตย ทาใหชมชนสามารถผลต

ไฟฟาใชดวยตนเอง และใชประโยชนในการตดตงไฟฟาในพนทสาธารณะของชมชน สามารถชวยลด

คาใชจายใหกบชมชน การมแนวทางขยายผลใหแตละครวเรอนใชพลงงานสะอาด จะมสวนชวยรกษา

สงแวดลอม เนองจากการผลตไฟฟาจากสวนภมภาคตองใชนามนเชอเพลงในการผลต เปนการสราง

มลภาวะเปนพษตอสงแวดลอม

สรปรปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ดงแผนภมท

ดงน

238

แผนภมท รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

238

การบรหารจดการอยางมสวนรวม

ของสมาชก ใหมผลสนบสนนและ

เปนองคประกอบหนงของการ

พฒนาชมชน และเปนประโยชนตอ

การพฒนาชมชนโดยรวมอยางยงยน

บรหารจดการกลม

การจดการผนากลม

การจดการสมาชกกลม

การจดการทรพยากร การทองเทยว

การจดการชมชน

การประเมนผล

เปาหมาย

หลกการ กระบวนการ

การจดการ

บรหารจดการกลม

กจกรรมทองเทยว

ผลประโยชน

การพฒนา

บรหารจดการกลม

ศกยภาพผนาและ สมาชกกลม

กจกรรมทองเทยว

เครอขายความรวมมอ วางแผน กาหนดประเดน-แหลงขอมล รวบรวมขอมล ประเมนผล ตรวจสอบผลประเมน

ผลลพธ

อนรกษฟนฟ ธรรมชาต/

วฒนธรรม

รายไดเสรม

การมสวนรวม พงตนเอง

ชมชนเขมแขง

สราง-รกษา ภมใจวถชมชน

เรยนร เปลยนแปลง การพฒนา

ปจจยภายใน กลมคนทางาน

การบรหารจดการ กจกรรม

สอดคลองวถชวตชมชน ทองเทยวเชอมโยงสชมชน

ปจจยภายนอก นโยบายสงเสรมการทองเทยว

พนธมตร-เครอขาย รวมมอ

สนบสนน พฒนา การขยายตวตลาดทองเทยว

กระแสทองเทยวโดยชมชน -ดงาน/อาสาพฒนา

ปจจยเงอนไขสาคญ

สงคมยงยน สงคมแหงการเรยนร แบงปน

อนรกษ ภาคภมใจชมชน พอเพยง

พงตนเอง พฒนาคน ความรวมมอ

เศรษฐกจยงยน กระจายรายได อาชพหลกมนคง

รายไดเสรม ผลตเพอยงชพ

หลกประกนความมนคง

ทรพยากรธรรมชาตฯ ยงยน สามารถใชประโยชน

รกษาคณภาพ ควบคมผลกระทบ ใชพลงงานทางเลอก

239

สวนท ปจจยและเงอนไขการนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยนไปใชประโยชน การนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยนไปใช

ประโยชน มปจจยเงอนไขสาคญเพอใหชมชนทสนใจนารปแบบนไปเปนแนวทางการพฒนาการ

จดการทองเทยวโดยชมชน อาจเปนชมชนทเรมคดทาการทองเทยว หรอชมชนทไดดาเนนการทองเทยว

ไปแลว สงสาคญตองเรมจากการทบทวนและประเมนชมชนของตนเองวามปจจยและเงอนไขเหลาน

หรอไม ซงปจจยเงอนไขเหลานผวจยตองการชใหเหนวา การทชมชนมทรพยากรการทองเทยว มความ

พยายามจดการทองเทยวดวยตนเอง เปาหมายการจดการทองเทยวไมหวงผลประโยชนทเปนรายได

เทานน แตตองการขยายผลสการพฒนาชมชน ดวยกลมผนาทมฐานคดเชงอนรกษ จดการคลายแบบ

สหกรณ รอคอยความสาเรจระยะยาว และการมเครอขายความรวมมอ นบวาเปนสงสาคญทจะผลกดน

ใหการจดการทองเทยวสามารถนาพาไปสการพฒนาชมชนทยงยนได

ชมชนทไดศกษารปแบบน หากทบทวนตนเองแลวพบวามเพยงบางปจจยทสอดคลอง อาจ

เปนขนตนของการบงชถงความเปนไปไดในการนารปแบบนไปใชเปนแนวทางได แตทงนหากสราง

ความพรอมใหเกดขนในชมชนไดในทกประเดน จะสามารถมโอกาสนารปแบบนไปใชประโยชนให

เกดผลไดจรง ซงปจจยเงอนไขมดงน

1. ชมชนมฐานทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม เปนปจจยกาหนดกจกรรมทองเทยว

ผลประโยชนทเกดจากการจดกจกรรมทองเทยวทใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม

จะมสวนสงผลใหคนในชมชนเหนคณคา ตระหนกและมสวนรวมในการรกษาทรพยากรธรรมชาตและ

วฒนธรรมของชมชน พฒนาสการมสวนรวมในการจดการทองเทยวและการพฒนาชมชน

2. ชมชนมการจดการทองเทยวดวยตนเอง เปนชมชนทคนในชมชนรวมกลมกนบรหาร

จดการทองเทยว มการทากจกรรมทสอดคลองกบวถชวตวฒนธรรม และสภาพแวดลอมของชมชน

ผลประโยชนทไดรบจากการทองเทยวคนในชมชนไดประโยชนโดยตรง และมสวนกระจาย

ผลประโยชนสชมชน หากชมชนมประสบการณการจดการทองเทยวโดยชมชน จะมความพรอมในการ

ยกระดบเพอพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนสการพฒนาชมชนทยงยนได

3. ชมชนมเปาหมายใหการทองเทยวมสวนในการพฒนาชมชน การจดการทองเทยวไมได

รบประโยชนเฉพาะกลม แตเปนการจดการทองเทยวทคนสวนใหญในชมชนไดประโยชนทงทางตรง

240

และทางออม เปนการจดการทองเทยวทคดคานงถงผลกระทบทอาจสงผลตอชมชน ประชาคมชมชนม

สวนรวมตดสนใจ ซงมสวนทาใหการทองเทยวสามารถสรางประโยชนตอชมชน

4. ชมชนทาทองเทยวเพอสรางรายไดเสรม วถชวตประจาวนมการประกอบอาชพเพอสราง

รายไดหลก ทาใหไมตองรอคอยรายไดจากการทองเทยวเพอการดารงชพ การใหผลประโยชนจากการ

ทองเทยวเปนรายไดเสรม มสวนทาใหสมาชกกลมยงคงวถชวตเดม ไมตองกงวลตอรายไดจากการ

ทองเทยว หรอความตองการขยายการเตบโตการทองเทยวเพอเพมรายไดโดยไมคานงถงผลกระทบตอ

ชมชน

5. ชมชนมกลมทองเทยวบรหารจดการ การรวมกลมของคนในชมชนเพอรวมกนบรหาร

จดการทองเทยว มความสาคญในการเปนเจาภาพการเรยนรและนารปแบบการจดการทองเทยวโดย

ชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยนไปใชประโยชน และอาศยกระบวนการกลมเพอรวมกนคดและ

ตดสนใจ การเลอก การปรบรปแบบใหมความเหมาะสมกบสภาพของกลม และชมชน

6. ชมชนมกลมผนาทมฐานคดเชงอนรกษ มสวนทาใหการพฒนาการทองเทยวเปนไป

อยางรอบคอบ ไมสรางผลกระทบตอชมชน และสามารถอนรกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม รวมทงวถชวตวฒนธรรม ซงมสวนทาใหการทองเทยวนาไปสการพฒนาชมชนทยงยน

7. ชมชนมความเขาใจระบบสหกรณ การจดการผลประโยชนเพอสรางความเปนธรรมและ

เทาเทยม มความจาเปนทตองมความรและความเขาใจในระบบสหกรณ การซอหน ขายหน และการปน

ผลประโยชน ปจจยนเปนสวนสาคญสรางความรสกของการเปนเจาของ และกระตนใหเกดการมสวน

รวมการจดการทองเทยวเพอบรรลเปาหมายและไดประโยชนรวมกน

8. ชมชนรจกการรอความสาเรจในระยะยาว การกาหนดเปาหมายการจดการทองเทยว

เพอใหเกดประโยชนทงตอระดบบคคล ระดบกลม และระดบชมชน ตองมการดาเนนการ การ

ประเมนผล และการพฒนาอยางตอเนอง จงตองใชเวลานานกวาจะเหนผลเปนรปธรรม ชมชนตองรจก

การรอคอยเพอใหมการพฒนาอยางเปนขนตอน และคอยเปนคอยไปเพอใหเกดผลอยางยงยน

241

9. ชมชนมเครอขายความรวมมอหลายภาคสวน ชมชนมพนธมตรทพรอมใหการสนบสนน

การพฒนาการทองเทยวและการพฒนาชมชน ทงดานความร และงบประมาณ มสวนทาใหชมชน

สามารถคดและดาเนนการพฒนาไดอยางตอเนอง

242

บทท 7

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนา

ชมชนยางยงยน กรณศกษา ชมชนสลกคอก จงหวดตราด มวตถประสงคการศกษาสภาพและ

ศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน และพฒนารปแบบการจดการทองเทยว

โดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ดวยการดาเนนวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมระหวาง

ผวจยและคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก โดยใชวธการเกบรวบรวมขอมลทง

เชงปรมาณ และเชงคณภาพ สามารถสรปผลการศกษา อภปรายผล และขอเสนอแนะไดดงน

สรปผลการวจย 1. สภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก 1.1 สภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกจดตงขนในเดอนกรกฎาคม 2548 มเปาหมายใหการ

ทองเทยวเปนเครองมออนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน มการจดการเหมอน

สหกรณทมการซอขายหนใหแกสมาชกชมรม มการปนผลประโยชนรายป คณะกรรมการบรหาร

ชมรม ทาหนาทควบคมการบรหารจดการ และตาแหนงผจดการชมรม ทาหนาทดแลการจดกจกรรม

ทองเทยวแกนกทองเทยว สมาชกชมรมมหนาทอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของ

ชมชน มการบรหารงานรปแบบคณะกรรมการ ซงเปนผ นาจากกลมงานพฒนาในชมชน

ประกอบดวย ตาแหนงประธาน รองประธาน ผจดการ เลขานการ เหรญญก ผชวยเหรญญก จานวน

6 คน ตวแทนจากประชาคม งานปกครองสวนทองถน (ผใหญบาน สมาชกองคการบรหารสวน

ตาบล) อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน กลมผสงอาย กลมแมบาน และสมาชกของชมรม

จานวน 10 คน และมผกอตงชมรม นกวชาการ และนายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต

จานวน คน เปนทปรกษาของชมรม

243

สมาชกชมรมเกอบทกครวเรอนเปนสมาชกของชมรม สวนใหญมการศกษาระดบ

ประถมศกษา รอยละ และมสมาชกในครวเรอน - คน เกอบรอยละ อาชพสวนใหญทา

ประมง ทาสวนผลไม ทาสวนยางพารา ในสดสวนทใกลเคยงกน รอยละ มรายไดเฉลยตอเดอน

ประมาณ , บาท สมาชกชมรมตางเปนสมาชกในกลมหรอองคกรตางๆ ในชมชน รอยละ

เหตผลหลกของการเปนสมาชกชมรมตองการมรายไดเสรม รอยละ สมาชกชมรมมความคดเหน

ภาพรวมอยในระดบเหนดวยตอการจดการทองเทยวโดยชมชน ทงดานกจกรรมการทองเทยว ดาน

การบรหารงาน ดานการกระจายผลประโยชน ดานการมสวนรวม และดานการจดการ แตมความไม

แนใจ เชน ผลกดนใหการจดการทองเทยวโดยชมชนเปนสวนหนงของแผนพฒนาขององคกร

สนบสนนของภาครฐ มการกาหนดจานวนนกทองเทยวทเขาไปเทยวตอวน มการทางานรวมกบ

หนวยงานตางๆทงภายในและภายนอกชมชน มกองทนทชวยในการดแลรกษาสงแวดลอม และ

คดเหนวาการจดการทองเทยวโดยชมชนไดสรางผลกระทบดานบวกมากทสด ไดแก การมรายได

เสรมใหแกคนในชมชน การเกดความภาคภมใจในความเปนเจาของทรพยากรการทองเทยว แตการ

เกดแบบแผนการจดการทรพยากรของชมชน โดยใชการทองเทยวเปนเครองมอสการมกฎกตกาใน

การดแลรกษาและใชประโยชนอยางเหมาะสมยงไมความชดเจน

ปจจบนการทองเทยวของชมชนสลกคอกเรมเปนทรจกมากขน มนกทองเทยวเขามาอยาง

ตอเนอง และมแนวโนมเพมมากขน ซงสามารถควบคมปรมาณนกทองเทยวไดในแตละวนดวย

กจกรรมทองเทยวและจานวนเรอทมจากด ม 2 กจกรรมทองเทยว ไดแก กจกรรมนงเรอมาด ม

จานวน 8 ลา ลาหนงนงไดไมเกน 4 คน ใหบรการนาเทยว 2 โปรแกรม ไดแก 1) นงเรอมาดชมปา

ชายเลนตอนกลางวน ราคา 200 บาท/ตอคน/ตอรอบ 2) การจด Sunset Dinner นงเรอมาด พรอม

รบประทานอาหารคา มอาหาร 4 อยาง พรอมไวน ราคาคนละ 1,200 บาท (ไมเกน 2 คน) และ

กจกรรมการพายเรอคายค มจานวน 10 ลา ราคาคนละ 100 บาทตอชวโมง คนพายเรอมาด เปน

สมาชกของชมรมม 12 คน รบรายไดโดยตรง นกทองเทยวนงเรอมาด 1 คน คนพายเรอมาดไดรบ

เงน 100 บาท นกทองเทยว 2-3 คน ไดรบเงน 150 บาท และนกทองเทยว 4 คน ไดรบ 200 บาทใน

แตละรอบ รายไดทเหลอเปนรายไดเขาชมรม ชมรมไดมการจดสรรผลประโยชนจากรายได จาก

สดสวน 100% จดสรรใหการบรหารจดการ 25% (เงนเดอนผจดการและคาใชจายการจดประชม

ประจาป) 20% เขากองทนอนรกษทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมและสาธารณประโยชน 10%

244

คาใชจายประชาสมพนธชมรม (จดงานนอกสถานทและการศกษาดงาน) 5% เปนสวสดการสงคม

(ทนการศกษา เงนชวยเหลอผสงอาย คาฌาปนกจศพ คาเจบปวย และเงนชวยเหลอสมาชกจากภย

พบต 5% เงนทนสารอง (เพอซอเรอและซอมเรอ) และ 35% เงนปนผลใหแกสมาชกตามสดสวน

การถอหน

1.2 ศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก การจดการทองเทยวโดยชมชนมจดแขงสาคญ ไดแก คณะกรรมการบรหารชมรมเปน

กลมผนาในชมชน ซงมแนวคดเชงอนรกษทชดเจน การมผจดการชมรมทาหนาทดแลการทองเทยว

แทนสมาชกชมรม ทาใหสมาชกชมรมไมไดรบผลกระทบทตองเปลยนแปลงวถชวตและอาชพทา

ประมง ทาสวนผลไม และทาสวนยางซงเปนอาชพหลก การทคนในชมชนเกอบทงหมดเปนสมาชก

ชมรมทาใหมสวนรวมดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน เพอใหทรพยากรการ

ทองเทยวสามารถดงดดใจนกทองเทยวใหเขามาทากจกรรมทสงผลตอรายไดโดยตรง จดออนสาคญ

ยงขาดการคนรนใหมเขามาเรยนรการจดการทองเทยวโดยชมชนอยางจรงจง เนองจากสวนใหญยาย

ไปเรยนหนงสอหรอทางานในตวเมองจงหวดตราด และสมาชกสวนใหญทาอาชพประมง ทาใหไม

มเวลาเขารวมประชมของชมรม สมาชกชมรมยงไมกลาแสดงความคดเหนมกคลอยตามความ

คดเหนของผนาซงมภาวะผนาทเดดขาด

ชมรมไดรบโอกาสสาคญจากหนวยงานภาคสวนตางๆ ซงเปนเครอขายความรวมมอกบ

ชมชน พรอมใหการสนบสนนหากชมชนรองขอ การใหรางวลลกโลกสเขยวไดสรางชอเสยงใหกบ

ชมชน สงผลอยางยงตอความภาคภมใจแกสมาชกชมรม และการขยายตวการทองเทยวโดยชมชน

ไดสรางโอกาสใหสามารถรวมแลกเปลยนเรยนรกบชมชนอนๆซงอยในเครอขายการทองเทยวโดย

ชมชน และอปสรรคสาคญจากการทภาคเอกชนมาลงทนในพนทเกาะชางใตมากขนไดสงผลใหม

ขยะจานวนมากในทองถน กาลงเปนปญหาตอการจดการขยะขององคกรปกครองสวนทองถน หาก

จดการไดไมดอาจสงผลกระทบตอสงแวดลอมของชมชน และการมนกทองเทยวเขามาพกธรกจ

รสอรทในตาบลเกาะชางใตมากขน รวมทงการมแผนพฒนาเกาะชางดวยการทาถนนรอบเกาะ อาจ

สงผลตอปรมาณนกทองเทยวทมากขน หากไมมการจดการนกทองเทยวทเขามาทากจกรรม

ทองเทยวในชมชนทด อาจสงผลกระทบตอบรรยากาศการทองเทยวทตองการความเงยบ และการ

เขาถงธรรมชาต หรออาจสงผลกระทบตอวถชวตของคนในชมชน

245

. แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน

จากการจดประชมคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ทบทวน

ประเดนสาคญของสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชน และการทบทวนความ

ตองการของสมาชกชมรมทมตอการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลก

คอกอยางยงยน นามาวเคราะหและรวมกนกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ไดแก การเปลยนแปลงระบบหนสวนให

มสดสวนทเทากน การเพมกจกรรมทองเทยวของชมรม การกระตนการมสวนรวมอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของสมาชกชมรม การจากดจานวนนกทองเทยว การทาทพกใน

ชมชน หรอ Homestay การพยายามดงคนรนใหมเขามาเรยนรการทางานของชมรม คณะกรรมการ

บรหารชมรม การสรางโอกาสการเรยนรแกสมาชกชมรม

จากแนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลก

คอกอยางยงยน คณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกและนกวจย ไดดาเนนงาน

พฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนผานกจกรรมตางๆ มการวางแผน การปฏบต การสงเกต

การสะทอนผลทกกจกรรม กจกรรมทรวมกนกาหนดระหวางคณะกรรมการบรหารชมรมและผวจย

ไดแก กจกรรมพฒนาการบรหารจดการชมรม กจกรรมทดลองจดการทพกในชมชน กจกรรม

กระตนจตสานกรกษสงแวดลอมแกคนในชมชน กจกรรมเปดโลกทศนการเรยนร CBT และ

กจกรรมทคณะกรรมการบรหารชมรมและสมาชกชมรมรวมกนกาหนดขนเองในระหวางการ

ดาเนนการวจย ซงเปนผลจากการเกดภยพบตทางธรรมชาตทสงผลใหพนทภาคกลางเกดนาทวมครง

ใหญ จงเกดความหวงใยและอยากใหความชวยเหลอ รวมทงมความคดการปองกนตนเองจากภยจาก

ธรรมชาต จงเกดกจกรรมอาสาชวยเหลอผประสบภยนาทวมและกจกรรมเรยนรเทาทนสภาพอากาศ

และการทหนวยงานภายนอกเสนอโครงการทเปนประโยชนตอชมชน จงเกดกจกรรมผลตพลงงาน

ทดแทนในชมชนขน

246

3. การพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน จากการกาหนดรปแบบโดยคณะกรรมการบรหารชมรมและผวจย และการพฒนา

รปแบบโดยผทรงคณวฒ สามารถไดรปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชน

อยางยงยน ซงรปแบบนมจดมงหมาย การจดการทองเทยวโดยชมชน เปนการบรหารจดการอยางม

สวนรวมของสมาชก ใหมผลสนบสนนและเปนองคประกอบหนงของการพฒนาชมชน และเปน

ประโยชนตอการพฒนาชมชนโดยรวมอยางยงยน โดยมองคประกอบสาคญ ดงน

3.1 หลกการจดการทองเทยวโดยชมชน จาแนกออกเปน 5 ประการ ไดแก การ

บรหารจดการกลม การจดการผนากลม การจดการสมาชกกลม การจดการทรพยากรการทองเทยว

และการจดการชมชน

3.2 เปาหมายการจดการทองเทยวโดยชมชน ไดแก การทองเทยวเปนเครองมอ

อนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาต สรางรายไดเสรม สรางการมสวนรวม สรางและรกษาความ

ภาคภมใจวถชวตดงเดม สรางการพงตนเอง สรางการเรยนรการเปลยนแปลงและการพฒนา และ

สรางชมชนเขมแขง

3.3 กระบวนการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

จาแนกออกเปน 2 ประการ ดงน

3.3.1 กระบวนการจดการทองเทยวโดยชมชน ไดแก การบรหารจดการกลม

การจดกจกรรมทองเทยว และการจดการผลประโยชน

3.3.2 กระบวนการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน ไดแก การพฒนา

การบรหารจดการ การพฒนาศกยภาพผนาและสมาชกกลม การพฒนากจกรรมทองเทยว และการ

สรางเครอขายความรวมมอของชมชน

3.4 การประเมนผลการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

ใหเปนไปตามเปาหมาย หลกการ กระบวนการ และเกดประโยชนแทจรงตอชมชน ไดแก การ

วางแผนการประเมนผล การกาหนดประเดนการประเมนผลและแหลงขอมล การเกบรวบรวมขอมล

ประกอบการประเมนผล การประเมนผล และการตรวจสอบผลการประเมน 3.5 ผลลพธจากการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

จาแนกออกเปน ดาน ดงน

3.5.1 ความยงยนดานสงคมและวฒนธรรม ไดแก สงคมแหงการเรยนร

สงคมแหงการแบงปน สงคมแหงการอนรกษ สงคมแหงความภาคภมใจชมชน สงคมแหงความ

พอเพยง สงคมแหงการพงตนเอง สงคมแหงการพฒนาคน และสงคมแหงความรวมมอ

247

3.5.2 ความยงยนดานเศรษฐกจ ไดแก การกระจายรายได อาชพหลกมนคง

การผลตเพอการยงชพ การทองเทยวเปนรายไดเสรม และมหลกประกนความมงคง

3.5.3 ความยงยนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดแก การใช

ประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางคมคาและเทาเทยม การรกษาคณภาพ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การควบคมผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

และการใชพลงงานทางเลอก

3.6 ปจจยและเงอนไขการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยาง

ยงยน จาแนกออกเปน ปจจย ดงน

3.6.1 ปจจยภายใน ไดแก กลมคนทางาน การบรหารจดการ กจกรรม

ทองเทยวสอดคลองกบวถชวตชมชน การจดการทองเทยวเชอมโยงสชมชน และความพรอมของ

ชมชน

3.6.2 ปจจยภายนอก ไดแก นโยบายสงเสรมการทองเทยว พนธมตรและ

เครอขายความรวมมอสนบสนนการพฒนา การขยายตวการตลาดการทองเทยว กระแสดงานการ

จดการทองเทยวโดยชมชน และกระแสการทองเทยวเพออาสาพฒนา

อภปรายผล จากการศกษาดวยการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมน เมอวเคราะหกระบวนการ

ดาเนนการวจยททารวมกนระหวางผวจยและคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก

พบวา มลกษณะทสอดคลองกบ เฉลยว บรภกดและคณะ (2545:239) เปนการวจยทนกวจยมบทบาท

เปนนกวจยหลก (Principal Researcher)ในชวงแรกของกระบวนการวจย และใหบทบาทแก

คณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกเปนนกวจยรวม สงผลใหระหวางการ

ดาเนนการวจย นกวจยรวมไดมการดาเนนการวจยดวยตนเอง ดวยการวางแผน การปฏบต การ

สงเกต และการสะทอนผลของกจกรรมตางๆ ของชมรม โดยชวงทายของการดาเนนการวจย นกวจย

รวมไดวางบทบาทใหนกวจยหลกเปนผใหคาแนะนาการจดการทองเทยวโดยชมชน นบวาเปนการ

ดาเนนการวจยทสามารถสรางการเรยนร และสามารถเปนแนวทางใหแกนกวจยรวมไดนาไปใช

ประโยชนตอไป และจากผลการศกษาน เมอนามาวเคราะหเชอมโยงกบแนวคดทฤษฎตางๆ รวมทง

ขอสงเกตและความคดเหนของผวจย สามารถอภปรายผลจาแนกตามวตถประสงคการศกษา ขอ

ดงน

248

1. สภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ชมชนสลกคอก เปนชมชนทมการจดการทองเทยวโดยชมชน และใชการทองเทยวเปน

เครองมออนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชนเปนสาคญ รายไดเปนเพยงรายได

เสรม มการจดสรรปนสวนรายไดสการจดสวสดการสงคม มทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม

ลกษณะเฉพาะถน มองคกรชมชนในชมชนรวมการจดการและพฒนาชมชน ประชาชนมสวนรวม

ในการจดการทองเทยวของชมชน ชมชนมการสรางกฎและกตกาการจดการสงแวดลอมรวมกน จะ

เหนไดวาจากเปาหมายและสภาพการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกน มความสอดคลองกบ

แนวคดของ พจนา สวนศร (2546:12) และ พรเพญ วจกษณประเสรฐ (2549:2) การจดการทองเทยว

โดยชมชนมจดยนทใชการทองเทยวเปนเครองมอในการพฒนาชมชน เพอการรบผดชอบตอ

สงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต สงคม วฒนธรรม และตอบสนองความตองการของชมชน

การจดสรรผลประโยชนจากรายไดทไดจากการจดกจกรรมทองเทยวใหแกนกทองเทยว

ดวยการจายเงนปนผลใหแกสมาชกชมรมตามสดสวนการถอหนแตละป รายไดสวนหนงจด

สวสดการใหแกสมาชกชมรม การจดสรรเปนเงนกองทนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม และรวมถงการใหเงนชวยเหลอแกสมาชกทประสบภยพบตธรรมชาต เปนการ

ดาเนนการจดการทองเทยวทมสวนพฒนาชมชนทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ซง

สอดคลองกบ ซซาน (Susan, 2010 : บทคดยอ) เปาหมายสาคญของการจดการทองเทยวเพอแกไข

ปญหาความยากจนและพฒนาสการมคณภาพชวตทดของคนในชมชน ภายใตขอจากดดานทนเงน

ทนมนษย ทนสงคม ทนทรพยากร ซงชมรมไดเลอกใชทนทรพยากรธรรมชาตมากาหนดกจกรรม

ทองเทยวของชมชน และใชทนมนษยมสวนรวมดแลทรพยากรธรรมชาต ทนสงคมรวมบรหาร

จดการทอง เ ท ยว ดวย ก จกรรมพาย เ รอคาย คและ เ รอมาด ใหนกท อง เ ทยวไดสมผ ส

ทรพยากรธรรมชาต ทงทะเลและปาชายเลน และการไดสมผสถงวถชวตของชมชน ซงเปนวถชวต

ชาวประมง ซงสอดคลองกบแนวคด ซออนฮ (Seonhee, 2008 : บทคดยอ) การจดการทองเทยวควร

ใหความสาคญ ทนทางสงคมและบรบททเกยวของกบการทองเทยว

การจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ใหความสาคญตอบทบาทของคณะกรรมการ

บรหารชมรม และสมาชกชม เพอใหเกดการมสวนรวมในการพฒนาการจดการทองเทยวของชมชน

ใหมความเขมแขงมากขนอยเสมอ การตอบสนองและเขามามสวนรวมของแตละฝาย ระบบการ

บรหารจดการไดกาหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบไวอยางชดเจน และมการชใหเหนถงผลลพธ

ทจะไดรบจากการทาหนาทของแตละฝาย ลวนมสวนชวยสรางความเขาใจ ความรบผดชอบ และ

การไดรบผลประโยชนรวมกน ซงสอดคลองกบ แนวคดของ พรเพญ วจกษณประเสรฐ (2549:1)

การจดการทองเทยวตองเปนไปตามความตองการของชมชนอยางแทจรง ทกคนในชมชนมสวน

249

รวมคด รวมปฏบต รวมรบผลประโยชน และผทรบผลประโยชนสงสดเปนคนในชมชน และการท

ชมรมไดกาหนดบทบาทใหสมาชกชมรมมสวนรวมรกษาและดแลทรพยากรการทองเทยวใหม

ความสะอาดและอดมสมบรณ เพอใหนกทองเทยวเกดความประทบใจ ซงหากนกทองเทยวเขามา

ทากจกรรมทองเทยวของชมชนจานวนมาก จะสงผลตอรายไดเขาชมรมมากขน สวนนจงสงผลให

สมาชกชมรมใหความรวมมอเปนอยางด เพอประโยชนตอตนเองและสวนรวม จงสอดคลองกบตาม

แนวคด พงษธร ธญญสร (2552:47) การใหสมาชกชมรมมสวนรวมการจดการทองเทยวโดยชมชน

สงผลใหประชาชนมความรสกรกเปนเจาของชมชน และเกดความภาคภมใจทลงมอลงแรงในการ

ทางานรวมกน

แมชมชนจะมการจดการทองเทยวทเขมแขงในระดบหนง แตมอปสรรคสาคญบาง

ประการทชมชนใหความใสใจอยางมาก ไมวาจะเปนการทภาคเอกชนมาลงทนในพนทเกาะชางใต

มากขน สงผลใหมขยะมากขนในทองถน และเรมมคนตางถนเดนทางเขาออกชมชนมากขน อาจ

สงผลกระทบตอวถชวตทเงยบสงบ ซงเปนจดขายสาคญของกจกรรมการทองเทยวของชมชน

สอดคลองกบ อธต กลปนาทรพย (2548:บทคดยอ) การขยายตวการทองเทยวในพนทเกาะชาง ได

สรางผลกระทบตางๆ ทงดานบวกและดานลบ การทองเทยวทาใหมกลมคนซงสามารถหา

ผลประโยชนจากการทองเทยวสามารถตกตวงทรพยากรธรรมชาตทมอยอยางจากดในพนท สราง

ปญหาสภาพแวดลอมและความเสอมโทรมของธรรมชาตในพนท

ดวยการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกทมศกยภาพในการจดการ มเปาหมายการ

ทาการทองเทยวทชดเจน และยดมนถงการสรางประโยชนตอชมชนและสมาชกในชมชน เพอ

พฒนาชมชนทงดานสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม ดวยการมสวนรวมของคนในชมชนในการ

บรหารจดการทองเทยวรวมกน มการประชมหารอกนอยเสมอ ลวนเปนสภาพชมชนทอาจสะทอน

ถงความเปนชมชนเขมแขงและพงตนเองไดในระดบหนง ซงสอดคลองกบแนวคดของ เสร พงศพศ

(2546:25-27) ชมชนเขมแขงเปนกระบวนการพฒนาศกยภาพของชมชนเพอนาไปสการพงตนเองได

ของชมชน เปนชมชนแหงการเรยนร พรอมทจะเรยนรและแสวงหาความรเพอการดาเนนการจดการ

การพฒนา และการแกไขปญหาของชมชน รวมถงการตดสนใจอยางเปนอสระดวยตนเอง มการ

จดการทนทางธรรมชาต ทนทางเศรษฐกจ ทนทางสงคม ทนทางวฒนธรรม ใหเกดประโยชนตอ

การพฒนาชมชนอยางมประสทธภาพ บนพนฐานของหลกธรรมาภบาล ซงชมชนมสวนรวมในการ

จดการและรวมรบผลประโยชนอยางเทาเทยม

การจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกมการวางระบบการจดการทสอดคลองกบวถ

ชวต และสภาพแวดลอมของชมชนเปนสาคญ สอดคลองกบ สนธ สโรบล (2546 : 12) การนาเอา

ทรพยากรทอยในทองถนดานตางๆ ไมวาจะเปนทรพยากรธรรมชาต ประวตศาสตร วฒนธรรม

250

ประเพณ วถชวตและวถการผลตของชมชน มาใชเปนตนทนหรอปจจยในการจดการทองเทยวอยาง

เหมาะสม ทาใหการทองเทยวไมสรางผลกระทบตอชมชน และสมาชกชมรม หรอคนในชมชน

เกอบทกครวเรอนเปนสมาชกของชมรม นบวาเปนสวนสาคญททาใหการจดการทองเทยวเปนของ

ชมชน สมาชกชมรมสามารถเปนกระบอกเสยงทจะสอสารสสมาชกของครอบครวในเรองตางๆ ซง

จะมอทธพลตอการรบรขาวสาร การชกชวนและเกดพฤตกรรมรวมในการเขามาทางานเพอสวนรวม

ไดมากขน การทสมาชกชมรมสวนใหญมรายไดนอย การเขามาเปนสวนหนงของการจดการ

ทองเทยวและไดรบผลประโยชนทงเปนเงนปนผลรายป และเงนสวสดการสงคมดานตางๆ ไดสราง

ประโยชนใหสมาชกใหมรายไดเสรมและมหลกประกนความมนคง ความพงพอใจของสมาชก

ชมรมน อาจเปนเหตปจจยหนนเสรมการมสวนรวมการจดการทองเทยวโดยชมชน ดงนนสงท

สาคญการจดการทองเทยวโดยชมชนตองมการพฒนาอยางตอเนอง และทาใหสมาชกชมรมไดรบ

ผลประโยชนอยางตอเนอง เหมาะสม และเทาเทยมเปนสาคญ

จากผลการศกษาอาจพบวา สมาชกชมรมไดมสวนรวมในการจดการทองเทยว ดวยการ

รวมกนดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน การเขารวมประชมของชมรม และการ

ทากจกรรมสวนรวมของชมรม แตผลการศกษาอกดานหนงกลบพบวาสมาชกชมรมมสวนรวมใน

ระดบนอย ยงไมเขามามสวนรวมจรงจง การเขามามสวนรวมไมไดเกดจากจตอาสา มปรมาณผเขา

มารวมนอย หากนาแนวคดของ ณรงค ณ เชยงใหม (2546:1-3) มาวเคราะหการมสวนรวมซงมหลาย

ระดบ ไดแก รวมรบร รวมคด รวมทา รวมรบผลประโยชน จะเหนไดวาสมาชกชมรมมสวนรวมทก

ระดบ การรวมรบผลประโยชนมความชดเจนทสด เพราะสมาชกชมรมสามารถไดรบสทธใน

ผลประโยชนตามหลกเกณฑทกาหนด การรวมรบร มการจดการใหเกดการสอสารสรางการรบร

ผานการประชมประชาคมชมชนทกเดอน และจากการสารวจความคดเหนของสมาชกชมรมตอการ

จดการทองเทยวโดยชมชน สมาชกชมรมสวนมากไดสะทอนถงความไมแนใจในประเดนการ

ผลกดนใหการจดการทองเทยวโดยชมชนเปนสวนหนงของแผนพฒนาขององคกรสนบสนนของ

ภาครฐ มการกาหนดจานวนนกทองเทยวทเขามาเทยวตอวน มการทางานรวมกบหนวยงานตางๆทง

ภายในและภายนอกชมชน มกองทนทชวยในการดแลรกษาสงแวดลอม ซงลวนเปนสงททางชมรม

มความชดเจนในการจดการ การทสมาชกมความไมแนใจจงอาจสะทอนถงวธการสรางการรบรท

อาจยงไมมประสทธภาพเพยงพอ ทงนจากการสงเกตของผวจย การจดประชมประชาคมของชมชน

ทนาการจดการทองเทยวของชมชนเปนวาระหนง ทาใหแตละเดอนมการสอสารถงการจดกจกรรม

ทองเทยวของชมรม การเขารวมกจกรรมกบหนวยงานภายนอก ขาวสารจากหนวยงานภาคนอกท

เกยวกบการทองเทยว การชแจงรายรบรายจายประจาเดอน รวมทงการขอความเหนชอบในรายการ

คาใชจายเดอนถดไป ซงนบวาเปนการนาเสนอประเดนทสมาชกชมรมควรไดรบร แตดวยจานวน

251

วาระการประชมจานวนมาก และเวลาทจากด ทาใหวธการสรางการรบรดวยการพดสอสาร จงขาด

การขยายความเนอหาเพอสรางความเขาใจ ประเดนการสอสารแตละเรองจงเหมอนการบอกเลาและ

ผานไป ไมมเวลาของการแสดงความคดเหน หรอตงคาถามในขอสงสย เกดการรบรแตไมเกดการ

เรยนร ซงอาจเปนสวนหนงทสงผลตอการรวมทาและรวมคดทอาจยงไมเตมทนกของสมาชกชมรม

ทงนการควบคมทศทางการพฒนาการทองเทยว บทบาทสาคญอยทกลมผนา ซงลวน

เปนผมความคดทสอดคลองกน โดยเฉพาะการมแนวคดเชงอนรกษ และการพยายามพงตนเอง ถอ

ไดวาเปนจดแขงทสาคญใหสามารถนาพาการจดการทองเทยวของชมชนไมใหเกดการเปลยนแปลง

ไปตามกระแส หรอโอกาสทหยบยนเขามาผานองคกรภาคสวนตางๆ อยางตอเนอง ประสบการณท

ตองคดรอบคอบกอนตดสนใจตอบรบหรอปฏเสธการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก อาจเปน

ปจจยหนงทสงผลใหกลมผนามบคลกภาพทเดดขาด มความเชอมนในตนเอง พดจาอยางมนใจ และ

ชดเจน นบวาเปนสงทดและสาคญอยางยงในการจดการทองเทยวโดยชมชนทามกลางการพฒนา

และการเปลยนแปลงภายนอกชมชน แตหากพจารณาอกดานหนงอาจมองไดวา ความเขมแขงของ

กลมผนาอาจมสวนกระทบตอการมสวนรวมของสมาชกชมรมทงดานการคดและการทา แมกลม

ผนาจะใหความสาคญตอการมสวนรวมและมการเปดประเดนพดคยกบสมาชกชมรมอยเสมอ แต

ดวยบคลกภาพดงกลาว ไดมอทธพลใหเกดการคลอยตามความคดของกลมผนา มากกวาการได

เรยนรจากผนา และเรยนรรวมกนระหวางสมาชกชมรม ผวจยจงมขอสงเกตวา ภายใตความเขมแขง

ของภาวะผนาทเดนชด อาจกดทบความคดสรางสรรค การกลาแสดงออก การอาสาทางานเพอ

สวนรวมของสมาชกชมรม และอาจเปนสวนหนงทสาคญทาใหไมสามารถสรางคนรนใหม หรอคน

กลมใหมเขามารบผดชอบทางานรวมกน เพอเตรยมความพรอมใหสามารถทาหนาทสานตองาน

จดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอกในอนาคตดงทมงหวงได ดงนนจากแนวคดของ บณฑร ออนดา

(2536:67 ) “ถาประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจเรองตางๆ แลว ประชาชนจะยนดใหความ

รวมมอหรอมพนธกรณ (Commitment ) ในเรองนนๆ ทาใหสามารถดาเนนกจกรรมสาเรจลลวงไป

ได” จงเปนสงทกลมผนาอาจตองปรบวธการสรางการมสวนรวมเพอใหเกดการมสวนรวมทแทจรง

. แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชน สลกคอกอยางยงยน งานวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมน ไดกาหนดแนวทางการดาเนนงานพฒนาการ

จดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน และไดดาเนนกจกรรมตาง ๆ ซงม

ความสอดคลองกบแนวทางทกาหนด ไดแก กจกรรมพฒนาการบรหารจดการชมรม ดวยการ

ปรบปรงโครงสรางการบรหารงาน เปดโอกาสใหสมาชกเขามามสวนรวมทางาน การจดสรรเงนปน

252

ผลสรางประโยชนเพอสงคมเพมเตม และการเปลยนแปลงระบบเงนปนผล กจกรรมทดลองจดการท

พกในชมชน เพอประเมนความพรอมของชมชน และนาขอมลมาประกอบการตดสนใจวาควรทา

กจกรรมทพกในชมชนหรอไม กจกรรมกระตนจตสานกรกษสงแวดลอมแกคนในชมชน การจดให

มคนนอกเขามาทากจกรรมสาธารณประโยชนรวมกบคนในชมชน เพอกระตนจตสานกดแล

สภาพแวดลอมของชมชน กจกรรมเปดโลกทศนการเรยนร CBT จดเวทเรยนรชมชนตวอยางการ

จดการทองเทยวโดยชมชน เพอสรางโอกาสการเรยนรแกสมาชกของชมรม กจกรรมเรยนรเทาทน

สภาพอากาศ เพอใหรสภาพอากาศทอาจกระทบตอกจกรรมการทองเทยวและชมชน เพอใช

ตดสนใจใหบรการกจกรรมทองเทยว กจกรรมผลตพลงงานทดแทนในชมชน เพอเปนชมชน

ตนแบบแหลงทองเทยวโลวคารบอน ดวยการทดลองผลตไฟฟาจากพลงงานแสงอาทตย และ

พลงงานลม เพอใหททาการชมรมสามารถผลตไฟฟาใชเอง กจกรรมอาสาชวยเหลอผประสบภยนา

ทวม ดวยการจดทาและสงดาสตาบอล ใหความชวยเหลอผประสบภยจากภาวะนาทวม เพอกระตน

ใหสมาชกชมรมมจตสาธารณะอาสามาทางานเพอสวนรวมมากขน

แนวทางการดาเนนงานพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลก

คอกอยางยงยน ไดผานการศกษาสภาพและศกยภาพการจดการทองเทยวโดยชมชน ปญหาและ

ความตองการของสมาชกชมรม ซงเปนแนวทางทสอดคลองกบ กตต อรยานนท (2548: บทคดยอ)

การพฒนาทองเทยวทยงยนนน ควรมการศกษาปญหา ความตองการ เพอการแกไขหรอพฒนาอยาง

ตอเนอง เพอการพฒนาสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมของชมชน ลวนเปนแนวทางมงเนนการ

พฒนาตนเองใหมระบบการบรหารทดขน ใหความสาคญตอการเรยนร การมสวนรวม การม

จตสานกสาธารณะของสมาชกชมรม ซงเปนไปตามแนวคดของ วนสาด ศรสวรรณ (2553:297-298)

แนวทางการจดการการทองเทยวโดยชมชน ตองสรางจตสานกความรบผดชอบดแลรกษาสงเสรม

การจดการทองเทยว การรวมกนศกษาเพอคนหาสงทมคณคาในชมชน ศกษาความตองการของ

กลมเปาหมาย เพอตอบสนองความตองการไดเหมาะสม วางแผนแบบมสวนรวม สรางความพง

พอใจใหทงนกทองเทยวและคนในชมชน ประเมนและปรบปรงพฒนาอยางตอเนอง บรหารจดการ

แบบมสวนรวม กจกรรมการทองเทยวมความหลากหลาย เนนการศกษาวฒนธรรมและวถชวตของ

ชมชน การจดความพรอมทรพยากรการทองเทยว และจดใหมหนวยงานราชการดแลรบผดชอบ

และสนบสนนอยางชดเจนและตอเนอง โดยกจกรรมการพฒนาทเลอกดาเนนการลวนให

ความสาคญตอผลกระทบทอาจเกดขนตอชมชน ทงดานสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม

จากแนวทางการดาเนนงานพฒนาไดนาไปสการปฏบตดวยการดาเนนกจกรรมตางๆ ท

คานงและตระหนกถงผลกระทบทอาจตามมาทงตอสมาชกชมรมและชมชน การดาเนนกจกรรมจง

ใหความสาคญตอการวางแผน การปฏบต การสงเกต การสะทอนผลในทกกจกรรม ซงเปนไปตาม

253

ขนตอนการวจยเชงปฏบตการของ เคมมส และแทกการด (Kemmis and McTaggart, 1988 : 14 อาง

ถงใน นชวนา เหลององกร, 2552) เปนการทดลองและมการประเมนผลกอนตดสนใจ รวมกบการ

ยดเปาหมายใหการทองเทยวเปนเครองมอสการอนรกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ของชมชน และการทองเทยวเปนเพยงการสรางรายไดเสรมใหแกสมาชกชมรม เปาหมายน

สอดคลองกบแนวคดของ ซายรว (Cyril, 2002:216) ทใหการทองเทยวเปนเครองมอธารงไวของ

ทรพยากรธรรมชาต มการพฒนาระบบการบรการทใหความสาคญตอการปองกนสงแวดลอม และ

ตองสรางรายได กระจายผลประโยชนแกคนในชมชน เพอสรางกาลงใจ รวมอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตของชมชนใหมากทสด และสามารถนาพาใหชมชนสลกคอกสามารถพฒนาชมชนไดอยางยงยน เปนไปตามแนวคด ของทรสตา (Trista, 2005:145-146) การทองเทยวยงยน

ตองสามารถถวงดลการเพมของรายไดกบการอนรกษกบผลกระทบทเกดขนจากการทองเทยว

นอกจากนการกาหนดแนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอพฒนาชมชนสลกคอก

อยางยงยน ดวยการดาเนนงานของคณะกรรมการบรหารชมรมกบความรวมมอของสมาชกชมรม

สามารถนาพาใหเกดการพฒนาการทองเทยวทยงยนได ซงเปนไปตามผลการศกษาของ สพตรา

วชยประเสรฐกล (2545:บทคดยอ) แนวทางการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน ควรมการจดองคกร

บรหารการทองเทยว ดวยการจดตงกลมเพอทาหนาทบรหารงานโดยตรง และการสรางการมสวน

รวมของประชาชนใหรวมมอเพอพฒนาการทองเทยว มการสรางการกระจายรายไดแกคนในชมชน

และมการรกษาเอกลกษณของชมชน

นอกจากนแนวทางดงกลาวมความสอดคลองกบสภาพปญหา และความตองการของ

สมาชกชมรม ไดเปนแนวทางใหเกดกจกรรมตางๆ ซงลวนเปนกจกรรมทแมจะดาเนนการเสรจสน

แตมแนวโนมททางชมรมยงคงมการดาเนนการตอไปอยางตอเนองเพอพฒนาการจดการทองเทยว

โดยชมชนใหเขมแขงมากขน และมศกยภาพเพยงพอใหการทองเทยวสามารถพฒนาชมชนไดอยาง

ยงยน ผวจยไดสงเกตเหนถงความตงใจและความพยายามของคณะกรรมการบรหารชมรมดวยการ

จดการกจกรรมตางๆ คนหาคาตอบเพอนาไปสการตดสนใจทชดเจน เชน กจกรรมทดลองจดการท

พกในชมชน เพอหาคาตอบวาชมชนควรทาทพกในชมชนหรอไม จงไดทดลองนานกทองเทยวเขา

พก รอบ แมอาจไดคาตอบมาสวนหนง แตยงไมอาจไดขอสรปทชดเจน สงผลใหมความคดทจะ

ทดลองตอไป เพอใหมขอมลรอบดานกอนการตดสนใจ นบวาเปนความคดทนาเปนแบบอยาง

254

ใหกบชมชนตางๆ เนองจากหลายชมชนททาทองเทยวไดเปดบานใหคนเขาพกเพอเรยนรวถชวต

ของชมชน ซงบางชมชนมการจดการทด สมาชกในชมชนมความพรอม ทาใหสามารถทาทพกใน

ชมชนไดอยางเตมใจ บางชมชนขาดการจดการทด หรออาจยงไมมความพรอมของชมชน ไดสงผล

ใหเกดผลกระทบตามมาหลายประการ สอดคลองกบผลการศกษาของ บานเยน ชาญธนะวฒน

(2545:บทคดยอ) การมนกทองเทยวซงเปนคนตางเชอชาตตางวฒนธรรมเขามาในชมชนมากขน ได

สงผลตอการเกดแบบแผนพฤตกรรมและคานยมใหม ซงแตกตางไปจากวฒนธรรมเดมของชมชน

สงผลใหบางชมชนอาจหยด และบางชมชนยงทาตอไปทงทรและไมรวาไดรบผลกระทบจากการ

ทองเทยว ซงกจกรรมจดการทพกในชมชนสามารถเกดผลลพธไดทงดานบวกและดานลบ เนองจาก

เปนกจกรรมทมความละเอยดออน ทงตอวถชวต วฒนธรรมและความเชอของชมชน ดงนน การท

ชมชนสลกคอก มความคดทาทพกในชมชน แตตระหนกถงผลกระทบทตามมา จงไดทดลองซาเพอ

วเคราะหอยางรอบคอบ การมแนวคดเชนน หากมการดาเนนการกอนการตดสนใจหลายๆ เรองใน

ชมชน ยอมชวยลดความเสยงทอาจสงผลกระทบตอชมชน และสงเสรมใหกจกรรมตางๆ สามารถ

พฒนาชมชนไดอยางแทจรงมากกวาการสรางปญหาใหกบชมชน

3. การพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน

การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ประกอบดวยหลกการ

เปาหมาย กระบวนการจดการ กระบวนการพฒนา การประเมนผล ปจจยเงอนไข และผลลพธการ

จดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ซงมความสอดคลองกบรปแบบของ มณ

ทาวด พลเกด (2552:110-113) ประกอบดวยรปแบบการจดการดานการบรหาร ดานผมสวนได

สวนเสย ดานเปาหมายในการจดการทองเทยว ดานการจดองคการ ดานการควบคม ดานการมสวน

รวม ดานความสามารถของชมชน ดานสงจงใจของชมชน และดานศกยภาพของชมชน โดยเฉพาะ

เปาหมายการจดการทองเทยว ม 9 ตวแปร ไดแก การจางงานในชมชน ยกระดบมาตรฐานการครอง

ชพของคนในชมชน การกระตนเศรษฐกจในชมชน ลดมลพษและมลภาวะทเกดจากการทองเทยว

การกระจายรายไดในชมชน ลดการทาลายทรพยากรและสงแวดลอม ลดการทาลายทรพยากรการ

ทองเทยว เกดความสามคคและความรวมมอของคนในชมชน และชมชนมความภมใจในอตลกษณ

ของตน เปาหมายนมความสอดคลองอยางมากกบเปาหมายการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการ

พฒนาชมชนอยางย งยน ซงประกอบดวยการทองเทยวเปนเครองมออนรกษและฟนฟ

255

ทรพยากรธรรมชาต สรางรายไดเสรม สรางการมสวนรวม สรางและรกษาความภาคภมใจวถชวต

ดงเดม สรางการพงตนเอง สรางการเรยนรการเปลยนแปลงและการพฒนา และสรางชมชนเขมแขง หลกการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ยดหลกการบรหาร

จดการกลมทมการกาหนดเปาหมาย บทบาทหนาทผนาและสมาชกกลม การจดการทรพยากรเพอ

จดกจกรรมทองเทยว การจดการและกระจายผลประโยชน การเชอมโยงการทองเทยวสการพฒนา

ชมชน การจดการทองเทยวโดยชมชนทใหการทองเทยวเปนเครองมออนรกษทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมของชมชน ไดกาหนดบทบาทใหชาวบานมสวนรวมรกษาและดแล เพอความ

สมบรณของทรพยากรการทองเทยว และดวยการทางานของคณะกรรมการบรหารกลมทมความ

เขมแขง มจดยนทชดเจน จงสามารถกาหนดบทบาทหนาทของหนวยงานภาคสวนตางๆ ทประสงค

เขามาใหการสนบสนนใหเปนไปในทศทางทกลมตองการ หากมความจาเปนจะพจารณาหนวยงาน

ทขอรบการสนบสนน ซงสามารถใชประโยชนจากสรางเครอขายความรวมมอกบภาคสวนตางๆ มา

สนบสนนการแกไขปญหาตางๆของกลม สงเหลานลวนเปนหวใจสาคญของการหนนเสรมใหการ

ทองเทยวเปนเครองมอสการสรางความเขมแขงของชมชน ซงลกษณะชมชนเขมแขงเปนไปตาม

แนวคดของ โกวท พวงงาม (2553:160-162) เสนห จามรก (2550:36) และ เสร พงศพศ (2546:25-

27) ชมชนเขมแขงมจตสานกชมชน เปนชมชนแหงการเรยนร มองคกรชมชนเขมแขง มการจดการ

ชมชนทด ตดสนใจไดอยางเปนอสระ สามารถตอตานภยคกคามจากภายนอก มการพฒนา

ความสามารถทจะพงตนเอง และเปนชมชนยงยน

กระบวนการจดการทองเทยวโดยชมชน ไดแก การบรหารจดการกลม การจดกจกรรม

ทองเทยว และการจดการผลประโยชน และกระบวนการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน ดวย

การพฒนาการบรหารจดการ การพฒนาศกยภาพผนาและสมาชกกลม การพฒนากจกรรมทองเทยว

และการสรางเครอขายความรวมมอของชมชน ทงระดบภายในชมชน ระหวางชมชน และกบองคกร

ภายนอกชมชน มความสอดคลองกบแนวคดของ ชยยศ อมสวรรณ (2543: บทคดยอ) การพฒนาท

ยงยนของชมชนซงมรปแบบองชมชนโดยชมชนเปนผรเรม ตามศกยภาพของผนา ความพรอมของ

ชมชน การมสวนรวมของคนในชมชน และการพยายามพงตนเอง และรปแบบองสถาบนซง

หนวยงานภายนอกเปน ผรเรม ดวยการประสานความรวมมอและขอความชวยเหลอจากหนวยงาน

ภายนอกชมชน เฉพาะกรณทประสบปญหาเกนขดความสามารถของชมชน ซงแนวคดของ วนสาด

ศรสวรรณ (2553:297-298) ไดขยายความถงรปแบบองสถาบนไดวา การจดใหมหนวยงานราชการ

สนบสนนโดยตรง สามารถทาไดดวยการประสานความรวมมอจากหนวยงานราชการเขามาเปน

ผดแลรบผดชอบ ใหการสนบสนนการจดการทองเทยวของชมชน ทงในสวนของงบประมาณ

ความร การใหคาปรกษา และพฒนาการทองเทยวของชมชนอยางตอเนอง การจดการทองเทยวโดย

256

ชมชนทใหความสาคญตอการมสวนรวมของคนในชมชนและการรวมมอการทางานกบหนวยงาน

ภาครฐ จงเปนรปแบบการมสวนรวมการวางแผนพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชน เปนไป

ตามแนวคดของ บญเลศ จตตงวฒนา (2548:175-176) ในรปแบบองคกรชมชนทางานรวมกบภาครฐ

และรปแบบองคกรชมชนจดการทองเทยวดวยตนเอง ซงเหมาะสมกบชมชนทถกพฒนามาระดบ

หนง จนมความเชอมนวาจะสามารถพงตนเองได และสามารถเขารวมตดสนใจ เจรจาตอรอง

ผลประโยชนกบภาครฐ เพอรกษาผลประโยชนของชมชน กระบวนการขางตนเปนสงสาคญใหการ

จดการทองเทยวไดมสวนสรางชมชนเขมแขง ซงแนวคดของ เสร พงศพศ (2546:25-27) กลาววา

การเปนชมชนเขมแขงตองเปนชมชนเรยนรและพรอมทจะเรยนร ไมนงรอรบความชวยเหลอจาก

ภายนอก แตลกขนมาแสวงหาทางออกดวยตวเอง ตดสนใจไดอยางเปนอสระ การประเมนผลการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ใหเปนไป

ตามเปาหมาย หลกการ กระบวนการ และเกดประโยชนแทจรงตอชมชน ไดแก การวางแผนการ

ประเมนผล การกาหนดประเดนการประเมนผลและแหลงขอมล การเกบรวบรวมขอมล

ประกอบการประเมนผล การประเมนผล และการตรวจสอบผลการประเมน ซงตองอาศยความ

รวมมอของผทเกยวของ ทงผนาและสมาชกกลม เพอใหการจดการทองเทยวโดยชมชนไดมการ

ทบทวน และสามารถแกไขปญหาทอาจเกดขน หรอพฒนาใหมการจดการทดขนรวมกนอยาง

ตอเนอง สอดคลองกบแนวคดของ วนสาด ศรสวรรณ (2553:297-298) การประเมนผลและปรบปรง

พฒนาอยางตอเนอง ดวยการใหผทมสวนเกยวของกบการจดการทองเทยวของชมชนไดมสวนรวม

ประเมนผลการดาเนนงานของตน เพอคนหาจดเดน จดดอย ปญหา และความตองการ ทงของ

นกทองเทยวและคนในชมชน มาเปนขอมลในการรวมกนกาหนดแนวทางการแกไขหรอพฒนาให

เหมาะสม กระบวนการประเมนผลทใหความสาคญตอการมสวนรวมไดสรางโอกาสการเรยนร ซง

สอดคลองกบแนวคดของ พจนา เอองไพบลย (2546: บทคดยอ) ชมชนควรสรางกระบวนการเรยนร

ในชมชน เพอใหชมชนมศกยภาพในการคดและปฏบตเพอการแกไขปญหา และการพฒนาดาน

นเวศ เศรษฐกจ และสงคมชมชน ใหดขนและมความสมดล ซงกจกรรมการเรยนรตองมความ

หลากหลาย ทงน ภทรพร ยทธาภรณพนจ และคณะ (2547:104-105) มแนวคดวาแนวทางสงเสรม

การเรยนรทตองใหคนในชมชนไดมการเรยนรอยางอสระ สามารถคด วางแผน กาหนดกจกรรม

แนวทางการดาเนนกจกรรมดวยตนเอง เมอคนในชมชนพฒนาจะมสวนเสรมสรางศกยภาพของ

เครอขายองคกรชมชน กอใหเกดพลงการคด และทาเพอการบรรลเปาหมายสการพฒนาชมชน ซงม

ความสอดคลองกบแนวคดของ พาลาภ สงหเสน และคณะ (2545:8) การเสรมการเรยนรใหคนใน

ชมชนสามารถตดสนใจ กาหนดความตองการ การแสดงออก และใชทรพยากรของชมชน เพอ

ประโยชนของชมชนดวยตนเอง ลวนเปนแนวทางททาใหชมชนสามารถพฒนาไดอยางยงยน

257

การจดการทองเทยวโดยชมชน หากมการจดการตามรปแบบน จะสงผลตอการเกด

ผลลพธสการพฒนาชมชนอยางยงยน ประการ ไดแก ความยงยนดานสงคมและวฒนธรรม เกด

สงคมแหงการเรยนร สงคมแหงการแบงปน สงคมแหงการอนรกษ สงคมแหงความภาคภมใจชมชน

สงคมแหงความพอเพยง สงคมแหงการพงตนเอง สงคมแหงการพฒนาคน และสงคมแหงความ

รวมมอความยงยนดานเศรษฐกจ เกดการกระจายรายได อาชพหลกมนคง การผลตเพอการยงชพ

การทองเทยวเปนรายไดเสรม และมหลกประกนความมงคง ความยงยนดานทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม เกดการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางคมคาและเทาเทยม

การรกษาคณภาพทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การควบคมผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม และการใชพลงงานทางเลอก สอดคลองกบแนวคดของ World Bank (2003:14)

โดยเฉพาะการใหความสาคญตอการพฒนาสงคม ดวยการขบเคลอนทางสงคมในการจดการ

ทองเทยวอยางตอเนอง การจดการทองเทยวของชมชนสามารถเปนเครองมอสการพฒนาทยงยนได

และสอดคลองกบแนวคดของ ภราเดช พยฆวเชยร (2547:5) ชมชนยดหลกการพฒนาเศรษฐกจเพอ

มงพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชน การพฒนาสงคมสรางความสมพนธของคนและสงคม และ

การพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทไมกอใหเกดผลกระทบ และตองขบเคลอนการ

พฒนาดวยบทบาทของคนในชมชน รวมทงแนวคดของบานเยน ชาญธนะวฒน (2545) สนบสนน

ไดวาการจดการทองเทยวโดยชมชนทาใหชาวบานไดเหนถงประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

ทาใหชมชนมสาธารณปโภคพนฐาน ชมชนเปนระเบยบ มรายไดเสรม ลวนมสวนสงเสรมการ

พฒนาชมชนใหมความเขมแขง ทงนแนวคดของ ซายรว (Cyril, 2002:216) สนบสนนเพมเตมไดวา

การใชการทองเทยวเปนเครองมอในการธารงไวของทรพยากรธรรมชาตจะทาใหเกดการพฒนา

ทองเทยวใหเกดความยงยน ตองพฒนาระบบการบรการและใหความสาคญตอการปองกน

สงแวดลอม พยายามสรางรายได และกระจายผลประโยชนแกคนในชมชนซงมสวนสาคญตอการ

สรางกาลงใจในการรวมอนรกษทรพยากรธรรมชาตใหมากทสด

รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยนจะสามารถเกดผลได

จรง สงสาคญตองเปนการจดการแบบมสวนรวม และมความพยายามจดการดวยตนเอง สอดคลอง

ตามแนวคดของ บญเลศ จตตงวฒนา (2548:175-176) รปแบบการใหชมชนจดการพฒนาการ

ทองเทยวแบบยงยนดวยตนเอง เปนรปแบบทชมชนเปนผจดการ ควบคม และวางแผนพฒนาการใช

ทรพยากรทองเทยวดวยตนเอง ซงชมชนตองมความพรอมและศกยภาพอยางมากในการพยายาม

พงตนเองใหมากทสด การจดการทองเทยวเปนโดยอสระ มการคดวเคราะห ตดสนใจการแกไข

ปญหาและกาหนดแนวทางการพฒนาการการทองเทยวอยางยงยนดวยตนเอง โดยภาครฐไมสามารถ

ชกจงชมชนได และเปนไปตามแนวคดของ ณรงค ณ เชยงใหม (2546:1-3) มแนวคดวา “การมสวน

258

รวมของประชาชน (Public Participation) มความสาคญและมความจาเปนอยางยงตอการพฒนาท

ยงยน” การผลกดนใหประชาชนมความรสกถงการเปนเจาของ เกดความตองการอยากเขามามสวน

รวมดวยความสมครใจ และการใหโอกาสแกประชาชนไดมสวนรวมดาเนนงานพฒนาดวยตนเอง

ตงแตการรวมคด รวมวางแผน รวมดาเนนการ รวมรบผลประโยชน จะสงผลใหการพฒนามความ

ยงยน จากการอภปรายผลขางตน อาจพอสรปไดวา รปแบบนมศกยภาพเพยงพอเพอเปนแนว

ทางการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยนใหกบชมชนตางๆ และอาจใช

เปนตวชวดการจดการทองเทยวของตนวามทศทางนาไปสการพฒนาชมชนทยงยนไดหรอไม ความ

ยงยนไมสามารถเหนผลไดในระยะเวลาอนสน จาเปนตองใชเวลาการดาเนนการพฒนา ตองมการ

ตรวจสอบ ประเมนผลอยางตอเนอง การนาไปใชใหเกดประโยชนตองเรมจากการเรยนรรวมกน

ของคนในชมชน เพอสรางความตระหนกและเกดความตองการรวมในการนารปแบบนไปเปนแนว

ทางการพฒนาการจดการทองเทยวของชมชน และอาจสงผลตอความรวมมอหรอมสวนรวมทงรวม

คด รวมปฏบต รวมผลประโยชน และรวมประเมนผล ชมชนทใหความสนใจนารปแบบนไปใชเปน

แนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวของตน ตองไมยดตดวาเปนรปแบบทสมบรณแลว และตอง

ดาเนนการตามแนวทางทกาหนดทกประการ แตควรเรยนรและปรบประยกตใหเหมาะสม กบสภาพ

ชมชน ศกยภาพของชมชน ปจจยเงอนไขซงอาจเปนขอจากด หรอขอหนนเสรมของแตละชมชน ซง

สอดคลองกบผลการศกษาของ อนชา เลกสกลดลก (บทคดยอ:2004) ชมชนในประเทศไทยมการ

จดการทองเทยวดวยตนเองและไดผานประสบการณดวยการทาดวยตนเอง ซงแตละชมชนม

ขอจากดและปญหาของตน ชมชนสวนหนงเลอกทจะมพนธมตรกบหนวยงานภายนอก และการ

สรางการมสวนรวมของคนในชมชน เพอเสรมสรางพลงอานาจควบคมสถานการณและการจดการ

ทองเทยวของชมชน การจดการทองเทยวจงมรปแบบทงเหมอนและแตกตางกน แตไมมรปแบบท

แนนอนหรอแบบแผนเดยวทสามารถปรบใชกบทกชมชนได ดงนน การนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยนไป

ใชประโยชน ผวจยมขอคดเหนวาปจจยเงอนไขสาคญเพอใหชมชนทสนใจนารปแบบนไปเปน

แนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชน ใหสามารถนาไปสการพฒนาชมชนอยางยงยน

ได ชมชนตางๆ ตองมความพรอมในระดบหนง ซงไมจาเปนตองมครบทกขอ อยางนอยการมฐาน

ความพรอมในประเดนตางๆ จะมสวนทาใหการพฒนาการจดการทองเทยวสามารถบรรลผลสการ

พฒนาชมชนทยงยนไดจรง เชน ชมชนมการจดการทองเทยวดวยตนเอง ชมชนมเปาหมายใหการ

ทองเทยวมสวนในการพฒนา ชมชนทาทองเทยวเพอสรางรายไดเสรม ชมชนรจกการรอ

ความสาเรจในระยะยาว ชมชนมกลมทองเทยวบรหารจดการ ชมชนมกลมผนาทมฐานคดเชง

259

อนรกษ ชมชนมฐานทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม ชมชนมเครอขายความรวมมอหลายภาค

สวน ชมชนมความเขาใจระบบสหกรณ ชมชนรเทาทนการเปลยนแปลง ชมชนมงเนนการพงตนเอง

และชมชนไมมงหวงการไดรางวลและเงนเปนตวตง

ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะตอชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก จงหวดตราด การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนสลกคอกอยางยงยน ตลอดชวง

ระยะเวลาทผานมา ชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมการพฒนาตนเองมาอยางตอเนอง และเพอให

ชมรมสามารถเขมแขงมากพอทจะรองรบสถานการณการเปลยนแปลงและการพฒนาทมอยาง

ตอเนอง ผวจยมขอเสนอแนะตอชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ดงน

1.1 การพฒนาคนรนใหมสานตองานของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก

คณะกรรมการบรหารชมรมไดพยายามดงลกหลานเขามารวมกจกรรมของชมรม และเตมการเรยนร

แนวคดการจดการทองเทยวโดยชมชนของชมรมอยางสมาเสมอ แตกประสบปญหากลมเยาวชนให

ความสาคญตอการศกษา และไมมเวลาเขามาสวนรวมจรงจง ทางชมรมจงไดพยายามดงลกหลานท

เรยนจบแลว และทางานอยในชมชนเขามาเปนกลมเปาหมายหลก เพอใหมการพฒนาคนรนใหม

รองรบการทางานทองเทยวของชมรมในอนาคต ดงนน คณะกรรมการบรหารชมรมควรวาง

กลมเปาหมายใหชดเจน เชน กลมเดกและเยาวชน กลมผใหญ ทควรใหการสงเสรมทแตกตางกน

โดยกลมผใหญทมความพรอม สามารถเขามามสวนรวมในการบรหารงานมากขน กลมเดกและ

เยาวชน สามารถเขามามสวนรวมในการจดกจกรรมทองเทยว เปนตน อาจคาดหวงไดวากลมผใหญ

จะมาเปนแรงหนนในการทางาน และกลมเดกและเยาวชน เมอเตบโตเปนผใหญ อาจมความพรอม

เบองตนในการพฒนาสการเปนผสบทอดเจตนารมณของชมรมไดในอนาคต

1.2 การผลกดนใหสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกมสวนรวมมากขน

สมาชกชมรมมบทบาทหนาทอนรกษรกษาทรพยากรการทองเทยว และมสวนรวมในการรบร การ

ตดสนใจการดาเนนกจกรรมการทองเทยวของชมรม ผานการประชมประชาคมหมบาน ในขณะท

ผนาของชมรมมบคลกภาพทเชอมนใจตนเอง มความสามารถในสอสารอยางชดเจน ทาใหสมาชก

ของชมรมมความเชอมนในตวผนา และมความเกรงใจไมกลาแสดงความคดเหน ผนาชมรมจงควร

ลดบทบาทการนา เพมกระบวนการพดคยใหเกดบรรยากาศการแสดงความคดเหนมากขน และ

260

แสดงออกถงการยอมรบในความคดของทกคน สวนนมความสาคญในการพฒนาสมาชกชมรมให

กลาคดและกลาแสดงออก และกลาอาสาทางานเพอสวนรวมมากขน

1.3 การสรางการเรยนรแกสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก การสรางการ

เรยนรแกสมาชกชมรมผานการนาความรทไดรบจากการทคณะกรรมการบรหารชมรมไดมโอกาส

ไปศกษาดงาน เขารบการอบรม และรวมประชมรวมกบองคการภาคสวนตางๆ และไดนาผลการ

สรปสงทไดรบมาบอกกลาวในทประชมประจาเดอนของชมชน ผานทประชมประชาคม และ

คาดหวงวาจะมการสอสารกนปากตอปากตอไป อาจไมใชรปแบบการจดการเรยนรทสมบรณ จง

ควรเพมชองทางการสอสารหลายชองทาง เชน เสยงตามสาย กระตนความจา และการกระจายขอมล

อยางทวถง หรออาจจดทาเอกสารประชาสมพนธเปนลายลกษณอกษรแจกจายในแตละครวเรอน

เพอกระตนการเรยนรอกลกษณะหนง เปนตน

1.4 การสรางการเรยนรแกนกทองเทยว ดวยกจกรรมการทองเทยวของชมรมนา

เทยวพนบานสลกคอกเปนการใหบรการเรอคายคแกนกทองเทยว พายเรอโดยรอบอาวสลกคอก ชน

ชมธรรมชาตและวถชวตชมชนอยางอสระ และการใหบรการพายเรอมาดโดยสมาชกชมรมพายเรอ

ใหนกทองเทยวนง คนพายเรอสวนใหญคอยตอบคาถามในสงทนกทองเทยวอยากร มากกวาเปน

ฝายใหขอมล เพราะจดมงหมายของการพายเรอของชมรม ตองการใหนกทองเทยวไดชมรม

ธรรมชาตดวยความเงยบเปนหลก ตามแนวคดการจดการทองเทยวโดยชมชนทตองสามารถทาให

นกทองเทยวไดเกดการเรยนร ชมรมควรมการพฒนาระบบการสอความเพอใหความรเกยวกบวถ

ชวตชมชน ทรพยากรธรรมชาตของชมชน การใหความรการจดการทองเทยวทเปนเครองมอสการ

พฒนาชมชน และใหขอมลถงการจดสรรรายไดทมาจากนกทองเทยวทสามารถนาไปใชประโยชน

ในการพฒนาชมชน จดสวสดการสงคม และเปนรายไดเสรมแกคนในชมชน จะกลายเปนสวน

สาคญทาใหนกทองเทยวไดรถงความคมคาของการจายเงนจากการรบบรการกจกรรมทองเทยวของ

ชมรม และไดเปนสวนหนงของการตระหนกการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของ

ชมชน ทงนยงเปนโอกาสสะทอนถงจดยนการอนรกษ สรางความทรงจาทด และความประทบใจ

ใหแกนกทองเทยวใหไดสอสารออกไปยงคนภายนอก

261

2. ขอเสนอแนะตอหนวยงานทเกยวของ การไดทางานรวมกบคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ทาใหเขาใจ

ถงความพรอมใหความรวมมอ และการพรอมปฏเสธการทางานรวมกบหนวยงานทเกยวของ ผวจย

จงมขอเสนอแนะตอหนวยงานทเกยวของ ดงน

2.1 บทบาทหนวยงานทเกยวของ ควรวางบทบาทการเปนพเลยงและผพรอมให

การสนบสนนตามปญหาและความตองการของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก โดยโครงการทได

สนบสนนแตละโครงการควรมการตดตามและประเมนผลรวมกบคณะกรรมการบรหารชมรมและ

สมาชกชมรมอยางตอเนอง เพอใหเกดประโยชนแกชมรมและชมชนอยางตอเนอง

2.2 การใหขอมลและทาความเขาใจแกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก การม

โครงการททางชมรมนาเทยวพนบานเปนกลมเปาหมาย หนวยงานทจดทาโครงการควรสอสารกบ

คณะกรรมกรรมบรหารชมรมใหชดเจนถงความสาคญ ประโยชนทชมรมและหนวยงานไดรบ

เพอใหทางชมรมไดมขอมลเพยงพอตอการไตรตรองเบองตน กอนนาขอมลเขาสทประชม

ประชาคมหมบาน ซงเปนสวนสาคญของการมขอมลประกอบการแสดงความคดเหนและตดสนใจ

รวมถงสงเสรมการเรยนรแกสมาชกของชมรม

2.3 การตระหนกถงจดยนของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ซงมจดยนทาการ

ทองเทยวเพอสรางรายไดเสรม และเปนเครองมอในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ของชมชน หนวยงานทเกยวของควรใหความสาคญและตระหนกในการคดเสนอโครงการตางๆ ท

จะไมสงผลกระทบตอชมชน และควรมความสอดคลองกบจดยนของชมรม เพอใหเปนสวนหนงใน

การสนบสนนหรอสงเสรมใหชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกใหความรวมมอ และเกดการพฒนา

ตรงตามเปาหมายของชมรมและของหนวยงานทใหการสนบสนน

2.4 การมโครงการสงเสรมการพฒนาชมชนอยางยงยน หนวยงานทเกยวของควร

ใหความสาคญในการพฒนาศกยภาพคนในชมชนใหมความรในการจดการดวยตนเอง และการ

สงเสรมการพฒนาการทองเทยวควรสามารถเชอมโยงสการเกดผลลพธการพฒนาชมชนทงดาน

สงคม เศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอพฒนาคณภาพชวตทดของคนในชมชน

3. ขอเสนอแนะตอชมชนทวไปในการนารปแบบไปใชประโยชน 3.1 ชมชนควรทบทวนตนเองและกาหนดเปาหมายใหชดเจน กอนการนารปแบบ

นไปเปนแนวทางเพอใชประโยชน ทบทวนตนเองวามความตองการพฒนาการจดการทองเทยวเพอ

262

การพฒนาชมชนอยางยงยนหรอไม แลวจงกาหนดเปาหมายการนารปแบบนไปใชประโยชนให

ชดเจนเพอเปนแนวทางการพฒนาการจดการทองเทยวของชมชน

3.2 ชมชนควรศกษารปแบบอยางเขาใจ เนองจากรากฐานของการไดมาของ

รปแบบเปนลกษณะเฉพาะชมชน และเปนเพยงแบบอยางหนง ซงชมชนควรศกษาและเลอก

บางสวนไปปรบประยกตใชใหมความเหมาะสมกบสภาพของชมชน ศกยภาพของชมชน และปจจยเงอนไขตางๆของชมชน

3.3 การสรางการมสวนรวมเรยนรรปแบบ เพอใหคนในชมชนไดเรยนรรปแบบ

การจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน รวมกนวพากษ แสดงความคดเหน

และตดสนใจรวม มสวนสาคญตอการกระตนการพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนส

การพฒนาทยงยนดวยตนเองใหเปนรปแบบเฉพาะของชมชน 3.4 การประเมนผลรปแบบเพอพฒนา ชมชนควรมการทดลองปรบปรงและ

พฒนาการจดการทองเทยวอยางคอยเปนคอยไป หรอทละประเดน และควรมการตดตามประเมนผล

อยเสมอ เพอการตดสนใจดาเนนการตอหรอปรบปรงแกไขหรอหยดดาเนนการ การประเมนผลยงม

สวนสาคญตอการสรางกาลงใจใหดาเนนการพฒนาการจดการทองเทยวของชมชนตอไป หากผล

การประเมนไดเรมสะทอนผลในทางทดหรอเกดการพฒนาไดจรง

4. ขอเสนอแนะตอการทาวจยครงตอไป ชมชนสลกคอกมการจดการทองเทยวโดยชมชน เพอเปนเครองมอในการพฒนาชมชน

ใหเกดความยงยน การดาเนนการวจยครงตอไป ผวจยมขอเสนอแนะตอการทาวจยครงตอไป ดงน

4.1 การวจยการจดการเรยนรแกนกทองเทยว เพอใหการเขามาทากจกรรมการ

ทองเทยวของนกทองเทยว สามารถเขาถงขอมลวถชวตของชมชนไดอยางเปนรปธรรมมากขนใน

หลายๆ รปแบบ ทงการมชดขอมลในการสอสาร การจดทาสอการนาเสนอเปนเอกสาร เปนตน ซง

สวนนเปนไปตามความตองการของชมรมนาเทยวพนบานสลกคอกทตองการสรางความทรงจาทด

และเกดความประทบใจสงทชมชนเปนอย

4.2 การวจยการพฒนาการเรยนรการจดการทองเทยวโดยชมชนแบบมสวนรวมใหแกสมาชกชมรม เพอใหสมาชกชมรมตระหนกถงบทบาทหนาท เกดจตอาสาทางานของสวนรวม

และมความรความเขาใจการจดการทองเทยวโดยชมชนมากขน เชน การพฒนาการจดการเรยนร

ผานการจดกจกรรมนาพาผนาชมชนจากชมชนเครอขายการทองเทยวโดยชมชนเขามาถายทอด

263

ประสบการณ ความร รวมกจกรรมของชมรมเพอประเมนและใหคาแนะนาแกชมรมอยางตอเนอง

หรอ การศกษาดงานชมชนเครอขายการทองเทยวโดยชมชน เปนตน 4.3 การวจยการนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนไปใชประโยชน เปน

การตรวจสอบวาหากนารปแบบนใหชมชนททาการทองเทยวทอนศกษาและทาความเขาใจแลว ม

ขอจากด มจดเดน จดดอย หรอมขอเสนอแนะอยางไร และหากชมชนตางๆ ไดนาไปใชประโยชน

แลวมแนวทางประยกตใชอยางไร เพอใหการวจยนสามารถนาผลการศกษามาพฒนารปแบบไปอก

ระดบหนง

264

รายการอางอง

ภาษาไทย

กรมทางหลวงชนบท. (2555). รางรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม โครงการศกษาความ เหมาะสมและผลกระทบสงแวดลอมถนนรอบเกาะชาง ชวงบานบางเบา–บานสลกเพชร

จงหวดตราด. เขาถงเมอ 12 พฤษภาคม. เขาถงไดจาก http://trat.drr.go.th/sites/trat.

drr.go.th/files/raangraayngaan_chbabsmbuurn_okhrngkaarthnnrbekaaachaang_

0.pdf

กรมพฒนาชมชน. (2543). การทาหนาทผสงเสรมกระบวนการประชาคมสาหรบอาสาพฒนา (อสพ.). กรงเทพฯ: กองพฒนาอาสาสมครและผนาทองถน.

กรมพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย. (2553). บรบทชมชนสลกคอก. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ.

เขาถงไดจาก http://salukkork. moobanthai.com/map

กองพฒนาเกษตรทสง สานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ. (2545). คมอการมสวนรวมของชมชนดานการทองเทยว. กรงเทพฯ: กองพฒนาเกษตรทสง สานกงานปลด

กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กตต อรยานนท. (2548). “การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอการพฒนาการทองเทยวทยงยน

กรณศกษาอทยานสงแวดลอมนานาชาตสรนธร ตาบลชะอา อาเภอชะอา จงหวด

เพชรบร.” วทยานพนธดษฎบณฑต สาขาวชาสงแวดลอมศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล. เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2553. บทคดยอจากฐานขอมล

วทยานพนธไทย http://www.thaithesis. org/detail. php?id =

โกวท พวงงาม. (2553). การจดการตนเองของชมชนและทองถน. กรงเทพฯ: บรษท บพธการพมพ

จากด.

เขมรน โรจนรต. (2550). หมเกาะชางและพนทเชอมโยงชายฝงทะเลตราด. องคการบรหารพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน. กรงเทพฯ: บรษท คอมพเวอรค จากด.

265

คมกฤช ทพบร. (2545). “การศกษาความพรอมของทองถนในการพฒนาการทองเทยวเกาะชาง

จงหวดตราด.” วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยทเหมาะสม

เพอการพฒนาทรพยากร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. เขาถงเมอ 12 สงหาคม

2553. บทคดยอ เขาถงไดจาก www.tkc.go.th/thesis/abstract.asp? item_id=4049

โครงการประสานงานวจยและพฒนาเครอขายการทองเทยวโดยชมชน. (2547). การประชมเชงปฏบตการการทองเทยวโดยชมชน: ทางเลอก เครอขาย และธรกจของทองถน. เชยงใหม :มหาวทยาลยเชยงใหม.

จรณ ศร. (2549). “การพฒนาศกยภาพชมชนดานการทองเทยวโดยใชวฒนธรรมเปนฐานในการ

พฒนา: กรณชมชนเมองกด อาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม.” วทยานพนธศลปศาสตร

ดษฎบณฑต สาขาวชาพฒนาการทองเทยว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยแมโจ. เขาถง

เมอ 12 สงหาคม 2553. บทคดยอ เขาถงไดจาก www.dcms.thailis.or.th

จตศกด พฒจร. (2549). เอกสารประกอบการสอนการทองเทยวเชงนเวศ. เพชรบร: มหาวทยาลย

ศลปากร.

จตศกด พฒจร. (2546). งานวจยการวเคราะหศกยภาพเพอจดทาทาเนยบแหลงทองเทยวเชงนเวศ. เพชรบร: มหาวทยาลยศลปากร.

จฬาวด จนทรเทวาลขต. (2548). “การพฒนาการทองเทยวอยางยงยนบนเกาะชาง:กรณศกษาความ

คดเหนของผมสวนไดสวนเสยในพนท หม 2 บานสลกเพชร กงอาเภอเกาะชางใต

จงหวดตราด.” วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการสงแวดลอม

บณฑตวทยาลย สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2553.

บทคดยอจาก ฐานขอมลวทยานพนธไทย http://www.thaithesis.org/detail.php?id

=

จาเรญ จตรหลง. (2554). ขนตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม. เขาถงเมอ 20 มกราคม.

เขาถงไดจาก http://www.find-docs.com/ Lewin-doc~ .html

เฉลยว บรภกด. (2545). ชดวชาการวจยชมชน. กรงเทพฯ: บรษท เอา อาร พรนตง แมสโปรดกส

จากด.

266

ชมชน สมประเสรฐ. (2542). “รปแบบการเสรมสรางแรงจงใจในการทางานของพยาบาล.”

วทยานพนธวทยาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

โชตมา จธากรณ. (2548). “ทศทางการพฒนาเศรษฐกจบนความหลากหลายทางชวภาพสรางความ

สมประโยชนทกฝาย.” เศรษฐกจและสงคม 42, 5 (กนยายน – ตลาคม): 77.

ชยยศ อมสวรรณ. (2543). “การศกษารปแบบการศกษาชมชนเพอการพฒนาทยงยน.” วทยานพนธ

ครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพฒนศกษา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เขาถงเมอ 3 มกราคม 2554. บทคดยอจาก ฐานขอมลวทยานพนธไทย

http://www.thaithesis.org/detail.php?id =

ณรงค ณ เชยงใหม. (2546). “การมสวนรวมของประชาชนเพอการพฒนาทยงยน.” รสมแล 23, 2-3

(พฤษภาคม – ธนวาคม): 1-4.

ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง. (2547). เมองยงยนในเอเชย: แนวคดและประสบการณจากเมอง นาราและบาหล. เชยงใหม: หจก.เชยงใหมโรงพมพแสงศลป.

ดอกออ ปาณะดษ. (2544). “ผลกระทบของการทองเทยวทมตอการใชทดนและชมชนของเกาะชาง

จงหวดตราด.” วทยานพนธสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวางผงเมอง

บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2553. บทคดยอจาก

ฐานขอมลวทยานพนธไทย http://www.thaithesis.org/detail.php? id=

ทพยสดา พฒจร. (2550). เอกสารประกอบการสอนวชาทองถนศกษา. เพชรบร: มหาวทยาลย

ศลปากร.

ทศนย ลกขณาภชนชช. (2545). การสงคมสงเคราะหชมชน:มรรควธสชมชนเขมแขง. กรงเทพฯ:

สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ธรพงษ แกวหาวงษ. (2543). กระบวนการเสรมสรางชมชนเขมแขง ประชาคม ประชาสงคม. ขอนแกน: โรงพมพคลงนานาวทยา.

ธรพงษ มหาวโร. (2550). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554). กรงเทพฯ: บรษท สานกพมพเดอะบคส จากด.

267

ธราพร ถนอมกลน. (2548). “รปแบบการจดการการทองเทยวแบบยงยนและการมสวนรวมของ

ประชาชนทองถน เกาะลาน เมองพทยา จงหวดชลบร.” วทยานพนธวทยาศาสตร

มหาบณฑต สาขาวชาการจดการสงแวดลอม บณฑตวทยาลย สถาบนบณฑต

พฒนบรหารศาสตร. เขาถงเมอ 3 มกราคม 2554. บทคดยอจาก ฐานขอมลวทยานพนธ

ไทย http://www.thaithesis.org/detail.php? id=

นลน กงศรกล. (2547). การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เรยน และรจก...วงนาเขยว. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นชชร สายประทมทพย. (2541). “แนวทางการพฒนาเกาะสชง จงหวดชลบร.” วทยานพนธ

สถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวางผงเมอง บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. เขาถงเมอ 3 มกราคม 2554. บทคดยอจาก ฐานขอมลวทยานพนธไทย

http://www.thaithesis.org/ detail.php?id =

นรนดร จงวฒเวศย. (2550). แนวคดแนวทางการพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: กรมการพฒนาชมชน.

นชวนา เหลององกร. (2552). การวจยเชงปฏบตการ. มหาวทยาลยมหาสารคราม. เขาถงเมอ 3

มกราคม 2554. เขาถงไดจาก http://images.udomsin1966.multiply.multiplycontent.

com/

บญเลศ จตตงวฒนา. (2548). การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน. กรงเทพฯ: บรษท เพรส แอนด

ดไซน จากด.

เบญจวรรณ วงศคา. (2552). “งานวจยเพอทองถน.” จดหมายขาวงานวจยเพอทองถน 10, 2

(มนาคม-เมษายน): 9.

บณฑร ออนดา. (2536). กระบวนการปรบปรง และพฒนากลม /องคกรประชาชนเชยงใหม. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม.

บานเยน ชาญธนะวฒน. (2545). “การทองเทยวกบผลกระทบตอชมชนชาวไทใหญ : กรณศกษา

หมบานถาลอด ตาบลถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน.” วทยานพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม. เขาถงเมอ 5

กมภาพนธ 2553. บทคดยอ เขาถงไดจาก http://www.tkc.go.th/thesis/abstract

268

ประเวศ วะส. (2540). แนวคดการพฒนาและขอพจารณาเกยวกบประชาสงคมไทย. กรงเทพฯ:

สถาบนชมชนทองถนพฒนา.

ปรวรรต สมนก. (2552). “การพฒนาธรกจการทองเทยวทมชมชนเปนฐาน เกาะภกระแต ตาบลโดน

กลาง อาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน”. วทยานพนธศลปศาสตรดษฎบณฑต

สาขาวชาพฒนาการทองเทยว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยแมโจ. เขาถงเมอ 12

สงหาคม 2553. บทคดยอ เขาถงไดจาก www.dcms.thailis.or.th

แผนทเกาะชาง. เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2553. เขาถงไดจาก https://www.google.co.th/maps

แผนทสลกคอก. เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2553. เขาถงไดจาก https://www.google.co.th/maps

พงษธร ธญญสร. (2552). แนวทางการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการ ยตธรรม. กรงเทพฯ: สานกงานปลดกระทรวงยตธรรม.

พจนา สวนศร. (2546). คมอการจดการทองเทยวโดยชมชน. กรงเทพฯ: บรษท มายด กราฟฟก

จากด.

พจนา สวนศร. (2550). คมอเครอขายการทองเทยวโดยชมชน. กรงเทพฯ: สานกงานพฒนาการ

ทองเทยว.

พจนา เอองไพบลย. (2546). “การศกษาการพฒนารปแบบกระบวนการเรยนรในชมชนเพอการ

พฒนาทยงยน: การศกษาแบบพหกรณ.” วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชา

การศกษานอกระบบโรงเรยน บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เขาถงเมอ 3

มกราคม 2554. บทคดยอจาก ฐานขอมลวทยานพนธไทย http://www.thaithesis.org/

detail.php?id=

พรสดา เพชรดอนทอง. (2549). “ทองเทยวเชงอนรกษ สลกคอก เกาะชาง เพลดเพลนไดความร.”

เทคโนโลยชาวบาน 18 , 385 (มถนายน): 79.

พรสนต เลศวทยาววฒน. (2554). การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม. เขาถงเมอ 3 มกราคม.

เขาถงไดจาก http://www.doae.go.th/report/2549/270606/02.pdf.

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). (2549). การพฒนาทยงยน. กรงเทพฯ: สานกพมพมลนธโกมลคม

ทอง.

269

พรเพญ วจกษณประเสรฐ. (2549). คมอการจดการทองเทยวชมชนและบานพกแบบโฮมสเตย. พมพครงท 2. เชยงใหม: สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.

พาลาภ สงหเสน และคณะ. (2545). รายงานการวจยเรองการมสวนรวมเพอคณภาพชวตของชมชนและการพฒนาทยงยน กรณศกษาการแกไขปญหาสารพษในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด. สถาบนวจยวทยาศาสตรการแพทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพฯ: บรษท

อาษรโสภณ.

พนธทพย รามสตร. (2545). การวจยปฏบตการแบบมสวนรวม. นครปฐม: สถาบนพฒนาการ

สาธารณสขอาเซยน มหาวทยาลยมหดล.

ไพฑรย เครอแกว. (2538). ลกษณะสงคมไทย. กรงเทพฯ: สานกพมพพธการพมพ.

ไพรตน เดชะรนทร. (2527). เศรษฐกจชนบทไทย. กรงเทพฯ: กรมการพฒนาชมชน.

ภทรพร ยทธาภรณพนจ และคณะ. (2547). รายงานการวจยรปแบบการเรยนรดวยตนเองอยางยงยนเพอพฒนาศกยภาพของเครอขายองคกรชมชน. กรงเทพฯ: สถาบนวจยและพฒนา

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ภาณ ชนาธปกรณ. (2548). “การพฒนาทยงยนความสมดลของการพฒนา.” เศรษฐกจและสงคม 42,

3 (พฤษภาคม – มถนายน): 40-41.

ภารเดช พยฆวเชยร. (2547). รายงานประเมนผลโครงการพฒนาเครอขายการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาการทองเทยวทยงยน. สานกงานพฒนาการทองเทยว.

ภทร เทภาสต. (2549). “บทบาทขององคการบรหารสวนตาบลในการอนรกษทรพยากรปาไม:

กรณศกษา องคการบรหารสวนตาบลในพนท กงอาเภอเกาะชาง จงหวดตราด.”

วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการสงแวดลอม บณฑตวทยาลย

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2553. บทคดยอจาก

ฐานขอมลวทยานพนธไทย http://www.thaithesis.org/detail. php?id=

มณทาวด พลเกด. (2552). “การพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอความยงยน.”

วทยานพนธศลปศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาวจยและพฒนาหลกสตร บณฑตวทยาลย

270

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ. เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2553.

บทคดยอ เขาถงไดจาก www.dcms.thailis.or.th

ยศ สนตสมบต และคณะ. (2547). การทองเทยวเชงนเวศ ความหลากหลายทางวฒนธรรมและการจดการทรพยากร. พมพครงท 2. เชยงใหม: บรษท วทอนดไซน จากด.

ววฒนชย อตถากร. (2546). “การพฒนาทยงยน.” มตชนรายวน. (17 กรกฎาคม) เขาถงเมอ 20

มกราคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.nidambe11.net/ekonomiz/2003q3/article2003

july17p1.htm

วนสาด ศรสวรรณ. (2553). “รปแบบการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมโดยการมสวนรวมของ

ชมชนลมนาตาป.” วทยานพนธศลปศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาวฒนธรรมศาสตร

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม. เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2553. บทคดยอ

เขาถงไดจาก http://www.culturalscience.msu.ac.th

วลลภ ทองออน. (2553). การพฒนาแบบยงยน:แนวคด ปรชญาหรอทางออก. เขาถงเมอ 5

กมภาพนธ. เขาถงไดจาก http://cddweb.cdd.go.th/cdregion04/bodkam/ Botcum.html

ศรศกร วลลโภดม. (2550). โครงการชมชนทองเทยวยงยน ในชมชนบานบและพนทเกยวเนอง.กรงเทพฯ: กองการทองเทยว สานกวฒนธรรม กฬาและการทองเทยว.

ศรพงศ พยอมแยม. (2547). “PAR กบการวจยเทคโนโลยการศกษา.” วชาการเทคโนฯ – ทบแกว: 9.

ศภวรรณ โพธนาค. (2545). “ผลกระทบของการทองเทยวตอวถชวตของชมชนเกาะลาน เมองพทยา

จงหวดชลบร.” วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยการวางแผน

สงแวดลอมเพอพฒนาชนบท บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. เขาถงเมอ 3 มกราคม

2554. บทคดยอจาก ฐานขอมลวทยานพนธไทย http://www.thaithesis.org/ detail.php?

id=

สทธณฐ ประพทธนตสาร. (2546). การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม: แนวคดและแนวปฏบต. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: วนดา เพลส.

สน พนธพนจ. (2553). เทคนคการวจยทางสงคมศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: บรษทวทยพฒน

จากด.

271

สนธ สโรบล. (2546). การทองเทยวโดยชมชน แนวคดและประสบการณพนทภาคเหนอ. เชยงใหม:

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

สนธ สโรบล. (2547). การประชมเชงปฏบตการการทองเทยวโดยชมชน ทองเทยวโดยชมชน:

ทางเลอก เครอขาย และธรกจของทองถน. เชยงใหม: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

สนธ สโรบล. (2547). รายงานประเมนผลโครงการพฒนาเครอขายการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาการทองเทยวทยงยน. กรงเทพฯ: สานกงานพฒนาการทองเทยว.

สนธ สโรบล. (2547). “การจดการทองเทยวโดยชมชน.” ประชาคมวจย สานกงานกองทนสนบสนนการวจย 57, (กนยายน-ตลาคม): 15-17.

สนธยา พลศร. (2533). ทฤษฎและหลกการพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: โอ เอส พรนตง เฮาส.

สมศกด ศรสนตสข. (2548). “ขอเสนอการพฒนาประเทศไทยเพอความหลากหลายของชมชนการ

พฒนาอยางยงยนในอนาคต.” มนษยศาสตร สงคมศาสตร 22 , 2 (มกราคม – มนาคม) :

19-23.

สพตรา วชยประเสรฐกล. (2545). “แนวทางการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนของเกาะเกรด

จงหวดนนทบร.” วทยานพนธสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ 2553. บทคดยอ เขาถงไดจาก

http://www.tkc.go.th/thesis

สเทพ เชาวลต. (2524). หลกการพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: สานกพมพโอเดยนสโตร.

เสนห จามรก. (2550). “งานวจยเพอทองถน.” จดหมายขาวงานวจยเพอทองถน 8, 6: 36.

เสนห จามรก. (2551) “งานวจยเพอทองถน.” จดหมายขาวงานวจยเพอทองถน 9, 1: 31.

เสร พงศพศ. (2546). วธคด วธทา:แผนชวตเศรษฐกจชมชน. กรงเทพฯ: เจรญวทยการพมพ.

เสร พงศพศ. (2548). ฐานคด:จากแผนแมบทสวสาหกจชมชน. กรงเทพฯ: เจรญวทยการพมพ.

แสงอรณ กนกพงศชย. (2548). วฒนธรรมในสงคมไทย. กรงเทพฯ: บรษท ธรรมดาเพรส จากด.

272

สถาบนการทองเทยวโดยชมชน. (2556). โครงการสมมนาทางวชาการ การทองเทยวโดยชมชน โอกาสในการเรยนรและแบงปนในอาเซยน. เขาถงเมอ 25 กนยายน. เขาถงไดจาก

http://www.cbt-i.org/cbtstandardforum/

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย. (2553). แนวคดหลกการบรหารงานวจย. เขาถงเมอ 12

สงหาคม. เขาถงไดจาก http://www.trf.or.th/index.php?option= com_content &view

=article&id=105:2011-03-10-10-56-41&catid=34:research-digest&Itemid=145

สานกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2546). “การพฒนาทยงยนใน

บรบทไทย.” เอกสารประกอบการประชมประจาปการพฒนาทยงยน. กรงเทพฯ:

สานกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

สานกงานพฒนาการทองเทยว. (2547). รายงานประเมนผลโครงการพฒนาเครอขายการทองเทยวโดยชมชนเพอการทองเทยวทยงยน. กรงเทพฯ: สานกงานพฒนาการทองเทยว.

สานกอทยานแหงชาต. (2555). หมเกาะชาง. เขาถงเมอ 12 พฤษภาคม. เขาถงไดจาก http://park.dnp.

go.th/visitor/nationparkshow.php?PTA_CODE=

องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน. (2554). ขอมลพนทพเศษ. เขาถง เมอ 3 มกราคม. เขาถงไดจาก http://www.dasta.or.th/kohchang/th/about/index.php?

Key =wisdom

อารญ บญชย. (2546). “หมเกาะชาง โครงการนารองการทองเทยวเชงนเวศนอยางยงยน.” เศรษฐกจและสงคม 40, 5 (พฤศจกายน – ธนวาคม): 56-60.

อธต กลปนาทรพย. (2548). “การเปลยนแปลงสภาพการตงถนฐานอนเนองมาจากการพฒนาการ

ทองเทยว: กรณศกษาบรเวณอาวนาง จงหวดกระบ.” วทยานพนธสถาปตยกรรม

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวางผงเมอง บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เขาถงเมอ 3 มกราคม 2554. บทคดยอจาก ฐานขอมลวทยานพนธไทย

http://www.thaithesis.org/detail.php?id=

273

ภาษาองกฤษ

Bruce, L.Berg. (2006). Qualitative Research Methods for the Social Sciences. California State

University, Long Beach: Pearson Education,Inc.

Cher, Hendricks. (2009). Improving Schools Through Action Research : A Comprehensive

Guide for Education. University of West Georgia. Second Edition: Pearson

Education,Inc.

Cyril, August Charni. (2002). “Sustainable Tourism Development: A Comparison Between

Tanzania and Kenya.” Ph.D dissertation, Agricultural and Resource Economics,

University of Alberta. Accessed August 1, 2010. Available from www.proguest.com

David, A. Fennell and Ross K Dowling. (2003). Ecotourism Policy and Planning. London:

CABI Publishing.

David, Pearce, Edward Barbier and Anil Markandya. (1990). Sustainable Development:

Economics and Environment in the Third World. London Environmental

Economics Centre: Edward Elgar Publishing Limited.

David, Weaver. (2006). Sustainable tourism. Burlington: Elsevier Ltd.

Ernie, Stringer. (2008). Action Research in Education. Curtin University of Teachnology.

Second Edition: Pearson Education,Inc.

Henry, Sanoff. (2000). Community Participation Methods in Design and Planning. John

Wiley&Sons,Inc.

Jack, R. Fraenkle and Norman E. Wallen. (2008). How to Design and Evaluate Research in

Education. Seventh Edition: McGraw-Hill Companies,Inc.

Jannifer, A. Elliott. (1999). An Introduction to Sustainable Development. Second Edition:

Routledge.

Lars, Aronsson. (2000). The Development of Sustainable Tourism. London: Wellington House.

274

Leksakundilok, Anucha. (2004). “Community Participation in Ecotourism Development in

Thailand” Ph.D dissertation, School of Geosciences, Faculty of Science, University

of Sydney. Accessed December 28, 2013. Available from http://ses.library. usyd. edu.

au/handle/2123/668

Peter, Reason and Hilary Bradbury. (2008). The SAGE Handbook of Action Research :

Participative Inquiry and Practice. Second Edition: Sage Publications.

Rory, O’Brien. (1998). “An Overview of the Methodological Approach of Action Research.”

Faculty of Information Studies, University of Toronto. Accessed August 1, 2010.

Available from http://www.web.net/~robrien/papers/arfinal.html

Seonhee, Jeong. (2008). “Assessing Social Capital and Community Involvement: Social Network

Analysis for the Sustainable Amish Community Tourism Development.” Ph.D

dissertation, Recreation, Sport, and Tourism, University of Illinois at Urbana-

Champaign. Accessed August 1, 2010. Available from www.proguest.com

Susan, L. Slocum. (2010). “Sustainable Community Tourism Development: The Case of

Tanzania.” Ph.D dissertation, Parks, Recreation, and Tourism Management, Clemson

University. Accessed August 1, 2010. Available from www.proguest.com

The World Bank. (2003). Sustainable Development in a Dynamic World. World Bank and

Oxford University.

Trista, Maj Patterson. (2005). “The Ecological Economics of Sustainable Tourism: Local Versus

Global Ecological Footprints in Val Di Merse, Italy Ph.D dissertation, Environmental

Sciences and the Ecological Economics, University of Maryland. Accessed August 1,

2010. Available from www.proguest.com

W. M. Adams. (1990). Green Development: Environment and Sustainability in the Third

World. Second Edition: Routledge.

275

ภาคผนวก

276

ภาคผนวก ก แบบสารวจ

277

แบบสารวจ

ใชทาการศกษาบรบทของชมชนสลกคอก ซงมรายละเอยดประเดนในการสารวจ ดงน

1.ประวตศาสตรชมชน ไดแก ความเปนมาของชอชมชน การจดตงชมชน และบคคลใน

ประวตศาสตรทสาคญของชมชน เหตการณสาคญในอดตของชมชน

2.ขอมลดานกายภาพชมชน ไดแก ภ มศาสตร ภ มอากาศ สถานทตง ขนาดพนท

สภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตของชมชน ลกษณะการตงถนฐานของบานเรอน

3.ขอมลดานสงคม ไดแก ลกษณะครอบครวและเครอญาต ความสมพนธของคนในชมชน

แบบแผนชวต การสอสารในชมชน

4.ขอมลดานวฒนธรรม ไดแก การนบถอศาสนาและความเชอ ประเพณ ภาษา อาหาร การ

แตงกาย ภมปญญาทองถน

5.ขอมลดานการศกษา ไดแก ระดบการศกษา การอานออกเขยนได แหลงศกษาหาความร

ของคนในชมชน

6.ขอมลองคกรชมชน เชงปรมาณและบทบาทหนาทตอชมชน ไดแก วด โรงเรยน กลม

อาชพ กลมกจกรรมตางๆ สถานอนามย องคการบรหารสวนตาบล หนวยงานบรการของรฐ

เครอขายชมชน

7.ขอมลเศรษฐกจชมชน ไดแก ลกษณะอาชพหลกและอาชพเสรม ภาวะหนสน วถชวต

ความเปนอย (พอเพยง/พอกนพอใช/ขดสน) คาครองชพ ธรกจในชมชน ตลาดชมชน

8.ขอมลการเมองการปกครองของชมชน ไดแก บทบาทหนาทของผนาทางการและไม

ทางการทสาคญตอชมชน การมสวนรวมทางการเมอง การรวมกจกรรมสาธารณะประโยชนของ

ชมชน หนวยปกครองของชมชน

9.ขอมลบรการพนฐานของชมชน ไดแก ระบบนาประปา ระบบไฟฟา ระบบการคมนาคม

ระบบความปลอดภยของชมชน

10.ขอมลปญหาและความตองการของชมชน

278

ภาคผนวก ข แบบสมภาษณ

279

แบบสมภาษณ

ใชทาการศกษาการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ดวยแบบสมภาษณแบบกงม

โครงสราง (Semi-Structured Interview) โดยมแนวคาถามใชประกอบในการสมภาษณแบบเจาะลก

จากผนาชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก ดงน

สวนท 1 การจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก 1. ประวตความเปนมาและวตถประสงคของการจดตงชมรมฯ

2. ลกษณะและรปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก

3. โครงสรางการบรหารจดการและสมาชกชมรม

4. ขอตกลงและกฎกตกาของสมาชก

5. ขอตกลงและกฎกตกาของนกทองเทยว

6. การจดการรายรบรายจาย

7. การกระจายผลประโยชน

8. การจดการทรพยากรการทองเทยว

9. การมสวนรวมของสมาชกกลมทองเทยว

สวนท 2 การจดการทองเทยวสการพฒนาชมชนสลกคอก 1. ดานสงคม ไดแก สวสดการชมชน กองทนชมชน การเรยนรของคนในชมชน

พฒนาคณภาพชวตคนวยตางๆ สรางความภาคภมในในชมชนของตน การพฒนาคนและการสราง

ผนาชมชน เครอขายการพฒนาของชมชน ฯลฯ

2. ดานวถชวตและวฒนธรรมชมชน ไดแก การรกษาและการปองกนการเปลยน

แปลงวถชวตและวฒนธรรมของชมชน การมกจกรรมเพอเปนสวนหนงของการอนรกษวถชวตและ

วฒนธรรมชมชน ฯลฯ

3. ดานเศรษฐกจของชมชน ไดแก การสรางงาน สรางรายได ผลตภณฑชมชน

กองทนชมชน ฯลฯ

4. ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดแก การอนรกษและหวงแหน การ

ปองกน การจดการและการใชประโยชน ฯลฯ

280

สวนท 3 สถานการณ ปญหาและความตองการของกลมทองเทยวโดยชมชนสลกคอก 1. สถานการณการทองเทยวในปจจบน

2. ปญหาการจดการทองเทยวโดยชมชนทประสบอยในปจจบน

3. ความตองการในการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนในอนาคต

281

ภาคผนวก ค แบบสงเกต

282

แบบสงเกต

ใชทาการศกษาการจดการทองเทยวโดยชมชนสลกคอก ดวยการสงเกตแบบไมมสวนรวม

(Non-participant Observation) และเปนแบบสงเกตแบบกงมโครงสราง (Semi-Structured

Observation) มการกาหนดประเดนในการสงเกต ดงน

1. สภาพความสมพนธระหวางสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก

2. บรรยากาศการประชมของชมรม

3. การแสดงความคดเหนและการมสวนรวมของสมาชกชมรม

4. การจดการกจกรรมทองเทยวของชมรม

5. การทาหนาทของสมาชกชมรม

6. อนๆ ทคนพบ

283

แบบสงเกต

ใชทาการศกษาการดาเนนโครงการและกจกรรมของชมชน ดวยการสงเกตแบบมสวน

รวม (Participant Observation) ซงเปนแบบสงเกตแบบมโครงสราง (Structured Observation) มการ

กาหนดประเดนในการสงเกต ดงน

. ความกระตอรอรน และความตงใจของผเขารวมกจกรรม

. การใหความรวมมอในการทากจกรรมของชมชน

. บรรยากาศของการทากจกรรมรวมกน

. ปญหาอปสรรค และการปรบปรง

284

ภาคผนวก ง แบบสอบถามสมาชกชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก

285

แบบสอบถาม การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอการพฒนาชมชน

อยางยงยน กรณศกษาชมชนสลกคอก จงหวดตราด

แบบสอบถามนมวตถประสงคเพอศกษาความคดเหนของประชาชนตอการจดการ

ทองเทยวโดยชมชน เพอศกษาความคดเหนของประชาชนตอผลกระทบจากการทองเทยวโดย

ชมชน และเพอศกษาขอเสนอแนะการจดการทองเทยวโดยชมชนสการพฒนาชมชนอยางยงยน เพอ

สรปผลการศกษาสวนนเขาสทประชมคณะกรรมการบรหารชมรมนาเทยวพนบานสลกคอก เพอให

เกดกระบวนการมสวนรวมในการพฒนาการจดการทองเทยวโดยชมชนใหมสวนสาคญในการ

พฒนาชมชนสลกคอกไดอยางยงยน โดยแบบสอบถามแบงออกเปน 5 ตอนไดแก

ตอนท 1 ขอมลพนฐานสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม

ตอนท 2 ความคดเหนของประชาชนตอการจดการทองเทยวโดยชมชน

ตอนท 3 ความคดเหนของประชาชนตอผลกระทบจากการทองเทยวโดยชมชน

ตอนท 4 ขอเสนอแนะการจดการทองเทยวโดยชมชนสการพฒนาชมชนอยางยงยน

ตอนท 5 ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตม

ขอขอบพระคณทสละเวลาใหขอมล มา ณ โอกาสน

ทพยสดา พฒจร นกศกษาระดบปรญญาเอก

สาขาวชาพฒนศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

รหส.......................

286

ตอนท 1 ขอมลพนฐานสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม คาชแจง ใสเครองหมาย / และเขยนคาตอบลงในชองวาง ตามขอเทจจรงของผตอบแบบสอบถาม 1) เพศ

( ) 1. ชาย ( ) 2. หญง

2) อาย......................ป

3) สถานภาพสมรส

( ) 1. โสด ( ) 2. สมรส ( ) 3. หยาราง ( ) 4. หมาย ( ) 5. แยกกนอย

4) ระดบการศกษา

( ) 1. ไมไดศกษา ( ) 4. มธยมศกษาตอนปลายหรอ

เทยบเทา

( ) 2. ประถมศกษา ( ) 5. ปรญญาตร

( ) 3. มธยมศกษาตอนตนหรอเทยบเทา ( ) 6. อนๆ ระบ................................

5) ระยะเวลาทอาศยอยในชมชนมานาน......................ป

6) ภมลาเนาเดม .........................................................

7) กรณยายเขามามสาเหตของการยายเพราะ.....................................................................................

8) จานวนสมาชกในครอบครวปจจบน……………คน (รวมผตอบแบบสอบถาม)

9) อาชพหลก

( ) 1. เกษตรกร ระบ ...........................................................

( ) 2. รบจางทวไป ระบ ......................................................

( ) 3. คาขาย ระบ ..................................................

( ) 4. ลกจาง รานคา/บรษท/โรงงาน/อปท/.รฐ ระบ .........................................

287

( ) 5. รบราชการ/พนกงานองคกรของรฐ ระบ ................................................

( ) 6. อนๆ ระบ.................................... ..............................

10) อาชพเสรม ระบ ....................................................................

11) รายไดเฉลย...........................บาทตอเดอน

12) ตาแหนงทางสงคม (ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ)

( ) 1. นกการเมองทองถน

( ) 2. ประธานกลม/องคกรในชมชน

( ) 3. สมาชกกลม/องคกรในชมชน

( ) 4. นกอนรกษ

( ) 5. อนๆ ระบ .................................................................

13) สาเหตการเขาเปนสมาชกกลมทองเทยว (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

( ) 1. ตองการมรายไดเสรม

( ) 2. ตองการทากจกรรมรวมกบคนในชมชน

( ) 3. ตองการพฒนาความรและความสามารถของตนเอง

( ) 4. ตองการเปนสวนหนงของการทาการทองเทยวเพอพฒนาชมชน

( ) 5. อนๆ ระบ.......................................................................................................................

288

ตอนท 2 ความคดเหนของประชาชนตอการจดการทองเทยวโดยชมชน (การจดการทองเทยวโดยชมชนทมอยในปจจบนเปนอยางไรบางในแตละดาน)

ความคดเหนของประชาชนตอการจดการ

ทองเทยวโดยชมชน

ระดบความคดเหน เหนดวยอยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ

ไมเหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง

ไมทราบ

1. ดานการบรหารงาน 1.1 มโครงสรางการบรหารงานกลมทองเทยว

ชดเจน

1.2 มวตถประสงคจดตงกลมเพอรวมรบผดชอบ

ตอทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมของชมชน

1.3 มขอตกลงหรอกฎระเบยบและปฏบตรวมกน 1.4 มการบรหารงานทพรอมปรบตวใหเกดการ

เปลยนแปลง/พฒนา

1.5 มระบบการบรหารงานโปรงใสและตรวจสอบ

ได

2. ดานการจดการ 2.1 มการใหการศกษากบสมาชกกลมและ

ครอบครวกลมทองเทยว เพอเขาใจวฒนธรรมท

แตกตางของผมาเยอน

2.2 ผลกดนใหการจดการทองเทยวโดยชมชนเปน

สวนหนงของแผนพฒนาขององคกรสนบสนน

ของรฐ

2.3 มการผลตผลตภณฑจากวตถดบและภมปญญา

ทมในชมชน

2.4 มกฎ-กตกาในการจดการสงแวดลอม

วฒนธรรม และการทองเทยวของชมชน

2.5 มการกาหนดจานวนนกทองเทยวทเขาไปเทยว

ตอวน

289

ความคดเหนของประชาชนตอการจดการ

ทองเทยวโดยชมชน

ระดบความคดเหน เหนดวยอยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ

ไมเหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง

ไมทราบ

3. ดานกจกรรมทองเทยว 3.1 กจกรรมการทองเทยวไมสงผลกระทบตอ

ชมชน ขนบธรรมเนยม วฒนธรรมประเพณ และ

วถชวตความเปนอยของชมชน

3.2 กจกรรมทองเทยวใหโอกาสนกทองเทยวได

เรยนรทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3.3 กจกรรมทนกทองเทยวไดรวมอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3.4 นกทองเทยวมโอกาสสมผสวถชวตของ

ชาวบาน

3.5 กจกรรมทองเทยวไดสรางจตสานกการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมชมชน ทงใน

สวนของชาวบานและผมาเยอน

4. ดานการมสวนรวม 4.1 สมาชกเขามามสวนรวมคด วางแผนและ

ตดสนใจ

4.2 มการรวมระดมแรงงานหรอการลงทนเพอ

ดาเนนการจดการทองเทยว

4.3 สมาชกชมรมรวมเรยนรการจดการทองเทยว

ของชมรมอยางตอเนอง

4.4 มการทางานรวมกบหนวยงานตางๆ ทงภายใน

และภายนอกชมชน

4.5 สมาชกชมรมเขารวมกจกรรมการพฒนาของ

ชมชนอยเสมอ

290

ความคดเหนของประชาชนตอการจดการ

ทองเทยวโดยชมชน

ระดบความคดเหน เหนดวยอยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ

ไมเหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง

ไมทราบ

5. ดานการกระจายผลประโยชน 5.1 มการจดสรรรายไดเพอสนบสนนกจกรรม

สาธารณประโยชนของชมชน อยางตอเนอง

5.2 การกระจายผลประโยชนทเปนธรรมแก

สมาชกชมรม

5.3 มการสรางงานและกระจายรายไดแกคนใน

ชมชน

5.4 มกองทนทเออประโยชนตอการพฒนา

เศรษฐกจและสงคมของชมชน

5.5 มกองทนทชวยในการดแลรกษาสงแวดลอม

291

ตอนท 3 ผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดยชมชนทมผลตอชมชน (การจดการทองเทยวโดยชมชนทผานมาจนถงปจจบนไดสงผลดและผลเสยอะไรตอชมชนแตละดานบาง)

ผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดย

ชมชนทมผลตอชมชน

ระดบของผลกระทบ มากทสด

มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

ไมทราบ

1. ดานเศรษฐกจ 1.1 ผลกระทบดานบวก 1) การมรายไดเสรมใหแกคนในชมชน 2) การสรางสรรคอาชพและการจางงาน

แกคนในชมชน

3) การกระตนการผลตสนคาของชมชน 4) การเกดกองทนพฒนาชมชน 5) ชมชนมเศรษฐกจพงตนเอง 1.2 ผลกระทบดานลบ 1) ปญหารายไดในและนอกฤดกาล

ทองเทยว (ไมแนนอน)

2) ปญหาคาครองชพสงขน 3) ปญหาการแกงแยงผลประโยชน 4) ปญหาการกระจายรายไดกระจกตว

เฉพาะพนทและเฉพาะกลมผลประโยชน

5) ปญหาเงนมอทธพลตอชาวบานมากขน 2. ดานสงคม 2.1 ผลกระทบดานบวก 1) การสรางความสามคคแกคนในชมชน 2) มคนอาสามาทางานเพอสวนรวม 3) คนในชมชนไดรบการพฒนาดาน

ความร และทกษะการทางานดานการ

ทองเทยว

292

ผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดย

ชมชนทมผลตอชมชน

ระดบของผลกระทบ มากทสด

มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

ไมทราบ

4) การเกดความภาคภมใจในความเปน

เจาของทรพยากรการทองเทยว

5) การสรางโอกาสใหแกผหญง ผอาวโส

ไดเขามามสวนรวมในการทางานและ

แสดงศกยภาพไดเตมท

2.2 ผลกระทบดานลบ 1) ปญหาการเปลยนแปลงวถชวตและ

คานยม

2) ปญหาการแตกแยกของสงคม 3) ปญหาความรสกไมเปนธรรมในสงคม 4) ปญหาคนนอกอพยพเขามาอยในชมชน 5) ปญหายาเสพตด อบายมขทมาจาก

นกทองเทยว

3. ดานวฒนธรรม 3.1 ผลกระทบดานบวก 1) การใชวฒนธรรมของชมชนเปนสง

ดงดดใจนกทองเทยว

2) การฟนฟสบทอดวฒนธรรมชมชน 3) การสรางความรก ความหวงแหน และ

ความภาคภมใจของวฒนธรรมประเพณ

4) การสงเสรมการผลตและจาหนาย

ผลตภณฑทสะทอนศลปวฒนธรรมของ

ชมชน

5) การแลกเปลยนวฒนธรรมอนดระหวาง

ชมชนและแขกผมาเยอน สงผลตอการ

เคารพวฒนธรรมทแตกตาง

293

ผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดย

ชมชนทมผลตอชมชน

ระดบของผลกระทบ มากทสด

มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

ไมทราบ

3.2 ผลกระทบดานลบ 1) ปญหาการขดแยงทางวฒนธรรม

ระหวางนกทองเทยวกบชมชน

2) ปญหาการรบวฒนธรรมใหมเขามาใน

ชมชน

3) ปญหาการดดแปลงวฒนธรรมประเพณ

เพอเอาใจนกทองเทยว

4) ปญหาวฒนธรรมของชมชนมการ

เปลยนแปลงไป

5) ปญหาการลดความสาคญของ

วฒนธรรมและประเพณของชมชน

4. ดานสงแวดลอม 4.1 ผลกระทบดานบวก 1) การเกดความตระหนกถงคณคา

สงแวดลอมและเกดจตสานกในการ

อนรกษทรพยากรทองเทยวและ

สงแวดลอมของชมชน

2) การชวยรกษาสงแวดลอมและ

ทรพยากรทองเทยวของชมชนใหยงยน

3) การเกดเครอขายความรวมมอในการ

รกษาทรพยากรทองเทยวและ

ทรพยากรธรรมชาตของชมชน

4) การเกดแบบแผนการจดการทรพยากร

ของชมชน โดยใชการทองเทยวเปน

เครองมอสการมกฎกตกาในการดแลรกษา

และการใชประโยชนอยางเหมาะสม

294

ผลกระทบจากการจดการทองเทยวโดย

ชมชนทมผลตอชมชน

ระดบของผลกระทบ มากทสด

มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

ไมทราบ

5) มการจดสรรรายไดดแลรกษา

สงแวดลอม เชน กองทนสงแวดลอม

4.2 ผลกระทบดานลบ 1) ปญหาการทาลายทรพยากรปาไมของ

ชมชน

2) ปญหาขยะในชมชน 3) ปญหานาเสยชมชน 4) ปญหาอากาศเสยในชมชน 5) ปญหาการรบกวนระบบนเวศธรรมชาต

ทาใหทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรมลง

295

ตอนท 4 ขอเสนอแนะการจดการทองเทยวโดยชมชนสการพฒนาชมชนอยางยงยน (อยากใหการจดการทองเทยวโดยชมชนททาอย ในปจจบนสามารถชวยพฒนาชมชนในอนาคตแตละดานอะไรบาง)

ดานสงคม 1.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

2.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

3.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

ดานวฒนธรรม 1.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

2.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

3.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

296

ดานเศรษฐกจ 1.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

2.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

3.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

ดานสงแวดลอม 1.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

2.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

3.……………………………………………………………………………………………………

เหตผล………………………………………………………………………………………………

……………….....................................................................................................................................

ตอนท 5 ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตม …….....................................................................................................................................................

…….....................................................................................................................................................

…….....................................................................................................................................................

297

ภาคผนวก จ แบบสอบถามผเขารวมกจกรรมการทดลอง

กจกรรมกระตนจตสานกรกษสงแวดลอมแกคนในชมชน และการจดการทพกในชมชน

298

แบบสอบถามผเขารวมกจกรรมการจดการทองเทยวโดยชมชน ชมชนสลกคอก อาเภอเกาะชาง จงหวดตราด

สวนท 1 กจกรรมอาสาพฒนาชมชน การไดมโอกาสเขามารวมกจกรรมบาเพญประโยชนใหกบชมชน ซงเปนกจกรรมแบบ

Volunteer Tourism ผเขารวมกจกรรมมความคดเหนหลงจากทากจกรรมนอยางไร

1.ความประทบใจ

1.1……………………………………………………………………………………………………

1.2……………………………………………………………………………………………………

1.3……………………………………………………………………………………………………

1.4……………………………………………………………………………………………………

1.5……………………………………………………………………………………………………

1.6……………………………………………………………………………………………………

1.7……………………………………………………………………………………………………

1.8……………………………………………………………………………………………………

2.ขอเสนอแนะตอการจดทากจกรรมนในครงตอไป

2.1……………………………………………………………………………………………………

2.2……………………………………………………………………………………………………

2.3……………………………………………………………………………………………………

2.4……………………………………………………………………………………………………

2.5……………………………………………………………………………………………………

2.6……………………………………………………………………………………………………

2.7……………………………………………………………………………………………………

2.8……………………………………………………………………………………………………

299

สวนท 2 กจกรรมพกบานชาวบานในชมชน การไดมโอกาสเขาพกบานของชาวบานในชมชนสลกคอก ซงบานแตละหลงไมไดเตรยม

ความพรอมจดทาเปนโฮมสเตยมากอน แตยนดใหเขาพกเพอเรยนรวถชวตทแทจรงของคนใน

ชมชน ซงเปนกจกรรมเสรมเฉพาะกรณ ทตองผานการเหนชอบของคณะกรรมการบรหารชมรม

ทองเทยวพนบานสลกคอกเทานน ผเขารวมกจกรรมมความคดเหนหลงจากทากจกรรมนอยางไร

1.ความประทบใจ

1.1……………………………………………………………………………………………………

1.2……………………………………………………………………………………………………

1.3……………………………………………………………………………………………………

1.4……………………………………………………………………………………………………

1.5……………………………………………………………………………………………………

1.6……………………………………………………………………………………………………

1.7……………………………………………………………………………………………………

1.8……………………………………………………………………………………………………

2.ขอเสนอแนะตอการจดทากจกรรมนในครงตอไป

2.1……………………………………………………………………………………………………

2.2……………………………………………………………………………………………………

2.3……………………………………………………………………………………………………

2.4……………………………………………………………………………………………………

2.5……………………………………………………………………………………………………

2.6……………………………………………………………………………………………………

2.7……………………………………………………………………………………………………

2.8……………………………………………………………………………………………………

300

ประวตผวจย

ชอ – สกล

ทอย

ททางาน

ประวตการศกษา

พ.ศ. 2541

พ.ศ. 2546

ประวตการทางาน

พ.ศ. 25 – 2546

พ.ศ. 25 – 2548

พ.ศ. 2548 – ปจจบน

นางทพยสดา พฒจร

/ หมบานเดอะไลฟชะอา ตาบลชะอา อาเภอชะอา

จงหวดเพชรบร

คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตสารสนเทศ

เพชรบร ตาบลสามพระยา อาเภอชะอา จงหวดเพชรบร

บรหารธรกจบณฑต สาขาวชาการบรหารงานบคคล

มหาวทยาลยพายพ (เกยรตนยมอนดบ )

ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพฒนาสงคม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

เจาหนาทบรหาร สงกดสวนการเจาหนาท มหาวทยาลยแมฟาหลวง

อาจารย สงกดสาขาวชาการพฒนาสงคม คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย

ผชวยศาสตราจารย สงกดสาขาวชาการจดการชมชน

คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร