MGA BAHAGI NG PANANALITA

PANGHALIP Ang panghalip ay ang salitang humahalili sa ngalan o pangngalan na nagamit na sa parehong pangungusap o kasunod na pangugusap.Kung saan ang:y y y

Unang Panauhan tumutukoy sa tagapagsalita. Ikalawang Panauhan tumutukoy sa kinakausap. Ikatlong Panauhan tumutukoy sa pinag-uusapan. Mga Uri ng Panghalip

1. Panghalip na Panao (Personal Pronoun) Halimbawa: ako, ko, akin, amin, kami, kayo, atin, inyo, kita, kata, mo, siya, kanila, siya, kanya 2. Panghalip na Pamatlig (Demonstrative Pronoun) malapit sa nagsasalita: ito, ire, niri, nito, ganito, ganire malapit sa kinakausap: iyan niya ayan hayan diyan malayo sa nag-uusap: ayun, hayun, iyon, yaon, niyon, noon, doon 3. Panghalip na Pananong (Interrogative Pronoun) Halimbawa: ano, anu-ano, sino, sinu-sino, nino, alin, alin-alin 4. Panghalip na Panaklaw (Indefinite Pronoun) Halimbawa: lahat, madla, sinuman, alinman, anuman, pawang 5. Panghalip na Pamanggit Halimbawa: na, -ng

PANG-URI Ang Pang-uri ay ang salitang naglalarawan sa pangngalan at panghalip. Ito ay tinatawag na Adjective sa wikang english. uri ng pang uri

maraming titik Patakaran o Kardinal -Ito ay gamit sa bilang o dami Halimbawa: Ikalima ako sa magkakapatid Pamilang - Ito ay iniuukol sa dalawa o higit pang tao o bagay. Halimbawa:y y

tig-apat na piso tig-aanim na mansanas

kantutan - Ito ay nagsasaad ng bukod na pagsasama-sama ng mga tao o bagay. Halimbawa:y y

sobra -sobra ang pagkain ko maraming - marami na regalo

Kailanan ng Pang-uri Isahan - Ito ay ginagamit kung iisa lamang ang inilalarawan. Halimbawa: Kaibigan ko siya. Kalaro kita. Dalawahan - Ito ay ginagamit kung dalawa ang inilalarawan. Halimbawa: Magkasingganda ang magkaibigan. Maramihan - Ito ay ginagamit sa tatlo o higit pa. Halimbawa: bumili sya ng maraming pagkain sa tindahan. Kayarian ng Pang-uri Payak - Ito ay kapag ang anyo ng pang-uri ay salitang ugat. Halimbawa:y y

basang trapo sariwang gatas

y

dakila

Maylapi - Ito ay pang-uring likas na may panlaping ma, maka at iba pa. Halimbawa:y y y

masikip na daan makataong asal malaking aso

Tambalan - Ito ay binubuo ng dalawang salitang magkaiba ang kahulugan ngunit nang pinagsama ay bagong salita ang nabuo. Halimbawa:y y y y

balat-sibuyas kapit-tuko tulog-mantika bahag-hari

Kaantasan ng Pang-uri 1. Lantay: tumutukoy sa tanging katangian ng pangngalan o panghalip. Halimbawa: Ang bawat pook ay tahimik. Siya ay maaga. 2. Pahambing: nagpapahayag ng magkatulad o magkaiba ang kalagayan ng isang pangngalan o panghalip. Ang pahambing na pang-uri ay may dalawang kalagayan: a. magkatulad b. dimagkatulad. Halimbawa: Magkatulad: maglaro tayo Kasinghusay ni Lito ang kapatid niya pagdating sa paglililok. Di-magkatulad: Si Mario ay di-gasinong matangkad kaysa kay Pablo. 3.Pasukdol: nagpapakilala ng nangingaibabaw o namumukod na katangian ng pangngalan o panghalip. Halimbawa: Si Andrea ang pinakamaganda sa kanilang lahat.

Ang mga anak niya ay ubod ng sisipag.

PANDIWA Ang Pandiwa ay ang salitang nagpapahiwatig ng kilos, gawa o kalagayan. Ito ay tinatawag na Verb sa wikang Ingles. Mga kaukulan Palikas - Ito ay ipinalalagay na ang kalikasan ang simuno. Halimbawa: Umaaraw kanina. Natsunami ang Indonesia. Katawanin - Ito ay may simuno ngunit walang layong tumatanggap. Halimbawa: Ang masipag at determinado ay nagtatagumpay. Palipat - Ito ay may simuno at tuwirang layon. Halimbawa: Naglinis ng kwarto si Charlize. Mga aspekto Naganap -Ito ay nagsasaad ng kilos o gawang natupad na. Halimbawa: Nagdeposito ng pera sa bangko si mikaela faner Nagaganap - Ito ay ang pagkilos na nasimulan na ngunit hindi pa tapos. Halimbawa: Nakikinig siya ng radyo habang naglalaba Gaganapin - Ito ay ang kilos na mangyayari pa lamang. Halimbawa: Kakain si Jun sa carinderia. Mga tinig Tukuyan - Ang simuno ang gumagawa ng pandiwa.

Halimbawa: Ako ay nagbigay ng regalo sa aking kaibigan. Balintiyak - Ang simuno ang tagatanggap ng pandiwa Halimbawa: Ako ay binigyan ng regalo ng aking pinsan. Kailanan Isahan - Ito ay kapag ang pandiwa ay nasa payak na anyo. Halimbawa: Ang aso ay nagbabantay ng bahay tuwing gabi. Maramihan - Ito ay marami ang simuno at kilos na isinasaad. Halimbawa: Ang mga aso ay nagsisipagbantay ng bahay tuwing gabi. Mga panlaping makadiwa Panlaping banghayin - Ito ay ang panlaping nagbabanghay sa sarili samantalang hindi nagbabago ang salitang-ugat. isa, maki, magka, maging, magsa, mag, suma Nyutral magbigay Naganap Nagaganap nagbigay nagbibigay Magaganap magbibigay

magsagawa nagsagawa nagsasagawa magsasagawa

Panlaping makabanghay -Ito ay kapwa nababanghay ang panlapi at salitang-ugat na nilalapian. i, in, Ka- Mao hin An o han an mang an Main

Um

Ma

mag Maka

Pa- Pag- Pagan an in

Nyutral Naganap Nagaganap Magaganap lumilipad lumipad lumilipad lilipad tatakbo

tumatakbo tumakbo tumatakbo

Pagbabanghay Pandiwa sa Ma - Ito ay nagsasaad ng kasadyaan o ikaaari. Mauna nauna nauuna mauuna

Pandiwa sa Ipa - Ito ay nagsasaad ng utos o mungkahi. Ipaabot ipinaabot ipinapaabot ipaaabot ipaigib ipinaigib ipinapaigib ipaiigib Pandiwa sa Ipag - Ito ay nagbibigay ng utos o pakiiisap. Ipagbili ipinagbili ipinagbibili ipagbibili Pandiwa sa Mag - Ito nagbibigay diwa sa pagganap. Magsabi nagsabi nagsasabi magsasabi Pandiwa sa Maki - Ito ay nagsasaad ng pakikisama sa gawa. Makibagay nakibagay nakikibagay makikibagay

Panlaping Mapa - Ito ay nagbabadya ng maaaring maganap. Mapabuti napabuti napapabuti mapapabuti Panlaping Magka - Ito ay ginagamit para sa di-kusang pagkilos. Magkasundo nagkasundo nagkasusundo magkasusundo Panlaping Magsi - Ito ay para sa sabay-sabay na pagkilos. Magsikain nagsikain nagsisikain magsisikain Panlaping Maka - Ito ay nagsasaad ng kasadyaang pagkilos.

Makatakas nakatakas nakakatakas makakatakas Panlaping Magsa - Ito ay nagsasaad ng magkatulad na pagkilos. Magsadula nagsadula nagsasadula magsasadula Mga pandiwang walang-banghay -Ipinagaalinlangan ang katumpakan ng seksyong ito. Sumali sa usapan upang mapabuti ang babasahing ito. Ang pandiwang walang banghay ay hindi nagbabago kahit saan mang aspeto. Ay - Ito ay tagatulong ng pandiwa at nagdurugtong sa simuno at panaguri. ::Halimbawa: Ang aso ay tumatakbo sa bakuran. May - Ito ay sinusundan ng pangngalan, pang-uri, pang-abay, pandiwa, panghalip panao at pantukoy na mga. Halimbawa: May mga bagong tauhan si Manuel. Mayroon - Ito ay sinusundan ng kataga o panghalip na panao sa kaukulang palagyo. Halimbawa: Mayroon kaming bagong tindang damit. Hala - Ito ay ginagamit kung ang diwang pinapahayag ay nakikiusap o nagbababala. Halimbawa: Hala ka, huli ka na. Hala, mauna na kayo. Mga pandiwang di-karaniwan Maylipat - Ito ay may titik na nag-iiba ng lunan sa loob ng salita. Tupdin (tuparin), tamnan (taniman) , sidlan (siliran) Maypalit - Ito ay kapag mayroong isa o dalawang titik na napalitan ng iba. Hagkan (halikan), datnan (datingan), tawanan (tawahan) Maypungos - Ito ay kapag may nabawas na titik sa unahan ng salita. magpasabi (pasabi) magpasulat (pasulat)

Pagkakaisa ng simuno at pandiwa -Ang simunong nasa kailanang isahan ay nangangailangan ng pandiwang isahan din. Halimbawa: Si Tonio ay naglalakbay sa kahabaan ng Edsa.y

Ang simunong nasa kailanang maramihan ay humihingi ng pandiwang maramihan din. Halimbawa: Si Tonio at Juan ay nagsipagtapos sa kolehiyo.

Pokus ng Pandiwa - Ito ay ang relasyon ng pandiwa sa simuno. Tagaganap -Ang simuno o paksa ang gumaganap sa kilos ng pandiwa. Halimbawa: Si Miling ay bumili ng kotse. Layon - Ang paksa ng pangungusap ay ang layon. Halimbawa: Ang basura ay ipinatapon ko na. Ganapan - Ang lugar o pook ang ganapan ng kilos. Halimbawa: Ang bakanteng lote ay tinataniman nila ng gulay. Tagatanggap - Ang simuno ang pinaglalaanan ng kilos. Halimbawa : Ipagsasalok mo ng tubig ang bisita. Gamit - Ang kasangkapan o bagay na ginagamit ang gagawa ng kilos. Halimbawa: Ang abaka ay ipantatali niya sa duyan. Sanhi - Ang paksa ay nagpapahayag ng dahilan o sanhi. Halimbawa: Ikinagagalak niya ang pagtanggap sa kanyang pag-ibig. Direksyon - Ang paksa ay nagsasaad ng direksyon ng kilos ng pandiwa. Halimbawa: Ang Chocolate Hills ay pinuntahan nila. Kaganapan - Ito ay ang relasyon ng pandiwa sa panag-uri. Tagaganap - Ito ay ang bahagi ng panag-uri ang gumaganap ng kilos ng pandiwa.

Halimbawa: Ang unang anibersaryo ng kanilang kasal ay ipinagdiwang ng magasawang Leny at Arnel. Layon - Ito ay kung ano ang bagay na tinutukoy ng pandiwa. Halimbawa: Sumasayaw ng tinikling ang mga taga nayon. Tagatanggap - Ito ay kung sino ang nakikinabang sa kilos ng pandiwa. Halimbawa: Nagluto si Nida ng Spaghetti para sa kanyang mga anak. Ganapan - Ito ay nagsasaad ng lugar na ginaganapan ng kilos ng pandiwa. Halimbawa: Nag-aararo sa bukid ang ama ni Johna Lou. Kagamitan - Ito ay kung anong bagay o instrumento ang ginagamit upang magawa ang kilos ng pandiwa. Halimbawa: Ang lamesa ay pinunasan ni Coche ng basahan. Direksyon - Ito ay nagsasaad ng direksyon ng kilos na taglay ng pandiwa, Halimbawa: Ang mga panauhin naming balikbayan ay ipinasyal namin sa Luneta . Mga gamit ng pangngalang pandiwa - Ang pangngalang-pandiwa ay binubuo ng panlaping pag- at salitang ugat. pag + sukat = pagsukat pag + tulong = pagtulong

Bilang simuno ng pangungusap Halimbawa: Ang pagtulong sa kapwa ay MABUTI Bilang tuwirang layon sa pandiwa Halimbawa: Si Bitoy ay mahilig sa PAGKAIN Bilang kaganapang pansimuno Halimbawa: Ang susi sa tagumpay ay pagtitiis. Bilang di-tuwirang layon Halimbawa: Si Andrew ay magtatayo ng paaralan ukol sa pagtuturo ng Ingles. Bilang layon sa pang-ukol Halimbawa: Ang paksa ng pag-uusap ay tungkol sa pagsugpo ng kahirapan.

PANTUKOY Ang Pantukoy ay ang katagang ginamit sa pagpapakilala sa pangngalan. Ito ay tinatawag na Article sa wikang Ingles. Uri ng Pantukoy Wastong Gamit ng Pantukoyy

Kapag madamihang ang pangngalan, ang pantukoy ay dapat pang-isahan din.

Halimbawa: Si Jose Rizal ang sumulat ng Noli Me Tangere.y

Kung maramihan ang simuno, ang pantukoy ay dapat pangmaramihan din.

Halimbawa: Ang mga niluto ni Nene ay para kina Juan at Pedro.y

Ang pangngalang pambalana na isahan ay nangangailangan ng pantukoy na isahan at pambalana.

Halimbawa: Ang magandang relo ay suot ni Walter.y

Kung ang pangngalang pambalana ay pangmarami, ang pantukoy ay pangmaramihan din.

Halimbawa: Ang mga tulip sa Ottawa ay tulad ng mga nasa Holland.y

Maaaring gumamit ng dalawang pantukoy kung ang ikalawa'y umuuri sa unang pangngalan.

Halimbawa: Ang mga Katipunero ang nagtatag ng katipunan.

PANGATNIG Ang Pangatnig (Conjunction sa salitang Ingles) ang tawag sa mga kataga o salitang naguugnay sa dalawang salita, parirala o sugnay na pinagsusunud-sunod sa pangungusap: at kung pati saka o ni maging subalit ngunit

bago

upang

sana

dahil sa

sapagkat

Gamit ng Pangatnig Dalawang salitang pinag-ugnay Halimbawa: Ang langis at tubig ay hindi mapagsasama. Dalawang pariralang pinag-ugnay Halimbawa:Ang paglalaba ng damit at paglilinis ng bahay ang kanyang hanapbuhay. Dalawang sugnay na pinag-ugnay Halimbawa: Ang bunsong si Hannah ay mahusay magpinta at ang panganay na si Kristell ay mahusay umawit. Uri ng Pangatnig Panimbang - Ito ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, o sugnay. at saka pati ngunit maging datapuwat subalit

Halimbawa: Gusto niyang bumili ng damit, ngunit wala siyang pera. Naglinis muna si Hannah, saka siya nagluto. Pantulong -Ito ay nag-uugnay ng di-magkapantay na salita, parirala o sugnay. kung kapag upang para nang sapagkat dahil sa

Halimbawa: Nag-trabaho siya ng mabuti, para makabili siya ng damit. Umasenso ang kanyang buhay, dahil sa kanyang pagsisikap.

PANG-UKOL Ang Pang-ukol ay kataga o salitang nag-uugnay sa pangngalan o panghalip sa ibang salita sa pangungusap. sa para sa ayon kina para kay tungkol sa na may Halimbawa: Ang kanyang nilutong tinola ay para sa lahat.

Mga Gamit ng Pang-ukoly

Nagpapakita ng kinalalagyan o patutunguhan ng isang bagay.

Halimbawa: Ang pera ay nasa loob ng kuwarto ni Lana.y

Upang ipakita ang dahilan o pagmamay-ari.

Halimbawa: Ang bagong damit ay para kay Lita.y

Ang layon ng pang-ukol ay maaaring pangngalan o panghalip. Ang kanyang talumpati ay para sa kababaihan. Marami siyang kinuwento tungkol sa pagpapalago ng negosyo.

Halimbawa:

PANDAMDAM Pandamdam - mga salitang nagdadamdam ng malakas na emosyon. Mga Halimbawa ng "Padamdam na pangungusap": 1. Wow!,ang ganda naman ng damit mo. 2.Naku!,nakalimutan ko ang aking aklat. 3.Yes!,naka-pasa ako sa ating pag-susulit. 4. Aray!,ang sakit ng tuhod ko. 5. Naku!,ang dumi ng sahig. 6. Sunog!, Sunog! 7. Naku! nabasag ko ang paboritonh paso ng mama ko!. 8. Ang sarap sarap naman ng niluto mong pagkain!. 9. Astig! may laptop ka na!. 10. Yehey! nanalo kami sa " jingle making contest".

Macario Arnedo Elementary SchoolS.Y. 2010 2011

Proyekto sa =FilipinoIpinasa Ni :

Hannie Lyn S. Angulo

Ipinasa Kay:

Gng. Wilma Villanueva