3-R သင္တန္းဆရာမ်ားလက္စြဲ · လူတစ္ဦးခ်င္းစီႏွင့္ က်ား/မ အလိုက္ကြဲျပား

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ

ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

အခြငအေရးမား ၊ တာဝနယမႈမား

ႏင ကယစားျပျခငး

ျမနမာႏငငအတြက ဘ၀သကတာ ကၽြမးကငမႈမားက

အေထာကကေပးျခငး

Fundamental Principles and Rights at Work Branch International Labour Organization

သငရး ၅ ျပနာေျဖရငးျခငးႏင လမႈေရးဆငရာအရညအခငး


FUNDAMENTALS

အခြငအေရး၊ တာ၀နယမႈ၊ ကယစားျပျခငး၊ ကေလးမား၊ လငယမားႏင မသားစမားက လပပငခြငေပးအပျခငး၊ ျမနမာႏငငအတြက ဘ၀သကတာကၽြမးကငမႈမားက အေထာကကေပးျခငး/International Labour Office, Fundamental Principles and Rights at Work Branch (FUNDAMENTALS) - Yangon: ILO, 2017.

ISBN: 978-92-2-830850-1(Print); 978-92-2-830851-8(Web PDF)

International Labour Office; Fundamental Principles and Rights at Work Branch

အဂၤလပဘာသာျဖငလညးဖတရႏငသည။Empowerment for children, youth and families: 3-R trainers’ kit on rights, respon-sibilities and representation - Supporting Life Skills in Myanmar(ISBN 978-92-2-130249-0 (print); 978-92-2-130250-6(Web PDF)),Yangon, 2017

အငအယလအ ပႏပထတေ၀ျခငးအခကအလကစာရငးျပစျခငး

ILO ပႏပထတေ၀ျခငးသည ကလသမဂၢ၏လပထးလပနညးႏငအည ထတေ၀ၿပး တငျပမႈမားတြင ပါ၀ငေသာအေၾကာငးအရာမား သညလညး ILO က မညသညႏငင၊ ေဒသ (သ႔) နယေျမမား၏အေျခအေနေပၚမ မတညျခငးမရပ တငျပထားျခငးျဖစပါသည။ အမညႏငတကြ ေရးသားေဖာျပထားသည ေဆာငးပါးမား၏ေတြးေခၚထငျမငခက၊ ေလလာခကႏင အျခားသတငးေဆာငးပါးမား သည စာေရးသႏငသာ သကဆငၿပးပႏပထတေ၀ရာတြငလညး ILO၏ေရးသြငးခက ထငျမငယဆခကမားလး၀မရပါ။ILO အေနျဖငလပငနးမား၊ စးပြားျဖစထတကနမားႏင ျဖစစဥမား၏ အမညနာမမားအားထတေ၀သည စာအပတြငေဖာျပရညညႊနး ခေသာသြယ၀က၍ ေထာကချခငးမဟတသလ မေဖာျပပါကလညး သေဘာမကမႏစသက၍ မေဖာျပျခငးမဟတပါ။ILO ပႏပထတေ၀ျခငးႏင လပစစပငးဆငရာ ထတကနမားက အဓကစာအပေရာငးသထမတစဆငႏင လပစစပငးဆငရာျဖန႔ေ၀ သမားထမရရႏငမည။ (သ႔) [email protected] မတစဆငမာယႏငသည။ ပမသရလပါက ကၽြႏပတ႔၏ ၀ကဘဆဒျဖစတ www.ilo.org/publns or contact [email protected] သ႔၀ငေရာကၾကညရႏငပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ထတေ၀သည။K Creative House မ စာအပဒဇငးဆြသည။

ကၽြႏပတ႔၏ ၀ကဘဆဒ: www.ilo.org/ipec

အသအမတျပမႈဤပႏပထတေ၀ျခငးအားILO အတြက Busakorn Suriyasarn, Nelien Haspels and Rosalinda Terhorst မ အေသးစတစစဥျပငဆငၿပး ျမနမာႏငငကေလးသငယအလပသမားပေပာကေရးအစအစဥ (My-PEC)၊ILO ရနကနရးမ Selim Be-naissa မညႏႈငးေဆာငရြကသည။ ဤ ILO ပႏပထတေ၀ျခငးအတြက ရနပေငြအား အေမရကနျပညေထာငစ အလပသမားဌာနမ ေထာကပေပးသည။ (Project MMR/13/10/USA).ဤပႏပထတေ၀ျခငးသည အေမရကနျပညေထာငစ အလပသမားဌာန၏ အျမင(သ႔) မ၀ါဒမားႏင သကဆငမႈမရပါ။ (သ႔) လပငနးအမည၊ စးပြားေရးထတကနမား (သ႔) အေမရကနျပညေထာငစအစးရမ အတညျပေထာကခထားေသာအဖြ႔အစညး မား အျဖစေဖာျပထားျခငးမရပါ။

မပငခြင © အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႔ ၂၀၁၇ပထမအႀကမထတေ၀သည။ ၂၀၁၇

ကမၻာတစလႊားမပငခြငသေဘာတညခကကင၀တ ၂ အရ အငအယလအ၊ အျပညျပညဆငရာအလပသမားရးမမပငခြငအေနျဖငပႏပထတေ၀ျခငးျဖစသည။ မညသညမလရငးျမစမကးယေၾကာငးေဖာျပပါက ခြငျပခကရယမႈမရေသာလညး အစတအပငးတေလးမားကထတႏတကးကားေဖာျပခြငရပါသည။ ျပနလညဆငပြားျခငး (သ႔) ဘာသာျပနမႈမားအတြက အငအယလအ ပႏပထတ ေ၀ျခငး (လပပင ခြငႏငခြငျပခက)၊ အျပညျပညဆငရာအျပညျပညဆငအလပသမားရး၊ CH-1211 ဂနဗာ ၂၂၊ ဆြဇလန (သ႔) အးေမးလ - [email protected] သ႔ေလာကထားေတာငးခရပါမည။အျပညျပညဆငရာအလပသမားရးမ ထကသ႔ ေလာကထားမႈမားက လကကမးႀကဆပါသည။စာၾကညတကမား၊ အဖြ႔အစညးမားႏင အျခားမတပတငထားသည ျပနလညဆငပြားအဖြ႔အသညးမားကသတ႔ အားခမတေပးထား သညလငစငႏငအညျပနလညကးယႏငပါသည။သငႏငငအတြငးတြငရေသာ ျပနလညဆငပြားခြငwww.ifrro.org သ႔၀ငေရာက ၾကညရႏငသည။

ခ

အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မာတကာ

သင႐းအကဥးခပ ၁

အခနး ၅.၁ အေျဖတစခက ဘယလရာမလ။ ၅ ေလကငခနး ၅.၁.၁ ကငးတစခက ျပလပျခငး ၆ သငေထာကက ၅.၁.၁ က : အေပါကတစချပလပျခငး ၈ - ေသာခက ေလကငခနး ၅.၁.၂ အစကမားက ဆကျခငး ၁၀ေလကငခနး ၅.၁.၃ ပေဟဠမားႏင ကစားျခငး ၁၅ သငေထာကက ၅.၁.၃ က : ပေဟဠပစာၦမား ၁၉ သငေထာကက ၅.၁.၃ ခ : ပေဟဠပစာၦမားအတြကအေျဖမား ၂၂

အခနး ၅.၂ အဖြ႕န႕ဆရင ပအစြမးထကတယ။ ၂၅ေလကငခနး ၅.၂.၁ ရတနာရာေဖြျခငး ၂၆ေလကငခနး ၅.၂.၂ ၿဂဟသား႐ပတျပလပျခငး ၃၀ သငေထာကက ၅.၂.၂ က : အသငးတညေဆာကျခငး ၃၄ ကစားနညး

အခနး ၅.၃ ဘယလမတေဆြဖြ႕မလ။ ၃၇ေလကငခနး ၅.၃.၁ မတေဆြတစေယာကက ရာေဖြျခငး ၃၉ သငေထာကက ၅.၃.၁ က : သစသးကတျပားမား ၄၂ အကဥးခပမတစ : မတေဆြဖြ႕ျခငး ၄၆ေလကငခနး ၅.၃.၂ မတေဆြဖြ႕ျခငးႏင လသစမားက ေတြ႕ဆျခငး ၄၉ သငေထာကက ၅.၃.၂ က : မတေဆြဖြ႕ျခငးအတြက ၅၄ သ႐ပေဆာငရန ဇာတညႊနးမား

အခနး ၅.၄ မတေဆြလား ရနသလား ၅၅ေလကငခနး ၅.၄.၁ ဒါမ ကယယၾကညရတသ ၅၇ သငေထာကက ၅.၄.၁ က : သစမး ၄ ေယာက ၆၁

ဂ


ေလကငခနး ၅.၄.၂ ဘယလစတေအးေအးထားမလ ၆၂ သငေထာကက ၅.၄.၂ က : ပဋပကၡအေျခအေနမားႏင ၆၆ ဆကဆမႈပစမားအတြက သ႐ပေဆာငရနဇာတညႊနးမား သငေထာကက ၅.၄.၂ ခ : ဆကဆမႈပစအမးမး ၆၈ ပဋပကၡအေျခအေနမားအတြကသ႐ပေဆာငကြကအပမား ၆၉

အျခားဖတရႈေလလာစရာ စာအပအရငးအျမစမား ၇၀

ဃ

1အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

အခနး ၅.၁

အေျဖတစခက

ဘယလရာမလ။ရညမနးခကမား ၾကာခန

ေလကငခနး ၅.၁.၁ အေပါကတစခ ျပလပျခငး

• သမား႐းကနညးထကေကာလြနၿပးတထြင ဥာဏရရ ေတြးေခၚျခငးက သငယရန

၃၀ - ၄၀ မနစ

ေလကငခနး ၅.၁.၂ အစကမားက ဆကျခငး

• ျပနာေျဖရငးျခငး၏ အေျခခအေတြး အျမငမားက သငယရန

၃၀ - ၄၅ မနစ

ေလကငခနး ၅.၁.၃ ပေဟဠမားႏင ကစားျခငး

• တထြငဥာဏ၊ ကးေၾကာငးဆငျခငမႈတ႔ျဖင ျပနာေျဖရငးနညးက ေလကငရန

၄၅ - ၆၀ မနစ

သင႐း ၅ ျပနာေျဖရငးျခငးႏင လမႈေရးဆငရာ အရညအခငး

ဤသင႐းသည ျပနာေျဖရငးျခငးႏင လမႈေရးကြမးကငမႈတ႔အေၾကာငးျဖစသည။ သငတနး သားမားသည ျပနာမား၏ အေျဖက တထြငဥာဏ၊ ကးေၾကာငးဆငျခငမႈတ႔ျဖငမညသ႔ရာေဖြရမညႏင အျခားသမားႏင မညသ႔ အတတကြ ပးေပါငးအလပလပရမညက သငယရ မညျဖစသည။ သငတနးသားမား (အထးသျဖင ကေလးႏင လငယမား) သည လမႈဆကဆေရးႏင လမႈေရးဆငရာ အရညအခငးမားက ေဖာထတရန၊ သစမးမား (သ႔) အလပတြငရေသာ လမားႏင ေတြ႕ဆသညအခါတြင ၾကေတြ႕လာႏငေျခရေသာ အႏရာယမားက ေဖာထတရနႏင ျပနာမားက ေျဖရငးတတရန သငယရမညျဖစသည။

ဤသင႐းတြင အခနး ၄ ခပါ၀ငသည။ အခနး ၅.၁ အေျဖတစခက ဘယလရာမလ။ အခနး ၅.၂ အဖြ႕န႔ဆရင ပအစြမးထကတယ။ အခနး ၅.၃ ဘယလမတေဆြဖြ႕မလ။ အခနး ၅.၄ မတေဆြလား ရနသလား။

သငရးအကဥးခပ3-R

သငရး (၅)

သငရးအကဥးခပ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ2

သငရး ၅

အခနး ၅.၂အဖြ႕န႕ဆရင

ပအစြမးထကတယ။ ရညမနးခကမား ၾကာခန

ေလကငခနး ၅.၂.၁ ရတနာရာေဖြျခငး

• အျခားသမားႏငပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈက သငယရနႏင အဖြ႕ လကေဆာင႐ြကမႈတ႔ တြင အျခားသမား၏အခနးက႑က အသ အမတျပတတေစရန

၄၀ မနစ

ေလကငခနး ၅.၂.၂ ၿဂဟသား႐ပတ ျပလပျခငး

• အဖြ႕လကေဆာင႐ြကမႈက ေလကငရန ႏင သငယရန ၆၀ - ၈၀

မနစ

အခနး ၅.၃ မတေဆြဘယလဖြ႕မလ။ ရညမနးခကမား ၾကာခန

ေလကငခနး ၅.၃.၁ မတေဆြတစ ေယာကက ရာေဖြျခငး။

• သငတနးသားမား၏ မတေဆြ သငယခငး မားထမေမာလငခကမားကေဖာထတရန • လတစဥးႏငတစဥးအၾကားတြင သးျခားစ ျဖစေသာ ကြျပားျခားနားမႈမားရသညက နားလညသရရန • မတေဆြအသစမား မညသ႔ဖြ႕မညက သငယရန

၆၀ မနစ

ေလကငခနး ၅.၃.၂ မတေဆြဖြ႕ျခငးႏင သစမးမားႏင ေတြ႕ဆျခငး

• သငတနးသားမား၏ ၄ငးတ႔မတေဆြမား ထမေမာလငခကမားက ေဖာထတရန • လသစမားက မညသ႔ေတြ႕ဆရမညက သငယရန • လသစမားႏင ဆကဆမႈက ေခာေမြ႕ေစ ေသာ (သ႔) အဟန႔အတားျဖစေစေသာ လတစဥးခငးစႏင ကား/မ အလကကြျပား ျခားနားမႈမား လ႕အဖြ႕အစညးအမားအျပား တြင ရသညက နားလညေစရန

၉၀ မနစ

3-R

သငရး (၅)



ျပနာေျဖရငးျခငးႏင လမႈေရးကြမးကငမႈမား

အခနး ၅.၄

မတေဆြလား ရနသလားရညမနးခကမား ၾကာခန

ေလကငခနး ၅.၄.၁ ဒါမ ကယယၾကညရတသ

• အယအၾကညခရမႈက ခစားတတရန • တစစတစေယာကအတြက တာ၀နရ သညဆသညက ခစားတတရန • မမ မညသ႔က ယၾကညႏငသညက ဆးျဖတရန

၉၀ မနစ

ေလကငခနး ၅.၄.၂ ဘယလ စတေအးေအးထားမလ။

• ပဋပကၡမားအား ေျဖရငးနညးအမးမး က သရရန • ပဋပကၡမားကေဒါသမပါဘ လမၼာပါးနပ စြာျဖင “စတေအးေအးထားၿပး” စမခန႔ခြ တတေစရန

၇၅ - ၁၀၅ မနစ

သင႐း (၅) အတြငးစစေပါငးၾကာခန - ၈နာရ၄၀မနစ - ၁၀နာရ ၁၀ မနစ

3-R

သငရး (၅)


3-R သငတနးဆရာမားလကစြ4 3-R သငတနးဆရာမားလကစြ4 3-R သငတနးဆရာမားလကစြ4

သငရး ၅



အခနး ၅.၁ အေျဖတစခက ဘယလရာမလ။

အေၾကာငးအရာဤအခနးသညသငတနးသားမားက ျပနာတစခ၏ အေျဖက ထးထြငးဥာဏရစြာ၊ ကးေၾကာငး ဆေလာစြာျဖင မညသ႔အေျဖရာရမညက သငယေစမညျဖစသည။ သငတနးသားမား က ပေဟဠ မားေပးၿပး ဥာဏဖြငေဆြးေႏြးျခငး၊ တထြငဥာဏျဖငေတြးေခၚျခငးႏင ကးေၾကာငးဆငျခငျခငး သေဘာတရားမားက မတဆကေပးမညျဖစသည။

အဓကအသေပးလသည အေၾကာငးအရာ• ျပနာမားက တထြငဥာဏ၊ကးေၾကာငးဆငျခငမႈတ႔ျဖင ေျဖရငးႏငသည။ • ခကခသည (သ႔) ျဖစႏငေျခမရဟ ထငရေသာ ျပနာတစခႏင ၾကေတြ႕ရပါက ခကခငး အေလာမေပးလကပါႏင။ • ျပနာတစခက မတညေသာ ႐ႈေထာငမားမ ႐ႈျမငပါက မတညေသာအေျဖမားက ရရ ႏငသည။ • ျပနာငယမားက ေျဖရငးရန သငယျခငးသည ျပနာႀကးမားက ေျဖရငးရာတြင အေထာကအကျဖစေစသည။ • ေခါငးႏစလးသည ေခါငးတစလးထက ပသာသည။

ေလကငခနးမား၅.၁.၁ အေပါကတစချပလပျခငး ၅.၁.၂ အစကမားက ဆကျခငး ၅.၁.၂ ပေဟဠမားျဖင ကစားျခငး

သကဆငရာအခနးမား၂.၃ ကြႏပ၏ အခြငအေရးမားႏင တာ၀န၀တရားမား ၂.၄ ကြႏပ၏ အခြငအေရး၊ ကြႏပတ႔၏ အခြငအေရးမား စညး႐းစ႔ ၅.၂ အဖြ႕ႏငဆ ပမအစြမးထကသည။ ၁၀.၁ လမၼာပါးနပေသာေ႐ႊ႔ေျပာငးေနထငသတစေယာက

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

၁Adapted from: Health Care Together, Training Exercises for Health Workers in Community Based Programmes, by Mary P. Johnston & Susan B. Rifkin (TALC: London, 1987), Exercise 36: Making a Hole, pp. 88-89.

ေလကငခနး ၅.၁.၁ ကငးတစခက ျပလပျခငး

ရညရြယခက• အမးသားမားႏင အမးသမးမားအၾကား ဇ၀ေဗဒႏင လမႈ ကြျပားျခားနားမႈမားက သငယရန။ • ေျပာငးလလစတရပါက ကား/မ တနဖးမား၊ လမႈသတမတခကမားႏင အေလအကငမား က မသားစႏင လ႔အဖြ႔အစညးအတြငး ေျပာငးလယ၍ရသည။

ဥးတညအပစကေလးမား၊ လငယနင လႀကးမား

ၾကာျမငခန၃၀ - ၄၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားကလားထငမားက စက၀ငးပသ႑ာနထားရျခငး (သ႔) အဖြ႕အလက ထငသညပစ

သငတနးသးပစၥညးမားသငတနးသားတစဥးစက (၆” X ၈”) A-4 တစ၀ကအ႐ြယ စာ႐ြကတစ႐ြကစ၊ အပစာ႐ြကမားႏင အနညးဆး ကတေၾကး ၁၀ လက

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၅.၁.၁ က ကငးတစချပလပျခငး - ေသာခက

သငတနးအစအစဥအဆငမား၁ ၁။ အေပါကတစချပလပရန ႀကးစားျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ ၂။ အေပါကတစခ မညသ႔ျပလပမညနညး။ - ၁၀ - ၁၅ မနစ ၃။ သငယရရသညမား - ၅ မနစ

3-R

သငရး (၅)




သငတနးသားမားက လပႏငသလားဟ ေမးပါ။ အကယ၍ တခ႕မေအာငေအာင ျမငျမင လပႏငပါက မညသ႔ျပလပခသညက ကနသည သငတနးသားမားက ျပသခငးပါ။ မညသမမလပႏငပါက တျခားနညးမားျဖင ႀကးစားခသညမားက ေမးျမနးပါ။ ေနာကဆးတြင ပေဟဠ၏ ေသာခကက ျပသပါ (သငေထာကက ၅.၁.၁ က တြငၾကညပါ)။

အဆင ၂ ကငးတစခ မညသ႔ျပလပမညနညး။ - ၁၀ - ၁၅ မနစ

သငတနးသားတစဥးစက A-4 တစ၀ကအ႐ြယ စာ႐ြကပငးတစခစ ေပးပါ။ ထစာ႐ြကတစ႐ြကစတြင အေပါကတစေပါကစေဖာကခငးပါ။ ထအေပါက သည စာ႐ြကပငရငမ ဥးေခါငးမေျခေထာကအထ လ၀င၍ရေစရန ကယ ရမညျဖစသည။ အေပါကျပလပရာတြင ေအာကပါအေျခအေနမားႏင ျပညစရ မညျဖစသည။ • အေပါကေဖာကရာတြင သငတနးသားမားအေနၿဖင ကတေၾကးကသာ အသးျပရမညျဖစၿပး မမစာ႐ြကပငးမားႏင အျခားသမား၏ စာ႐ြကပငး မားက ကပေစေသာ အရာတစခချဖင ကပ၍ျပလပျခငးမး မျပလပရ။ • အေပါကအတြငးသ႔ လ၀ငစဥတြင စာ႐ြကမာ စတျပသြာျခငး မရေစရ။ သငတနးသားအမားစသည ဤကစၥသည မျဖစႏငဟ ကန႔ကြကၾက လမမည။ ျဖစႏငသညဟ အတညျပေျပာၾကားၿပး မမဘာသာ တထြငဥာဏျဖင အေျဖရာ ရမညဟ ေျပာပါ။ သငတနးသားမားက ပစာၦက အတတကြ အေျဖရာၾကရန ေျပာပါ။ ၅ - ၇ မနစမၾကာၿပး မညသမ အေျဖမရာႏငပါက သငတနးသားမားက စာ႐ြကျပလင ျပပါေစ ႀကးစားအေျဖရာၾကညၾကရန ေျပာပါ။ စာ႐ြကအပမား ေတာငးႏငေၾကာငးေျပာပါ။ စာ႐ြကက ကတေၾကးျဖင ညႇပၾကညရနေျပာပါ။

အဆင ၁ အေပါကတစချပလပရန ႀကးစားျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ

အဆင ၃ သငယရရသညမား - ၅ မနစ

သငခနးစာမ မညသညက သငယခရသညက သငတနးသားမားက ေမးျမနးပါ။ ေအာကပါအခကမားျဖင အႏစခပပါ။ • ခကခသည (သ႔) ျဖစႏငေျခမရဟ ထငရေသာ ျပနာတစခႏင ၾက ေတြ႕ရပါက ခကခငးအေလာမေပးလကပါႏင။ • တခါတရတြင ျပနာတစခသည ေျဖရငးရနျဖစႏငေျခမရ (သ႔)ခယဥး လြနးသညဟ စစခငးတြငထငရေသာလညး အေျဖအမးမးကလကေတြ႕ ရာေဖြရနႀကးစားျခငးျဖင ျဖစႏငေျခရသြားတတသည။ • ျပနာတစခကတထြငဥာဏႏငသမား႐းကနညးလမးမားမေဖာကထြက စဥးစားပါက ေျဖရငးႏငသည။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

သငေထာကက ၅.၁.၁ က - အေပါကတစချပလပျခငး - ေသာခက

အဆင ၁ စာ႐ြကက အလားအတငး ထက၀ကခးေခါကပါ။

အဆင ၂ ေခါကခးခးထားေသာထပမစၿပးစာ႐ြကေအာကဘကကျဖတသြားပါ။ ေခါကထား ေသာ ထပမစၿပး ပြငေနေသာ ထပဘကမေရာကမ ၁စငတမတာ အလအထ ျဖတ သြားပါ။ သ႔ေသာ စာ႐ြကကလး၀ျဖတမထတလကပါႏင။ ပြငေနေသာဘကတြင တစစငတမတာခနညႇပပါ။

အဆင ၃ ေခါကထားေသာ စာ႐ြကကလနလကပါ။ စာ႐ြကက ဆန႔ကငဘက (ဖြငထားေသာ) ဘကမ ေခါကထားေသာဘကဆသ႔ ပထမျဖတထားေသာမဥးႏင၁ စငတမတာ ခြာၿပးျဖတပါ။ ေခါကထားေသာဘကထပတြင ၁ စငတမတာခနထားပါ။စာ႐ြက က တျခားဘကမ တစခါျပနလညညႇပပါ။ ထသ႔ျဖင ေနရာကနသညအထ တစ လညစ ညႇပသြားပါ။

3-R

သငရး (၅)




အဆင ၄ စာ႐ြကကျဖန႔လကၿပး ေခါကထားေသာမဥးတစေလာက ျဖတထတပါ။ စာ႐ြက၏ တစဘကထပဆတြငရေသာပထမဆးႏင ေနာကဆးအပငးက မျဖတဘခနထားပါ။

အဆင ၅ စာ႐ြကသည ၁ စငတမတာအနားရသည စက၀ငးေပါကအႀကးႀကးအျဖစ ေျပာငး သြားလမမည။ ထစက၀ငးေပါကသည လတစေယာကခႏၶာကယလ၀ငႏငသည အကယရလမမည။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

ေလကငခနး ၅.၁.၂ အစကမားက ဆကျခငး

ရညရြယခကျပနာေျဖရငးျခငး၏ အေျခခအေတြးအျမငမားက သငယရန

ဥးတညအပစပညာရညနမေသာ ကေလး (သ႔) လငယႏင လႀကးမား

ၾကာျမငခန၃၀ - ၄၅ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားကလားထငမားက စက၀ငးပေနရာခထားျခငး (သ႔) အဖြ႕အလကထငသညပစ

သငတနးသးပစၥညးမား• သငတနးသားတစဥးစအတြက စာ႐ြကလြတ ၂ - ၃ ႐ြကႏင ေဘာပင (သ႔) ခတ • သငပနး အနက (သ႔) အျဖ၊ (သ႔) Flipchart စာ႐ြကႏင marker မား

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၁။ အစက ၃ စကျဖင ေသြးပေလကငခနးျပလပျခငး - ၅ - ၁၀ မနစ ၂။ အစက ၉ စကက ဆကျခငး - ၅ - ၁၀ မနစ ၃။ ဥာဏဖြငေတြးေတာျခငး၊ တထြငဥာဏ၊ ကးေၾကာငးဆငျခငမႈတ႔ျဖင စဥးစားျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ ၄။ ျပနာေျဖရငးျခငးအတြက အေျခခေတြးေခၚမႈမား - ၅ မနစ

3-R

သငရး (၅)




အဆင ၁ အစက ၃ စကျဖင ေသြးပေလကငခနးျပလပျခငး - ၅ - ၁၀ မနစ

“အစကမားက ဆကျခငး” ပစာၦက ေသြးပေလကငခနးအျဖစ ျပလပပါ။ ေအာကပါအဆငမားအတငး ျပလပပါ။ ၁။ သငပနး (သ႔) Flipchart စာ႐ြကတစခအေပၚတြင အစက ၃ စကကဆြပါ။

၂။ သငတနးသားမားအား အစက ၃ စကက စာ႐ြကအလြတတစခအေပၚတြင ကးဆြခငးပါ။ ထ႔ေနာက အစက ၃ စကကဆကသည မဥး ၃ ေၾကာငးက ေဘာပငကမ,မဘ ေရးဆြခငးပါ။ ၁ မနစ (သ႔) ၂ မနစ ၾကာၿပးလင သငတနးသား တစေယာကက မဥးေၾကာငးမားအား မညသ႔ဆြရသညက ျပသခငးပါ။ ကညဆြျပသညသႏင သငတနးသားမားအားလးသည အေျဖကသသြားၿပး ေအာကပါအတငး မဥးမားကဆြလမမည။

၃။ ထ႔ေနာက သငတနးသားမားက အစက ၃ စကကဆကသည မဥး ၃ ေၾကာငးက တျခားနညးျဖင ဆြခငးပါ။ တစမနစၾကာၿပးေနာက အေျဖထတႏငသလား ေမးပါ။ အရငဆးလကေထာငေသာအဖြ႕မ တစေယာကက ဆြျပခငးပါ။ ၅ မနစအတြငး အေျဖမထတႏငပါက ေအာကပါအေျဖက ျပသပါ။

၄။ သငတနးသားတစေယာက (သ႔) နညးျပမ အစက ၃ စကက ဒတယနညးျဖင ဆကျပၿပးေနာက အစက ၃ စကက ဆကႏငသည အျခားနညးလမးမား ရေသးသလားဟ သငတနးသားမားကေမးပါ။ ထနညးလမးမားက ျပသခငးပါ။ သငတနးသားမားမ စဥးစား၍မရပါက တစနညး (သ႔) ႏစနညးက ဆြျပၿပး ကနသညနညးမားက စဥးစားခငးပါ။ စာ႐ြကအေပၚတြင တျခားနညးလမးမားျဖင အစက ၃ စကက ဆကခငးပါ။မားမာ မေၾကာကပါေစႏင။ ႀကးစားခငးပါ။ ႀကးစားၾကညျခငးမရပါက အေျဖ ထတႏငမညမဟတေပ။ သငတနးသားမားက နညးလမးကြ အနညးငယက ျပသရနေျပာပါ။ ေအာကပါတ႔သည နညးလမးကြအခ႕ျဖစသည။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

အဆင ၂ အစက ၉ စကက ဆကျခငး - ၅ - ၁၀ မနစ

သငတနးသားမားမ မဥးေၾကာငးမား မညသ႔ဆြရသညက ေကာငးစြာနားလညသေဘာေပါကၿပးေနာက ေအာကပါအဆငမားက ျပလပခငးပါ။ ၅။ သငပနး (သ႔) Flipchart စာ႐ြကတစခအေပၚတြင အစက ၉ စကက ဆြပါ။

၆။ သငတနးသားမားက အစက ၉ စကပက ကးဆြခငးၿပး ၄ငးအစက ၉ စကကဆကသည မဥး ၄ ေၾကာငးက ေဘာပငက မမေစဘ (သ႔) ေဘာပငက ျပန႐ပျခငးမရဘ ဆြခငးပါ။ မနစအနညးငယ အခနေပးပါ။ ထ႔ေနာက သငတနးသားႏစေယာကက နညးလမးတစခ႕က ျပသခငးပါ။ ဥပမာ -

၇။ သငတနးသားမားမ အစက ၉ စကက မဥးေၾကာငး ၄ ေၾကာငးျဖငဆကသည နညးလမးကြအနညးငယက ျပသၿပးပါက ေအာကပါေမးခြနးမားကအသးျပၿပး ေလကငခနးအေၾကာငးက အကဥးခပေဆြးေႏြးပါ။ • နညးလမးကြေတြက ရာရတာခကသလား။ ဘာေၾကာငခကသလ။ ဘာေၾကာငမခကဘးလ။ • ဒေန႔ေတြ႕ရတအေျဖေတြအေပၚမာ အအားသငသြားတာရသလား။ • အစက ၃ စကက ဆကရတာန႔ အစက ၉ စကက ဆကရတာဘယဟာ ပခကသလ။ အစက ၉ စကက ဆကရတာက ဘာေၾကာငပခကတယ ထငသလ။ • အေျဖက ဘယလရာခသလ။ • တျခားလေတြဆက အၾကယခတာမး ရခသလား။

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား

သငတနးသားမားက နညးလမးကြမားစြာက ျဖစႏငသမ ၄ငးတ႔ဘာသာ၄ငးတ႔ စဥးစားခငးပါ။ အေျဖကသၿပးသား သငတနးသားမားရပါက ၄ငးတ႔က တျခားလမားအား မေျပာျပရန ေျပာထားပါ။ အခ႕သငတနးသားမားသည ျပနာက လငျမနစြာေျဖရငးႏငသည အထပါရမပါရသညက ေတြ႕ရမညျဖစသည။ အခ႕လမားသည အေျဖရာရာတြင အခနယၾကရသည။ တထြငဥာဏရေသာ သငတနးသားမားက ၄ငးတ႔အေျဖမားအား အမားႏငမေ၀ရနေျပာပါ။ သ႔ေသာ ေလကငခနးတစခလးက ၄ငးတ႔မ လႊမးမးမသြားပါေစႏင။နညးလမးကြ တစခစအတြက သငတနးသား ၁ ဥး စက အလညေပးၿပး ျပသခငးပါ။ မညသတစဥးတစေယာကမအေျဖကမသမသာ သငတနးသားတစဥးတညးမ တစခ ထကပေသာ နညးလမးမားက ျပသခငးျခငးမး ျပလပပါ။

၁

၂

၃၄

3-R

သငရး (၅)




အဆင ၃ ဥာဏဖြငေတြးေတာျခငး၊ တထြငဥာဏ၊ ကးေၾကာငးဆငျခငမႈတ႔ျဖင စဥးစားျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ

ထကသ႔ေသာ “ခယဥးသည” ျပနာမားက ေန႔စဥဘ၀တြင ၾကေတြ႕ရသညအခါ မညသ႔ေျဖရငးခသနညး (သ႔) မညသ႔ ေျဖရငးရနလကေလာခသနညးဟ သငတနးသားမားက ေမးပါ။ ၄ငးတ႔၏ ထငျမငယဆခကမားက မေ၀ရန တကတြနးပါ။ အကယ၍ “အစကမားက ဆကျခငး” ႏင ေန႔စဥဘ၀အတြငးရ ျပနာရပမားအၾကား ဆကစပေတြးေတာရနခကခေနပါက ေန႔စဥဘ၀ႏင သကဆငသည ဥပမာမားက ေပးပါ။ • အစက ၃ စကက ဆကေသာပစာၦအတြက - အစက ၃ စကေနရာတြငအမ၊ ေစးႏင ေကာငး တစခစက အစားထးပါ။ အလားတပင မမ၏ရညမနး ခကသည ေနရာတစခမ ကနေနရာႏစခဆသ႔ သြားရနျဖစသည။အမမာ ထြကခြာလာၿပး ကေလးမားက ေကာငးသ႔ပ႔လက ေစးတြင တစခခ၀င ၀ယမည။ အကယ၍ အမမ ေကာငး၊ ေကာငးမေစးႏင ေစးမအမသ႔ တက႐ကလမးေၾကာငးရပါက မမ၏ တာ၀နသည အလြယတကႏငၿပး ေျမာကမညျဖစသည။ အကယ၍တခါတရတြင အမ၊ ေကာငးႏင ေစးအၾကား တက႐ကလမးေၾကာငး မရသည ျပနာမးၾကရေသာအခါ ေကာငး၊ ေစးႏင အမသ႔ျပနေရာကေစမည ေ၀၀ကေသာ နညးလမးမားက ၾကဆ အသးျပ ရလမမည။ ထသ႔အလားသ႑ာနတေသာ ပစာၦ (သ႔) ပေဟဠမားက သရပါေသးသလားဟ သငတနးသားမားက ေမးျမနးပါ။ သရသညဆပါက မေ၀ရန ဖတေခၚပါ။ ဤ ေလကငခနး၏ အၾကမာ သငတနးသားမားက ပစာၦ (သ႔) ပေဟဠမားေျဖရငးရာ တြင တထြငဥာဏသးျခငးႏင ကးေၾကာငးဆငျခငမႈ၏ သေဘာတရားမားက ရငးႏးနားလညေစရနျဖစသည။ ျဖစႏငပါက သငတနး သားမားမေပးေသာ နမနာပစာၦမားက အသးျပၿပး ဥာဏဖြငေတြးေတာ ျခငး၊ တထြငဥာဏသးျခငး ႏင ကးေၾကာငးဆငျခငျခငးတ႔အပါအ၀င ျပနာေျဖရငးပ အဆငဆငက ရငး လငးျပပါ။ • ဥာဏဖြငေတြးေတာျခငး - ေတြးႏငသမမားမားေတြးေတာပါ။ ဥာဏဖြင ေတြးေတာျခငး၏အဓကရည႐ြယခကမာ အေျဖမနတစခ (မား) က ျဖစႏင သမမားမားရရေစရနျဖစသည။အေတြးအေခၚအမားစသည အစပငးတြင ေကာငးမြနသညဟ မထငရေသာလညး အေျဖမနတစခဆသ႔ ဥးတည ေစသည။ အစတြင ေကာငးသညဟ ထငရေသာ အေတြးအျမငအမားစ သည အေျဖမနႏင မနးစပသညမားလညး ရသည။ ဥာဏဖြငေတြးေတာ ျခငးသည ျပနာတစခအတြက အေတြးအျမငအသစမား (သ႔) နညး လမးကြသညအေျဖမားကရာေဖြရာတြငအေထာကအကမားစြာျဖစသည။ • တထြငဥာဏသးျခငး-သမား႐းကေတြးေခၚမႈမားမ ခြထြကေတြးေတာျခငး က “Thinking outside the box” ဟ ေခၚသည။ တထြငဥာဏရျခငး ဆသညမာ အမားလပေနကနညးလမးမားျဖင မတေသာနညးလမးက အသးျပျခငးျဖစသည။ တထြငဖနတးႏငမႈသည ဗဇစတဟ ထငေကာငး ထငႏငသည။ (တခ႕လမားသည ကစၥတစခက အမားႏငမတသည နညးလမးျဖင မညသ႔ ျပလပရမညက “၀မးတြငးသ” ျဖင သေနတတ သည။) သ႔ေသာလတ႔သည မမတ႔၏စတကးစတသနးက အသးျပလက

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

အဆင ၄ ျပနာေျဖရငးျခငးအတြက အေျခခေတြးေခၚမႈမား - ၅ မနစ

ေအာကပါအခကမားက အေလးေပးေျပာၾကားျခငးျဖင ေလကငခနးက အႏစ ခပပါ။ • ျပနာတစရပကေျဖရငးရာတြငလတစေယာကသညေတြးပေတြးနညး အမးမးျဖင ေတြးၾကညရမညျဖစသည။ • တညေသာ ျပနာရပတစခအတြက အေျဖမားစြာရသည။ • တစခ ႕ေသာအေျဖမားသည ျမငသာထငသာရသည။ တစခ ႕မာ ျမငသာ ထငသာ မရေပ။ • ျပနာရပတစခက မတညေသာ ႐ႈေထာငမားမ ၾကညျခငးျဖင မတည ေသာ အေျဖမားက ေတြ႕ရႏငသည။ • ျပနာငယမားက ေျဖရငးတတရနသငယျခငးသည ျပနာႀကးမား ေျဖရငးရာတြင မားစြာ အေထာကအက ျဖစေစသည။

ျပနာရပတစခအေပၚတြင မတညသည နညးလမးမားျဖငေျဖရငးရန ႀကးစားအားထတျခငးအားျဖင တထြငဖနတးႏငမႈက သငယ၍ရသည။ ဥပမာ - တထြငဥာဏရေသာငါးဖမးသမားတစေယာကသညငါးတစေကာင ကဖမးရန နညးလမးသစတစခက အျမရာေဖြေနတတသည။ • ကးေၾကာငးဆငျခငျခငး - ျပမေဆာင႐ြကမႈတစခက ျပလပရာတြင၄ငး ကျပလပလကလင ရရမည အကးဆကႏင ခတဆကစဥးစားရမည ျဖစၿပး ထသ႔စဥးစားၿပးမသာ မနကနေသာ ေဆာင႐ြကမႈက ျပလပျခငး က ဆလသည။ ဥပမာ - လြနခေသာ ၂ ႏစလးလးတြင စာပ႔သမားသည မမအမစာတကပးအတြငးသ႔ မနက ၁၀ နာရ၀နးကငတြင ပ႔ေပးေနက ျဖစသည။ ကးေၾကာငးဆငျခငၾကညပါက လတစေယာကသည အေရး ႀကးေသာ စာတစေစာငကရရရနအတြက မနက ၇ နာရတြင စာတကပး က သြားဖြင၍ မရႏငပါ။ မနက ၁၀ နာရအထ ေစာငရမညျဖစသည။

3-R

သငရး (၅)




ရညရြယခကတထြငဥာဏ၊ ကးေၾကာငးဆငျခငျခငးတ႔ျဖင ျပနာေျဖရငးနညးက ေလကငရန

ဥးတညအပစကေလးမား၊ လငယမားႏင လႀကးမား

ၾကာျမငခန၄၅ - ၆၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားၾကမးျပငအေပၚတြင အပစခြထငသညပစ (သ႔) အခနးအတြငး စားပြ၊ ကလားထငမားျဖင အပစခြအလပလပရန

သငတနးသးပစၥညးမား• သငတနးသားတစဥးစအတြက စာ႐ြကလြတ ၂ -၃ ႐ြကႏင ေဘာပင (သ႔) ခတတစေခာငးစ• Flipchart စာ႐ြကႏင marker မား

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၅.၁.၃ က - ပေဟဠပစာၦမား ၅.၁.၃ ခ - ပေဟဠပစာၦမားအတြက အေျဖမား

သငတနးအစအစဥအဆငမား၁။ ဥာဏဖြငေတြးေတာျခငး၊ တထြငဥာဏသးျခငးႏင ကးေၾကာငးဆငျခငျခငးတ႔က မတဆကျခငး - ၅ - ၁၅ မနစ ၂။ ပေဟဠပစာၦမားက ေျဖရငးျခငး - ၂၀ - ၂၅ မနစ ၃။ ပေဟဠပစာၦမားက ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၅ မနစ ၄။ အႏစခပျခငး - ၅ မနစ

ေလကငခနး ၅.၁.၃ ပေဟဠမားႏင ကစားျခငး3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

အကယ၍ သငတနးသားမားသည ေလကငခနး ၅.၁.၂ - အစကမားက ဆကျခငးက မကစားရေသးပါက ေလကငခနး ၅.၁.၂ ၏ အဆင ၃ က ျပလပခငးေစျခငးျဖင ဥာဏဖြငေတြးေတာျခငး၊ တထြငဥာဏသးျခငးႏင ကးေၾကာငးဆငျခငျခငးတ႔၏ သေဘာတရားမားက မတဆကေျပာၾကားပါ။ အကယ၍ ေလကငခနး ၅.၁.၂ က ျပလပၿပးပါက ထသေဘာတရားမားက အကဥးခပျပနလညေဆြးေႏြးပါ။

သငတနးသားမားက ကားႏငမ ေရာပါေနေသာ အဖြ႕၀င ၄ - ၆ ေယာကအထပါ၀ငသည အဖြ႕ငယမားခြပါ။ အဖြ႕ ၁ ဖြ႕စက သငေထာကက ၅.၁.၃ က ရ ပေဟဠပစာၦ ၄ ခစ၊ Flipchart စာ႐ြက ၂ ခႏင marker ၂ -၃ ေခာငးစေပးပါ။ အဖြ႕တစဖြ႕စက ၁၅ - ၂၀ မနစအတြငးတြင အနညးဆး ပေဟဠပစာၦတစခ ေျဖရငးရနေျပာပါ။ အကယ၍ အေျဖက လငျမနစြာရရသြားပါက ေနာကထပ ပေဟဠပစာၦမားက ေျဖရငးခငးပါ။ အကယ၍ မနစ ၂၀ ၾကာသညတင မညသညအဖြ႕ကမ ပေဟဠပစာၦ ၄ ခစလးက ၿပးေအာငမေျဖရငးႏငပါက ၄ငးတ႔ စတအားထကသနေနေသးလင ေနာကထပ ၅ - ၁၀ မနစ အပေပးပါ။

အဖြ႕မားက ပေဟဠပစာၦအေျဖထတေနျခငးအား ရပရနေျပာၿပး ဘယအဖြ႕က ဘယပစာၦက ေျဖရငးခသညက ေမးျမနးပါ။ ထ႔ေနာက ပေဟဠပစာၦမား၏ အေျဖမားက Flipchart စာ႐ြကအေပၚတြင ေရးပါ။ မညသညအဖြ႕က ပထမ၊ ဒတယ၊ တတယႏင စတတ ပေဟဠပစာၦမား၏ အေျဖအသးသးက ျပသလသနညးဟေမးပါ။ အဖြ႕တစဖြ႕က အနညးဆး ပေဟဠပစာၦတစခ၏ အေျဖက ျပခငးပါ။ အေျဖမားက ရရၿပးေနာက အဖြ႕မားက ထပစာၦ၏ အေျဖက ရာရနအတြက မညမအခနၾကာခသည၊ မညမခယဥးခသညႏင အေျဖက မညသ႔ရရခသညက တငျပခငးပါ။ အေျဖမားတငဆကမႈၿပးေျမာကပါက ပေဟဠပစာၦမား၏ အေျဖမား (သငေထာက က ၅.၁.၃ ခ) က ေ၀ပါ။ ၄ငးတ႔က သငတနးသားမားအားလးႏင ေဆြးေႏြးပါ။ ေအာကပါတ႔သည လမးညႊနေမးခြနးမားျဖစသည။

အဆင ၁ ဥာဏဖြငေတြးေတာျခငး၊ တထြငဥာဏသးျခငးႏင ကးေၾကာငးဆငျခငျခငး တ႔က မတဆကျခငး - ၅ - ၁၅ မနစ

အဆင ၂ ပေဟဠပစာၦမားက ေျဖရငးျခငး - ၂၀ - ၂၅ မနစ

အဆင ၃ ပေဟဠပစာၦမားက ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၅ မနစ

ျပငဆငျခငး သငတနးသားမား၏ ပညာအရညအခငးႏင (အလပ) အေတြ႕အၾကမားအေပၚတြင မတညၿပး ပေဟဠပစာၦမားက ေ႐ြးခယပါ။

3-R

သငရး (၅)




• ဘယပေဟဠပစာၦက လြယသလ။ ဘာေၾကာငလ။ • ဘယပေဟဠပစာၦေတြက ဆငတသလ။ ဘယလပဆငတတာလ။ • ပေဟဠပစာၦတစခခငးစက ေျဖရငးဖ႔အတြက ဘယလကြမးကငမႈေတြ လအပသလ။ • ပေဟဠပစာၦေတြက ေျဖရငးတေနရာမာ တစေယာကတညးေျဖရငးတာ ထက အဖြ႕န႔ေျဖရငးတာက ပလြယသလား။ • ပေဟဠပစာၦေတြက ေျဖရငးတအခါမာသးရတ ကြမးကငမႈအတတပညာ ေတြက လကေတြ႕ဘ၀မာေရာ အသးခလ႔ရသလား။ ဘယလမးအသးခ မလ။


ပေဟဠပစာၦ ၄ ခအထတြင ပေဟဠပစာၦ ၁ - မးဖေခာငကရား ၂ လး ႏင ပေဟဠပစာၦ ၃ - အဘးရ႕စပါးခငးက ပငးျခားျခငး တ႔သည ပမလြယကသည။ ပေဟဠပစာၦ ၄ ခစလးသည တထြငဥာဏႏင ကးေၾကာငးဆငျခငေတြးေတာျခငး လအပသည။ ပေဟဠပစာၦမား၏ လြယကမႈ၊ ခကခမႈသည သငတနးသားတစဥးႏငတစဥး မတညႏငပါ။ အေၾကာငးမာ သငတနးသား တစဥးႏငတစဥးအၾကား တညရေနသည ကြမးကငမႈခငး မတညႏငေသာေၾကာငျဖစသည။ ဥပမာ - တခ႕လမားသည လြယကေသာ (သ႔) ခကခေသာ သခၤာပစာၦမားက လငျမနစြာ ေျဖရငးႏငသည။ အခ႕လမားသည တထြငဥာဏပရၿပး အမားႏငမတေအာင ေတြးေတာႏငသည။ အခ႕ေသာလမားသည စနစကေသာ၊ ကးေၾကာငးဆငျခငဥာဏႀကးေသာ သမားျဖစၾကသည။ ထအရညအေသြးမားအားလးသည ေကာငးမြနေသာအရညအေသြးမားျဖစၿပး လကေတြ႕ဘ၀တြင အသး၀ငၿပး ျပနလညအသးခႏငသညက အေလးေပးေျပာၾကားပါ။ လတ႔သည ကးေၾကာငးဆငျခငမႈႏင တထြငဥာဏရရ ေတြးေတာျခငးက ေစာေစာသငယႏငေလေလ ပမအကးရေလေလျဖစၿပး ဘ၀တြင ေအာငျမငမႈရရန အခြငအလမးမားေလေလျဖစသည။ ကား (သ႔) မကမ ပမတထြငဥာဏရၿပး ဆငျခငဥာဏရသညဟ ပေသကားခ သတမတထားတတၾကေသာ လ႕အဖြ႕အစညး အမားအျပားရသည။ အခ႕ေသာ လ႕အဖြ႕အစညးမားတြင ဘ၀တြငရေသာ ႀကးႀကးမားမား ေတြးေတာျခငး (ႏင ဆးျဖတခကခမတျခငး) မားက အမးသားမားကသာ လႊမးမးထားၾကၿပး မနးကေလး အမားအျပားသည ၄ငးတ႔ ေတြးေခၚမႈမားက အသးခရန အခြငအေရးမရၾကေပ။ ကးေၾကာငးဆငျခငျခငးသည “အမးသား” တစဥး၏ အဓက အရညအခငးျဖစၿပး အမးသမးမားသည ထးထြငးဥာဏ (သ႔) ၄ငးတ႔၏ စတခစားခကမားေနာကသ႔ လကရာတြင ေကာငးမြနၾကသညဟ ယဆထားတတၾကသည။ ထသ႔ျဖင အျငငးပြားမႈမား ဆကလကတညရေနဆျဖစသည။ သ႔ရာတြင ေအာကပါတ႔က မတသားထားရမည။ • ကးေၾကာငးဆငျခငျခငးတြင ေတာေသာ မနးကေလး/အမးသမးမား အမားအျပားရသကသ႔ ထးထြငးဥာဏ ႏင တထြငဥာဏရေသာ ေယာကၤားေလး/အမးသားမား မားစြာရသည။ လတငးလတငးက ၄ငးတ႔အားသာ သည အရညအခငးမားက အားေပးၿပး အားနညးသည အရညအခငးမားက ပမအားေကာငးလာေအာင တြနးအားေပးရမည။ • ျပနာမားက ထထေရာကေရာက ေျဖရငးရာတြင တထြငဥာဏႏင ဆငျခငဥာဏ ႏစမးစလးလအပၿပး ကား/မ အသကအ႐ြယမေ႐ြး၏ အၾကဥာဏမားအားလးသည အသး၀ငသည။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

ေအာကပါအခကမားက အေလးေပးေျပာၾကားျခငးျဖင ေလကငခနးက အႏစခပပါ။ • ျပနာတစရပက ေျဖရငးရာတြင လတစေယာကသည ေတြးပေတြး နညးအမးမးျဖင စတရညစြာ ေတြးၾကညရမညျဖစသည။ • တခ႕ေသာ ျပနာမားသည ေျဖရငးရပခကသည။ • တညေသာ ျပနာရပတစခအတြက အေျဖမားစြာရသည။ • တစခ႕ေသာ အေျဖမားသည ျမငသာထငသာရသည။ တစခ႕မာျမင သာထငသာ မရေပ။ • ျပနာရပတစခက မတညေသာ ႐ႈေထာငမားမ ၾကညျခငးျဖင မတည ေသာ အေျဖမားက ေတြ႕ရႏငသည။ • ျပနာမားက တထြငဥာဏ၊ ဆငျခငဥာဏတ႔ျဖင ေျဖရငးႏငသည။ • တခ႕ေသာ ျပနာရပမားက ဖယထတရငးလငးပစျခငး နညးလမး အားျဖင ေျဖရငးရသည။ • ျပနာငယမားက ေျဖရငးတတရန သငယျခငးသည ျပနာႀကးမား က ေျဖရငးရာတြင မားစြာ အေထာကအကျဖစေစသည။ • ဥးေခါငးႏစလးသည ဥးေခါငးတစလးထက ပသာသည။

အဆင ၄ အႏစခပျခငး - ၅ မနစ 3-R

သငရး (၅)




သငေထာကက ၅.၁.၃ က - ပေဟဠပစာၦမား၃

၃Sources: “Two Kitchen Jugs” and “How Many Ways Can Grandmother Sell the Land” puzzles from Critical Thinking Puzzles by Michael DiSpezio, cited in The Math Forum, Critical Thinking Puzzles, “Fractured Farmland” and “Kitchen Cups”, mathforum.org/k12/k12puzzles/critical.thinking/index.html; “Dividing Grandfather’s Rice Field” from Interna tional Manual for Trainers by GTZ, 1998.

ပေဟဠပစာၦ ၁ – မးဖေခာငကရား ၂ လး

ေရတစခြကတြင ဘယေလာကဆန႔သညက တငးတာရမညျဖစသည။ သ႔ေသာ မးဖေခာငထတြင ကရား ၂ လးသာရသည။ ကရားအငယသည ေရ ၃ ခြကဆန႔ၿပး ကရားအႀကးသည ေရ ၅ ခြကဆန႔သည။ ေရတစခြကလင ေရဘယေလာကဆန႔သညက ကရားႏစလးက အသးျပၿပး မညသ႔တငးတာမညနညး။

ပေဟဠပစာၦ ၂ - အဘြားသည ေျမက ဘယႏစနညးျဖင ေရာငးခႏငမလ။

သင၏ အဘြားတြင လအမား၀ယခငေနေသာ တနဖးႀကးသည ေျမကြက ၁ ကြကရသည။ ေျမကြက တြင တစဆကတညးျဖစေနေသာ အကြက ၄ ခပါ၀ငသည။

အဘြားသည ဘးဘြားအေမြျဖစေသာ ထေျမကြကလပက မေရာငးခငေပ။ သ႔ရာတြင ေစး ေကာငးရပါက ေရာငးရနစဥးစားမည ျဖစသည။ ေျမကြကေရာငးရေသာေငြျဖင ေျမးျဖစသက တကသလပ႔မညျဖစသည။ အဘြားသည အလြနအၿပျဖစေသာလညး ခကခာစြာ စးပြားေရး လပတတသျဖစသည။ ေျမတစကြကလးက တစခါတညး ေရာငးလကျခငးထက ေျမက ပငးၿပး အခါခါခြေရာငးျခငးက ပမအျမတအစြနးရေစမညဟ သရထားသည။ ေၾကာျငာ မထတမတြင အျမတအစြနးအမားဆး ရရရနအတြက ေျမက (ထပမပငးျခားျခငးမျပဘ တစကြကျခငး ေသာလညးေကာငး၊ အကြကမား တြ၍ေသာလညးေကာငး) အခါခါ (သ႔) တစခါတညး ခြေရာငး ႏငမည နညးလမးဘယႏစမးရသညက ရာေဖြရနလသည။

1 2

3 4

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

ပေဟဠပစာၦ ၃ - အဘး၏ စပါးခငးက ပငးျဖတျခငး ေပာကေနတာၾကာၿပျဖစေသာ ခမးသာသည အဘးသည ျပနေပၚလာသည။ သငတ႔မသားစမာ အလြနေပာရႊငသြားသည။ အဘးသည သငႏင အျခားေမာငႏမ ၃ ေယာကအပါအ၀င ေျမးမားအား စပါးစကသည လယကြက တစကြကက ေပးခငသည။ အဘးျဖစသသည အလြနတရားမတေသာသ တစေယာကျဖစသည။ စပါးခငးက ေျမးေလးေယာကအတြက အညအမေပးခငသည။ ေပးလက သည အကြကမားအားလးသည ေရသြငးေျမာငးက လကလမးမေစခငသည။ စပါးခငးက ကည ပငးျဖတေပးပါ။ စပါးခငးသည ေအာကပါပသ႑ာနရသည။

ပေဟဠပစာၦ ၄ -ေ၀ေ၀၀ါး၀ါး သစသးျပသသ ၅ ဥး

သငတ႔ခ႐ငတြင သစသးပြေတာတစခရၿပး ၄ငးသည အလြနေရပနးစားေသာ ႏစစဥပြေတာတစခ ျဖစသည။ ၿပငပြတြင ခ႐ငအတြငးတြငရေသာ ႐ြာတစ႐ြာခငးစသည သစသးမားကသြငးၿပး သစသးၿပငပြက ၀ငေရာကခသညမာ ႏစမားစြာၾကာၿပျဖစသည ။ သငတ႔ ႐ြာသည အျမနာမညရခေသာ႐ြာျဖစၿပး ဒႏစတြင သစသး ၅ မးက ေ႐ြးခယခရၿပး ၄ငးႏငအတ သစသးမားကဓေလထးစအရ ျပသရန ငယ႐ြယေသာ အမးသားႏင အမးသမး ၅ ေယာကက ေ႐ြးခယထားသည။ ကေကာငးသညမာ (သ႔မဟတ ကဆးသညမာ) ဒႏစတြင သစသးမားခငး ကငးျပသမည လငယမား၏ နာမညမားမာ သစသးနာမညမားျဖစေနသည။ ၄ငးတ႔မာ -

သရကသး လေမၼာသး ဒးရငးသး ၾကကေမာကသး နာနတသး

မယႏငေလာကေအာငပင ၄ငးတ႔သည ေ႐ြးခယခရေသာ သစသး ၅ မးႏငလညး တစထပတညး တညေနသည။ ေကး႐ြာသည ၄ငးတ႔၏ ကေကာငးလပက မယႏငေလာကေအာင ျဖစရသည။ ဟတမဟတရ႕လား ဟ ထငရေလာကေအာငပင အေျခအေနသည ေကာငးမြနေနလြနးသည။ အဘြားပနးသးသည ေကး႐ြာသစသးျပသေရး ေကာမတသ႔ ၿပငပြတြင ထးဆနးေသာ စညးမဥးတစခရေၾကာငး ေျပာခသည။ ထစညးမဥးမာ သစသးနာမညႏငတေနေသာ လသည ထသစသးက မျပသရဟ၍ ျဖစသည။ အဘြားပနးသးသည ပနးသးက ျပသခသညအတြက ၿပငပြတြင ႐ႈးနမခသည။ ထ႔ေၾကာင လငယမားက ထအဓပၸါယမရေသာ စညးမဥးေၾကာင ထပမမ႐ႈးနမေစခငပါ။

3-R

သငရး (၅)




ထ႔ေၾကာင ေကး႐ြာသစသးျပသေရးေကာမတသည သစသးျပသရနအတြက လငယမားက ေသခာစစစ ေနရာခထားရန လအပလာသည။ ဒႏစတြင ေကာမတသည ခကခေသာတာ၀န တစရပက ထမးေဆာငရသည။ သ႔ေသာ ၄ငးတ႔သည ေကာငးေကာငးမြနမြန တြစပႏငမညဟ ယၾကညသည။ ေကး႐ြာ၏ အႏငရရေသာ ထးစက မပကေစရ။ ေကာမတသည ခ႐ငသစသးျပသေရး ေကာမတႏင နာမညမတရစညးမဥးသည သကေရာကေနေသးေၾကာငး အတညျပသည။ ထ႔ေၾကာင ထစညးမဥးက လကနာရနလသည။ ပမ႐ႈပေထြးေသာ ကစၥရပတစခမာ သစသးျပသမည လငယမားမာ သတ႔ႀကကေသာ သစသးမားကသာ ျပသလၿပး မႀကကေသာ သစသးမားက လး၀မျပသႏငဟ ေကာမတက ေျပာသည။ ေကာမတက ေအာကပါအတငးေျပာသည။ • လေမၼာသးသည ဒးရငးသးက မႀကကပါ။ ဒးရငးသးသည လေမၼာသးက မႀကကပါ။ • ၾကကေမာကသးသည သရကသး (သ႔) ဒးရငးသးကသာ ျပသမည။ • လေမၼာသးႏင နာနတသးသည ၾကကေမာကသးက အလြနမနးသည။ • သရကသးသည လေမၼာသးတစမးတညးကသာ ျပသမည။ • နာနတသးသည ဒးရငးသးက ျပသရမညအစား အေသခမညဟဆသည။ ေကာမတကကညၿပး အားလးသေဘာတသည လႏငသစသး တြစပမႈနညးလမးမားက ရာေဖြေပးရမည။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

သငေထာကက ၅.၁.၃ ခ - ပေဟဠပစာၦမားအတြကအေျဖမား

ပေဟဠပစာၦ ၁ - မးဖေခာင ကရား ၂ လး ၃ ခြကဆန႔သည ကရားအတြငးသ႔ ေရျဖညၿပး ထေရမားအားလးက ၅ ခြကဆန႔ေသာ ကရားအတြငး အကနေလာငးထညလကပါ။ ၃ ခြကဆန႔ေသာကရားက ထပမေရျဖညၿပး ၅ ခြကဆန႔ေသာ ကရား အတြငးသ႔ ထပမေလာငးထညပါ။ ၃ ခြကဆန႔ေသာ ကရားအတြငးတြင ေရ ၁ ခြကစာ အတအက ကနမညျဖစသည။

ပေဟဠပစာၦ ၂ - အဘြားသည ေျမက ဘယႏစနညးျဖင ေရာငးခႏငမလ။

ေျမကေရာငးခရန စစေပါငး ၉ နညးရသည။ ၁ နညး - အကြက ၄ ကြကစလးက တစခါတညးေရာငးျခငး (1+2+3+4)၄ နညး - တစခါလင ၁ ကြကသာေရာငးျခငး (1), (2), (3), (4)၂ နညး - ေရျပငညအတငး ႏစကြကစပငးေရာငးျခငး (1+2), (3+4)၂ နညး - ေထာငလက ႏစကြကစပငးေရာငးျခငး (1+3), (2+4)

ပေဟဠပစာၦ ၃ - အဘး၏ စပါးခငးက ပငးျဖတျခငးအဘး၏ စပါးခငးတြင ညမေသာ အကြက ၁၂ ကြကက ပငးျဖတပါ။ တစဆကတညးရေသာ အကြက ၃ ကြကစက ေျမးတစေယာကစက ေပးပါ။ အကြက ၃ ကြကတြင အနညးဆး ၁ ကြကသည ေရသြငးေျမာငးႏင လကလမးမေနပါေစ။

1 2

3 4

3-R

သငရး (၅)




ပေဟဠပစာၦ ၄ - ေ၀ေ၀၀ါး၀ါး သစသးျပသသ ၅ ဥး သရကသးသည လေမၼာသးက ျပသသည။

လေမၼာသးသည နာနတသးက ျပသသည။

ဒးရငးသးသည ၾကကေမာကသးက ျပသသည။

ၾကကေမာကသးသည ဒးရငးသးက ျပသသည။

နာနတသးသည သရကသးက ျပသသည။

လမား၏ အမညမားႏင သစသးမားက ဥးစြာစဥေရးခပါ။ ထ႔ေနာက ျဖစႏငေျခရေသာ အေျခအေန မားက စစထတရနအတြက သကဆငရာ အေျခအေနတစခစအတြက ဖယထတျခငး နညးလမးက စတငျပလပပါ။

၁။ မညသည သစသးျပသသမ ၄ငးအမညႏင တေသာသစသးက မျပသရ။ သရက (M) M O D R Pလေမၼာ (O) M O D R Pဒးရငး (D) M O D R Pၾကကေမာက (R) M O D R Pနာနတသး (P) M O D R P

၂။ လေမၼာသးသည ဒးရငးသးက မႀကကပါ။ ဒးရငးသးသည လေမၼာသးက မႀကကပါ။ သရက (M) M O D R Pလေမၼာ (O) M O D R Pဒးရငး (D) M O D R Pၾကကေမာက (R) M O D R Pနာနတသး (P) M O D R P

၃။ ၾကကေမာကသးသည သရကသး (သ႔) ဒးရငးသးကသာ ျပသမည။ သရက (M) M O D R Pလေမၼာ (O) M O D R Pဒးရငး (D) M O D R Pၾကကေမာက (R) M O D R Pနာနတသး (P) M O D R P

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

၄။ လေမၼာသးႏင နာနတသးသည ၾကကေမာကသးက အလြနမနးသည။ သရက (M) M O D R Pလေမၼာ (O) M O D R Pဒးရငး (D) M O D R Pၾကကေမာက (R) M O D R Pနာနတသး (P) M O D R P

၅။ သရကသးသည လေမၼာသးတစမးတညးကသာ ျပသမည။ သရက (M) M O D R P ပထမဆး တြစကမႈ လေမၼာ (O) M O D R Pဒးရငး (D) M O D R Pၾကကေမာက (R) M O D R Pနာနတသး (P) M O D R P

၆။ နာနတသးသည ဒးရငးသးက ျပသရမညအစား အေသခမညဟဆသည။ သရက (M) M O D R P ပထမ တြစကမႈလေမၼာ (O) M O D R P ပဥၥမေျမာက တြစကမႈဒးရငး (D) M O D R P စတတေျမာက တြစကမႈၾကကေမာက (R) M O D R P တတယေျမာက တြစကမႈနာနတသး (P) M O D R P ဒတယေျမာကတြစကမႈ

3-R

သငရး (၅)




အေၾကာငးအရာဤအခနးတြင သငတနးသားမားသည အျခားသမားႏင ပးေပါငးအလပလပတတေစရန သငယ ရမညျဖစသည။ ေလကငခနးမားတြင အဖြ႕တစဖြ႕အတြငး ပးေပါငးလပေဆာငမႈက ေလကငရနႏင အဖြ႕ျဖငလပေဆာငမႈပစမားတြင မတကြျပားမႈမားက သငယေစရနျဖစသည။

အဓကအသေပးလသည အေၾကာငးအရာ• အသငးအဖြ႕ျဖငလပေဆာငျခငးသည တစဥးတညးမလပေဆာငႏငသည အရာမားက ၿပး ေျမာကေစသည။ • ေအာငျမငေသာ အသငးအဖြ႕တစဖြ႕သည အသငး၀ငမားအၾကား တာ၀နမားက ခြေ၀ေပး ေသာလညး တညေသာ ရညမနးခကပနးတငမားထားရေစၿပး အသငးသားတစဥးခငးစ၏ အားသာခကမားက အစြမးကနျမႇငတငေပးမညျဖစသည။ • ေအာငျမငေသာ အသငးျဖငလပေဆာငမႈတစခတြင အသငး၀ငမားသည တာ၀နမားက တတၾကြစြာ ခြေ၀လပေဆာငၾကၿပး အသငးသားမားအခငးခငး၏ ထငျမငယဆခကမား၊ အခနးက႑မားႏင အရညအခငးမားက ေလးစားရမည။

ေလကငခနးမား၅.၂.၁ ရတနာရာေဖြျခငး ၅.၂.၂ ၿဂဟသား႐ပတျပလပျခငး

သကဆငရာအခနးမား၂.၄ ကြႏပ၏အခြငအေရး၊ ကြႏပတ႔၏ အခြငအေရးမား စညး႐းစ႔ ၅.၁ အေျဖတစခက ဘယလရာမလ၁၁.၂ အလပတြငရေသာ အခြငအေရး

အခနး ၅.၂ အဖြ႕န႕ဆရင ပအစြမးထကတယ။ 3-R

သငရး (၅)

အခနး ၅.၂


သငရး ၅

ရညရြယခကအျခားသမားႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈက သငယရနႏင အဖြ႕ျဖငေဆာင႐ြကမႈတ႔တြင အျခားသမား ၏ အခနးက႑က အသအမတျပတတေစရန

ဥးတညအပစကေလးမားႏင လငယမား

ၾကာျမငခန၄၀ မနစ (သ႔) ၄၀ မနစႏငအထက

ထငခေနရာခထားမႈမားေနရာလြယကယကယရေသာ အခနးတစခနး (သ႔) အရပရေသာ အျပငေနရာတစခ

သငတနးသးပစၥညးမား• A-4 အ႐ြယ ကတျပား ၁၀ ခ၊ ျပသရနစာလး ၅ လး (သ႔) လႏစေယာက ၄ငးတ႔၏ခႏၶာကယ မားျဖင လြယကစြာ ျပလပ၍ရေသာ ပစမား (ဥပမာ - O၊ L၊ C၊ V၊ T၊ X) ႏင လႏစေယာက ၄ငးတ႔၏ ခႏၶာကယမားျဖင အလြနခကခစြာျပလပရေသာ ျပသရနစာလး၊ ႐ပပ (သ႔) ပ သ႑ာန ေနာကထပ ၅ လး (ဥပမာ - W၊ Y၊ Z၊ ရထားတြတစတြ၊ ေျမြတစေကာင၊ ျမငး တစေကာင စသည) • (၃ - ၅ မတာရညေသာ) ႏးညေသာခညႀကးမား • ေလကငခနးအဆးတြင သငတနးသားမားက ဆအျဖစေပးရန သၾကားလးမား (သ႔) လကေဆာငငယမား

သငတနးအစအစဥအဆငမား၄

၁။ “ပသ႑ာနမား” ကစားနညးအတြက ႏစေယာကတစတြ တြျခငး - ၁၀ - ၁၅ မနစ ၂။ “ပသ႑ာနမား” ကစားနညးက ေဆြးေႏြးျခငး - ၅ မနစ ၃။ “ရတနာရာျခငး” ကစားနညးက ကစားျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ ၄။ အဖြ႕ျဖငလပေဆာငျခငး၏ အဓကအခကမားက အႏစခပျခငး - ၁၀ - ၁၅ မနစ

ေလကငခနး ၅.၂.၁ ရတနာရာေဖြျခငး

၄Adapted from: Science.org, Unit 1 Introducing Awareness of Self, Lesson 1 Team Games: Shapes; and Manual for Organizing Participatory Activities for Leaders of Child Workers by Children Development Foundation (CWA: Bang- kok, June 2003), Treasure Hunt, pp. 63-64.

3-R

သငရး (၅)




သငတနးသားမားအား ေပာစရာေကာငးေသာ ကစားနညးတစခက ၅ မနစခန႔ ကစားရနအတြက ႏစေယာကတစတြ တြခငးပါ။ ဥပမာ - စက၀ငး တစခအတြငးတြင သခငးတစပဒက အတတဆခငးျခငး။ သခငးဆ ေနခန အတြငးတြင အကၤ (သ႔) ေဘာငးဘ အေရာငတ၀တထားသအခငးခငး၊ မကမန၀တထားသခငး (သ႔) ဆပငတညႇပ ထားသခငး ႏစေယာကတစတြ တြခငးပါ။ လတငးအတြတြၿပးသြားပါက မမတ႔အတြႏငေနေစၿပး “ပသ႑ာနမား” ကစားနညးက စတငပါ။ • သငတနးသားမားက ပထမဆး လြယကေသာပသ႑ာနက ျပလပခငး ပါ။ ဥပမာ - “O” စာလး • လကေခာငးမားျဖင “O” ပသ႑ာနစာလးက တစဥးခငးျပလပခငးပါ။ ထ႔ေနာက လကမားျဖင ျပလပခငးပါ။ ထ႔ေနာက ရငဘတျဖင ျပလပ ခငးပါ။ • ေနာကထပ လြယကေသာ ပသ႑ာနတစခ (ဥပမာ - “L” ပသ႑ာန) က လကေခာငးမား၊ လကႏင ရငဘတတ႔ျဖင ျပလပခငးပါ။ ထ႔ေနာက ေနာကထပစာလးတစလး (ဥပမာ - “X” ) က ျပလပခငးပါ။ • လြယသလားဟ ေမးပါ။ (လြယတယဟ ေျပာပါလမမည။) • ၿပးေနာက “M” (သ႔) “W” တ႔ကသ႔ေသာ ပမခကခသည စာလးပစမားက ျပလပရနေျပာပါ။ • ခကခေသာ ပစတစခက ျပလပသညအခါတငးတြင လပရတာ လြယက သလားဟ ေမးပါ။ အကယ၍ ခကခသညဟ ေျပာလာလင ကယန႔တြ ဖကသ၏ အကအညယမလားဟ ေမးပါ။ • ထ႔ေနာက ပသ႑ာနမားက မမအေဖာႏငအတ တြလပရနေျပာပါ။ တညေသာ ပသ႑ာနမားႏင ထထကခကခေသာ ပသ႑ာနမားက ျပ လပရနေျပာပါ။ • ကစားနညးက ပ၍ေပာစရာေကာငးေအာင “ေ႐ြ႕ေနေသာရထားတြ”၊ “ကေနေသာ ျမငး” ႏင “တြန႔လမေနေသာ ေျမြ” စသညတ႔က ျပလပ ခငးပါ။ • မမအေဖာႏငအတ ပသ႑ာနမားက တြလပရျခငးက ေပာ႐ႊငသလားဟ ေမးပါ။ ေနာကထပ ပသ႑ာနမားက ျပလပခငေသးသလားဟ ေမးပါ။ ထ႔ေနာက ႏစေယာက၊ သးေယာကႏင ေလးေယာက အတတြလပ၍ရ ေသာ ပသ႑ာနမားက ျပလပခငးပါ။ အကယ၍ ျပလပရမညပသ႑ာန တစခသည လႏစေယာကထက ပလအပပါက မမႏငကပလကရေသာ အတြႏင ေပါငးစပျပလပခငးပါ။ • သငတနးသားမားအားလး ေပာ႐ႊငသြားၿပး ပသ႑ာနမားအားလးက ျပလပၿပးေသာအခါ ကစားနညးက ရပလကပါ။

အဆင ၁ “ပသ႑ာနမား” ကစားနညးအတြက ႏစေယာကတစတြ တြျခငး - ၁၀ - ၁၅ မနစ 3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

သငတနးသားမားက ကစားနညးႏငပတသကသည ခစားခကမား၊ ကစားနညး အေပၚ သးသပခကႏင ၄ငးတ႔တြဖကမားႏင မညသ႔လပေဆာငခသညက မေ၀ရနေျပာပါ။ ေဆြးေႏြးမႈက ေအာကပါေမးခြနးမားျဖင ေထာကပေပးပါ။ • ပသ႑ာနမား ကစားနညးက သေဘာကလား။ • ပသ႑ာနေတြက ကယဘာကယလပရတာန႕ တျခားလေတြန႕တတ လပရတာ ဘယဟာ ပေပာဖ႔ေကာငးလ။ • ပသ႑ာနေတြလပတအခါမာ သငတြဖကက ဘယလကညေပးလ။ • တြဖကန႔ အလပလပရတအခါက ဘယအရာက အေထာကအကျဖစလ၊ ဘယအရာက အဟန႔အတားျဖစသလ။ ပးေပါငးေဆာင႐ြကျခငးႏင ဆကသြယလပေဆာငျခငး၏ အေရးႀကးမႈမားက အေလးေပးေျပာၾကားပါ။

အဆင ၂ “ပသ႑ာနမား” ကစားနညးက ေဆြးေႏြးျခငး - ၅ မနစ

အဆင ၃ “ရတနာရာျခငး” ကစားနညးက ကစားျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ

ေနာကထပကစားနညးတစခက ျပငဆငပါ။ သငတနးသားမားက ၄ငးတ႔ ကယေပၚတြငရေသာ ပစၥညးတစခက ေ႐ြးခယခငးပါ။ ထပစၥညးသည အလြယတကရာေတြ႕ႏငေလာကေအာင မႀကးမားရပါ။ နာရ (သ႔) လက၀တ ရတနာတ႔ကသ႔ တနဖးႀကးပစၥညးလညး မဟတရပါ။ ေပာကသြားလင စတမေကာငးမျဖစေစမည ပစၥညးမား (ေဘာပင၊ ရာဘာသားေရကြငး၊ စာ႐ြကပငးတစခ) စသညတ႔ျဖစရမည။ ထပစၥညးတစခစသည အဖးတနေသာ ရတနာမားျဖစၿပး ၄ငးတ႔က ၀ကထားၿပး ျပနလာရာရမညဟ ေျပာပါ။ ၄ငးတ႔၏ ရတနာမားက ၀ကထားရနအတြက အေကာငးဆးေနရာကရာေဖြရန အခန ၅ မနစေပးပါ။ ၄ငးတ႔သည ထရတနာမားက သေဘာတထားေသာ ေနရာ (အခနးတြငး (သ႔) အခနးအျပင) တြငသာ ထားရရမည။ ထသတမတေနရာက ေကာမသြားေစရန မဥးေၾကာငးမားက သတသတမတမတ ဆြထားပါ။ သငတနးသားမားအတြက တခ႕ေနရာမားတြင မျမငေအာင၀ကရန မျဖစႏငေသာလညး ကစၥမရပါ။ အဖြ႕တစဖြ႕စက ႀကးစတစစစေပးၿပး ကစားနညး၏ စညးမဥးမားက ရငးျပပါ။


အခနရေသးပါက ေနာကထပကစားနညးတစချဖစေသာ “ကြႏပ၏အသ ေပာကဆးသြားသည” ဟေသာ ကစားနညး က ကစားေစၿပး ဆကသြယလပေဆာငျခငး၏ အေရးႀကးမႈက အေလးေပးေျပာၾကားပါ။ ဤကစားနညးတြင သငတနးသား မားသည စကားေျပာျခငး၊ စာျဖငေရးသားျခငး မျပရပါ။ သငတနးသားမားက အရပ အနမ၊ အျမင အလက တနးစခငးပါ။ ထသ႔ျပလပၿပးပါက ေနာကတစခါ အသကအလက တနးစရပခငးပါ။

3-R

သငရး (၅)




• အဖြ႕တစဖြ ႕စသည အဖြ႕သားတစဥးစ ၀ကထားခေသာ ရတနာမားက အတတကြရာေဖြရမညျဖစသည။ ပထမဆးရာ၍ၿပးေသာအဖြ႕သည အႏငရ မညျဖစသည။ • သ႔ရာတြင ကစားေနစဥအတြငး ေအာကပါစညးမဥးမားက လကနာရမည ျဖစသည။ ၁။ အဖြ႕တစဖြ႕စမ အဖြ႕သားမားသည စက၀ငးငယအတြငးတြင ရပ ၿပးလကတစဖကစကစက၀ငးအတြငးထားရၿပး လကမားအခငး ခငး(တအားမတငးၾကပေအာင) ခညေႏာငထားရမည။ ၂။ ထသ႔လကကခညေႏာငလက အေနအထားျဖငပင အဖြ႕သား တစဥးစ၀ကထားေသာရတနာမားက တစခၿပးတစခရာေဖြရမည ျဖစသည။ ၃။ ရာေဖြေနစဥအတြငး စကားေျပာျခငး (သ႔) ေအာဟစျခငး (သ႔) ကယေလာငေသာ အသမားကျပျခငးမားက မျပလပရ။ ၄။ အဖြ႕တစဖြ႕စက ရတနာမားအားလးကရာေဖြရနအတြက ၅ မနစ (သငေလာေသာအခနတစခ) ေပးပါ။ ၅။ ရာေဖြမႈၿပးဆးသြားေသာ အဖြ႕သည “ေဟး” ဟ ကယေလာငစြာ ေအာၿပး ထငရမည။ ထအဖြ႕သည အႏငရသျဖစသည။ အခနေစသြားေသာအခါ (သ႔) အဖြ႕တစဖြ႕မ အႏငရသြားေသာအခါ ရတနာမား အားလးက ရာမေတြ႕ေသးေသာအဖြ႕အတြက ဆကလကရာေဖြရနအခနအနညး ငယေပးပါ။ သ႔ေသာ အခနအၾကာႀကး မေပးပါႏင။

အဖြ႕မားအားလးကေခၚၿပး ၄ငးတ႔ရာေဖြခေသာ ရတနာမားက ျပခငးပါ။ အႏင ရေသာအဖြ႕မ စျပခငးပါ။ အႏငရရေသာအဖြ႕မ အဖြ႕သားမားက ၄ငးတ႔ ႏစသကသညလကေဆာငက ဥးစြာေ႐ြးခယခငးၿပး ကနေသာ သငတနးသား မားက ၄ငးတ႔၏အဖြ႕အလကႀကးပမးမႈမားအတြကလကေဆာငမားေပးပါ။ သငတနးသားမားက ကစားေနစဥအတြငး ခစားခရသညမားႏင ရတနာမားက မညသညနညးလမးျဖင ရာေဖြခသည။ ၀ကထားေသာ ရတနာကရာေဖြရာတြင သငတနးသားတစဥးခငးစ၏ အခနးက႑မား စသညတ႔က ေဆြးေႏြးၾကရန တကတြနးပါ။ အႏငရရသြားေသာအဖြ႕က ၄ငးတ႔အႏငရရေစေသာ အဓကအေၾကာငးမာ မညသညျဖစသညက ေမးျမနးပါ။ ေလကငခနးက အဖြ႕ျဖငလပေဆာငျခငး၏ အဓကအခကမားျဖင အႏစခပပါ။ • အသငးအဖြ႕ျဖငလပေဆာငျခငးသညတစဥးတစေယာကခငးအေနျဖင မလပႏငေသာ ကစၥမားက ၿပးေျမာကေအာငျမငေစသည။ • အသငးတစသငးအေနျဖင ေအာငျမငမႈရရေစရန အသငးသားမားသည ပးေပါငးလပေဆာငမႈရရမည၊အသငး၀ငမားအခငးခငးနားေထာငျခငး၊ အေလးထားျခငးႏင ယၾကညမႈတ႔ ရရမည။

အဆင ၄ အဖြ႕ျဖငလပေဆာငျခငး၏ အဓကအခကမားက အႏစခပျခငး - ၁၀ - ၁၅ မနစ

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

ရညရြယခကအဖြ႕ျဖငေဆာင႐ြကမႈက ေလကငရနႏင သငယရန

ဥးတညအပစကေလးမား၊ လငယႏင လႀကးမား

ၾကာျမငခန၆၀ - ၈၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားေနရာလြတမားမားရေသာ အခနး (သ႔) အရပရေသာ အျပငေနရာ

သငတနးသးပစၥညးမား• (အဆင ၁ အတြငး “ေကာေဇာစးရနတကပါ” ကစားနညးက ကစားရနအတြက) (ရကလပ ထားေသာ (သ႔) ပလပစတစ) ဖာေဟာငး ၁ - ၂ ခပ (သ႔) အမရာခငးအေဟာငး ၁ ထည (သ႔) ပါးလႊာၿပး ေခါက၍ရေသာေခာေနျခငးမရသညအလြယတက မျပစတႏငသည ၆” X ၆” အ႐ြယအစား ပစၥညးတစခခ • စားရတနညးေသာ ထပတတညသည ပစၥညးမား ၄ စ။ အၾကျပလေသာ ပစၥညးမား • ၈” X ၁၀” ကတထစာ႐ြက ၅ ႐ြက • သာမနအ႐ြယအစား ပလတစတစခြက ၆ ခြက • အေအးေသာကသည ပက အေခာငး ၁၀၀ • သားေရကြငး အကြငး ၂၀ • (ေလမႈတမထားေသာ) ပေဖာငးတစလး • အ႐ြယတ၊ အေရာငတ ၾကယသး ၂ လး • အမတအသားေပး တပေခြ ၁ ခ • ျဖတတကရယာ (သ႔) ကတေၾကးတစလက • marker ၁ ေခာငး • ပလတစတစပနး (သ႔) ပနးအစစ တစပြင • စာ႐ြကလြတ ၁ ႐ြက

ေလကငခနး ၅.၂.၂ ၿဂဟသား႐ပတျပလပျခငး 3-R

သငရး (၅)




သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၅.၂.၂ က - အသငးတညေဆာကျခငး ကစားနညးမား

သငတနးအစအစဥအဆငမား ၅

၁။ ေကာေဇာစးရန တကပါ - ၁၀ - ၁၅ မနစ၂။ ၿဂဟသား႐ပတျပလပျခငး - ၂၅ - ၃၀ မနစ ၃။ ၿဂဟသား႐ပတျပလပသည ျဖစစဥက ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ ၄။ အသငးျဖငလပေဆာငျခငး၏ အဓကအခကမားက အႏစခပျခငး - ၁၀ မနစ

၅Adapted from: GET Ahead for Women in Enterprise Training Package and Resource Kit by Susanne Bauer, Gerry Finnegan & Nelien Haspels (ILO: Bangkok, 2004), Module 4.1 Management of Self and Others, Exercise 24 Management of Self and Team Work.

ဤအပငးသည အသငးအဖြ႕ျဖငလပေဆာငျခငးက သငယရနျဖစသညဟ ရငးျပပါ။ အသငးေလကငခနးအတြက ေသြးပေစရန သငတနးသားမားက သငေထာကက ၅.၂.၂ က တြင ေပးထားေသာ အသငးတညေဆာကျခငး ကစားနညး ႏစခမ တစခက ကစားခငးပါ။ ကစားနညးၿပးဆးပါက ကစားနညးက မညသ႔ထငျမငသနညးဟ သငတနးသား မားက ေမးပါ။ (ေကာေဇာေပၚသ႔ လတကရသည (သ႔) “ေကာေဇာစးရန တကပါ” ကစားနညးတြင ေကာေဇာစးရနအတြက တစဥးႏင တစဥး ဖကတြယ ထားရသည (သ႔) “လအထးႀကး” ကစားနညးတြင အထးက တစဥးႏငတစဥး ကေျဖေပးရသည စသညျဖင ေျပာၾကားလမ မည။) ကစားနညးသည ဘတညေသာရညမနးခကတစခကရရေအာငျမငေစရနအတြကမညသ႔ပးေပါငးလပ ေဆာငရသညက သငယေစျခငးျဖစသညက ရငးျပပါ။

အဆင ၁ ေကာေဇာစးရန တကပါ - ၁၀ - ၁၅ မနစ


ယဥေကးမႈအရ အကဆတႏငသည အရာမားက သတထားပါ။ ေကာေဇာစးသညကစားနညးသည ကေလးႏင လငယမားအတြက အဆငေျပသည။ ဆငကငဘကလငအခငးခငး ထကပျခငးက အကဆတေသာ ဓေလရေနလင ကစားနညးက လငတအခငးခငး ကစားခငးပါ။ ေယဘယအားျဖင လထးႀကး ကစားနညးသည ကား/မ ႏင အသကအ႐ြယမေ႐ြး ကစားႏငသည ကစားနညးတစချဖစသည။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

သငတနးသားမားက ကားႏငမ ပါ၀ငေသာ အဖြ႕၀င ၅ - ၆ ေယာကပါရသည အဖြ႕ငယမားခြပါ။ အဖြ႕တစဖြ႕စသည ၿဂဟသား (ကမၻာအျပငဘကမ သတ၀ါတစေကာင၏) ႐ပတတစခစက ျပလပရနေျပာပါ။ မနစ ၂၀ အတြငး အဖြ႕မားသည ေအာကပါလပေဆာငခက ၃ ခက ျပလပရမည။ ၁) ၿဂဟသားဆသညမာ ဘယလပစျဖစသညက စဥးစားရမည။ ၂) ေပးထားေသာ ပစၥညးမားျဖင ၿဂဟသား႐ပတက ပစထတရမည။ ၃) ႐ပတျပလပရမည။ အဖြ႕တစဖြ႕စက ထပတတညေသာ ပစၥညးကရယာမား တစစစက ေပးမည။ ပစၥညးမားက ေ၀ေပးၿပး အဖြ႕တစဖြ႕စ၏ ႐ပတမားက ေအာကပါအခကမားျဖင အကျဖတမညဟ ေျပာပါ။ • အႏပညာအရညအေသြး • တထြငဖနတးမႈ • ခငမာမႈ အဖြ႕မားက စတငလပေဆာငရနေျပာပါ။ (ပညာရညနမေသာ သငတနးသားမား အတြက လပေဆာငရမညမားက တစဖြ႕ခငးက ရငးျပပါ။)

အခနေစပါက အဖြ႕မားအားလးက ရပခငးပါ။ ၄ငးတ႔၏ ၿဂဟသား႐ပတမားက အားလးျမငသာေသာေနရာသ႔ ယေဆာငလာရန ေျပာပါ။ အဖြ႕တစဖြ႕ခငးစက ေအာကပါေမးခြနးမားက ေမးျမနးျခငးျဖင ေလကငခနးက ေဆြးေႏြးပါ။ အျခား အဖြ႕မားမေပးေသာ မတခကမားက ေသခာစြာနားေထာငၾကရနေျပာပါ။ • ႐ပတလပရတာ ေပာသလား။ • လပေဆာငခကေတြက အဖြ႕ထမာ ဘယလလပၾကသလ။ • အဖြ႕အတြငး တာ၀နေတြခြေ၀တာအျပင အဖြ႕သားတစေယာကစ ထမး ေဆာငရတ အခနးက႑ေတြက ႏစသကသလား။ • ကယေသေသခာခာ ပါ၀ငခြငရခတယလ႔ ထငသလား။ ထငရငဘာ ေၾကာငလ။ မထငရင ဘာေၾကာငလ။ • ကယမာရတ အရညအခငးေတြက အသးခခြငရခသလား။ ဘာေၾကာင ရခသလ။ ဘာေၾကာငမရခဘးလ။ အျခားအဖြ႕မားမ အဖြ႕အေပၚသ႔ ေျပာၾကားခကမားအေပၚ မတညၿပး အဖြ႕ တစခႏငတစခအၾကား အသငးအဖြ႕ျဖင လပေဆာငရာတြင ကြျပားေသာ ပစအမးမးက ေဖာထတခငးပါ။ ေအာကပါေမးခြနးမားက အသးျပ ၿပး အဖြ႕တစဖြ႕စ၏ အသငးျဖငလပေဆာငသညပစအမးမးက ေ၀ဖန ဆနးစစ ခငးပါ။ • အဖြ႕ျဖင႐ပတျပလပရာတြင အေထာကအကျဖစေသာ (သ႔) အဟန႔ အတားျဖစေသာ အခကေတြက ဘာေတြလ။ • အဖြ႕န႕လပေဆာငျခငးရ႕အားသာခကန႕အားနညးခကေတြက ဘာလ။

အဆင ၂ ၿဂဟသား႐ပတျပလပျခငး - ၂၅ - ၃၀ မနစ

အဆင ၃ ၿဂဟသား႐ပတျပလပသည ျဖစစဥက ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ

3-R

သငရး (၅)




အဆင ၄ အသငးျဖငလပေဆာငျခငး၏ အဓကအခကမားက အႏစခပျခငး - ၁၀ မနစ

• တကယလ႔ ဒေလကငခနးက အဖြ႕န႕ ျပနလပမယဆ ဘာေတြက ျပငၿပးလပေဆာငခငသလ။ အႏပညာအရညအေသြး၊ တထြငဖနတးမႈ ႏင ခငမာမႈဟေသာ အခက ၃ ခက အရ ႐ပတ ၄ ခက အကျဖတပါ။ အကျဖတခက တစခခငးစအတြက အႏငရသမားႏင အကျဖတခက ၃ ခကစလးအတြက အႏငရသက ေ႐ြးခယပါ။

ေလကငခနးက အႏစခပသညအေနျဖင အသငးအဖြ႕ေကာငးတစချဖစရနလအပေသာ အခကမားမာ အဘယနညးဟ ေမးပါ။ ထအခကမားက သငပနး (သ႔) Flipchart တစခအေပၚတြင ခေရးၿပး ေလကငခနးက နဂးခပပါ။ ေအာကပါအခကမားက သငယမေစရန လအပသည။ • ေအာငျမငေသာအသငးနငလပေဆာငမႈမားတြငအသငး၀ငမား အားလး ၏ တကတကၿကြၾကြပါ၀ငမႈ လအပသည။ • အသငး၀ငမားအားလးသည အခငးခငး ျပနၾကားဆကသြယမႈရရမည။ • အသငးေကာငးတစခသည အသငး၀ငမားအခငးခငး အလပတာ၀န မားက ေ၀မလပေဆာငရမည။ သ႔ေသာ ဘတညေသာ ရညမနးခက မားရရမညျဖစၿပး တစဥးစ၏ အားသာခကမားက အေကာငးဆးအသး ခရမည။ • ေတာငတငးေသာ အသငးတစသငးတြင အသငး၀ငအခငးခငးအၾကား ထငျမငယဆခကမား၊ အခနးက႑မားႏငအရညအေသြးမားကေလး စားမႈရရမည။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

သငေထာကက ၅.၂.၂ က - အသငးတညေဆာကျခငး ကစားနညး

၁။ “ေကာေဇာစးရန တကပါ” ကစားနညး၆

ဤကစားနညးသည ကေလးမားႏင လငယမားအတြက ပမသငေတာသည။ လငယ၊ လႀကးမားႏင ဤကစားနညးက ကစားမညဆလငယဥေကးမႈအရ အကဆတသည အရာမားက သတထားပါ။ အခ႕ေသာ ယဥေကးမႈမားတြင ဆငကငဘကလငအခငးခငး မထေတြ႕သငဟေသာ အယအဆ မားရသည။ ထအခါမးတြင လငအတတမားအခငးခငး ကစားခငးပါ။ ကစားရမညပမာ • အပရာခငးအေဟာငး (သ႔) ဖာတစခပက ႀကမးျပငအေပၚတြင ျဖန႔ခငးပါ။ ၄ငးသည “ေမာ ေကာေဇာ” တစခပျဖစသည။ “ေကာေဇာစးရနတကပါ” ဟ ေအာလကသညႏင အားလး သည ေျခအစက ေကာေဇာေပၚတြင ရပရမညျဖစသည။ • သငတနးသားမားက ေကာေဇာႏင အနညးဆး ၃ မတာအကြာတြငရေသာ စက၀ငးႀကး တစခအတြငးတြင ရပခငးပါ။ • “ေကာေဇာစးရနတကပါ” ဟေအာပါ။ (လတငးသည ေကာေဇာအေပၚတြငအနညးႏငအမား သကေသာငသကသာ ရပႏငရမည။) အားလးတကၿပးေသာအခါ ၄ငးတ႔သြားခငေသာ ေနရာက ေမးပါ။ ေနရာတစခက ေ႐ြးခယၿပး “ေရာကပါၿပ” ဟေျပာကာ ေကာေဇာအေပၚမ ဆငးခငးပါ။ • ေကာေဇာခပက တစ၀ကေခါကၿပး “ေကာေဇာစးရနတကပါ” ဟ ေအာပါ။ ၿပးလင သြားခင သညေနရာက ေမးၿပး ဆငးရငေျပာပါ။ • ေကာေဇာခပက ထထကပၿပး ေသးငယေအာငျပလပၿပး ထပေခၚပါ။ (ေကာေဇာမာေသးလာ သညႏငအမ သငတနးသားမားသည ဘာလပေနသညက သျမငလာမညျဖစၿပး လတငး ေကာေဇာအေပၚသ႔ ေရာကရေစရန (သ႔) ေကာေဇာအေပၚသ႔ အျမနတကရန ႀကးစားလာ ၾကမညျဖစသည။) • ေကာေဇာခပက ပမေသးသညထက ေသးလာေအာင ျပလပၿပး ေကာေဇာစးရန ေခၚပါ။ အႏရာယမားေသာ (သ႔) အလြနကပေသာအေနအထားသ႔ေရာကရလငကစားျခငးကရပပါ။ (အဆးတြင သငတနးသားမားသည ေကာေဇာအေပၚသ႔ ေျခတစေခာငးျဖငသာ ရပႏင ေသာ အေနအထားသ႔ ေရာကရသြားမညျဖစသည။)


ငယ႐ြယေသာကေလးမားအတြက ေကာေဇာစးရာတြင ပမေပာစရာေကာငးေအာင ျပလပပါ။ ဥပမာ “အဖြယေနရာ တစခ” က သြားျခငး၊ ေကာေဇာေမာငးေနခနတြင ေမာငးႏငသညပစ ေနာကခအသမားျပလပျခငး (သ႔) ေကာေဇာပစး သြားခနတြင ေအာကတြင “ျမငရသညမား” က ဖြ႕ႏြ႕ေျပာျခငး။ စတကးဥာဏက အသးျပပါ။

၆Adapted from: The Scouting Web Portal, by U.S. Scouting Service Project, “All Abroad,” www.ussscout.org/training/ teambuildinggames.html.

3-R

သငရး (၅)




၂။ “လထးႀကး” ကစားနညး၇

ဤကစားနညးသည အသကအ႐ြယမေ႐ြး၊ ပညာရညအဆငမေ႐ြးတြငရသည သငတနးသားမား အတြက သငေတာသည။ ကစားရမညပမာ • သငတနးသားမားက စက၀ငးတစခအတြငး နးကပစြာရပခငးပါ။ ၄ငးတ႔၏လကမားက စက၀ငး၏ ဗဟဆသ႔ပ႔ထားပါ။ • သငတနးသားမားက မကလးမတရနေျပာၿပး မညသ႔လကမနးမသေစဘ လကမားက ဆပကငခငးပါ။ • ယခဆလင ၄ငးတ႔သည ခညၿပးသား “အထး” ျဖစသြားၿပျဖစသည။ ထခညၿပးသားအထးက မလႊတခငးပါႏင။ လကမားက လည၍ရသည။ သ႔ေသာ မလႊတရ။

ဤကစားနညးက အမားဆး လ ၁၂ ေယာကက စက၀ငးအတြငးကစားေစျခငးသည သငေလာ သည။ အကယ၍ ၁၅ ေယာကထကပပါက စက၀ငးက ႏစပငးပငးပါ။

၇Source: Games for Girl Scouts, Cooperative Game & Crafts, http://members.tripod.com/~bri_rose/coopgames.html (accessed 15 February 2017).

3-R

သငရး (၅)


3-R သငတနးဆရာမားလကစြ36 3-R သငတနးဆရာမားလကစြ36 3-R သငတနးဆရာမားလကစြ36

သငရး ၅



အေၾကာငးအရာဤအခနးသည ဆကဆေရးတစခအတြငးရ ခငမငရငးႏးမႈႏင ေမာမနးခကမားက ရငးလငးျပရန ျဖစသည။ သငတနးသားမားသည မတေဆြအသစမားက မညသ႔ဖြ႕ရမညက ေတြးေတာရမည။ လတစဥးႏငတစဥးအၾကား မတညေသာ ကြျပားျခားနားမႈမားႏင ထကြျပားျခားနားမႈမားသည ဆကဆေရးက အေႏာငအယကျဖစေစမညအစား တနဖးတကေစမညက သငယရမညျဖစသည။

အဓကအသေပးလသည အေၾကာငးအရာ• မတေဆြဖြ႕ျခငးသည လသားမားအားလးအတြက အေရးႀကးသည။ • မတေဆြမားႏငရျခငးသည ပမေတာငတငးခငမာသညဟ ခစားရေစၿပး မတေဆြမားအခငး ခငးအၾကား မေ၀ျခငးသည ေကာငးမြနေသာ ကစၥျဖစသည။ • အခ႕လမားသည မတေဆြမားစြာရလသည၊ အခ႕မာ မတေဆြအခ႕သာရလသည။ အခ႕မာ အခစဆးသငယခငးတစဥးသာ ထားရလၾကသည။ • မတေဆြအသစဖြ႕ရန • ၿပးပါ၊ မကလးခငးဆပါ၊ ႏႈတဆကစကားေျပာပါ။ • မမကအရင ဥးစြာလႈပရားပါ။ • ေကာငးမြနသည နားေထာငသတစေယာကျဖစေအာငႀကးစားၿပး စတ၀ငစားမႈ ကျပသရန ေမးခြနးမားေမးပါ။ • အခ ႕ေသာယဥေကးမႈမားတြင ငယ႐ြယေသာ အမးသမးမားက လသစမား(အထး သျဖငေယာကားေလးမား) ႏင ေတြ႕ဆျခငးက အားေပးျခငးမျပပါ။ ထ အေၾကာငး ျပခကေၾကာငအမးသမးအမားစသညမတေဆြသစဖြ႕ရနအျမရက႐ြ႕ေနတတၾက သည။ အမးသမးမားအေနျဖင ေနရာသစတစခတြင လသစမားႏင ေတြ႕ဆၿပး သတငးအခကအလကမားကရယျခငး၊ အေတြ႕အၾကမားကေ၀မျခငးႏင ျပနာ မားက ေျဖရငးျခငးတ႔ ျပလပရာတြင ၄ငးသည အဟန႔အတားျဖစေစႏငသည။ • ကား/မ ကြျပားျခားနားမႈမားအျပင လတစဥးခငးစအၾကား ကြျပားျခားနားမႈမားရ သည။ ရကတတေသာအမးသားမားစြာရၿပး ယၾကညခကခငမာေသာမနးမမားစြာ လညး ရသည။ • သမားက မမႏငအတတဘျဖစမညဟ ဘယေတာမ မေမာလငပါႏင။ • အပကသေဘာျဖင ျပမေဆာင႐ြကျခငးမျပပါႏင။ • မေပါငးသငမေပါငးအပသည မတေဆြမားက သတထားပါ။

အခနး ၅.၃ ဘယလမတေဆြဖြ႕မလ။3-R

သငရး (၅)

အခနး ၅.၃


သငရး ၅

ေလကငခနးမား၅.၃.၁ မတေဆြတစေယာကက ရာေဖြျခငး ၅.၃.၁ မတေဆြဖြ႕ျခငးႏင လသစမားႏင ေတြ႕ဆျခငး

သကဆငရာအခနးမား၁.၂ ကြႏပ၏ မသားစႏင ကြႏပ၏ ရပ႐ြာ ၅.၂ အဖြ႕န႔ဆရင ပအစြမးထကတယ ၅.၄ မတေဆြလား ရနသလား ၆.၂ အခစႏင ထမးျမားလကထပမႈ

3-R

သငရး (၅)




ရညရြယခက• သငတနးသားမား၏ မတေဆြ သငယခငးမားထမ ေမာလငခကမားက ေဖာထတရန • လတစဥးႏငတစဥးအၾကားတြင သးျခားစျဖစေသာကြျပားျခားနားမႈမားရသညကနားလည သရရန • မတေဆြအသစမား မညသ႔ဖြ႕မညက သငယရန

ဥးတညအပစကေလးမားႏင လငယမား

ၾကာျမငခန၆၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားကလားထငမားက စက၀ငးပသ႑ာနထားရျခငးႏင လညလညသြားလာရန ေနရာကယကယ

သငတနးသးပစၥညးမား• သစသးကတျပားမား (သငေထာကက ၅.၃.၁ က) မတက သငတနးသားတစဥးစက တစကတစ • ကရား (သ႔) အတတစလး

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၅.၃.၁ က - သစသးကတျပားမား အကဥးခပမတစ - မတေဆြဖြ႕ျခငး

သငတနးအစအစဥအဆငမား၁။ မတဆက - ၅ မနစ၂။ မတေဆြတစေယာကက ရာေဖြျခငး - ၁၅ မနစ ၃။ မတေဆြအသစမားႏင စကားစျမညေျပာျခငး - ၁၅ မနစ ၄။ ဘယလမတေဆြဖြ႕မလက ေဆြးေႏြးျခငး - ၂၀ မနစ ၅။ အႏစခပျခငးႏင အၾကျပခကမား - ၅ မနစ

ေလကငခနး ၅.၃.၁ မတေဆြတစေယာကကရာေဖြျခငး3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

အဆင ၁ မတဆက - ၅ မနစ

အဆင ၂ မတေဆြတစေယာကက ရာေဖြျခငး - ၁၅ မနစ

အဆင ၃ မတေဆြအသစမားႏင စကားစျမညေျပာျခငး - ၁၅ မနစ

ဤအခနးတြင မတေဆြဖြ႕ျခငးအေၾကာငးျဖစေၾကာငးက အကဥးခပမတဆက ပါ။ လတငးလတငးသည မတေဆြရလၾကသည။အခ႕မာ မတေဆြမား စြာရလ သည။ အခ ႕မာအနညးငယသာရလသည။ အခ႕မာမတေဆြတစေယာက တညးသာရလသည။ လအမားစတြငမတေဆြရျခငးသည အလြနအေရးပါ သည။

သငတနးသာမားက ေနာက ၁၀ မနစအတြငး မတေဆြတစေယာကက ရာေဖြ ရမညဟ ေျပာပါ။ သငတနးသားမားအားလးသည သစသးပ ၁ ပ (သ႔) သစသး၏ အစတအပငးတစခပါရသည ကတျပား (သငေထာကက ၅.၃.၁ က) တစျပားစ ရရမည။ ၄ငးတ႔သည အခနးတြငးလညလညၿပး ၄ငးတ႔ကတျပားမားႏင တစနညးနညးျဖင ကကညမည ကတျပားမားကငေဆာငထားသမားက ရာေဖြရမည။ အခနးအတြငး လငျမနစြာတစခကေလာကလကၿပး မမ ဘယသႏငတြရမညက မဆးျဖတမ ကတျပားအသးသးက လညၾကညပါ။ ကကညသည၊ မကကညသညက ၄ငးတ႔ဘာသာ ဆးျဖတႏငသည။ ဥပမာ - အေရာင (သ႔) ပသ႑ာန အားျဖငကကညျခငး။ ႏစေယာကတစဖြ႕ဖြ႕ႏငသည။ သ႔ေသာ ႏစေယာကထကပပါက အဖြ႕တစဖြ႕အျဖစ ဖြ႕ႏငသည။ ညႊနၾကားခကမား ရငးလငးမႈရ/မရ ေမးျမနးပါ။ သငတနးသားမားက ကတ ျပားမားက အတ (သ႔) ကရားတစခအတြငးမ ႏႈကယခငးပါ။ ၿပးေနာက လမးေလာကၿပး “မတေဆြမား” က ရာေဖြခငးပါ။

အတြ (သ႔) အဖြ႕မားက အတတကြထငခငးပါ။ အဖြ႕တစဖြ႕စက မညသ႔အဖြ႕ဖြ႕ခသညကရငးျပခငးပါ။ ရလဒမားက ႏႈငးယဥပါ။ သစသးအတတအခငးခငး အဖြ႕ဖြ႕ခၾကတာလား (သ႔) မတညေသာ သစသးမားအခငးခငး အဖြ႕ဖြ႕ခၾက တာလား။ မတေဆြတစေယာက (သ႔) မတေဆြမားရာေဖြျခငးက ခယဥးသလား ဟ ေမးပါ။


သစသးကတျပားမားအစား သငတနးသားမားတြင ရၿပးသားျဖစေသာ ေဘာပင၊ ခတ၊ အတ၊ ၀ငေငြ၊ ရပအကၤ အေရာင စသညတ႔အားျဖငလညး လကတနးတြဖကခငးႏငသည။

3-R

သငရး (၅)




အဆင ၄ ဘယလမတေဆြဖြ႕မလက ေဆြးေႏြးျခငး - ၂၀ မနစ

ေအာကပါေမးခြနးမားက အသးျပၿပး မညသ႔မတေဆြဖြ႕ၾကသနညးဟ မကႏာ စညေဆြးေႏြးခငးပါ။ • မတေဆြ အတြ (သ႔) အဖြ႕ ဖြ႕တာ လြယသလား၊ ခကသလား။ • သစမးတစေယာကနားသြားၿပး ကတေတြကယဥၾကညရတာရကလား။ ရကတယဆ ဘာေၾကာငလ။ • မတေဆြတစေယာကက ဘာက လပသငတယလ႔ ထငသလ။ • မတေဆြတစေယာကက ဘာက မလပသငဘးလ႔ ထငသလ။ • မမမတေဆြဖြ႕လသက ဘယလေ႐ြးသလ။ • မတေဆြတစေယာကျဖစလာေအာငလတစေယာကကဘယလခဥး ကပမလ။ • မတေဆြဖြ႕ရတာ ခကတယထငသလား။ ဘာေၾကာငခကသလ။ ဘာေၾကာင မခကဘးလ။


ေဆြးေႏြးမႈမားတြင မားသညဟေသာ အေျဖမရပါ။ အဓကရည႐ြယခကမာ မညသ႔မတေဆြဖြ႕မညက ေတြးတတရန ျဖစသည။ ဆကဆေရးတစခတြင လတ႔အေရးႀကးသညဟ ထငျမငယဆတတေသာ တညသညအခကမား ရေသာ လညး လတစဥးႏငတစဥး ဥးစားေပးမႈမား ကြျပားႏငသည။ လတငးသည ၄ငးတ႔အတြက မတေဆြေကာငးဟ ထငျမင သည လမားက မတေဆြအျဖစ ေ႐ြးခယၾကသည။ လတ႔သည ၄ငးတ႔၏ ပဂၢလေရးရာခစားခကမားအေပၚတြင မတညၿပး မတေဆြအသစမားက နညးအမးမးျဖငေ႐ြးခယကာ ပစအမးမးျဖင ခဥးကပၾကသည။ လအမားစသည လသစမားႏငၾကေတြ႕ေသာအခါ ရကတတၾကၿပး ၄ငးသည မတေဆြဖြ႕ျခငးက အဟန႔အတားျဖစေစသည။ ထထက ပသလလင ေလကငခနးအဆးတြငရေသာ အကဥးခပမတစတြင ေလလာပါ။

အဆင ၅ အႏစခပျခငးႏင အၾကျပခကမား - ၅ မနစ

ေဆြးေႏြးမႈက အႏစခပၿပး သငတနးသားမားက အၾကျပခကတစခ႕ေပးပါ။ • မကလးခငးဆၿပး ၿပးျပပါ။ ၿပးလင ႏႈတဆကပါ။ • ေမးခြနးတစခေမးျခငးျဖင မမဘကကအရင လႈပရားပါ။ • ေကာငးေကာငးနားေထာငေပးတတသညသတစဥးျဖစေအာငႀကးစား ပါ။ မမစတ၀ငစားေၾကာငးျပရန ေမးခြနးမားေမးပါ။ • တျခားသမားက မမႏငအတတဘဟ ဘယေတာမ မေတြးပါႏင။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

သငေထာကက ၅.၃.၁ က - သစသးကတျပားမား

ညႊနၾကားခကမား - ဤစာ႐ြကမားက မတကးၿပး ကတျပား ၂၄ ခက ျဖတထတပါ။ အသးမားအားလးသည သငတနးသားမားႏင ရငးႏးမႈရသလားဟ စစေဆးပါ။ မရပါက သငတနး သားမားသေသာ အသးမားက အစားထးပါ။ သငတနးသားတစဥးစက ကတျပား ၁ ျပားစေပးပါ။ သငတနးသား ၂၄ ဥးထကပပါက အခ႕သငတနးသားမားသည တညေသာ ကတျပား မားက ရရမညျဖစသည။ ကတျပားမားအားလးက ကရား (သ႔) အတတစလးအတြငးသ႔ ထညပါ။

3-R

သငရး (၅)




3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

3-R

သငရး (၅)




3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

အကဥးခပမတစ - မတေဆြဖြ႕ျခငး၈

၈Adapted from the website: Kidscape, http://www.kidscape.org.uk (accessed 15 February 2017).

မတေဆြဖြ႕ျခငးသည လတငးအတြက အေရးႀကးသည။ မတေဆြမားႏင အတတကြရပါက ကယကက ပအစြမးထကသညဟ ခစားရၿပး မတေဆြမားႏင မေ၀ျခငးသည ေကာငးမြနေသာ ကစၥတစချဖစသည။ အခ႕လမားသည မတေဆြမားစြာရလၾကသည။ အခ႕မာ မတေဆြအနညးငယ ရလၾကသည။ အခ႕မာ အခငဆးမတေဆြတစေယာကသာ ရလၾကသည။ မတေဆြဖြ႕ျခငးသည လအားလးအတြက လြယကေသာကစၥရပတစခ မဟတေပ။ မတေဆြဖြ႕ရန အေကာငးဆးနညးကစဥးစားရာတြင ဘယအရာကမတေဆြဆသညက ျဖစေစသနညးကဆးျဖတရ မည။ မတေဆြသငယခငးျဖစလြယေသာ လမား၏ အျပအမမားမာ ဥပမာအားျဖင • အျခားသမားအေပၚတြင စတ၀ငစားမႈက ျပသျခငး • အလြနအကးမျဖစေစဘ ႏႈတခြနးဆကသျခငး၊ ဆမြနေကာငးေတာငးျခငး• ႏစလဖြယမကႏာထားတစခက ထားရျခငး • လအမားေျပာေသာ ဟာသမားက ရယေမာျခငး • ၾကငနာႏးညျခငး • အတပါ၀ငရန ဖတေခၚျခငး (ဖအားေပးျခငးမျဖစရ) • အျခားလမား၏ အလပက ကညေပးရန ကမးလမးျခငး၊ တာ၀နမားက မေ၀ယျခငး (သ႔) ျပနာမား၏ အေျဖက မေ၀ရာေဖြျခငး • တစစတစချပလပရန လမားက ဖတေခၚျခငး • လသစမားက ႀကဆျခငး • စတ၀ငစားစရာတစခခက ျပလပရနအတြက စဥးစားရာတြင ေတာျခငး • လလခငခင မေ၀လစတရျခငး • ဟာသဥာဏရၿပး ဟာသမား ေျပာတတျခငး • မတျခငး • ကစားနညးမား (သ႔) လႈပရားေဆာင႐ြကမႈမား ျပလပရာတြင ေတာျခငး

အျခားတဘကတြငလညး မတေဆြသငယခငးမားတြင လေတြမႀကကတတေသာ အရာမားရ သည။ ေယဘယအားျဖင ေအာကပါတ႔က ျပလပျခငး • ဆရာလပျခငး • ဘယလကစားရမည၊ ဘယလျပမေနထငရမည၊ ဘယလျပလပရမညက တပါးသမားက ေျပာျခငး • တျခားသမားက ၄ငးတ႔လပသမ တလြခညးပဟ ေျပာျခငး • အျမကယအတြကသာ စဥးစားေနျခငး • စတႀကးျခငး • အျခားသမားေနာကကြယတြင ထသမားအတငးက ေျပာျခငး • အေကာငးမျမငျခငး၊ ေထေငါေနျခငး • တခနလး ျပငးထနလြနးျခငး၊ ေလးနကမႈလြနေနျခငး • တစခနလး ညညးညေနျခငး • ဗလကျခငး • ကယမလပေသာအရာတြက အမတယျခငး • လမျခငး (သ႔) လလညကျခငး

3-R

သငရး (၅)




၄ငးတ႔သည ဥပမာမားျဖစသည။ ဘယအရာက မတေဆြေကာငးတစေယာက ျဖစေစသည ဆသညမာ တစသးပဂၢလကစၥျဖစၿပး လတစဥးႏငတစဥးအၾကား ကြျပားသည။ တခ႕လမား သည အနညးငယ ဆရာလပျခငးက အမႈမထားေသာလညး တခ႕လမားသည ၄ငးက အလြနမနးသည။ တခ႕လမားသည စညး႐းလပေဆာငရာတြင ေတာေသာလမားက မနာလ ေသာေၾကာင ထသ႔ေသာလမားႏင မတေဆြမျဖစလပါ။ တခါတရတြင တခ႕လမားသည မမေကာငးေကာငးလပႏငသည အရာမားက ရရပငဆငထားေသာ လမားကသာ မတေဆြ ျဖစလၾကသည။ တခ႕လမားသည မမေကာငးေကာငးမလပႏငေသာ အရာမားက ရရပငဆင ထားသမားကသာ မတေဆြျဖစလၾကသည။

မတေဆြအသစေတြ ဘယလဖြ႔မလ။

မတေဆြအသစမားဖြ႕ရာတြင ဥးစြာျပလပရနလအပေသာအခကမာ မမ၏ “လမႈသမႈကြမးကငမႈ” က အသးခရမည။ ေအာကပါတ႔က ေသခာစြာျပလပရမည။ • မကလးခငးေကာငးစြာဆၾကညပါ။ ၄ငးတ႔က မမႏစလေၾကာငးျပသသည မကႏာထားျဖင ၾကညပါ။ • တျခားသမားေျပာသညက နားေထာငပါ။ နားေထာငျခငးသည အေရးႀကးေသာ ကြမးကင မႈတစချဖစသည။ လတငးသည မမေျပာသညက သတပါးက စတ၀ငတစားျဖင နားေထာင သညက သေဘာကၾကသည။ • တျခားသတစဥးက ခဥးကပရာတြင သမားအၾကဥာဏမားက ဖြငေပးပါ။ (ခငဗားသေဘာ က…. ဒါက ဘယလထငသလ။) မမ၏ ထငျမငယဆခကက သေဘာတေစျခငး (ကပ ကေတာ …….လထငတယ။ ဒါက သေဘာတတယမဟတလား) ထကသမားထငျမငခကက ေမးျမနးသညက ပမေကာငးမြနသည။ အပတေမးခြနးမားထက အဖြငေမးခြနးမားက ေမး ျမနးပါ။ • ခငမငႏစလဖြယေကာငးေအာငျပမပါ။ ႏစလဖြယမရေသာ၊ အဆးျမငေသာလမားအနား တြင မညသမ မေနခငပါ။ တခါတရတြင မမစတထ ခငမငဖြယရာဟ မခစားရေသာလညး ႏစလဖြယပစကျပသရမည။ အစပငးတြငသ႐ပေဆာငေကာငးတစေယာကအျဖစ ဟနေဆာင ရမည။ ၄ငးသည ဆကဆေရးက ပမေကာငးမြနေစၿပး သငႏင တျခားသ (မား) အတြက အျပသေဘာေဆာငမညျဖစသည။ သ႔ရာတြင အျမတေစ “ဖးၿပးခ” လပေနရနမလပါ။ အကယ၍ ျပနာတစခခရပါက ပြငပြငလငးလငးေဆြးေႏြးသငၿပး တျခားလမားသည လညး ထသ႔ေျပာဆမႈက အသအမတျပတတၾကသည။ ခငမငရငးႏးမႈမားသည အျမတေစ မမထငသလ ဟတမေနတတပါ။ သငသည တစစတစေယာကႏင မတေဆြျဖစရန ႀကးစားေသာလညး အေၾကာငးအရာမားစြာေၾကာင မတေဆြျဖစမလာႏငဘ ျဖစ တတသည။ ၄ငးမာ ထသႏငသငသည တညသညအရာ ဘာတစခမရမေနျခငး (သ႔) ထလတြင မတေဆြအလအေလာက ရႏငေနၿပးျခငးေၾကာင ျဖစႏငသည။ မတေဆြသငယခငးမားသညလညး အခနႏငအမ ေျပာငးလတတသည။ သငသည ထသတ႔ ႏင မတေဆြသငယခငးျဖစခေသာလညး ယခအခါတြင အရငႏငမတေသာအရာမားက ျပလပေနရျခငး က ႏစၿခကလာျခငးေၾကာင ျဖစႏငသည။ (သ႔) သငယခငးႏင ျပနာရေနၿပး ခဏေလာက တစေယာကတညးသာ ေနခငျခငးေၾကာင ျဖစႏငသည။ တခ႕ခငမငမႈမားသည ၀ငလာလက ထြကသြားလကျဖစသည။ တခ႕မာ ဘ၀တစသကတာလးအတြက တညတခငျမသည။ တခ႕မာ တစရကသာခသည။ မတေဆြသငယခငးမားသည မမမလပလေသာ (ဥပမာ - ပစၥညးမားခးျခငး (သ႔) တျခားသမားက အႏငကငျခငး (သ႔) မးယစေဆးသးစြျခငး စေသာ) ကစၥမားက လပရနဆးျဖတၾကသညလညး

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

ရႏငသည။ မတေဆြစစဆသညမာ မမတ႔ကယကႏင တပါးသမားက ထခကေစေသာ ကစၥရပမားက ျပလပရနအတြက အတငးမတကတြနးတတၾကပါ။ အကယ၍ မတေဆြတစေယာကက “ဒဆငကေန အလစမသတရင ငါမငးက သငယခငးဆကမလပေတာဘး” (သ႔) “ငါတ႔ဗလကတာမာ မငးမပါ ဘးဆရင ငါတ႔ခငမငမႈ အဆးသတၿပ” စသညျဖင ေျပာလာလင ထကသ႔ေသာ လမးက သငယခငးဆကေတာစရာ မလေတာပါ။

မတသားရန

• လသစမားက ၿပး႐ႊငႏစလစြာျဖင ႀကဆပါ။ လတငးသည ႏစလဖြယေကာငးသညသမားက ႏစသကၾကသည။ • မမကအရင လႈပရားပါ။ တစတစေယာကမ မမက ဆကသြယလာျခငးက ေစာငဆငးမေနဘ မမကသာ ဥးစြာဆကသြယပါ။ • ေကာငးစြာနားေထာငတတသတစေယာကျဖစေအာင သငယပါ။ လတငးသည ၄ငးတ႔ေျပာ သညက နားေထာငေပးသညက ႏစသကၾကသည။ ထအရာသည မတေဆြတစေယာက တြင တနဖးအထားရဆး အခကျဖစသည။ • လတငးက မမႏငအတတျဖစဖ ႔ မေမာလငပါႏင။ ကယႏင အေတြးအျမငတညေသာ မတေဆြမားရျခငးမာ ေကာငးမြနေသာလညး အျမတေစ ထပတျပမျခငးမးသည ၿငးေငြ႕ ဖြယေကာငးသည။ • ေမးခြနးမားစြာေမးပါ။ ၄ငးတ႔အေပၚတြင မမမ စတ၀ငစားေၾကာငး ျပသသည နညးလမး ေကာငးတစခမာ ၄ငးတ႔ႏစသကသည၊ မႏစသကသညမားက ေမးျမနးျခငးျဖစသည။သ႔ ရာတြင တျခားသမား၏ ခစားခကက ထခကေစေသာအရာမားက သတထားရမညျဖစၿပး တပါးသက မသကမသာျဖစေစသည ေမးခြနးမားေမးျခငးက ေရာငရမည။ • အျမတမး ညညးညမေနပါႏင။ မမသငယခငးက အျမညညးညညးညညသာ ေျပာဆေန လင ထသငယခငးသည အပေၾကာငးထပေနေသာ ညညးညမႈမားအျမနားေထာငရျခငး က စတပကသြားလမမည။ ေကာငးေသာအေၾကာငးအရာမားကလညး ေျပာပါ။ • သငယခငး အတအေယာငမားက သတထားပါ။ တခါတရတြင မမအနားတြင ဘယသမ မရေသာေၾကာင တခ ႕လမားႏငေနထငရသည။ မမမလပလသညမားကလပရနတြနးအား ေပးေသာ (သ႔) လတငးမ မားေနသညဟ ေျပာေသာ ကစၥမားက လပရနတြနးအားေပးေသာ “မတေဆြ” မးမားက သတထားပါ။ • မမႏင မခငလေသာလတစေယာကႏင အတငးမတေဆြမျဖစလပါႏင။ တျခားသတစ ေယာကက ရာပါ။ ဆကဆေရးမားအားလးသည အလပျဖစၾကသညမဟတပါ။

3-R

သငရး (၅)




ရညရြယခက• သငတနးသားမား၏ ၄ငးတ႔မတေဆြမားထမ ေမာလငခကမားက ေဖာထတရန • လသစမားက မညသ႔ေတြ႕ဆရမညက သငယရန • လသစမားႏင ဆကဆမႈက ေခာေမြ႕ေစေသာ (သ႔) အဟန႔အတားျဖစေစေသာ လတစဥး ခငးစႏင ကား/မ အလက ကြျပားျခားနားမႈမား လ႕အဖြ႕အစညးအမားအျပားတြင ရသည က နားလညေစရန

ဥးတညအပစလငယနင လႀကးမား

ၾကာျမငခန၉၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားU ပသ႑ာန (သ႔) စကပငးပ ေနရာထငခငး၊ စားပြမားမရမျဖစ မလအပ

သငတနးသးပစၥညးမား• Flipchart စာ႐ြက • သငတနးသားတစဥးစအတြက (၂” X ၆”) စာ႐ြကလြတ ၁၀ ကတႏင ေဘာပင (သ႔) မာကာတစေခာငး • ကယစားသ႐ပေဆာငရန ဇာတညႊနးမတ (သငေထာကက ၅.၃.၂ က)

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၅.၃.၂ က - မတေဆြဖြ႕ျခငး ဇာတညႊနးစာ႐ြကမား အကဥးခပမတစ - (ေလကငခနး ၅.၃.၁ တြငရေသာ) မတေဆြဖြ႕ျခငး

သငတနးအစအစဥအဆငမား၁။ ခငမငရငးႏးမႈက မတဆကျခငး - ၁၅ မနစ

ေလကငခနး ၅.၃.၂ မတေဆြဖြ႕ ျခငးႏင လသစမားက ေတြ႕ဆျခငး 3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

၂။ မတေဆြသငယခငးတစေယာကသည ဘယအရာက လပသငသည၊ ဘယအရာက မျပလပသငပါ - ၂၅ မနစ ၃။ ကယစားသ႐ပေဆာငျခငး - ၂၀ မနစ ၄။ ကယစားသ႐ပေဆာငမႈက ေဆြးေႏြးျခငး - ၂၅ မနစ ၅။ အႏစခပျခငးႏင မတေဆြဖြ႕ျခငးအတြက အၾကျပခကမား - ၅ မနစ

ျပငဆငျခငး အဆင ၃ တြငရေသာ သ႐ပေဆာငျပကြက ၂ ခသည သငတနးသားမားအၾကား လသစမားက ေတြ႕ဆရာတြင တစဥးတစေယာကခငးစႏင ကား/မ ကြျပားျခားနားခကမားက ေဖာထတထားသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ မနးကေလးမားႏင ငယ႐ြယေသာ အမးသမးမားသည ကာကြယခထားရေသာ ပတ၀နးကငတစခတြင ႀကးျပငးလာၾကသမား ျဖစျခငးေၾကာငျဖစသည။ ၄ငးတ႔က ပတ၀နးကငအသငးအ၀ငးအတြငး လစမးမား (အထး သျဖင အမးသားမား) ႏင ထေတြ႕ဆကဆျခငးက ရက႐ြ႕မႈျဖစေစရန လ႔အဖြ႕အစညးမ ပသြငးထားၾကသည။ ထသ႔ျပလပချခငးေၾကာင ထမနးကေလးမား တျခားတစေနရာတြင ေ႐ႊ႕ေျပာငးအလပလပရသညအခါ (သ႔) လကနကး ခရသညအခါ (သ႔) လစမးမားအၾကား အေျခအေနသစတစရပက ၾကဆရသညအခါ ဆးကးက ျဖစေပၚေစသည။ သ႐ပေဆာငျခငးက ကား/မ ေရာေနေသာ အဖြ႕မားအတြငး ျပလပေစၿပး တစေယာကေနရာတစေယာက ေျပာငးျပနသ႐ပေဆာငရျခငးမး ပါ၀ငသည။ ပထမသ႐ပေဆာငကြကတြင အသစ၀ငေရာကလာသသည ရကတတေသာအမးသားတစေယာကအျဖစ သ႐ပေဆာငရၿပး ဒတယသ႐ပေဆာငကြကတြင အသစ၀ငေရာကလာသသည ယၾကညခကခငမာေသာ အမးသမးတစေယာကအျဖစ သ႐ပေဆာငရသည။ အသစ၀ငေရာကလာသမားသည အမးသားေရာ၊ အမးသမးေရာ ျဖစႏငသည။ သငတနးနညးျပအေနျဖင အထကပါ သ႐ပေဆာငကြကသည အသး၀ငဆးျဖစသလား (သ႔) သငတနးသားမားႏင ကကညေစရန ျပျပငေျပာငးလရန လသလားက ဆးျဖတရမည။ ဥပမာ - သငတနးသားမားအားလးသည အမးသမးမားျဖစပါက သ႐ပေဆာငကြကမားက အသစ၀ငေရာကလာသ အမးသား ၂ ဥးအျဖစႏင သငယခငး အမးသမး ၂ ဥးအျဖစ ကစားႏငသည။ အကယ၍ ကား ႏင မၾကား ဆကဆမႈအေပၚ ကန႔သတခကမားရၿပး အမးသမးမားက သစမးေယာကားေလးမားႏင ေရာရာယကယကေနျခငးက တားျမစထားျခငး၊ ေယာကားေလးမားက သစမးမနးကေလးမားႏင ေရာရာယကယကေနျခငးက တားျမစထား ျခငးမားရပါက ပထမသ႐ပေဆာငကြကက အမးသားမားခညးသာ ကစားခငးၿပး ဒတယ သ႐ပေဆာငကြကက အမးသမးမားခညးသာ ကစားခငးပါ။ ထသ႔ျပလပျခငးျဖင အမးသမးႏင အမးသားမားသည ၄ငးတ႔က ဘယလေနထငရမညဟ သငယထားသညႏင ကြျပားစြာ ျပမခြငရမညျဖစသည။ (သ႔မဟတ) ပထမသ႐ပေဆာငကြကက အမးသမးမားခညး ကစားေစၿပး ဒတယသ႐ပေဆာငကြကက အမးသားမားခညးကစားေစျခငးျဖင ရပ႐ြာမားအတြငး သစမးမား

3-R

သငရး (၅)




ႏငဆကဆရာတြင ကားႏင မကြျပားမႈမားက ျပသႏငမညျဖစသည။ သ႐ပေဆာငမႈမားသ႔ မညသ႔ပငျပလပျပလပ ဆနးစစခကသည ေအာကပါတ႔က အဓက ဥးတညရမည။ • သငတနးသားမား၏ ရပ႐ြာမားအတြငးတြင သစမးမားႏင ေတြ႕ဆေသာအခါ ကား ႏင မ အၾကား မညသညကြျပားျခားနားမႈမား ရသနညး။ အမးသမးမားက သစမးမားႏငေတြ႕ဆ လင ရက႐ြ ႕ေစရန သငၾကားထားၿပး အမးသားမားက အျပငေလာကမ လသစမားျဖင ေတြ႕ဆေစသည။ ၄ငးသည ပတ၀နးကငအသစတစခက ရငဆငရသညအခါ အမးသမး မားက အဟန႔အတားျဖစေစသည။ • ဆကဆေရးတြငလညး လတစဥးႏငတစဥးအၾကား ကြျပားျခားနားမႈမားသည အေရးႀကး သညအခနးက႑တြင ပါ၀ငသည။ အေျခအေနသစမားက ေၾကာက႐ြ႕တတေသာေယာကား မားရသကသ႔ လသစမားႏင ဆကဆရာတြငေတာေသာ အမးသမးမားလညး ရသည။

အဆင ၁ ခငမငရငးႏးမႈက မတဆကျခငး - ၁၅ မနစ

မတေဆြဖြ႕ျခငးအေၾကာငးက အကဥးခပရငးျပ မတဆကပါ။ လတငးသည မတေဆြရလၾကသည။ တခ႕မာ မတေဆြမားမားရလၿပး တခ႕မာ အနညးငယ ႏင တစဥးတညးသာ ရလၾကသည။ မတေဆြရျခငးသည အေရးႀကးသည။ တျခားလမားႏင အဆး၊ အေကာငးမားက မေ၀ႏငျခငးသည ေကာငးမြနသညကစၥတစချဖစသည။ သငတနးသားတစဥးစက ကတျပား ၁၀ ကတႏင ေဘာပင (သ႔) marker တစေခာငးစေပးပါ။ မတေဆြသငယခငးတစေယာက ျပလပသငေသာအရာ (ေကာငးသညအရာမား - ဥပမာ - သမားစကားက နားေထာင ေပးတတျခငး၊ ကစၥမားက အတတကြလပေဆာငျခငးစသည) ၄ - ၅ ခႏင မတေဆြသငယခငး တစေယာက မျပလပသငေသာအရာ (မေကာငးသည အရာမား - ဥပမာ - တစကယေကာငးဆနျခငးႏင လမညာျခငး စသည) ၄ - ၅ ခ တ႔က ေရးခခငးပါ။ ကတျပားတစျပားလင အေၾကာငးအရာ တစခကသာ ေရးခငးပါ။ ကတျပားမားအေပၚတြင ေရးၿပးပါက ကတျပားမားက ေမႊလကရနေျပာပါ။


အကယ၍ သငတနးသားမားသည စာသပမတတျခငး (သ႔) စာမေရးတတပါက ႐ပပမားဆြျပခငးႏငသည။ (သ႔မဟတ) အမတမားျခစခငးျခငးတ႔က ျပလပခငးပါ။ (၄ငးတ႔က အဆင ၂ ျပလပစဥတြင သငတနးသားတ႔မ ရငးျပႏငသည။)

အဆင ၂ မတေဆြသငယခငးတစေယာကသည ဘယအရာက လပသငသည၊ ဘယအရာက မျပလပသငပါ - ၂၅ မနစ

ႏစေယာကတစတြတြခငးၿပး အတြတစတြစက ကတျပားမားလခငးပါ။ အားလးသည ကတျပားမားက အပစႏစစ ခြရမည။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

အဆင ၃ ကယစားသ႐ပေဆာငျခငး - ၂၀ မနစ

သငတနးသား ၁၀ ဥးက ကယစားသ႐ပေဆာငမႈက ျပလပခငးပါ။ ထ ၁၀ ေယာကက အဖြ႕ ၂ ဖြ႕ခြပါ။ အဖြ႕တစဖြ႕စက ဇာတညႊနး (သငေထာကက ၅.၃.၂ က) တစခစေပးၿပး သးသန႔အခနးတစခနးထတြင ျပငဆငရန အခန ၅ မနစေပးပါ။ တစခနတညးတြင တျခားသငတနးသားမားက ၄ငးတ႔သည ျပဇာတ ၂ ခက ၾကညၿပး ေလလာဆနးစစရမညဟ ေျပာပါ။ ျပဇာတႏစခစလးတြင သငယခငး ၄ ေယာကရေသာ အဖြ႕တစဖြ႕ရၿပး လသစ ၁ ေယာကသည ထအဖြ႕အတြငးသ႔ ၀ငေရာကလာမညျဖစသည။ အသစ၀ငေရာကလာသႏင ၄ ေယာကအပစ၏ တ႔ျပနမႈမားတြငရေသာ ေကာငးသညအျပအမႏင ဆးသညအျပအမမားက ေရးမတခငးပါ။ အဖြ႕ႏစဖြ႕က ၄ငးတ႔သ႐ပေဆာငမႈမားက တစဖြ႕ၿပးတစဖြ႕ျပသခငးပါ။ ကညသ႐ပေဆာငသမားႏင အသစ၀ငေရာကလာသမားက ေကးဇးတင ေၾကာငးေျပာၿပး ထသ႔သ႐ပေဆာငေသာလညး လကေတြ႕တြင ထသ႔ျပမျခငး မရေၾကာငး အေလးေပးေျပာပါ။

အဆင ၄ ကယစားသ႐ပေဆာငမႈက ေဆြးေႏြးျခငး - ၂၅ မနစ

သ႐ပေဆာငမႈ ၂ ခက ေအာကပါေမးခြနးမားျဖင ေဆြးေႏြးပါ။ • သ႐ပေဆာငမႈေတြက ဘယလခစားရလ။ • ဘယအရာကခကၿပး ဘယအရာကလြယသလ။• အေျခအေနႏစခစလးမာ အသစ၀ငလာသရ႕ အျပအမက ဘယလ ေလလာမလ။ • အေျခအေနႏစခစလးမာ ၄ ေယာကအဖြ႕ရ႕ အျပအမက ဘယလ ေလလာမလ။ • သငသာ အသစ၀ငလာသ (သ႔) သငယခငးအဖြ႕ျဖစမယဆ ဒအေျခ အေနမာ ဘာလပမလ။

၁) မတေဆြသငယခငးတစေယာကသည ဘာေတြလပသငသနညး။၂) မတေဆြသငယခငးတစေယာကသည ဘာေတြမလပသငဘးလ။ ထ႔ေနာက အပစႏစစပါ ကတျပားမားက မေ၀ၿပး (တစစလင ၅ မနစၾကာ ေအာင) ေဆြးေႏြး ခငးပါ။ ထ႔ေနာက ၄ငးတ႔ေ႐ြးခယလကသညမားတြင တည သညအရာ မားႏင ကြျပားသညအရာမားက ၾကညပါ။ေဆြးေႏြးမႈက မကႏာစညျပလပၿပး သငတနးသားမားဆမ အေျဖမားက သငပနး (သ႔) Flipchart တစခအေပၚတြငေရးပါ။ လမးညႊနေမးခြနးမားမာ • မတေဆြသငယခငးမား၏ ေကာငးသညအျပအမမားႏင ဆးသည အျပအမမားတြင တညသညအရာမားမာ အဘယနညး။ • ေကာငးသညအျပအမမားႏင ဆးသညအျပအမမားတြင ကြျပားသည အခကမား ရပါသလား။ ရတယဆ ဘာေတြလ။ ဘာေၾကာင ကြျပား တာလ။

3-R

သငရး (၅)




အဆင ၅ အႏစခပျခငးႏင မတေဆြဖြ႕ ျခငးအတြက အၾကျပခကမား - ၅ မနစ

ေဆြးေႏြးခသညအခကမားက အႏစခပပါ။ ေအာကပါ အၾကျပခကမားျဖင မတေဆြဖြ႕ျခငးက အႏစခပပါ။ • ၿပးပါ။ မကလးခငးဆပါ။ • ကယကအရင လႈပရားသျဖစပါေစ။ • ေကာငးေကာငးနားေထာငေပးပါ။ စတ၀ငစားေၾကာငးျပရန ေမးခြနး မားေမးပါ။ • အခ ႕ေသာ ယဥေကးမႈမားတြင ငယ႐ြယေသာ အမးသမးမားက လသစမား (အထးသျဖင ေယာကားေလးမား) ႏင ေတြ႕ဆျခငးက အားေပးျခငးမျပပါ။ ထအေၾကာငးျပခကေၾကာင အမး သမးအမားစ သည မတေဆြသစဖြ႕ရန အျမရက႐ြ႕ေနတတၾကသည။ အမးသမးမား အေနျဖငေနရာသစတစခတြငလသစမားႏငေတြ႕ဆၿပးသတငးအခက အလကမားက ရယျခငး၊ အေတြ႕အၾကမားက ေ၀မျခငးႏင ျပနာ မားက ေျဖရငးျခငးတ႔ ျပလပရာတြင ၄ငးသည အဟန႔အတားျဖစ ေစႏငသည။• ကား/မ ကြျပားျခားနားမႈမားအျပင လတစဥးခငးစအၾကား ကြျပား ျခားနားမႈမားရသည။ ရကတတေသာ အမးသားမားစြာရၿပး ယၾကည ခကခငမာေသာ မနးမမားစြာလညး ရသည။ • သမားက မမႏငအတတဘျဖစမညဟ ဘယေတာမ မေမာလငပါႏင။• အပကသေဘာျဖင ျပမေဆာင႐ြကျခငးမျပပါႏင။ ဥပမာ - အခနျပည ညညးညေနျခငး (သ႔) မမႏငမတေသာ အသစ၀ငလာသမားအေပၚ ႐ငးျပျခငး။

• မတေဆြသစတစေယာကက ဖြ႕ခငတယဆ ဘယလပမလ။ • ကယမသတလတစေယာကက ခဥးကပရတာ ခကသလား။ ခကတယ ဆ ဘာေၾကာငလ။ • ကယက လသစတစေယာကအျဖစ မတဆကတအခါ (သ႔) လသစ တစေယာကက ႀကဆရတအခါ အမးသမးန႔ အမးသားအၾကားကြျပား ျခားနားမႈေတြရသလား။ ရတယဆ ကြျပားမႈေတြကဘာလ။ ဘယအရာ ေတြက ဆကဆေရးက အေထာကအကျပသလ (သ႔) အဟန႔အတား ျဖစေစသလ။ • အပစအသစတစခက ကယကကယ မတဆကတအခါမာ ဘယလ နညးလမးေတြက အေကာငးဆးလ။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

သငေထာကက ၅.၃.၂ က - မတေဆြဖြ႕ျခငးအတြက သ႐ပေဆာငရန ဇာတညႊနးမား

ညႊနၾကားခကမား - ဤစာ႐ြကက မတကးပါ။ ဇာတညႊနးမားက သးျခားျဖတထတၿပး အဆင ၃ တြင အဖြ႕တစဖြ႕စက ေ၀ပါ။

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

အဖြ႕ ၁ အတြက သ႐ပေဆာငကြက (အနညးဆး အမးသား ၂ ဥးျဖင)

အေျခအေန သငယခငး ၄ ေယာကဆက လသစတစေယာက ၀ငလာတယ။ အသစ၀ငလာသက တျခားၿမ႕ကျဖစၿပး သစကားေျပာတာ ရယစရာ အသထြကန႔ေျပာၿပး ၾကညရတာ ထးဆနးတယ။ သက အရမးရကတတၿပး စကားနညးတယ။ အဖြ႕န႔ ခငရဖ႔ သႀကးစားပါတယ။ ၄ ေယာကအဖြ႕မာ ၂ ေယာကက ခငခငမငမငႀကဆတယ။ ၂ ေယာကက မႀကဆဘး။ သ႐ပေဆာငရမညေနရာမား ဘယသက အသစ၀ငလာသလပမယ၊ ဘယသက သငယခငး ၄ ေယာကလပမယက ဆးျဖတပါ။

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

အဖြ႕ ၂ အတြက သ႐ပေဆာငကြက (အနညးဆး အမးသမး ၂ ဥးျဖင)

အေျခအေန သငယခငး ၄ ေယာကဆက လသစတစေယာက ၀ငလာတယ။ အသစ၀ငလာသက တျခားၿမ႕က ျဖစၿပး ထကျမကတယ။ သမက မတေဆြဖြ႕ဖ႔ႀကးစားေပမယလညး နညးနညးအဗာျဖစတယ။ သမက စကားမားၿပး သ႕အေၾကာငးခညးပ ေျပာေနတယ။ ၄ ေယာကအဖြ႕မာ ၂ ေယာကက ခငခငမငမငႀကဆတယ။ ၂ ေယာကက မႀကဆဘး။

သ႐ပေဆာငရမညေနရာမား ဘယသက အသစ၀ငလာသလပမယ၊ ဘယသက သငယခငး ၄ ေယာကလပမယက ဆးျဖတပါ။

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

3-R

သငရး (၅)




အေၾကာငးအရာဤေလကငခနးသည ဆကဆေရးတစခတြငရေသာ ယၾကညမႈႏင တာ၀နမားအေၾကာငးက သငတနးသားမား သရနားလညေစရန ျပလပထားျခငးျဖစသည။ သငတနးသားမားသည လလ ခငးဆကဆမႈဆငရာ အျပအမမားျဖစသည အႏငယမႈ၊ ယၾကညခကခငမာမႈႏင အေလာေပး မႈ (လကေလာမႈ) စသညတ႔ႏင ထမတညေသာ အျပအမမားသည ဆကဆေရးက မညသ႔ သကေရာကေစသညက သငယရမညျဖစသည။ မမမလပခငသညမားက “မလပဘး” ဟ မညသ႔ေျပာရမညကလညး သငယရမည။

အဓကအသေပးလသည အေၾကာငးအရာ• အခ႕ေသာ အေျခအေနမား (အထးသျဖင မေသခာေသာ (သ႔) ခယဥးေသာ အေျခအေန မား) တြင မမယၾကညႏငေသာ၊ မမအေပၚ တာ၀နရသညဟ ခယေသာ လတစေယာက ႏငသာ ရေနလငေကာငးသည။ • တစစတစေယာကက သြငျပငလကၡဏာ၊ လင (သ႔) ကား/မ ေဖာျပခကအေပၚတြင အေျခ တညၿပး ေ၀ဖနအကျဖတျခငးကျပလပ၍မရႏငပါ။ • ၄ငးတ႔ေျပာေသာအေၾကာငးအရာမား (သ႔) ကတစကားမားသည ေကာငးေကာငးမြနမြန ျဖစသညဆတငး သစမးမားက ခကခငးယၾကညလကဖ႔ရာ ခကခသည။ ၄ငးတ႔ေျပာေသာ အေၾကာငးအရာမားသည အလမအညာမား ျဖစေကာငးျဖစေနႏငသည။ သမားေျပာသည က တစခါတညးယၾကညလကသညထက မမဘာသာ စစမးစစေဆးရနလအပသည။ ၄ငး တ႔ေျပာျပသညအေၾကာငးအရာမားက မနမမန အတညျပစစေဆးပါ။ • မယႏငေလာကေအာင ကတေပးလြယေသာသမားက သတထားပါ။ ထအာမခမႈမားသည အလမအညာမားျဖစေနႏငသည။ • မမကတစခခလပေပးမညဟ အာမခေသာသစမးမားက မတပတငကတျပား (သ႔) ပကဆ မား ဘယေတာမ မေပးပါႏင။ • ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရာတြင ယၾကညခကခငမာမႈ၊ အေလာေပးမႈ (လကေလာမႈ) ႏင အႏငယမႈ သးမးစလးက လမၼာပါးနပေသာနညးျဖင ေပါငးစပအသးျပရမညျဖစသည။ • ဆကဆေရးပစမားတြင မနးမႏင ေယာကားအၾကား ကြျပားျခားနားမႈမားရသည။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ ၄ငးတ႔သည ျပနာမားက မညသ႔ေျဖရငးရမညက သငယခပျခငး မတ ညေသာေၾကာငျဖစသည။

အခနး ၅.၄ မတေဆြလား ရနသလား 3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

ေလကငခနးမား၅.၄.၁ ဒါမ ကယယၾကညရတသ ၅.၄.၂ ဘယလစတေအးေအးထားမလ

သကဆငရာအခနးမား၁.၂ ကြႏပ၏ မသားစႏင ကြႏပ၏ ရပ႐ြာ ၅.၂ အဖြ႕န႕ဆရင ပအစြမးထကတယ ၅.၃ ဘယလမတေဆြဖြ႕မလ ၆.၂ အခစႏင ထနးျမားလကထပမႈ ၈.၁ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ ၈.၂ အရကႏင ေဆးလပက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ၁၀.၁ လမၼာပါးနပသာ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသတစေယာက

3-R

သငရး (၅)




ရညရြယခက• အယအၾကညခရမႈက ခစားတတရန • တစစတစေယာကအတြက တာ၀နရသညဆသညက ခစားတတရန • မမ မညသ႔ကယၾကညႏငသညက ဆးျဖတရန

ဥးတညအပစကေလး၊ လငယႏင လႀကးမား

ၾကာျမငခန၉၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားလညပတသြားလာႏငရန ေနရာလြတကယကယႏင အတားအဆးအျဖစအသးျပရန (ကလားထငမား၊ စားပြမား၊ Flipchart မားစသည) ပစၥညးမား

သငတနးသးပစၥညးမား• မကစက စညးသညအ၀တ (သငတနးသားတစတြစက တစခစ) • ၂ မတာအရညရေသာ ႀကး ၃ ေခာငး • သစမး ၄ ေယာကကစားနညးအတြက ႐ပပကတျပားမား (သငေထာကက ၅.၄.၁ က) • အမတအသားေပး တပေခြ

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၅.၄.၁ က - လစမး ၄ ေယာက

သငတနးအစအစဥအဆငမား၁။ မကစက အ၀တျဖင ပတစညးသည ကစားနညးက မတဆကျခငး - ၁၅ မနစ ၂။ မကစက အ၀တျဖင ပတစညးသည ကစားနညးက ကစားျခငး - ၂၀ မနစ၃။ မကစက အ၀တျဖင ပတစညးသည ကစားနညးက ေဆြးေႏြးျခငး - ၂၀ မနစ ၄။ “လစမး ၄ ေယာက” ကစားနညးက ကစားျခငး - ၁၀ မနစ ၅။ “လစမး ၄ ေယာက” ကစားနညးက ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၅ မနစ ၆။ လေတြက ယၾကညမႈအေၾကာငးက အႏစခပေဆြးေႏြးျခငး - ၁၀ မနစ

ေလကငခနး ၅.၄.၁ ဒါမကယယၾကညရတသ3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

အဆင ၁ မကစက အ၀တျဖင ပတစညးသည ကစားနညးက မတဆကျခငး - ၁၅ မနစ

ဤေလကငခနးသည ဘယအခနတြင လေတြကယၾကညရမညက သငၾကား ေပးျခငးျဖစသည။ ဤသငခနးစာက ကစားနညးတစချဖင စတငသည။ (အကယ၍ စစေပါငးသငတနးသားအေရအတြကသည စဂဏနးျဖစပါက) ၄ ေယာက (သ႔) (အကယ၍ စစေပါငးသငတနးသားအေရအတြကသည မ ဂဏနးအေရအတြကျဖစပါက) ၅ ေယာကက အခနးအတြငး နညးျပႏငအတ ေနခငးၿပး ကနေသာသငတနးသားမားအားလးက နညးျပက မၾကားႏင (သ႔) မျမငႏငေသာ အျပငေနရာတစခသ႔ သြားခငးပါ။ အျပငမသငတနးသားမားဆသ႔ နညးျပတစေယာကက သြားခငးပါ။ (သ႔မဟတ) အခနးတြငးရ နညးျပမ ၄ငးတ႔ဆက ၂ မနစအတြငး လာမညဟ ေျပာပါ။

အခနးတြငးကနရစခေသာ သငတနးသား ၄ (သ႔) ၅ ေယာကက ႀကး ၃ ေခာငးေပးၿပး “အဟန႔အတား ပတလမး” တစခ ျပလပခငးပါ။ ထပတလမးတြင “စမတ” ႏင “ဆးမတ” တ႔ ပါရရမညျဖစၿပး ထၾကားထတြင ေကာခြတကရန၊ လမးေကြ႕ေလာကရန (သ႔) တြား၀ငရန အဟန႔အတားမား ျပလပထားရမည။ ထအဟန႔အတားမားက စားပြမား၊ ကလားထငမားႏင ႀကးမားျဖင ျပလပပါ။ သ႔ေသာ အလြနခယဥးေသာ၊ ရညၾကာေသာ အဟန႔အတားမားက မျပလပရပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျဖတေကာမညသမားသည တျခားလတစေယာကမ ညႊနၾကားသညမားျဖင မကစမတ ေကာလႊားရမာ ျဖစေသာေၾကာငျဖစသည။ အဟန႔အတားမား ျပလပသညသမားက ေလလာသေနရာတြင ေနခငးပါ။

ပတလမးက လ ၄ - ၅ ေယာကမ အခနးတြငး ျပငဆငေနခနတြင ကနသငတနး သားမားဆသ႔ သြားပါ။ ၄ငးတ႔က မမႏင မသကြမးလသည လတစဥးစႏင ႏစေယာကတစတြ တြခငးပါ။ အတြတစတြတြင တစေယာကသည မကစက စညးထားရမညသျဖစၿပး ကနတစေယာကသည လမးညႊနျဖစသည။ ထလမးညႊနမားသည ၄ငးတ႔တြဖကမားက အဟန႔အတားမားေကာႏငေစရန လမးညႊနေျပာၾကားရမည။ လကျဖင ဥးေဆာငေခၚငငသြားျခငးက ပတလမးစစ ခငးတြငသာ ခြငျပသည။ အဓကစညးမဥး - လမးညႊနသည မမ၏တြဖကက စကားျဖငသာညႊနၾကားရမည။ မထရ။ မကစမားကပတစညးၾကၿပး အတြမား က တစတြခငးစ ေခၚမညျဖစသည။

အဆင ၂ မကစက အ၀တျဖင ပတစညးသည ကစားနညးက ကစားျခငး - ၂၀ မနစ

မစမတြင ပတလမးက စစေဆးပါ။ အတြမားသည အဟန႔အတား ပတလမး ရေသာ အခနးတြငးသ႔ တစမနစအတြငး ၀ငေရာကရမည။ အဟန႔အတား မားက ႀကျမငသြားျခငး မရေစရနအတြက မကစကအ၀တစညးျခငးက အခနးတြငးမ၀ငမတြင ျပလပရမည။

3-R

သငရး (၅)




အဆင ၃ မကစက အ၀တျဖင ပတစညးသည ကစားနညးက ေဆြးေႏြးျခငး - ၂၀ မနစ

အဆင ၄ “လစမး ၄ ေယာက” ကစားနညးက ကစားျခငး - ၁၀ မနစ

အတြမားအားလး အဆမတက ေရာကရသြားၿပးေနာက မကစစညးသည အ၀တက ဖယခငးၿပး ၀ငးဖြ႕ထငခငးပါ။ ေအာကပါေမးခြနးမားကအသးျပၿပး မညသ႔ျဖစခသညက မကႏာစည ေဆြးေႏြးခငးပါ။ • ေပာဖ႔ေကာငးလား။ေၾကာကဖ႔ေကာငးလား။လြယသလား။ ခကသလား။ • မကစစညးထားတသက ဘယလခစားရလ။ (ေၾကာကျခငး၊ စတလႈပ ရားျခငး၊ တနလႈပျခငး၊ ေဘးကငးျခငး စသည ျဖစသလား) • လမးညႊနသက ဘယလခစားရလ။ (စတလႈပရားျခငး၊ စတေအးျခငး၊ တာ၀နရျခငး၊ ယၾကညခရျခငး စသည) • ဘာက မားသြားသလ။ ဘာက မနသလ။ • မကစစညးထားသအတြက လမးညႊနသက ကယန႔ မသကြမးတသျဖစ ေနတာ ကစၥရလား။ • အကယ၍ ကယသငယခငးေကာငးတစေယာကက လမးညႊနသျဖစ မယဆရင ပၿပး စတေအးသလား။ စတေအးရတယဆ ဘာလ႔လ။ မေအးရဘးဆ ဘာလ႔လ။

သစမး ၄ ေယာက ႐ပပကတျပားမား (သငေထာကက ၅.၄.၁ က) က ျပသၿပး ေနာကကစားနညးတစခက မတဆကပါ။ အေသးစတက မေျပာပါႏင။ မတမားကသာ ျပသပါ။ ရညရညမြနမြနႏင ေကာငးမြနစြာ ၀တစားထားေသာ လႏစေယာကပႏင စတစတျပတျပတ ၀တစားထားေသာ လႏစေယာကပကသာ ျပပါ။ ႐ပပမားက အခနး၏ ေထာငတစေထာင စတြငရေသာ နရေပၚတြင ကပထားပါ။ သငတနးသားမားက မတတပရပရနေျပာပါ။ သငတနးသားမားက ေမးခြနးတစခ ေမးမညျဖစၿပး ၄ငးတ႔ေ႐ြးခယေသာ အေျဖအေပၚတြငမတညလက ႐ပပမား ရေသာ အခနး၏ေထာငတစေထာငစက သြားရမညျဖစသည။ ေမးခြနးတစခ ၿပးတငးတြင ထေ႐ြးခယမႈက မညသညအတြကေၾကာင ျပလပခသညက သငတနးသားအခ႕က ေမးမညျဖစသည။

• ေမးခြနးမားအတြက အေျဖက အျမနေပးရမည။ ဒအေျဖအတြကဘယ သဆက သြားမလ။ • သတ႔က သငက တစစတစခ အာမခခပါက ဘယသ႕က အယၾကည ဆးျဖစမလ။ • တစခခ အခးခရရင ဘယသ႔က သသယျဖစမလ။ • အကယ၍ သငမာ အကအညလရင ဘယသ႕ဆက သြားမလ။ • အကယ၍ တစျခားၿမ႕မာရတ အလပသစတစခက ကမးလမးခခရပါက ဘယသန႕ အတသြားမလ။ • သတ႔က ကယဆက ပကဆေခးရင ဘယသ႕က ေခးမလ။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

အဆင ၅ “လစမး ၄ ေယာက” ကစားနညးက ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၅ မနစ

အဆင ၆ လေတြက ယၾကညမႈအေၾကာငးက အႏစခပေဆြးေႏြးျခငး - ၁၀ မနစ

သငတနးသားမားအားလးက ျပနထငရနေျပာၿပး ေအာကပါေမးခြနးမားက အသးျပၿပး ေဆြးေႏြးပါ။ • ဘယသ႔က အယၾကညဆးလ။ ဘာေၾကာငလ။• မနးမေတြက မနးမအခငးခငးက ပယလြယၿပး ေယာကားေတြက ေယာကားအခငးခငးက ပယလြယၾကသလား။ ဟတတယဆ ဘာ ေၾကာငလ။ • လေတြက ခမးသာတလေတြက ဆငးရတလေတြထကပၿပး ယလြယ ၾကသလား။ ဟတတယဆ ဘာေၾကာငလ။ မဟတဘးဆ ဘာေၾကာင လ။ • ဒါဟာ လမၼာပါးနပတာလား။ • လေတြက ဘယလအကျဖတႏငသလ။ • တစစတစေယာကကကယအတြက ယၾကညရတယဆတာကဘယလ သေအာငလပမလ။

ေဆြးေႏြးမႈက ေအာကပါအခကမားျဖင အႏစခပပါ။ • အခ႕ေသာ အေျခအေနမား (အထးသျဖင မေသခာေသာ (သ႔) ခယဥး ေသာ အေျခအေနမား) တြင မမယၾကညႏငေသာ၊ မမအေပၚ တာ၀နရ သညဟ ခယေသာ လတစေယာကႏငသာ ရေနလငေကာငးသည။ • တစစတစေယာကက သြငျပငလကၡဏာ၊ လင (သ႔) ကား/မ ေဖာျပ ခကအေပၚတြင အေျခတညၿပး ေ၀ဖနအကျဖတျခငးက ျပလပ၍မရ ႏငပါ။ ကမၻာေပၚတြငရေသာ ေယာကား၊ မနးမမားတြင လေကာငးေရာ လဆးေရာရသည။ ၄ငးတ႔၏ ပပနးသ႑ာနမားသည အမးမးျဖစႏင သည။ • ၄ငးတ႔ေျပာေသာအေၾကာငးအရာမား (သ႔) ကတစကားမားသညေကာငး ေကာငးမြနမြနျဖစသညဆတငးသစမးမားကခကခငးယၾကညလကဖ႔ ရာ ခကခသည။ ၄ငးတ႔ေျပာေသာ အေၾကာငးအရာမားသညအလမအ ညာမား ျဖစေကာငးျဖစေနႏငသည။ သမားေျပာသညကတစခါတညး ယၾကညလကသညထက မမဘာသာ စစမးစစေဆးရန လအပသည။ ၄ငးတ႔ေျပာျပသညအေၾကာငးအရာမားကမနမမနအတညျပစစေဆးပါ။ • မယႏငေလာကေအာင ကတေပးလြယေသာသမားက သတထားပါ။ ထအာမခမႈမားသည အလမအညာမားျဖစေနႏငသည။ • မမက တစခခလပေပးမညဟ အာမခေသာ သစမးမားက မတပတင ကတျပား (သ႔) ပကဆမား ဘယေတာမ မေပးပါႏင။ • မမယၾကညရေသာသမားကလညး သတထားပါ။

3-R

သငရး (၅)




သငေထာကက ၅.၄.၁ က - သစမး ၄ ေယာက

ညႊနၾကားခကမား - ေလကငခနးတြင အသးျပရနအတြက A – 4 သ႔ A-3 ျဖငရေသာ ေအာကပါ႐ပပကတ ၄ ခက မတကးပါ။ ကတျပားမားက ဤစာအပအဆးတြင ႏင ILO ရနကန website တ႔တြင A-4 စာ႐ြက၊ ဒဂစတယဖငမား အေနျဖင ရႏငသည။

သစမး ၁ခငမငဖြယေကာငးေသာ ၀တေကာငးစားလ

၀တထာသည အမးသမး

သစမး ၂စတစတျပတျပတ ၀တထားေသာ အမသမး

သစမး ၃ခငမငဖြယေကာငးေသာ ၀တေကာငးစားလ

၀တထာသည အမးသား

သစမး ၄ စတစတျပတျပတ ၀တထားေသာ အမးသား

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

ရညရြယခက• ပဋပကၡမားက ေျဖရငးပနညးလမးအမးအမးက နားလညသရေစရန • ပဋပကၡမားႏင ေဒါသက လမၼာပါးနပစြာျဖင “စတေအးေအးထားၿပး” စမခန႔ခြတတေစရန

ဥးတညအပစကေလး၊ လငယႏင လႀကးမား

ၾကာျမငခန၇၅ မနစ (အဆင ၁ - ၄)အဆင ၅ အတြက ၃၀ မနစ အပ (မျဖစမေနလပရနမလ)

ထငခေနရာခထားမႈမားကလားထငမားျဖင ျပဇာတ႐ ေနရာထငခငး (သ႔) ပရသတအတြက စက၀ငးျခမးပသ႑ာန ၾကမးျပငေပၚရ ေနရာထငခငးႏင တငဆကကျပရနအတြက ေနရာလြတ

သငတနးသးပစၥညးမား• Flipchart စာ႐ြက၊ marker မားႏင အမတအသားေပး တပေခြ• အေျခအေနကတျပား ၁ ခႏင ဆကဆမႈပစကတျပား ၃ ခ (သငေထာကက ၅.၄.၂ က)

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၅.၄.၂ က - ပဋပကၡအေျခအေနမားႏင ဆကဆမႈပစမားအတြက သ႐ပေဆာငရန ဇာတညႊနးမား ၅.၄.၂ ခ - ဆကဆမႈပစအမးမး ၅.၄.၂ ဂ - ပဋပကၡ အေျခအေနမားအတြက သ႐ပေဆာငျပကြက ဇာတညႊနးအပမား

သငတနးအစအစဥအဆငမား၉

၁။ မတဆကႏင ကယစားသ႐ပေဆာငျခငး - ၂၀ မနစ

ေလကငခနး ၅.၄.၂ ဘယလစတေအးေအးထားမလ

၉Adapted from: Friends Tell Friends on the Street by Greg Carl & Nonthathorn Chaiphech (Thai Red Cross Aids Research Centre: Bangkok, 2000), Exercise: Reactions, p. L-20.

3-R

သငရး (၅)




၂။ ကယစားသ႐ပေဆာငမႈက ေဆြးေႏြးျခငး - ၂၀ မနစ ၃။ ပဂၢလက ပဋပကၡမားက တ႔ျပနေဆာင႐ြကသညပစ ၃ ခ - ၂၅ မနစ၄။ မတညေသာ ဆကဆမႈပစ ၃ မး - ၁၀ မနစ ၅။ အပသ႐ပေဆာငမႈမား - ၃၀ မနစ (မျဖစမေနလပရနမလ)

ျပငဆငျခငး သငေထာကက ၅.၄.၂ က တြင ရငးျပထားသညအတငး အေျခအေနကတျပား ၁ ခႏင ဆကဆမႈပစ ၃ ခက ေ႐ြးခယပါ။ အဆင ၃ တြင အသးျပရနအတြက Flipchart စာ႐ြက ၃ ႐ြကက ျပငဆငၿပး တစ႐ြကစတြင သငေထာကက ၅.၄.၂ ခ ရ ဆကဆမႈပစ ၁ ခစက ေရးပါ။

အဆင ၁ မတဆကႏင ကယစားသ႐ပေဆာငျခငး - ၂၀ မနစ

ဤေလကငခနးသည ပဋပကၡမားက မညသ႔စတေအးေအးထားၿပး လမၼာပါးနပ စြာျဖင ေျဖရငးရမညက သငၾကားေပးျခငးျဖစသည။ ဤအပငးတြင လတ႔ႏင ဆကဆပနညးလမးအမးမးက သ႐ပေဆာငျခငးျဖင စတငမညျဖစ သည။ သငတနးသား ၄ ေယာက၏ အကအညကယပါ။ ထသငတနးသား ၄ ေယာကက နညးျပတစေယာကမ သငေထာကက ၅.၄.၂ - က တြင ရငးျပထားသညမားက သးျခားတစေနရာစတြင အတခပေျပာျပမညျဖစသည။ ၄ငးတ႔က ျပငဆငရန အခနအနညးငယေပးပါ။

ျပငဆငေနခနအတြငး ပရသတက ဘာျဖစလာမညက ရငးျပပါ။ ပဋပကၡ တစခႏင ပတသကၿပး သ႐ပေဆာငျပကြက ၃ ခရမညျဖစသည။ သ႐ပေဆာငသ တစေယာကသည တညေသာ ျပနာတစရပက ႀကေတြ႕ရမည။ သ႔ေသာ ထျပနာက မတညေသာ လ ၃ ေယာကႏင ရငဆငေျဖရငးရမည။ အေျခ အေနသည အတတျဖစသည။ သ႔ေသာ ဆကဆပမားသည ကြျပားလမမည။ ထမတညေသာဆကဆပမားက ေသခာစြာၾကညထားရန ေျပာပါ။ ထ႔ေနာက သ႐ပေဆာငသမားက ျပကြကမားက စတငျပလပခငးပါ။

အဆင ၂ ကယစားသ႐ပေဆာငမႈက ေဆြးေႏြးျခငး - ၂၀ မနစ

သ႐ပေဆာငသမားက ၄ငးတ႔ျပကြကမားက သ႐ပေဆာငခငးၿပး ေနရာတြင ထငခငးပါ။ သ႐ပေဆာငကြကမားက ေအာကပါေမးခြနးမားျဖင ေဆြးေႏြးပါ။ • ျပကြကတစခစမာရတ တ႔ျပနပအမးအစားေတြက ဘာေတြလ။ • တကယ ပဋပကၡႀကးတစခကဆရင ဘယလတ႔ျပနသလ။ • တခါတရမာ ငခငေလာကေအာင (သ႔) ထြကေျပးခငေလာကေအာင (သ႔) ကယေခါငးက ကရငေအာက ထးသြငးထားခငေလာကေအာင စတညစရတ ပဋပကၡမး ရဖးသလား။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

အဆင ၃ ပဂၢလက ပဋပကၡမားက တ႔ျပနေဆာင႐ြကသညပစ ၃ ခ - ၂၅ မနစ

လတစေယာကႏင ပဋပကၡျဖစပါက တ႔ျပနေဆာင႐ြကႏငသညပစ ၃ မးရသည ဟ ရငးျပပါ။

• အႏငယလမႈ - ေဒါသျဖင • အေလာေပးမႈ (လကေလာမႈ) - ေရာငေျပးျခငး၊ ေ႐ႊ႕ဆငးျခငး၊ရငဆင ရန ေရာငရားျခငး • ခငခငမာမာရပတညမႈ - ကယအခြငအေရးက ထတေဖာၿပး သတပါးက လညး ေလးစားမႈရျခငး

သငတနးသားမားက ပဋပကၡေျဖရငးပမားအား ဥပမာမားေပးၿပး ၄ငးတ႔က သငပနး (သ႔) Flipchart တစခစအေပၚရ ပစတစမးစေအာကတြင ေရးပါ။ ၄ငးတ႔တြင တျခားဥပမာမား စဥးစား၍မရေတာပါက ေကာငးမြနျခငး၊ ႐ငးျပျခငး၊ နားေထာငေပးရနႀကးစားျခငး၊ ပဋပကၡတစခတြင ဘယလခစားခရသည၊ ဘယလလပေဆာငခသညက မေ၀နားေထာငျခငး အစရသည ဥပမာမားက ေပးပါ။ ေနာကထပဥပမာမားမရေတာပါက သငေထာကက ၅.၄.၂ ခ တြင ရငးျပခသည ဆကဆမႈပစမားက ရငးျပပါ။ ျပငဆငထားေသာ Flipchart စာ႐ြကမားက အသးျပၿပး ဆကဆမႈပစတစခစအလက ၀ေသသလကၡဏာ ရပမားက ရငးျပပါ။

ေယာကားေလး/အမးသားႏငမနးကေလး/အမးသမးမားအၾကား ဆကဆပ မားႏငပတသကၿပး ကြျပားမႈရသလားဟေမးပါ။ ရသညဆပါကဘာေတြလ ဟေမးပါ။ အခ႕ေသာယဥေကးမႈမားတြင မနးကေလး/အမးသမးမားက ပဋ ပကၡမားမေရာငၾကဥရန သငၾကားထားၾကၿပး မမ၏အခြငအေရးအတြကပင ျဖစေစ ေဒါသကမသပၿပးသညးခၾကရမညဟသငၾကားထားသည။ တစဖက တြငလညးေယာကားေလး/အမးသားမားကထကစၥမားတြငအားေပးၾကသည။

ခငခငမာမာရပတညမႈသည အသးအ၀ငဆးပစျဖစသည။ သ႔ေသာ တခါတရ တြင အခနနညးနညးေစာငၿပး ပဋပကၡမားအေၾကာငး စတငေျပာဆရန အခန ေကာငးက ေ႐ြးခယသငသည (အေလာေပးမႈ)။ (သ႔) မမ၏ ေဒါသက ျပသၿပး ကယလခငသညက ရေအာငယသငသည (အႏငယလမႈ)။ ေအာငျမငေသာ ပဋပကၡေျဖရငးသည ပစသည ထအမးအစား ၃ မးက လမၼာပါးနပစြာ ေပါငးစပ အသးျပျခငးျဖစသည။

• ကယေခါငးေပါကကြသြားမတတ ေဒါသထြကရတ အေျခအေနမး ရဖး သလား။ • လေတြက တ႔ျပနတေနရာမာ ဘယလတ႔ျပနမယဆတာက ကယမာ ေ႐ြးခယခြငရသလား။ • ကယတ႔ျပနတပစက လေတြအေပၚ သကေရာကမႈရသလား။ ရတယ ဆ ဘယလရတာလ။ • ဘယလ ေကာငးမြနစြာ တ႔ျပနမလ။ ဘာေၾကာငအလ တ႔ျပနသငသလ။

3-R

သငရး (၅)




အဆင ၄ မတညေသာ ဆကဆမႈပစ ၃ မး - ၁၀ မနစ

အဆင ၅ အပသ႐ပေဆာငမႈမား - ၃၀ မနစ (မျဖစမေနလပရနမလ)

ေဆြးေႏြးမႈက ေအာကပါ အဓကအသေပးခငသည အခကမားျဖင အႏစခပပါ။ • ဆကဆမႈပစ ၃ မးရသည။ ၁) အႏငယလမႈ - ယဥေကးမႈမရျခငး၊ တျခားသမားက ထည တြက မႈနညးျခငး ၂) အေလာေပးမႈ (လကေလာမႈ) - ဘာခစားခကမ မျပျခငး၊ စတ၀ငစားမႈမရလျခငး (သ႔) ကယစြမးကယစမရျခငး ၃) ခငခငမာမာရပတညမႈ - စတ၀ငစားမႈက ျပသျခငး၊ ကယပင အေတြးအေခၚရသည။ သ႔ေသာ ႐းသားယဥေကးၿပး သမားက ေလးစားမႈရသည။ • ပဋပကၡမားကေျဖရငးသည အသးအ၀ငဆးနညးလမးသည မမအခြင အေရးအတြက ခငခငမာမာရပတညၿပး တျခားသမား၏ အျမငမားက နားလညေပးျခငးျဖစသည။ • ေယာကားေလး/အမးသား ႏင မနးကေလး/အမးသမးမားအၾကား ပဋပကၡမားက ေျဖရငးသည ပစမားမာ ကြျပားသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ မညသ႔ေျဖရငးရမညက သငယခရပခငး မတညေသာေၾကာင ျဖစသည။• အမးသားႏငအမးသမးမားအားလးသညပဋပကၡမားက အျပသေဘာ ေဆာငေသာနညးျဖင လမၼာပါးနပစြာ ေျဖရငးႏငရန ဆကဆပနညးလမး ၃ ခစလးက ေပါငးစပအသးျပရမည။

ဤေလကငခနးမားတြင သငတနးသားမားသည အေျခအေနအမးမးတြငရ ေသာ ပဋပကၡေျဖရငးမႈပစမားက ပမေလကငလၾကသည။ ထသ႔ျဖစလာပါက တငဆကမညသ ေနာကထပလ ၄ ေယာကက သငေထာကက ၅.၄.၂ က မ အေျခအေနကတျပား တစခႏင သငေထာကက ၅.၄.၂ ဂ မ တစခ (သ႔) ႏစခ၊ သးခက ေ႐ြးခယခငးပါ။ အေျခအေနအတတခငးက သငတနးသားမားေျပာငးၿပး တငဆကခငးျခငးသည ကစၥမရပါ။ ၄ငးတ႔သည မတညေသာ ခစားမႈမားႏင အေျဖမားက ထတေဖာေပးမညျဖစသည။

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

သငေထာကက ၅.၄.၂ က - ပဋပကၡအေျခအေနမားႏငဆကဆမႈပစမား အတြကသ႐ပေဆာငရနဇာတညႊနးမား

ညႊနၾကားခကမား - သ႐ပေဆာငကြက ၁ ကြကစအတြက ေအာကပါဥပမာမားမ အေျခအေန ၁ ခစက ေ႐ြးခယပါ။ (သ႔မဟတ) ဥးတညအပစႏငသငေတာမည အေျခအေနမားက ေျပာငးလအသးျပပါ။ ဤသငေထာကကစာ႐ြက ၂ ႐ြကက မတကးပါ။ အစကအစကျပထားေသာ မဥးမားတစေလာက သ႐ပေဆာငရန အေျခအေနကတျပား ၄ ခ (အေျခအေန ၁ - ၄) ႏင ဆကဆမႈပစကတျပား ၃ ခ (တငဆကသ ၂ - ၄) ရေအာင ပငးျဖတပါ။ သ႐ပေဆာငသမားအတြက ညႊနၾကားခကမား • အဆင ၁ တြင သ႐ပေဆာငမညလ ၄ ေယာကက အေျခအေနကတျပား ၁ ခစက ေ၀ပါ။ • မမသ႐ပေဆာငရမည ေနရာက ဖတခငးပါ။ တျခားတငဆကမညသမားႏင ေဆြးေႏြးျခငး မျပပါႏင။ • သ႐ပေဆာငမႈ အေျခအေနကတျပားရထားေသာ သမားသည အေျခအေနတစခတညးက ၃ ႀကမသ႐ပေဆာငရမညျဖစၿပး တစႀကမႏငတစႀကမ တငဆကသမတေစရ။ • သငတနးသား ၃ ေယာကက ဆကဆမႈပစကတျပားတစခစက ေပးပါ။ • ဆကဆမႈပစကတျပားရထားေသာလမား (တငဆကသ ၂ - ၄) သည ကတျပားအေပၚတြင ညႊနၾကားထားသညအတငး တ႔ျပနရမည။ • သ႐ပေဆာငမႈစတငခနတြင တငဆကသ ၃ ႏင ၄ သည အခနးအတြငးရမည။

သ႐ပေဆာငရမည အေျခအေနမား

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

အေျခအေန ၁ သငယခငးႏစေယာကက ႐ပရငသြားၾကညခငတယ။ ဘယကားၾကညမလက ျပနာျဖစ ေနတယ။ ေကာငမေလးက သႀကကတမငးသားပါတ အခစကားကၾကညခငတယ။ ဒါေပမယ သ႔ေကာငေလးက သႀကကတ မငးသားေတြပါတ အကရငဇာတကားက ၾကညခငတယ။ သငက အခစကားၾကညခငတသ ေနရာမာ သ႐ပေဆာငရမည။ ျပနာက ရငးျပၿပး ျပဇာတက စတငပါ။

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

အေျခအေန ၂အမတစအမတညးမာ အလပလပေနၾကတ အမအက ကေလးလပသား ၂ ေယာကရ သည။ ပနးကနျပားတစခပက ကြသြားၿပး အလပရငက ဘယသတရားခလ သခငေနတယ။ ေကာငမေလးတစေယာကက တျခားေကာငမေလးလပတာလ႔ ေျပာတယ။ မနးကေလးႏစေယာက ဟာ အေခအတင အျငငးပြားၾကၿပး ၄ငးတ႔ႏစေယာကစလး မလပဘးလ႔ ေျပာတယ။ တျခားေကာငမ ေလးလပတာလ႔ေျပာတ ေကာငမေလးေနရာမာ သ႐ပေဆာငပါ။ ျပနာက ရငးျပၿပး ျပဇာတက စတငပါ။

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

3-R

သငရး (၅)




-------------------------------------------------------------------------------------------------------

အေျခအေန ၃ကယရညးစားေကာငေလးက တျခားေကာငမေလးတစေယာကန႔ ေတြ႕ခတယလ႔ အတနးေဖာ တစေယာကက သငက ေျပာတယ။ သငက သငၾကားခတာက သငရညးစားေကာငေလးက ျပနေျပာရတေနရာမာ သ႐ပေဆာငပါ။ ျပနာက ရငးျပၿပး ျပဇာတက စတငပါ။

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

အေျခအေန ၄စက႐တစ႐မာ ကယကအလပေကာငး ဖနတးေပးႏငတ သငတနးတစခက တကဖ႔အခြငအလမး ေပၚလာတယ။ သငတနးကေပးႏငတေနရာထက အလပသမားအေရအတြကက မားေနတယ။ ေဒသခလပသားေတြက ဒသငတနးက ေဒသခေတြပ တကခြငရတယ ေ႐ႊ႕ေျပာငးလပသားေတြ တကခြငမရဘးလ႔ ေျပာတယ။ သငက ေဒသခမဟတရင ဒသငတနးက တကဖ႔ခြငမျပႏငဘးလ႔ ေျပာတ ေဒသခလပသားတစေယာကအျဖစ သ႐ပေဆာငပါ။ ျပနာက ရငးျပၿပး ျပဇာတက စတငပါ။

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

ဆကဆမႈပစမား

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

တငဆကသ ၂ - တ႔ျပနပ ၁ ျပနာက ေျဖရငးခငတယ။ ဒါေပမယ ေဒါသထြကၿပး တျခားသေျပာတာက နားမေထာငႏငဘး။ အေျခအေနက သငဘကမာ ေဒါသန႔ေအာဟစၿပး အဆးသတတယ။

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

တငဆကသ ၃ - တ႔ျပနပ ၂ အေျခအေနက ျပနာက ေရာငလႊၿပး အဆးသတသြားတယ။ သငက ျပနာက ေျဖရငးခင တယ။ ဒါေပမယ ရက႐ြ႕စးရမမႈက ခစားေနရတယ။ စၿပးေဆြးေႏြးေပမယ ေနာကက ျပနာ က ေရာငလကၿပး တျခားအေၾကာငးအရာက လႊေျပာလကတယ (သ႔) အေျခအေနက ေကာခငး လကတယ။

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

တငဆကသ ၄ - တ႔ျပနပ ၃ အေျခအေနက အျပသေဘာေဆာငတ ေဆြးေႏြးမႈတစခန႔ အဆးသတတယ။ သငက ျပနာက ေထာကျပတယ။ တဖကကေျပာတာက နားေထာငတယ၊ ေျပာတအခကေတြက စစေဆးတယ။ ဒနညးန႔ ႏစေယာကစလးအတြက အေျဖတစခက ရလကတယ။

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

သငေထာကက ၅.၄.၂ ခ - ဆကဆမႈပစအမးမး

ဆကဆမႈပစ ၃ ရပရသည။ • အႏငယလမႈ• အေလာေပးမႈ (လကေလာလမႈ)• ခငခငမာမာရပတညမႈေအာကပါအခကအလကမားႏင ထပစ ၃ ရပက Flipchart စာ႐ြက ၃ ခအေပၚတြင ေရးထားပါ။ အဆင ၃ တြငျပလပသည ေလကငခနးက ႐ငးျပခနတြင ထစာ႐ြကမားက အသးျပပါ။ ရငးျပၿပး ပါက ၄ငးက အားလးျမငႏငေသာ နရတစခအေပၚတြင ကပထားပါ။

အႏငယလမႈရေသာဆကဆမႈ ဆသညမာ မမ၏ ထငျမငခကႏင အခြငအေရးမားသည တျခားသ မား၏ အထငအျမငႏင အခြငအေရးမားထက ပအေရးႀကးသကသ႔ ျပမတ႔ျပနပမးက ဆလသည။ အႏငယလမႈရေသာ ဆကဆမႈပစ၏ လကၡဏာရပမားမာ • မမေပါကကြခငလာေသာအခါ စတလႈပရားမႈမားၿပး မကႏာနျမနးကာ ေသြးဆလာျခငး • ေဆြးေႏြးေျပာဆမႈက မမကသာ လႊမးမးထားျခငး • ယဥေကးမႈမရျခငး (သ႔) ႐ငးျပျခငး • စတ၀ငစားမႈက ျပသျခငးမရျခငး • ကယအကးအတြကသာ စဥးစားျခငး

လကေလာလမႈရေသာ ဆကဆမႈ ဆသညမာ တျခားသမား၏ ထငျမငမႈမားႏင အခြငအေရးမား သည မမထကပအေရးႀကးသကသ႔ ျပမတ႔ျပနပမးက ဆလသည။ ၄ငး၏ လကၡဏာရပမားမာ • ဘာခစားခကမမျပျခငး (သ႔) ကးႏြျခငး၊ အေ၀းက ေရာငေျပးပနးေအာငးလျခငး • ဘာခစားခကမမျပဘ ပနးေအာငးေနျခငး • စတ၀ငစားမႈမရျခငး • ကယစြမးကယစမရျခငး • ျပနာက ေရာငရားရနအတြက တက႐ကတ႔ျပနမႈမရျခငး

ခငခငမာမာ ရပတညမႈ ပစ ဆသညမာ မမကယက တျခားသမားက ညညမမ ေလးစားၿပး မမ၏ ထငျမငယဆခကက မတေသာနညးျဖင ကမးလမးသည။ ၄ငး၏ လကၡဏာရပမားမာ • စတ၀ငစားမႈက ျပသျခငး • ေသခာစြာ နားေထာငေပးျခငး • မမ၏ ကယပငအျမငက ေျပာသည။ သ႔ေသာ ႐းသားယဥေကးစြာ ေျပာသည။ • တျခားလမားက ေလးစားမႈရျခငး • မမအခြငအေရးအတြကရပတညၿပး တျခားသမားအတြကလညး မမတတ စဥးစားေပးသည။

3-R

သငရး (၅)




ပဋပကၡအေျခအေနမားအတြကသ႐ပေဆာငကြကအပမား

ညႊနၾကားခကမား - အဆင ၅ အတြက ေအာကပါ အေျခအေန တစခ (သ႔) တစခထကပၿပး ေ႐ြးခယပါ။ စာ႐ြကက မတကးၿပး ျဖတပါ။

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

အေျခအေန ၅မဘႏစပါးသည ျဖစေနတာၾကာၿပျဖစတ ျပနာတစခက ရငးဖ႔ဆးျဖတရၿပ။ အေမလပသက အမမာ အကအညရဖ႔န႔ ပကဆရာဖ႔အတြက သမးလပသရ႕ ပညာေရးက ရပခငတယ။ အေဖက သမးက ေကာငးဆကထားခငတယ။ ဒျပနာက ေျဖရငးပါ။

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

အေျခအေန ၆ကယထကစနယာကတ လပေဖာကငဖက အမးသားတစေယာကက သန႔အတ ကာရာအေကသြားၿပး ညစာစားဖ႔ ေခၚေနတာ အခါခါရၿပ။ ကယက သ႔က မႀကကတအတြက ေရာငခငတယ။ ဒတစခါလညး သန႔အတ လကခဖ႔ေျပာတယ။ မလကဘးေျပာရင အလပထတမယေျပာတယ။ ဒအေျခအေနက တငဆကၿပး ျပနာအတြက အေျဖကရာပါ။

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

အေျခအေန ၇ သငက ငယ႐ြယတ အမအကတစေယာကအျဖစ အလပလပေနတယ။ အလပရငရ႕သားက သငက ပနးျခထ လမးအတတထြကေလာကဖ႔ ေခၚေနတာ အခါခါရၿပ။ သငကလညး သ႔က ေၾကာကတအတြက ေရာငတာအခါခါရၿပ။ ဒတစခါေတာ သ႕က ျငငးရင အလပထတခရမယလ႔ ေျပာလာတယ။ ဒအေျခအေနက တငဆကၿပး ျပနာအတြက အေျဖကရာပါ။

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

အေျခအေန ၈ ေကာငးသားတစေယာကက သ႔ရ႕ ဆရာ/မ န႔ ျပနာျဖစေနတယ။ ဆရာက ေကာငးသားဟာ စာေကာငးေကာငးမလပဘးလ႔ ေျပာတယ။ ေကာငးသားက သႀကးစားၿပး စာလပပါတယ ဒါေပမယ ညမငယေလးက ထနးေပးေနရတအတြက အခနမရလ႔ပါလ႔ေျပာတယ။ သငက ေကာငးသားက စာအေပၚမာ ပအာ႐စကဖ႔ေျပာတ ဆရာေနရာကေန သ႐ပေဆာငရမည။

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

3-R

သငရး (၅)



သငရး ၅

ေနာကထပဖတ႐ႈရန အရငးအျမစမား

Children Development Foundation, Manual for Organizing Participatory Activities for Leaders of Child Workers, Child Workers in Asia: Bangkok, June 2003.

Johnston, Mary P. & Rifkin, Susan B., Health Care Together, Training Exercises for Health Work-ers in Community Based Programmes, Training Aids at Low Costs (TALC): London, 1987.

Useful Websites

Games for Girl Scouts, Cooperative Game & Crafts, Line Up, http://members.tripod.com/~bri_rose/coopgames.html.Kidscape…. helping to prevent bullying and child abuse1985-2005,https://www.kidscape.org.uk.SBA, Online Women’s Business Centre, Understanding Your Communication Style,http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/sba/comm_style.htm.The Math Forum, Critical Thinking Puzzles, http://mathforum.org.

3-R

သငရး (၅)

ေနာကထပဖတရႈရန

အရငးအျမစမား

Fundamental Principles and Rights at Work Branch (FUNDAMENTALS)

International Labour Organization4 route des MorillonsCH-1211 Geneva 22 – SwitzerlandTel.: +41 (0) 22 799 61 11Fax: +41 (0) 22 798 86 95

[email protected] - www.ilo.org/childlabour

ILO Yangon Office

No. 1 Kanbae (Thitsar) RoadYankin Township

Yangon – MyanmarTel: +(951) 233 65 39

Fax: +(951) 233 65 82

[email protected] - www.ilo.org/yangon

@ILO_Childlabour

Documents

3-R သင္တန္းဆရာမ်ားလက္စြဲ · လူတစ္ဦးခ်င္းစီႏွင့္ က်ား/မ အလိုက္ကြဲျပား