ประเทศไทยมีก่ีศาล นับแตมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย 2540 จนถึงปจจุบัน ประเทศไทย

ไดเปล่ียนจากระบบศาลเดี่ยวมาเปนระบบศาลคู กลาวคือ จากเดิมท่ีมีเฉพาะศาลสถิตยุติธรรมท่ีทําหนาท่ี

ชี้ขาดตัดสินอรรถคดีท้ังปวงเปล่ียนมาเปน มีศาลปกครองและศาลรัฐธรรมนูญเพิ่มขึ้น ภายใตความเปล่ียนแปลง

ดังกลาว แมแตผูคนท่ีอยูในแวดวงกระบวนการยุติธรรมบางสวนยังสับสนไขวเขวเขาใจไมถูกตอง จึง

ไมแปลกหากประชาชนและสื่อมวลชนบางสาขาจะมีความเขาใจคลาดเคลื่อนในระบบการศาลของไทย

ท่ีปฏิรูปใหม ดังตัวอยางเชน บทความการเมืองหนา 3 หนังสือพิมพเดลินิวสหัวขอ “ น้ําทวมกับ

ประชาชนตองมากอน ‘ไมครบเทอม’ สัญญาณ ‘ อภิสิทธิ์’ ยอหนาท่ี 9 ความวา ‘ สถานการณตอมาคือ

การตอสูในคดี ’ ‘ ยุบพรรคประชาธปิตย ’ ท่ีมี ‘ ทางโคง’ ใหใจหายใจคว่ํา จากกรณี ‘คลิปการสนทนา ’

ระหวางทีมกฎหมายของพรรคกับอดีตเลขานุการสวนตัวประธานศาลฎีกา...

ผูเขียนเชื่อวา บทความขางตนคงมุงหมายถึงเหตุการณในคลิปภาพและเสียงการสนทนา

ระหวางเลขานุการสวนตัวของประธานศาลรัฐธรรมนูญกับสมาชิกสภาผูแทนพรรคประชาธิปตยท่ีกําลัง

ตกเปนขาวตามสื่อในขณะนี้มากกวา เนื่องจากคดียุบพรรคประชาธิปตยกําลังอยูระหวางการพิจารณาของ

ศาลรัฐธรรมนูญและประธานศาลรัฐธรรมนูญสามารถแตงต้ังเลขานุการสวนตัวไดตามระเบียบศาลรัฐธรรมนูญ

วาดวยการแตงต้ังเลขานุการประธานศาลรัฐธรรมนูญและตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2551 สวน

ประธานศาลฎีกาซึ่งเปนประมุขสูงสุดของศาลยุติธรรม ไมมีตําแหนงเลขานุการสวนตัวเชนศาลรัฐธรรมนูญ

ดังนั้น เพื่อใหผูอานเขาใจระบบศาลในประเทศไทยโดยไมผิดหลง ผูเขียนจึงอาสาขออรรถาธิบายขยายความ

คําวา ระบบศาลคูในประเทศไทย ดังนี้

”

1. ศาลยุติธรรม กอต้ังขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวต้ังแตวันท่ี

21 เมษายน 2425 มีอํานาจพิจารณาพิพากษาอรรถคดีท้ังปวงตามท่ีกฎหมายบัญญัติ เชน คดีแพง

คดีอาญา คดีเยาวชนและครอบครัว คดีลมละลาย คดีทรัพยสินทางปญญาและการคาระหวางประเทศ

คดีภาษีอากร คดีเลือกตั้ง คดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมืองในศาลฎีกา เปนตน มีนายสบโชค สุขารมณ

เปนประธานศาลฎีกา นายวรวุฒิ ทวาทศิน เปนเลขาธิการประธานศาลฎีกา และนายเชวง ชูศิริ เปน

เลขานุการศาลฎีกา โดยไมมีตําแหนงเลขานุการสวนตัวประธานศาลฎีกา

2. ศาลปกครอง จัดต้ังขึ้นตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 และ

พระราชบัญญัตจิดัต้ังศาลปกครองและวิธพีจิารณาคดปีกครอง พ.ศ. 2542 เปดทําการ เมื่อวันท่ี 9 มีนาคม 2544

มี 2 ชั้นศาล คือ ศาลปกครองสูงสุดและศาลปกครองกลาง มีอํานาจหนาท่ีพิจารณาพิพากษาคดีปกครอง

โดยเฉพาะอันไมอยูในอํานาจของศาลยุติธรรมหรือศาลอ่ืน คดีท่ีเก่ียวกับการท่ีหนวยงานทางปกครองหรือ

/ เจาหนาท่ี

เจาหนาท่ีของรัฐกระทําการโดยไมชอบดวยกฎหมาย คดีพิพาทเก่ียวกับการท่ีหนวยงานทางปกครองหรือ

เจาหนาท่ีของรัฐละเลยตอหนาท่ีตามกฎหมายใหตองปฏิบัติหรือปฏิบัติหนาท่ีดังกลาวลาชาเกินสมควร

หรือคดีเก่ียวกับสัญญาทางปกครอง ฯลฯ เปนตน มีนายหัสวุฒิ วิฑิตวิริยกุล เปนประธานศาลปกครองสูงสุด

3. ศาลรัฐธรรมนญู จัดต้ังขึ้นตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 เร่ิมเปดทําการ

เมื่อวันท่ี 27 สิงหาคม 2543 ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญมีท้ังหมด 9 คน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย

พ.ศ. 2550 กําหนดอํานาจหนาท่ีศาลรัฐธรรมนูญไวหลายประการ เชน การวินิจฉัยความชอบดวย

รัฐธรรมนูญของกฏหมายท่ีประกาศใชบังคับแลวมิใหขัดหรือแยงตอรัฐธรรมนูญ วินิจฉัยวา

สมาชิกสภาผูแทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา หรือกรรมาธิการ กระทําการใดเพื่อใหตนมีสวนโดยตรงและ

โดยออมในการใชงบประมาณรายจายหรือไม หรือวินิจฉัยมติ หรือขอบังคับของพรรคการเมือง การพิจารณา

อุทธรณของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรและการวินิจฉัยกรณีบุคคลหรือพรรคการเมืองใชสิทธิและเสรีภาพ

ในทางการเมืองโดยมิชอบดวยรัฐธรรมนูญ เปนตน มีนายชัช ชลวร เปนประธานศาลรัฐธรรมนูญ และ

นายพสิษฐ ศักดาณรงค เปนเลขานุการสวนตัวซึ่งปจจุบันไดพนจากตําแหนงดังกลาวแลว

4. ศาลทหาร เปนศาลพิเศษท่ีจัดต้ังขึ้นตามพระราชบัญญัติธรรมนูญศาลทหาร พ.ศ. 2498

ศาลทหารแบงได 3 ประเภทคือ ศาลทหารในเวลาปกติ ศาลทหารในเวลาไมปกติ ศาลอาญาศึก ศาลทหารปกติ

มี 3 ชั้นศาลคือ ศาลทหารชั้นตน ศาลทหารชั้นกลาง (ชั้นอุทธรณ) และศาลทหารชั้นสูงสุด (ชั้นฎีกา)

“มีอํานาจพิจารณาพิพากษาลงโทษผูกระทําผิดอาญาซึ่งเปนบุคคลท่ีอยูในอํานาจศาลทหารในขณะกระทําผิด....”

เชน ทหารประจําการ ทหารกองประจําการ (ทหารเกณฑหรือท่ีสมัครเขากองประจําการเพราะกฎหมาย

บังคับใหตองเปนทหาร) สวนคดีท่ีไมอยูในอํานาจศาลทหาร เชน คดีท่ีเก่ียวพันกับคดีท่ีอยูในอํานาจศาลพลเรือน

เชน ทหารกระทําผิดอาญารวมกับพลเรือน คดีท่ีตองดําเนินการในศาลเยาวชนและครอบครัว เนื่องจากอายุ

ของผูกระทําความผิด เปนตน

ท่ีกลาวมาท้ังหมดคือ ระบบศาลคูในประเทศไทยโดยสังเขปตามท่ีกําหนดในกฏหมาย

รัฐธรรมนูญหรือกฎหมายอ่ืนท่ีเก่ียวของ แมผูเขียนจะระบุอํานาจหนาท่ีตามภารกิจท้ังหมดหรือระบบ

โครงสรางของศาลแตละศาลไมครบถวนกระบวนความก็ตาม แตก็พอทําใหทานผูอานรูจักประเภทของศาลและ

ระบบศาลคูในประเทศไทยมากย่ิงขึ้น โดยเฉพาะขอเท็จจริงท่ีผูคนในสังคมยังไมคอยรูประการหนึ่งก็คือ

ศาลยุตธิรรมไดแยกออกจากกระทรวงยุตธิรรมตามรัฐธรรมนญูและพระราชบัญญัตริะเบียบบริหารราชการ

ศาลยุติธรรม พ.ศ. 2543 ต้ังแตวันท่ี 20 สิงหาคม 2543 ดวยแลวอีกเชนกัน

สิทธิศักดิ์ วนะชกิจ

โฆษกศาลยุติธรรม