• Tüm canlılar için yaşam kaynağıdır.• Dünya’ya en yakın yıldızdır.• Isı ve ışık kaynağımızdır.• Çapı yaklaşık 1,5 milyon kilometre genişliğindedir.• Güneş’in görünen yüzey alanı, Dünya'dan 109 kat daha büyüktür (Güneş boş bir top olsaydı, içinde bir milyondan fazla Dün-ya toplanabilirdi )• Çok sıcaktır. Yüzeyde sıcaklık yaklaşık 5500 °Ciken çekirdeğinde ise 15,5 milyon °C’dir.• Dünyamıza olan uzak-lığı yaklaşık 150 milyon kilometredir.• Dünya'mızdan çok uzakta olduğu için küçük görünür.• Tamamen gazlardan oluşmuştur.• Yapısında bulunan hidrojen gazlarının birleşerek helyum gazı-na dönüşmesi ile ortaya çıkan enerji ısı ve ışık sağlar.• Yapısında yer alan hi-drojen gazları azaldıkça güneşin ömrü de azal-maktadır.• Güneşe doğrudan bak-mamalıyız.

GüneşinÖzellikleri

Güneş’in geometrik şekli küreye benzer.

Dünya’nın olduğu gibi Güneş’in de “katman-ları” vardır. • Güneş kendi ekseninde dönme hareketi yapar.

Güneş yüzeyi katman-lardan oluşmuştur.

Bu katmanlar çekirdekten yüzeye doğru sırasıyla şöyledir;

• Işık küre (fotosfer) • Renk küre (kromosfer)• Güneş tacı (korona)

Kapsül Bilgi

AY’IN ÖZELLİKLERİ

• Dünya'nın uydusudur.• Dünya'ya en yakın olan gök cismidir.• Güneşten aldığı ışığı yansıtır, ışık kaynağı değildir.

• Dünyanın görünen yüzey alanı büyüklüğü, Ay'ın büyüklüğünün 50 katıdır• Ay, Dünyamıza yaklaşık 380 bin kilometre uzaklık-tadır.

• Şekli küreye benzer.• Ay'ın yüzeyi kraterlerden (çukurlardan) oluşmak-tadır.• Ay’ın yüzeyi toz tabakası ile kaplıdır

• Ay’ın atmosferi çok ince bir tabaka halindedir. Dün-ya atmosferine göre yok denecek kadar azdır.

WALLOPS ADASI, VA 6-EYLÜL-2013

NASA’nın Ay’a gönderdiği Ay Çevresindeki Atmos-fer ve Toz Kaşifi (Lunar Atmosphere and Dust Environment Explorer -LADEE)

•

Ay’ın atmosferi yok denecek kadar az ol-masından dolayı hava olayları ( rüzgar, yağış ) görülmez. Bu sebepten dolayı yer şekilleri ilk ha-lini korumaktadır.• Gece-gündüz sıcaklık farkı çok fazladır. Sıcak-lık 1300°C dereceye ka-dar çıkabilirken -2000°C dereceye kadar inebil-mektedir.

1. Ünite Güneş, Dünya ve Ay

www.modelegitim.com www.dijitalmodel.com

FEN BİLİMLERİ

5. Sınıf

modelim

5. Sınıf

AY'IN HAREKETLERİ

• Kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar.

• Dünyanın etrafında do-lanma hareketi yapar.

• Ay kendi ve Dünya etrafında saat yönünün tersine döner.

• Ay kendi etrafında yavaş dönerken, Dünya etrafın-da hızlı dolanır.

• Ay'ın Dünya etrafında dolanım süresi yaklaşık 27 gündür.

AY’IN EVRELERİ

• Ay’ın Dünya etrafında-ki hareketi sırasında ışık alan kısmı zaman-la değişir ve Ay farklı görüntüler oluşturur. Bu olaya Ay’ın evreleri denir. Ay’ın dört ana evresi, dört ara evresi vardır. Ay’ın iki ana evresi arasında geçen süre bir haftadır.

Yeni Ay

• Ay’ın Dünya ve Güneş arasına girdiği evredir.• Bu evrede Ay’ın Dün-ya’ya bakan yüzü ışık almaz. Bu yüzden karan-lıktır ve Dünyadan Ay’ı göremeyiz.

İlk Dördün

•Yeni ay evresinden bir hafta sonra oluşur.•Dünya’ya bakan yüzünün sağ tarafının ay-dınlandığı evredir ve ‘’D” harfi şeklinde görülür.

Dolunay

• İlk dördün evresinden yaklaşık bir hafta sonra görülür.• Ay’ın tamamen aydın-lık olduğu ve görüldüğü evredir. Son dördün

• Dolunay evresinden bir hafta sonra gözlemlenir.• Ay’ın, Dünya’ya bakan yüzünün sol tarafının ay-dınlandığı evredir• Ay, ters “D” harfi gibi görülür.

MODEL

Ay’ın iki ana evresi ar-asında geçen süre bir haftadır.

AY’IN ARA EVRELERİ Hilal ( 2 farklı şekilde görülür)

• Yeni Ay ve İlk Dördün evresi arasında görülür.• Dünya’dan bakıldığın-da Ay ters “C” harfi gibi görünür.

• Son Dördün ve Yeni Ay evresi arasında görülür.• Dünya’dan bakıldığında Ay “C” harfi gibi görünür.

Şişkin Ay( 2 farklı şekilde görülür)

Ay, ilk dördün evresinden dolunay evresine geçer-ken görülür.

Ay, dolunay evresinden son dördün evresine geçerken görülür.

FEN BİLİMLERİ

5. Sınıf

modelim

www.modelegitim.com www.dijitalmodel.com

GÜNEŞ, DÜNYA ve AY’IN HAREKETLERİ

GÜNEŞ

• Güneş kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar.

DÜNYA

• Dünya kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar.• Güneş’in etrafında dol-anma hareketi yapar.

AY

• Ay kendi ekseni etrafın-da dönme hareketi yapar. • Ay Dünya’nın etrafında dolanma hareketi yapar. Bu hareket sırasında Dünya ile birlikte Güneş’in etrafında da dolanma hareketi yapar.

• Ay'ın kendi ekseni ve Dünya etrafında dönüş süresi birbirine eşittir Bu sebeple Dünya'dan Ay'ın hep aynı yüzü görülür.

• Ay ve Dünya, Güneş’in etrafındaki hareketlerini 365 gün 6 (1 yıl) saatte tamamlar.

YIKICI DOĞA OLAYLARI• Doğada meydana gel-en, can ve mal kayıpları-na neden olan olaylara “yıkıcı doğa olayları” denir.• Depremler, volkanik pat-lamalar, seller, heyelanlar ve kasırgalar yıkıcı doğa olaylarına örnektir.

DEPREMLER

Yerkabuğu içindeki kırıl-malar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayına "deprem" denir.

KORUNMA YOLLARI• Deprem olduğunda her-kesin kendini koruması gerekir.• Deprem anında sakin ol-maya çalışmalıyız.• Kapalı bir alandaysanız camlardan ve üzerinize düşebilecek eşyalardan uzak bir yere sığının.•Dışarıdaysanız binal-ardan, telefon ve elektrik direklerinden uzak durun. • Yoldaysanız yeraltı geçitlerinden uzak durun, köprülere yaklaşmayın.

VOLKANİK PATLAMALAR

Yer altında sıcaklığı çok yüksek halde bulunan erimiş kayaların (mag-ma) yer kabuğundaki açıklıklardan püskürerek dışarı çıkması olayına “volkanik patlama” denir. Bu olay sonucu yüzeye çıkan magmaya “lav” adı verilir.

KORUNMA YOLLARI•Yanardağlara yakın böl-gelerde yerleşim alanları oluşturulmamalıdır

•Aktif yanardağların uzağında durulmalıdır

•Eğer yanardağ pat-laması gerçekleşmişse en uzak ve en yüksek yere gidilmelidir.

Not: Mümkünse bu yerde ağaç veya sık bitki örtüsü olmaması daha avantaj sağlaya-caktır.

SELSürekli bir biçimde yağan yağmurdan ya da eriyen karlardan oluşan, geçtiği yerlere zarar veren taşmış sulara ”sel” denir.KORUNMA YOLLARI• Yerleşim yerleri akarsu ve dere yataklarına yapılmamalıdır. • Suyun hızını kesmek amaçlı yamaçların teraslandırılması ve ağaçlandırma yapılmalıdır.• Akarsu yataklarına setler yapılması ve göletler kurulması sel baskınlarının yol açacağı zararları büyük ölçüde azaltır.HEYELANToprağın, taşların veya kütle halinde tabakaların, yerçekiminin etkisiyle eğim doğrultusunda hareket etme-sine toprak kayması ya da heyelan adı verilir.